materia eta materia motak 5mailaa

Unibertsoko gurputz guztia materiaz eginda daude. Adb:Eguzkia, itsasoa,airea, harriak, landareak eta guk egin ditugun objetuak.

Materia atomoz osatuta dago,ehun atomo mota daude,gutxi gorabera,eta haiek dira ezagutzen ditugun subtantzia guztien jatorria.

urrea

gatzadiamantea

Bi motatako substantzia daude:

•Susbtantzia puruak .Mota bakar bateko materiaz osatuak.

•Nahasteak . Zenbait substantzia puruz osatua.Bi motatakoak daude:

Nahaste heterogenoak. Haien osagaiak bereiz daitezke

Nahaste homojeneoak. Haien osagaiak ezin dira bereizi

Materiaren propietateak bi motatakoak dira:

Propietate orokorrak:(esate baterako masa eta bolumena)

Propietate bereizgarriak:(esate baterako,usaina,kolorea,distira eta dentsitatea)

Masa gorputzek duten materia kantitatea da.Esate baterako hiztegi batek arkatz batek baino materia gehiago du, Eta beraz masa handiagoa.(Masa kilogramotan (kg) edo gramotan (g) adierazten da.Kilogramo bat 1.000 gramo dira.

BOLUMENABOLUMENA

-Bolumena gorputzek hartzen duten espazioa da. Bolumena gorputzek hartzen duten espazioa da.

-Esate baterako,futboleko baloi baten materiak -Esate baterako,futboleko baloi baten materiak teniseko pilota batena baino espazio handiagoa teniseko pilota batena baino espazio handiagoa hartzen du, eta beraz , bolumena handiagoa du. hartzen du, eta beraz , bolumena handiagoa du.

-Bolumena metro kubotan , dezimetro kubotan -Bolumena metro kubotan , dezimetro kubotan litroetan , zentimetro kuboetan eta mililitroetan litroetan , zentimetro kuboetan eta mililitroetan

adierazten da.adierazten da.

Dentsitatea masa eta bolumenaren arteko erlazioa da.Gorputz baten dentsitatea kalkulatu, masa zati bolumena egin behar da.

Dentsitatea kg/l edo g/ml-tan adierazten da.

MATERIAREN ALDAKETA MOTAK

Bi motatako aldaketak daude:aldaketa fisikoak eta aldaketa kimikoak.

-Aldaketa fisikoak. Aldaketa fisikoak gertatzen direnean, materiak bera izaten jarraitzen du.

-Aldaketa kimikoak. Aldaketa kimikoak gertatzen direnean, materia beste materia bat bihurtzen da; hau da, beste subtantzia bat.

Hona hemen zenbait aldaketa fisiko:

Mugimendua.Goputz baten leku- edo pozizio- aldaketa da.

Dilatazioa.Gorputz baten tenperaturak gora egitean gorputzaren tamaina handitzen da.

Uzkurdura.Gorputz baten tenperaturak behera egitean gorputzaren tamaina txikitzen da.

Zatiketa.Gorputz bat zatitan banatzen da.

Egoera-aldaketak.Tenperatura aldatzen denenean gertazen dira.

Asko daude.Hona hemen zenbait adibide:

.Oxidazioa.Sustantzia bat, airean dagoen oxigenoaren eraginez,beste bat bihurtzen denean gertatzen da.

.Errekuntza Materia erre eta beste substantzia batzuk eratzen dira.

.Usteltzea Materia (okela,fruta…) deskonposatzean gertatzen da.

Aldaketa kimikoei erreakzio kimikoak ere esaten zaie.

Industria kimikoek substantzia asko ekoisten dituzte ,erreakzio kimikoen bidez. Zenbaitetan ,substantzia horiek naturan aurki daitezke.Beste batzuetan,substantzia artifizialak egiten dira,naturan ez daudenak.

Materia egoera batetik beste batera pasatzen denean, egoera-aldaketa gertatzen da. Zenbait motatako egoera-aldaketak daude:

-Urtzea:solido-egoeratik likido-egoerara pasatzea da. Elurra urtzean gertatzen da, esate baterako.

-Solidotzea: likido-egoeratik solido-egoerara pasatzea da.

-Baporizazioa:likido-egoeratik gas-egoerara pasatzen da.Bi modutan gerta daiteke. Irakitea tenperatura finko batean eta azkar gertatzen da. Lurruntzea tenperatura txikiagoan gertatzen da eta geldoagoa da.

-Kondentsazioa: gas-egoeratik likido-egoerara pasatzea da.

-Sublimazioa:egoera solidotik zuzenean gas-egoerara pasatzea da,egoera likidotik pasatu gabe.

Egoera- aldaketak gorputzak berotuz edo hoztuz gerta daitezke.

Egoera-aldaketak tenperatura finko batean gertatzen dira,substantzia bakoitzerako.

Egoera- aldaketek aplikazio praktikoak dituzte.Lurruntzea uretan disolbatutako substantziak

lortzeko erabiltzen da.