largimi i mjekËve nga shqipËria...
Post on 28-Oct-2019
1 Views
Preview:
TRANSCRIPT
LARGIMI I MJEKËVE NGA SHQIPËRIA
Arlinda Shehu Gjypi
Zyra e TiranësRruga “Abdi Toptani”, Torre Drin, kati 3P.O. Box 1418Tirana, Albania
Telefon: 00355 (0) 4 225098600355 (0) 4 2273306
Homepage: http://www.fes.org.al
RINIA SHQIPTARE 2011Mes besimit për të ardhmen dhe dyshimit për të tashmen!
Alba Çela
Tidita Fshazi
Arbjan Mazniku
Geron Kamberi
Jonida Smaja – koordinatore e FES
Largimi i Mjekëve nga Shqipëria
1
Largimi i Mjekëve nga Shqipëria
Tetor 2018
Largimi i Mjekëve nga Shqipëria
2
Botues: Friedrich-Ebert-Stiftung OfficeTirana Rr.AbdiToptani TorreDrin,Katii3-të KutiaPostare1418 Tiranë,ALBANIA
Raportiupërgatitnga:ArlindaShehuGjypi
Redaktoi:BlertinaKoka
Kystudimurealizuangashoqata“TogetherforLife”nëkuadërtëprojektit“HartëzimiifaktorëveqëndikojnënëlargiminemjekëvengaShqipëria”,tëmbështeturngaFriedrichEbertFoundation.
Opinionet, gjetjet, konkluzionet dhe rekomandimet e shprehura në këtë botim janë të autorëve dhe nuk reflektojnë domosdoshmërisht ato të Friedrich Ebert Foundation apo shoqatës Together for Life.
“KëtopublikimenukmundtëpërdorenpërarsyekomercialepamiratiminmeshkrimngaFriedrichEbertFoundationdheshoqataTogetherforLife.”
Largimi i Mjekëve nga Shqipëria
3
Falënderime
RaportistudimormbifenomeninelargimittëmjekëvengaShqipëriauhartuasirezultatipunëssëbash-këpunimitdhebashkërendimittëmirëmidiskoordinatorittëprogramevetëFriedrichEbertFoundationdheshoqatës“TogetherforLife”.
KystudimurealizuasinevojëpërtëparësituatënaktualenëShqipërinëdrejtimtëndalimittëlargimittëtruritmjekësorngaShqipëria,sidhenëimplementiminestrategjivetërejashëndetësorepërtëndaluarkëtëhemorragjitëreprofesionaleqëpokalonvendi.
“TogetherforLife”shprehfalënderimetesinqertapërEkipinMenaxherialtëProgramit,përkëshilliminevazhdueshëmdhembështetjenedhënëgjatëgjithëprojektit.DëshirojmëtëfalënderojmëgjithashtuFriedrichEbertFoundation,qëfinancoikëtëprojektkaqtërëndësishëmdheaktual.
“TogetherforLife”shprehfalënderimetdhemirënjohjenndajtëgjithainstitucioneveshëndetësoredheaktorëveqëmorënpjesënërealiziminekëtijstudimi.
Dëshirojmëtëfalënderojmëveçanërishtqendratshëndetësore,spitaletbashkiake,spitaletrajonale,spit-aletuniversitarenëvend,përkontributinetyretëvyergjatëfazëssëmbledhjessëtëdhënave.
Njëfalënderimipërzemërtudrejtohettëgjithëmjekëve,përkohënqënakushtuandhemendimetedhënalidhurmendryshiminekëtijfenomeni.Njëmirënjohjeethellëushkonpadyshimtëgjithëpersonaveqëndanëmenepërvojatetyrepërkëtëçështje.
“Together forLife”shpresonqëgjetjet,përfundimetdhe rekomandimetekëtij studimi të jenë tëdo-bishmepërtëgjithëaktorëteangazhuarmelargiminemjekëvengaShqipëria.
Largimi i Mjekëve nga Shqipëria
4
Listaestafitqëupërfshinëstudim
Udhëheqëseegrupittëpunësstudimore: ArlindaShehuGjypi
Asistenteeprojektitstudimor: DenisaCanameti
Drejtoipunënnëterren: EglantinaBardhi
Facilitatorëtëprocesit: BlertinaKoka
KesildaGjoka
IlmaLamçe
“TogetherforLife”shprehfalënderimepërtëgjithëmoderatorët,anketuesitdhembikëqyrësiteterrenit,përpërkushtimindheseriozitetinetreguarnëçdofazëtëstudimit.
Largimi i Mjekëve nga Shqipëria
5
PËRMBAJTJA E LËNDËS
KAPITULLI 1 HYRJE ...........................................................................................................................................11
1.1 Parathëniepërstudimin ........................................................................................................................ 12
1.2 ParathëniepërfenomeninelargimittëmjekëvengaShqipëria ........................................................... 12
1.3 Përshkrimireagimitzyrtarpërlargiminemjekëve ............................................................................. 13
1.4 Largimiimjekëve,situatanëbotë ....................................................................................................... 14
1.5 Përmbledhje .......................................................................................................................................... 15
KAPITULLI 2 METODOLOGJIA ...................................................................................................................... 17
2.1 Objektivatestudimit ............................................................................................................................ 18
2.2 Vendndodhja/mbulimi .......................................................................................................................... 18
2.3 Grupetnëfokustëstudimit .................................................................................................................. 18
2.4 Metodologjia ........................................................................................................................................ 19
2.5 Rishikimdokumentesheraportesh ...................................................................................................... 19
2.6 Studimisasior ....................................................................................................................................... 19
2.7 Instrumentetsasiore .............................................................................................................................. 20
2.8 Detajettekniketëstudimitsasior ......................................................................................................... 21
2.9 Kufizimetestudimit ............................................................................................................................. 21
KAPITULLI 3 GJETJET NGA FAZA SASIORE .......................................................................................... 23
3.1 Shpërndarjaemjekëvesipasvendittëpunës ....................................................................................... 24
3.2 Grupmoshaemjekëvetëanketuar ....................................................................................................... 25
3.3 Gjiniaemjekëvetëintervistuar ............................................................................................................ 26
3.4 Statusimartesorimjekëvetëanketuar ................................................................................................. 26
3.5 Përvojaprofesionaleemjekëvetëanketuar ......................................................................................... 27
3.6 Edukimiprofesionalimjekëvetëanketuar .......................................................................................... 27
3.7. Shpërndarjasipasinstitucionitshëndetësorkupunojnëmjekët ........................................................... 28
3.8 Gatishmëriapërtëjetuarnënjëvendtjetër .......................................................................................... 29
Largimi i Mjekëve nga Shqipëria
6
3.8.1Gatishmëriapërt’ularguarsipasgjinisë ................................................................................... 29
3.8.2Gatishmëriapërt’ularguarsipasvendittëpunës .................................................................... 30
3.8.3Gatishmëriapërt’ularguarsipasedukimittëmjekëve ............................................................. 32
3.8.4Gatishmëriapërt’ularguarsipasqarqeve ................................................................................. 32
3.9 Vendiqëdotëzgjidhnitpërtëpunuardhejetuar ................................................................................. 34
3.10 Rëndësiapërt’ularguarngavendi ....................................................................................................... 34
3.11Roliimenaxherittëspitalitnëpunënemjekëve ................................................................................. 35
3.12 Shkaqetqëishtyjnëmjekëtpërt’ularguarngaShqipëria ................................................................... 37
3.12.1 Mangësitënëinstitucionetshëndetësore ............................................................................. 39
3.12.2 Ndjesitënëvendinepunës ................................................................................................. 42
3.12.3 Pakënaqësianëvendinepunës ........................................................................................... 44
3.12.4 Besimipërndryshiminesistemitshëndetësor .................................................................... 45
3.12.5 Largimiilidhurmeçështjetfinanciare ............................................................................... 46
3.12.6 Largimiilidhurmearsyetëndryshme ............................................................................... 47
3.12.7 Rekomandimipërt’ularguarngaShqipëria ....................................................................... 48
3.12.8 Kritikatndajmjekut ............................................................................................................ 49
3.12.9 Shpërblimetnëndorë .......................................................................................................... 50
3.12.10 Shpërblimiipacientëvepërmjekun ................................................................................... 54
3.12.11 Saduhettëjetëpagaqëtëmosmerretshpërblimnëndorë ................................................ 57
3.12.12 Perceptimiimjekëvepërpagënqëmarrin ......................................................................... 58
3.12.13 Ndryshimiikushtevepërtëardhmen ................................................................................. 60 3.12.14 AështëeardhmjanëShqipëriesigurt ................................................................................ 61
3.13 Deklaratatëmjekëvegjatëplotësimittëpyetësorit ........................................................................... 62
KAPITULLI 4 KONKLUZIONE DHE REKOMANDIME ....................................................................... 65
Largimi i Mjekëve nga Shqipëria
7
Lista e tabelave
Tabela1: Madhësiaekampionitdheshpërndarja ........................................................................................... 20
Tabela2: Shpërndarjaemjekëvesipasvendittëvendit ................................................................................. 24
Tabela3: Shpërndarjaesubjektevesipasgrupmoshave ................................................................................. 25
Tabela4: Shpërndarjaesubjektevesipasedukimitprofesional .................................................................... 27
Tabela5: ShpërndarjaesubjektevesipasfaktorëveqëndikojnënëlargiminetyrengaShqipëria .............. 37
Tabela6: Shpërndarjaesubjekteve,sipasopinionittëtyre,nëlidhjemedeklarimin
eshpërblimevengapacientët ......................................................................................................... 51
Tabela7: Shpërndarjaesubjektevesipaspërqindjessëshpërblimitqëatamarrinngapacientët ................. 55
Tabela8: Shpërndarjaesubjektevesipaskushteveprofesionalepërndryshim ............................................ 60
Tabela9: MendoniseeardhmjaështëesigurtnëShqipëri ............................................................................ 61
Largimi i Mjekëve nga Shqipëria
8
Lista e grafikëve
Grafiku1: Shpërndarjaemjekëvesipasvendittëpunës ..................................................................................25
Grafiku2: Gjiniaemjekëve ..............................................................................................................................26
Grafiku3: Shpërndarjasipasstatusitmartesor..................................................................................................26
Grafiku4: Shpërndarjasipaspërvojësprofesionale..........................................................................................27
Grafiku5: Shpërndarjasipasinstitutionittëpunës ...........................................................................................28
Grafiku6: Gatishmëriapërtëjetuarnënjëvendtjetër .....................................................................................29
Grafiku7: Gatishmëriapërtëjetuarnëvendtjetër,sipasgjinisë ....................................................................30
Grafiku8: Gatishmëriapërt’ularguar,sipasvendittëpunës ...........................................................................31
Grafiku9: LargimingaShqipëria,sipasedukimit ............................................................................................32
Grafiku10:Largimiimjekëve,sipasqarqeve ...................................................................................................33
Grafiku11:VendiqëdotëzgjidhnitpërtëpunuardhejetuarnëselargoheningaShqipëria .............................34
Grafiku12:SairëndësishëmështëlargimijuajngaShqipëria .........................................................................35
Grafiku13:Roliimenaxheritnërritjentuajprofesionale ..................................................................................36
Grafiku14:Roliimenaxheritnëkualifikiminestafit .......................................................................................36
Grafiku15:Nxitjapërtëjetuarnënjëvendtjetër .............................................................................................39
Grafiku16Nëcilatshërbimekamangësiinstitucionikupunoni ........................................................................40
Grafiku17:Mangësitënëshërbimesipasvendittëpunës ..................................................................................41
Grafiku18:Sindiheniaktualishtnëpozicioninepunës.....................................................................................42
Grafiku19:Sindiheniaktualishtnëpozicioninepunës,sipasgjinisë ...............................................................43
Grafiku20:Çfarëndikonnëpakënaqësinëtuaj ..................................................................................................44
Grafiku21:Pakënaqësianëpunë,sipasgjinisë ..................................................................................................45
Grafiku22:Adotëndryshojëbesimijuajndajsistemitshëndetësorparasetëlargoheningavendi? ..............46
Grafiku23:Arsyejaelargimitështëvetëmfinanciare ........................................................................................46
Largimi i Mjekëve nga Shqipëria
9
Grafiku24:Largohenipërarsye ........................................................................................................................47
Grafiku25:Arsyetelargimit,sipasgjinisë .......................................................................................................48
Grafiku26:Adot’iarekomandonitlargiminedhemjekëvetëtjerë .................................................................48
Grafiku27:Rekomandimipërt’ularguar,sipasgjinisë ....................................................................................49
Grafiku28:AkritikohenmjekëtmëshumëseçduhetnëShqipëri.....................................................................49
Grafiku29:Akritikohenmjekëtmëshumëseçduhet,sipasgjinisë .................................................................50
Grafiku30:Deklarimiishpërblimitnëndorë .....................................................................................................51
Grafiku31:Deklarimiishpërblimitnëndorë,njëpraktikëetillëështëevështirë, porfinanciarishtekuptueshme ........................................................................................................52
Grafiku32:Deklarimiishpërblimitnëndorë,ështëepapranueshmeqështetitëpretendojë ngatëardhurattatimoretëmjekëve ...............................................................................................53
Grafiku33:Deklarimiishpërblimitnëndorë:ështëepapranueshmeqëmjeku nukdeklaronshpërbliminepunëssëtij .........................................................................................53
Grafiku34:Përcilinmjekprofesionistpacientëtdotëjepninshpërblimmëtëlartë .........................................54
Grafiku35:Shpërblimipërmjekun ...................................................................................................................56
Grafiku36:Saduhettëjetëpagaemjekut ........................................................................................................57
Grafiku37:Kuevendosinmjekëtvetennëshkallënetëardhurave ..................................................................58
Grafiku38:Shkallaetëardhuravesipasgjinisë .................................................................................................59
Grafiku39:SiguriapërtëardhmennëShqipëri,sipasgjinisë ............................................................................62
Largimi i Mjekëve nga Shqipëria
10
Shkurtimet
MSHMS MinistriaeShëndetësisëdheMbrojtjesSociale
QSH QendërShëndetësore
QSHS QendërShëndetësoreeSpecialiteteve
SR SpitalRajonal
SB SpitalBashkiak
SU SpitalUniversitar
KP KlinikëPrivate
SP SpitalPrivat
Largimi i Mjekëve nga Shqipëria
11
KAPITULLI 1
HYRJE
Largimi i Mjekëve nga Shqipëria
12
1.1 PARATHËNIE PËR STUDIMIN
ShoqataTogetherforLife,nëkuadërtëprojektit“HartëzimiifaktorëveqëpoçojnënëlargiminemjekëvengaShqipëria”,imbështeturngaFriedrichEbertFoundation,realizoistudiminbazë“LargimiimjekëvengaShqipëria”gjatëperiudhësprill-korrik2018.
Synimiikëtijstudimiishteqëtëvlerësonimfaktorëtqëpoçojnëlargiminemjekëvengavendi.BazuarnëtëdhënatmëtëfundittëpublikuarangaUrdhriiMjekut,rezultonsenumriimjekëvetëcilëtpomarrincertifikatëvlerësuese,ecilashërbensimjetpërvlerësiminepunëssëtyrenëvendetpritëse,ështërriturnënjëmasëtepërtëmadhe.
Si rrjedhojë, shoqata “Together forLife” shpreson që ky studim të jetë një ndihmëpër institucionetshëndetësorenëvend,përtëmarrëmasateduhuranëdrejtimtëndalimittëkëtijfenomeni.
1.2 PARATHËNIE PËR FENOMENIN E LARGIMIT TË MJEKËVE NGA SHQIPËRIA
EmigrimiështënjëterminjohurnëShqipëriprejshekujsh.Gjithsesi,emigrimiimjekëve,qëpasviteve‘90,kuemigruannjëpjesëemirëetëgjithështetasveshqiptarë,pavarësishtarsimimit,poshehnjërritjetëmadhenëvitetefundit.
BazuarnëtëdhënatemarrangaUrdhriiMjekëve,rezultonsekanjërritjetënumrittëmjekëvetëcilëtpokërkojnëcertifikatënesjelljessëmirë1.Kjocertifikatë lëshohetngaUrdhri/DhomaapoShoqataeMjekëvetëvendittëvet,kuvërtetohetsemjekuështëiregjistruar,eushtronprofesionindhesegjatëushtrimittëprofesionitnukkaasnjëmasëdisiplinorekundrejttij/saj.
Tëdhënattregojnësenëpesëvitetefundit,numriimjekëveqëkanëkërkuarkëtëcertifikatëështënërritje,përkatësishtngaviti2013-2017:
• Nëvitin2013janëpajisurmekëtëcertifikatë76mjekëtëpërgjithshëm;
• Në2014janëpajisurmekëtëcertifikatë128mjekëtëpërgjithshëm;
• Në2015janëpajisurmekëtëcertifikatë124mjekëtëpërgjithshëmdhe19mjekëspecialistë(143mjekë);
• Në2016janëpajisurmekëtëcertifikatë165mjekëtëpërgjithshëmdhe43mjekëspecialistë(208mjekë);
• Në2017janëpajisurmekëtëcertifikatë175mjekëtëpërgjithshëmdhe32mjekëspecialistë(207mjekë).
Kjocertifikatëjepetvetëmpërjashtëvendit2.
1. GazetaShëndet+,nr.115,dt.25janar2018,fq.15-16(Shikolinkunhttps://shendeti.com.al/shifra-te-reja-2013-2017-3-fishohet-numri-i-mjekeve-te-larguar/)2. Kydokumentkërkohetngamjekëtkuraplikojnëpërspecializimafatgjatëoseafatshkurtër,sidhepërpunuarjashtëvendit.
Largimi i Mjekëve nga Shqipëria
13
Tëdhënattregojnësenumriimjekëveqëkërkojnëcertifikatëpërt’ularguarjashtëShqipërisëçdovitështënjësoj(osemëimadh)senumriimjekëveqënxjerrçdovitngabankateshkollësUniversitetiiMjekësisë,iciliështë1503.
