responsible / sustainable finance

สฤณ อาชวานนทกล

การใหบรการทางการเงนอยางรบผดชอบ / การเงนท�ย �งยน

(Responsible Finance / Sustainable Finance)สฤณ อาชวานนทกลFringer | คนชายขอบhttp://www.fringer.org/

นาเสนอในงานเสวนา “การใชและใหบรการทางการเงนอยางรบผดชอบเพ�อการเตบโตอยางย �งยน”วนท� 12 มถนายน 2552 ณ ตลาดหลกทรพยแหงประเทศไทย

� งานนKเผยแพรภายใตลขสทธ N Creative Commons แบบ Attribution Non-commercial Share Alike (by-nc-sa) โดยผสรางอนญาตใหทาซKา แจกจาย แสดง และสรางงานดดแปลงจากสวนใดสวนหน�งของงานนKไดโดยเสร แตเฉพาะในกรณท�ใหเครดตผสราง ไมนาไปใชในทางการคา และเผยแพรงานดดแปลงภายใตลขสทธ NเดยวกนนKเทาน Kน

หวขอนาเสนอ

� ธรกจการเงนในกรอบคดการพฒนาอยางย �งยน

� หนาท�ของนกการเงน (fiduciary duty)

� ตวอยางสถาบนการเงนและกลไกสนบสนน “บรการ

2

ตวอยางสถาบนการเงนและกลไกสนบสนน “บรการอยางรบผดชอบ” ในตางประเทศ

� เหตผลทางธรกจ และโครงสรางเชงสถาบนท�จาเปน

โมเดลผมสวนไดสวนเสยของธรกจ (stakeholder model)

3

กรอบคด “การพฒนาอยางย �งยน”

� ลกษณะสาคญบางประการของ “การพฒนาอยางย �งยน”

“การพฒนาอยางย งยน หมายถงวถการพฒนาท สามารถตอบสนองความตองการของปจจบนโดยไมลดรอนความสามารถของคนรนหลงใน

การตอบสนองความตองการของพวกเขา”

- Brundtland Report -

� ลกษณะสาคญบางประการของ “การพฒนาอยางย �งยน”� ใหความสาคญกบความเทาเทยมกน (equity) และความยตธรรม (fairness)

� มมมมองระยะยาว (long-term view) ภายใตหลกความรอบคอบ (precautionary principle) ผเช�ยวชาญบางคนเสนอวา ตราบใดท�คนรนหน�งคดถงคนรนตอไป (ประมาณ 50 ป) กแปลวาคนทกรนจะไดรบการดแล

� คดแบบเปนระบบ (systems thinking) ซ�งตองอาศยความเขาใจในความเช�อมโยงระหวางส�งแวดลอม เศรษฐกจ และสงคม

ความตองการของผมสวนไดเสยแตละฝายไมเหมอนกน

� ผถอหน : ผลตอบแทนทางการเงน ความเปนมออาชพ

� ผฝากเงน : อตราดอกเบKยเงนฝากสง เง�อนไขท�เปนธรรมและโปรงใส (เชน ไมซอนคาธรรมเนยม) ความสะดวกในการใชบรการ

� ลกหนK : อตราดอกเบKยเงนกต�า เง�อนไขท�เปนธรรมและโปรงใส (เชน ลกหนK : อตราดอกเบKยเงนกต�า เง�อนไขท�เปนธรรมและโปรงใส (เชน เปดเผยอตราดอกเบKยตอป) ความเทาเทยมกนในการใหบรการ (เชน ไมเอKอประโยชนใหกบพวกพองของผบรหาร)

� รฐ : เงนภาษ ความประพฤตท�ถกตองตามกฎหมาย

� สงคม : กจกรรมท�สนบสนน “การพฒนาอยางย �งยน” เชน ไมปลอยสนเช�อใหกบโครงการท�ทาลายธรรมชาตหรอชมชนโดยไรมาตรการฟKนฟหรอชดเชย, ไมสงเสรมพฤตกรรมเกงกาไร/กระพอฟองสบ

เร องใหม

หนาท�พKนฐานของนกการเงน (fiduciary duty)

� นกการเงนม “หนาท�พKนฐาน” (fiduciary duty) บางประการท�จะตองปฏบต กอนท�จะพดถง “ความรบผดชอบ” ในระดบท�กวางกวา

� กลาวโดยสรป หนาท�พKนฐานของนกการเงน คอการรกษาผลประโยชนของลกคา และไมทาใหตวเองตองตกอยในสถานการณดงตอไปนK� มผลประโยชนทบซอน ระหวางผลประโยชนของตวเองกบของลกคา

� มผลประโยชนทบซอน ระหวางผลประโยชนของลกคาสองรายหรอมากกวา (เพราะจะไมสามารถทางานเพ�อผลประโยชนสงสดของทกรายได)

� แสวงหาประโยชนจากอานาจหนาท�โดยท�ลกคาไมรบรหรอยนยอม หรอในทางท�เอาเปรยบผเลนรายอ�นในตลาด เชน ลงทนดกหนาดกหลงกองทนท�ตนทางานให (การรบสนบนจากลกคากเขาขายขอนKดวย)

