anonim şirketler

İMKB

EĞİTİM SETİ

GENEL

2

E Ğ İ T İ M S E T İ

İstanbul Menkul Kıymetler Borsası

İ M K B

İÇİNDEKİLER

Genel Olarak .....................................................................................................................................3

Anonim Şirketin Tanımı...........................................................................................................................................3

Anonim Şirketlerin Kuruluşu ..................................................................................................................................4

Sermaye Piyasası Mevzuatında Anonim Şirketler.............................................................................4

Halka Açık Anonim Şirketler ..................................................................................................................................4

Anonim Şirketlerde Sermaye Artırımı ve Kayıtlı Sermaye Sistemi....................................................................5

Türk Ticaret Kanunu’na Tabi Anonim Şirketlerde Sermaye Artırımı ..........................................................6

Sermaye Piyasası Kanunu’na Tabi Anonim Şirketlerde Sermaye Artırımı ve Kayıtlı Sermaye Sistemi ...6

Halka Açık Anonim Ortaklıklarda Hisse Senedi Satın Almak İçin Çağrıda Bulunma Zorunluluğu......... 10

Halka Açık Anonim Ortaklıkların Genel Kurullarında Birikimli Oy Kullanımı .......................................... 11

Anonim Şirketlerde Kâr Dağıtımı ................................................................................................... 12

Türk Ticaret Kanunu’na Tabi Anonim Şirketlerde Kâr Dağıtımı .................................................. 13

Halka Açık Şirketlerde Kâr Dağıtımı .............................................................................................. 14

Kar Dağıtımında Vergilendirilme ...................................................................................................22

3



İ M K B

Genel Olarak Türk Hukukunda şirketlere ilişkin düzenlemeler Borçlar Kanunu ve Türk Ticaret Kanunu’nda (TTK) yer almaktadır. Borçlar Kanunu adi şirketi düzenlemiştir. Borçlar Kanunu’nun 520. Maddesinde şirket, iki veya daha fazla kişinin emek ve mallarını ortak bir amaca ulaşmak için birleştirdikleri bir akit olarak tanımlanmıştır. Şirket için tanımda sadece “ortak bir amaç ifadesi” kullanılmış olmakla birlikte, bir şirketin varlığından söz edebilmek için bu amacın kazanç sağlamaya yönelik olması gerekir. Borçlar Kanunu’nun 520. Maddesinin ikinci fıkrasında bir şirketin Türk Ticaret Kanunu’nda belirtilen nitelikleri taşımaması durumunda adi şirket sayılacağı ifade edilmiştir. Buna göre Türk Ticaret Kanunu’nda düzenlenen şirketlerin niteliğini taşımayan şirket adi şirket sayılıp Borçlar Kanunu hükümlerine tabi olmaktadır. Adi şirketlerin tüzel kişiliği yoktur. Bu şirketlerin kuruluşu da herhangi bir şekle tabi değildir. Türk Ticaret Kanunu’nda düzenlenen şirketler ise ticaret şirketleridir. Türk Ticaret Kanunu’nda kollektif, komandit, limited ve anonim şirketler düzenlemiştir. Ticaret şirketlerinin tüzel kişiliği bulunmaktadır. Bu şirketlerinin kuruluşu şekil şartlarına tabidir. Ekonomik hayattaki işlevi açısından bu şirketler arasında en fazla önemi anonim şirketler taşımaktadır. Sermaye piyasasının da önemli kurumlarından olan anonim şirketlerin tanımı ve kuruluşuyla ilgili olarak Türk Ticaret Kanunu’nda yer alan düzenlemeler özetlendikten sonra sermaye piyasası mevzuatının anonim şirketlerle ilgili düzenlemeleri ana hatlarıyla aşağıda açıklanmıştır.

Anonim Şirketin Tanımı

Türk Ticaret Kanunu anonim şirketi, bir unvana sahip, esas sermayesi muayyen (belli) ve paylara bölünmüş olan ve borçlarından dolayı yalnız mal varlığı ile sorumlu bulunan şirket olarak tanımlamıştır. Anonim şirket ortaklarının sorumlulukları taahhüt etmiş oldukları sermaye payları ile sınırlıdır (TTK md. 269). Tanımdan da anlaşılacağı üzere anonim şirketin kendisine ait bir unvanı bulunmakta olup sermayesi bellidir ve paylara bölünmüştür. Bu sermaye özel kanunlarda aksine hüküm olmadıkça 5.000 TL’den az olamaz ve bu miktar Bakanlar Kurulunca on katına kadar arttırılabilir (TTK md. 272). Nitekim Bakanlar Kurulu 22.12.2001 tarihli kararı ile bu tutarı 50.000 TL’ye yükseltmiştir. Dolayısıyla anonim şirketler en az 50.000 TL sermaye ile kurulabilirler. Her payın sermayenin belli bir oranını temsil eden bir nominal değeri bulunur. Hisse senetlerinin itibarî kıymeti en az bir Kuruştur1. Bu kıymet ancak en az birer Kuruş olarak yükseltilebilir. Bu miktar Bakanlar Kurulunca yüz katına kadar artırılabilir. (TTK md.399). Anonim şirket ortaklarının sorumlulukları şirkete koymayı taahhüt ettikleri sermayeyi getirmeleri ile sona erer. Bir başka deyişle, ortakların taahhüt ettikleri sermaye payları dışında ortaklığın borçlarından dolayı bir sorumlulukları yoktur. Anonim şirketler kanunen yasak olmayan her türlü iktisadi amaç ve konu için kurulabilirler, ancak şirketin esas sözleşmesinde şirketin konusunun sınırlarının açıkca gösterilmesi şarttır

1 6762 sayılı Türk Ticaret Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair 5274 sayılı Kanun ile hisse senetlerinin itibari değeri en az 1 YKR olarak düzenlenmiştir. Diğer taraftan Bakanlar Kurulu’nun Yeni Türk Lirası ve Yeni Kuruşta Yer Alan Yeni İbarelerinin Kaldırılmasına ve Uygulama Esaslarına İlişkin Kararı ile Türkiye Cumhuriyeti Devletinin Para birimi olan YTL ve YKR’de yer alan “Yeni” ibarelerinin 01.01.2009 tarihinden itibaren yürürlükten kaldırılacağı hükme bağlanmıştır.

4



İ M K B

(TTK md. 271). Şirketin konusu şirketin hak ehliyetinin sınırlarını belirlemekte olup şirket ancak esas sözleşmede belirtilen konusu çerçevesinde haklar ve borçlar edinebilir.

Anonim Şirketlerin Kuruluşu

Anonim şirketler, ani ve tedrici olmak üzere iki şekilde kurulabilir. Ani kuruluşta şirket sermayesinin tamamı kurucular tarafından taahhüt edilir. Tedrici kuruluşta ise şirket sermayesinin bir kısmı kurucular tarafından taahhüt edilirken kalan kısım için halka başvurulur (TTK md. 276 vd.). Ani kuruluş, şirket esas sözleşmesinin düzenlenmesi, Sanayi ve Ticaret Bakanlığından izin alınması ve ticaret siciline tescil ve ilan aşamaları ile gerçekleşmektedir. Tedrici kuruluşta bu aşamalara ek olarak Bakanlıktan izin alınmasından sonra halka başvuru aşaması bulunmaktadır. Türk Ticaret Kanunu’nda anonim şirketlerin kuruluş aşamalarından biri olarak düzenlenmiş bulunan mahkeme tasdiki 24.06.1995 tarih ve 559 Sayılı Kanun Hükmünde Karaname ile kaldırılmıştır. Ayrıca, 17.06.2003 tarih ve 25141 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak aynı gün yürürlüğe giren 4884 sayılı Kanun ile de Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’nca yayımlanacak tebliğle faaliyet alanları tespit ve ilan edilecek anonim şirketler dışında kalan anonim şirketlerin, kuruluş ve ana sözleşme değişikliklerinde Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’ndan izin alma aşaması kaldırılmıştır. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’nın 18.06.2003 tarih ve 5100 sayılı yazısında, Bakanlık iznine tabi anonim şirketler şu şekilde sayılmıştır :

- Bankalar - Finansal Kiralama Şirketleri - Özel Finans Kurumları - Faktoring Şirketleri - Döviz Büfesi İşleten Şirketler - Holding Şirketler - Sigorta Şirketleri - SPK’ya Tabi ve Halka Açık Şirketler - Umumi Mağazacılıkla Uğraşan Şirketler - Serbest Bölge Kurucusu ve İşleticisi

Şirketler Yukarıda belirtilen anonim şirketler dışında kalan anonim şirketlerin kuruluş ve ana sözleşme değişiklikleri Bakanlık iznine tabi değildir. Bir anonim şirketin kurulabilmesi için şirkette pay sahibi en az beş kurucunun bulunması gerekir. Kurucular şirket esas sözleşmesini hazırlarlar. Yazılı şekilde düzenlenmesi gereken şirket esas sözleşmesinin Türk Ticaret Kanunu’nda belirtilen unsurları içermesi gereklidir. Şirket esas sözleşmesinin hazırlanmasından sonra kuruluş izninin alınmasının gerekli olduğu durumlarda izin almak için Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’na başvurulur. Bundan sonra ticaret siciline tescil ve ilan aşaması gelmektedir. Şirket ticaret siciline tescil ile tüzel kişilik kazanır. Tedrici kuruluşta bu aşamaların yanısıra halka başvuru ve kuruluş genel kurulunun toplanması aşamaları bulunmaktadır. Bu aşamada sermayenin kurucular tarafından taahhüt edilmeyen kısmı için halka başvurularak, halk şirkete ortak olmaya çağrılır. Tedrici kuruluşta halka başvuru aşaması bulunduğu için anonim şirketlerin tedrici şekilde kuruluşu sermaye piyasası mevzuatı kapsamına da girmektedir. Dolayısıyla bu konuda sermaye piyasası mevzuatının konuyla ilgili hükümlerini de dikkate almak gerekir.