NumriimjekëveshqiptarëtëdiplomuarnëshkollatshqiptaredheqëpunojnënëGjermaniaktualisht,sipasDhomësGjermanetëMjekëveështë5214.NjëshifëretillëtregonpërqindjenelartëtëmjekëveshqiptarëtëcilëtijanëdrejtuarGjermanisëdhenevojënetyrepërtëpasurnjëorganizimtëstrukturuar.
Si rrjedhojëemigrimitmasivdhe faktorëve të tjerë,Shqipëriakanormënmë tëulët tëmjekëvepërmbuliminekujdesitshëndetësorpërpopullsinë,me1.2mjekëpër1000banorë5.
Ngaanatjetër,njëgjëetillëdotëndikojëfortnërënienenivelitakademiknëShqipëri,poredhenëcilësinëeshërbimitshëndetësor.Shqipëria,jovetëmtani,porprejviteshpopaguannjëçmimtëlartëpëremigrimin.Shumënjerëz,veçanërishtnëzonatruraledhefshatra,kanëshumëvështirësipërshkaktëmungesëssëshërbimitshëndetësornëzonatetyre6.Gjithsesi,mungesaespecialistëveshëndetësorënëvitetefunditkaprekuredhespitaletrajonaledheqendratuniversitare.
Mungesaekënaqësisënëpunë,mundësitëpërarsimimtëmëtejshëmprofesional,zhvillimtëkarrierës,kushtetekëqijatëpunës,presionipolitik,ekspozimindajdhunësverbaledhefizikejanëfaktorëqëkanënxiturlargiminemjekëvengaShqipëria7.
1.3 PËRSHKRIM I REAGIMIT ZYRTAR PËR LARGIMIN E MJEKËVE
LargimiimjekëvengaShqipëriaështënjëpikëerëndësishmeefenomenit“braindrain8”apoethënënëshqip“largimiitrurit”.Përkëtëarsyeqeveritëshqiptarenjërapastjetrëskanëvepruarnëmënyratëndryshmepërtëzgjidhurmungesatqëekzistojnënësistemintonë.
Gjatëviteve2006-2011,nënprograminpër“rikthiminetrurit”ukthyennëShqipëri62personamegradëshkencore,megjithatëdisaprejtyreularguansërish9.
Në vitet e fundit, mungesat e mjekëve në rrethe dhe zona të largëta e kanë detyruar Ministrinë eShëndetësisëdheÇështjeveSocialetëofrojëbonusepërmjekëttëcilëtpranojnëtëpunojnënëqytetetkukanevojëpërspecialistë,bonuseqëshkojnëderinë250,000lekëmbipagën.Nëjanartëkëtijviti,10 Ministriaubëri thirrjemjekëveqë ishin tëgatshëmtëpunoninnëspitalet rajonaleapobashkiake, tëaplikoninpërtëofruarshërbimmjekësorpërnjëperiudhënga6muajderinë1vit,metëdrejtërinovimi,mekushtedheaktivitettëpërcaktuar.
MungesëssëmjekëvenëShqipëriiështëbashkangjituredhelargimiityrengavendi,sidomospërfaktinqënëvitetefunditështërriturnumriimjekëveqëvendosintëlargohenetëshkojnënështetetëtjera.3. FatmirBrahimaj,PresidentiiUrdhrittëMjekut,GazetaShëndeti,2mars,2017.4. MarselaCeno,themelueseeShoqatëssëMjekëveShqiptarënëGjermani,GazetaShëndeti,15shtator2018.5. Strategjiakombëtareeshëndetësisë2016-2020,fq.116. DeSotoH.,GordonP.,GëdeshiI.,SinoimeriZ.(2002)PovertyinAlbania.AqualitativeAssessment.fq.477. WhydoAlbaniaDoctorsEmigrate,EuropeanJournalofInterdisciplinaryStudies,Jan-Apr2017,Vol7,Nr.28. Emigrimiinjerëzvetepërtëkualifikuarnganjështeticaktuar.9. GëdeshiI.,KingR.(2018)Researchstudyintobraingain:ReversingBrainDrainwiththeAlbanianScientificDiaspora,fq.5210. Njoftim26janar2018,MSHMS,thirrjepublikepërmjekët:Aplikonipërbonusin2.5milionlekë
Largimi i Mjekëve nga Shqipëria
14
Mjekëveuduhettëmësojnëgjuhëndhemëpastëplotësojnëdokumentacioninpërtëbërëtëmundurpunësiminnë shtete të tjera, kunjëpjesë ekonsiderueshme synojnëGjermaninë, si alternativamëeshpejtëpërshkaktëlehtësisësëprocedurave.
Përkëtëçështje,ngaanaeMinistrisësëShëndetësisëdhetëÇështjeveSocialenëkëtëvitjanëhapurkonkursetpërspecialistë, tëcilëtshpresojnë tëmbulojnënëviteteardhshmevendete lënaboshngamjekëtqëpolargohen11.Gjithsesi,nukkaasnjëgaranciqëkëtaspecialistë,tëdalëngabankateshkollës,dotëqëndrojnënëShqipëridhenukdotëbëjnëtënjëjtëngjësikolegëtetyre,qëtashmëkanëzgjedhurlargimin.
NjëçështjetjetërdelikateemjekëvenëShqipëri,engriturngaUrdhriiMjekut,janëprocesetgjyqësoretëmjekëve.PresidentiFatmirBrahimajdeklaroivitinekaluarse“numriimjekëvetëdënuarmeburgnëdyvitetefunditnëShqipëriështë20,ndërkohëqëAmerika,me70-fishinenumrittëmjekëve,kavetëmtretëdënuar”12.Situataeprocesevegjyqësorendajmjekëvekavazhduaredhegjatëvitit2018.Njëimazhnegativimjekëvekaulurbesueshmërinëepacientëvedhendërkohëkarriturshumëpresionineushtruarmbibluzatebardhadhepasigurinëetyrenëvendinepunës.
Përkëtëçështje,ivetmireagimideritanishëmiMinistrisësëShëndetësisëështëpërzgjedhjaçdomuajenjëmjekuqëvlerësohetpërpunënetij/sajsiMjeku/jaeMuajit,porasgjëmëshumë.
1.4 LARGIMI I MJEKËVE, SITUATA NË BOTË
Migrimiimjekëvedhepunonjësvetëtjerëtëshëndetësisë,nërangndërkombëtar,nukështënjëfenomeniri,megjithatë,katërhequrmëshumëvëmendjevitetefundit,përshkaktëshqetësimevesemundtëpërkeqësojësituatënemungesëssëpersonelittëkualifikuarshëndetësornështetetëcaktuara,sidomosnëdisavendenëzhvillimqëpovuajnëaktualishtngamungesakritiketëforcëspunëtore.PrandajështëzhvilluarKodiGlobal iPraktikësnëRekrutiminNdërkombëtar tëPersonelitShëndetësor, i adoptuarngaAsamblejaBotëroreeShëndetësisënëmajtëvitit2010.Aisiguronnjëinstrumentpërshtetetqëtëpromovojnënjërekrutimmëetiktëpersonelitshëndetësor,dukeinxiturshtetettëarrijnët’iplotësojnëvetënevojatpërforcëpunëtore,ndërkohëqënjohintëdrejtënbaziketëçdopersonipërtëmigruar13.
Sa i përket raportit tëmjekëve të trajnuar jashtë vendit të tyre, ka diferenca tëmëdhames shtetevepërfaqësuesenëOECD.Në2013,shpërndarjaemjekëvetëtrajnuarjashtëvenditfillontengamëpakse 3%nëTurqi, Poloni, Estoni,Holandë dheRepublikënÇeke, nëmë shumë se 40%në Izrael dheZelandëneRe.PërqindjashumëelartëemjekëvetëtrajnuarjashtënëIzraelreflektonjovetëmrëndësinëeimigrimitnëkëtështet,porgjithashtunumrinemadhtëlicencaveqëjanëlëshuarpërpersonatëlindurnëIzraeldhetëtrajnuarjashtëvendit.
Qëngaviti2000,numridhelëvizshmëriaemjekëvetëtrajnuarjashtëvenditjanështuarnëshumështete,dukeçuarnënjërritjetëpërgjithshmenënumrindhedensitetinemjekëve.Suediakapasurnjërritje
11. DeklaratëeMSHMS-së,21prill201712. DeklaratëeUrdhrittëMjekut,gazeta“ShëndetiOnline”,11janar201713. OECD(2015),“Internationalmigrationofdoctors”,inHealthataGlance2015:OECDIndicators,OECDPublishing,Paris.
Largimi i Mjekëve nga Shqipëria
15
tëmadhetënumrittëmjekëvetëardhurngajashtë,kupjesamëemadheekëtyremjekëvetëtrajnuarjashtëvijnëngaGjermania,PoloniadheIraku.NumridhelëvizshmëriaemjekëvetëtrajnuarjashtëështërriturgjithashtuedhenëFrancëdheGjermani,edhepsemenjëritëmmëtëulët.NëFrancë,kjorritjekandodhurpjesërishtpërfaktinqëkyshtetnjehkualifikimetemjekëvetëtrajnuarjashtë,tëcilëtishinaktualishtdukepunuarnëkëtështet,sidhengaardhjaemjekëvengavendeterejaanëtaretëBE-së,veçanërishtngaRumania.
Nëvleraabsolute,SHBAkaderi taninumrinmëtë lartë tëmjekëvetë trajnuar jashtëvendit,memëshumëse200000mjekëtëtrajnuarjashtënëvitin2013.PasSHBA-sëështëAnglia,memëshumëse48000mjekëtëtrajnuarjashtënëvitin2014.
Gati50%emjekëvetëtrajnuarjashtënëSHBAvijnëngashtetetaziatike,kumjekëteardhurngaIndiapërfaqësojnënumrinmëtëlartëderitani,ndjekurngaFilipinetdhePakistani.
ShumëmjekëtëtrajnuarjashtënëAngligjithashtuvijnëngashtetaziatike,kukryesonIndia,poredhengashtetetëtjeraevropiane.
1.5 PËRMBLEDHJE
Migrimi,pothuajsepërtëgjithavendetnëzhvillimështënjëshqetësimshumëirëndësishëm,jovetëmekonomik, por edhepolitik, pasi i referohet veçanërishtmigracionit njerëzor nga vendet në zhvillimdrejt vendevemë të zhvilluara.Nga praktikat dhe problematikat e vendeve të ndryshme, arrijmë nëkonkluzionin se arsyetpara emigrimit të fuqisëpunëtore janë tëndryshmenganjëri vendnëvendintjetër,medisadallimetëvogla.Por,ajoçfarëduhettheksuarështëse,faktoriekonomik,profesional,politikdhepersonaljanëpothuajsetënjëjtëpërtëgjithavendetqëkanëkaluarapopokalojnëfenomeninelargimittëtrurit.
Largimi i Mjekëve nga Shqipëria
16
Largimi i Mjekëve nga Shqipëria
17
KAPITULLI 2
METODOLOGJIA
Largimi i Mjekëve nga Shqipëria
18
2.1 OBJEKTIVAT E STUDIMIT
KystudimkasiqëllimqëtëofrojënjëanalizëtëshkaqeveqëiçojnëmjekëtqëtëlargohenngaShqipëriadhet’idrejtohenvendevetëtjera.KjoanalizëmundtëshërbejënëtëardhmensibazëpërveprimetqëMinistriaeShëndetësisëdheÇështjeveSocialedotëndërmarrëpërtandaluarkëtëfenomen.
2.2 VENDNDODHJA/MBULIMI
Studimiukryenëtë12qarqetevendit
• Berat• Durrës• Dibër• Elbasan• Fier• Gjirokastër• Korçë• Kukës• Lezhë• Shkodër• Tiranë• Vlorë
2.3 GRUPET NË FOKUS TË STUDIMIT
• Mjekëteqendraveshëndetësore• Mjekëteqendraveshëndetësoretëspecialiteteve• Mjekëtespitaleverajonale• Mjekëtespitalevebashkiake• Mjekëtespitaleveuniversitare• Mjekëteklinikaveprivate• Mjekëtespitaleveprivate
Largimi i Mjekëve nga Shqipëria
19
2.4 METODOLOGJIA
Kystudimuhartuadheuzbatuabazuarnënjëpërqasjemetodologjiketëkombinuar
• Rishikimdokumentacionesheraportesh(deskresearch)
• Studimsasior
Metodologjiaepërdorurnajepmundësinëtëkeminjëkuptueshmërimëtëthellëtëgjendjesaktuale,nëaspektinearsyetimeve,perceptimeve,qëndrimevedhesjelljevetëmjekëve,siaktorëkryesorëdhe,nëtënjëjtënkohë,sasinë/voluminekëtyrerezultateve.
Perspektivagjinoreështëruajturdhetrajtuarplotësisht,sikurseedhetëgjithaformatediversitetit.
2.5 RISHIKIM DOKUMENTESH E RAPORTESH
Kjo fazë e studimit u përqendrua në shqyrtimin e dokumenteve dhe strategjive zyrtare, raporteveekzistuese,studimevedhetëdhënavembifenomeninelargimittëmjekëve,sidhepërgjigjeszyrtarendajkëtijfenomeninëShqipëridhenëbotë.
2.6 STUDIMI SASIOR
Fazasasioreurealizuanëformëneintervistaveballëpërballë(F2F)nëvendinepunëssëmjekëve,sidhepërmesintervistimitonline.Intervistatuadministruandukepërdorurnjëpyetësortëstrukturuar.Mbledhja e të dhënave u realizua në periudhën prill - korrik 2018. Profili i të anketuarve gjatëkësajfazeishte:mjekëqëpunojnënëtëgjithëShqipërinënëinstitucioneshëndetësorepublikedhejopublike.
Largimi i Mjekëve nga Shqipëria
20
Tabela 1: madhësia e kampioniT dhe shpërndarja
Total 1000Qarku Berat 35
Dibër 16Durrës 70Elbasan 65Fier 65Gjirokastër 45Korçë 67Kukës 15Lezhë 25Shkodër 56Tiranë 507Vlorë 34
Mosha <30vjeç 26331-40vjeç 28441-50vjeç 257>51vjeç 196
Gjinia Femër 642Mashkull 358
2.7 INSTRUMENTET SASIORE
Pyetësoriuhartuaduke synuarmbledhjene informacionevembiperceptimet,qëndrimet, sjelljetdhepërvojatemjekëvepërpunënetyre.
Pyetësoripërmban:
1.Pyetjefiltruesepërmoshën,gjininë,vendinepunësimit;
2.Opinionmbisituatënaktuale(problemetkryesorenësisteminshëndetësor,nëvendinetyretëpunës,dhepritshmëritëpërtëardhmen);
3.Qëndrimetmbifenomeninelargimittëmjekëve;
4.Opinionetëpërgjithshmedheniveliikënaqësisëmepunënetyredhetëdrejtuesve;
5.Demografike(arsimi,statusicivil);
Parafinalizimittëinstrumentitdhenisjessëpunësnëterren,uzhvilluanjëfazëpilotimi,përtëtestuarfunksionimindheshkallënekuptueshmërisësëpyetësorit.
Largimi i Mjekëve nga Shqipëria
21
2.8 DETAJET TEKNIKE TË STUDIMIT SASIOR
“TogetherforLife”përzgjodhidhetrajnoimekujdesnjëekipprejdhjetëanketuesish,mepërvojënëadministrimin e studimeve sasiore, për të kryer intervistat, dymbikëqyrës terreni,mepërvojë për tëdrejtuardhemonitoruar anketuesit, dhemenaxherin e terrenit, që siguron se tëgjithaudhëzimetdheshpërndarjetzbatohensiçduhet.Kyekipumbështetdrejtpërdrejtngaudhëheqësidheasistentiiprojektit.
Igjithëekipiutrajnuaposaçërishtpërprocedurëndhepyetësorinekëtijstudimi.Ditaeparëetrajnimituorganizuaparafazëssëpilotimit,ndërsaditaedytëetrajnimitpasfazëssëpilotimit/parapunësnëterren.Trajnimipërfshiuqëllimindhetematekëtijstudimi,përkufizimetkryesore,kampionindheprocedurat,sidheaspektetetikepërintervistiminemjekëve.
Kohëzgjatjamesatareenjëintervisteishte15minuta.
Tëgjithëtëanketuarveiubëeditursepërgjigjetetyredotëmbeteshinplotësishtanonimedhetëfshehta,dukeupërpunuarstatistikisht.
Paskontrollitfiziktëpyetësorëve,hedhjaetëdhënaveurealizuangaoperatorëmepërvojëdukepërdorurnjëprogramtëveçantë(SPSS).
2.9 KUFIZIMET E STUDIMIT
Në përgatitjen e këtij raporti, autorët janë të ndërgjegjshëm se ka kufizime, që lidhen kryesishtmerezistencënemjekëve,nëpothuajsetëgjithaqarqetevendit,përtëdhënëpërgjigjetësakta.
Pavarësishtsepyetësorinukmblidhtetëdhënapersonale,njëpjesëemirëemjekëvenukkanëpranuartëjapindetajetëtipit:vendiipunës,qarkukupunon;tëdhënatëcilatsipastyremundt’iidentifikoninata.Gjithashtu,nëpyetjetëcaktuara,tëcilatbëjnëvlerësimetëpunëssëdrejtuesve,kapasurnjërezistencëngamjekëtpërtëdhënëmendim.Njëgjëetillëdotëvihetreedhenërezultate,kujanëpërfshirëedhepërqindjaemos-përgjigjevengaanaemjekëve.
Drojapërtëfolurhapurlidhurmeatëçkamjekëtekonsiderojnësiproblematike,mundtëcilësohetsikufizimikryesorikëtijstudimi.
TogetherforLifeshpresonqënëstudimetëardhshmemjekëttëjenëmëtëhapurpërtëfolurlidhurmekënaqësitëapopakënaqësitëetyrenëvendinepunës.
