ann pale panyol hablemos espaÑol ann … · ann pale panyol hablemos espaÑol ann pale kreyol...

27
ANN PALE PANYOL HABLEMOS ESPAÑOL ANN PALE KREYOL HABLEMOS CREOL FEYÈ KREYÒL AYISYEN - PANYOL KÈK ENFÒMASYON KI KAPAB ITIL OU POU CHILI CUADERNILLO CREOL HAITIANO - ESPAÑOL CON INFORMACIÓN PRÁCTICA SOBRE CHILE

Upload: vuminh

Post on 23-Sep-2018

287 views

Category:

Documents


1 download

TRANSCRIPT

Page 1: ANN PALE PANYOL HABLEMOS ESPAÑOL ANN … · ann pale panyol hablemos espaÑol ann pale kreyol hablemos creol feyÈ kreyÒl ayisyen - panyol kÈk enfÒmasyon ki kapab itil ou pou

ANN PALE PANYOLHABLEMOS ESPAÑOL

ANN PALE KREYOLHABLEMOS CREOL

FEYÈ KREYÒL AYISYEN - PANYOLKÈK ENFÒMASYON KI KAPAB ITIL OU POU CHILI

CUADERNILLO CREOL HAITIANO - ESPAÑOLCON INFORMACIÓN PRÁCTICA SOBRE CHILE

Page 2: ANN PALE PANYOL HABLEMOS ESPAÑOL ANN … · ann pale panyol hablemos espaÑol ann pale kreyol hablemos creol feyÈ kreyÒl ayisyen - panyol kÈk enfÒmasyon ki kapab itil ou pou

Se mo

un

sa yo ki resp

on

sab fe ad

akte ak tradiksyo

n feyé sa

nan

Ch

ili Lo

s respo

nsab

les de la p

resente ad

aptació

n y trad

ucció

n

hech

a en C

hile

Dan

iela Fuen

zalida

Berlin

Co

imin

Erick Lu

nd

y Ju

an D

iego G

alaz SJ

Ne

Np

öt

mo

uN

ou

Ne

Np

öt

eN

tit

isyo

N k

apa

b r

ep

wo

di

ti d

ok

ima

N sa

a

Cu

alq

uie

r p

er

soN

a o

iNst

itu

Ció

N p

ue

de

ut

iliza

r,

re

pr

od

uC

ir o

ad

ap

tar

el p

re

seN

te

do

Cu

me

Nto

.

Si ou

vle vesyon

dijital fèyè sa a, o

u m

èt voye yon

e-mail n

an

adrès sa yo

:Si d

esea un

a versión

digital d

e este cuad

ernillo

pu

ede escrib

ir al sigu

iente co

rreo:

cuign

aciano

@u

ahu

rtado

.cljgalaz@

uah

urtad

o.cl

anesp

ino

@u

ahu

rtado

.cl

ww

w.C

uig

Na

Cia

No

.ua

hu

rta

do

.Cl

Agrad

ecemo

s los ap

ortes d

el Servicio Jesu

ita Migran

te de

Santiago

po

u p

wo

No

Nsy

asy

oN

ak

fo

Ne

tik

ou

ka

v

izit

e k

aN

al y

ou

tu

be

: aN

N pa

le pa

Ny

ol

par

a p

ro

Nu

NC

iaC

ióN

y f

oN

ét

iCa

bu

sCa

el

Ca

Na

l yo

ut

ub

e: a

NN

paN

yo

l

Page 3: ANN PALE PANYOL HABLEMOS ESPAÑOL ANN … · ann pale panyol hablemos espaÑol ann pale kreyol hablemos creol feyÈ kreyÒl ayisyen - panyol kÈk enfÒmasyon ki kapab itil ou pou

íND

ICE

Yo

n Lè

t B

YE

nv

ini

6

ALFA

BE

oU

BY

En

AB

ESE

PAn

Yo

L

11

DiS K

on

SEY

Po

U v

iv B

YE

n A

nSA

nB

1

2

Po

U SA

LUtA

SYo

n A

K B

YE

nv

ini

14

FAn

Mi

16

JoU

nA

n SE

n n

An

1

7

RE

LE A

n H

Ait

i 1

7

KE

SYo

n / R

EP

on

S 1

8

Po

U LW

E Y

on

KA

Y

19

Po

U A

CH

tE

2

1

LiS SA o

U A

CH

tE

2

2

SAn

tE

2

4

PAt

i nA

n K

Ò Y

on

Mo

Un

2

6

iJYè

n

27

nE

n Y

on

Mo

Un

28

Yo

n t

i Ko

nv

ESA

SYo

n

28

Ko

nv

èSA

SYo

n So

U SA

nt

E

29

Ko

nv

èSA

SYo

n So

U t

RA

vA

Y

31

Ko

nv

èSA

SYo

n So

U A

LiMA

n

33

vE

B

36

En

Fin

itiF

3

7

PR

EZ

An

3

8

Yo

n PA

SE

39

Fit

i (PR

AL)

40

vE

B K

i PA R

EG

LE o

U D

ER

EG

LE

41

vE

B R

EG

iLYE

42

vE

B K

i PA R

EG

LE o

U D

ER

EG

LE

43

Ko

nE

SAn

AK

DE

FAn

S DW

A t

RA

vA

4

4

JoU

nE

n t

RA

vA

Y

45

niM

ER

o Y

o K

i nA

n LiK

iDA

SYo

nS n

An

4

5

Fin

iSMA

n M

WA

A

45

RE

Po

oU

BY

En

tAn

LiB

47

ME

tE

FE

n A

K Y

on

tR

Av

AY

(Fin

iKito

) 4

8

SER

viC

io JE

SUitA

A M

iGR

An

tE

S 49

Page 4: ANN PALE PANYOL HABLEMOS ESPAÑOL ANN … · ann pale panyol hablemos espaÑol ann pale kreyol hablemos creol feyÈ kreyÒl ayisyen - panyol kÈk enfÒmasyon ki kapab itil ou pou

67

Yon

Lèt byenvini / U

na C

arta de B

ienvenid

a

Zan

mi n

ou

Ayisyen

: Q

uerid

o am

igo h

aitiano

:

no

u p

at kon

nen

ou

deja, m

en n

ou

vle di o

u B

yenvini n

an p

eyi a. n

òm

alman

se pa fasil kite d

éyé fanm

i w, zan

mi w

vini yo

n

kote n

èf, ki gen m

ou

n ki p

ale yon

lang d

iferan, p

a po

u tèt sa

po

u n

ou

bliye ke o

u se yo

n p

èp vanyan

. no

u p

ral esplike o

u,

yon

ti kras de p

eyi no

u C

hili, jis p

ou

ou

ka kon

nen

plis e n

ou

p

ral deko

uvri ke se p

a nan

tou

t, no

u d

iferan.

n n

o n

os co

no

cemo

s, pero

qu

eremo

s darte la b

ienvenid

a a n

uestro

país. P

rob

ablem

ente n

o es fácil d

ejar atrás a la fam

ilia, los am

igos, p

ara partir h

acia un

lugar n

uevo

, con

gente

y un

idio

ma es d

iferente. P

or eso

nu

nca o

lvides lo

valiente

qu

e eres. te vamo

s a con

tar un

po

co d

e nu

estro p

aís, para q

ue

pu

edas co

no

cerno

s mejo

r, y talvez descu

bras q

ue n

o to

do

es tan

distin

to.

Ch

ili se yon

peyi lo

ng e li jis, li p

ozisyo

ne n

an fen

sidam

erik la, n

an p

ozisyo

n lw

és li fwap

e avek Oseyan

Pasifi

k. Li genyen

anp

il kilom

èt ak rankw

en ki ran

kon

tre avek yon

chen

mo

ntaj

ki rele “cord

illera de lo

s and

es “se li mem

ki separe ch

ili ak A

jantin

. “Lang “o

fisyèl li se “esp

anyol” e ko

b li rele “p

eso“

Ch

ile es un

país largo

está al fin

al de Su

dam

érica, al oeste y

limita co

n el O

céano

Pacífi

co. T

iene m

uch

os kiló

metro

s de

costa, ad

emás ro

dead

o d

e un

a caden

a de m

on

tañas, q

ue se

llama C

ord

illera de lo

s An

des, q

ue d

ivide C

hile co

n A

rgentin

a. Su

idio

ma o

ficial es el esp

año

l y su m

on

eda es el p

eso ch

ileno

.

Kapital C

hili se Santiago, se nan m

itan peyi a li ye. Se la ou

jwenn plis ayisyen e anplis

Santiago gen lot vil ki empótan

tankou ikike, v

alparaiso, K

onsepsyon, temounko, ak lot

toujou. Kom

nou konnen Chili

long ampil. Li gen plizyè klim

a ak peyizan, nou kapab jw

enn

dezè tou nan zòn Atakam

a ki nan n

ò e yon poko vèt nan

boske yo, long rivyé nan sid. La capital de C

hile es Santiago

y queda en la mitad del país.

Ahí encuentras m

uchos haitianos. tam

bién en otras ciudades im

portantes com

o iquique, valparaíso,

Concepción, tem

uco y otras. C

omo sabem

os, Chile es m

uy largo. t

iene distintos climas y

paisajes. Podem

os encontrar desierto en A

tacama al n

orte y el verde de los bosques en

el sur.

Santyago

se gran vil, avek

anp

il mo

un

, mach

in, gro

kay, yo

n tijan

fè bri, ke an

pil

imigran

de to

ut p

eyi vin la

po

u

Fuente: ©FreeVectorM

aps.com

Santiago

valp

araíso

Co

ncep

ción

temu

co

iqu

iqu

e

Page 5: ANN PALE PANYOL HABLEMOS ESPAÑOL ANN … · ann pale panyol hablemos espaÑol ann pale kreyol hablemos creol feyÈ kreyÒl ayisyen - panyol kÈk enfÒmasyon ki kapab itil ou pou

89

chèch

e travay ak lot o

tinite. K

óm

no

u d

i w li gran

, meyè

fason

po

u sikile e p

ou

ou

pa p

èditan

, se nan

metro

“tren” si pa

ta gen tren

kote o

u ta vle ale a o

u ka p

ran “m

icro” (bis) to

utan

o

u gen

po

u o

u m

and

e yon

mo

un

. Ke yo

n tikras ch

ilyen selm

an

wap

jwen

ki pale fran

sé ou

byen kreo

l. nan

santyago

livé fe fw

èt, e kek fwa li fe lap

li, li kóm

anse n

an m

wa m

e e li dire jiska

septan

b. Lè p

wen

tan rive n

an d

esamb

, janvye e fevriye se am

pil so

ley ak chalè.

