maddeyİ taniyalim · sıvı halde bulunan maddeler yeterince soğutulduklarında katı hale...

MADDEYİ TANIYALIM

1.Maddenin Özellikleri

2.Maddenin Halleri

3.Maddenin Ölçülebilir Özellikleri

4.Maddenin Değişimi

5.Isı ve Sıcaklık

6.Saf Madde ve Karışımlar

MADDENİN ÖZELLİKLERİ

Madde : Çevremizde dokunduğumuz , gördüğümüz, kokladığımız birbirinden farklı birçok varlık vardır. Az veya çok yer kaplayan her varlık madde olarak adlandırılır.

DUYULARIMIZLA ALGILADIĞIMIZ

MADDE ÖZELLĠKLERĠ

Dokunma duyusuyla maddenin sertlik ,

yumuşaklık , esneklik , sağlamlık gibi

özellikleri algılarız . Görme duyusuyla

maddenin şekli, saydamlığı, parlaklığı gibi

özellikleri algılarız.

Maddenin bazı özelliklerini birden fazla

duyumuz ile algılarız . Örneğin ;

pürüzlülük , kırılganlık, esneklik gibi

özellikleri hem gözümüzle hem de

dokunma duyumuzla algılarız.

SAYDAM-OPAK

Işığı geçiren maddelere saydam madde

denir . Pencere, bardak, gözlük gibi

camdan yapılmış maddeler, bazı poşetler

saydamdır. Tül perde ,buzlu cam, kağıt gibi

maddeler ışığın bir kısmını geçirir. Bu tür

maddelere yarı saydam madde denir.

Işığı geçirmeyen maddeler ise opaktır.

Demir veya ahşap kapılar duvarlar bu

maddelere örnektir.

PARLAK-MAT

Bazı maddeler üzerine ışık düştüğünde

parlar. Örneğin; çelik tencere, altın ve

gümüşten yapılmış maddeler, teneke

kutular parlaktır. Odun, toprak gibi

maddeler ise üzerine ışık düştüğünde

parlamaz. Bu maddeler mattır.

PÜRÜZLÜ-PÜRÜZSÜZ

Yüzeyinde girinti çıkıntı olmayan, düz

olan maddeler pürüzsüzdür. Yüzeyinde

girinti ya da çıkıntı olan maddeler ise

pürüzlüdür. Tahtadan yapılmış masaların ,

dolapların yüzeyi cilalandığı için

pürüzsüzdür. Ağacın ve odunun yüzeyi

pürüzlüdür.

ESNEK-BERK

Uzayıp kısalabilen, bükülebilen ve tekrar eski

haline dönebilen maddeler esnektir.

Esnemeyen maddelere berk madde denir.

Bulaşık süngeri ve silgi esnek maddelere

örnektir. Kurşun kalem, masa vb. maddeler

berk maddelere örnektir.

MADDENĠN HALLERĠ

Maddenin Katı Hali

Katı haldeki maddelerin belirli bir şekli

vardır.

Konuldukları kap değiştiğinde şekillerinde

bir farklılık olmaz, bulundukları kabın

şeklini almaz.

Dışarıdan bir etki olmadıkça katı

maddelerin şekli değişmez.

Katı maddeleri oluşturan moleküller

birbirine çok yakındır.

Maddenin Sıvı Hali

• Sıvı haldeki maddeler kap değiştikçe şekil

değiştirir.

• Yere döküldüğünde ise yüzeyin şeklini alır.

• Sıvıların belirli bir şekli yoktur,

konuldukları kabın şeklini alır.

• Tanecikler arası boşluklar katılara göre

daha fazladır.

Maddenin Gaz Hali

• Bulundukları ortama yayılırlar.

• Gazlar küçük gözeneklerden kaçarlar.

• Atom veya molekülleri arasında

boşlukların çok olduğu durumdur.

• Gaz tanecikleri düzensiz olarak hareket

ederler.

• Gazların belirli bir şekil ve hacimleri

yoktur. Konuldukları kabı dolduracak

şekilde genleşerek kabın şeklini ve hacmini

alırlar.

MADDENĠN PLAZMA

HALĠ Gaz halindeki maddeye enerji vermeye

devam edersek, atomların dış

kabuklarındaki elektronlar atomdan

ayrılmaya başlar. Bu durumda madde, artı

ve eksi yüklü parçacıklardan oluşan

yüksek enerjili bir gaz haline gelir.

Maddenin Ölçülebilir

Özellikleri Kütle : Maddenin sahip olduğu

özelliklerden biri de miktarlarıdır. Her

maddenin belirli bir miktarı vardır.

Maddelerin miktarı kütle olarak

adlandırılır.Örneğin;3 kilo patates ,100 gr

kahve gibi

Hacim : Maddelerin kapladıkları yer

onların sahip olduğu diğer bir özelliktir.

Maddelerin kapladıkları yer hacim olarak

adlandırılır. Madde hangi halde olursa

olsun büyük veya küçük bir hacmi vardır.