Sermaye Piyasası Mevzuatında Anonim Şirketler

Halka Açık Anonim Şirketler Sermaye Piyasası Kanunu, hisse senetleri halka arzedilmiş olan veya halka arzedilmiş sayılan anonim şirketleri halka açık anonim ortaklık olarak tanımlamıştır. Halka arz, sermaye piyasası araçlarının satın alınması için her türlü yoldan halka çağrıda

5



İ M K B

bulunulması, halkın bir anonim ortaklığa katılmaya veya kurucu olmaya davet edilmesi, hisse senetlerinin borsalar ve teşkilatlanmış diğer piyasalarda devamlı işlem görmesi, Sermaye Piyasası Kanunu’na göre halka açık anonim ortaklıkların sermaye artırımları dolayısıyla paylarının veya hisse senetlerinin satışını ifade etmektedir. Halka arzedilmiş sayılmak için ise ortak sayısı esas alınmıştır. Sermaye Piyasası Kanunu’nun 11. maddesi pay sahibi sayısı 250’yi aşan anonim ortaklıkların hisse senetlerinin halka arz olunmuş sayılacağını ve bu ortaklıkların halka açık anonim ortaklık hükümlerine tabi olacağını düzenlemiştir. Az sayıda ortakla kurulan bir anonim şirketin ortak sayısı şirketin paylarının zamanla veraset yoluyla birden fazla kişiye geçmesi ya da bazı ortakların hisselerini parça parça üçüncü şahıslara satmaları sonucunda çok daha fazla kişiye dağılmış olabilir. Dolayısıyla, kendi iradesiyle hisse senetlerini halka arz eden şirketlerin yanısıra şirketteki pay sahibi sayısının çeşitli şekilde artabileceği gözönüne alınarak pay sahibi sayısının 250’yi aşması durumunda bu şirketlerin de halka açık şirket haline geldiği kabul edilmiş ve bu şirketler de Sermaye Piyasası Kanunu kapsamına alınmıştır. Şirketler ortak sayılarını, ortak kayıt defteri, genel kurula katılanlar cetveli, kar payı dağıtımına dair muhasebe kayıt ve belgeleri, kuruluş ve sermaye arttırımında başvuran ortaklara ilişkin kayıt ve belgelerle, ortaklığın ortaklarla ilişkilerine ait diğer işlemler sırasında belirleyebilirler. Şirketlerin halka açılması ya da halka açık şirketlerin ve halka sunulan hisse senetlerinin çoğalması şu kaynaklardan olur; a) Doğrudan doğruya halka açık şirketlerin kurulup halka hisse senedi arz etmesi: Enflasyonun aşırı olmadığı, faiz oranlarının çok yüksek olmadığı dönemlerde halkın tasarruf ve yatırım gücü yeterli ise bu yolla halka açılmak mümkündür. b) Kapalı şirketlerin halka açılması iki yolla olabilir: - Yatırım bankalarının, diğer bankaların ve devletin halka kapalı şirketlerdeki iştirak paylarını şirket kara geçtikten sonra halka devretmeleri, - Kapalı şirketlerin yeni ve büyük projeleri gerçekleştirmek amacıyla ve halka açılmak suretiyle sermaye arttırımı yapmaları ve yeni payları halka arz etmeleri. c) Kapalı şirketleri halka açmadan, sahipleri tarafından holdingler kurulması: Holding hisse senetlerine çekicilik kazandırmak için mevcut kârlı şirketlerin hisselerinin bir bölümünün holdinge devredilmesi, bu hisseler karşılığında holdingden yönetime hakim olacak miktarda hisse alınması; holdingin geri kalan hisselerinin halka açılması suretiyle toplanacak yeni fonlarla holdinge bağlı yeni şirketler kurulması, d) Halka açık şirketlerin sermaye arttırımları: Sermaye arttırımlarında prensip olarak artırılan sermayeden yeni pay alma hakkı eski ortaklara aittir ve eski ortaklar bu haklarını eski hisseleri oranında kullanabilirler ki buna "rüçhan hakkı" denir. Rüçhan hakkı kullanıldıktan sonra satın alınmayan yeni payların tasarruf sahiplerine satılması sonucu şirketin ortak sayısı artar. Anonim Şirketlerde Sermaye Artırımı ve Kayıtlı Sermaye Sistemi

Türk Ticaret Kanunu’na göre anonim şirketlerin sermaye arttırımı uzun süren formaliteleri gerektirmektedir. Sermaye piyasası mevzuatı ile getirilen kayıtlı sermaye sistemi sermaye arttırımında bu formaliteleri azaltmakta ve süreci kısaltmaktadır. Sermaye artırımında sermaye piyasası mevzuatı ile getirilen kayıtlı sermaye sistemine ilişkin düzenlemeler anlatılmadan önce Türk Ticaret Kanunu’nun sermaye artırımına ilişkin düzenlemelerine ana hatlarıyla aşağıda yer verilmiştir.

6



İ M K B

Türk Ticaret Kanunu’na Tabi Anonim Şirketlerde Sermaye Artırımı

Anonim şirketler değişik şekillerde sermaye artırımı yapabililer. Sermaye artırımı bedelli yapılabileceği gibi bedelsiz de yapılabilir. Bedelli artırım da çıkarılan yeni hisse senetleri karşılığında şirkete yeni sermaye girişi olmaktadır. Bedelsiz sermaye artırımlarında ise şirkete yeni kaynak girişi olmaz. Bedelsiz artırım; • Olağanüstü yedeklerin sermayeye eklenmesi, • Geçmiş yıl karlarının sermayeye eklenmesi, • Yeniden değerleme sonucu oluşan fonun sermayeye eklenmesi, • Maliyet artışı fonunun sermayeye eklenmesi, • Gayrimenkul ve iştirak hisselerinin satışından doğan karın sermayeye eklenmesi, şeklinde yapılabilir. Anonim şirketler esas sermayesinin tamamı ödenmedikçe yeni hisse senedi çıkarmak suretiyle sermayenin arttırılmasına karar veremez (TTK md. 391). Sermaye arttırımı esas olarak bir esas sözleşme değişikliği olmakla birlikte taşıdığı önem sebebiyle Türk Ticaret Kanunu’nda ayrıca düzenlenmiştir. TTK’ya göre anonim şirketlerin sermaye artırımında şu aşamalar mevcuttur. - Sermaye artırımında ilk olarak sermaye artırımı nedeniyle değiştirilmesi gereken esas

sözleşme maddeleri hazırlanarak Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’na izin için başvurulur. Ancak 4884 sayılı Kanun’la Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’nca yayımlanacak tebliğle faaliyet alanları tespit ve ilan edilecek anonim şirketler dışında kalan anonim şirketlerin, kuruluş ve ana sözleşme değişikliklerinde (dolayısıyla sermaye artırımlarında) Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’ndan izin alma mecburiyeti kaldırılmıştır.

- Esas sözleşme değişikliği için Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’ndan izin alınmasının gerekli

olduğu durumlarda, gerekli iznin alınmasından sonra, yoksa ilk aşama olarak genel kurul toplanarak sermaye artırım kararı alır.

- İmtiyazlı pay sahiplerin bulunması durumunda genel kurul kararından ayrı olarak

bunların da toplanarak kendi kurullarında karar almaları gerekir. - Sermaye artırım kararı yerine getirilir. - Sermaye artırımı için yapılan esas sözleşme değişikliği Ticaret Siciline tescil ve ilan

ettirilir. Sermaye Piyasası Kanunu’na Tabi Anonim Şirketlerde Sermaye Artırımı ve Kayıtlı Sermaye Sistemi

Halka açık anonim ortaklıkların sermaye arttırımlarında da bu aşamalar geçerli olmakla birlikte bu şirketlerin sermaye artırımında bir takım ek düzenlemeler mevcuttur. Halka açık anonim şirketlerce çıkarılan yeni hisse senetlerinin Sermaye Piyasası Kurulu’nca (Kurul) kayda alınması gerekir. Sermaye Piyasası Kanunu’na tabi anonim şirketlerin hisse senetlerinin Kurul kaydına alınması ve satılmasına ilişkin esaslar Sermaye Piyasası Kurulu’nun Seri I No:26 sayılı Tebliği’nde düzenlenmiştir. Hisse senetlerinin halka satış süresi Kurul’ca belirlenir. Kurul satış süresi içinde satılmayan hisse senetlerinin satın alınacağının ve bedellerinin ödeneceğine ilişkin bir taahhüt istemektedir. Sermaye Piyasası

7



İ M K B

Kanunu’na göre halka arz yoluyla satılan hisse senedi bedellerinin tam olarak nakden ödenmesi gerekir. Satılan hisse senetlerinin alıcılara teslim süresi de düzenlenmiştir. Kayıtlı sermaye sistemine geçen şirketler açısından sermaye artırım süreci kısalmaktadır. Sermaye Piyasası mevzuatı ile getirilen kayıtlı sermaye sisteminin esasları aşağıda açıklanmıştır. Kayıtlı Sermaye Sistemi Hisse senetlerini halka arz etmek üzere kurulan ortaklıklar ile kurulmuş olup da sermaye artırmak suretiyle hisse senetlerini halka arz edecek olan ortaklıklar, Kurul’dan izin almak şartı ile kayıtlı sermaye sistemini kabul edebilirler. Bu halde ortaklığın esas sermayesi çıkarılmış sermaye olur ve kayıtlı sermaye miktarına kadar yeni hisse senetleri çıkarmak suretiyle yönetim kurulu tarafından Türk Ticaret Kanunu’nun esas sermayenin artırılmasına ilişkin hükümlerine bağlı kalınmaksızın sermaye artırılabilir (Sermaye Piyasası Kanunu md. 12). Ortaklıkların kayıtlı sermaye sistemine geçiş ve sistem içinde uymaları gereken esaslar ile kayıtlı sermaye sisteminden çıkma ve çıkarılma esasları hakkında düzenlemeler Sermaye Piyasası Kurulu’nun Seri IV No:38 sayılı “Kayıtlı Sermaye Sistemine İlişkin Esaslar Tebliği”nde yer almaktadır. Kayıtlı Sermaye, Ortaklıkların esas sözleşmelerinde hüküm bulunmak kaydıyla, yönetim kurulu kararı ile Türk Ticaret Kanunu’nun sermayenin artırılmasına dair hükümlerine tabi olmaksızın çıkarabileceği azami hisse senedi miktarını gösteren, Ticaret Siciline tescil edilmiş sermayeleridir. Başlangıç Sermayesi, Kayıtlı sermayeli ortaklıkların sahip olmaları zorunlu asgari çıkarılmış sermayedir. Sermaye Piyasası Kurulunun Seri:IV, No:38 sayılı Tebliği’nin 4’üncü maddesinde kayıtlı sermaye sistemine geçecek ortaklıkların başlangıç sermayelerinin 3.500.000 TL'den, finans piyasasında faaliyet gösteren şirketlerin kayıtlı sermaye sistemine geçişlerinde aranacak başlangıç sermaye tutarının ise 25.000.000 YTL'den az olamayacağı düzenlenmiştir. Sermaye Piyasası Kurulu 09.01.2009 tarih ve 1/7 sayılı kararı ile 01.01.2009 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere 4. maddede geçen 3.500.000 TL tutarındaki başlangıç sermayesini 3.900.000 TL, finans piyasasında faaliyet gösteren şirketlerin halka açılma ve kayıtlı sermaye sistemine geçme başvurularına izin verilebilmesi için gerekli sermaye tutarını ise 32.000.000 TL olarak belirlenmiştir. Çıkarılmış Sermaye, Kayıtlı sermayeli ortaklıkların satışı yapılmış hisse senetlerini temsil eden sermayeleridir. Hisse senetlerini halka arz etmek üzere kurulan ortaklıklar ile kurulmuş olup da sermaye artırmak suretiyle hisse senetlerini halka arzedecek olan ortaklıkların, Ticaret Sicili'ne tescil edilmiş kayıtlı sermaye tavanı içinde kalmak üzere, esas sözleşmelerinde hüküm bulunmak kaydıyla ve yönetim kurulu kararı ile Türk Ticaret Kanunu'nun sermayenin artırılmasına dair hükümlerine tabi olmaksızın hisse senedi çıkararak sermaye artırmalarını sağlayan kayıtlı sermaye sisteminden yararlanmaları ve kayıtlı sermaye tavanı tespiti Kurul iznine tabidir. Kurulca izin verilen kayıtlı sermaye tavanı, iznin verildiği yıl da dahil olmak üzere en fazla 5 yıllık süre için geçerlidir. Belirlenen sürenin sonunda izin verilen kayıtlı sermaye tavanına ulaşılamamış olsa dahi, yönetim kurulunun sermaye artırım kararı alabilmesi için daha önce