Santiago

un

a ciud

ad gran

de, co

n m

uch

a gente, au

tos y

edifi

cios, p

or lo

general u

n p

oco

ruid

osa, la m

ayoría d

e los

inm

igrantes d

e distin

tos p

aíses llegan acá en

squ

eda d

e trab

ajo y o

po

rtun

idad

es. Co

mo

es tan gran

de la m

ejor fo

rma

para traslad

arse en San

tiago y n

o p

erderse es u

sand

o el

metro

, el qu

e llega a mu

cho

s lugares, y, si n

o h

ay metro

para el

lado

al cual d

ebes ir, p

ued

es tom

ar un

a micro

, siemp

re po

drás

pregu

ntarle a u

na o

do

s perso

nas q

ue p

ued

an ayu

darte, eso

sí, m

uy p

oco

s chilen

os h

ablan

francés o

Kreyò

l . En

Santiago

lo

s invierno

s son

fríos y u

n p

oco

lluvio

sos, el frio

com

ienza a

partir d

el mes d

e mayo

y du

ra hasta sep

tiemb

re con

la llegada

de la p

rimavera, lo

s meses d

e diciem

bre, en

ero y feb

rero so

n

solead

os y calu

roso

s.

Mo

un

chili travay an

pil yo

yon

tijan serye n

an travay m

en yo

fasil p

ou

fe zanm

i avek ou

,si ou

vin ko

nn

en yo

, yap tré so

lid

avek ou

si ta nan

yon

move m

om

an. M

enm

jan tan

kou

ayiti ch

ili te pase tran

blem

an d

e té ak lot seyis. M

en n

ou

abitye

ak sa e pafw

a se pa tro

fó esp

ó ki p

i po

pilè se fo

utb

ol, n

ou

ren

men

we jw

e chilyen

yo genyen

, se po

utèt sa n

ou

rasanb

le; zan

mi, fan

mi p

ou

fè fet. Si w ta ren

men

kon

chili o

u gen

po

u

gou

te man

je no

u, ki se b

ou

yon

“cazuela” p

ate “emp

anad

a de

pin

o” ak “kom

pleto” yo

.

Ko

mpleto

/ Com

pleto

La gente en

Ch

ile es trabajad

ora, u

n p

oco

seria, pero

amisto

sa si llegas a co

no

cerlos, tam

bién

es solid

aria cuan

do

hay q

ue

ayud

ar a los q

ue están

pasan

do

po

r un

mal m

om

ento

. Al igu

al q

ue H

aití, nu

estro p

aís ha ten

ido

qu

e sop

ortar tem

blo

res y terrem

oto

s, es un

país sísm

ico y su

ele temb

lar de vez en

cu

and

o, p

ero estam

os aco

stum

brad

os y p

or lo

general n

o so

n

tan fu

ertes. El d

epo

rte más p

op

ular es el fu

tbo

l, no

s gusta

mu

cho

ver jugar a la selecció

n ch

ilena, an

imarla y celeb

rar cu

and

o gan

an y p

or eso

no

s jun

tamo

s a ver los p

artido

s con

fam

ilia y amigo

s. Si qu

ieres con

ocer C

hile, tien

es qu

e pro

bar la

com

ida, la cazu

ela, las emp

anad

as de p

ino

y los co

mp

letos.

Esp

ere ti enfo

masyo

n sa yo

ap sevi w

po

u o

u ko

um

anse

kon

nen

l an ka ke o

u ta ran

kon

tre bo

n zan

mi n

an ch

ili

Esp

ero q

ue esta in

form

ación

te sirva para em

pezar a

con

ocern

os, y o

jalá encu

entres b

uen

os am

igos en

Ch

ile.

byenvin

i nan

Ch

ili!¡b

ienvenid

os a C

hile!

Page 6: ANN PALE PANYOL HABLEMOS ESPAÑOL ANN … · ann pale panyol hablemos espaÑol ann pale kreyol hablemos creol feyÈ kreyÒl ayisyen - panyol kÈk enfÒmasyon ki kapab itil ou pou

11

ALFA

BE O

UB

YEN

AB

ESE PAN

YO

LA

LFAB

ETO

O A

BEC

EDA

RIO

ESPAÑ

OL

miN

ÚsC

ula

ma

sCu

lale

tr

a

aA

(a)

bB

(be)

cC

(ce)

dD

(de)

eE

(e)

fF

(efe)

gG

(ge)

hH

(hach

e)

ii

(i)

jJ

(jota)

kK

(ka)

lL

(ele)

mM

(eme)

nn

(ene)

ñÑ

(eñe)

oo

(o)

pP

(pe)

qQ

(cu)

rR

(erre)

sS

(ese)

tt

(te)

uU

(u)

vv

(uve)

wW

(uve d

ob

le)

xX

(equ

is)

yY

(ye)

zZ

(zeta)

Page 7: ANN PALE PANYOL HABLEMOS ESPAÑOL ANN … · ann pale panyol hablemos espaÑol ann pale kreyol hablemos creol feyÈ kreyÒl ayisyen - panyol kÈk enfÒmasyon ki kapab itil ou pou

12

13

DIS K

ON

SEY P

OU

VIV

BY

EN A

NSA

NB

DIEZ

CO

NSEJO

S PAR

A C

ON

VIV

IR B

IEN

re

spe

kt

e to

ut

mo

uN

, po

u to

ut

mo

uN

ka

re

pe

kt

e w

re

spe

tar

a to

do

s par

a q

ue

tod

os lo

re

spe

te

N

kr

ey

ol

espa

Ño

l

Di b

on

jou

, eskize, silvou

ple ak

mesi

Diga b

uen

os d

ías, perm

iso y

gracias.

ou

pa d

we siyen

yon

papye si w

p

a li ak si ou

pa ko

np

wan

n li

No

deb

ería firm

ar un

pap

el sin

antes d

e leer y com

pren

der

Pa b

wè m

edikam

an san

se pa

do

ktè ki oto

rize wn

o to

mar m

edicam

ento

s sin

auto

rización

del m

edico

Pa itilize p

wo

dw

i nan

bw

at san w

p

a revize dat lap

espire

no

usar p

rod

ucto

s en latas sin

revisar fech

a

Pa ach

te bagay elektro

nik n

an lari

(gen d

anje n

an sa)

no

com

prar co

sas electrón

icas en

la calle (mu

y peligro

so)

Pa ach

te med

ikaman

nan

laferya (m

ache) li kap

ab kò

z amp

li ko

np

likasyon

nan

sante n

ou

no

com

prar m

edicam

ento

s en el

feria libre, p

ued

e causar m

uch

as co

mp

licacion

es en n

uestra salu

d

Pa jete fatra n

enp

ót ko

ten

o b

otar b

asura en

cualq

uier

lugar.

Pa tan

de m

izik ou

byen p

a pale

tró fó

lè no

u n

an b

is, nan

tren ak

lè no

u yo

n ko

te ki gen an

pil ló

t m

ou

n, sa ka kò

z kon

fli (d

iskisyon

)

no

escuch

ar mú

sica, ni h

ablar

fuerte en

los m

icros, m

etro y

lugar p

úb

licos.P

ued

e causar

con

flicto

s

tou

tan revize B

iP o

u, anvan

bis

la rive ou

byen anvan

ou

mo

nte,

ou

kapab

l peye ko

ntravan

syon

ou

p

inisyo

n

Siemp

re revisar su B

iP an

tes llegar o

sub

ir al micro

. Pu

ede

llevarse mu

ltas

Si gen p

rob

lem, m

and

e ed

An

bilan

s (13

1) / P

on

pye (13

2) /

Can

abin

eros /P

olis (1

33

)

Si tiene p

rob

lemas, p

ida ayu

da

a Am

bu

lancia (1

31

)/ Bo

mb

eros

(13

2)/ C

arabin

eros (1

33

)

kr

ey

ol

espa

Ño

l

trè dan

jeA

lto riesgo

Sispan

n d

anje

Alto

peligro

trè Dan

jere po

u san

teM

uy p

eligroso

para la salu

d

Page 8: ANN PALE PANYOL HABLEMOS ESPAÑOL ANN … · ann pale panyol hablemos espaÑol ann pale kreyol hablemos creol feyÈ kreyÒl ayisyen - panyol kÈk enfÒmasyon ki kapab itil ou pou

14

15

PO

U SA

LUTA

SYO

N A

K B

YEN

VIN

I PA

RA

SALU

DA

R Y

DA

R LA

BIEN

VEN

IDA

kr

ey

ol

espa

Ño

l

Bo

njo

u

Bu

eno

s días

Bo

nsw

a (aprè m

idi)

Bu

enas tard

es (y de n

och

e)

man

ou

ye? ¿C

óm

o estás tú

?

èske o

u an

fòm

?¿E

stás bien

?

Mw

en byen

Estoy b

ien

man

ou

rele?¿C

óm

o te llam

as?

Mw

en rele…

Yo m

e llamo

E o

u m

enm

?¿Y

tú?

Ki n

asyon

alite ou

?¿C

uál es tu

nacio

nalid

ad?

nan

ki peyi (ki ko

te) ou

soti?

¿De q

ué p

aís saliste (vienes)?

Mw

en so

ti Ayiti.

Yo salgo

/vengo

de H

aití.

Mw

en se ayisyen

.Yo

soy haitian

o

man

yo rele vil o

u so

ti a...¿C

óm

o se llam

a tu ciu

dad

?

Ki lan

g ou

pale?

¿Qu

é lengu

as hab

las tú?

Mw

en p

ale kreyòl, fran

sé, esp

anyòl ak an

glè.Yo

hab

lo kreyo

l, francés, esp

año

l e in

glés.

Ki laj o

u?

¿Cu

ál es tu ed

ad?

Mw

en gen

24

ane.

Yo ten

go 2

4 añ

os.

Mw

en byen

kon

tan reko

nèt o

u.

Estoy co

nten

to d

e con

ocerte.

Mw

en so

nje fan

mi m

wen

.E

xtraño

a mi fam

ilia.

kr

ey

ol

espa

Ño

l

Wi

no

n

no

Silvou

plè

Po

r favor

Mèsi an

pil

Mu

chas gracias

An

pil

Mu

cho

/ mu

cha

ou

vle ? (po

u o

fri dlò

, kafe, elatriye)

¿Usted

qu

iere? (para o

frecer agua,

café, etc.)

Wi, m

vleSí, yo

qu

iero

Kisa o

u b

ezwen

? ¿Q

ué n

ecesita?