การใหบรการทางการเงนท� “รบผดชอบ” หรอ “ย �งยน”� สถาบนการเงนท� “ใหบรการอยางรบผดชอบ” ตองมกลไกท�ทาใหพนกงานของ

ตนทกระดบปฏบตตนตาม “หนาท�พKนฐาน”

� นอกจากน Kน กยงมลกษณะหลกๆ อกสองประการ (อาจมอยางใดอยางหน�งหรอท Kงสองอยาง)� ดาเนนธรกจในทางท�แสดงความรบผดชอบตอสงคมและส�งแวดลอม เชน มโครงการร� ดาเนนธรกจในทางท�แสดงความรบผดชอบตอสงคมและส�งแวดลอม เชน มโครงการร

ไซเคลทรพยากรในสานกงาน สนบสนนงานประเพณในชมชน ปรบปรงการบรหารจดการทรพยากรบคคล เพ�มระดบเงนบรจาค ฯลฯ

� ผนวกรวมแนวคด “การพฒนาอยางย �งยน” เขาไปในธรกจหลก ดวยการผสานผลประโยชนตอสงคมและส�งแวดลอมเขาไปในข Kนตอนการออกแบบผลตภณฑ พนธกจและกลยทธองคกร เชน นาหลกเกณฑดานสงคมและส�งแวดลอมมาเปนเง�อนไขในการปลอยสนเช�อ (socially responsible lending) และกลยทธการลงทน (socially responsible investment) และพฒนาผลตภณฑใหมๆ ท�ชวยใหธรกจท�ย �งยนสามารถเขาถงทนไดงายขKน

ตวอยางสถาบนการเงนและกลไกสนบสนนในตางประเทศ

� สถาบนการเงนกระแสหลก� Deutsche Bank

� สถาบนการเงนกระแสรอง� Triodos Bank� Triodos Bank

� Root Capital

� กลไกสนบสนน� Equator Principles

� FT & IFC “Sustainable Bank” awards

Triodos Bank (ยโรป) : สนเช�อเพ�อการพฒนาท�ย �งยน

Root Capital (US) : สนเช�อเพ�อผประกอบการรากหญา

Equator Principles (http://www.equator-principles.com/)� หลกการปลอยสนเช�อโครงการใหญ (project finance) อยางย �งยน 10 ขอ

บกเบกโดย IFC รวมกบธนาคารพาณชยขนาดใหญในป 2002 ปจจบนมสถาบนการเงนเขารวมเปนสมาชก 68 แหงท �วโลก ปลอยสนเช�อรวมกนกวา 75% ของสนเช�อโครงการใหญท �วโลก

� หลกการชดปจจบน (เวอรช �นป 2006) ใชสาหรบโครงการขนาด $10 ลานขKน� หลกการชดปจจบน (เวอรช �นป 2006) ใชสาหรบโครงการขนาด $10 ลานขKนไป ครอบคลมทกอตสาหรรม โดยใชหลกเกณฑเชงสงคมในการกล �นกรองโครงการ (social screening criteria) ของ IFC, ระบเง�อนไขดานสงคมและส�งแวดลอมในสญญาเงนก (เชน ผขอกจะตองทาตาม Action Plan ท�บรหารจดการความเส�ยงดานสงคมและส�งแวดลอม) และมกลไกรองทกข

� ยงเนนแควธการประเมนและบรรเทาความเสยหาย (reactive approach) ไมใช proactive approach แบบบรณาการท�สนบสนนการพฒนาอยางย �งยน

เหตผลทางธรกจ และโครงสรางเชงสถาบนท�จาเปน� เหตผลทางธรกจสรางแรงจงใจไดดท�สด

� บกเบก “ตลาดใหม” ท�สอดคลองกบแนวคดการพฒนาอยางย �งยน อาทเชน เทคโนโลยสะอาด สนคาแฟรเทรด สนเช�อเพ�อคนจน ฯลฯ

� ลดความเส�ยงจากลกคาท�ทาธรกจอยางไมย �งยน (ทาลายส�งแวดลอม ฯลฯ)

� เสยงเรยกรองจากผบรโภค สงคม และส�อ (โดยเฉพาะหลงเกดวกฤตซบไพรม)เสยงเรยกรองจากผบรโภค สงคม และส�อ (โดยเฉพาะหลงเกดวกฤตซบไพรม)

� แรงกดดนจากลกคาตางชาตท�ประกาศดาเนนธรกจแบบย �งยน

� ย�งสภาพแวดลอมในประเทศยงไม “สราง” เหตผลทางธรกจท�จงใจเพยงใด ย�งตองใชกลไกเชงสถาบนชวยผลกดน เชน กฎหมาย และมาตรฐานการเปดเผยขอมล เพ�อ “บงคบ” ใหสถาบนการเงนรบผดชอบในระดบ “หนาท�พKนฐาน” และ “สนบสนน” ใหรบผดชอบในระดบท�กวางกวา เชน ปลอยสนเช�อ soft loan ใหกบบรษทหรอผประกอบการท�ทาธรกจอยางย �งยน ธรกจเพ�อสงคม ฯลฯ