8



İ M K B

izin verilen tavan ya da yeni bir tavan tutarı için Kurul'dan izin almak suretiyle genel kuruldan yeni bir süre için yetki alması zorunludur. Söz konusu yetkinin alınmaması durumunda bu ortaklıklar kayıtlı sermaye sisteminden çıkmış sayılırlar. Ortaklıkların belirlenen kayıtlı sermaye tavanına ulaşılmadan önce yeni tavan tespiti ile kayıtlı sermaye tavanına ulaşıldıktan sonra yeniden daha yüksek bir kayıtlı sermaye tavanı tespiti Kurul iznine tabidir. Tavan yükseltmelerde kayıtlı sermaye sistemine geçilmede uygulanan esaslar tatbik edilir. Sermaye artırımı yoluyla hisse senetlerini ilk defa halka arz edecek ortaklıklardan kayıtlı sermaye sistemine geçmek isteyenlerin, her halükarda halka arz işleminin kayıtlı sermaye sistemine geçişe ilişkin Kurul tarafından verilecek izin tarihini takip eden ilk sermaye artırımında gerçekleştirilmesi zorunludur. Bu ortaklıklara verilecek kayıtlı sermaye tavanı tutarı en fazla 5 yıllık süre için verilir. Ancak söz konusu ortaklıkların, kayıtlı sermaye sistemine geçişine ilişkin olarak Kurul tarafından verilen iznin tarihini takip eden 1 yıl içerisinde sermaye artırımı yoluyla halka arz işlemini gerçekleştirmemiş olmaları durumunda, bu ortaklıklar kayıtlı sermaye sisteminden çıkmış sayılırlar. Kayıtlı sermaye sisteminden çıkmış sayılan ortaklıkların bundan sonra gerçekleştirecekleri sermaye artırımlarında, kayıtlı sermaye sistemine tabi olmayan ortaklıklarca uygulanacak olan Türk Ticaret Kanunu'nun sermayenin artırılmasına dair hükümleri uygulanır. Nakit artırım dışındaki tüm iç kaynakların sermayeye ilavesi suretiyle bir defaya mahsus olmak üzere kayıtlı sermaye tavanı aşılabilir. Ancak nakit artırım suretiyle kayıtlı sermaye tavanı aşılamaz. Kayıtlı Sermaye Sistemine Geçiş Kayıtlı sermaye sistemini kabul etmek isteyen ortaklıkların, Sermaye Piyasası Kurulu’ndan izin aldıktan sonra esas sözleşmelerine bu konuda hüküm koymaları ve bu amaçla sözleşmelerinin ilgili bölümlerinde bu sistemden yararlanmayı sağlayacak değişiklikleri yapmaları gerekir. Kayıtlı sermaye sistemine geçişte aşağıdaki aşamalar mevcuttur. a) Kurul'a Başvuru: Ortaklıklar kayıtlı sermaye sisteminden yararlanma ve tavan belirlenmesi için Tebliğ’de sayılan belgelerle Kurul’a başvuruda bulunur. b) Kurul’ca İnceleme ve İzin: Kurul gerekli incelemeleri yaptıktan sonra sonuç olumlu ise izin verir. Her ortaklığın kayıtlı sermaye tavanı, ortaklığın önerisi ve kayıtlı sermaye sisteminin gayesi gözönünde tutularak Kurul'ca belirlenir. c) Sanayi ve Ticaret Bakanlığı İzni: Kurul izninden sonra izin belgesi ve Kurul'ca onaylı esas sözleşme tadil tasarısı ile birlikte esas sözleşme değişikliği için Sanayi ve Ticaret Bakanlığı'ndan izin alınır. d) Genel Kurul Kararı: Esas sözleşme değişikliğini görüşmek üzere genel kurul toplantıya çağrılarak esas sözleşme değişikliği karara bağlanır. e) Yönetim kuruluna imtiyazlı pay sahiplerinin haklarını kısıtlama ve imtiyazlı pay çıkarma yetkisi veriliyorsa, Türk Ticaret Kanunu'nun 389 uncu maddesi hükmü uygulanır. f) Ticaret Siciline Tescil ve İlan: Genel kurulca karar alındıktan sonra esas sözleşme

9



İ M K B

değişiklikleri Ticaret Siciline tescil ve Türkiye Ticaret Sicil Gazetesi'de ilan edilir. Gazetenin bir nüshası, ilanı müteakip 6 işgünü içinde Kurul'a gönderilir. g) Ortaklık sermayesini temsil eden hisse senetleri arasında grup ayrımı olması ve kayıtlı sermaye sistemine geçiş veya kayıtlı sermaye tavan artırımına ilişkin olarak yapılacak esas sözleşme değişikliklerinin imtiyazlı pay sahiplerinin haklarını ihlal edici nitelikte olması durumunda, Türk Ticaret Kanunu'nun 391 inci maddesi hükümlerine göre, esas sözleşme değişikliklerinin onaylandığı genel kuruldan sonra, her bir pay grubunun, ayrı ayrı olmak üzere, özel bir toplantı yaparak esas sözleşme değişikliği konusunda ayrıca karar vermeleri zorunludur. Kayıtlı Sermaye Sisteminden Çıkma ve Çıkarılma Ortaklıklar Kurul'dan izin almak suretiyle kayıtlı sermaye sisteminden çıkabilirler. Ayrıca, kayıtlı sermaye sistemini amacı dışında; ortakların ve diğer tasarruf sahiplerinin istismarına yol açacak şekilde kullandığı anlaşılan, ortaklık yapısı nedeniyle bu sisteme ihtiyaç duymaksızın kolayca sermaye artırımı yapabilecek durumda olan ve bu sisteme geçişte aranan diğer nitelikleri yitiren ortaklıklar, Kurul tarafından sistemden çıkartılabilirler. Kayıtlı sermaye sisteminden çıkan veya sistemden çıkartılan ortaklıklar, çıkış tarihinden itibaren en az 2 yıl geçmeden yeniden sisteme kabul edilmezler. Ancak, ortaklık yönetiminin değişmesi veya kayıtlı sermaye sisteminden çıkma veya çıkartılma sebeplerinin ortadan kalktığının tespiti durumunda, ortaklıkların başvurusu üzerine 2 yıllık sürenin dolması beklenmeksizin ortaklıkların yeniden kayıtlı sermaye sistemine geçmelerine Kurul'ca izin verilebilir. Yönetim Kuruluna Tanınabilecek Yetkiler Kayıtlı sermaye sistemini kabul etmek isteyen ortaklıklarda yönetim kuruluna; imtiyazlı veya itibari değerinin üzerinde hisse senedi çıkarılması, pay sahiplerinin yeni pay alma haklarının sınırlandırılması veya imtiyazlı hisse senedi sahiplerinin haklarını kısıtlayıcı nitelikte karar alınması yetkisi verilmek istendiği takdirde, bu yetkilerin yönetim kuruluna verildiğine dair açık hükümlerin esas sözleşme metninde yer alması şarttır. Yönetim kurulunun yeni pay alma hakkını kısıtlama yetkisi, pay sahipleri arasında eşitsizliğe yol açacak şekilde kullanılamaz. Yönetim kurulunun sermaye artırımı ile Tebliğin 9 uncu maddesi kapsamında aldığı kararlar aleyhine, Türk Ticaret Kanunu'nun 381 inci maddesinin birinci fıkrasında sayılan hallerde yönetim kurulu üyeleri, denetçiler veya hakları ihlal edilen pay sahipleri, yönetim kurulu kararının ilan edilmesinden itibaren 30 gün içinde anonim ortaklık merkezinin bulunduğu yer ticaret mahkemesinde iptal davası açabilirler. Bu halde, Türk Ticaret Kanunu'nun genel kurul kararlarının iptaline ilişkin 382, 383 ve 384 üncü maddeleri hükümleri uygulanır. Sermaye Piyasası Kanunu'nun 12 nci maddesi çerçevesinde esas sözleşme ile yönetim kuruluna bırakılan konularda alınan yönetim kurulu kararları aleyhine Kurulca iptal davası açılabilir. Yönetim kurulu üyeleri, denetçiler veya hakları ihlal edilen ortaklar tarafından iptal davası açılması halinde, sözü edilen iptal davasının açıldığı hususuna, mahkemece aleyhine iptal davası açılan yönetim kurulu kararının icrasının geri bırakılmasına karar verildiği takdirde bu karara, davaya ilişkin nihai mahkeme kararına ilişkin olarak Kurul’a bildirim yapılması ve özel durum açıklamasında bulunulması zorunludur.

10



İ M K B

Sermaye Artırımı Açısından Kayıtlı Sermaye Sistemi ile Esas Sözleşme Sistemi Arasındaki Farklar Kayıtlı sermaye sistemine tabi anonim şirketlerin sermaye artırım prosedürü ile esas sermaye sistemine tabi anonim şirketlerin sermaye prosedürü arasındaki farklar aşağıdaki tabloda özetlenmiştir. Kayıtlı Sermaye Sistemi Esas Sermaye Sistemi Sermaye Artırımı Kararının Alınması

Yönetim Kurulu Kararı ile. Kayıtlı Sermaye tavanına kadar sermaye artırımları Yönetim Kurulu yetkisinde artırılabilir.

Genel Kurul Kararı ile. Yönetim kurulunca esas sözleşmenin sermaye maddesinin değişikliğini içeren madde tadil tasarısı hazırlanır ve madde değişikliği için Sermaye Piyasası Kurulu’nun onayını takiben TTK hükümleri dahilinde genel kurulca sermaye artırım kararı alınır.

Satın Alma Taahhüdü

Zorunluluk yoktur. Satılamayan paylar satış süresi sonunda 6 işgünü içinde iptal edilir.

Satın alma taahhütnamesi imzalanır. Satış süresi sonunda satılmayan payların taahhüt edenler tarafından satın alınma zorunluluğu vardır.

Hisse Senedinin Teslimi

Nakit sermaye artırımlarında satış anında, iç kaynaklardan sermaye artırımında ise kayda alma belgesinin verilmesinden itibaren 15 gün içinde teslim edilir.

Hamiline yazılı hisse senetlerinde sermaye artırımının tescilini izleyen 30 gün içinde, nama yazılı hisse senetlerinde ise 90 gün içinde hisse senetleri teslim edilir.

Halka Açık Anonim Ortaklıklarda Hisse Senedi Satın Almak İçin Çağrıda Bulunma Zorunluluğu

Sermaye Piyasası Kurulu, Seri IV No:8 Nolu Tebliği’nde belirlenen durumların ortaya çıkması halinde ortaklara hisse senedi almak için çağrıda bulunma zorunluluğu getirmiştir. Çağrı yoluyla hisse senedi toplanması, blok veya münferit alımlar ya da herhangi bir yöntemle, tek başına veya birlikte hareket ettikleri kişilerle beraber, doğrudan veya dolaylı olarak bir ortaklığın sermayesinin ve oy haklarının % 25’ine veya daha fazlasına ya da bu orana bağlı olmaksızın yönetim kontrolünü sağlayan paylarına sahip olanlar, diğer ortaklara ait hisse senetlerini de satın almak üzere çağrıda bulunmak zorundadırlar. Tek başına veya birlikte hareket ettiği kişilerle beraber bir ortaklığın sermayesine ve oy haklarına % 25 ile % 50 arasında bir oranda sahip olanlar da, herhangi bir oniki aylık süre içerisinde bu oranı, % 10 ya da daha fazla artırırlarsa, diğer ortaklara ait hisse senetlerini satın almak üzere çağrıda bulunmakla yükümlüdürler. Söz konusu oranlara ulaşılmasını izleyen on beş gün içerisinde, çağrı yapmak üzere Kurul’a başvurulması gereklidir. Bu sebeblerle yapılacak çağrıda ortaklara önerilecek fiyat, önceki paragrafta belirtilen alımlar, çağrı yoluyla hisse senedi toplanması sonucunda yapılmışsa, bu çağrıda ortaklara ödenen en yüksek fiyattan; blok alımlar yoluyla yapılmışsa, blok alımda ödenen en yüksek fiyattan; diğer yollarla yapılmışsa, alımı yapan kişinin veya birlikte hareket ettiği kişilerin, alımı yapmalarından önceki üç ay içerisinde ortaklık hisse senetlerine ödedikleri en yüksek fiyattan daha aşağı olamaz. Önerilecek bedelin nakit karşılığı olması ve yapılacak çağrının, en az onbeş gün süreyle ortaklara açık olması zorunludur.

