o ciclo de maio

Equipo de Normalización e Dinamización LingüísticaCEP de Ventín

Curso 2002009/10

En Galicia, dado o carácter eminentemente agrario da sociedade tradicional galega, tiveron moita forza as distintas manifestacións do ciclo de maio.

Dise que este ciclo comeza a mediados de Abril e remata a mediados de maio, aínda que hai quen o fai chegar ata San Xoán.Pero…

sabemos cal foi a súa orixe?

cales son as manifestacións que se daban e séguense dando en Galicia?

En Galicia, dado o carácter eminentemente agrario da sociedade tradicional galega, tiveron moita forza as distintas manifestacións do ciclo de maio.

Dise que este ciclo comeza a mediados de Abril e remata a mediados de maio, aínda que hai quen o fai chegar ata San Xoán.Pero…

sabemos cal foi a súa orixe?

cales son as manifestacións que se daban e séguense dando en Galicia?

Equipo de Normalización e Dinamización Lingüística – CEP de Ventín - Curso 2009/10

Equipo de Normalización e Dinamización Lingüística – CEP de Ventín - Curso 2009/10

Dende a máis remota antigüidade o home ven celebrando a chegada da primavera. Hai autores que defenden que a orixe desta celebración ten os seus antecedentes na Prehistoria, no momento en que o home comeza a traballar a terra e a domesticar aos animais.

O que si é certo, é que foron poucos os pobos antigos que non contaron con algunha destas manifestacións: os gregos coa celebración da deusa Deméter, a nai dos cereais, e, sobre todo os romanos, que durante os meses de abril e maio festexaban divindades relacionadas coa agricultura e a gandería.

É de supoñer que ao longo do tempo estas manifestacións sufrisen diferentes trocos sobre todo pola influencia do cristianismo.

Tendo en conta o exposto anteriormente podemos concluír dicindo que:

1.As manifestacións do ciclo de maio están, en xeral, relacionadas coa fecundidade, sobre todo vexetal, pero tamén animal e mesmo humana (tempo axeitado para o amor).

2.A súa orixe e procedencia son descoñecidas debido a gran cantidade de manifestacións e os lugares tan lonxanos nos que se practicaban.

3.O mesmo sucede coa data de aparición, que pode ir dende a Prehistoria ata a Idade Media ou aínda máis recente.

4.Hai que ter moi en conta o papel decisivo do cristianismo que acabou con unhas e fixo xurdir outras.

Dende a máis remota antigüidade o home ven celebrando a chegada da primavera. Hai autores que defenden que a orixe desta celebración ten os seus antecedentes na Prehistoria, no momento en que o home comeza a traballar a terra e a domesticar aos animais.

O que si é certo, é que foron poucos os pobos antigos que non contaron con algunha destas manifestacións: os gregos coa celebración da deusa Deméter, a nai dos cereais, e, sobre todo os romanos, que durante os meses de abril e maio festexaban divindades relacionadas coa agricultura e a gandería.

É de supoñer que ao longo do tempo estas manifestacións sufrisen diferentes trocos sobre todo pola influencia do cristianismo.

Tendo en conta o exposto anteriormente podemos concluír dicindo que:

1.As manifestacións do ciclo de maio están, en xeral, relacionadas coa fecundidade, sobre todo vexetal, pero tamén animal e mesmo humana (tempo axeitado para o amor).

2.A súa orixe e procedencia son descoñecidas debido a gran cantidade de manifestacións e os lugares tan lonxanos nos que se practicaban.

3.O mesmo sucede coa data de aparición, que pode ir dende a Prehistoria ata a Idade Media ou aínda máis recente.

4.Hai que ter moi en conta o papel decisivo do cristianismo que acabou con unhas e fixo xurdir outras.

Equipo de Normalización e Dinamización Lingüística – CEP de Ventín - Curso 2009/10

Equipo de Normalización e Dinamización Lingüística – CEP de Ventín - Curso 2009/10

En Galicia houbo, e aínda hai, prácticas vencelladas coa agricultura, gandería, mar, co xogo, co amor, e outras consideradas cristiás.

Hai varios tipos de manifestacións:

•Manifestacións agrarias.

•Manifestacións pecuarias.

•Manifestacións mariñeiras.

•Manifestacións lúdicas.

•Manifestacións amorosas.