M ale

Me voy

An

n ale

no

s vamo

s

Eskize (p

ase) P

ermiso

Eskize (p

ado

n)

Discu

lpe

Mesye

Seño

r

Mad

anm

Señ

ora

Mad

mw

azèl Señ

orita

Jenn

gason

Joven

tim

ou

n

niñ

o

Page 9: ANN PALE PANYOL HABLEMOS ESPAÑOL ANN … · ann pale panyol hablemos espaÑol ann pale kreyol hablemos creol feyÈ kreyÒl ayisyen - panyol kÈk enfÒmasyon ki kapab itil ou pou

16

17

FAN

MI

FAM

ILIA k

re

yo

le

spaÑ

ol

Fan

mi

Fam

ilia

Man

man

M

amá

Pap

a P

apá

Pitit fi

H

ija

Pitit gaso

n

Hijo

Pitit p

itit n

ieto (n

ieta)

Ko

uzen

(kou

zin)

Prim

o (p

rima)

Frè H

erman

o

Sè H

erman

a

frè C

ado

Bèlsè

Cu

ñad

a

ton

ton

t

ío

Matan

t t

ía

Gran

n

Ab

uela

Gran

pap

a A

bu

elo

Mari

Marid

o, esp

oso

Mad

anm

M

ujer, esp

osa

Mesye

Seño

r

Men

naj

Novia(fi

) po

lola

Men

naj

novio

(gason

) po

lolo

Fiyèl

Ah

ijado

Paren

nP

adrin

o

Maren

nM

adrin

a

Zan

mi

Am

igo (am

iga)

vw

azen (vw

azin)

vecin

o (vecin

a)

JOU

NA

N SEM

ÈN N

AN

D

IAS D

E LA SEM

AN

A

kr

ey

ol

espa

Ño

l

Lend

iLu

nes

Mad

i M

artes

Mèkred

i M

iércoles

Jedi

Jueves

van

dred

i v

iernes

Samd

i Sáb

ado

Dim

anch

D

om

ingo

kr

ey

ol

espa

Ño

l

Yè A

yer

Jod

i a H

oy

Dem

en

Mañ

ana

Si Bo

nd

ye vle Si D

ios q

uiere

talè E

n p

oco

rato

talè a H

ace po

co

Ko

unya a

Ah

ora

Avan

An

tes

Ap

rèD

espu

és

Lót jo

uo

tros d

ías

RELE A

N H

AIT

I LLA

MA

R A

HA

ITI

kr

ey

ol

espa

Ño

l

Ap

èl (kou

t fil)

Llamad

a (telefón

ica)

Rele n

an telefò

n

Llamar p

or teléfo

no

M vle rele (A

yiti) Q

uiero

llamar p

ara (Haití)

Ko

nbyen

kou

te chak m

inwit?

ou

gen yo

n ló

t nim

ero ?

¿Cu

ánto

cuesta p

or m

inu

to?

¿tien

es otro

mero

?

Ki kó

d p

ou

Ayiti?

¿Cu

ál es el cód

igo d

e Haití?

Ekri n

imero

ou

vle rele aE

scriba el n

úm

ero al q

ue q

uiere

llamar

Pyès m

ou

n p

a pran

apel la

nad

ie no

con

testa la llamad

a

ou

gen yo

n ló

t nim

ero ?

¿tien

es otro

mero

?

Page 10: ANN PALE PANYOL HABLEMOS ESPAÑOL ANN … · ann pale panyol hablemos espaÑol ann pale kreyol hablemos creol feyÈ kreyÒl ayisyen - panyol kÈk enfÒmasyon ki kapab itil ou pou

18

19

KESY

ON

/ REP

ON

SP

REG

UN

TAS / R

ESPU

ESTAS

kr

ey

ol

espa

Ño

l

Ki m

ou

n?

¿Qu

ién?

Ki ko

te? ¿D

ón

de?

Ki sa?

¿Qu

é?

Po

u ki sa?

¿Po

r qu

é?

Kilè?

¿Cu

ánd

o?

A kilè?

¿A q

ué h

ora?

man

sa rele?¿C

uál es el n

om

bre d

e eso?

Kijan

po

u m

di…

?¿C

óm

o se d

ice?

Kisa w

vle di?

¿Qu

é qu

iso d

ecir?

M p

a kon

pran

nn

o co

mp

rend

í, “no

cach

é”(chilen

a)

Pale p

i do

usm

an, silvo

up

lèP

or favo

r, hab

le más len

to

kr

ey

ol

espa

Ño

l

Yon

mo

un

A

lguien

Pèsò

n m

ou

n/pyès m

ou

n

nin

gun

o/n

adie

tou

t mo

un

to

do

el mu

nd

o

tou

t to

do

Anyen

n

ada

Gw

o

Gran

de

Piti

Peq

ueñ

o

Pi gw

o

Más gran

de

Pi p

iti M

ás peq

ueñ

o

An

pil

Mu

cho

ti kras

Po

co

kr

ey

ol

espa

Ño

l

Piti p

itiD

e a po

co

tin

on

jwèt

Sob

reno

mb

re

SiyatiA

pellid

o

Pran

yon

rand

evou

(ak nen

t m

ou

n)

Po

nerse d

e acuerd

o/to

mar u

na

cita

Pran

yon

rand

evou

(yon

kote, lè

yo ekri n

on

w n

an yo

n ajan

nd

a) P

edir h

ora

Pran

yon

rand

evou

(kay do

ktè) M

arcar un

a con

sulta (d

octo

r)

èske o

u gen

rand

evou

? ¿t

ienes eso

agend

ado

?

Fè yon

ti tann

Esp

era un

po

co

ou

kapab

ban

m yo

n lò

t rand

evou

, sivo

up

leP

ued

e agend

arme d

e nu

evo, p

or

favor

Kisa m

ou

pral p

ale / pral d

iskite ? ¿D

on

de p

od

emo

s enco

ntrar?

Yon

reyinyon

sou

kisa SvP

(silvo

up

lè)?¿Q

ué co

sa hab

laríamo

s / d

iscutiríam

os?

¿Un

a reun

ión

sob

re qu

é cosa p

or

favor?

PO

U LW

E YO

N K

AY

PAR

A A

RR

END

AR

UN

A C

ASA

kr

ey

ol

espa

Ño

l

Silvou

plè ki ko

te mw

en kap

ab

jwen

n (yo

n kay) p

ou

m lw

e? P

or favo

r, ¿Dó

nd

e pu

edo

en

con

trar (un

a casa) para

arriend

ar?

M ap

chach

e (yon

kay) po

u m

lwe.

Estoy b

uscan

do

(un

a casa) para

arrend

ar.

Ko

nbyen

lwaye a ko

ute?

¿Cu

ánto

cuesta el arrien

do

?

Lwe/ lw

aye A

rriend

o

Page 11: ANN PALE PANYOL HABLEMOS ESPAÑOL ANN … · ann pale panyol hablemos espaÑol ann pale kreyol hablemos creol feyÈ kreyÒl ayisyen - panyol kÈk enfÒmasyon ki kapab itil ou pou

20

21

kr

ey

ol

espa

Ño

l

Pri lw

ayeP

recio d

el arriend

o

ou

kapab

jwen

n n

an gran

ri (avn

i)…

Pu

ede en

con

trar en la calle

(avenid

a)…

nim

ewo

n

úm

ero

otèl

Ho

tel

Resto

ranR

estauran

te

Dlo

Agu

a

Ko

uran

En

ergía eléctrica

Gaz

Gas

kr

ey

ol

espa

Ño

l

Kay

Casa

Ap

atman

: Se yo

n p

ati nan

yon

kay kote w

ap

jwen

n to

ut sa w

bezw

en. Li kap

ab

genyen 2

, 3,4

chan

m ak p

lizyè tw

alèt epi yo

n kizin

. Men

yo ch

è.

Dep

artamen

to:

Es u

na p

arte de u

na casa q

ue

pu

ede ten

er 2, 3

, 4 o

más

do

rmito

rios, b

año

y cocin

a. Son

u

n p

oco

caros.

Pyès

Pieza

Se yon

chan

m ki gen

yon

ti kizin

ak yon

ti twalèt lad

an l

Es u

na h

abitació

n q

ue tien

e co

cina y u

n b

año

peq

ueñ

oin

corp

orad

o

Ch

anm

: Yo

n ch

anm

san anyen

, kido

nk se

sèlman

chan

m n

an, w

ap p

ataje kizin

, twalèt ak m

ou

n k ap

viv nan

kay la.

Pieza:

Es so

lamen

te la hab

itación

. La co

cina y el b

año

se com

parten

co

n las p

erson

as qu

e viven en

la m

isma casa.

ti kay p

iti (nan

katye yo rele

“camp

amen

to” yo). Ko

ntè d

lo

Med

iagua: C

asa o casita ( m

uch

as h

acen u

n cam

pam

ento

)

Kle / K

adn

a Llave / C

aden

a

kr

ey

ol

espa

Ño

l

Kab

ann

C

ama

Zo

ryeA

lmo

had

a

Ch

èz Silla

tab d

e nwit

velad

or

tab

Mesa

Pan

dri rad

G

uard

arrop

a /clo

set

tiw

a G

aveta

Matla kab

ann

C

olch

ón

Sèvyètto

alla

Dra

Sában

a

Lenn

Co

berto

r

kr

ey

ol

espa

Ño

l

Kizin

C

ocin

a

Ch

anm

po

u

mi

Pieza

Sal Sala

Sal po

u m

anje

Co

med

or

twalèt (ch

anm

b

enyen )

Bañ

o

twalèt (ko

te ou

ch

ita) taza (d

on

de te

sientas)

Do

uch

D

uch

a

Lakou

P

atio / Jard

ín

PO

U A

CH

TE

PAR

A C

OM

PR

AR

kr

ey

ol

espa

Ño

l

Ko

nbyen

li kou

te? ¿C

uán

to cu

esta? oubyen: ¿Cu

ál es el p

recio?

Li twò

chè

Está m

uy caro

Li Pa p

ou

pi p

iti kòb

?¿n

o está p

or m

eno

s?

ou

paka retire n

an kò

b la?

¿tien

e descu

ento

?

Ban

m (2

), silvou

plè

Dam

e (2), p

or favo

r

Mw

en b

ezwen

Preciso

/ Yo n

ecesito

M ap

chèch

e yon

kay…

Estoy b

uscan

do

un

a casa

M ap

chèch

e yon

travay E

stoy bu

scand

o u

n em

pleo

Mw

en b

ezwen

yon

travay lèswa

necesito

un

trabajo

de n

och

e

Page 12: ANN PALE PANYOL HABLEMOS ESPAÑOL ANN … · ann pale panyol hablemos espaÑol ann pale kreyol hablemos creol feyÈ kreyÒl ayisyen - panyol kÈk enfÒmasyon ki kapab itil ou pou

22

23

LIS SA O

U A

CH

TE

LISTA D

E CO

MP

RA

S

kr

ey

ol

espa

Ño

l

Diri(m

ak)A

rroz(m

arca)