11



İ M K B

Çağrı Yapma Zorunluluğunda Muafiyetler Aşağıdaki durumların varlığı halinde çağrı yapma konusunda Kurul’ca muafiyet getirilebilir: a) Ortaklığın hisse senetlerinin ve oy haklarının iktisabının, ortaklığın mali yapısının

güçlendirilmesi bakımından zorunlu olan bir sermaye veya yönetim yapısı değişikliği gereğince gerçekleştirilmesi. Kurul bu şartın varlığının, bağımsız bir kuruluş raporuyla kanıtlanmasını isteyebileceği gibi, Kurul uzmanlarına gerekli incelemeleri yaptırabilir.

b) Ortaklığın hisse senetlerinin ve oy haklarının iktisabının, Türk Ticaret Kanunu’nun 338.nci maddesinin ikinci fıkrasının birinci cümlesindeki yetersayı ile toplanan ortaklık genel kurulunda onaylanması

c) Ortaklığın hisse senetlerinin ve oy haklarının iktisabına rağmen, ortaklığın sermaye dağılımı gereğince, yönetim hakimiyetinde hiçbir değişiklik olmaması. Bu halde, ilgililerin başvurusu üzerine, ortaklığın sermaye yapısı Kurul’ca incelenir ve iktisapların, yönetim hakimiyetine bir etkisinin olmadığı sonucuna varılırsa çağrı yapma zorunluluğuna muafiyet kararı verilebilir.

d) Ortaklığın hisse senetlerinin ve oy haklarının, yasal zorunluluklar sonucunda iktisap edilmesi veya oranların istenmeden aşılması hallerinde, çağrı yapma zorunluluğunu gerektiren kısmın Kurul’ca belirlenecek asgari sürede elden çıkarılacağının taahhüt edilmesi.

Muafiyet başvurularının, çağrı yapma zorunluluğunun doğmasını izleyen beş gün içerisinde, çağrı yapmakla yükümlü olanlar tarafından Kurul’a yapılması gerekir. Kurul, uzmanları aracılığıyla yaptıracağı incelemeler ve talep edeceği bilgi ve belgelerin değerlendirilmesi sonucunda muafiyet koşullarının gerçekleştiği sonucuna varırsa, ilgilileri çağrı yapma yükümlülüğünden muaf kılabilir.

Halka Açık Anonim Ortaklıkların Genel Kurullarında Birikimli Oy Kullanımı

Sermaye Piyasası Kurulu, 18.02.2003 tarih ve 25024 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Sermaye Piyasası Kanununa Tabi Anonim Ortaklıkların Genel Kurullarında Birikimli Oy Kullanımına İlişkin Esaslar Hakkında Tebliği ile, azınlık ortaklarının, ortaklığın yönetim ve denetim kurullarına temsilci seçtirebilmelerine olanak veren birikimli oy kullanımına ilişkin usul ve esasları düzenlemiştir. Adı geçen Tebliğ, ortaklıkların yönetim ve denetim kurullarına üye seçiminde birikimli oy kullanma esaslarını kapsamaktadır. Birikimli oy yönteminin uygulanabilmesi için ortaklık ana sözleşmesinde açık hüküm bulunması zorunludur. Hisse senetleri borsada işlem görmeyen ve geçmiş iki yıl içerisinde pay sahibi sayısı sürekli olarak 500’ün üzerinde olduğu herhangi bir şekilde anlaşılan ortaklıkların birikimli oy yöntemini uygulamaları ve ana sözleşmelerinde birikimli oy yöntemine yer vermeleri zorunludur. Ortaklıklar, bu durumun doğmasını izleyen ilk olağan genel kurullarında ana sözleşmelerini birikimli oy kullanma hükümlerini içerecek şekilde değiştirmekle yükümlüdürler. Diğer ortaklıklar bakımından birikimli oy yönteminin uygulanması ihtiyaridir. Birikimli oy kullanma; genel kurula katılan kişinin yönetim kurulu ve denetim kurulu üyeliği seçiminde kullanacağı oy sayısı, sahip olduğu veya vekil sıfatıyla kullanmaya yetkili olduğu oy sayısı ile seçim yapılacak yönetim kurulu ve denetim kurulu üye sayısının çarpılması suretiyle bulunan ve bu suretle ulaşılan birikimli oy sayısının tamamı bir aday için veya birden fazla adaya bölünerek kullanılabilen oy kullanma yöntemidir. Birikimli oy sayısı yönetim kurulu ve denetim kurulu üyeliği seçimi için, ayrı ayrı hesaplanır. Ortaklıkların yükümlülükleri: Ortaklık genel kurullarında birikimli oy kullanılabilmesi için, ortaklık ana sözleşmesinde;

12



İ M K B

a) Oy hakkı veren tüm payların sahiplerinin yönetim ve denetim kurulu üye seçiminde oylarını bir veya birden fazla aday için birikimli olarak kullanabilmelerinin mümkün olduğu yönünde açık bir hükme yer verilmesi, b) Ortaklık yönetim ve denetim kurulu üye sayısının, sabit bir rakam olarak belirlenmesi, c) Yönetim ve denetim kurulu üyeliklerinde görev süresi bitiminden önce azil dışındaki nedenlerle boşalma olması durumu hariç olmak üzere, üyelerin tamamının aynı genel kurulda seçiminin yapılması, d) Yönetim ve denetim kurulu üye seçiminde oy hakkında imtiyaz tanıyan hükümlerin bulunmaması, e) Yönetim ve denetim kurulu üye seçiminde aday gösterme imtiyazı bulunması halinde, kesirli sayılar bir üst tam sayıya tamamlanmak kaydıyla, toplam üye sayısının üçte birinin, aday gösterme imtiyazına sahip grubun önerisine bağlı olmaksızın genel kurulda gösterilecek adaylar arasından seçim yapılmasına olanak veren hüküm bulunması, gerekmektedir. Ana sözleşmelerinde birikimli oy kullanma yöntemini kabul eden ortaklıklar, sermaye arttırımı nedeniyle yayımlayacakları izahnamelerinde ve genel kurul toplantılarına ilişkin ilanlarda bu yönteme ilişkin açıklamalara yer vermek zorundadır. Birikimli oyun kullanılmasına ilişkin esaslar Yönetim ve denetim kurulu üye seçiminin yapılacağı genel kurullarda, birikimli oy yöntemi ile genel hükümlere göre oy kullanımı birlikte uygulanır. Birikimli oy hesabında, ana sözleşmede belirtilen ve seçimi yapılacak yönetim ve denetim kurulu üye sayısı dikkate alınır. Oy hakkını vekil aracılığı ile kullanmak isteyenlerin, Sermaye Piyasası Kurulunun, vekaleten oy kullanılmasına ve çağrı yoluyla vekalet veya hisse senedi toplanmasına ilişkin düzenlemeleri uyarınca vekile verecekleri formda "birikimli oy" kullanılması yönünde bir talimat vermesi durumunda, vekil bu paylara ilişkin oy hakkını birikimli olarak kullanmak zorundadır. Söz konusu talimatın verilmemesi durumunda, bu paylar, birikimli oy hesabında dikkate alınmayacak, paylara ilişkin oy hakkı genel hükümler çerçevesinde kullanılabilecektir. Çağrı yoluyla vekalet toplanmasında da aynı usuller geçerlidir. Birikimli oy kullanacak kişi, genel kurul tarihinden en az iki iş günü önce, birikimli oy kullanma isteğini ortaklığa yazılı olarak bildirmek zorundadır. Bir kişinin bildirim yapması genel kurulda birikimli oy yönteminin uygulanması için yeterli olup, genel kurulda oylarını birikimli kullanmak isteyen diğer kişilerin bildirim yapmış olmaları şartı aranmaz. Çağrı yoluyla vekalet toplanması ve vekalet toplanan paylara ilişkin oyların birikimli kullanılmasının amaçlanması durumunda, çağrı yapacak kişilerin, Sermaye Piyasası Kurulunun vekaleten oy kullanılmasına ve çağrı yoluyla vekalet veya hisse senedi toplanmasına ilişkin düzenlemeleri uyarınca düzenleyecekleri "Bilgi Formu"nda, amacına, birikimli oy yöntemine ilişkin ayrıntılı açıklamalara ve sonuçlarına yer vermesi gerekir.

Anonim Şirketlerde Kâr Dağıtımı

Anonim şirketlerde kâr dağıtımı konusunda Türk Ticaret Kanunu bazı esaslar koymuş, Sermaye Piyasası Kanunu ise halka açık şirketlerde kâr dağıtımınında bazı yeni hükümler getirmiştir. Kar dağıtımı konusunda Türk Ticaret Kanunu ve halka açık şirketler açısından Sermaye Piyasası Kaunu’nun yanısıra vergi kanunları da dikkate alınmalıdır.

13



İ M K B

Anonim şirketlerde kar dağıtımı konusu, Türk Ticaret Kanunu’na tabi anonim ortaklıklar ile Sermaye Piyasası Kanunu'na tabi anonim ortaklıklar açısından aşağıda açıklanmıştır.

Türk Ticaret Kanunu’na Tabi Anonim Şirketlerde Kâr Dağıtımı

TTK’ya tabi şirketlerde kar payı dağıtımı aşağıdaki tabloda özetlenmiştir.

Dönem Ticari Karı (-) Kurumlar Vergisi ve Diğer Yasal Yükümlülükler Net Dönem Karı (Vergiden Sonraki Kar) (-) I.Tertip Kanuni Yedek Akçe (TTK 466/I) Safi karın yirmide biri (Ödenmiş esas sermayenin beşte birini buluncaya kadar) Dağıtılabilir Net Dönem Karı (-) Ortaklara Birinci Temettü (TTK 466/II) (Pay sahiplerine ödenmiş sermayenin % 5'i oranında ödenir.) (-) Ana sözleşme hükümlerince kuruculara, intifa senedi sahiplerine, yönetim kurulu üyelerine, personele dağıtılan kar payı (-) Ortaklar İkinci Temettü (-) II. Tertip Kanuni Yedek Akçe Birinci temettü ayrıldıktan sonra pay sahipleri ile kara iştirak eden diğer kimselere dağıtılması kararlaştırılan kısmın onda biri (TTK Md.466/II) (-) İhtiyari Yedek Akçeler (Statü Yedekleri, Diğer Yedekler, Olağanüstü Yedekler)