Largimi i Mjekëve nga Shqipëria
22
Largimi i Mjekëve nga Shqipëria
23
KAPITULLI 3
GJETJET NGA FAZA SASIORE
Largimi i Mjekëve nga Shqipëria
24
Gjetjet nga faza sasiore e studimit
Kykapitullparaqetanalizënetëdhënavesasioredhecilësoretëmbledhurangatëgjithagrupetepërfshiranëstudim.Shoqata“TogetherforLife”karealizuaranketiminme1000mjekënëtëdymbëdhjetëqarqeteShqipërisë.SipasUrdhrittëMjekëve,nëtëgjithëShqipërinëka5827mjekë,prejtëcilëve3347punojnënëqarkuneTiranës(57%).
3.1 SHPËRNDARJA E MJEKËVE SIPAS VENDIT TË PUNËS
Përtëmarrëtëdhënasamëtësakta,gjysmaepyetësorëvejanërealizuarnëqarkuneTiranës,ndërsapjesatjetërështëndarënëpërputhjemenumrinemjekëvenëqarqe,dukeudhënëpërparësiqarqevememëshumëmjekë.
Tabela 2. shpërndarja e mjekëve sipas vendiT Të punës
VendiiPunës Frekuenca Përqindja
Berat 35 3.5%Dibër 16 1.6%Durrës 70 7.0%Elbasan 65 6.5%Fier 65 6.5%Gjirokastër 45 4.5%Korçë 67 6.7%Kukës 15 1.5%Lezhë 25 2.5%Shkodër 56 5.6%Tiranë 507 50.7%Vlorë 34 3.4%
Largimi i Mjekëve nga Shqipëria
25
23
3.2 GRUPMOSHA E MJEKËVE TË ANKETUAR Menjëmostrimtërastësishëm, janëintervistuarsubjektetqëushtrojnëfunksioninemjekutnëqendratshëndetësore,spitaletpublikedheprivatenëzonatëndryshmetëShqipërisë.Grupmoshamëereemjekëvevarionprejmëpakse30vjeç(n=263),qëpërbën26%tënumrittëpërgjithshëmtëmjekëve,grupmosha31– 40vjeç(n=284), qëpërbën28%tënumrittëpërgjithshëmtëmjekëveqëjanëintervistuar,grupmoshaprej41- 50vjeç(n=257)përbën26%tësubjektevetëintervistuardhegrupmoshambi51vjeç(n=196)përbën20%tënumrittëpërgjithshëmtëmjekëve, tëintervistuarnëqendratshëndetësore,nëspitaletpublikedhenëspitalet,klinikatjopublike(Tabela 2).
TABELA3. SHPËRNDARJAESUBJEKTEVESIPASGRUPMOSHAVE
GrupMosha Frekuenca Përqindja
Mëpakse30vjeç 263 26% 31– 40 286 29% 41- 50 257 26%
Berat 4%
Dibër 2%
Durrës 7%
Elbasan 6%
Fier 6%
Gjirokastër 5%
Korçë 7%
Kukës 2% Lezhë
3%
Shkodër 6%
Tiranë 51%
Vlorë 3%
Grafiku 1: Shpërndarja e mjekëve sipas vendit të punës
3.2 GRUPMOSHA E MJEKËVE TË ANKETUAR
Menjëmostrimtërastësishëm,janëintervistuarsubjektetqëushtrojnëfunksioninemjekutnëqendratshëndetësore, spitalet publike dhe private në zona të ndryshme të Shqipërisë.Grupmoshamë e re emjekëvevarionprejmëpakse30vjeç(n=263),qëpërbën26%tënumrittëpërgjithshëmtëmjekëve,grupmosha31–40vjeç(n=284),qëpërbën28%tënumrittëpërgjithshëmtëmjekëveqëjanëintervistuar,grupmoshaprej41-50vjeç(n=257)përbën26%tësubjektevetëintervistuardhegrupmoshambi51vjeç(n=196)përbën20%tënumrittëpërgjithshëmtëmjekëve,tëintervistuarnëqendratshëndetësore,nëspitaletpublikedhenëspitalet,klinikatjopublike(Tabela 3).
Tabela 3. shpërndarja e subjekTeve sipas grupmoshave
GrupMosha Frekuenca PërqindjaMëpakse30vjeç 263 26%
31–40 286 29%41-50 257 26%
> 51 194 19%
Largimi i Mjekëve nga Shqipëria
26
24
> 51 194 19%
3.3 GJINIA E MJEKËVE TË INTERVISTUAR Gjatëgjithëintervistimitumunduatëruheshinbalancatgjinore.Sipaspërkatësisëgjinore,subjektetëgjinisëfemëroreishin642ose64%, kursesubjektetëgjinisëmashkulloreishin358ose36%.
3.4 STATUSI MARTESOR I MJEKËVE TË ANKETUAR Tëpyeturlidhurmestatusinmartesor, rezultonse ngamjekëteanketuar (n=340)subjekteose34% ishin të pamartuar,tëmartuarishin(n=600)ose60%,tëdivorcuarishin(n=44)subjekteose4%etëintervistuarve,mestatusi/eveishin(n=16)ose2%esubjekteve(Grafik 3).
36%
64%
Grafiku 2: Gjinia e mjekëve
Burra
Gra
3.3 GJINIA E MJEKËVE TË INTERVISTUAR
Gjatëgjithëintervistimitumunduatëruheshinbalancatgjinore.Sipaspërkatësisëgjinore,subjektetëgjinisëfemëroreishin642ose64%,kursesubjektetëgjinisëmashkulloreishin358ose36%.
3.4 STATUSI MARTESOR I MJEKËVE TË ANKETUAR
Tëpyeturlidhurmestatusinmartesor,rezultonsengamjekëteanketuar(n=340)subjekteose34%ishintëpamartuar,tëmartuarishin(n=600)ose60%,tëdivorcuarishin(n=44)subjekteose4%etëintervistuarve,mestatusi/eveishin(n=16)ose2%esubjekteve(Grafik 3).
25
3.5 PËRVOJA PROFESIONALE E MJEKËVE TË ANKETUAR Mjekëtupyetënedhelidhurmevitetepunës.Rezultoise25%etyrekanë1-3vjetpërvojëprofesionale,14%etëintervistuarvekanë4(katër)derinë7(shtatë)vitepërvojëprofesionale,15%emjekëve kanënga8(tetë)derinë10(dhjetë)viteeksperiencë,kurse46%emjekëvetëanketuarkanëmëshumëse10vitepërvojënëofrimineshërbimeveshëndetësorenëqendratshëndetësore,spitaletrajonale,spitaletbashkiakeapospitaletuniversitaretëvendit.(Tabela 4).
34%
60%
4% 2%
I/e pamartuar I/e martuar I/e divorcuar I/e ve
Grafiku 3: Shpërndarja sipas statusit martesor
25%
14% 15%
46%
1-3 vite 4-7 vite 8-10 vite Më shumë se 10 vjet
Grafiku 4: Shpërndarja sipas përvojës profesionale
Largimi i Mjekëve nga Shqipëria
27
25
3.5 PËRVOJA PROFESIONALE E MJEKËVE TË ANKETUAR Mjekëtupyetënedhelidhurmevitetepunës.Rezultoise25%etyrekanë1-3vjetpërvojëprofesionale,14%etëintervistuarvekanë4(katër)derinë7(shtatë)vitepërvojëprofesionale,15%emjekëve kanënga8(tetë)derinë10(dhjetë)viteeksperiencë,kurse46%emjekëvetëanketuarkanëmëshumëse10vitepërvojënëofrimineshërbimeveshëndetësorenëqendratshëndetësore,spitaletrajonale,spitaletbashkiakeapospitaletuniversitaretëvendit.(Tabela 4).
34%
60%
4% 2%
I/e pamartuar I/e martuar I/e divorcuar I/e ve
Grafiku 3: Shpërndarja sipas statusit martesor
25%
14% 15%
46%
1-3 vite 4-7 vite 8-10 vite Më shumë se 10 vjet
Grafiku 4: Shpërndarja sipas përvojës profesionale
3.5 PËRVOJA PROFESIONALE E MJEKËVE TË ANKETUAR
Mjekëtupyetënedhelidhurmevitetepunës.Rezultoise25%etyrekanë1-3vjetpërvojëprofesionale,14%etëintervistuarvekanë4(katër)derinë7(shtatë)vitepërvojëprofesionale,15%emjekëvekanënga8(tetë)derinë10(dhjetë)viteeksperiencë,kurse46%emjekëvetëanketuarkanëmëshumëse10vitepërvojënëofrimine shërbimeveshëndetësorenëqendrat shëndetësore, spitalet rajonale, spitaletbashkiakeapospitaletuniversitaretëvendit.(Grafiku 4).
3.6 EDUKIMI PROFESIONAL I MJEKËVE TË ANKETUAR
Mjekëtupyetënlidhurmeedukiminetyreprofesional.Tëdhënattregojnëse536emjekëvejanëmjekëtëpërgjithshëm,350janëmjekëspecialistëdhe82janëmjekëmegradëshkencore(Dr.shk.dhePhD).Ndërkohë,32mjekënukkanëpranuartëjapinnivelinetyrearsimor.(Tabela 4).
Tabela 4: shpërndarja e subjekTeve sipas edukimiT profesional
Edukimi Frekuenca Përqindja
Mjekipërgjithshëm 536 54%
Mjekspecialist 350 35%
Mjekmegradëshkencore(DrSC,PhD) 82 8%
Nukduatëpërgjigjem 32 3%
Largimi i Mjekëve nga Shqipëria
28
3.7. SHPËRNDARJA SIPAS INSTITUCIONIT SHËNDETËSOR KU PUNOJNË MJEKËT
Shpërndarjaesubjektevesipasinstitucionitshëndetësorkupunojnërezultonse(n=482)ose48.2%janë tëpunësuarnëQendërShëndetësore, (n=38)ose3.8%esubjektevepunojnënëQendrëneSpecialiteteve, (n = 34) ose 3.4% e subjekteve punojnë në Spital Bashkiak, (n = 220) ose 22%punojnënëSpitalRajonal,(n=100)ose10%etyrepunojnënëSpitalUniversitar;(n=72)ose7.2%punojnënëklinikëprivatedhe(n=28)ose2.8%esubjektevepunojnënëSpitalPrivat,ndërkohëqë26apo2.6%nukkanëpranuartëpërgjigjenpërvendinepunësimit.
27
48%
4% 3%
22%
10%
7% 3% 3%
Grafiku 5: Shpërndarja sipas institucionit të punës
Qendër Shëndetësore
Qendër ShëndetësoreSpecialitetesh
Spital Bashkiak
Spital Rajonal
Spital Universitar
Klinikë Private
Spital Privat
Nuk dua të përgjigjem
Largimi i Mjekëve nga Shqipëria
29
28
3.8 GATISHMËRIA PËR TË JETUAR NË NJË VEND TJETËR Pyetjamëerëndësishme përmjekët,ebërëqë nëkryetëpyetësorit, ishte"Ajenitëgatshëmpërtëprovuartëjetoninënjëvendtjetër?"Rezultonse24%emjekëvejanëgatitëlargohenmenjëherëngaShqipëria,54%emjekëvedotëlargoheshinpot'uofrohejmundësia,ndërkohëqë19%emjekëveshprehensenukduantë largohen.Vetëm3%emjekëvenukkanëpranuartëjapinpërgjigjepërkëtëpyetje(shihgrafikunmëposhtë).
3.8.1 GATISHMËRIA PËR T'U LARGUAR SIPAS GJINISË Eparënënivelgjinor, rezultonse25%eburravedhe27%egravejanëgatitëlargohenmenjëherë,ndërsa49%eburravedhe57%egravedotëlargoheshinnësedot'ujepejmundësia.Këtoshifratregojnëpërnjëprirjemëtëmadhetëgjinisëfemërorepërt'ularguarngavendi.
Njëgjëetillëshihetedhenëpërgjigjennegative.26%eburravethonësenukduan tëlargohenngaShqipëria, përkundrejt16%tëgravetëcilatshprehensenukduantëlargohennënjëvendtjetër(shihgrafikunmëposhtë).
24%
54%
19%
3%
Menjëherë Po, nëse më ofrohetmundësia
Jo Nuk dua të përgjigjem
Grafiku 6: Gatishmëria për të jetuar në vend tjetër
3.8 GATISHMËRIA PËR TË JETUAR NË NJË VEND TJETËR
Pyetjamëerëndësishmepërmjekët,ebërëqënëkryetëpyetësorit,ishte“Ajenitëgatshëmpërtëprovuartëjetoninënjëvendtjetër?”Rezultonse24%emjekëvejanëgatitëlargohenmenjëherëngaShqipëria,54%emjekëvedotëlargoheshinpot’uofrohejmundësia,ndërkohëqë19%emjekëveshprehensenukduantëlargohen.Vetëm3%emjekëvenukkanëpranuartëjapinpërgjigjepërkëtëpyetje(shihgrafikunmëposhtë).
3.8.1 GATISHMËRIA PËR T’U LARGUAR SIPAS GJINISË
Eparënënivelgjinor,rezultonse25%eburravedhe27%egravejanëgatitëlargohenmenjëherë,ndërsa49%eburravedhe57%egravedotëlargoheshinnësedot’ujepejmundësia.Këtoshifratregojnëpërnjëprirjemëtëmadhetëgjinisëfemërorepërt’ularguarngavendi.
Njëgjëe tillë shihet edhenëpërgjigjennegative.26%eburrave thonë senukduan të largohenngaShqipëria,përkundrejt16%tëgravetëcilatshprehensenukduantëlargohennënjëvendtjetër(shihgrafikunmëposhtë).
Largimi i Mjekëve nga Shqipëria
30
3.8.2 GATISHMËRIA PËR T’U LARGUAR SIPAS VENDIT TË PUNËS
Ndërkohë, nëse shohim vendin e punës, rezulton se ngamjekët e anketuar që punojnë në qendrashëndetësore,16%dotëlargoheshinmenjëherë,63%dotëlargoheshinpot’ujepejmundësiadhe21%shprehensenukdotëlargoheshinngaShqipëria.
Ndërmjekëtqëpunojnënëqendratshëndetësoretëspecialiteteve,35%dotëlargoheshinmenjëherë,50%dotëlargoheshinnësedot’ujepejmundësiadhe15%nukdotëlargoheshin.
Ndërmjekët që punojnë në spitalet bashkiake, vetëm 6% do të largoheshinmenjëherë, 60% dotëlargoheshinnësedot’ujepejmundësiadhe34%nukduantëlargohen.Ndërmjekëtqëpunojnënëspitaletrajonale,21%dotëlargoheshinmenjëherë,55%dotëlargoheshinnësedot’ujepejmundësiadhe25%nukduantëlargohen.Ndryshon situata me mjekët qëpunojnë në spitalet universitare. 54% e tyre janë gati të largohenmenjëherëngaShqipëria.35%etyredotëlargoheshinpot’ujepejmundësiadhevetëm12%thonëqënukduantëlargohen.Ndërkohë,nëinstitucionetshëndetësoreprivatesituatarezultonpakashumëenjëjtë.17%emjekëveqëpunojnënëklinikaprivatedotëlargoheshinmenjëherë,54%etyredotëlargoheshinnësedot’ujepejmundësia,ndërsa29%nukduantëlargohen.Ndërmjekëtqëpunojnënëspitaleprivatedëshirapër t’u larguarështëakomamëemadhe.Asnjëprej tyrenukkashprehurdëshirënpër tëqëndruarnëShqipëri, ndërkohë që 38%deklarojnë se do të largoheshinmenjëherë dhe 62% thonë se do tëlargoheshinpot’ujepejmundësia.Tëvendosuranëgrafik(shihgrafikun8)duketmëqartëdëshirapërt’ularguarosejosipasvendittëpunës. 29
3.8.2 GATISHMËRIA PËR T'U LARGUAR SIPAS VENDIT TË PUNËS Ndërkohë,nëseshohimvendinepunës, rezultonsengamjekëteanketuarqëpunojnënëqendrashëndetësore, 16%dotëlargoheshinmenjëherë,63%dotëlargoheshinpot'ujepejmundësiadhe21%shprehensenukdotëlargoheshinngaShqipëria.
Ndërmjekëtqëpunojnënëqendratshëndetësoretëspecialiteteve, 35%dotëlargoheshinmenjëherë,50%dotëlargoheshinnësedot'ujepejmundësiadhe15%nukdotëlargoheshin.
Ndërmjekëtqëpunojnënëspitaletbashkiake,vetëm6%dotëlargoheshinmenjëherë,60%dotëlargoheshinnësedot'ujepejmundësiadhe34%nukduantëlargohen.
Ndërmjekëtqëpunojnënëspitaletrajonale, 21%dotëlargoheshinmenjëherë,55%dotëlargoheshinnësedot'ujepejmundësiadhe25%nukduantëlargohen.
Ndryshonsituatamemjekëtqëpunojnënëspitaletuniversitare.54%etyrejanëgatitëlargohenmenjëherëngaShqipëria.35%etyredotëlargoheshinpot'ujepejmundësiadhevetëm12%thonëqënukduantëlargohen.
Ndërkohë,nëinstitucionetshëndetësoreprivatesituatarezultonpakashumëenjëjtë.17%emjekëveqëpunojnënëklinikaprivatedotëlargoheshinmenjëherë,54%etyredotëlargoheshinnësedot'ujepejmundësia,ndërsa29%nukduantëlargohen.Ndërmjekëtqëpunojnënëspitaleprivatedëshirapërt'ularguarështëakomamëemadhe.AsnjëprejtyrenukkashprehurdëshirënpërtëqëndruarnëShqipëri,ndërkohëqë38%deklarojnësedotëlargoheshinmenjëherëdhe62%thonësedotëlargoheshinpot'ujepejmundësia.
25%
49%
26% 27%
57%
16%
Menjëherë Po, nëse më jepet mundësia Jo
Grafiku 7: Gatishmëria për të jetuar në vend tjetër, sipas gjinisë
Burra Gra
Largimi i Mjekëve nga Shqipëria
31
30
Tëvendosuranëgrafik(shihgrafikunmëposhtë)duketmëqartëdëshirapërt'ularguarosejosipasvendittëpunës.