Karó

tZ

anah

oria

m d

e téP

apa

tom

atto

mate

LetiLech

uga

Asegal

Acelga

Bètrav

Betarraga

Pw

aP

oro

tos

Zo

nyon

Ceb

olla

Pim

anP

imen

tón

LayA

jo

tchili

Ají

Farin

Harin

a

teté

Kafe

Café

SikA

zúcar

Pen

Pan

Ad

ou

siE

nd

ulzan

te

Ko

nfi

tiM

ermelad

a

Pate

Paté

Man

tequ

illa

Janb

on

Jamó

n

Fom

ajQ

ueso

Ko

nfi

tiM

ortad

ela

Man

ba

Man

jar

FWI

FRU

TAS

kr

ey

ol

espa

Ño

l

Zab

oka

Palta

mM

anzan

a

Do

ulan

Du

razno

Per

Pera

Sitwo

nLim

ón

Zo

ranj

naran

ja

Kiw

iK

iwi

Meló

n

Sand

ía

Meló

n fran

sM

elón

Siwel

Ciru

ela

Pap

ayP

apaya

VY

AN

CA

RN

ESk

re

yo

le

spaÑ

ol

Mo

uto

nC

ord

ero

Bèt vo

lajA

ves

Pijw

on

Palo

ma

Po

ul

Po

llo

Co

cho

nC

erdo

Bèf

vacu

no

Ho

t do

gSalch

icha

Lon

ganis

Lon

ganiza

RA

DR

OPA

kr

ey

ol

espa

Ño

l

Ch

emiz

Cam

isa

Pan

talon

Pan

talón

Eslip

Calzo

ncillo

Sou

lyeZ

apato

JipF

alda

JileC

haleco

Ab

rigoP

arka

Gan

G

uan

tes

Kep

iG

orro

Mayo

Po

lera

Ch

òt

Sho

rt

Sand

alC

hala

tenis

Zap

atillas

Ch

osèt

Calcetin

es

Ba

Med

ias

ELEKT

RO

DO

MEST

IKELEC

TR

OD

OM

ÉSTIC

OS

kr

ey

ol

espa

Ño

l

Frijidè

Refrigerad

or

Fou

/ etou

fC

ocin

a / estufa

Rad

yoR

adio

Micro

wave

Micro

on

das

televizyon

televisor

Hervid

or

Hervid

or

FèP

lanch

a

Fou

chèt

tened

or

Kiyè

Cu

chara

Ko

uto

Cu

chillo

Plat

Plato

s

Fè cheve sw

a /m

ete pè-

man

ant

Alisad

or d

e p

elo

Mach

in a lave

Lavado

ra

ód

inatè

Co

mp

utad

or

Em

prim

ant

imp

resora

telefon

teléfon

o

En

tènet

intern

et

vid

eyo jw

ètv

ideo

juego

s

Revèy

Relo

j

Page 13: ANN PALE PANYOL HABLEMOS ESPAÑOL ANN … · ann pale panyol hablemos espaÑol ann pale kreyol hablemos creol feyÈ kreyÒl ayisyen - panyol kÈk enfÒmasyon ki kapab itil ou pou

24

25

SAN

TE

LA SA

LUDk

re

yo

le

spaÑ

ol

Do

ktèD

octo

r / do

ctora

En

fim

yèE

nferm

era / enferm

ero

Lop

italH

osp

ital

Sant d

e sante

Cen

tro d

e salud

(Co

nsu

ltorio)

Fam

asiF

armacia

An

alizE

xamen

Rem

èdR

emed

io

Sewò

mSu

ero

Egzeyat

Dar d

e alta

Gren

n rem

èdR

emed

ios en

tabletas

M P

a genyen v

aksenn

o ten

go vacu

na

Piki

inyección

Mw

en fè alèji

Soy alérgico

An

sent

Em

barazad

a

Ako

uch

e fe pitit

nacer

Règ

Men

struació

n

Kap

òt

Preservativo

(con

n)

viH

(SiDA

)v

iH (SiD

A)

Prèv an

sent o

u v

iHP

rueb

a de em

barazo

o d

e viH

kr

ey

ol

espa

Ño

l

Do

ktèD

octo

r / do

ctora

En

fim

yèE

nferm

era / enferm

ero

Lop

italH

osp

ital

Sant d

e sante

Cen

tro d

e salud

(Co

nsu

ltorio)

Fam

asiF

armacia

kr

ey

ol

espa

Ño

l

m p

a bo

nM

e siento

mal

Mw

en m

aladE

stoy enferm

o

Mw

en b

ezwen

al lop

italn

ecesito ir al h

osp

ital

Prem

ye swen

(Em

èjenn

si) P

rimero

s auxilio

s (Em

ergencia )

Pran

rand

evou

kay do

ktè A

gend

ar un

a con

sulta

(...) fè m m

alM

e du

ele (...)

tèt fè mal

Do

lor d

e cabeza

Lestom

ak fè mal

vant fé m

alD

olo

r de estó

mago

D

olo

r de gu

ata

Do

fè mal

Do

lor en

la espald

a

Ren

fè mal

Do

lor en

los riñ

on

es

Senti fè m

alD

olo

r en las cad

eras olu

mb

ar

(alèji nan

po)

tiñ

a (ho

ngo

s)

Mw

en fè sik (d

yabèt)

Soy diab

ético

Mw

en fè tan

syon

ten

go la p

resión

alta

En

disp

oze

Desm

ayo

Mw

en grip

eE

stoy agripad

o / E

stoy resfriad

o

La fyèvF

iebre

Page 14: ANN PALE PANYOL HABLEMOS ESPAÑOL ANN … · ann pale panyol hablemos espaÑol ann pale kreyol hablemos creol feyÈ kreyÒl ayisyen - panyol kÈk enfÒmasyon ki kapab itil ou pou

26

27

PAT

I NA

N K

Ò Y

ON

MO

UN

LAS PA

RT

ES DEL C

UER

PO

HU

MA

NO

kr

ey

ol

espa

Ño

l

tèt C

abeza

Ch

eveC

abello

Po

P

iel

Jè (zye) o

jos

rèy o

reja

nen

n

ariz

Bo

uch

B

oca

Dan

zansiv

Dien

tes

Figi

Cara

Ko

u

Cu

ello

van

t B

arriga (guata)

tete Sen

os

Lestom

akP

echo

Do

Esp

alda

Zèp

ol

Ho

mb

ro

Zo

Hu

eso

Bra

Brazo

Men

Man

o

Dw

ètD

edo

s

Ren

Riñ

on

es

vajen

vagin

a

Pen

iP

ene

Kw

isM

uslo

Jeno

uR

od

illa

Pye

Pie

SanSan

gre

kr

ey

ol

espa

Ño

l

Savon

twalèt

Jabó

n d

e bañ

o

Savon

lave Jab

ón

de lavar (ro

pa)

Klo

rox C

loro

toch

on

P

año

Fè pw

op

te nan

kay la H

acer aseo en

casa

Bale

Barrer/ E

scob

a

Lave/ seche

Lavar / secar

Lave radLavar ro

pa

Lave vesoLavar la lo

za

Bw

ose d

an

Esco

billa d

e dien

tes

Bw

os tèt

Cep

illo d

e cabeza

Pat d

antifris

Crem

a den

tal

Ko

tex to

alla femen

ina

Jilèt G

illette

Razw

a A

feitado

r

Sizo

tijeras

Pw

òp

Lim

pio

(limp

ia)

netw

aye Lim

piar

Fè bab

Afeitar (h

acer la barb

a)

Ko

up

e cheve

Co

rtar el cabello

Mete p

èman

ant n

an ch

eveA

lisado

de cab

ello

IJYÈN

LA H

IGIEN

E

Page 15: ANN PALE PANYOL HABLEMOS ESPAÑOL ANN … · ann pale panyol hablemos espaÑol ann pale kreyol hablemos creol feyÈ kreyÒl ayisyen - panyol kÈk enfÒmasyon ki kapab itil ou pou

28

29

NEN

YO

N M

OU

N

CO

NO

CER

A A

LGU

IEN

yo

N t

i ko

Nv

esa

syo

Nu

Na

pe

qu

a C

oN

ve

rsa

Ció

N

kr

ey

ol

espa

Ño

l

CA

Rin

: Bo

n jo

u m

esyeC

AR

inA

: Bu

eno

s días señ

or

FiD

EL: B

on

jou

mad

mw

azèl, ki jan

ou

ye?F

iDE

L: Bu

eno

s días señ

orita,

¿Có

mo

está usted

?

CA

Rin

: Mw

en trè byen

mèsi, o

u

pale kreyo

l ?C

AR

inA

: Estoy m

uy b

ien gracias,

¿Usted

hab

la creole?

FiD

EL: W

i yon

ti kras, e ou

mem

?F

iDE

L: Sí, un

po

co y u

sted?

CA

Rin

: no

n m

wen

pa p

ale kreyo

l. Mw

en p

ale An

glè ak E

spanyo

l

CA

Rin

A: n

o, n

o h

ablo

creole.

Hab

lo in

glés y españ

ol

FiD

EL: K

óm

an o

u rele?

FiD

EL: ¿C

óm

o te llam

as?

CA

Rin

: Mw

en rele C

arin, E

ou

m

em?

CA

Rin

A: M

e llamo

Carin

a ¿Y

usted

?

FiD

EL: n

on

mw

en se F

idel

FiD

EL: M

i no

mb

re es Fid

el

CA

Rin

: Ki ko

te ou

rete /abite?

CA

Rin

A: ¿D

ón

de vive?

FiD

EL: M

wen

abite las co

rin,

Mo

un

ki kote o

u ye?

FiD

EL: v

ivo en

las colin

as ¿De

nd

e eres?

CA

Rin

: Mw

en se m

ou

n E

tazini /

mw

en se am

eriken, E

ou

mem

?C

AR

inA

: Soy de U

SA / Soy

american

a, ¿Y u

sted?

FiD

EL : M

wen

se mo

un

ayiti /m

wen

se ayisyenF

iDE

L: Soy de H

aití / Soy haitian

o

CA

Rin

: Ki sa w

fe isit ?C

AR

inA

: Qu

e está hacien

do

aq

uí?

FiD

EL : M

wen

se volo

ntè n

an

SJM (sèvis jesw

it po

u im

igran yo)

FiD

EL: Soy vo

lun

tario en

SJM

(Servicio Jesu

ita a inm

igrantes)

CA

Rin

: Byen

. Ko

mbyen

tan sa

fe w?

CA

Rin

A: M

uy b

ien. H

ace cuán

to

tiemp

o?

kr

ey

ol

espa

Ño

l

FiD

EL: D

epi an

e pase / sa fe yo

n

ane tw

a mw

aF

iDE

L: Desd

e el año

pasad

o /

Hace u

n añ

o y tres m

eses

Carin

: o, byen

,mw

en ko

ntan

reko

nèt w

Fid

el na w

è yon

lót fw

aC

AR

inA

: Qu

é bu

eno

, es un

alegría p

ara mí co

no

certe Fid

el, h

asta luego

, espero

verte otra vez

FiD

EL: o

k mad

mw

azèl Carin

, na

we

FiD

EL: o

k seño

rita Carin

a. Ad

iós,

no

s vemo

s

CA

Rin

: ok m

èsi amp

il ou

mem

to

uC

AR

inA

: ok. M

uch

as gracias, igu

almen

te

KO

NV

ÈSASY

ON

SOU

SAN

TE

CO

NV

ERSA

CIÓ

N SO

BR

E SALU

D

ko

Nv

èsa

syo

N #

2C

oN

ve

rsa

Ció

N 2

kr

ey

ol

espa

Ño

l

LiLiA: B

on

swa m

esyeLiLiA

: Bu

enas n

och

es seño

r

PiE

RR

E: B

on

swa m

adan

m, ki jan

o

u ye ?

PE

DR

o: B

uen

as no

ches señ

ora,

¿Qu

é tal?

LiLiA : M

wen

pa san

ti m byen

LiLiA: n

o m

e siento

bien

PiE

RR

E: K

isa w genyen

?P

iER

RE

: ¿Qu

é tienes?

LiLiA: M

wen

gen yo

n d

ou

lè nan

van

t mw

enLiLiA

: tengo

do

lor d

e guata

(barriga)

PiE

RR

E: K

on

byen tan

ou

genyen

ak do

ulè a

PE

DR

o: ¿C

uán

to tiem

po

tienes

con

ese do

lor?

LiLiA: Sa fe p

rèske yon

mw

aLiLiA

: Hace casi u

n m

es

PiE

RR

E: o

u P

a jann

ale lop

ital?P

ED

Ro

: ¿no

ha id

o al h

osp

ital?