•Manifestacións cristianizadas.

En Galicia houbo, e aínda hai, prácticas vencelladas coa agricultura, gandería, mar, co xogo, co amor, e outras consideradas cristiás.

Hai varios tipos de manifestacións:

•Manifestacións agrarias.

•Manifestacións pecuarias.

•Manifestacións mariñeiras.

•Manifestacións lúdicas.

•Manifestacións amorosas.

•Manifestacións cristianizadas.

Equipo de Normalización e Dinamización Lingüística – CEP de Ventín - Curso 2009/10

Equipo de Normalización e Dinamización Lingüística – CEP de Ventín - Curso 2009/10

A súa finalidade é a de favorecer a medra da colleita arredando o mal, xa sexa o que provén do home (meigas) coma dos animais e mesmo dos axentes meteorolóxicos.

Pertencen a este tipo de manifestacións:

•“Alumea-lo pan ou danzas do pan”:

Consiste en percorrer os campos sementados con fachucos de palla prendidos ao mesmo tempo que se recitan cantigas propiciatorias sobre o froito sementado.

Preme aquí para escoitar a cantiga

Alumea o pancada espiga seu toledám*

Alumea o liñocada febra seu cerriño

Alumea o pan cada espiga seu toledám

Alumea o trigocada espiga seu moletiño

* (unidade de medida)

Equipo de Normalización e Dinamización Lingüística – CEP de Ventín - Curso 2009/10

Outros en vez de andar con fachicos fan fogueiras ou cacharelas, como as da noite de San Xoán. Arredor delas toda a comunidade di as cantigas propiciatorias.

Estas manifestacións celébranse na derradeira noite de abril. É un rito que aínda hoxe se conserva nalgunhas zonas de Serra de Outes, Rois e Negreira. Noutros tempos foi practicada no Barbanza, na bisbarra de A Maía e nas Rías Baixas.

Equipo de Normalización e Dinamización Lingüística – CEP de Ventín - Curso 2009/10

Val da A Maía (Ames e Brión)

•“Poñe-lo ramo” :

Consiste en poñer poliñas nas leiras, durante o traballo ou despois. O máis normal é que sexan de xesta, arbusto considerado na cultura popular como posuidor de propiedades que fan alonxar as influencias maléficas; de aí que se poñan o primeiro de maio nas fiestras e portas das casas, nos apeiros de labranza, nos barcos de pesca,… para que a súa presenza arrede o mal para todo o ano.

•“Bendición dos campos”:

Rociar os campos con auga bendita ou de fontes de recoñecida valía.

Equipo de Normalización e Dinamización Lingüística – CEP de Ventín - Curso 2009/10

Equipo de Normalización e Dinamización Lingüística – CEP de Ventín - Curso 2009/10

O gando é o protagonista. Actualmente desapareceron todas. Era costume deixar sen atar o gando o día 3 de maio, día da Santa Cruz, ou adornalo con flores ou poñerlle algún sinal.

Nos Ancares (Lugo), a principios de século aínda se adornaban as vacas con flores o primeiro de maio. Tamén este día era o de marcar os años, cabritos, etc para que puideran andar ceibos polo monte.

Equipo de Normalización e Dinamización Lingüística – CEP de Ventín - Curso 2009/10

Equipo de Normalización e Dinamización Lingüística – CEP de Ventín - Curso 2009/10

Son escasas, o primeiro de maio póñense unhas poliñas de xestas nas proas dos barcos en varios portos, en particular nas Rías Baixas.

A este tipo pertencen os barcos de maio de Pontevedra, Marín, Vilagarcía de Arousa, Sanxenxo, Illa de Arousa, Caldas de Reis,…

Equipo de Normalización e Dinamización Lingüística – CEP de Ventín - Curso 2009/10

Equipo de Normalización e Dinamización Lingüística – CEP de Ventín - Curso 2009/10

A súa finalidade é anunciar a eclosión primaveral, e teñen lugar nos días de abril e maio. Os principais protagonistas son nenos e mozotes.

Son as que mellor se conservan e as máis coñecidas popularmente. Poden ter diversas formas:

•“Arcos de flores”:

Facíanse arcos con polas, vimbias, … engalanados con cintas e flores que se colocaban en prazas e camiños. Tamén había o costume de cubrir o chan de certos lugares con flores e follas.