16%
35%
6%
21%
54%
17%
38%
63%
50%
60%
55%
35%
54%
62%
21%
15%
33%
25%
12%
29%
0%
QSH
QSHS
SB
SR
SU
KP
SP
Grafiku 8: Gatishmëria për t'u larguar, sipas vendit të punës
Jo Po, nëse më jepet mundësia Menjëherë
Largimi i Mjekëve nga Shqipëria
32
3.8.3 GATISHMËRIA PËR T’U LARGUAR SIPAS EDUKIMIT TË MJEKËVE
Njëçështjetjetërerëndësishmepërt’uparëështëlargimiimjekëvesipasedukimit.Kështu,rezultonsengamjekëtmegradëshkencore(DrSC,PhD),32%dotëlargoheshinmenjëherë,51%dotëlargoheshinnësedot’ujepejmundësiadhevetëm17%nukdotëlargoheshin.Ndërkohë,ngamjekëtspecialistë,rezultonse21%etyredotë largoheshinngaShqipëriamenjëherë,51%dotëlargoheshinnësedot’ujepejmundësia,ndërsa28%nukduantëlargohen.Ndër mjekët e përgjithshëm, 32% shprehin dëshirën për t’u larguar menjëherë nga Shqipëria, 57%shprehensedotëlargoheshinnësedot’ujepejmundësiadhevetëm11%thonësenukduantëlargohen.Grafikisht,këtoshifraparaqitensimëposhtë:
Vihetresemjekëtepërgjithshëmdheatamegradëshkencorekanëprirjemëtëmadhepërt’ularguar,ndërkohëqëmjekëtspecialistëkanënjëprirjemëtëmadhepërtëqëndruarnëkrahasimmetëtjerëtme28%qënukduantëlargohen.Gjithsesi,edhenëkëtërast,51%etyreshprehentëgatshëmtëlargohennëseujepetmundësia.
3.8.4 GATISHMËRIA PËR T’U LARGUAR SIPAS QARQEVE
Nërangqarku,rezultonsemjekëtqëpreferojnëmëshumëtëlargohenjanëmjekëteqarkuttëDurrësit,LezhësdheDibrës, të cilët ekanëpërkatësisht3%,0%dhe5%qëndriminnëShqipëri.Ndërkohë,preferencëmë pak për t’u larguar kanëmjekët e qarkut tëKukësit, asnjë prej të cilëve nuk do tëlargohejmenjëherëngaShqipëria,ndërkohëqë80%etyredotëlargoheshinpot’ujepejmundësia.Ngaanatjetër,qarkuiShkodrës,veçonngaqarqetetjera,kanjëpërgjigjeprej50%tëmjekëvetëcilëtshprehensenukduantëlargohenngaShqipëria. 31
3.8.3 GATISHMËRIA PËR T'U LARGUAR SIPAS EDUKIMIT TË MJEKËVE Njëçështjetjetërerëndësishmepërt'uparëështëlargimiimjekëvesipasedukimit.Kështu,rezultonsengamjekëtmegradëshkencore(DrSC,PhD), 32%dotëlargoheshinmenjëherë,51%dotëlargoheshinnësedot'ujepejmundësiadhevetëm17%nukdotëlargoheshin.
Ndërkohë,ngamjekëtspecialistë, rezultonse21%etyredotëlargoheshinngaShqipëriamenjëherë,51%dotëlargoheshinnësedot'ujepejmundësia,ndërsa28%nukduantëlargohen.
Ndërmjekëtepërgjithshëm, 32%shprehindëshirënpërt'ularguarmenjëherëngaShqipëria,57%shprehensedotëlargoheshinnësedot'ujepejmundësiadhevetëm11%thonësenukduantëlargohen.
Grafikisht,këtoshifraparaqitensimëposhtë:
Vihetresemjekëtepërgjithshëm dheatamegradë shkencore kanëprirje mëtëmadhepërt’u larguar,ndërkohëqëmjekëtspecialistëkanënjëprirjemëtëmadhepërtëqëndruarnëkrahasimmetëtjerët me28%që nukduantë largohen.Gjithsesi,edhenëkëtërast,51%etyreshprehentëgatshëmtëlargohennëseujepetmundësia.
3.8.4 GATISHMËRIA PËR T'U LARGUAR SIPAS QARQEVE Nërangqarku, rezultonsemjekëtqëpreferojnëmëshumëtëlargohenjanëmjekëteqarkuttëDurrësit,LezhësdheDibrës,tëcilëtekanëpërkatësisht3%,0%dhe5%qëndriminnëShqipëri.Ndërkohë, preferencëmëpakpërt'ularguarkanëmjekëteqarkuttëKukësit,asnjëprejtëcilëvenukdotëlargohejmenjëherëngaShqipëria,ndërkohëqë80%etyredotëlargoheshinpot'u
32%
21%
32%
57%
51% 51%
11%
28%
17%
Mjek i përgjithshëm Mjek specialist Mjek me gradë shkencore
Grafiku 9: Largimi nga Shqipëria, sipas edukimit
Menjëherë Po, nëse më jepet mundësia Jo
32
jepejmundësia.Ngaana tjetër, qarkuiShkodrës, veçon ngaqarqetetjera, kanjëpërgjigjeprej50%tëmjekëvetëcilëtshprehensenukduantëlargohenngaShqipëria.
20%
50%
40%
35%
20%
27%
6%
0%
50%
10%
34%
15%
50%
45%
57%
55%
68%
40%
64%
80%
50%
40%
52%
53%
30%
5%
3%
10%
12%
33%
30%
20%
0%
50%
14%
32%
Berat
Dibër
Durrës
Elbasan
Fier
Gjirokastër
Korçë
Kukës
Lezhë
Shkodër
Tiranë
Vlorë
Grafiku 10: Largimi i mjekëve, sipas qarqeve
Jo Po, nëse më ofrohet mundësia Menjëherë
Largimi i Mjekëve nga Shqipëria
33
32
jepejmundësia.Ngaana tjetër, qarkuiShkodrës, veçon ngaqarqetetjera, kanjëpërgjigjeprej50%tëmjekëvetëcilëtshprehensenukduantëlargohenngaShqipëria.
20%
50%
40%
35%
20%
27%
6%
0%
50%
10%
34%
15%
50%
45%
57%
55%
68%
40%
64%
80%
50%
40%
52%
53%
30%
5%
3%
10%
12%
33%
30%
20%
0%
50%
14%
32%
Berat
Dibër
Durrës
Elbasan
Fier
Gjirokastër
Korçë
Kukës
Lezhë
Shkodër
Tiranë
Vlorë
Grafiku 10: Largimi i mjekëve, sipas qarqeve
Jo Po, nëse më ofrohet mundësia Menjëherë
Largimi i Mjekëve nga Shqipëria
34
3.9 VENDI QË DO TË ZGJIDHNIT PËR TË PUNUAR DHE JETUAR
Mjekëttëcilëtupërgjigjënme“Menjëherë”ose“Po,nësemëjepetmundësia”upyetënedhesenëcilinshtetdotëzgjidhnintëlargoheshin.Gjermaniambanvendineparënëpërgjigje,mëpasAnglia,VendetNordikedhemëtejshtetetetjera.
AjoçkabienësynëpërgjigjeështëqëGjermaniaështëzgjedhjaeparëpërtëgjithëataqëiupërgjigjën“Menjëherë”largimitngaShqipëria,duketreguarkështuselehtësiaeproceduravepërmjekëtndikonnëpërzgjedhjenekëtijshtetisialternativëemenjëhershme.
3.10 RËNDËSIA PËR T’U LARGUAR NGA VENDI
NgapërgjigjaepyetjesnëlidhjemesesairëndësishëmështëlargimiimjekëvengaShqipëria,rezultonsepër46%prejmjekëve,largimiështëshumëirëndësishëm,18%etyrejanëshprehurseështëpakirëndësishëmdhepër22%tëtëintervistuarverezultonseështëdisierëndësishmelargimingaShqipëria.Ndërkohë,14%emjekëvenukkanëdashurtëjapinpërgjigjepërkëtëpyetje.
33
3.9 VENDI QË DO TË ZGJIDHNIT PËR TË PUNUAR DHE JETUAR Mjekëttëcilëtupërgjigjënme"Menjëherë"ose"Po,nësemëjepetmundësia"upyetënedhesenëcilinshtetdotëzgjidhnintëlargoheshin.Gjermaniambanvendineparënëpërgjigje,mëpasAnglia,VendetNordikedhemëtejshtetetetjera. AjoçkabienësynëpërgjigjeështëqëGjermaniaështëzgjedhjaeparëpërtëgjithëataqëiupërgjigjën"Menjëherë"largimitngaShqipëria,duketreguarkështuselehtësiaeproceduravepërmjekëtndikonnëpërzgjedhjenekëtijshtetisialternativëemenjëhershme.
3.10 RËNDËSIA PËR T'U LARGUAR NGA VENDI NgapërgjigjaepyetjesnëlidhjemesesairëndësishëmështëlargimiimjekëvengaShqipëria,rezultonsepër 46%prejmjekëve,largimiështëshumëirëndësishëm,18%etyrejanëshprehurseështë pak irëndësishëmdhepër 22%të tëintervistuarverezultonseështëdisierëndësishmelargimingaShqipëria.Ndërkohë,14%emjekëvenukkanë dashurtë japinpërgjigjepërkëtë pyetje.
26%
20%
13%
26%
Gjermani Angli Vendet Nordike Tjetër
Cilin vend do të zgjidhnit për të punuar dhe jetuar nëse largoheni nga Shqipëria?
Grafiku 11:
Cilin vend do të zgjidhnit për të punuar dhe jetuar nëse largoheni nga Shqipëria
Largimi i Mjekëve nga Shqipëria
35
3.11 ROLI I MENAXHERIT TË SPITALIT NË PUNËN E MJEKËVE
Përtëkuptuarshkaqetqëiçojnëmjekëttëlargohenngavendi,janërealizuarnjëgruppyetjeshqëkanëlidhjemevendinetyretëpunësdheanënprofesionale.Kështu,mjekëtjanëpyeturlidhurmerolinemenaxherittëinstitucionitkupunojnënërritjenetyreprofesionale.Ngatëdhënat,rezultonsepyetjes“Sandikonroliimenaxherittëinstitucionitkupunoninërritjentuajprofesionale?”,35%emjekëveekanëcilësuartëmirë,23%ekanëcilësuardisi,16%kanëvlerësuarsemenaxherinukkaroldhe3%nukedi.Megjithatë,njëpjesëemirëemjekëve(22%)nukkanëpranuart’ipërgjigjenkësajpyetjeje.
34
3.11 ROLI I MENAXHERIT TË SPITALIT NË PUNËN E MJEKËVE Përtëkuptuarshkaqetqëiçojnëmjekëttëlargohenngavendi, janërealizuarnjëgruppyetjeshqëkanëlidhjemevendinetyretëpunësdheanënprofesionale.Kështu,mjekëtjanëpyeturlidhurmerolinemenaxherittëinstitucionitkupunojnënërritjenetyreprofesionale.Ngatëdhënat, rezultonsepyetjes"Sandikonroliimenaxherittëinstitucionitkupunoninërritjentuajprofesionale?", 35%emjekëveekanëcilësuartëmirë,23%ekanëcilësuardisi,16%kanëvlerësuarsemenaxherinukkaroldhe3%nukedi.Megjithatë,njëpjesëemirëemjekëve(22%)nukkanëpranuart'ipërgjigjenkësajpyetjeje.
46%
18%
22%
14%
Shumë Pak Disi Nuk dua të përgjigjem
Grafiku 11: Sa i rëndësishëm është largimi juaj nga Shqipëria?
Grafiku 12:
Largimi i Mjekëve nga Shqipëria
36
35
Gjithashtumjekëtjanëpyeturedhelidhurmerolinemenaxherittëinstitucionitnëkualifikiminestafit.Pyetjes"Ciliështëroliimenaxheritnëkualifikimine stafit?", 33%emjekëveijanëpërgjigjur"i rëndësishëm",24%mendojnë"disi",19%mendojnësenukkarol,14%thonëqënukedinë,ndërkohëqë10%emjekëvenukkanëpranuartëpërgjigjenpërkëtëpyetje.
35%
23%
16%
3%
22%
I mirë Disi Nuk ka rol Nuk e di Nuk dua tëpërgjigjem
Grafiku 12: Roli i menaxherit në rritjen tuaj profesionale
33%
24%
19%
14%
10%
I rëndësishëm Disi Nuk ka rol Nuk e di Nuk dua tëpërgjigjem
Grafiku 13: Roli i menaxherit në kualifikimin e stafit
Gjithashtu mjekët janë pyetur edhe lidhur me rolin e menaxherit të institucionit në kualifikimin estafit.Pyetjes“Ciliështëroliimenaxheritnëkualifikiminestafit?”,33%emjekëveijanëpërgjigjur“irëndësishëm»,24%mendojnë«disi»,19%mendojnësenukkarol,14%thonëqënukedinë,ndërkohëqë10%emjekëvenukkanëpranuartëpërgjigjenpërkëtëpyetje.
Grafiku 13:
35
Gjithashtumjekëtjanëpyeturedhelidhurmerolinemenaxherittëinstitucionitnëkualifikiminestafit.Pyetjes"Ciliështëroliimenaxheritnëkualifikimine stafit?", 33%emjekëveijanëpërgjigjur"i rëndësishëm",24%mendojnë"disi",19%mendojnësenukkarol,14%thonëqënukedinë,ndërkohëqë10%emjekëvenukkanëpranuartëpërgjigjenpërkëtëpyetje.
35%
23%
16%
3%
22%
I mirë Disi Nuk ka rol Nuk e di Nuk dua tëpërgjigjem
Grafiku 12: Roli i menaxherit në rritjen tuaj profesionale
33%
24%
19%
14%
10%
I rëndësishëm Disi Nuk ka rol Nuk e di Nuk dua tëpërgjigjem
Grafiku 13: Roli i menaxherit në kualifikimin e stafit Grafiku 14:
Largimi i Mjekëve nga Shqipëria
37
3.12 SHKAQET QË I SHTYJNË MJEKËT PËR T’U LARGUAR NGA SHQIPËRIA
Shkaqetqëishtyjnëmjekëtpërt’ularguarngaShqipëriajanëndarënë:shkaqemjedisore,financiare,tëshërbimitdhetëmenaxhimit.
Përpyetjen“ÇfarëjushtyntëlargoheningaShqipëria?”,mjekëveiuthatëjepninjovetëmnjëshkak,poraqsamendoninsendikonin.Nëpërfundimrezultoisepërgjigjetetyreishinsimëposhtë(tabela5).
Tëpërmbledhura,arsyetedëshirëspërt’ularguarrezultonselidhenmedisafaktorë:
Nëlidhjemefaktorinemjedisit tëpunës,konkretishtmekushtetepunës,50%emjekëvemendojnëseshtysapërt’ularguarngaShqipëriajanëkushtetmëtëmiratëpunësnëvendinpritës,30%etyre
Tabela 5:
shpërndarja e subjekTeve sipas fakTorëve që ndikojnë në largimin e Tyre nga shqipëria
Çfarë ju shtyn të largoheni nga Shqipëria? Përqindja
FaktoriMjedisKushtetmëtëmiratëpunës 50%
Ekuilibrinëpunë 30%Ekuilibrinëjetë 24%
FaktoriFinanciarMbështetjafinanciare 54%Trajnimetnëpunë 29%
Vendimecilësitëlartëjetese 36%FaktoriShërbim
Shpejtësiaeshërbimeve 15%
Besueshmërianëemrinemjekut 33%
Profesionalizmiistafit 22%Cilësiaeshërbimeve 25%
FaktoriMenaxhimKomoditetinëvendinepunës 22%
Korrektësiangastafi 21%Seriozitetinëpunë 47%
Largimi i Mjekëve nga Shqipëria
38
mendojnëseekuilibrinëpunëështënjëfaktortjetërirëndësishëmdhe24%elidhinlargiminetyremeekuilibrinnëjetë.
Nëlidhjemefaktorinfinanciar,për54%tëmjekëverezultonseështëmbështetjafinanciareajoqëidetyrontëlargohenngavendi.29%etyremendojnësetrajnimetnëpunëjanëfaktorpërtëlëvizurnënjëvendtjetërdhe36%emjekëvemendojnësevendimecilësitëlartëjeteseështënxitëspërtëplotësuardëshirënetyrepërtëlëvizurngaShqipëria.
Nëlidhjemefaktorinshërbim,33%etëintervistuarvejanëtëmendimitsebesueshmërianëemrinemjekut ështëmë e lartë në vendet e tjera, kështuqë i nxit ata të largohenngaShqipëria, 22%mendojnë se shkak është profesionalizmi i stafit, 25% cilësojnë si faktor cilësinë e shërbimeve,ndërkohëqë15%elidhinmefaktorinshpejtësinëshërbim.
Nëlidhjemefaktorinmenaxhim,47%etëintervistuarvejanëshprehurseseriozitetinëpunëidetyrontëlargohenngaShqipëria,ndërkohëqë22%cilësojnëkomoditetinnëpunëdhe21%korrektësinëngastafi.
Eparënënjëtotal,rezultonsetrejanëfaktorëtkryesorëqëishtyjnëmjekëttëlargohenngavendidheqëvlerësohete rëndësishmenga50%e tyre:seriozitetinëpunë(47%),kushtetmëtëmira tëpunës(50%)dhembështetjafinanciare(54%).
Largimi i Mjekëve nga Shqipëria
39
3.12.1 MANGËSITË NË INSTITUCIONET SHËNDETËSORE
Kushtetmëtëmiratëpunëspërbëjnëshkakpërt’ularguarpër50%tëmjekëve.Përkëtëarsye,mjekëtjanëpyeturlidhurmemangësitënëshërbimeqëmundtëketëinstitucionikuatapunojnë.
Rezultonse26%emjekëvedeklarojnëseinstitucioniityrekamangësinëtëgjithashërbimet,ndërkohëqë60%deklarojnëseinstitucionikupunojnëkamangësinëdisashërbime.