LiLiA: n

on

LiLiA: n

o

PiE

RR

E: P

ou

kisa ou

pa ale ?

PE

DR

o: ¿P

or q

ué n

o h

a ido

?

Page 16: ANN PALE PANYOL HABLEMOS ESPAÑOL ANN … · ann pale panyol hablemos espaÑol ann pale kreyol hablemos creol feyÈ kreyÒl ayisyen - panyol kÈk enfÒmasyon ki kapab itil ou pou

30

31

ko

Nv

èsa

syo

N #

2C

oN

ve

rsa

Ció

N 2

kr

ey

ol

espa

Ño

l

LiLiA: M

wen

Pa gen

kob

epi

mw

en p

oko

gen kan

è Ch

ilyen

LiLiA: n

o ten

go p

lata y tod

avía n

o ten

go carn

et Ch

ileno

PiE

RR

E: n

on

. ou

dw

e ale gen

lop

ital kap resevw

a san kan

èP

ED

Ro

: no

. Deb

ería ir. El

con

sulto

rio / h

osp

ital / centro

m

édico

atiend

e sin carn

et

LiLiA: M

wen

fenk ak viv C

hili

mw

en p

a kon

nen

anp

il kote

LiLiA: E

stoy viviend

o recién

en

Ch

ile, no

sé and

ar sola

PiE

RR

E: M

wen

vle ede p

ou

ale lo

pital ?

PE

DR

o: ¿Q

uieres q

ue te ayu

de y

te acom

pañ

e al ho

spital?

LiLiA: M

wen

ta byen ko

ntan

, p

aske do

ulè a p

a kite m d

óm

iLiLiA

: Sería un

gusto

para m

í, p

orq

ue el d

olo

r no

me d

eja d

orm

ir

PiE

RR

E : D

emen

maten

bo

nè m

ap

vin ch

èche w

po

u m

men

nen

w

lop

ital

PE

DR

o: M

añan

a po

r la mañ

ana

vengo

a bu

scarte para q

ue

vayamo

s al ho

spital

LiLiA : A

Kilè p

ou

m tan

n o

u?, E

kisa p

ou

m P

ote?

LiLiA: ¿A

qu

é ho

ra lo esp

ero? y

¿qu

é tengo

qu

e llevar?

PiE

RR

E: M

ap vin

i a 6 zè e so

nje

pran

pasp

ò w

PE

DR

o: v

engo

a las 6 h

oras y

acuérd

ate de tu

pasap

orte

LiLiA: M

esi anp

il e m ap

tann

LiLiA

: Mu

chas gracias, te

esperaré

KO

NV

ÈSASY

ON

SOU

TR

AV

AY

C

ON

VER

SAC

IÓN

SOB

RE T

RA

BA

JO

ko

Nv

èsa

syo

N #

3C

oN

ve

rsa

Ció

N 3

kr

ey

ol

espa

Ño

l

Son

iA: B

on

jou

Mesye

Son

iA: B

uen

os d

ías seño

r

PAB

Lo: B

on

jou

mad

mw

azèl. Kisa

ou

bezw

en?

PAB

Lo: B

uen

os d

ía Seño

rita, ¿Q

ué n

ecesita?

Son

iA: M

wen

bezw

en travay

Son

iA: n

ecesito u

n em

pleo

/ un

a p

ega

PAB

Lo: M

wen

gen yo

n p

las travay

PAB

Lo: ten

go cu

po

(espacio) d

e trab

ajo

Son

iA: K

on

byen kó

b salè a ye?

Son

iA: ¿C

uán

to p

aga de su

eldo

?

PAB

Lo: P

i piti salè ( $

25

7.0

00

p

esos) e yo

n b

on

is ($5

0.0

00

p

esos)

PAB

Lo: Su

eldo

mín

imo

($

25

7. 0

00

peso

s) y un

bo

no

($

50

.00

0 p

esos)

Son

iA: o

u p

aka peye m

yon

ti kras p

lis? So

niA

: ¿no

pu

ede p

agar un

po

co

más?

PAB

Lo: n

on

sekon

sa m p

eye tou

t travayè

PAB

Lo: n

o, es lo

qu

e pago

a tod

os

los trab

ajado

res

Son

iA: K

i sa w m

and

e po

u m

ou

n

nan

genyen P

ou

w asep

te l ? So

niA

: ¿Qu

é requ

isitos p

ide a la

perso

na p

ara aceptarla?

Son

iA: K

i jan d

e papye p

ou

mo

un

n

an genyen

?So

niA

: ¿Qu

é tipo

s de p

apeles

necesita ten

er la perso

na?

PAB

Lo: K

anè id

antite ch

ilyen ak

papye p

wo

sevebal d

enye travayPA

BLo

: Carn

et iden

tidad

chilen

o

y fin

iqu

ito d

e la últim

a emp

resa

Son

iA: E

ske wap

peye

enp

ozisyo

n p

ou

mw

en ap

a?So

niA

: ¿Usted

se com

pro

mete a

pagarm

e las imp

osicio

nes?

PAB

Lo: W

i mw

en resp

on

sab

peye to

ut b

agayPA

BLo

: Sí, me co

mp

rom

eto a

pagar to

do

.

Page 17: ANN PALE PANYOL HABLEMOS ESPAÑOL ANN … · ann pale panyol hablemos espaÑol ann pale kreyol hablemos creol feyÈ kreyÒl ayisyen - panyol kÈk enfÒmasyon ki kapab itil ou pou

32

33

ko

Nv

èsa

syo

N #

3C

oN

ve

rsa

Ció

N 3

kr

ey

ol

espa

Ño

l

Son

iA: K

i lè travay la rantre, ki

lè li lage?So

niA

: ¿Cu

ál es el ho

rario d

el trab

ajo?

PAB

Lo: travay la ran

tre a 8h

rs m

aten jiska 5

:30

apre m

idi, Jo

u

samd

i apa, (se lè an

plis)

PAB

Lo: E

ntras a trab

ajar a las 8

de la m

añan

a hasta las 1

7 :3

0

ho

ras. Los d

ías sábad

o se p

agarán

aparte (so

n h

oras extras)

Son

iA: K

om

byen kó

b o

u p

eye p

ou

jou

samd

i ?So

niA

: ¿Cu

ánto

paga p

or el d

ía sáb

ado

?

PAB

Lo : Sam

di w

ap travay d

emi

jou

nen

, ki egal mem

jan yo

n

jou

nen

PAB

Lo: Lo

s sábad

os trab

ajan

med

io d

ía y se paga igu

al qu

e día

com

pleto

Son

iA: K

on

byen tan

repo

m ap

genyen

nan

jou

nen

an?

Son

iA: ¿C

uán

to tiem

po

libre en

la jo

rnad

a del trab

ajo?

PAB

Lo: W

ap genyen

30

minw

it p

ou

ou

repo

ze PA

BLo

: tend

rás 30

min

uto

s lib

res

Son

iA: P

oz la se in

è (1h

rs) a inè

trant (1

hrs -1

:30

)So

niA

: ¿El tiem

po

de d

escanso

sería, d

esde la u

na (1

: 00

) hasta

un

a y med

ia (1:3

0)

PAB

Lo: W

i. Ki d

ispo

zisyon

ou

genyen

po

u travay?

PAB

Lo: Sí. ¿Q

ué d

ispo

nib

ilidad

tien

es para trab

ajar?

Son

iA : M

ap p

rè po

u sem

en kap

vin

i apati d

e lend

iSo

niA

: tend

ré disp

on

ible p

or la

próxim

a seman

a a partir d

el lun

es

PAB

Lo: B

yen, p

a gen pyès

pw

ob

lèm p

ou

semen

kap vin

i PA

BLo

: Bien

, no

hay n

ingú

n

pro

blem

a para la p

róxima sem

ana

Son

iA: m

èsi amp

il, na w

èSo

niA

: Mu

chas gracias, n

os

vemo

s

KO

NV

ÈSASY

ON

SOU

ALIM

AN

C

ON

VER

SAC

IÓN

SOB

RE A

LIMEN

TAC

IÓN

ko

Nv

èsa

syo

N #

4C

oN

ve

rsa

Ció

N 4

kr

ey

ol

espa

Ño

l

nA

tH

Y: B

on

swa m

esye n

At

HY

: Bu

enas n

och

es seño

r

MA

Rio

: Bo

nsw

a mad

mw

azèl, nan

kisa m

wen

ka ede w

? M

AR

io: B

uen

as no

ches señ

orita,

¿En

qu

é pu

edo

ayud

arla?

nA

tH

Y: o

u kap

abl p

ote m

eni an

p

ou

mw

en svp

?n

At

HY

: Pu

edes traerm

e el men

ú

po

r favor?

MA

RIO

: Map

tou

pro

fite p

ou

m d

i w

jod

ia no

u gen

anp

il espesyal!

MA

Rio

: Ap

rovecho

de d

ecirte q

ue h

oy día ten

emo

s varias o

fertas

nA

tH

Y : o

oo

h, kisa n

ou

genyen

nan

espesyal?

nA

tH

Y: o

oo

h, ¿Q

ué co

sas tienes

en o

ferta?

MA

Rio

: no

u genyen

bo

uyo

n

tèt kabrit, n

ou

genyen so

up

jo

mo

u, griyo

ak ban

nan

, diri

kole ak krib

ich, d

iri kole ak p

wa,

epi p

waso

n gro

sèl, epi to

u n

ou

gen

byè (prestij, to

ro w

on

m

bab

anko

u) se to

ut sa yo

ki nan

esp

esyal jod

ia

MA

Rio

: tenem

os cazu

ela de

cabeza d

e chivo

, cazuela d

e zap

allo, p

látano

frito, ch

ufan

d

e camaró

n, arro

z con

po

roto

s, P

escado

(pw

ason

) y tamb

ién

cervezas (prestige, to

ro, rh

um

b

aban

cou

). tod

os eso

s están en

o

ferta po

r hoy

nA

tH

Y: o

k mèsi, m

wen

pa

bezw

en sa yo

ki nan

espesyal la

nA

tH

Y: o

k gracias, pero

no

d

eseo lo

s qu

e están en

oferta

MA

Rio

: Ebyen

, chwazi sa vle

wap

man

je?M

AR

io: B

uen

o o

k. ¿Qu

é desea

com

er?

nA

tH

Y: M

ap b

ezwen

yon

plat

salad, d

iri blan

, vyan fri

nA

tH

Y: v

oy a com

er un

plato

de

ensalad

a con

arroz b

lanco

y carne

frita

MA

Rio

: ok. o

u p

ap b

ezwen

yon

b

agay po

u w

bw

è mad

mw

azel?M

AR

io: o

k, ¿desea algo

para

tom

ar seño

rita?

nA

tH

Y: W

i, ou

gen ji n

atirèl ?n

At

HY

: Sí, ¿tien

es jugo

natu

ral?