TTK’nın 469. Maddesinde kanuni ve ihtiyari yedek akçelerle kanun ve esas mukavele hükmünce ayrılması gerekli diğer paralar safi kardan ayrılmadıkça kar payı dağıtılamayacağı ifade edilmiştir. Buna göre kar dağıtımından önce bu yükümlülüklerin yerine getirilmesi gerekmektedir. Dönem Ticari Karı: Şirketlerin gelir tablosunda yer alan kar, vergi ve yasal yükümlülüklerden önceki kardır. Dönem Net Karı: Dönem ticari karından hesaplanan vergi ve diğer yasal yükümlülükler düşülerek dönem net karına ulaşılır. Ancak verginin üzerinden hesaplandığı matrah -mali kar- dönem ticari karından farklıdır. Bir başka deyişle vergi, mali kar üzerinden hesaplanmakta, kar dağıtımında ise mali kar değil ticari kar dikkate alınmaktadır. Ticari kar ile mali kar arasında vergi muafiyet ve istisnaları ile vergi açısından kabul edilmeyen giderler nedeniyle fark oluşmaktadır. Dönem ticari karına/karından vergi kanunları çerçevesinde gerekli eklemeler ve indirimler yapıldıktan sonra bulunan matrah üzerinden hesaplanan vergi ile diğer yasal yükümlülükler düşüldükten sonra dönem net karına ulaşılır. I. Tertip Kanuni Yedek Akçe: TTK'un 466/I fıkrasında her yıl safi karın yirmide birinin ödenmiş esas sermayenin beşte birini buluncaya kadar umumi yedek akçe olarak ayırmalarının zorunlu olduğunu düzenlemiştir. Türk Ticaret Kanunu kanuni yedek akçe için ödenmiş sermayenin beşte birine kadar gibi bir sınır çizmiş olmakla birlikte TTK 466/II’ye göre kanuni sınıra ulaştıktan sonra dahi bu akçeye aşağıdaki paralar eklenir.

hisse senedi ihraç primleri hisse senedi iptal karları ikinci tertip yedek akçe

Ortaklara Birinci Kar Pay: Türk Ticaret Kanunu’na göre pay sahiplerine % 5 oranında kar

14



İ M K B

payı ödenir. Ana sözleşmede tanınan ayrıcalıklar saklı kalmak kaydıyla her pay sahibi kara sermaye payı oranında katılır. Ana sözleşmede aksine bir hüküm yoksa kar payının hesaplanmasında esas sermayeye mahsuben ortağın şirkete yaptığı ödemeler esas alınır. (TTK m 455-456) Yukarıda da belirtildiği üzere kanuni ve ihtiyari yedek akçelerle kanun ve esas mukavele hükmünce ayrılması gerekenler ayrılmadıkça kar payı dağıtılamaz. Diğer Kişilere Dağıtılacak Kar Payı: Ortaklara birinci temettü dağıtıldıktan sonra esas sözleşmedeki hükümlere göre diğer kişilere de (yönetim kurulu üyeleri, personel vb.) kar payı ödemesi yapılır. Ortaklara İkinci Kar Payı: Ortaklara dağıtılmasına karar verilen ikinci tertip kar payıdır. İkinci Tertip Kanuni Yedek Akçe: Birinci temettü ayrıldıktan sonra pay sahipleri ile kara iştirak eden diğer kimselere dağıtılması kararlaştırılan kısmın onda biridir (TTK Md.466/II). Bunların dışında ihtiyari yedek akçe ayrılabilir.

Halka Açık Şirketlerde Kâr Dağıtımı

Sermaye Piyasası Kanunu’na tabi olan halka açık anonim ortaklıkların temettü, temettü avansı ve oydan yoksun hisse senedi (OYHS) sahiplerine kâr payı dağıtımında ve temettüün korunmasında uyacakları esaslar Sermaye Piyasası Kurulu’nun Seri: IV, No:27 sayılı Tebliği ile düzenlenmiştir. Bu tebliğ, kâr dağıtımında halka açık şirketlere TTK’ya ek olarak bazı yükümlülük ve imkanlar getirmiştir. Söz konusu tebliğin yanısıra Sermaye Piyasası Kurulu, aldığı ilke kararlarıyla da halka açık şirketlerde kâr dağıtımı hususunu düzenlemektedir. Sermaye Piyasası Kurulu’nun Seri: IV, No:27 sayılı Tebliği’ne göre ortaklıkların esas sözleşmelerinde birinci temettü oranının gösterilmesi zorunludur. Ortaklıkların birinci temettü tutarı, dağıtılabilir kârın %20’sinden az olamaz. Dağıtılabilir kâr, hesap dönemi kârından kanunlara göre ayrılması gereken yedek akçeler ile vergi, fon ve mali ödemeler ve varsa geçmiş yıl zararları düşüldükten sonra kalan tutardır. Yatırım ortaklıklarının dağıtılabilir kâr tutarının hesaplanmasında gerçekleşmemiş sermaye kazançları (değer artışları) dikkate alınmaz. Hisse senetleri borsada işlem görmeyen anonim ortaklıkların birinci temettüü nakden dağıtmaları esastır. Ancak, bu ortaklıklardan Seri:IV, No:39 sayılı İhraçcıların Muafiyet Şartlarına ve Kurul Kaydından Çıkarılmalarına İlişkin Esaslar Tebliği'nin2 4 üncü maddesinde yer alan bağımsız denetim muafiyeti3 kapsamına girmeyenler, birinci temettüü nakden ve/veya hisse senedi biçiminde dağıtabilirler. Birinci temettüü kısmen

2 Seri:IV, No:39 sayılı Tebliğ'de yer alan düzenlemeler adı geçen Tebliğ’in kar dağıtım muafiyeti ve izahname düzenleme muafiyetine ilişkin 5. ve 6. madde hükümleri hariç olmak üzere hisse senetleri borsada işlem gören halka açık anonim ortaklıklar ve hisse senetleri borsada işlem görmeyen kayıtlı sermaye sistemine tabi halka açık anonim ortaklıklar hakkında uygulanmaz. Hisse senetleri borsada işlem görmeyen kayıtlı sermaye sistemine tabi halka açık anonim ortaklıklar Tebliğ’in 5. ve 6. maddelerinin yanısıra Kurul kaydından çıkarılma hakkındaki 7. maddesi hükümlerinin de kapsamındadırlar.

3 Seri: IV, No: 39 sayılı İhraçcıların Muafiyet Şartlarına ve Kurul Kaydından Çıkarılmalarına İlişkin Esaslar Tebliği’nin 4. maddesinde halka açık anonim ortaklıklardan, Kurul'ca belirlenen standartlara uygun olarak hazırlanmış, genel kurul onayından geçmiş son yıllık mali tablolarına göre aktif toplamı 6.000.000,- TL'yi aşmayanlar veya başvuru tarihinden itibaren, Kurulca belirtilen standartlara uygun olarak hazırlanmış, genel kurul onayından geçmiş son iki yıllık mali tablolarına göre brüt satış hasılatı 350.000,- TL'nin altında kalanlar veya sermayelerinin %95'i veya fazlası en fazla elli ortağa ait olanlar talep üzerine, Kurul tarafından başvurunun yapıldığı tarihteki hesap dönemi mali tabloları için bağımsız denetim yükümlülüğünden muaf tutulabilirler. Sermaye Piyasası Kurulu 09.01.2009 tarih ve 1/7 sayılı kararı ile 01.01.2009 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere maddede geçen söz konusu rakamları sırasıyla 6.720.000 TL ve 390.000 TL olarak belirlemiştir.

15



İ M K B

veya tamamen hisse senedi biçiminde dağıtmak isteyen ortaklıkların ortaklarından talep toplamaları zorunludur. Hisse senetleri borsada işlem gören anonim ortaklıklar, genel kurullarının alacağı karara bağlı olarak temettüü; a) Tamamen nakden dağıtma, b) Tamamen hisse senedi olarak dağıtma, c) Belli oranda nakit belli oranda hisse senedi olarak dağıtarak kalanını ortaklık bünyesinde bırakma, d) Nakit ya da hisse senedi olarak dağıtmadan ortaklık bünyesinde bırakma, konusunda serbesttir. Kurul, bu ortaklıklara genel kurul gündemleri ilan edilinceye kadar, bir önceki dönemin karından ayrılacak birinci temettüü nakden dağıtma zorunluluğu getirebilir. Ancak, bir önceki döneme ilişkin birinci temettü dağıtımını gerçekleştirmeden sermaye artırımı yapan ve artırımı temsil eden hisse senetleri Borsada eski ve yeni olarak iki ayrı sırada işlem gören ortaklıklardan, dönem sonunda elde ettikleri kardan temettü dağıtmak isteyenler birinci temettü nakden dağıtmak zorundadırlar. Şirket genel kurullarının birinci temettüün dağıtılmamasına karar vermeleri durumunda, bu tutar hesaplanıp ayrıldıktan sonra olağanüstü yedek akçelere eklenir. Hisse senetleri Borsada işlem gören ortaklıkların, temettü ödemeleri ortakların çoğunluğunun kolaylıkla ulaşabileceği, biri ortaklık merkezi olmak üzere en az üç merkezde ve Takasbankta yapılır. Hisse senetlerine ilişkin temettü kıstelyevm esası uygulanmaksızın hesap dönemi sonu itibarıyla mevcut payların tümüne, bunların ihraç ve iktisap tarihleri dikkate alınmaksızın dağıtılır. Esas sermaye sistemindeki ortaklıklarca ihraç edilen hisse senetleri sermaye artırımının tescil edildiği hesap dönemi itibarıyla temettüe hak kazanır. Kayıtlı sermaye sistemindeki ortaklıklarca ihraç edilen hisse senetleri, yeni pay alma hakkına ilişkin sirkülerin yayımlandığı hesap dönemi itibarıyla temettü hak kazanır. Bu ortaklıkların nakdi sermaye artırımı nedeniyle ihraç edecekleri hisse senetlerinin satış süresi içinde hesap dönemi sona ererse, hesap döneminin son gününü takip eden tarihten başlamak üzere, hisse senetleri geçmiş hesap dönemlerine ilişkin kar payı kuponları iptal edilerek satılır. Hisse senetlerine ilişkin temettü, kıstelyevm esası uygulanmaksızın hesap dönemi sonu itibarıyla mevcut payların tümüne, bunların ihraç ve iktisap tarihleri dikkate alınmaksızın dağıtılır. Esas sermaye sistemindeki ortaklıklarca ihraç edilen hisse senetleri sermaye artırımının tescil edildiği hesap dönemi itibarıyla temettüe hak kazanır. Kayıtlı sermaye sistemindeki ortaklıklarca ihraç edilen hisse senetleri, yeni pay alma hakkına ilişkin sirkülerin yayımlandığı hesap dönemi itibarıyla temettüe hak kazanır. Bu ortaklıkların nakdi sermaye artırımı nedeniyle ihraç edecekleri hisse senetlerinin satış süresi içinde hesap dönemi sona ererse, hesap döneminin son gününü takip eden tarihten