38
3.12.1 MANGËSITË NË INSTITUCIONET SHËNDETËSORE Kushtetmëtëmiratëpunëspërbëjnëshkakpërt'ularguarpër50%tëmjekëve.Përkëtëarsye,mjekëtjanëpyeturlidhurmemangësitënëshërbimeqëmundtëketëinstitucionikuatapunojnë.
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60%
Kushtet më të mira të punës
Ekuilibri në punë
Ekuilibri në jetë
Mbështetja financiare
Trajnimet në punë
Vendi me cilësi të lartë jetese
Shpejtësia e shërbimeve
Besueshmëria në emrin e mjekut
Profesionalizmi i stafit
Cilësia e shërbimeve
Komoditeti në vendin e punës
Korrektësia nga stafi
Serioziteti në punë
Grafiku 14: Nxitja për të jetuar në një vend tjetër
Tëparaqituragrafikishtkëtoshkaqedotësillninpanoramënemëposhtme:
Grafiku 15:
Largimi i Mjekëve nga Shqipëria
40 39
Rezultonse26%emjekëvedeklarojnëseinstitucioniityrekamangësinëtëgjithashërbimet,ndërkohëqë60%deklarojnëseinstitucionikupunojnëkamangësinëdisashërbime.
Vetëm9%emjekëvedeklarojnësenukkamangësinëasnjëngashërbimet,ndërkohëqë5%emjekëvenukkanëpranuart'ipërgjigjenkësajpyetjeje.
3.12.1.1 MANGËSITË NË SHËRBIME SIPAS VENDIT TË PUNËS
Për të pasurmë të qartë panoramënemangësivenëpër shërbimenë të gjithainstitucionetshëndetësore,uanalizuanpërgjigjetemjekëvesipasvendittë tyretë punës.Ajoçkabie në syështë seshumicaemjekëveraportojnë mungesanë disaprejshërbimeve.Gjithsesi, ndryshimnë të gjithapërgjigjetkanë mjekët të cilëtpunojnë në spitaletuniversitare.Ndryshengatë gjithë mjekëtetjerë,56%emjekëveqë punojnë në spitaletuniversitaredeklarojnë mangësi në të gjithashërbimet.Ndërkohë,40%etyredeklarojnë mangësi në disaprejshërbimevedhevetëm2%deklarojnë senukkanë mangësi në asnjëshërbim.
Ngaanatjetër,pavarësishtsepretendohetqë shërbimetprivatekanë kushtemë të mira,rezultonse, simjekëtqë punojnë në klinikaprivate, edheataqë punojnë në spitaleprivate, deklarojnë mungesanë shërbime.Megjithatë,përqindjaeatyreqë mohojnë mungesatështë më elartë se e mjekëveqë punojnë në institucione shëndetësore shtetërore,ashtusiedhepërqindjaemjekëveqë nukduant'ipërgjigjenkësajpyetjeje.
26%
60%
9% 5%
Në të gjitha Në disa Asnjë Nuk dua të përgjigjem
Grafiku 15: Në cilat shërbime ka mangësi institucioni ku punoni?
Vetëm9%emjekëvedeklarojnësenukkamangësinëasnjëngashërbimet,ndërkohëqë5%emjekëvenukkanëpranuart’ipërgjigjenkësajpyetjeje.
3.12.1.1 MANGËSITË NË SHËRBIME SIPAS VENDIT TË PUNËS
Përtëpasurmëtëqartëpanoramënemangësivenëpërshërbimenëtëgjithainstitucionetshëndetësore,uanalizuanpërgjigjetemjekëvesipasvendittëtyretëpunës.Ajoçkabienësyështëseshumicaemjekëveraportojnëmungesanëdisaprejshërbimeve.Gjithsesi,ndryshimnëtëgjithapërgjigjetkanëmjekëttëcilëtpunojnënëspitaletuniversitare.Ndryshengatëgjithëmjekëtetjerë,56%emjekëveqëpunojnënëspitaletuniversitaredeklarojnëmangësinëtëgjithashërbimet.Ndërkohë,40%etyredeklarojnëmangësinëdisaprejshërbimevedhevetëm2%deklarojnësenukkanëmangësinëasnjëshërbim.
Ngaanatjetër,pavarësishtsepretendohetqëshërbimetprivatekanëkushtemëtëmira,rezultonse,simjekëtqëpunojnënëklinikaprivate, edheataqëpunojnënë spitaleprivate,deklarojnëmungesanëshërbime.Megjithatë,përqindjaeatyreqëmohojnëmungesatështëmëelartëseemjekëveqëpunojnënë institucioneshëndetësoreshtetërore,ashtusiedhepërqindjaemjekëveqënukduan t’ipërgjigjenkësajpyetjeje.
Grafiku 16:
Largimi i Mjekëve nga Shqipëria
41
40
25%
26%
29%
15%
56%
22%
14%
65%
63%
59%
66%
40%
39%
57%
8%
10%
6%
11%
2%
22%
21%
2%
1%
6%
8%
2%
17%
8%
QSH
QSHS
SB
SR
SU
KP
SP
Grafiku 16: Mangësitë në shërbime sipas vendit të punës
Nuk dua të përgjigjem Në asnjë Në disa Në të gjitha
Grafiku 17:
Largimi i Mjekëve nga Shqipëria
42
3.12.2 NDJESITË NË VENDIN E PUNËS
Mjekëtupyetënedhelidhurmendjesitëetyrenëpozicioninepunës.Kështu,tëgjithëmjekëveiuvunëpërparadisaalternativalidhurmesesindiheshinnëvendinepunës.Atyreiuthaqëtëzgjidhninnjëoseçdoalternativëqëpërshkruantegjendjenetyre.
Ajoçkarezultoiishtesevetëm19%emjekëveishintëkënaqurnëvendinepunës.Pjesatjetërshprehensendihennënpresion(23%),tëstresuar(24%),tëpakënaqur(27%),tëmbingarkuarmepunë(27%),të zhgënjyer (22%), të nënvlerësuar (24%), të parespektuar (18%).Një përqindje e vogël (7%) janëshprehurdhesetitullarikakërkesatëpaarsyeshme.
Siçshihet,përqindjamëemadheemjekëvendihentëmbingarkuarmepunëdhetëpakënaqur.
3.12.2.1 NDJESITË NË VENDIN E PUNËS SIPAS GJINISË
Kjoçështjeështëparëedhesipasgjinisë.
41
3.12.2 NDJESITË NË VENDIN E PUNËS Mjekëtupyetënedhelidhurmendjesitë etyrenë pozicioninepunës.Kështu,të gjithë mjekëveiuvunë përparadisaalternativalidhurmesesindiheshinnë vendinepunës.Atyreiuthaqë të zgjidhninnjë ose çdoalternativë që përshkruantegjendjenetyre.
Ajoçkarezultoiishtesevetëm19%emjekëveishintë kënaqurnë vendinepunës.Pjesatjetër shprehensendihennënpresion(23%),të stresuar(24%),të pakënaqur(27%),të mbingarkuarmepunë (27%),të zhgënjyer(22%),të nënvlerësuar(24%),të parespektuar(18%).Një përqindjeevogël(7%)janë shprehurdhesetitullarikakërkesatë paarsyeshme.
Grafiku 15: Shpërndarja e subjekteve se si ndihen në pozicionin e punës Siç shihet,përqindjamë emadheemjekëvendihentëmbingarkuarmepunëdhetëpakënaqur.
3.12.2.1 NDJESITË NË VENDIN E PUNËS SIPAS GJINISË
Kjoçështjeështë parë edhe sipasgjinisë.
19%
27%
24%
22%
18%
27%
24%
23%
7%
I/e kënaqur
I/e pakënaqur
I/e nënvlerësuar
I/e zhgënjyer
I/e parespektuar
I/e mbingarkuar me punë
I/e stresuar
Nën presion
Me kërkesa të paarsyeshme nga titullari
Grafiku 17: Si ndiheni aktualisht në pozicionin e punës? Grafiku 18:
Largimi i Mjekëve nga Shqipëria
43
42
Siçtregonedhegrafiku,pjesamëepakënaqurjanëgjiniamashkullore,40%etëcilëveshprehentëpakënaqurnëpunë,24%tëparespektuardhetënënvlerësuar,27%tëmbingarkuarmepunë.Gjithsesi, mjekëtburrajanëedheataqëkanëpërqindjenmëtëlartëtëkënaqësisë(23%).
Ndërkohë,mjeketgrakanënivelmëtëlartëstresi.Krahasuarmeburrat,26%etyre, përkundrejt18%tëburrave, shprehentëstresuara.Niveliityreikënaqësisëështëgjithashtumëiulët(17%).
23%
40%
24%
23%
24%
27%
18%
23%
9%
17%
21%
24%
21%
14%
27%
26%
23%
7%
I/e kënaqur
I/e pakënaqur
I/e nënvlerësuar
I/e zhgënjyer
I/e parespektuar
I/e mbingarkuar me punë
I/e stresuar
Nën presion
Me kërkesa të paarsyeshme nga titullari
Grafiku 18: Si ndiheni aktualisht në pozicionin e punës, sipas gjinisë
Gra Burra
Siç tregon edhegrafiku, pjesamë e pakënaqur janë gjiniamashkullore, 40%e të cilëve shprehen tëpakënaqurnëpunë,24%tëparespektuardhetënënvlerësuar,27%tëmbingarkuarmepunë.Gjithsesi,mjekëtburrajanëedheataqëkanëpërqindjenmëtëlartëtëkënaqësisë(23%).
Ndërkohë,mjeketgrakanënivelmëtëlartëstresi.Krahasuarmeburrat,26%etyre,përkundrejt18%tëburrave,shprehentëstresuara.Niveliityreikënaqësisëështëgjithashtumëiulët(17%).
Grafiku 19:
Largimi i Mjekëve nga Shqipëria
44
3.12.3 PAKËNAQËSIA NË VENDIN E PUNËS
Të pyetur se çfarë ndikon në pakënaqësinë e tyre ndaj sistemit shëndetësor (përgjigje me shumëalternativa),rezultonse42%emjekëvejanëtëpakënaqurngafinancimiisistemit,37%janëtëpakënaqurngamenaxhimiidobëtisistemit,36%janëtëpakënaqurngamungesaesigurisëfinanciaredhe33%etyrejanëtëpakënaqurngaburokracitëesistemit.
3.12.3.1 PAKËNAQËSIA NË VENDIN E PUNËS, SIPAS GJINISË
Edhepakënaqësiaështëparënëndarjensipasgjinisë.Rezultonsegjiniamashkulloreështëmëkritikepërkundrejtsistemit.Mjekëtshprehinmëshumëpakënaqësindajfinancimittësistemit(43%),menaxhimittësistemit(43%),mungesëssësigurisëfinanciare(38%)dhemungesëssëpajisjeve(32%).Ndërkohë,mjeketshprehinmëshumëpakënaqësipërburokracitëesistemit(34%)dhembështetjenedobëtnëpunë(22%).Ajoçkavihetreështësetëdyjagjinitëndiejnëtënjëjtënllojpasigurienëpunë(32%).
43
3.12.3 PAKËNAQËSIA NË VENDIN E PUNËS Tëpyeturseçfarëndikonnëpakënaqësinëetyrendajsistemitshëndetësor (përgjigjemeshumë alternativa),rezultonse42%emjekëvejanëtëpakënaqurngafinancimiisistemit,37%janëtëpakënaqurngamenaxhimiidobëtisistemit,36%janëtëpakënaqurngamungesaesigurisëfinanciaredhe33%etyrejanëtëpakënaqurngaburokracitëesistemit.
Figura 16: Shpërndarja e subjekteve sipas ndikimit në pakënaqësinë e tyre ndaj sistemit
3.12.3.1 PAKËNAQËSIA NË VENDIN E PUNËS, SIPAS GJINISË
Edhepakënaqësiaështë parë në ndarjensipasgjinisë.Rezultonsegjiniamashkulloreështë më kritikepërkundrejtsistemit.Mjekëtshprehinmë shumë pakënaqësindajfinancimittë sistemit(43%),menaxhimittë sistemit(43%),mungesës së sigurisë financiare(38%)dhemungesës së pajisjeve(32%).Ndërkohë,mjeketshprehinmë shumë pakënaqësipërburokracitë esistemit(34%)dhembështetjenedobët në punë (22%).Ajoçkavihetreështë se të dyjagjinitë ndiejnë të njëjtënlloj pasigurienë punë (32%).
42%
37%
21%
32% 36%
29% 33%
Financimi isistemit
Menaxhimi isistemit
Mbështetja edobët në
punë
Pasiguria nëpunë
Mungesa esigurisë
financiare
Mungesa epajisjeve
Burokracitë esistemit
Grafiku 19: Çfarë ndikon në pakënaqësinë tuaj Grafiku 20:
Largimi i Mjekëve nga Shqipëria
45
3.12.4 BESIMI PËR NDRYSHIMIN E SISTEMIT SHËNDETËSOR
Mjekëtupyetënedhenësebesimiimjekëvendajsistemitshëndetësordotëndryshonteparaseatatëlargohenngavendi.Ngapërgjigjetedala,rezultonse51%etëintervistuarvemendojnësebesimiityrenukdotëndryshojë,28%emjekëvenukedinënësedotëndryshojëbesimiityrendajsistemitedheparaseatatëlargohen,dhevetëm5%pohuansebesimiityremundtëndryshojëparalargimit.
44
3.12.4 BESIMI PËR NDRYSHIMIN E SISTEMIT SHËNDETËSOR Mjekëtupyetën edhe nësebesimiimjekëvendajsistemitshëndetësordotë ndryshonteparaseatatëlargohenngavendi.Ngapërgjigjetedala, rezultonse51%etëintervistuarvemendojnësebesimiityrenukdotëndryshojë, 28%emjekëvenukedinënësedotëndryshojëbesimiityrendajsistemitedheparaseatatëlargohen, dhevetëm5%pohuansebesimiityremundtëndryshojëparalargimit.
43%
43%
17%
32%
38%
32%
28%
40%
27%
22%
32%
35%
28%
34%
Financimi i sistemit
Menaxhimi i sistemit
Mbështetja e dobët në punë
Pasiguria në punë
Mungesa e sigurisë financiare
Mungesa e pajisjeve
Burokracitë e sistemit
Grafiku 20: Pakënaqësia në punë, sipas gjinisë
Gra Burra
Grafiku 21:
Largimi i Mjekëve nga Shqipëria
46
3.12.5 LARGIMI I LIDHUR ME ÇËSHTJET FINANCIARE
Siçuthaedhemëlart,mbështetjafinanciareështëshkakpërlargiminpër54%tëmjekëve.Nëlidhjemepyetjennësearsyejaedëshirëspërt’ularguarngavendiështëvetëmfinanciare,mjekëtjanëpërgjigjurse43%etyre“podhejo”lidhenmekushtetfinanciarenëvend,26%etyreshprehenselargimiityrenukështëvetëmarsyefinanciaredhe16%shprehenselargimiështëvetëmçështjefinanciare.
45
Figura 17: Shpërndarja e subjekteve sipas opinionit nëse sistemi do të ndryshojë
3.12.5 LARGIMI I LIDHUR ME ÇËSHTJET FINANCIARE Siçuthaedhemë lart,mbështetjafinanciareështëshkakpërlargiminpër54%tëmjekëve.Nëlidhjemepyetjennësearsyejaedëshirëspërt'ularguarngavendiështëvetëmfinanciare,mjekëtjanëpërgjigjurse43%etyre"podhejo"lidhenmekushtetfinanciarenëvend,26%etyreshprehenselargimiityrenukështëvetëmarsyefinanciaredhe16%shprehenselargimiështëvetëmçështjefinanciare.
5%
61%
34%
Grafiku 21: A do të ndryshojë besimi juaj ndaj sistemit shëndetësor para
se të largoheni nga vendi?
Po Jo Nuk e di
Grafiku 22:
46
3.12.6 LARGIMI I LIDHUR ME ARSYE TË NDRYSHME Mjekëveiukërkuatërendisninedhedisaarsyetëtjeratëlargimittëtyrengavendi.SërishiukërkuaqëtëpërzgjidhnintëgjithaalternativatqëatashihnintëarsyeshmedheqëinxisninatatëmosjetoninmënëShqipëri.
Kështu, rezultonsearsyetkryesoretëmjekëvejanëekonomike(56%)dheprofesionale(50%).Shkaqetsocialedhefamiljarezënë një vendtë dytë.
Figura 19: Shpërndarja e subjekteve sipas arsyes se pse po largohen
17%
25%
50%
1%
56%
9%
Familjare Sociale Profesionale Gjyqësore Ekonomike Tjetër
Grafiku 23: Largoheni për arsye
15.00
26.00
43.00
Po Jo Po dhe jo
Grafiku 22: Arsyeja e largimit është vetëm financiare Grafiku 23:
Largimi i Mjekëve nga Shqipëria
47
3.12.6 LARGIMI I LIDHUR ME ARSYE TË NDRYSHME
Mjekëveiukërkuatërendisninedhedisaarsyetëtjeratëlargimittëtyrengavendi.SërishiukërkuaqëtëpërzgjidhnintëgjithaalternativatqëatashihnintëarsyeshmedheqëinxisninatatëmosjetoninmënëShqipëri.
Kështu,rezultonsearsyetkryesoretëmjekëvejanëekonomike(56%)dheprofesionale(50%).Shkaqetsocialedhefamiljarezënënjëvendtëdytë.
3.12.6.1 ARSYET E LARGIMIT SIPAS GJINISË
Eparëkjopyetjeedhenëkëndvështrimingjinor, rezultonsearsyetekonomikedheprofesionale janëedhemëtëtheksuaratekgjiniafemërore,përkatësishtarsyetekonomike(57%)dheprofesionale(52%).Ndërkohë,nëçështjetsociale,burrat(27%)zënënjëpërqindjemëtëmadhesesagratë(24%),megjithësekyndryshimështëivogël.