Un caso excepcional pola súa beleza e o seu tamaño é o Maio ou Arco de Tabagón ( O Rosal – Pontevedra) que aínda que conserva o seu nome xa non se fai no mes de maio senón en febreiro

Equipo de Normalización e Dinamización Lingüística – CEP de Ventín - Curso 2009/10

•A “árbore de maio”:

Costume xa case desaparecido, uns mozos rouban unha árbore, córtana, límpana, e entre cantigas lévana á praza onde permanece varios días. Aínda se conserva en Laza (Ourense).

Noutras zonas, como a bisbarra da A Maía, era costume cortar tamén unha árbore, pero remataba sendo queimada nun sitio dende onde se ollaba toda a aldea, mentres os veciños repetían cantigas propiciatorias.

Outra modalidade era a de Entrimo (Ourense): da árbore penduran un boneco de palla (“o maio”). Este boneco representaba o “aforcamento” (a fin) do inverno para que entrara o bo tempo.

A “árbore de maio” é coñecida en Alemaña, Francia, Inglaterra, Irlanda

Equipo de Normalización e Dinamización Lingüística – CEP de Ventín - Curso 2009/10

•Os “Maios”

Son a expresión máis enxebre. Catro son os tipos de Maios dos que hoxe temos referencia:

Ramos de maio ou Maios-ramos

Maios humanos

Maios figurados

Maias

Equipo de Normalización e Dinamización Lingüística – CEP de Ventín - Curso 2009/10

Equipo de Normalización e Dinamización Lingüística – CEP de Ventín - Curso 2009/10

Tradicionalmente considerábanse os primeiros días de maio como moi axeitados para o amor e a galantería. Podemos falar de varias expresións:

•Ramos e enramadas:

O mozo entregáballe un ramo de xesta á moza que pretendía: se o ramo era aceptado entendíase que a moza aceptaba que o quería como pretendente. O máis normal era por os ramos nas fiestras, se a relación ía ben póñanse de xestas, se ía mal substituíanse polo toxo.

•Maios amorosos:

Consiste na inclusión de coplas amorosas nas cantigas dos Maios. Son escasos en Galicia.

•Os quintos.

Son cantigas sobre a marcha dos mozos ao servizo militar, cantadas por mozas enfeitadas con flores e portando un ramo.

Algúns Maios nas súas cantigas tamén se refiren a este feito:

Equipo de Normalización e Dinamización Lingüística – CEP de Ventín - Curso 2009/10

Equipo de Normalización e Dinamización Lingüística – CEP de Ventín - Curso 2009/10

Moitas destas expresións pagás foron asimiladas polo cristianismo, ben porque algúns dos seus elementos fosen comúns coa nova doutrina, ben polo seu fracaso en facelas desaparecer.

•O Santoral: Numerosos santos pasaron a facerse cargo

da protección de cultivos, animais e sementes (San Xurxo, San Marcos,…). A festa da Ascensión converteuse na festa grande que pechaba o ciclo de maio.

•Ramos, cruces e bendicións:Os ritos de protección de sementes e

animais con poliñas e ramallos de xesta ou codeso foron enriquecidos ou substituídos por elementos cristiáns: a auga bendita, a poliña de oliveira.

•As cruces de maio: A celebración do 3 de maio foi mudando en

exaltación da Santa Cruz. A meirande parte das cerimonias e ritos que neste día se realizaban tiñan a cruz como símbolo ineludible que presidía os Maios, prazas e camiños, ou era levado a igrexas e capelas

•Ramos procesionais

•Escenificacións relixiosas

Equipo de Normalización e Dinamización Lingüística – CEP de Ventín - Curso 2009/10

Equipo de Normalización e Dinamización Lingüística – CEP de Ventín - Curso 2009/10

Documentación:

•A festa do Maios (Clodio González Pérez)•A festa dos Maios en Compostela (Concello de Santiago de Compostela)•Os Maios (Colectivo Ollo de sapo)

Debuxos: alumnado do CEP de Ventín:•Adriana 2º A•Manuel 3º C•Paula 2º A

Fotografías:•Google imaxes

Música:• Arrolín, arrolán (Manuel Rico)•O Maio (Pablo Quintana)

Realizado por:Equipo de Normalización e Dinamización do CEP de Ventín