Page 18: ANN PALE PANYOL HABLEMOS ESPAÑOL ANN … · ann pale panyol hablemos espaÑol ann pale kreyol hablemos creol feyÈ kreyÒl ayisyen - panyol kÈk enfÒmasyon ki kapab itil ou pou

34

ko

Nv

èsa

syo

N #

4C

oN

ve

rsa

Ció

N 4

kr

ey

ol

espa

Ño

l

MA

Rio

: Byen

si, no

u gen

ji natirèl

MA

Rio

: Claro

qu

e sí, tenem

os

jugo

natu

ral

nA

tH

Y: K

i ji ou

genyen?

nA

tH

Y: ¿C

uáles so

n lo

s sabo

res q

ue tien

en?

MA

Rio

: Zo

ranj, sitw

on

, grenad

ya, p

apay ak lèt o

u san

lèt, ji karót

MA

Rio

: naran

ja, limó

n,

maracu

ya, pap

aya con

leche y sin

lech

e, zanah

oria

nA

tH

Y: o

u kap

ab P

ote p

ou

m

wen

yon

vè ji pap

ay san lèt san

sik ep

i yon

bo

utèy d

lo Sv

P

Deseo

un

vaso d

e pap

aya sin

leche n

i azúcar, y u

na b

otella d

e agu

a, po

rfavor

MA

Rio

: ok, sa ap

pran

yon

ti tan

MA

Rio

: ok, eso

dem

orará u

n

tiemp

o

nA

tH

Y : P

a gen p

wo

blèm

nA

tH

Y: n

o h

ay pro

blem

a

MA

Rio

: Yon

bagay an

plis

mad

mw

azèl?M

AR

io: ¿A

lgo m

ás seño

rita?

nA

tH

Y: n

on

mèsi, ki ko

te twalèt

la ye?n

At

HY

: no

, gracias ¿Dó

nd

e está el b

año

?

MA

Rio

: Ale to

u d

wat ep

i nan

vire a

MA

Rio

: Sigua p

or aq

uí d

erecho

y d

é la vuelta

nA

tH

Y: o

k mèsi, o

u kap

ab p

ote

mo

ntan

an p

ou

mw

en Sv

P

nA

tH

Y: o

k gracias, ¿Po

drías

traerme la b

oleta, p

or favo

r?

MA

Rio

: o w

i. na w

è yon

lòt fw

a M

AR

io: Sí claro

. Ch

ao, n

os vem

os

Page 19: ANN PALE PANYOL HABLEMOS ESPAÑOL ANN … · ann pale panyol hablemos espaÑol ann pale kreyol hablemos creol feyÈ kreyÒl ayisyen - panyol kÈk enfÒmasyon ki kapab itil ou pou

36

37

VEB

VER

BO

v

eb ki en

dike yo

n aksyo

n o

ubyen

mo

uvm

an, fó

m d

evou

man

o

ubyen

santim

an. Yo

tou

jou

la nan

anp

il fwaz.

Los verb

os exp

resan u

na acció

n o

movim

iento

, un

estado

de

ánim

o o

un

sentim

iento

. Los verb

os están

presen

tes en la

mayo

ría nu

estras frases.

nan

espanyo

l ak nan

kreyol veb

yo sèvi avek p

ron

on

yo, se

pro

no

n yo

ki end

ike ki mo

un

ki fè aksyon

an. P

ron

on

yo se:

En

españ

ol y en

kreyol lo

s verbo

s se utilizan

con

pro

no

mb

res, q

ue in

dican

a la perso

na q

ue realiza la acció

n. Lo

s pro

no

mb

res so

n:

kr

ey

ol

espa

Ño

l

Mw

en

Yo

ou

LiÉ

l

LiE

lla

no

un

oso

tros

ou

vo

sotro

s / Usted

es

YoE

llos

YoE

llas

ENFIN

ITIF

INFIN

ITIV

OA

n esp

anyol en

fin

itif se yon

fóm

pró

p veb

yo (en

dike m

ou

n

nan

, kom

, mw

en, o

u, ak li) e selm

an yo

fin

i –ar-er-ir.

En

españ

ol el in

fin

itivo es u

na fo

rma n

o p

erson

al del verb

o (n

o

ind

ica perso

na, co

mo

yo, tú

o él) y siem

pre term

inan

en -ar,

-er, -ir.

Nan

kreyol veb

yo rete ak fó

m en

fin

itif yo. Se o

silyè (te, pral,

anvi ect) yo ki fè w

kon

nen

tan veb

yo.

En

Kreyo

l, los verb

os siem

pre p

erman

ecen en

su fo

rma d

el in

fin

itivo. E

l tiemp

o verb

al se recon

oce p

or lo

s auxiliares d

e tiem

po

.

kr

ey

ol

espa

Ño

lk

re

yo

le

spaÑ

ol

kr

ey

ol

espa

Ño

l

AR

ERIR

Ren

men

Am

arM

anje

Co

mer

mi

Do

rmir

Gad

eM

irarG

enyentener

Soti

Salir

Palé

Hab

larFè

Hacer

viv

vivir

Page 20: ANN PALE PANYOL HABLEMOS ESPAÑOL ANN … · ann pale panyol hablemos espaÑol ann pale kreyol hablemos creol feyÈ kreyÒl ayisyen - panyol kÈk enfÒmasyon ki kapab itil ou pou

38

39

YO

N PA

SE EL PA

SAD

O (P

RET

ÉRIT

O IN

DEFIN

IDO

) n

ou

okip

e tan p

ase po

u n

ou

pale o

esplike yo

n b

agay kite p

ase. nan

kreyol veb

yo p

a chan

je se oksyè t

E selm

an kap

fe ko

nn

en se tan

pase. A

n esp

anyòl p

ou

kon

jige l ou

chan

je fen

veb la si se yo

n veb

ki fin

i, -ar, -er ou

-ir.

Usam

os este tiem

po

para h

ablar d

e algo q

ue su

cedió

en el

pasad

o. E

n esp

año

l se con

juga m

od

ifican

do

la termin

ación

verb

al según

si los verb

os term

inan

en -ar, -er o

-ir.

An

kreyòl veb

yo p

a varye ou

rekon

èt pase yo

se le yo itilize t

E

ej. Mw

en te ekri.

En

Kreyo

l, el verbo

no

varía, y se recon

oce el p

asado

po

r el uso

d

el auxiliar t

E.

PR

EZA

NEL P

RESEN

TE

ou

di tan

prezan

se lè aksyon

an ak fèt n

an m

em m

om

an w

ap

pale a. n

an esp

anyol p

ou

ou

kon

jigue veb

, sa pral d

epan

kijan l

fin

i -ar, -er, -ir. Nan

kreyol n

ou

di, tan

prezan

se mem

enfi

nitf

la san o

ken ch

anjm

an.

El tiem

po

presen

te ind

ica qu

e la acción

qu

e expresa el verb

o

ocu

rre en la m

isma ép

oca en

la qu

e se hab

la. En

españ

ol, p

ara co

nju

gar los verb

os en

presen

te dep

end

erá si termin

an en

-ar, -er o

-ir. En

kreyol, el tiem

po

presen

te se ind

ica po

r med

io d

el in

fin

itivo sin

alteración

kr

ey

ol

espa

Ño

lk

re

yo

le

spaÑ

ol

kr

ey

ol

espa

Ño

lk

re

yo

le

spaÑ

ol

RE

nM

En

AMAR

MA

nJE

Co

MER

viv

v

ivIR

Mw

enY

oR

enm

en

Am

oM

anje

Co

mo

viv

vivo

Ou

TúR

enm

en

Am

asM

anje

Co

mes

viv

vives

LiÉl / Ella

Ren

men

Am

aM

anje

Co

me

viv

vive

No

uN

oso

tros

Ren

men

A

mam

os

Man

je C

om

emo

sv

iv v

ivimo

s

Ou

Usted

esV

oso

tros

Ren

men

A

man

Man

je C

om

enC

om

éisv

iv v

ivenv

ivís

Yo

Ellos

EllasR

enm

en

Am

anM

anje

Co

men

viv

viven

kr

ey

ol

espa

Ño

lk

re

yo

le

spaÑ

ol

kr

ey

ol

espa

Ño

lk

re

yo

le

spaÑ

ol

RE

nM

En

A

MAR

MA

nJE

C

oMER

viv

v

ivIR

Mw

enY

ote ren

men

A

mab

a te m

anje

Co

mía

te viv v

ivía

Ou

Túte ren

men

A

mab

aste m

anje

Co

mías

te viv v

ivías

LiÉl / Ella

te renm

en

Am

aba

te man

je C

om

ía te viv

vivía

No

uN

oso

tros

te renm

en

Am

ábam

os

te man

je C

om

íamo

ste viv

vivíam

os

Ou

Usted

esV

oso

tros

te renm

en

Am

aban

te m

anje

Co

mían

te viv v

ivíais

Yo

Ellos

Ellaste ren

men

A

mab

an

te man

je C

om

ían

te viv v

ivían

Page 21: ANN PALE PANYOL HABLEMOS ESPAÑOL ANN … · ann pale panyol hablemos espaÑol ann pale kreyol hablemos creol feyÈ kreyÒl ayisyen - panyol kÈk enfÒmasyon ki kapab itil ou pou

40

41

VEB

KI PA

REG

LE OU

DER

EGLE

VER

BO

S IRR

EGU

LAR

ES n

an esp

anyòl gen

kèk veb kip

a swiv règl anvan

yo. Yo

rele veb

(iregle ou

deregle). K

on

jigezon

yo, d

epan

de yo

chak.

En

españ

ol, existen

un

a serie de verb

os q

ue n

o sigu

en la

regla anterio

r. Esto

s son

llamad

os verb

os irregu

lares y su

con

jugació

n d

epen

de d

e cada verb

o.

espa

Ño

lt

eN

er

PresentePasado

Futuro

Yo

tengo

tuve

tend

Tút

ienes

tuviste

tend

rás

Él / Ellat

iene

tuvo

tend

No

sotro

sten

emo

stu

vimo

sten

drem

os

Usted

esV

oso

tros

tien

entu

vieron

tend

rán

Ellos

Ellast

ienen

tuviero

nten

drán

kr

ey

ol

ge

Ny

eN

PrezanPase

Fiti / Pral

Mw

enG

enyente genyen

Pral

genyen

Ou

Genyen

te genyen

Pral

genyen

LiG

enyente genyen

Pral

genyen

No

uG

enyente genyen

Pral

genyen

Ou

Genyen

te genyen

Pral

genyen

Yo

Genyen

te genyen

Pral

genyen

FITI (P

RA

L)EL FU

TU

RO

F

iti ou

byen fi

ti pase o

kipe p

ou

eksplike p

anse saw

sipo

ze d

eyon

koz, o

u d

e yon

bagay kigen

po

u fèt. n

an esp

anyol o

u

selman

chan

je fen veb

la, si se yon

veb ki fi

ni -ar, -er o

u ir.

El fu

turo

simp

le o fu

turo

imp

erfecto se u

tiliza prin

cipalm

ente

para exp

resar un

a inten

ción

o u

na su

po

sición

acerca lo q

ue

suced

erá. En

españ

ol, se m

od

ifica la term

inació

n verb

al, según

si lo

s verbo

s termin

an en

-ar, -er, o -ir.

An

kreyol veb

yo p

a chan

je nan

fiti selm

an o

u m

ete oksilyè

PR

AL.