46
3.12.6 LARGIMI I LIDHUR ME ARSYE TË NDRYSHME Mjekëveiukërkuatërendisninedhedisaarsyetëtjeratëlargimittëtyrengavendi.SërishiukërkuaqëtëpërzgjidhnintëgjithaalternativatqëatashihnintëarsyeshmedheqëinxisninatatëmosjetoninmënëShqipëri.
Kështu, rezultonsearsyetkryesoretëmjekëvejanëekonomike(56%)dheprofesionale(50%).Shkaqetsocialedhefamiljarezënë një vendtë dytë.
Figura 19: Shpërndarja e subjekteve sipas arsyes se pse po largohen
17%
25%
50%
1%
56%
9%
Familjare Sociale Profesionale Gjyqësore Ekonomike Tjetër
Grafiku 23: Largoheni për arsye
15.00
26.00
43.00
Po Jo Po dhe jo
Grafiku 22: Arsyeja e largimit është vetëm financiare
Grafiku 24:
Largimi i Mjekëve nga Shqipëria
48
3.12.7 REKOMANDIMI PËR T’U LARGUAR NGA SHQIPËRIA
Nëlidhjemepyetjennësemjekëtdot’iarekomandoninlargiminngaShqipëriaedhemjekëvetëtjerë,ngapërgjigjetegrumbulluararezultonse51%etyredot’uarekomandoninedhekolegëvetëtjerë,37%etyreupërgjigjënme“ndoshta”dhe11%ushprehënsenukdot’uarekomandoninlargiminngaShqipëriamjekëvetëtjerë.5%emjekëvenukiupërgjigjënkësajpyetjeje.
47
3.12.6.1 ARSYET E LARGIMIT SIPAS GJINISË
Eparë kjopyetjeedhenë këndvështrimingjinor, rezultonsearsyetekonomikedheprofesionalejanë edhemë të theksuaratekgjiniafemërore,përkatësishtarsyetekonomike(57%)dheprofesionale(52%).Ndërkohë,nëçështjetsociale, burrat(27%)zënë një përqindjemë të madhesesagratë (24%),megjithësekyndryshimështë ivogël.
3.12.7 REKOMANDIMI PËR T'U LARGUAR NGA SHQIPËRIA Nëlidhjemepyetjennësemjekëtdot'iarekomandoninlargiminngaShqipëriaedhemjekëvetëtjerë, ngapërgjigjetegrumbulluararezultonse51%etyredot'uarekomandoninedhekolegëvetëtjerë,37%etyreupërgjigjënme"ndoshta" dhe 11%ushprehën se nukdot'uarekomandoninlargiminngaShqipëriamjekëvetëtjerë. 5%emjekëvenukiupërgjigjënkësajpyetjeje.
16%
27%
45%
0.60%
53%
7%
17%
24%
52%
2%
57%
10%
Familjare Sociale Profesionale Gjyqësore Ekonomike Tjetër
Grafiku 24: Arsyet e largimit, sipas gjinisë
Burra Gra
Grafiku 25:
48
Grafiku 20: Shpërndarja e subjekteve sipas rekomandimit për largim mjekëve të tjerë
3.12.7.1 REKOMANDIMI PËR T'U LARGUAR NGA SHQIPËRIA, SIPAS GJINISË
Eparë kjopyetjenë këndvështrimgjinor,rezultonsërishsemjeketjanë më të predispozuara se mjekëtpër të rekomanduarlargimin, përkatësishtmjeket(50%)dhemjekët(44%).
Ngaanatjetër,përqindjaemjekëveburraqëndoshtadotarekomandoninlargiminngaShqipëriaështëmëelartëseemjekeve(40%kundrejt34%).
48%
11%
36%
5%
Po Jo Ndoshta Nuk dua të përgjigjem
Grafiku 25: A do t'ia rekomandonit largimin edhe mjekëve të tjerë
Grafiku 26:
Largimi i Mjekëve nga Shqipëria
49
3.12.7.1 REKOMANDIMI PËR T’U LARGUAR NGA SHQIPËRIA, SIPAS GJINISË
Eparëkjopyetjenëkëndvështrimgjinor,rezultonsërishsemjeketjanëmëtëpredispozuarasemjekëtpërtërekomanduarlargimin,përkatësishtmjeket(50%)dhemjekët(44%).
Ngaanatjetër,përqindjaemjekëveburraqëndoshtadotarekomandoninlargiminngaShqipëriaështëmëelartëseemjekeve(40%kundrejt34%).
3.12.8 KRITIKAT NDAJ MJEKUT
Besueshmërianëemrinemjekutpërbënte33%tëshkakuttëlargimitpërmjekëtnëvend.Sirrjedhojë,mjekëtupyetënnëseatakritikohenmëshumëseçduhetnëShqipëri.Rezultoise71%emjekëveepohuannjëgjëtëtillëdhevetëm5%emohuansekritikohenmëshumëseçduhet.Ndërkohë,21%emjekëveupërgjigjënmendoshta.
50
Figura 28: Shpërndarja e subjekteve sipas opinionit nëse mjekët kritikohen
3.12.8.1 KRITIKAT NDAJ MJEKUT SIPAS GJINISË
Eparëkjopyetjenëkëndvështrimgjinor,rezultoisenukkishtediferencënëperceptim mesmjekëvedhemjekevepërçështjetekritikimit. 71%etëdyjagjinivemendojnësemjekëtkritikohenmëshumëdhe5%etëdyjagjinivemendojnësemjekëtnukkritikohen.Njëgjëetillëtregon lidhurmenjëperceptimtënjëjtë, pavarësishtgjinisë, tësjelljespërkundrejtmjekëvenëShqipëri.
71%
5%
21%
3%
Po Jo Ndoshta Nuk dua të përgjigjem
Grafiku 27: A kritikohen mjekët më shumë seç duhet në Shqipëri
Grafiku 28:
49
3.12.8 KRITIKAT NDAJ MJEKUT Besueshmërianëemrinemjekutpërbënte33%tëshkakuttëlargimitpërmjekëtnëvend.Sirrjedhojë, mjekëtupyetënnëseatakritikohenmëshumëseçduhetnëShqipëri.Rezultoise71%emjekëveepohuannjëgjëtëtillëdhevetëm5%emohuansekritikohen mëshumëseçduhet.Ndërkohë,21%emjekëveupërgjigjënmendoshta.
44%
15%
40%
1%
50%
8%
34%
8%
Po Jo Ndoshta Nuk dua të përgjigjem
Grafiku 26: Rekomandimi për t'u larguar, sipas gjinisë
Burra Gra
Grafiku 27:
Largimi i Mjekëve nga Shqipëria
50
3.12.8.1. KRITIKAT NDAJ MJEKUT SIPAS GJINISË
Eparëkjopyetjenëkëndvështrimgjinor,rezultoisenukkishtediferencënëperceptimmesmjekëvedhemjekevepërçështjetekritikimit.71%etëdyjagjinivemendojnësemjekëtkritikohenmëshumëdhe5%etëdyjagjinivemendojnësemjekëtnukkritikohen.Njëgjëetillëtregonlidhurmenjëperceptimtënjëjtë,pavarësishtgjinisë,tësjelljespërkundrejtmjekëvenëShqipëri.
3.12.9 SHPËRBLIMET NËN DORË
Çështjaeshpërblimevenëndorëishtenjëtjetërpyetjepërmjekët.Dukeqenëseshpërblimetnëndorëjanëtëardhuratëtatueshmedhekamjekëqënukideklarojnëato,mjekëveiudhanëtrideklaratapërtëcilatupyetënnëseishinapojodakord.Përdeklaratëneparë,“praktikaemosdeklarimittëshpërblimitnëndorëështënjëpraktikëevështirë,porfinanciarishtekuptueshme”,rezultoise31%emjekëvejanëplotësishtdakord,38%janëpjesërishtdakorddhevetëm15%nukjanëdakord.Ndërkohë,16%emjekëvenukkanëpranuartëpërgjigjenpërkëtëçështje.
Përdeklaratënedytë,lidhurmeshpërblimetnëndorë,“ështëepapranueshmeqështetitëpretendojëngatëardhurattatimoretëmjekëve”,rezultonse38%emjekëvejanëdakord,33%janëpjesërishtdakord,ndërsa12%nukjanëdakord.Përkëtëdeklaratë,17%emjekëvenukpranuantëpërgjigjen.
Përdeklaratënetretë,lidhurmeshpërblimetnëndorë,“ështëepapranueshmeqëmjekunukdeklaronshpërbliminepunëssëtij”,rezultonse18%emjekëvejanëdakord,29%janëpjesërishtdakord,34%nukjanëdakord,ndërsa19%nukpranuantëpërgjigjen.
51
3.12.9 SHPËRBLIMET NËN DORË Çështjaeshpërblimevenëndorëishtenjëtjetërpyetjepërmjekët.Dukeqenëseshpërblimetnëndorëjanëtëardhuratëtatueshmedhekamjekëqënukideklarojnëato,mjekëveiudhanëtri deklaratapërtëcilatupyetënnëseishinapojodakord.Përdeklaratëneparë,"praktikaemosdeklarimittëshpërblimitnën dorëështë një praktikë evështirë,porfinanciarishtekuptueshme", rezultoise31%emjekëvejanë plotësishtdakord,38%janë pjesërishtdakorddhevetëm15%nukjanë dakord.Ndërkohë,16%emjekëvenukkanë pranuartë përgjigjenpër këtëçështje.
Përdeklaratënedytë, lidhurmeshpërblimetnën dorë,"është epapranueshmeqë shteti të pretendojë ngatë ardhurattatimoretë mjekëve",rezultonse38%emjekëvejanë dakord,33%janë pjesërishtdakord,ndërsa12%nukjanë dakord.Përkëtë deklaratë,17%emjekëvenukpranuantë përgjigjen.
Përdeklaratën e tretë,lidhur meshpërblimetnën dorë,"ështëepapranueshmeqëmjekunukdeklaronshpërbliminepunëssëtij",rezultonse18%emjekëvejanë dakord,29%janë pjesërisht dakord,34%nukjanë dakord,ndërsa19%nukpranuantë përgjigjen.
TABELA 6:
SHPËRNDARJA E SUBJEKTEVE SIPAS OPINIONIT TË TYRE NË LIDHJE ME DEKLARIMIN E SHPËRBLIMEVE NGA PACIENTËT
Shpërblimetnëndorëjanëteorikishttëardhuratëtatueshme. Kamjekëqënukideklarojnëkëtotëardhura.Lidhurmekëtë,sajenidakordqë:
Përqindja
71%
5%
22%
2%
71%
5%
20%
4%
Po Jo Ndoshta Nuk dua të përgjigjem
Grafiku 28: A kritikohen mjekët më shumë seç duhet, sipas gjinisë
Burra Gra
Grafiku 29:
Largimi i Mjekëve nga Shqipëria
51
Tabela 6: shpërndarja e subjekTeve sipas opinioniT Të Tyre
në lidhje me deklarimin e shpërblimeve nga pacienTëT
Shpërblimetnëndorëjanëteorikishttëardhuratëtatueshme.Kamjekëqënukideklarojnëkëtotëardhura.Lidhurmekëtë,sajenidakordqë:
Përqindja
një praktikë e tillë është e vështirë, por financiarisht e kuptueshme
Jamplotësishtdakord 31%Jampjesërishtdakord 38%Nukjamdakord 15%
Nukduatëpërgjigjem 16%
është e papranueshme që shteti të pretendojë nga të ardhurat tatimore
të mjekëve
Jamplotësishtdakord 38%Jampjesërishtdakord 33%Nukjamdakord 12%
Nukduatëpërgjigjem 17%
është e papranueshme që mjeku nuk deklaron shpërblimin e punës së tij
Jamplotësishtdakord 18%Jampjesërishtdakord 29%Nukjamdakord 34%
Nukduatëpërgjigjem 19%
Grafikishtkjopyetjevendosetsimëposhtë:
\
52
një praktikë e tillë është e vështirë, por financiarisht e kuptueshme
Jamplotësishtdakord 31% Jampjesërishtdakord 38% Nukjamdakord 15%
Nukduatëpërgjigjem 16%
është e papranueshme që shteti të pretendojë nga të ardhurat tatimore
të mjekëve
Jamplotësishtdakord 38% Jampjesërishtdakord 33% Nukjamdakord 12%
Nukduatëpërgjigjem 17%
është e papranueshme që mjeku nuk deklaron shpërblimin e punës së tij
Jamplotësishtdakord 18% Jampjesërishtdakord 29% Nukjamdakord 34%
Nukduatëpërgjigjem 19% Grafikishtkjopyetjevendosetsimëposhtë:
Figura 22: Shpërndarja e subjekteve sipas opinionit të tyre në lidhje me deklarimin e shpërblimeve nga pacientët.
31%
38%
18%
38%
33%
29%
15%
12%
34%
16% 17% 19%
një praktikë e tillë është e vështirë,por financiarisht e kuptueshme
është e papranueshme që shteti tëpretendojë nga të ardhurat tatimore
të mjekëve
është e papranueshme që mjeku nukdeklaron shpërblimin e punës së tij
Grafiku 29: Deklarimi i shpërblimit nën dorë Jam plotësisht dakord Jam pjesërisht dakord Nuk jam dakord Nuk dua të përgjigjem
Grafiku 30:
Largimi i Mjekëve nga Shqipëria
52
Pra, nga përgjigjet e dala në lidhje me nëse deklarimi i shpërblimeve të mjekut janë të ardhura tëpatatueshme dhe se ato duhet të deklarohen, rezulton se 38% emjekëvemendojnë se kjo është njëpraktikëevështirë,porfinanciarishtekuptueshme;38%etyremendojnëseështëepapranueshmesipolitikëdeklarimidheshtetinukduhet tëpretendojëngadeklarimiishpërblimevetë tyredhe34%emjekëvenukjanëdakordqëatatëdeklarojnënëshpërblimetetyre.
3.12.9.1 SHPËRBLIMI NË DORË SIPAS EDUKIMIT TË MJEKËVE
Të parë këto deklarata në këndvështrimin e edukimit tëmjekëve, rezulton se për deklaratën e parë,shumicaemjekëve,pavarësishtedukimit,janëpjesërishtdakorddhepakicanukjanëdakord.
Lidhurmedeklaratënedytë,përfaktinseështëepapranueshmeqështetitëpretendojëngatëardhurattatimoretëmjekëve,rezultonsemjekëtmegradëshkencorejanënëpërqindjemëtëlartëdakordpërmosdeklariminekëtyretëardhurave.
53
Pra,ngapërgjigjetedalanëlidhjemenësedeklarimiishpërblimevetëmjekutjanëtëardhuratëpatatueshmedheseatoduhettëdeklarohen,rezultonse38%emjekëvemendojnësekjoështënjëpraktikëevështirë,porfinanciarishtekuptueshme; 38%etyremendojnëseështëepapranueshmesipolitikëdeklarimidheshtetinukduhettëpretendojëngadeklarimiishpërblimevetëtyre dhe 34%emjekëvenukjanëdakordqëatatëdeklarojnënëshpërblimetetyre.
3.12.9.1 SHPËRBLIMI NË DORË SIPAS EDUKIMIT TË MJEKËVE
Të parëkëtodeklaratanë këndvështrimineedukimit të mjekëve,rezulton se përdeklaratën e parë, shumicaemjekëve,pavarësishtedukimit, janë pjesërishtdakorddhepakicanukjanë dakord.
Lidhurmedeklaratënedytë, përfaktinseështë epapranueshmeqë shteti të pretendojë ngatë ardhurattatimoretë mjekëve, rezultonsemjekëtmegradë shkencorejanë në përqindjemë të lartë dakordpërmosdeklariminekëtyretë ardhurave.
28%
38%
15%
30%
37%
11%
32%
37%
17%
Jam plotësisht dakord Jam pjesërisht dakord Nuk jam dakord
Grafiku 30: Deklarimi i shpërblimit nën dorë: një praktikë e tillë është e
vështirë, por financiarisht e kuptueshme
Mjek i përgjithshëm Mjek specialist Mjek me gradë shkencore
Grafiku 31:
Largimi i Mjekëve nga Shqipëria
53
Ndërkohë, lidhurmecilësimin“tëpapranueshëmqëmjekunukdeklaronshpërbliminepunëssë tij”,shohimqënjëpërqindjeeulëtemjekëve tëpërgjithshëmdheatyrespecialistë janëdakord.Përkëtëdeklaratë,injëjtiqëndrimështëtemjekëtmegradëshkencore.
54
Ndërkohë, lidhurmecilësimin"të papranueshëmqë mjekunukdeklaronshpërbliminepunës së tij", shohimqë një përqindjeeulëtemjekëvetë përgjithshëmdheatyrespecialistë janë dakord.Përkëtë deklaratë,injëjtiqëndrimështë te mjekëtmegradë shkencore.
36%
28%
13%
32% 36%
11%
51%
32%
2%
Jam plotësisht dakord Jam pjesërisht dakord Nuk jam dakord
Grafiku 31: Deklarimi i shpërblimit nën dorë: është e papranueshme
që shteti të pretendojë nga të ardhurat tatimore të mjekëve
Mjek i përgjithshëm Mjek specialist Mjek me gradë shkencore
17%
27%
36%
14%
31% 31% 27% 27% 27%
Jam plotësisht dakord Jam pjesërisht dakord Nuk jam dakord
Grafiku 32: Deklarimi i shpërblimit nën dorë: është e papranueshme
që mjeku nuk deklaron shpërblimin e punës së tij
Mjek i përgjithshëm Mjek specialist Mjek me gradë shkencore
Grafiku 32:
54
Ndërkohë, lidhurmecilësimin"të papranueshëmqë mjekunukdeklaronshpërbliminepunës së tij", shohimqë një përqindjeeulëtemjekëvetë përgjithshëmdheatyrespecialistë janë dakord.Përkëtë deklaratë,injëjtiqëndrimështë te mjekëtmegradë shkencore.