16



İ M K B

başlamak üzere, hisse senetleri geçmiş hesap dönemlerine ilişkin kar payı kuponları iptal edilerek satılır. Temettü dağıtımı, ortaklıklarca hesap dönemini izleyen 5 inci ayın sonuna kadar tamamlanmak zorundadır. Temettü ödemesinin tamamlanması için; a) Temettüün tamamı nakden dağıtılacaksa, temettünü tahsil etmek için ilgili kuponlarıyla temettü dağıtım adreslerine başvuran ortaklara nakden veya hesaben ödemenin yapılması,b) Hisse senedi olarak dağıtılacaksa, temettüün sermayeye ilavesi nedeniyle ihraç edilecek hisse senetlerinin Kurulca kayda alınması ve kayıt sonrası işlemlerin tamamlanarak temettü karşılığı dağıtılacak hisse senetlerinin; Kayıtlı sermaye sistemindeki ortaklıklarda hesap dönemini izleyen 5 inci ayın sonuna kadar, hisse senedi dağıtımının yapıldığı adreslere başvuran ortaklara teslime hazırhale getirilmesi, Esas sermaye sistemindeki ortaklıklarda ise sermaye artırımının tescilinin hesap dönemini izleyen 5 inci ayın sonuna kadar tamamlanarak teslime hazır hale getirilmesi, c) yukarıdaki seçeneklerin birlikte kullanılması durumunda ise, belirtilen işlemlerin ayrı ayrı ancak hesap dönemini izleyen 5 inci ayın sonuna kadar yerine getirilmesi, şarttır. Hisse senetleri Borsada işlem gören ortaklıkların Kurula, temettüün sermayeye ilave edilmesi nedeni ile ihraç edilecek hisse senetlerinin kayda alınması talebiyle yapacakları başvuruların, hesap dönemini izleyen 4 üncü ayın sonuna kadar yapılması zorunludur. Yönetim kurulu üyeleri ile memur, müstahdem ve işçilere, katılma, kurucu ve adi intifa senedi sahiplerine, çeşitli amaçlarla kurulmuş olan vakıflara ve bu gibi kişi ve/veya kurumlara kar payı dağıtılabilmesi ve çeşitli amaçlarla kurulmuş olan vakıflara ve bu gibi kişi ve/veya kurumlara bağışta bulunulabilmesi için ortaklık esas sözleşmesinde hüküm bulunması gerekir. Halka açık anonim ortaklıkların çeşitli amaçlarla kurulmuş olan vakıflara ve bu gibi kişi ve/veya kurumlara bağışta bulunmaları veya kardan pay ayırmaları durumunda, önemlilik kavramı dikkate alınarak; a) Bu ödemelerin, Sermaye Piyasası Kanunu’nun 15 inci maddesinin son fıkrası kapsamına girebilecek sonucu doğurmaması, b) Yıl içinde yapılanlar dahil bağışların, genel kurulda ortakların bilgisine sunulması, c) Özel Durumların Kamuya Açıklanmasına İlişkin Esaslar çerçevesinde gerekli özel durum açıklamalarının yapılması ve Borsa Günlük Bülteninde ilan edilmesi zorunludur. Temettü dağıtımında imtiyaz, dağıtılabilir karın, birinci temettü dağıtıldıktan sonraki kısmı için tanınabilir. OYHS sahipleri diğer ortaklarla birlikte payları oranında birinci temettüü aldıktan sonra kalan kardan, pay başına düşen birinci temettüün bu senetlerin imtiyazına ilişkin olarak esas sözleşmede belirtilen oranında kar payı alırlar. Yasa hükmü ile ayrılması gereken yedek akçeler ayrılmadıkça, esas sözleşmede pay sahipleri için belirlenen birinci temettü ve OYHS sahipleri için belirlenen kar payı nakden ve/veya hisse senedi biçiminde dağıtılmadıkça; başka yedek akçe ayrılmasına, ertesi yıla kar aktarılmasına ve temettü dağıtımında imtiyazlı pay sahiplerine, katılma, kurucu ve adi intifa senedi sahiplerine, yönetim kurulu üyeleri ile memur, müstahdem ve işçilere, çeşitli amaçlarla kurulmuş olan vakıflara ve bu gibi kişi ve/veya kurumlara kar payı dağıtılmasına karar verilemez. Ayrıca kardan ikinci temettü dağıtılması halinde

17



İ M K B

OYHS'lerinin, diğer paylar gibi sermaye payları oranında eşit yararlanma hakları vardır. Temettü Avansı Ortaklıklar, sermaye piyasası mevzuatına uygun olarak düzenlenmiş ve bağımsız sınırlı denetlemeden geçmiş 3, 6 ve 9 aylık dönemler itibarıyla hazırladıkları ara mali tablolarında yer alan karları üzerinden nakit temettü avansı dağıtabilirler. Kurul, temettü avansı dağıtacak ortaklıkların ara mali tablolarının bağımsız özel denetlemeye tabi tutulmasını isteyebilir. Temettü avansı dağıtmak isteyen ortaklıkların esas sözleşmelerinde hüküm bulunması ve genel kurul kararıyla ilgili yılla sınırlı olmak üzere yönetim kuruluna yetki vermeleri zorunludur. Yönetim kuruluna genel kurul tarafından temettü avansı dağıtımı için yetki verildiği takdirde, yönetim kurulu tarafından, ilgili hesap döneminde her 3 aylık dönemi izleyen 6 hafta içerisinde temettü avansı dağıtma veya dağıtmama konusunda bir karar alınması zorunludur. Dağıtılacak temettü avansı, ara dönem karından kanunlara ve esas sözleşmeye göre ayrılması gereken yedek akçeler ile vergi, fon ve mali karşılıklar ve varsa geçmiş yıllar zararlarının tamamı düşüldükten sonra kalan kısmın yarısını geçemez. Yatırım ortaklıklarının ara dönem karının hesaplanmasında gerçekleşmemiş sermaye kazançları (değer artışları) dikkate alınmaz. Bir hesap döneminde verilecek toplam temettü avansı tutarı bir önceki yıla ait dönem karının kanunlara ve esas sözleşmeye göre ayrılması gereken yedek akçeler ile vergi, fon ve mali karşılıklar ve varsa geçmiş yıllar zararları düşüldükten sonra kalan kısmının yarısını ve genel kurulca onaylanan yıl sonu bilançosunda yer alan olağanüstü yedek akçe tutarını aşamaz. Olağanüstü yedek akçe tutarına ilişkin sınır, ortaklığın geçmiş iki yıllık mali tablolarında vergi öncesi dönem karı elde etmiş olması ve dağıtılacak temettü avansı tutarının tamamının, yıl sonunda zarar oluştuğu veya oluşan karın dağıtılan temettü avansını karşılamaya yetmediği takdirde, geçmiş yıl olağan üstü yedek akçe tutarından karşılanamayan kısmın karşılanmasında kullanılmak üzere ortaklık lehine kurulca belirlenecek esaslar dahilinde teminat altına alınması şartıyla uygulanmayabilir. Yatırım ortaklıklarında ayrıca bir önceki yıla ait dönem karının hesaplanmasında gerçekleşmemiş sermaye kazançları (değer artışları) dikkate alınmaz. Aynı hesap dönemi içinde birden fazla temettü avansı ödemesi yapıldığı takdirde, sonraki ara dönemlerde ödenecek temettü avansları hesaplanırken önceki ara dönemlerde ödenen temettü avansları indirilir. Önceki hesap döneminde ödenen temettü avansları mahsup edilmeden, sonraki hesap dönemlerinde ilave temettü avansı verilemez ve temettü dağıtılamaz. İmtiyazlı pay sahiplerine, OYHS sahiplerine ve ortaklar dışında kardan pay alacak kişi ve/veya kurumlara temettü avansı dağıtılamaz. Temettü avansı dağıtacak olan ve hisse senetleri Borsada işlem gören ortaklıkların; ayrıntılı ara mali tablolarını, temettü avansı dağıtım tablosunu ve bağımsız sınırlı veya özel denetleme raporunu ilgili ara dönemi izleyen 6 hafta içerisinde Kurula ve Borsaya göndermeleri ve Türkiye çapında yayımlanan herhangi bir gazetede ve merkezlerinin bulunduğu yerde çıkan en yüksek tirajlı iki mahalli gazeteden birinde ilan ettirmeleri

18



İ M K B

zorunludur. Temettü avansı dağıtacak olan ve hisse senetleri Borsada işlem görmeyen ortaklıkların ise, ayrıntılı ara mali tablolarını, temettü avansı dağıtım tablosunu ve bağımsız sınırlı veya özel denetleme raporunu ilgili ara dönemi izleyen 6 hafta içerisinde Kurula göndermeleri ve iki mahalli gazetede ilan ettirmeleri zorunludur. Temettü avansının dağıtımına, ara mali tabloları ile temettü avansı dağıtım tablosunun bağımsız sınırlı veya özel denetleme raporu ile birlikte Kurula gönderildiği tarihten asgari 4 hafta azami 6 hafta sonra başlanması zorunludur. Temettü avansı, dağıtım tarihi itibarıyla mevcut payların tümüne bunların ihraç ve iktisap tarihleri dikkate alınmaksızın dağıtılır. Ancak, bu maddenin üçüncü fıkrasında belirtilen husus saklıdır. Esas sermaye sistemindeki ortaklıklarca ihraç edilen hisse senetleri sermaye artırımının tescil edildiği hesap dönemi, kayıtlı sermaye sistemindeki ortaklıklarca ihraç edilen hisse senetleri ise yeni pay alma hakkına ilişkin sirkülerin yayımlandığı hesap dönemi itibarıyla temettü avansına hak kazanırlar. Temettü avansı ödemeleri kar payı kuponu karşılığında yapılır. Bir hesap dönemi içerisinde temettü avansı dağıtan ve ardından sermaye artırımı gerçekleştiren ortaklık, daha sonra tekrar bir temettü avansı dağıtmak istediğinde, aşağıda belirtilen esaslar uygulanır. a) Sermaye artırımı sonrasında yapılacak yeni bir temettü avansı ödemesinde, sermaye artırımı nedeniyle ihraç edilen ve yapılacak temettü avansı ödemesine hak kazanan yeni tertip hisse senedi sahiplerine öncelik verilir. b) Söz konusu öncelik, eski ve yeni tertip hisse senedi sahiplerinin dönem içinde aldıkları toplam temettü avans tutarları eşitleninceye kadar devam eder. c) Eski ve yeni tertip hisse senedi sahiplerinin hesap dönemi içerisinde aldıkları toplam temettü avansı tutarı eşitlendikten sonra, kalan temettü avansı tutarı veya bir sonraki ara hesap döneminde ödenecek temettü avansı tutarı mevcut pay sahiplerine eşit olarak dağıtılır. Hisse senetleri Borsada işlem gören ortaklıkların temettü avansı ödemeleri, ortakların çoğunluğunun kolaylıkla ulaşabileceği, biri ortaklık merkezi olmak üzere en az üç merkezde ve Takasbankta yapılır. Hisse senetleri halka arz yoluyla satılan bankaların, temettü avansı dağıtmak istemeleri halinde, birinci temettü Kurul düzenlemelerine uygun şekilde ayırmaları ve bankacılık mevzuatı çerçevesinde Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumundan izin almaları zorunludur. İkinci tertip yedek akçenin hesaplanması: Pay sahipleri ile kara iştirak eden diğer kişilere dağıtılan karın, ödenmiş veya çıkarılmış sermayenin %5'i düşüldükten sonra kalan kısmının onda biri TTK'nın 466 ncı maddesinin ikinci fıkrasının (3) numaralı bendi uyarınca ikinci tertip yedek akçe olarak ayrılır. Kâr Dağıtımında Muafiyet Kurul’un Seri IV, No:39 sayılı Tebliğinin 5. Maddesi ile bazı ortaklıklara kar dağıtım muafiyeti getirilmiştir. Buna göre; halka açık anonim ortaklıklar, Kurul düzenlemelerine göre hesaplanan dağıtılabilir birinci temettü tutarının, genel kurula sunulacak son yıllık

19



İ M K B

mali tablolarına göre esas sermaye/çıkarılmış sermayenin % 5'inden daha düşük olması veya söz konusu mali tablolara göre net dağıtılabilir dönem karının 50.000,- TL'nin altında olması hallerinde, ilgili hesap dönemleri için birinci temettü dağıtmayabilir. Sermaye Piyasası Kurulu’nun 09.01.2009 tarih ve 1/7 sayılı kararı ile Tebliğ’de belirtilen 50.000 TL 01.01.2009 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere 56.000 TL olarak belirlenmiştir. Ancak, bu hükme göre dağıtılmayan temettü, daha sonraki dönemlerde yapılacak muafiyet hesaplamalarında temettü kalemi olarak dikkate alınır. Halka Açık Anonim Ortaklıkların Kar Dağıtımına İlişkin Hesaplamalar Yukarıda temel hükümleri verilen Sermaye Piyasası Kanunu’na tabi olan halka açık anonim ortaklıkların temettü, temettü avansı ve OYHS sahiplerine kâr payı dağıtımında ve temettüün korunmasında uyacakları esaslar hakkındaki Sermaye Piyasası Kurulu’nun Seri: IV, No:27 sayılı Tebliği hükümlerine açıklık kazandırmak üzere halka açık anonim ortaklıkların kar dağıtımına ilişkin hesaplamalarda esas alınmak üzere Sermaye Piyasası Kurulunca alınan 05.05.2006 tarih ve 21/537 sayılı karar ana hatlarıyla aşağıda verilmiştir.