En

kreyol, el verb

o n

o varía y el fu

turo

se con

struye co

n el

auxiliar P

RA

L.

kr

ey

ol

espa

Ño

lk

re

yo

le

spaÑ

ol

kr

ey

ol

espa

Ño

lk

re

yo

le

spaÑ

ol

RE

nM

En

AMAR

MA

nJE

Co

MER

viv

v

ivIR

Mw

enY

oP

ral ren

men

A

maré

Pral

man

je C

om

erév

iv v

iviré

Ou

TúP

ral ren

men

Am

arásP

ral m

anje

Co

meréis

viv

vivirás

LiÉl / Ella

Pral

renm

en

Am

ará P

ral m

anje

Co

meré

viv

vivirá

No

uN

oso

tros

Pral

renm

enA

marem

os

Pral

man

je C

om

eremo

sv

iv v

iviremo

s

Ou

Usted

esV

oso

tros

Pral

renm

enA

marán

Am

aréisP

ral m

anje

Co

merán

Co

meréis

viv

vivirán

viviréis

Yo

Ellos Ellas

Pral

renm

en

Am

aránP

ral m

anje

Co

merán

viv

vivirán

Page 22: ANN PALE PANYOL HABLEMOS ESPAÑOL ANN … · ann pale panyol hablemos espaÑol ann pale kreyol hablemos creol feyÈ kreyÒl ayisyen - panyol kÈk enfÒmasyon ki kapab itil ou pou

42

43

VEB

REG

ILYE

VER

BO

S REG

ULA

RES

kr

ey

ol

espa

Ño

lk

re

yo

le

spaÑ

ol

kr

ey

ol

espa

Ño

lk

re

yo

le

spaÑ

ol

Lou

vriA

brir

Rasam

ble

Reyn

i Ju

ntar

Ko

pere

Co

op

erarP

ratikeP

racticar

Ren

men

Am

arv

oyeLan

zarK

ou

riC

orrer

Resevw

aR

ecibir

Mare

Am

arrarLi

LeerK

on

fyeC

on

fiar

lèR

ob

ar

Ap

rann

Ap

rend

erK

óm

and

eM

and

arD

evwa

Deb

erSo

teSaltar

Dan

seB

ailarK

on

di

Man

ejarK

olasyo

n

Desayu

nar

Mo

nte

Sub

ir

Rale

Gatear

vo

lev

olar

Pliye

Do

blar

temer

Bale

Barrer

Gad

eM

irarK

om

pran

En

tend

erM

anyènto

car

Bat

Batir

An

bete

Mo

lestarE

kriE

scribir

Pran

tom

ar

Bw

éB

eber

Mo

uye

Mo

jarK

ou

teE

scuch

artravay

trabajar

JeteB

otar

naje

nad

arE

tidye

Estu

diar

Bite

trop

ezar

An

mèd

eA

nn

iye B

urlar

Bezw

enn

ecesitarA

nm

ède

An

niye

Bu

rlarB

ezwen

necesitar

Mach

eC

amin

aró

ganize

organ

izarM

anke

Faltar

SéviU

sar

Ch

ante

Can

tarP

aseP

asarSiyen

Firm

aritilize

Utilizar

Pale

Hab

larP

wo

men

eP

asearFó

me

Form

arv

oyajev

iajar

Man

jeC

om

erP

ileP

isarF

imen

Fum

arv

ivv

ivir

Ach

teC

om

prar

Dep

ose

Po

sarFrap

eG

olp

earv

ote

vo

tar

VEB

KI PA

REG

LE OU

DER

EGLE

VER

BO

S IRR

EGU

LAR

ES

kr

ey

ol

espa

Ño

lk

re

yo

le

spaÑ

ol

kr

ey

ol

espa

Ño

lk

re

yo

le

spaÑ

ol

vale

Ab

sorb

ertan

n

Aten

der

trenen

Afl

igirB

eni

Ben

decir

Pire

Co

mp

rimir

Ad

apte

Cab

erK

ou

riC

orrer

Resevw

aR

ecibir

Ladan

n

Co

nclu

irtro

mp

e C

on

fun

dir

Ko

nfese

Co

nfesar

Ko

nvenk

Co

nvencer

Ko

nwo

npi

Co

rrom

per

Ko

rije C

orregir

Bay

Dar

Reveye

Desp

ertar

Di

Decir

Pro

paje

Simaye

Difu

nd

irC

hwazi

Elegir

Divize

Divid

ir

La E

starF

ikseF

ijarR

etire E

xcluir

Eksp

rime

Exp

resar

En

prim

eim

prim

ir tan

nE

xtend

erFri

FreírE

nvesti invertir

FéH

acerM

ete lin

cluir

Mad

icho

nen

Mald

ecirA

no

nse

incu

rrir

tand

eo

irF

wap

e o

prim

irM

anifeste

Man

ifestarFét

nacer

Mete

Po

ner

Fw

io

mitir

Po

sede

Po

seerFó

se P

resum

ir

Po

uvw

aP

od

erP

retann

Preten

der

vle

Qu

ererLim

enP

rend

er

Ajo

ute

Reclu

irFo

un

iP

roveerR

efabrike

Rein

sertarK

on

nen

Saber

Brize

Ch

ireR

om

per

SoveSalvar

Dem

areSo

ltarA

ntere

Sepu

ltar

Sispan

nSu

spen

der

Ap

iye Su

jetarE

faseSu

prim

irP

ote

traer

Gen

tener

Ran

plase

Sustitu

irv

ini

ven

irSan

ti Sen

tir

ver

Soti

SalirFen

nen

March

itarFrab

rike in

sertar

Page 23: ANN PALE PANYOL HABLEMOS ESPAÑOL ANN … · ann pale panyol hablemos espaÑol ann pale kreyol hablemos creol feyÈ kreyÒl ayisyen - panyol kÈk enfÒmasyon ki kapab itil ou pou

44

45

KO

NESA

N A

K D

EFAN

S DW

A T

RA

VA

CO

NO

CER

Y D

EFEND

ER LO

S DER

ECH

OS LA

BO

RA

LES

dw

a…

yo

pa d

we

disk

rim

iNe

N w

DER

ECH

O…

A N

O SER

DISC

RIM

INA

DO

/A

Lwa ch

ilyen en

tèdi to

ut d

iskrimin

asyon

: po

u sèks, ras, relijyo

n, n

i po

u

po

zisyon

ekon

om

ik (ranso

syal).

DW

A... K

I PA D

WE V

YO

LED

EREC

HO

… A

NO

SER A

CO

SAD

O/A

tou

t travayè gen d

wa p

ou

yo trete yo

avek din

ite ak respè n

ou

pa

dw

è sou

mèt an

ba o

ken ab

i mo

ral ou

byen sexsyèl.

DW

A…

PO

U G

EN Y

ON

TR

AV

AY

AK

KO

MIN

IKA

SYIO

N A

K

DIN

ITE

DER

ECH

O A

TEN

ER U

N T

RA

BA

JO Y

TR

AT

O D

IGN

O

DW

A…

PO

U O

U A

SIRE K

E SEKIR

ITE A

SIRE N

AN

TR

AV

AY

LA

DER

ECH

O A

CO

ND

ICIO

NES SEG

UR

AS D

E TR

AB

AJO

DW

A…

KE O

U A

SIRE SE SA

KI EK

RI N

AN

KO

NT

RA

WA

P FÈ

DER

ECH

O A

SOLO

REA

LIZA

R LA

S FUN

CIO

NES ESC

RITA

S

eN

el C

oN

tr

ato

DW

A…

PO

U O

U PA

TISIP

E NA

N SEN

DIK

A A

K N

AN

A

SOSY

ASY

ON

YO

D

EREC

HO

A PA

RT

ICIPA

R EN

UN

SIND

ICA

TO

Y A

SOC

IAC

ION

ES D

E TR

AB

AJA

DO

RES

tou

t travayè gen d

wa p

ou

yo ran

tre nan

send

ika e po

u yo

asosyè n

an

eleksyon

.

Jou

nen

travay nò

mal yo

plan

ifye, li vini d

e yon

dire 4

5 lè p

a semen

ki d

we d

ivize nan

6 jo

u o

ubyen

5 jo

u. n

ou

pa d

we travay 1

0 lè p

a jou

, an

ka ke se pa lè an

plis ke w

te plan

ifye atik ki enfò

me sa n

an kò

d travay

la se atik 22

.

KISA

KI PA

SE SI W T

RA

VA

Y P

LIS LÈ?¿Q

UÉ PA

SA SI T

RA

BA

JO M

ÁS H

OR

AS?

Lè ki anp

lis nan

jou

nen

an e ki p

at man

syon

e nan

kon

tra a, travayè a ak p

atron

an sip

oze p

ran yo

n akd

akò,e p

atron

an d

wè p

eye 50

%

anp

lis lè nò

mal la. “Yo

n ti ekzam

p” si lè nò

mal la $

10

00

peso

s lè anp

lis la d

wè $

15

00

peso

s. Gen

kèk ti espsyo

n p

ou

ou

respo

nsab

ilite byen

detèm

ine.

NIM

ERO

YO

KI N

AN

LIKID

ASY

ON

S NA

N

FINISM

AN

MW

A A

MER

OS Q

UE A

PAR

ECEN

EN T

U LIQ

UID

AC

IÓN

A FIN

DE M

ES

SALÈ / SA

LAR

IOn

an C

hili salè ki p

iti(min

imó

m) a se $

25

7,5

00

peso

s pa m

wa p

ou

tou

t jo

u ko

mp

lèt. Salè likid (sa ki vin

nan

mem

w, p

ou

mete n

an p

óch

ou

) se sa lè yo

fin

retire tou

t dèt, sa yo

rele kotizasyo

n o

u en

po

zisyon

.

KO

TIZ

ASY

ON

(enp

ozisyo

n) / C

OT

IZA

CIÓ

N (im

po

sición

)to

ut travayè etran

je ki kotize n

an C

hili d

wè egzije p

atron

yo ko

np

li ak o

bligasyo

n sa yo

, respo

nsab

tou

che kò

b sa a, se en

titisyon

sekirite so

syal (AF

P, Fo

nA

SA o

iSAP

RE

, AF

C).

JOU

NEN

TR

AV

AY

JOR

NA

DA

DE T

RA

BA

JO

Page 24: ANN PALE PANYOL HABLEMOS ESPAÑOL ANN … · ann pale panyol hablemos espaÑol ann pale kreyol hablemos creol feyÈ kreyÒl ayisyen - panyol kÈk enfÒmasyon ki kapab itil ou pou

46

47

KI K

AN

TIT

E KI D

WÈ R

ETIR

E SOU

SALÈ T

OTA

L OU

?¿Q

UÉ C

AN

TID

AD

PU

EDEN

RET

IRA

RM

E DEL SA

LAR

IO?

Ki kan

tite ki dw

è retire sou

salè total o

u?

¿Qu

é cantid

ad p

ued

en retirarm

e del salario

?

10

%A

sirans p

ou

pan

syon

AF

P (K

òb

ki sere po

u lè o

u

granm

ou

n o

u p

aka travay ankò).

7%

Asiran

s po

u san

te Fo

nA

SA (A

sirans n

asyon

alde

Sante) o

ubyen

iSAP

RE

(enstitisyo

n d

e sante p

revwa).