36%
28%
13%
32% 36%
11%
51%
32%
2%
Jam plotësisht dakord Jam pjesërisht dakord Nuk jam dakord
Grafiku 31: Deklarimi i shpërblimit nën dorë: është e papranueshme
që shteti të pretendojë nga të ardhurat tatimore të mjekëve
Mjek i përgjithshëm Mjek specialist Mjek me gradë shkencore
17%
27%
36%
14%
31% 31% 27% 27% 27%
Jam plotësisht dakord Jam pjesërisht dakord Nuk jam dakord
Grafiku 32: Deklarimi i shpërblimit nën dorë: është e papranueshme
që mjeku nuk deklaron shpërblimin e punës së tij
Mjek i përgjithshëm Mjek specialist Mjek me gradë shkencore
Grafiku 33:
Largimi i Mjekëve nga Shqipëria
54
3.12.10 SHPËRBLIMI I PACIENTËVE PËR MJEKUN
Mjekëtupyetënedhesepërcilinmjekprofesionistatamendojnësepacientëtdotëjepninshpërblimmëtëlartë.Ngatëdhënatembledhura,rezultonqëshumicaemjekëvemendojnësepacientëtdotëjepninshpërblimmëtëlartëpërnjëmjekkirurg(33%),përnjëspecialistnëspital(20%)dhepërnjëobstetërnëspital(16%).Ndërkohë,shpërbliminmëtëulëtperceptohetseemarrinnjëmjeknëqendërshëndetësoredhenjëpsikiatërnëspital,përkatësishtme6%.
Nëvazhdimësitëshpërblimeveqëmarrinngapacientët,mjekëveiukërkuaqëtëdeklaroninsesaprejmjekëvemarrinshumëshpërblimngapacientët,samarrinmesatarishtdhesamarrinpak.
Ngapërgjigjetetyre,rezultonse42%emjekëvemendojnëseshumëmarrinvetëm10-20%emjekëve,10%mendojnëse20-30%emjekëvemarrinshumëshpërblimngapacientët,5%mendojnëse30-40%emjekëvemarrin shumë shpërblim dhe vetëm 4%mendojnë sembi 40% emjekëvemarrin shumëshpërblimngapacientët.
Ndërkohë,13%emjekëvemendojnësepacientëtujapinnjëshpërblimmesatar10-20%tëmjekëve,28%emjekëvemendojnësepacientëtujapinnjëshpërblimmesatar20-30%tëmjekëvedhe21%emjekëvemendojnësepacientëtujapinnjëshpërblimmesatar30-40%tëmjekëve.
55
3.12.10 SHPËRBLIMI I PACIENTËVE PËR MJEKUN Mjekëtupyetën edhe se përcilinmjekprofesionist atamendojnë se pacientëtdotëjepninshpërblimmëtëlartë.Ngatë dhënatembledhura, rezultonqë shumicaemjekëvemendojnë se pacientët do të jepninshpërblimmë të lartë përnjë mjekkirurg (33%),përnjëspecialistnëspital(20%)dhepërnjëobstetërnëspital(16%). Ndërkohë,shpërbliminmëtëulëtperceptohetseemarrinnjëmjeknëqendërshëndetësoredhenjëpsikiatërnëspital,përkatësishtme6%.
Figura 23: Shpërndarja e subjekteve sipas profesionit që pacientët do të jepnin më tepër shpërblim. Nëvazhdimësitëshpërblimeveqëmarrinngapacientët,mjekëveiukërkuaqëtëdeklaroninsesaprejmjekëvemarrinshumëshpërblimngapacientët,samarrinmesatarishtdhesamarrinpak.
Ngapërgjigjetetyre,rezultonse42%emjekëvemendojnëseshumëmarrinvetëm10-20%emjekëve,10%mendojnëse20-30%emjekëvemarrinshumëshpërblimngapacientët,5%mendojnëse30-40%emjekëvemarrinshumëshpërblimdhevetëm4%mendojnësembi40%emjekëvemarrinshumëshpërblimngapacientët.
Ndërkohë,13%emjekëvemendojnë sepacientëtujapinnjë shpërblimmesatar10-20%të mjekëve,28%emjekëvemendojnë sepacientëtujapinnjë shpërblimmesatar20-30%të mjekëvedhe21%emjekëvemendojnë sepacientëtujapinnjë shpërblimmesatar30-40%të mjekëve.
Tabelamë poshtë jepmë të plotë mendiminemjekëvepërshpërblimetqë ujapinpacientët.
11% 8%
6%
16%
20%
33%
6%
Mjek familjeje Pediatër Mjek në QSHS Obstetër(spital)
Specialist(spital)
Kirurg (spital) Psikiatër(spital)
Grafiku 33: Për cilin mjek profesionist pacientë do të jepnin shpërblim më të lartë
Grafiku 34: Grafiku 34: Për cilin mjek profesionist pacientët do të jepnin shpërblim më të lartë
Largimi i Mjekëve nga Shqipëria
55
Tabela 7:
shpërndarja e subjekTeve sipas % së shpërblimiT që marrin nga pacienTëT
Sipassondazhevetëndryshme,shpërblimipërmjekunndahetnëmënyrëjotëpërpjesshmemidismjekëve:dikushmerrmëshumë,dikushmëpak.
Sipasjush,sapërqindemjekëvemarrinvërtetshumëdhesapërqindmarrinpak?Përqindja
Shumë10-20% 42%20-30% 10%30-40% 5%40-50% 2%Mbi50% 2%
Mesatarisht10-20% 13%20-30% 28%30-40% 21%40-50% 8%Mbi50% 5%
Pak10-20% 12%20-30% 15%30-40% 18%40-50% 18%Mbi50% 15%
Asgjë10-20% 18%20-30% 6%30-40% 6%40-50% 5%Mbi50% 12%
Tabelamëposhtëjepmëtëplotëmendiminemjekëvepërshpërblimetqëujapinpacientët.
Largimi i Mjekëve nga Shqipëria
56
Nëformëgrafikeçështjaeshpërblimevetëmjekëvengapacientëtështësimëposhtë.
Pra,ngapyetjanëseshpërblimimidismjekëvendahetnëformëtëpërpjesshmedhenësemjekëtmarrinshumëapopak,dhesa%etyremerrshumëapomerrpak,ngapërgjigjetegrumbulluararezultonse:mjekëtqëmarrinshumëjanëvetëm10-20%etyrenëvendintonë;mjekëtqëmarrinmesatarishtjanëvetëm20-30%etyre;mjekëtqëmarrinpakjanë40-50%etyredhemjekëtqënukmarrinpothuajseasgjëjanë40-50%etyre.
57
Figura 24: Shpërndarja e subjekteve sipas % së shpërblimit që ata marrin nga pacientët Pra,ngapyetjanëseshpërblimimidismjekëvendahetnëformëtëpërpjesshmedhenësemjekëtmarrinshumëapopak, dhesa%etyremerrshumëapomerrpak,ngapërgjigjetegrumbulluararezultonse: mjekëtqëmarrinshumëjanëvetëm10-20%etyrenëvendintonë; mjekëtqëmarrinmesatarishtjanëvetëm20-30%etyre; mjekëtqëmarrinpakjanë40-50%etyredhemjekëtqënukmarrinpothuajseasgjëjanë40-50%etyre.
42%
10%
5%
2%
2%
13%
28%
21%
8%
5%
12%
15%
18%
18%
15%
18%
6%
6%
5%
12%
Shumë
10-20%
20-30%
30-40%
40-50%
Mbi 50%
Mesatarisht
10-20%
20-30%
30-40%
40-50%
Mbi 50%
Pak
10-20%
20-30%
30-40%
40-50%
Mbi 50%
Asgjë
10-20%
20-30%
30-40%
40-50%
Mbi 50%
Grafiku 34: Shpërblimi për Mjekun Grafiku 35:
Largimi i Mjekëve nga Shqipëria
57
3.12.11 SA DUHET TË JETË PAGA QË TË MOS MERRET SHPËRBLIM NËN DORË
Në lidhjemepyetjensenësesistemishëndetësordo të synonte të rristepagat,cilatduhet të ishin tëardhuratnetomëtërespektueshmepërnjëmjekqëtëmosmerreshinshpërblimenëndorë,ngapërgjigjetegrumbulluararezultonse:• përnjëmjekfamiljejepagamëemirëdotëishtenjërritjenga30%-50%mëelartë;• përnjëmjeknëQSHpagamëemirëdotëishtenjërritjenga50%derinë90%mëelartë;• përnjëmjekspecialistnëspitalinrajonalpagamëemirëdotëishtenjërritje100%mëshumë;• përnjëmjeknëspitalinbashkiakpagamëemirëdotëishtenjërritjederinë100%mëshumë;• përnjëmjeknënjëspitaluniversitarpagamëemirëdotëishtenjërritjemëshumëse100%ngapagaaktuale.
59
Grafiku 25: Shpërndarja e subjekteve sipas opinionit të tyre në lidhje me rritjen e pagave në sistemin shëndetësor sipas profesionit të mjekut
3.12.12 PERCEPTIMI I MJEKËVE PËR PAGËN QË MARRIN Nëlidhjemepyetjensekudotavendostevetenmjekunëlidhjemetëardhuratetijfinanciare,dukefilluarngapika1, sishkallamëeulëtetëardhurave, derinëpikën10, sishkallamëelartëetëardhurave,ngapërgjigjetedalarezultonse13%emjekëveevendosinvetenetyrenë
9%
7%
10%
13%
21%
0% 5% 10% 15% 20% 25%
Mjek familjeje
Mjek në QSH
Mjek në SR
Mjek në SB
Mjek në SU
Grafiku 35: Sa duhet të jetë paga e mjekut
Më shumë se 100%
100% më shumë
50-90% më shumë
30-50% më shumë
10-30% më shumë
Grafiku 36:
Largimi i Mjekëve nga Shqipëria
58
3.12.12 PERCEPTIMI I MJEKËVE PËR PAGËN QË MARRIN
Nëlidhjemepyetjensekudotavendostevetenmjekunëlidhjemetëardhuratetijfinanciare,dukefilluarngapika1,sishkallamëeulëtetëardhurave,derinëpikën10,sishkallamëelartëetëardhurave,ngapërgjigjetedalarezultonse13%emjekëveevendosinvetenetyrenëpikënnjë(1),sipersonatëkeqpaguar,dhevetëmnjëpërqindjeshumëeulëtprej1%etyreekanëvendosurvetennëpikën10,simëtëmirëpaguartësistemitshëndetësor.
Shihetsepërqindjamëemadheemjekëve(77%)evendosvetennëshkallënetëardhuravenga1deri6.Ndërkohë,6%etyreevendosinvetentek7-8dhevetëm1.4%emjekëveecilësojnëvetenmetëardhuratëlarta9-10.
Ndërkohë,15.6%emjekëvetëpyeturpreferuantëmosipërgjigjenkësajpyetjeje.
Grafiku 37: Ku e vendosni veten në shkallën e të ardhurave
60
pikënnjë(1), sipersonatëkeqpaguar, dhevetëmnjëpërqindjeshumëeulëtprej1%e tyreekanëvendosurvetennëpikën10, simëtëmirëpaguartësistemitshëndetësor.
Shihetsepërqindjamëemadheemjekëve(77%)evendosvetennëshkallënetëardhuravenga1deri6.Ndërkohë,6%etyreevendosinvetentek7-8dhevetëm1.4%emjekëveecilësojnëvetenmetëardhuratëlarta9-10.
Ndërkohë,15.6%emjekëvetëpyeturpreferuantëmosipërgjigjenkësajpyetjeje.
Grafiku 36: Ku e vendosni veten në shkallën e të ardhurave
3.12.12.1 PAGA E MJEKËVE E PARË NË KËNDVËSHTRIM GJINOR
Nëpërqindjegjinore, rezultonsegjiniafemërore(mjeket)evendosvetentekpagatmëtëulëtakrahasuarme gjininë mashkullore(mjekët).Kështu, 80% emjekeveevendosinvetennë1-6tëvlerësimit,4%evendosinvetentek7-8,ndërkohëqëvetëm1%emjekeveequajnëvetennëniveltëlartë.Ndërkohë, 15%etyrenukkanëpranuart'ipërgjigjenkësajpyetjeje.
0%
2%
4%
6%
8%
10%
12%
14%
16%
18%
20%
Largimi i Mjekëve nga Shqipëria
59
3.12.12.1 PAGA E MJEKËVE E PARË NË KËNDVËSHTRIM GJINOR
Nëpërqindjegjinore,rezultonsegjiniafemërore(mjeket)evendosvetentekpagatmëtëulëtakrahasuarmegjininëmashkullore(mjekët).Kështu,80%emjekeveevendosinvetennë1-6tëvlerësimit,4%evendosinvetentek7-8,ndërkohëqëvetëm1%emjekeveequajnëvetennëniveltëlartë.Ndërkohë,15%etyrenukkanëpranuart’ipërgjigjenkësajpyetjeje.
Nga ana tjetër, 71% emjekëve e vendosin veten në 1-6 të vlerësimit, 9%nëmesataren 7-8, ndërsa2%etyreekonsiderojnëvetentëmirëpaguar.Gjithsesi,krahasuarmegratë,mjekëtnukpërgjigjennëpërqindjemëtëlartë(18%).
Gjithsesi,ngatëdhënatrezultonsekanjënivelmëtëlartëpakënaqësiepërpagatmesgjinisëfemërorekrahasuarmemjekëtegjinisëmashkullore.
61
Ngaanatjetër,71%emjekëveevendosinvetennë1-6tëvlerësimit,9%nëmesataren7-8,ndërsa2%etyreekonsiderojnëvetentëmirëpaguar.Gjithsesi,krahasuarmegratë,mjekëtnukpërgjigjennëpërqindjemëtëlartë(18%).
Gjithsesi,ngatëdhënatrezultonsekanjënivelmëtëlartëpakënaqësiepërpagatmesgjinisëfemërorekrahasuarmemjekëtegjinisëmashkullore.
9%
10%
15%
10%
16%
11%
6%
3%
1% 1%
18%
15%
12%
19%
13%
16%
5%
2% 2%
0%
1%
15%
Grafiku 37: Shkalla e të ardhurave, sipas gjinisë
Burra Gra
Grafiku 38:
Largimi i Mjekëve nga Shqipëria
60
3.12.13 NDRYSHIMI I KUSHTEVE PËR TË ARDHMEN
Njëpyetjetjetërerëndësishmepërmjekëtështënëseatamendojnësekushtetprofesionaledotëndryshojnënëtëardhmen.Ngatabelaepërgjigjeve,rezultonsemjekëtjanëskeptikëlidhurmekëtëndryshim.
Tabela 8: shpërndarja e subjekTeve sipas kushTeve profesionale për ndryshim
MendonisekushtetprofesionaledotëndryshojnënëtëardhmennëShqipëri? Përqindja
Faktori Menaxhimi i SistemitAsnjëherë 20%Ndonjëherë 15%Ndoshta 27%Nukedi 8%
Faktori Kënaqësia në PunëAsnjëherë 9%Ndonjëherë 20%Ndoshta 22%Nukedi 8%
Faktori Siguria në PunëAsnjëherë 11%Ndonjëherë 13%Ndoshta 22%Nukedi 23%
Faktori Kushtet në PunëAsnjëherë 5%Ndonjëherë 11%Ndoshta 26%Nukedi 12%
Faktori Cilësia e JetësAsnjëherë 8%Ndonjëherë 10%Ndoshta 21%Nukedi 13%
Faktori MarrëdhënietAsnjëherë 4%Ndonjëherë 12%Ndoshta 24%Nukedi 13%
NgapërgjigjetedalanëlidhjemenësemjekëtmendojnësekushtetprofesionaledotëndryshojnënëtëardhmennëShqipëri,ngagrumbullimidhepërpunimiitëdhënaverezultonse,nëlidhjemefaktorin
Largimi i Mjekëve nga Shqipëria
61
emenaxhimittësistemit,vetëm27%emjekëvemendojnësendoshtanënjëtëardhmekyfaktordotëndryshojëdhevetëm8%etyrenukedinënësekjodotëndryshojë.
Nëlidhjemefaktorinekënaqësisënëpunë,mjekëtmendojnësendoshtakënaqësianëpunënëtëardhmendo të jetëmëemirëedo tëndryshojë,por9%e tyre janëpesimistë sekjogjënukdo tëndryshojëasnjëherë.
Nëlidhjemefaktorinesigurisënëpunë,23%emjekëvenukedinëakomasesatësigurtdotëjenënëShqipërienësekjodotëndryshojënëtëardhmen,ndërsa11%etyremendojnësekyfaktorasnjëherënukdotëndryshojë.
Në lidhjeme faktorin cilësi e jetës, 21% emjekëvemendojnë se ndoshta kjo do të ndryshojë në tëardhmennëShqipëridhe8%etyrenukmendojnësekjodotëndryshojëndonjëherë.
Nëlidhjemefaktorinmarrëdhënienëprofesioneshoqëri,24%emjekëveshprehensendoshtakjogjëdotëndryshojë,4%etyremendojnësekjonukdotëndryshojëasnjëherëdhe13%etyrenukedinënësedotëketëndryshimenëtëardhmen.
3.12.14 A ËSHTË E ARDHMJA NË SHQIPËRI E SIGURT
Nëpërgjigje tëpyetjesnësemjekëtmendojnëseeardhmjanëShqipëriështëesigurt,nga intervistatepërpunuararezultonse:50%emjekëvejanëpesimistënë lidhjemetëardhmen,atamendojnëseeardhmjanukdotëjetëesigurtnëShqipëri;27%etyremendojnësendoshtakjoeardhmedotëjetëmëesigurt;vetëm10%etyrejanëtëmendimitseeardhmjadotëjetëmëesigurtnëvend.
3.12.14.1 SIGURIA PËR TË ARDHMEN SIPAS GJINISË
Tëndarësipasgjinisë,rezultonse56%egravedhe40%eburraveshprehenseeardhmjanukdotëjetëesigurt.Ndërsa,nëmendiminsekjoeardhmedotëndryshojëedotëjetëesigurt,9%prejtyrejanëtëgjinisëfemëroredhe12%tëgjinisëmashkullore.Ndërsa,nëpërgjigjenqëndoshtakjoeardhmedotëjetëesigurt,28%emjekëveishintëgjinisëfemëroredhe26%etyreishintëgjinisëmashkullore.