A. Birinci Temettüün Hesaplanması 1. Birinci tertip kanuni yedek akçenin matrahı, yasal kayıtlarda yer alan net dönem kârı (vergi sonrası kar)’ndan, varsa geçmiş yıl zararlarının düşülmesi suretiyle bulunan tutardır. Birinci tertip kanuni yedek akçe, Türk Ticaret Kanunu’nun 466’ncı maddesi çerçevesinde, bu matrahın %5’i alınarak hesaplanır. I. Tertip Kanuni Yedek Akçe Matrahı = Net Dönem Karı – Geçmiş Yıl Zararları I. Tertip Kanuni Yedek Akçe (I.Tertip KYA) = I. Tertip Kanuni Yedek Akçe Matrahı * %5 2. Net dağıtılabilir dönem karı, net dönem karından, (varsa) geçmiş yıl zararlarının ve birinci tertip kanuni yedek akçenin düşülmesinden sonra kalan tutardır. Net dağıtılabilir dönem karı üzerinden Sermaye Piyasası Kurulu'nca belirlenen oran ve miktarda birinci temettü ayrılır ve dağıtılır. Bu durumda; Birinci Temettü= (Net Dönem Karı - Geçmiş Yıl Zararları - I. Tertip KYA) * SPK’ca Belirlenen Kar Dağıtım Oranı formülüne göre hesaplanır. B. Ortaklar Dışındaki Kişi ve Kuruluşlar ile İmtiyazlı Pay Sahiplerine Kar Payı Verilmesi 3. Net Dönem karından (varsa) geçmiş yıl zararları ile (1) ve (2) numaralı maddelerde belirtilen tutarlar düşüldükten sonra kalan kısımdan, varsa kardan pay almaya imtiyazı olan pay sahiplerine dağıtılacak tutar ayrılır. 4. Şirket genel kurulu, imtiyazlı pay sahiplerine dağıtılacak kar payı ayrıldıktan sonra kalan kısmı, kısmen veya tamamen ikinci temettü olarak dağıtmaya veya yönetim kurulu üyelerine, çalışanlara, ve benzeri kişi ve/veya kuruluşlara kar payı olarak dağıtmaya ya da olağanüstü yedek akçe olarak ayırmaya yetkilidir. C. II. Tertip Yasal Yedek Akçenin Hesaplanması 5. İkinci tertip kanuni yedek akçe matrahı, pay sahipleriyle kâra iştirak eden diğer

20



İ M K B

kimselere dağıtılması kararlaştırılmış birinci temettü, ikinci temettü, imtiyazlı pay sahipleri ile yönetim kurulu üyeleri, çalışanlar ve benzeri kişi ve/veya kuruluşlara dağıtılan tüm kar payı tutarlarının toplamından, Şirket’in ödenmiş/çıkarılmış sermayesinin %5’i düşüldükten sonra bulunan tutardır. Bu matrahın onda biri, ikinci tertip kanuni yedek akçe olarak hesaplanıp ayrılır. İkinci tertip kanuni yedek akçenin, SPK’ca belirlenen oranda hesaplanan birinci temettü tutarını azaltmayacak şekilde ve bu tutardan ayrı olarak, net dağıtılabilir dönem karının kalan kısmından ayrılması zorunludur. a. Sermaye piyasası mevzuatına göre hazırlanan finansal tablolara göre hesaplanan miktardaki birinci temetüün, yasal kayıtlardaki net dağıtılabilir dönem karında mevcut olması durumunda, aşağıdaki maddelerde yer alan hiçbir yükümlülük nedeniyle “dağıtılacak” birinci temettü oran ve tutarı azaltılamaz. b. Sermaye piyasası mevzuatı uyarınca hazırlanan finansal tablolara göre hesaplanan miktardaki birinci temetüün, yasal kayıtlardaki net dağıtılabilir dönem karında mevcut olmaması durumunda ise, yasal kayıtlarda yer alan net dağıtılabilir dönem karının tamamı ikinci tertip yasal yedek akçe tutarı ayrılmak suretiyle dağıtılır. c. Öte yandan, net dağıtılabilir dönem karının tamamının birinci temettü olarak ayrılması ve dağıtılmasına karar verilmesi durumunda, sadece bu durumla sınırlı olmak üzere ikinci tertip yasal yedek akçe net dağıtılabilir dönem karının (1/11)’i oranında ayrılır. Aksi takdirde, ikinci tertip yasal yedek akçenin hesaplanmasında 5’inci maddenin ilk paragrafı uygulanır. 6. Payları Borsa’da işlem gören ortaklıkların ortaklarına dağıtacakları kar payının, sermaye artırımı suretiyle pay olarak dağıtılması veya doğrudan doğruya bilançodaki olağanüstü yedek akçeler gibi dağıtılmamış karların sermaye artırımında kullanılarak bunların karşılığında pay verilmesi durumlarında, söz konusu kar payları Şirket bünyesinden çıkmadığından, esasen yedek akçe de bir özsermaye unsuru olduğundan, ikinci tertip kanuni yedek akçenin ayrılmasına gerek bulunmamaktadır. 7. İkinci tertip kanuni yedek akçe ayırmayan veya eksik ayıran şirketlerin eksik ayrılan yedek akçe tutarının tamamını, karlılık durumunun uygun olduğu bir sonraki dönemde tamamlaması gerekmektedir. 8. Yasa hükmü ile ayrılması gereken yedek akçeler ayrılmadıkça, esas sözleşmede pay sahipleri için belirlenen birinci temettü nakden ve/veya hisse senedi/pay biçiminde dağıtılmadıkça; başka yedek akçe ayrılmasına, ertesi yıla kar aktarılmasına ve temettü dağıtımında imtiyazlı pay sahiplerine, katılma, kurucu ve adi intifa senedi sahiplerine, yönetim kurulu üyeleri ile memur, müstahdem ve işçilere, çeşitli amaçlarla kurulmuş olan vakıflara ve bu gibi kişi ve/veya kurumlara kar payı dağıtılmasına karar verilemez. D. Hesap Dönemi İçinde Yapılan Bağışların Kar Dağıtımına Etkisi 9. Ortaklara dağıtılacak birinci temettüün azalmamasını teminen, Seri:IV, No:27 sayılı Tebliğ’in 7’nci maddesinin 2’nci fıkrasının (b) bendinde belirtilen “yıl içinde yapılan bağışların Sermaye Piyasası Kanunu’nun 15.maddesinin son fıkrası kapsamına girmemesi”ne ilişkin hüküm çerçevesinde, ilgili hesap yılı içinde yapılan bağışların birinci temettüe esas net dağıtılabilir dönem karının matrahına eklenmesi ve birinci temettüün bu matrah üzerinden hesaplanması gerekmektedir. Sermaye Piyasası Kurulu 09.01.2009 tarih ve 1/6 sayılı toplantısında; halka açık anonim ortaklıkların 2008 yılı faaliyetlerinden elde ettikleri karların dağıtım esaslarının belirlenmesi ile ilgili olarak ise;

21



İ M K B

1. Payları borsada işlem gören anonim ortaklıklar için, asgari kar dağıtım oranının Seri: IV, No:27 sayılı "Sermaye Piyasası Kanununa Tabi Olan Halka Açık Anonim Ortaklıkların Temettü ve Temettü Avansı Dağıtımında Uyacakları Esaslar Tebliği”nin 5’inci maddesinde belirtildiği üzere % 20 olarak uygulanmasına, bu dağıtımın genel kurullarında alacakları karara bağlı olarak nakit ya da temettüün sermayeye eklenmesi suretiyle ihraç edilecek payların bedelsiz olarak ortaklara dağıtılması ya da belli oranda nakit, belli oranda bedelsiz pay dağıtılması suretiyle gerçekleştirilebilmesine, 2. Konsolide finansal tablo düzenleme yükümlülüğü bulunan işletmelerce dağıtılabilir karın hesaplanmasında konsolide finansal tablolarda yer alan kar içinde görünen; bağlı ortaklık, müşterek yönetime tabi teşebbüs ve iştiraklerden ana ortaklığın konsolide finansal tablolarına intikal eden, ancak genel kurullarınca kar dağıtım kararı alınmamış olanların kar tutarlarının dikkate alınmaması ve bu tutarlar hakkında finansal tablo dipnotlarında açıklama yapılarak, bağımsız denetim raporunda ayrı bir açıklama paragrafında bilgi verilmesi yönündeki uygulamanın iptal edilmesine; şirketlerin yasal kayıtlarında bulunan kaynaklarından karşılanabildiği sürece, dağıtacakları kar tutarını Kurulun Seri:XI No:29 sayılı Sermaye Piyasasında Finansal Raporlamaya İlişkin Esaslar Tebliği çerçevesinde hazırlayıp kamuya ilan edecekleri finansal tablolarında yer alan net dönem karlarını dikkate alarak hesaplamalarına imkan tanınmasına, 3. Şirketlerin, yasal kayıtlarında bulunan geçmiş yıl zararlarının düşülmesinden sonra kalan dönem karı ve kar dağıtımına konu edilebilecek diğer kaynakların toplam tutarına Kurulun Seri:XI No:29 Tebliği çerçevesinde hazırlayıp kamuya ilan edecekleri finansal tablo dipnotlarında yer verilmesine, 4. Payları bir borsada işlem gören halka açık anonim ortaklıkların yönetim kurullarınca genel kurulun onayına sunulacak kar dağıtım önerisine ilişkin karar alınması ve/veya doğrudan ortaklıkların genel kurullarında kar dağıtımının karara bağlanması durumunda söz konusu kararlara ilişkin Seri:VIII, No:39 “Özel Durumların Kamuya Açıklanmasına İlişkin Esaslar Tebliği” uyarınca yapılacak özel durum açıklamasının ekinde Kar Dağıtım Tablosu Hazırlama Kılavuzunda yer alan tabloların da hazırlanarak kamuya duyurulması ve tabloların bir örneğinin Kurula iletilmesine, 5. Payları borsada işlem görmeyen halka açık anonim ortaklıklar için mevcut uygulamanın aynen devam ettirilmesine, 6. Seri:IV No:27 Tebliği’nin 6’ncı maddesinde yer alan temettü dağıtım zamanına ilişkin sürelerin uygulanmasında; i. Temettüün tamamı nakden dağıtılacaksa, temettüün hesap dönemini izleyen beşinci ayın sonuna kadar dağıtımının yapılması uygulamasına devam edilmesine, ii. Temettü pay olarak dağıtılacaksa, bu nedenle ihraç edilecek payların Kurulca kayda alınması için hesap dönemini takip eden beşinci ay sonuna kadar Kurula başvuruda bulunulması ve pay dağıtımının hesap dönemini izleyen altıncı ayın sonuna kadar tamamlanmasına, iii. (i) ve (ii) alt bentlerindeki seçeneklerin birlikte kullanılması durumunda ise, anılan bentlerde belirtilen işlemlerin ayrı ayrı ancak anılan bentlerde yer alan süreler dahilinde yerine getirilmesine, 7. Seri:IV No:27 Tebliği’nin 5’inci maddesi uyarınca yatırım ortaklıklarının dağıtılabilir kâr tutarının hesaplanmasında gerçekleşmemiş sermaye kazançlarını portföylerinde yer alan menkul kıymetlerin ve gayrimenkullerin değer azalışlarını da dikkate alacak şekilde

22



İ M K B

net bazda hesaplamalarına karar vermiştir.