MADDENĠN DEĞĠŞĠMĠ

Doğada kendiliğinden oluşan maddeler

doğal madde olarak adlandırılır .

Örneğin; su, kömür gibi maddeler

Bazı maddelerin kullanılabilmesi için şekil

verme, parçalama, kesme, eritme gibi farklı

işlemlerden geçirilmesi gerekir . Bu tür

maddeler işlenmiş madde olarak

adlandırılır. Örneğin; un buğdaydan, yün

kazak ise hayvanlardan elde edilen yünden

yapılmıştır.

Bazı maddeler insanlar tarafından üretilir.

Örneğin ; tutkal ,köpük bardaklar, naylon

poşetler, beton, cilalı tahta doğal

maddelerin yapısının değiştirilmesiyle elde

edilir. Bu maddelere yapay madde denir.

ISI VE SICAKLIK

Çevremizdeki her maddenin bir sıcaklığı

vardır. Maddenin sıcaklığı termometre

denen aletle ölçülür.

MADDENĠN SICAKLIĞI NASIL

DEĞĠŞĠR

Sıcaklıkları farklı maddeler birbirine

temas ettiklerinde aralarında ısı alışverişi

gerçekleşir. Isı, sıcaklığı yüksek olan

maddeden sıcaklığı düşük olan maddeye

akar. Bu durumda ıs veren maddenin

sıcaklığı azalırken ısıalan maddenin

sıcaklığı artar.

Isı ve sıcaklık farklı kavramlardır.

Termometrelerde okunan değer sıcaklık,

sıcaklığı farklı maddeler arasında alınıp

verilen ise ısıdır. Maddeler ısı aldığında

veya verdiğinde kütlelerinde hiçbir

değişiklik olmaz. Çünkü ısı bir madde

değildir. Kütlesi ve hacmi yoktur.

HAL DEĞĠŞĠMĠ

Katı haldeki maddeler yeterince ısı

aldıklarında sıvı hale geçer. Bu olaya erime

denir. Isıtıldığında katı yağın, güneş

açtığında karın ve buzun erimesi erimeye

diğer bir ifadeyle hal değişimine örnektir.

Sıvı halde bulunan maddeler

yeterince soğutulduklarında katı

hale dönüşür. Bu olaya donma denir.

Madde hal değiştirdiğinde yapısında

bir değişme olmaz. Örneğin katı yağ

eritildiğinde yine yağın özelliklerini

taşır.

SAF MADDE VE KARIŞIMLAR

SAF MADDE;

Tek bir maddeden oluşan, başka

maddelerle karışmamış maddelere saf

madde denir.

KARIŞIMLAR;

Ayran, çiçek demeti, salata, turşu, süt,

pekmez

karışım Saf madde

KARIŞIMLARI AYIRMA

YÖNTEMLERĠ 1. Elektriklenme ile Ayrıştırma

2. Mıknatıs ile Ayrıştırma

3. Öz kütle Farkı ile Ayrıştırma

4. Çözünürlük Farkı ile Ayrıştırma

5. Hâl Değiştirme Sıcaklıkları Farkı

ile Ayrıştırma

6.Süzme ile ayırma

Elektriklenme ile Ayrıştırma

Plastik bir tarakla taranan saç elektriklenir. Yün kazakları çıkarılırken çıtırtı sesleri ve kıvılcımlar oluşur. Ebonit Çubuk yün parçasına sürtüldüğünde küçük kağıt parçalarını çeker. Bu tür olaylar bazı cisimlerin sürtünme ile elektrik yükü kazanmasından kaynaklanır. Elektriklenen maddeler hafif bazı maddeleri çekerler.

MIKNATIS ĠLE AYRIŞTIRMA

Özkütle maddeler için ayırt edici bir

özelliktir. Bu özellikten yararlanarak

karışımları bileşenlerine ayırabiliriz.

Örneğin, buğday ile samanı havaya

savurduğumuzda rüzgar, öz kütlesi küçük

olan samanı uzağa sürükler böylece

buğday samandan ayrılmış olur

ÖZ KÜTLE FARKI ĠLE

AYRIŞTIRMA Özkütle maddeler için ayırt edici

bir özelliktir. Bu özellikten

yararlanarak karışımları

bileşenlerine ayırabiliriz. Örneğin,

buğday ile samanı havaya

savurduğumuzda rüzgar, öz kütlesi

küçük olan samanı uzağa sürükler

böylece buğday samandan ayrılmış

olur

ÇÖZÜNÜRLÜK FARKI ĠLE

AYRIŞTIRMA Çözünürlüğün, maddeler için ayırt

edici bir özellik olduğunu biliyoruz.

Maddelerin çözünürlüklerinin farklı

olmasından yararlanarak karışımları

bileşenlerine ayırabiliriz. Örneğin ,

salamura peynirinden suda

bekletildiğinde, tuz suda çözünerek

peynirden ayrılmış olur