maddeyİ taniyalim · sıvı halde bulunan maddeler yeterince soğutulduklarında katı hale...
TRANSCRIPT
MADDEYİ TANIYALIM
1.Maddenin Özellikleri
2.Maddenin Halleri
3.Maddenin Ölçülebilir Özellikleri
4.Maddenin Değişimi
5.Isı ve Sıcaklık
6.Saf Madde ve Karışımlar
MADDENİN ÖZELLİKLERİ
Madde : Çevremizde dokunduğumuz , gördüğümüz, kokladığımız birbirinden farklı birçok varlık vardır. Az veya çok yer kaplayan her varlık madde olarak adlandırılır.
DUYULARIMIZLA ALGILADIĞIMIZ
MADDE ÖZELLĠKLERĠ
Dokunma duyusuyla maddenin sertlik ,
yumuşaklık , esneklik , sağlamlık gibi
özellikleri algılarız . Görme duyusuyla
maddenin şekli, saydamlığı, parlaklığı gibi
özellikleri algılarız.
Maddenin bazı özelliklerini birden fazla
duyumuz ile algılarız . Örneğin ;
pürüzlülük , kırılganlık, esneklik gibi
özellikleri hem gözümüzle hem de
dokunma duyumuzla algılarız.
SAYDAM-OPAK
Işığı geçiren maddelere saydam madde
denir . Pencere, bardak, gözlük gibi
camdan yapılmış maddeler, bazı poşetler
saydamdır. Tül perde ,buzlu cam, kağıt gibi
maddeler ışığın bir kısmını geçirir. Bu tür
maddelere yarı saydam madde denir.
Işığı geçirmeyen maddeler ise opaktır.
Demir veya ahşap kapılar duvarlar bu
maddelere örnektir.
PARLAK-MAT
Bazı maddeler üzerine ışık düştüğünde
parlar. Örneğin; çelik tencere, altın ve
gümüşten yapılmış maddeler, teneke
kutular parlaktır. Odun, toprak gibi
maddeler ise üzerine ışık düştüğünde
parlamaz. Bu maddeler mattır.
PÜRÜZLÜ-PÜRÜZSÜZ
Yüzeyinde girinti çıkıntı olmayan, düz
olan maddeler pürüzsüzdür. Yüzeyinde
girinti ya da çıkıntı olan maddeler ise
pürüzlüdür. Tahtadan yapılmış masaların ,
dolapların yüzeyi cilalandığı için
pürüzsüzdür. Ağacın ve odunun yüzeyi
pürüzlüdür.
ESNEK-BERK
Uzayıp kısalabilen, bükülebilen ve tekrar eski
haline dönebilen maddeler esnektir.
Esnemeyen maddelere berk madde denir.
Bulaşık süngeri ve silgi esnek maddelere
örnektir. Kurşun kalem, masa vb. maddeler
berk maddelere örnektir.
MADDENĠN HALLERĠ
Maddenin Katı Hali
Katı haldeki maddelerin belirli bir şekli
vardır.
Konuldukları kap değiştiğinde şekillerinde
bir farklılık olmaz, bulundukları kabın
şeklini almaz.
Dışarıdan bir etki olmadıkça katı
maddelerin şekli değişmez.
Katı maddeleri oluşturan moleküller
birbirine çok yakındır.
Maddenin Sıvı Hali
• Sıvı haldeki maddeler kap değiştikçe şekil
değiştirir.
• Yere döküldüğünde ise yüzeyin şeklini alır.
• Sıvıların belirli bir şekli yoktur,
konuldukları kabın şeklini alır.
• Tanecikler arası boşluklar katılara göre
daha fazladır.
Maddenin Gaz Hali
• Bulundukları ortama yayılırlar.
• Gazlar küçük gözeneklerden kaçarlar.
• Atom veya molekülleri arasında
boşlukların çok olduğu durumdur.
• Gaz tanecikleri düzensiz olarak hareket
ederler.
• Gazların belirli bir şekil ve hacimleri
yoktur. Konuldukları kabı dolduracak
şekilde genleşerek kabın şeklini ve hacmini
alırlar.
MADDENĠN PLAZMA
HALĠ Gaz halindeki maddeye enerji vermeye
devam edersek, atomların dış
kabuklarındaki elektronlar atomdan
ayrılmaya başlar. Bu durumda madde, artı
ve eksi yüklü parçacıklardan oluşan
yüksek enerjili bir gaz haline gelir.
Maddenin Ölçülebilir
Özellikleri Kütle : Maddenin sahip olduğu
özelliklerden biri de miktarlarıdır. Her
maddenin belirli bir miktarı vardır.
Maddelerin miktarı kütle olarak
adlandırılır.Örneğin;3 kilo patates ,100 gr
kahve gibi
Hacim : Maddelerin kapladıkları yer
onların sahip olduğu diğer bir özelliktir.
Maddelerin kapladıkları yer hacim olarak
adlandırılır. Madde hangi halde olursa
olsun büyük veya küçük bir hacmi vardır.