Kar Dağıtımında Vergilendirilme

5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu'na (KVK) göre anonim şirketler kurumlar vergisi mükellefidirler. Kurumlar vergisi, mükelleflerin bir hesap dönemi içinde elde ettikleri safî kurum kazancı üzerinden % 20 oranında hesaplanır. Anonim şirketlerin kazançlarının vergilendirilmesinden sonra kalan kısımlarının dağıtılması sırasında, dağıtılan kısım üzerinden gelir vergisi kesintisi yapılır. Gelir Vergisi Kanunu’nun 4842 sayılı Kanunla değişik 94/6-b maddesinin (i) ve (ii) alt bentleri ile tam mükellef kurumlar tarafından; - Tam mükellef gerçek kişilere, - Gelir ve kurumlar vergisi mükellefi olmayanlara, - Gelir ve kurumlar vergisinden muaf olanlara, - Dar mükellef gerçek kişilere, - Dar mükellef kurumlara, - Gelir ve kurumlar vergisinden muaf olan dar mükelleflere dağıtılan kâr payları üzerinden gelir vergisi tevkifatı yapılması öngörülmüştür. Bu kapsamda tam mükellef kurumlar ile Türkiye’de bir işyeri veya daimi temsilci aracılığıyla kâr payı elde eden dar mükellef kurumlara tam mükellef kurumlarca dağıtılan kâr payları üzerinden gelir vergisi tevkifatı yapılmayacak, bu şekilde kâr payı elde eden tam mükellef kurumun söz konusu kâr paylarını yukarıda sayılan gerçek veya tüzel kişilere dağıtması aşamasında, dağıtılan kısım üzerinden tevkifat yapılacaktır. 23 Temmuz 2006 tarih ve 26237 Sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 2006/10731 Sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile önceden %10 olarak uygulanmakta olan kâr dağıtımı stopajı yüzde 15’e yükseltilmiştir. Diğer yandan, tam mükellef kurumlarca kârın dağıtılmayıp şirket sermayesine eklenmesine karar verilmesi halinde, kârın sermayeye eklenmesi kâr dağıtımı sayılmadığından, sermayeye ilave edilen bu tutar üzerinden gelir vergisi tevkifatı yapılmayacaktır. 4842 sayılı Kanunla, kurumların istisna kazançları ile normal kazançları ayırımına son verilmiş; Gelir Vergisi Kanunu’nun 94/6-b maddesi uyarınca yapılacak tevkifat, kazancın istisna olup olmadığına bakılmaksızın kâr dağıtımına bağlı hale getirilmiştir. 5520 sayılı KVK’nun 15. Maddesinin 2’nci fıkrasında vergiden muaf olan kurumlara dağıtılan kar payları üzerinden % 15 oranında vergi kesintisi yapılacağı hükme bağlanmıştır. Ayrıca, Türkiye’de kurulu menkul kıymet yatırım fonları veya ortaklıklarının portföy işletmeciliğinden doğan kazançları, Portföyü Türkiye’de kurulu borsalarda işlem gören altın ve kıymetli madenlere dayalı yatırım fonları veya ortaklıklarının portföy işletmeciliğinden doğan kazançları Türkiye’de kurulu gayrimenkul yatırım fonları veya ortaklıklarının kazançları Türkiye’de kurulu girişim sermayesi yatırım fonları veya ortaklıklarının kazançları Türkiye’de kurulu konut finansmanı fonları ile varlık finansmanı fonlarının kazançları üzerinden dağıtılan kar payları 5520 sayılı KVK’nun 15/2’nci maddesi uyarınca tevkifata tabi tutulmaz. Zira bu kurumların kazançları 5520 sayılı KVK’nun 15/3’üncü maddesi uyarınca dağıtılsın dağıtılmasın % 15 oranında tevkifata tabidir. Gelir Vergisi Kanunu’nun Geçici 62’nci maddesine göre; kurumlar vergisi mükelleflerinin, 31/12/1998 veya daha önceki tarihlerde sona eren hesap dönemlerinde elde ettikleri kazançlarının, bu kapsamı dışında kalan ve 31/12/2002 veya daha önceki tarihlerde sona eren hesap dönemlerinde elde edilen, kurumlar vergisinden istisna edilmiş kazançlarının ve Gelir Vergisi Kanunu’na 4842 sayılı Kanunla eklenen Geçici 61 inci madde kapsamında tevkifata tâbi tutulmuş kazançlarının dağıtılması halinde Gelir Vergisi Kanunu’nun 94’üncü maddesi hükmüne göre tevkifat yapılmaması öngörülmüştür.

23



İ M K B

Üzerinden tevkifat yapılacak kâr payları, Gelir Vergisi Kanunu’nun 75’inci maddesinin ilk 3 bendinde sayılmıştır. Buna göre üzerinden tevkifat yapılacak kâr payları aşağıdaki gibidir: 1- Her nevi hisse senetlerinin kar payları (kurucu hisse senetleri ve diğer intifa hisse senetlerine verilen kar payları ve pay sahiplerine hazırlık dönemi için faiz olarak veya başka adlarla yapılan her türlü ödemeler ile Sermaye Piyasası Kanunu'na göre kurulan yatırım fonları katılma belgelerine ödenen kar payları ile konut finansmanı fonlarını temsilen ihraç edilen ipoteğe dayalı menkul kıymetlere ve varlık finansmanı fonlarını temsilen ihraç edilen varlığa dayalı menkul kıymetlere ödenen faiz, kar payı veya benzeri gelirler dahil.) 2- İştirak hisselerinden doğan kazançlar (Limited Şirket ortaklarının, iş ortaklıkları ortaklarının ve komanditerlerin kâr payları ile kooperatiflerin dağıttıkları kazançlar bu zümreye dahildir. Kooperatiflerin ortakları ile yaptıkları muamelelerden doğan kârların ortaklara, Kooperatifle yaptıkları muameleler nispetinde tevzii, kazanç dağıtımı sayılmaz.) 3- Kurumların yönetim kurulu başkan ve üyelerine verilen kâr payları. Tam mükellef kurumlardan elde edilen, 75 inci maddenin ikinci fıkrasının (1), (2) ve (3) numaralı bentlerinde yazılı kar paylarının yarısı gelir vergisinden müstesnadır. İstisna edilen tutar üzerinden 94 üncü madde uyarınca tevkifat yapılır ve tevkif edilen verginin tamamı, kar payının yıllık beyanname ile beyan edilmesi durumunda yıllık beyanname üzerinden hesaplanan vergiden mahsup edilir. Kâr Dağıtımı İle İlgili Örnek Uygulama

Borsada işlem gören halka açık XYZ Anonim Şirketi'nin ödenmiş sermayesi 600.000 TL’dir ve 2006 yılında 400.000 TL vergi öncesi kar elde etmiştir. Şirketin 50.000 TL iştirak kazancı ve 40.000 TL emisyon primi istisnası mevcuttur. Birikmiş 1. tertip yasal yedek akçe 36.000 TL’dir. Genel Kurulun kâr dağıtım kararı aşağıdaki şekilde ise buna göre Kâr Dağıtım Tablosunu hazırlayınız. "Ticari kardan ödenecek vergi ve diğer yasal yükümlülükler indirildikten sonra, birinci kanuni yedek akçe ve şirket ortaklarına Sermaye Piyasası Kanunu uyarınca 1. temettü ayrılmasına ve - Yönetim Kurulu Üyelerine bakiye karın % 15'i oranında temettü - Ortaklara ödenmiş sermayenin % 10'u oranında II. temettü - Bakiyenin olağanüstü yedek akçe olarak ayrılmasına karar verildi." Öncelikle kurumlar vergisi ve kâr payı stopajı hesaplanır. Kurumlar Vergisinin Hesabı (TL)

(+) Vergi Öncesi Kar (-) İndirim ve İstisnalar İştirak Kazancı İstisnası (50.000) Emisyon Primi İstisnası (40.000) Kurumlar Vergisi Matrahı

400.000 (90.000)

310.000 Hesaplanan Kurumlar Vergisi=(310.000x0.20*)

= 62.000 TL

24



İ M K B

I. Tertip Kanuni Yedek Akçenin Hesabı (+)Vergi Öncesi Kar (-) Kurumlar Vergisi Net Dönem Karı

400.000 (62.000) 338.000

Hesaplanan I. Tertip Kanuni Yedek Akçe= (338.000x0.05)

= 16.900 TL Kâr Payı Stopajının Hesabı

I. Temettü

(338.000-16.900) x (%20) 64.220

Yönetim Kurulu Üyelerine Temettü

(338.000-16.900-64.220) x (%15)

38.532

II. Temettü 600.000 x (% 10) 60.000TOPLAM (64.220+38.532+60.000) 162.752Hesaplanan Kar Payı Stopajı (162.752 x % 15) 24.413

Halka açık anonim şirketlerde birinci temettü dağıtılabilir kârın asgari %20’si oranındadır. Vergi sonrası net kardan birinci tertip kanuni yedek akçe çıkarıldığında (338.000 – 16.900 =) 321.100 TL tutarındaki dağıtılabilir kara ulaşılır. Bu tutarın yüzde yirmisi olan 64.220 TL birinci temettüdür. Kalan kar da kararda belirtilen şekilde dağıtılır. Dağıtılan kar payları üzerinden %15 oranında tevkifat yapılacaktır. Toplam tevkifat tutarı 24.413 TL’dir. İkinci tertip kanuni yedek akçe matrahı, pay sahipleriyle kâra iştirak eden diğer kimselere dağıtılması kararlaştırılmış birinci temettü, ikinci temettü, imtiyazlı pay sahipleri ile yönetim kurulu üyeleri, çalışanlar ve benzeri kişi ve/veya kuruluşlara dağıtılan tüm kar payı tutarlarının toplamından, Şirket’in ödenmiş/çıkarılmış sermayesinin %5’i düşüldükten sonra bulunan tutardır. Bu matrahın onda biri, ikinci tertip kanuni yedek akçe olarak hesaplanıp ayrılır. Bu durumda, ikinci tertip yedek akçe matrahı (64.220+38.532+60.000-30.000) 132.752 TL olacaktır. Bunun %10’u ikinci tertip yedek akçe olarak ayrılır. Yukarıda yer verilen hesaplamalar aşağıdaki tabloda toplu olarak gösterilmiştir. KÂR DAĞITIM HESAPLAMALARI (TL) 1. Dönem Kârı 400.0002. Kurumlar Vergisi -62.000NET DÖNEM KÂRI

338.0003. I. Tertip Kanuni Yedek Akçe 338.000 x (%5) -16.900NET DAĞITILABİLİR DÖNEM KÂRI (338.000-16.900) 321.1004. Ortaklara Birinci Temettü 321.100 x (% 20) 64.2205. Yönetim Kurulu Üyelerine Temettü 256.880 x (% 15) 38.5326. Ortaklara İkinci Temettü 600.000 x (% 10) 60.000KAR PAYI TOPLAMI (4+5+6) 162.7527. II. Kanuni Yedek Akçe (162.752-30.000)x (%10) 13.275OLAĞANÜSTÜ YEDEK AKÇELER 321.100-(162.752+13.275) 145.073Kar Payı Stopajı 162.752x %15 24.413Dağıtılacak Net Kar Payı (162.752-24.413) 138.339

anonim şirketler

Documents