Dep

i yo d

eye yon

po

u o

u lè w

al lop

ital ou

pap

dep

anse

anp

il kòb

, li ob

ligatwa p

ou

yo p

eye l.

3%

AF

C (A

sirans p

ou

cho

maj) Se yo

n asiran

s patro

n an

p

eye po

u o

u si li revo

ke ou

byen si kite travay p

ou

ou

p

a pase m

izè, po

u ka jw

en kò

b p

ou

ou

man

je. Se lèw

gen ko

ntra p

ou

yon

tan byen

detèm

ine (tan

… byen

d

efin

i “plazo

fijo”) o

ubyen

lè w gen

kon

tra ki pa gen

tan

po

u l fi

ni (en

defi

ni)

1,1

5%

A

sirans p

ou

pan

syon

AF

P (K

òb

ki sere po

u lè o

u

granm

ou

n o

u p

aka travay ankò).

1,1

5%

A

sirans p

ou

pan

syon

AF

P (K

òb

ki sere po

u lè o

u

granm

ou

n o

u p

aka travay ankò).

0,9

5%

A

sirans aksid

an travayè ak m

aladi o

u p

wan

nan

travay (Se yo

n asiran

s ki ed w

anp

il sitou

lè wap

travay ak p

wo

di ch

imik, ak to

ut sa ki p

a bo

n p

ou

sante, asiran

s sa p

èmèt o

u vizite d

okte p

ou

yo evalye san

te w

epi jw

en m

edikam

an ki p

ou

po

teje w ko

n m

aladi a,

enp

òtan

si se aksidan

nan

travay la yap resp

on

sab

tou

t dep

ans yo

.

REP

O (JO

DIA

) / DESN

CA

SO (D

IAR

IO)

nan

mitan

jou

nen

travay la, se dw

a travayè genyen p

ou

l man

je, po

u l

repo

ze, pi p

iti tan li d

we ye se 3

0 m

inwit ch

ak jou

, ki pad

we ko

nte n

an

lè travay

SEMÈN

/ SEMA

NA

Dim

anch

yo ak jo

u fèt se jo

u travayè a gen

po

u l rep

oze si l travay jo

u

sa yo, li gen

dw

a po

u l m

and

e yon

jou

semen

epi yo

n reko

np

ans.

PO

TEK

SYO

N M

AT

ÈNIT

E / PR

OT

ECC

IÓN

DE LA

MA

TER

NID

AD

Tou

t fi ki an

sent, n

enp

òt ki co

ntra li te genyen

, li gen d

wa R

EP

O.

FU

ER

O se yo

n d

wa, fi

ansen

t genyen p

ou

l ben

efisye p

oteksyo

n, e se

yon

dw

a ki fe yo p

aka revoke l p

and

an li an

sent la, d

wa sa se d

epi so

u

twa m

wa an

sen jiska yo

n an

e apre li fe p

itit, po

u ka b

enefi

sye sèvis p

oteksyo

n sa yo

ou

gen p

ou

po

te sètifika m

edikal la ki d

i ou

ansen

t b

ay mèt travay la o

ubyen

patro

n.

PR

ENA

TAL (A

van fe fi

ti)P

renatal se yo

n m

wa ed

mi (4

1 jo

u).

PO

STN

ATA

L (se apre fi

n fè p

itit)Se 6

mw

a ou

byen 7

mw

a edm

i (18

0 -2

20

jou

) ki kon

te dep

i jou

pitit la

fèt.

REP

O O

UB

YEN

TAN

LIBD

ESCA

NSO

Y T

IEMP

O LIB

RE

Page 25: ANN PALE PANYOL HABLEMOS ESPAÑOL ANN … · ann pale panyol hablemos espaÑol ann pale kreyol hablemos creol feyÈ kreyÒl ayisyen - panyol kÈk enfÒmasyon ki kapab itil ou pou

48

49

REZ

ON

/ RA

Nn

an m

itan jo

un

en travay la, se d

wa travayè genyen

po

u l m

anje, p

ou

l rep

oze, p

i piti tan

li dw

e ye se 30

minw

it chak jo

u, ki p

adw

e kon

te n

an lè travay

FINIK

ITO

/ FINIQ

UIT

OSe yo

n p

apye ki esplike to

ut d

etay po

u ki sa w

mete fen

ak relasyon

(travayè a e p

atron

) li dw

e ekri e po

u l p

ase devan

yon

no

tè pib

lik.

TAN

OU

FE AP

TR

AV

AY

(IDA

NN

IZA

SYO

N) /

IND

EMN

IZA

CIÓ

N P

OR

TIEM

PO

TR

AB

AJA

DO

An

ka ke se revoke yo

revoke w

. Lè se fen yo

mete ak co

ntra w

po

u

yon

rezon

, travayè gen d

wa p

ou

yo p

eye l jou

travay yo n

an m

wa yo

revo

ke l la anp

lis jou

vakans ki ko

respo

nd

yo jan

kòd

travay la man

de

a nan

atik 16

0 la.

MET

E FEN A

K Y

ON

TR

AV

AY

(FINIK

ITO

)T

ÉRM

INO

DEL C

ON

TR

AT

O D

E TR

AB

AJO

SJM -TA

CN

AP

rolo

ngació

n H

ipó

lito U

nan

ue

s/n al fren

te del Term

inal

Intern

acion

al de B

uses.

Aten

ción

de lu

nes a viern

es de

9:0

0 a 1

2:0

0 y

de 1

4:0

0 a 1

7:0

0 h

oras

sjm.tacn

a@gm

ail.com

En

cuen

tros Servicio

Jesuita d

e la So

lidarid

ad - LIM

A Jr. Fu

lgencio

Vald

ez 78

0 –

Breñ

a - Lim

a 05

– P

erúA

ltura d

e la cuad

ra 12

de la av.

Ven

ezuela.

Aten

ción

de lu

nes a viern

es de

9:0

0 a 1

8:0

0 h

oras

refugiad

os1

@en

cuen

tros-sjs.o

rg

SJM - E

L ALTO

A

v. Fuerza A

érea #1

40

(frente al en

mallad

o d

el aero

pu

erto)

Aten

ción

de lu

nes a viern

es 0

9:0

0 a 1

2:3

0 y d

e 15

:00

a 1

8:0

0 h

oras

sjm.b

olivia@

gmail.co

m

SJM - A

RIC

AJo

sé Migu

el Carrera 1

51

5,

Ofi

cina

.

Aten

ción

de lu

nes a viern

es de

9:0

0 a 1

3:0

0 h

oras

arica@sjm

chile.o

rg

SJM - A

NTO

FAG

ASTA

14

de feb

rero 2

58

9,

esqu

ina P

rat

Aten

ción

de lu

nes a viern

es de

09

:00

a 13

:00

ho

rasan

tofagasta@

sjmch

ile.org

SJM - SA

NT

IAG

OLo

rd C

och

rane 1

04

- Santiago

Aten

ción

de lu

nes a viern

es de

09

:00

a 13

:00

ho

rassan

tiago@

sjmch

ile.org

Cen

tro Z

AN

MI

Av. A

mazo

nas,

1,

c. C

entro

-30

18

0-0

01

. Belo

H

orizo

nte, M

G.

ww

w.cen

trozan

mi.o

rg

Aten

ción

de m

artes a sábad

o

de 1

3:3

0 a 1

7:0

0 h

oras

PE

RU

BO

LIVIA

CH

ILE

BR

ASIL

Page 26: ANN PALE PANYOL HABLEMOS ESPAÑOL ANN … · ann pale panyol hablemos espaÑol ann pale kreyol hablemos creol feyÈ kreyÒl ayisyen - panyol kÈk enfÒmasyon ki kapab itil ou pou

Po

u p

rezante ti feyé sa a, se yo

n vèsyo

n ki realize p

ou

esp

anyol, ki so

ti de yo

n ti feyé travay o

brezil ki gen

po

u tit

“An

n PA

LE P

ot

iGÉ

”E

l presen

te cuad

ernillo

es un

a versión

realizada p

ara el esp

año

l, a partir d

e un

cuad

ernillo

elabo

rado

en B

rasil titulad

o

“AN

N PA

LE P

OT

IGÈ

”.

orijin

al nan

po

tigè a te realize ak mo

un

sa yoE

l origin

al en p

ortu

gués fu

e elabo

rado

po

rR

wo

lds A

ugu

stin

Miriam

Spezia

Em

ilio travieso

SJ.

Prem

ye a te pib

liye PA P

astoral M

ob

ilizasyon

imen

nan

dyo

séz R

o So

limo

es tabatin

ga , Brezil. 2

01

1La p

rimera ed

ición

fue p

ub

licada p

or la P

astoral d

a Mo

bilid

ade

Hu

man

a da D

iocese d

o A

lto So

limõ

es tabatin

ga, Brasil.

20

11

Dezyém

edisyo

n an

te pib

liye PA M

inisterio

travay Brezil e

En

titisyon

Migrasyo

n ak D

wa im

en. B

razilya, Brezil. 2

01

2

La segun

da ed

ición

fue p

ub

licada p

or el M

inistério

do

trabalh

o

e Em

prego

do

Brasil y el in

stituto

de M

igraçoes e D

ireitos

Hu

man

os, B

rasília, Brasil.

20

12

Sak te disp

on

ib n

an ed

isyon

ti kaye sa a:A

mb

as edicio

nes d

ispo

nen

expresam

ente lo

siguien

te:

Nen

t mo

un

ou

byen en

stitisyon

gen d

wa sèvi ak feyè sa a

ou

byen ad

apte l jan

yo vle.

Cu

alqu

ier perso

na o

institu

ción

pu

ede u

tilizar o ad

aptar

este cuad

ernillo

a su vo

lun

tad.

Prem

ye edisyo

n en

espanyo

l la realize nan

Ch

ili,prep

are n

an San

t Inivèsite A

nsyen

“CU

I” nan

INIV

ÈSIT

E A

LBE

RTO

H

UR

tAD

o n

an ko

labo

rasyon

avek Pasto

ral Ayisyen

nan

P

awas Sen

t Kw

a nan

Santiago

, nan

ane 2

01

6.

La prim

era edició

n en

españ

ol realizad

a en C

hile fu

e p

reparad

a en el C

entro

Un

iversitario ign

aciano

(CU

i) de la

Un

ivE

RSiD

AD

ALB

ER

to H

UR

tAD

o, en

colab

oració

n co

n

la Pasto

ral Haitian

a de la P

arroq

uia San

ta Cru

z, en San

tiago.

20

16

.

Diseñ

o gráfi

co: Ign

acia Bisku

povic

Gestió

n y p

rod

ucció

n d

e pu

blicació

n: M

aría Co

ntreras

Foto

s y vid

eos: D

iarios d

e Gu

erraM

aría Co

ntreras &

Gab

riel ortega

Page 27: ANN PALE PANYOL HABLEMOS ESPAÑOL ANN … · ann pale panyol hablemos espaÑol ann pale kreyol hablemos creol feyÈ kreyÒl ayisyen - panyol kÈk enfÒmasyon ki kapab itil ou pou

DIARIOS DE GUERRA