MADDENĠN DEĞĠŞĠMĠ
Doğada kendiliğinden oluşan maddeler
doğal madde olarak adlandırılır .
Örneğin; su, kömür gibi maddeler
Bazı maddelerin kullanılabilmesi için şekil
verme, parçalama, kesme, eritme gibi farklı
işlemlerden geçirilmesi gerekir . Bu tür
maddeler işlenmiş madde olarak
adlandırılır. Örneğin; un buğdaydan, yün
kazak ise hayvanlardan elde edilen yünden
yapılmıştır.
Bazı maddeler insanlar tarafından üretilir.
Örneğin ; tutkal ,köpük bardaklar, naylon
poşetler, beton, cilalı tahta doğal
maddelerin yapısının değiştirilmesiyle elde
edilir. Bu maddelere yapay madde denir.
ISI VE SICAKLIK
Çevremizdeki her maddenin bir sıcaklığı
vardır. Maddenin sıcaklığı termometre
denen aletle ölçülür.
MADDENĠN SICAKLIĞI NASIL
DEĞĠŞĠR
Sıcaklıkları farklı maddeler birbirine
temas ettiklerinde aralarında ısı alışverişi
gerçekleşir. Isı, sıcaklığı yüksek olan
maddeden sıcaklığı düşük olan maddeye
akar. Bu durumda ıs veren maddenin
sıcaklığı azalırken ısıalan maddenin
sıcaklığı artar.
Isı ve sıcaklık farklı kavramlardır.
Termometrelerde okunan değer sıcaklık,
sıcaklığı farklı maddeler arasında alınıp
verilen ise ısıdır. Maddeler ısı aldığında
veya verdiğinde kütlelerinde hiçbir
değişiklik olmaz. Çünkü ısı bir madde
değildir. Kütlesi ve hacmi yoktur.
HAL DEĞĠŞĠMĠ
Katı haldeki maddeler yeterince ısı
aldıklarında sıvı hale geçer. Bu olaya erime
denir. Isıtıldığında katı yağın, güneş
açtığında karın ve buzun erimesi erimeye
diğer bir ifadeyle hal değişimine örnektir.
Sıvı halde bulunan maddeler
yeterince soğutulduklarında katı
hale dönüşür. Bu olaya donma denir.
Madde hal değiştirdiğinde yapısında
bir değişme olmaz. Örneğin katı yağ
eritildiğinde yine yağın özelliklerini
taşır.
SAF MADDE VE KARIŞIMLAR
SAF MADDE;
Tek bir maddeden oluşan, başka
maddelerle karışmamış maddelere saf
madde denir.
KARIŞIMLAR;
Ayran, çiçek demeti, salata, turşu, süt,
pekmez
karışım Saf madde
KARIŞIMLARI AYIRMA
YÖNTEMLERĠ 1. Elektriklenme ile Ayrıştırma
2. Mıknatıs ile Ayrıştırma
3. Öz kütle Farkı ile Ayrıştırma
4. Çözünürlük Farkı ile Ayrıştırma
5. Hâl Değiştirme Sıcaklıkları Farkı
ile Ayrıştırma
6.Süzme ile ayırma
Elektriklenme ile Ayrıştırma
Plastik bir tarakla taranan saç elektriklenir. Yün kazakları çıkarılırken çıtırtı sesleri ve kıvılcımlar oluşur. Ebonit Çubuk yün parçasına sürtüldüğünde küçük kağıt parçalarını çeker. Bu tür olaylar bazı cisimlerin sürtünme ile elektrik yükü kazanmasından kaynaklanır. Elektriklenen maddeler hafif bazı maddeleri çekerler.
MIKNATIS ĠLE AYRIŞTIRMA
Özkütle maddeler için ayırt edici bir
özelliktir. Bu özellikten yararlanarak
karışımları bileşenlerine ayırabiliriz.
Örneğin, buğday ile samanı havaya
savurduğumuzda rüzgar, öz kütlesi küçük
olan samanı uzağa sürükler böylece
buğday samandan ayrılmış olur
ÖZ KÜTLE FARKI ĠLE
AYRIŞTIRMA Özkütle maddeler için ayırt edici
bir özelliktir. Bu özellikten
yararlanarak karışımları
bileşenlerine ayırabiliriz. Örneğin,
buğday ile samanı havaya
savurduğumuzda rüzgar, öz kütlesi
küçük olan samanı uzağa sürükler
böylece buğday samandan ayrılmış
olur
ÇÖZÜNÜRLÜK FARKI ĠLE
AYRIŞTIRMA Çözünürlüğün, maddeler için ayırt
edici bir özellik olduğunu biliyoruz.
Maddelerin çözünürlüklerinin farklı
olmasından yararlanarak karışımları
bileşenlerine ayırabiliriz. Örneğin ,
salamura peynirinden suda
bekletildiğinde, tuz suda çözünerek
peynirden ayrılmış olur