Ndërkohë,përqindjenmëtëmadhenëmospërgjigjeekanëburrat(22%).
Tabela 9: mendoni se e ardhmja në shqipëri ëshTë e sigurT?
FrekuencaPo 100Jo 503
Ndoshta 271Nukduatëpërgjigjem 126
Largimi i Mjekëve nga Shqipëria
62
3.13 DEKLARATA TË MJEKËVE GJATË PLOTËSIMIT TË PYETËSORIT
Ky sulm mediatik që po bëhet ndaj mjekëve, nuk bën asgjë tjetër përveçse i shtyn mjekët që të mos veprojnë në rast se një pacient është në gjendje kritike dhe mund të rrezikojë t’u vdesë në dorë. Cili do të donte të përballej me policinë dhe të trajtohej si kriminel?
(Gjinekologe,Tiranë)
Midis mjekut dhe pacientit është gjithmonë rregullator shteti. Shteti e ka për detyrë të bëjë që pacientët të marrin një shërbim ashtu siç duhet dhe t’u krijojë mjekëve kushte që të punojnë ashtu siç duhet të punojnë.
(Pediatër,Tiranë)
Na bëhen trajnime dhe asnjëherë nuk konsultohen me ne lidhur me trajnimet për të cilat vërtet ne kemi nevojë në punën tonë. Kështu që marrim pjesë në trajnime thjesht për të marrë ato pikët që duhen në fund, por jo se marrim vërtet njohuritë që duhet të marrim
(Kirurg,Tiranë)
Shteti ynë nuk mban përgjegjësitë e veta, por thjesht vë popullin përballë mjekut. Njerëzit nuk japin siguracione, japin lekë nën dorë dhe shteti pranon që mjeku të marrë para nën dorë dhe mos t’i rritet rroga. Në një vend ku shteti nuk funksionon, ke presionin e popullatës. Mjekët po e pësojnë nga ky sistem. Dhe mjekët po mbajnë përgjegjësi për gjëra që nuk i kanë ato në dorë. Ka konflikte fizike pa fund dhe doktorët nuk shprehen. Disa raste bëhen problematike në media, herë të tjera nuk janë shprehur.
64
Grafik: Shpërndarja e subjekteve sipas opinionit të tyre mbi sigurinë e së ardhmes në Shqipëri, bazuar në gjininë mashkullore dhe femërore të subjekteve.
3.13 DEKLARATA TË MJEKËVE GJATË PLOTËSIMIT TË PYETËSORIT Ky sulm mediatik që po bëhet ndaj mjekëve, nuk bën asgjë tjetër përveçse i shtyn mjekët që të mos veprojnë në rast se një pacient është në gjendje kritike dhe mund të rrezikojë t'u vdesë në dorë. Cili do të donte të përballej me policinë dhe të trajtohej si kriminel?
(Gjinekologe,Tiranë)
Midis mjekut dhe pacientit është gjithmonë rregullator shteti. Shteti e ka për detyrë të bëjë që pacientët të marrin një shërbim ashtu siç duhet dhe t’u krijojë mjekëve kushte që të punojnë ashtu siç duhet të punojnë.
(Pediatër,Tiranë)
Na bëhen trajnime dhe asnjëherë nuk konsultohen me ne lidhur me trajnimet për të cilat vërtet ne kemi nevojë në punën tonë. Kështu që marrim pjesë në trajnime thjesht për të marrë ato pikët që duhen në fund, por jo se marrim vërtet njohuritë që duhet të marrim
(Kirurg,Tiranë)
12%
40%
26% 22%
9%
56%
28%
7%
Po Jo Ndoshta Nuk dua të përgjigjem
Grafiku 38: Siguria për të ardhmen në Shqipëri, sipas gjinisë
Burra Gra
Grafiku 39:
Largimi i Mjekëve nga Shqipëria
63
Presione jo për faj të doktorit, por për faj të mosfunksionimit siç duhet të sistemit.
(Obstetër-gjinekolog,Tiranë)
Edhe kur mjekët kthehen në Shqipëri i denigrojnë me pafytyrësi, nuk guxojnë të kërkojnë kushte pune të barabarta për të gjithë se duket sikur po kërkojnë të pamundurën se u duket çudi kur një mjek kërkon kushte. E kanë më kollaj të japin bonuse se të kkrijojnë barazi. Mjekët nuk ikin për para, se sido të jetë e kanë aq status social dhe ekonomik. Mjekët ikin se denigrohen.
(Kardiologe,Fier)
Organizimi i punës në spitale është kaos total. Drejtuesit e spitalit akoma nuk kanë arritur ta zgjidhin çështjen e organizmit të punës dhe e keqja është se institucionet përgjegjëse, si Ministria, që minimalisht duhet të futej ndërmjetëse për ta rregulluar këtë punë, nuk e ka rregulluar fare.
(Kirurg,Durrës)
Mungon transparenca! Vërtet kemi buxhet të vogël, por edhe ai buxhet i vogël që është nuk konsultohet me mjekët për mënyrën se si do të shpenzohet dhe investimet bëhen pa vizion, sot për sot, politikat shëndetësore nuk kanë vazhdimësi.
(Nefrolog,Tiranë)
Njerëzit më të vlerësuar që kemi, të gjithë janë të përgatitur jashtë Shqipërisë. Ne jemi pjesë e një populli sipërfaqësor, empirik, nuk kemi mundësi të zbulojmë gjëra të thella, origjinale. Detyra jonë është të marrim më të mirën e botës së qytetëruar dhe të arrijma ta zbatojmë në vendin tonë. Nuk mund të kesh shkencë kur mungon bazikja (para se të merresh me shkencë, art, duhet të kesh shtëpi, për t’u veshur dhe për të ngrënë, thoshte Marksi). Nëse ti nuk arrin të zbatosh protokollet bashkëkohore të diagnostifikimit, trajtimit dhe monitorimit të sëmundjeve, nuk ke mundësi të bësh shkencë. Nëse mbështetesh në literaturë dhe deklaron referimin, kjo nuk ka pse të vlerësohet plagjaturë. Ne nuk kemi mundësi praktike dhe mendore për të bërë shkencën. Shqiptarët e dalluar në shkencë kanë lindur ose i ka marrë SHBA dhe BE.
(Hematolog,Tiranë)
Si mund të ngrihet një mjek profesionalisht në Shqipëri? Edukimi në vendin tonë është zero, ndërsa që të shkosh jashtë, kostot janë të mëdha. E nëse do të flasim për rrogën që marrim, atëherë kjo rrogë nuk e justifikon fare përpjekjenpër t’u rritur profesionalisht. Është çështje ekonomike, sepse do të mbajmë familjet, është dhe çështje dinjiteti, se edhe paratë nën dorë nuk na bëjnë të ndihemi dinjitozë.
(Kardiolog,Durrës)
Largimi i Mjekëve nga Shqipëria
64
Largimi i Mjekëve nga Shqipëria
65
KAPITULLI IV
KONKLUZIONE DHE REKOMANDIME
Largimi i Mjekëve nga Shqipëria
66
Kykapitullparaqetpërfundimetqëderivojnëngagjetjetehapavetëndryshëmtëstudimit(kërkimisasiordherishikimiidokumentacionitetëdhënavetëtjera),sidherekomandimetpërpërmirësiminesituatës.
SistemishëndetësornëShqipërikaendeshumëpërtëpërmirësuar.Largimiimjekëvembetetnjëfaktorshqetësues, icilipërjetohetnga78%emjekëve(24%e tëcilëve janëgatipër t’u larguarmenjëherë,ndërkohëqë54%dotëlargoheshinpot’ujepejmundësia).
Vihetrenjëprirjemëemadheegjinisëfemërore(84%)përt’ularguarngavendi,krahasuarmegjininëmashkullore(74%).
Situatamëproblematikeparaqitetnëqendratuniversitare,kumjekëtkanëedheprirjenmëtëmadhepërt’ularguarmenjëherëngavendi(54%),ndërkohëqëmëeulëtaështënëspitaletbashkiake(megjithësekampioninëkëtospitaleështëmëivogël).
Vihet re një tendencë për largim emjekëveme gradë shkencore, 40% e të cilëve e konsiderojnë tërëndësishëmlargiminetyrengaShqipëria.
Ndër shkaqetkryesoreqë i nxisinmjekëtpër t’u larguarnënjëvend tjetër janë: serioziteti nëpunë,mbështetjafinanciare,sidhekushtetmëtëmiratëpunës.
Serioziteti në punë, i cilësuar ndër shkaqet kryesore për largimin e mjekëve, përmbledh disa gjëratë rëndësishme, të tilla si: respektipër të tjerët,komunikimiefektiv,punae suksesshmenëgrupdhepërpjekjetpërzhillimprofesionalepërtëbërëmëtëmirën.Ndërkohë50%emjekëvethonësemungesaeseriozitetitnëpunëishtynatatalënëShqipërinëpërnjëvendtjetër.
Besueshmërianëemrinemjekutdhevendimecilësitëlartëjetesepërbëjnësërishfaktorëtërëndësishëmpërlargiminetyre.
Shumicaemjekëveankohensekanëmangësinëshërbime,26%etëcilëvepretendojnëmungesanëtëgjithashërbimetdhe60%nëdisaprejshërbimeve.Ështëshqetësuesfaktiseataqëankohenmëshumëpërmungesa janëmjekët e spitaleve universitare, 56% e të cilëve pretendojnëmungesa në të gjithashërbimetdhe40%mungesanëdisaprejshërbimeve.Duketseedhemjekëtqëpunojnënëklinikaapospitaleprivatekanëtënjëjtënproblematikë,dukeqenëseedheatanënjëpërqindjetëkonsiderueshmepohojnëmungesanëshërbime.
Mjekëtnëvendndihentëpakënaqur,tëmbingarkuarmepunë,tënënvlerësuardhetëstresuar.
Rezultonsemëtëpakënaqurjanëgjiniamashkullore,përtëcilëtniveliipakënaqësisëarrinnë40%tëtyre.Ngaanatjetër,gjiniafemërorendihetmëshumëestresuar(26%).
Financimiisistemit,menaxhimiisistemitdhemungesaesigurisëfinanciarerezultojnëtëjenëshkaqetkryesoreqëndikojnënëpakënaqësinëemjekëvetëgjinisëmashkullore.Ndërkohë,mjeketkonsiderojnësimëproblematikefinancimindheburokracitëesistemit,sidhemungesënesigurisëfinanciare.
Pasigurianëpunëështënjëfaktornjësojirëndësishëmsipërgjininëmashkullore,ashtuedhepëratëfemërore,me32%tëmjekëveqëflasinpërpasigurinëvendinetyretëpunës.
Nëfakt,71%emjekëveshprehensemjekëtkritikohenmëshumëseçduhetnëShqipëri.Kymendimështëinjëjtësipërgjininëfemërore,ashtuedhepëratëmashkullore.
Largimi i Mjekëve nga Shqipëria
67
Pesimisteduketsituatandërkohëqë61%emjekëvemendojnësebesimiityrenësisteminshëndetësornukdotëndryshojëparasetëlargohenngavendi,njëshifërkjoshqetësuese.
Arsyetekonomikedheprofesionalezënëvendineparëpërmjekëtpër largimine tyrengaShqipëria.Vetëm1%emjekëveshprehenselargohenpërarsyegjyqësore.Vihetresenumriigravemjekeqëduantëlargohenpërarsyeekonomike,profesionaledhegjyqësoreështëmëilartëseaiiburrave.
Rezultonse48%emjekëvedot’iarekomandoninlargiminedhemjekëvetëtjerë.
Lidhurmeshpërbliminnëndorë,rezultonsenjëpërqindjeekonsiderueshmeemjekëvejanëdakordmefaktinsepavarësishtsekjopraktikëështëevështirë,ajoështëfinanciarishtekuptueshme.
Shumicaemjekëvejanëdakordmefaktinqëshpërbliminëndorëqëijepetmjekutnukduhettëtatohetngashteti.Nëfakt,51%emjekëvemegradëshkencoreembështesinnjëdeklaratëtëtillë.
Përtëhequrshpërbliminnëndorë,mjekëtsugjerojnëqëtëbëhetnjërritjetëpagaveqëvarionnë:
• 30-50%mëelartëpërnjëmjekfamiljeje;
• 50-90%mëelartëpërnjëmjeknëqendërshëndetësore;
• 100%mëelartëpërmjekëtqëpunojnënëspitaletbashkiakedherajonale;
• Mëshumëse100%mëelartëpërmjekëtqëpunojnënëspitaleuniversitare.
Njëgjëetillëpasqyronedhemendiminemjekëvelidhurmepagatqëatamarrinaktualisht.
Nëfakt,77%emjekëveevendosinvetentekmëtëkeqpaguaritnësisteminshëndetësordhevetëm1.5%etyreecilësojnëvetenmetëardhuratëlarta.
Nëfund,50%emjekëvemendojnëseeardhmjanëShqipërinukështëesigurt.Kjopërbën56%tëgjinisëfemëroredhe40%tëgjinisëmashkullore,duketreguaredhenjëherësemjeketjanëmëtëprirurapërt›ularguarngavendikrahasuarmemjekët.
Pasiguriatekbluzatebardhapërvendinepunësuvureedhegjatëplotësimittëpyetësorit,kupatinjërezistencëtëmadhengamjekëtpërtaplotësuar,nisurngadrojaeidentifikimit,pavarësishtsebëhejfjalëpërnjëstudimsasior.
Konkluzione
Bazuarnëgjetjetdhepërfundimetestudimit,dukemarrënëkonsideratënevojënpërparandalimindhereduktiminefenomenittëlargimittëmjekëve,mëposhtëdotëvijojnëdisarekomandimekryesorepërmasatqëduhettëndërmerrenngainstitucionetpërtëpërmirësuargjendjennësisteminshëndetësor.Këtolidhenme:
1. Investimenëinfrastrukturënshëndetësore
Ështëerëndësishmeqëtëbëheninvestimenëshërbimetshëndetësorenëinstitucionetnëvend.Investimetdotërrisincilësinëeshërbimitdhedotëbëjnëtëmunduredheuljenetensionevemidismjekëvedhepacientëve.
2. Rishikimiikuadritligjorpërgabimetmjekësore
Largimi i Mjekëve nga Shqipëria
68
Shumëprejmjekëvendihentëpasigurtdhetëpambrojturndajgabimevemjekësorenjerëzore.Ështëerëndësishmeqëtërishikohetkuadriligjorpërkëtogabime,nëmënyrëqëmjekëttëmossulmohenpërçdollojgabimi.
3. Mundësipërrritjeprofesionaledheakademike
Ështëerëndësishmeqëtëbëhenkonsultimeparaprakememjekëtlidhurmeedukiminevazhdueshëm.Megjithëse ky edukim ekziston, nuk ka një konsultim paraprakmemjekët lidhurme çështjetmë tërëndësishmepër tanënivelprofesionaldheakademik,nëmënyrëqëkyedukim tëplotësojënevojataktualetëmjekëve.Gjithashtu,pagesatpërkëtëedukim(përfshirëkëtutrajnimetapokonferencat)tëjenënëngarkimtëinstitucionevepërkatëseqëpunësojnëkëtamjekëdheqëpërfitojnëngakualifikimiityre.
4. Përmirësimimenaxhimittëbrendshëmnëinstitucionetshëndetësore
Menaxhiminë institucionet shëndetësore lë endepër tëdëshiruar.Është e rëndësishmeqëngaanaeMinistrisë së Shëndetësisë dhe Mbrojtjes Sociale të merren masa për përmirësimin e kësaj situate.Konsultimiparaprakmemjekëtemëtejmemenaxhuesiteinstitucioneveështëirëndësishëmpërtëbërëinvestimetatykuduhetdhekusituataështëmëurgjente.
5. Përmirësimiimazhittëmjekëvedheuljessëpresionittëpacientëvendajbluzavetëbardha
Mungesat në shërbimet shëndetësore, dënimi i një numri të madh mjekësh, kanë çuar në rritjen epërballjesmespacientëvedhemjekëvenësisteminshëndetësor.ËshtëerëndësishmeqëvetëMinistriaeShëndetësisëdheinstitucionetnëvarësitësajtëpunojnëpërtëpërmirësuarimazhinemjekëve,përt’usiguruaratyrenjëmjedispunetësigurtetëqetë,përshkaktëvetënatyrëssëpunësqëatakanë.Përkëtëmundtërealizohenfushatatëndryshme.
6. NdërmarrjeepolitikaveqëibëjnëmjekëttëshërbejnësiuralidhësemidisShqipërisëdhevendevekuatapunojnëjashtë
Dukeqenësetentativateshtetitshqiptarpërrikthiminetruritrezultojnëjotësuksesshme,rekomandohethartimi i politikave të cilat i përdorin mjekët që punojnë në shtetet e huaja si ura ndërlidhësemesinstitucioneveshqiptaredheinstitucionevekuatapunojnëdhejapinkontributinetyre.Njëgjëetillëdotëjetëedomosdoshmepërtëmoslejuaruljenenivelitakademiktëbrezavenëvijimpërshkaktëlargimittënjëpjesetëmadhetëmjekëve,përfshirëkëtumjekëtmegradëshkencore.Njëtentativëetillëepërdorimittëmjekëveqëjanëlarguardotëishteefrytshmeshkaktëlidhjesqëvetëkëtamjekëkanëmevendinetyre(atavazhdojnëtëruajnëlidhjenmeShqipërinëkukanënjerëzitetyredhekukanëpunuar,qoftëedhelidhjeshpirtërore)dhekontributiityredotëishtemëivyerdhemëifrytshëmkrahasuarmeekspertëtëjashtëmqëpërmëtepërenjohinmëpakrealitetinshqiptar.
Zyra e TiranësRruga “Abdi Toptani”, Torre Drin, kati 3P.O. Box 1418Tirana, Albania
Telefon: 00355 (0) 4 2250986 00355 (0) 4 2273306
Homepage: http://www.fes-tirana.org
top related