kurumlarinin (meslek lİselerİnİn) rolÜ100-83 oranında katılmak istediklerini,...
Post on 10-Jul-2020
7 Views
Preview:
TRANSCRIPT
SANAYİ ALANINDA ORTAÖĞRETİM
KURUMLARININ (MESLEK LİSELERİNİN)
ROLÜ
Vicdan Altınok*
ÖZET
Günümüzde ülkeler, eğitim sistemlerini oluştururken daha evrensel düşünmek, küreselleşen dünya
pazarlarında rekabet edebilecek nitelikli insanı yetiştirmek zorundadırlar. Bundan dolayı bu
araştırmanın genel amacı, işverenlerin eğitim kurumları ile ilişkilerini artırmaya yönelik yaklaşımlarını
ve beklentilerini ortaya koymaktır. Araştırma, Avrupa Birliğinin Mesleki teknik eğitimi geliştirme
projesi ile yapılmış olan “MEGEP Ġş piyasası ihtiyaçları analiz çalışmaları” araştırmadan
yararlanılarak hazırlanmış olan görüşme formu, Konya merkezde bulunan 10 tür sanayi alanından
125 tane işyerine uygulanmıştır. E-mail ve görüşme yolu ile elde edilen veriler yüzdelik oranları ile
tablolaştırılarak verilmiştir. Araştırmadan ortaya çıkan bu sonuçlara göre, eğitim-sanayi alanında
sağlıklı bir bağ oluşturulmasında daha etkin projeler ve çalışmaların yapılması gerektiği
anlaşılmaktadır. Bu anlamda eğitim alanında görevli olan kişilere bu konuda büyük sorumluluklar
düşmektedir. Hem nitelikli işgücünün yetişmesi hem de yetişmiş işgücünün iş sahibi olabilmesi
açısından önemlidir.
Anahtar kelimeler: Meslek okulu, eğitim, Sanayi, Ġşbirliği
THE ROLE OF SECONDARY SCHOOLS (VOCATIONAL SCHOOLS) IN THE FIELD OF
INDUSTRY
ABSTRACT
Countries should think universally while constructing their system of education and train qualified
people who can compete in the globalizing world market. Professional life which must be competitive
in the national and international markets and feeling this necessity strongly examines the education.
Segment and forces it to be more sensitive to its needs. The main goal of this study is to execute the
approaches of the employers for increasing their relations with the educational establishments. The
interview form prepared by “MEGEP Business Market Necessity Analysis Studies” is applied to the
10 types of industrial area and to the 125 number of establishments. The data table is created by the
information obtained from e-mail and interview by their percentile ratios. According to these results
generated from the research, it is understood that efficient projects and actions are necessary to
build a healthy connection between education and industry. For this sense, the stuff related with the
* S.Ü. Ahmet Keleş Eğitim Fakültesi, Eğitim Bilimleri Bölümü (Yrd.Doç.Dr.)
education should shoulder high responsibility on this subject. This is important in terms of having
qualified labourforce and employing trained labourforce.
Keys Word: Vocational school, education, industry, cooperation
GİRİŞ
Ortaöğretimin gençleri iş yaşamına hazırlama işlevinde yaşanan
problemler yeni olmamakla birlikte son 10–15 yıldır daha açık ve ciddi düzeyde
tartışılmaktadır. Bunun temel sebeplerinden birisi, dünyanın kaçınılmaz biçimde
bütünleşme sürecine girmesi, başta iletişim ve ulaşım olmak üzere her alanda
sağlanan hızlı teknolojik yenilikler ve bunların sonucu olarak ulusal ve
uluslararası pazarların nitelikli insan gücüne daha fazla ihtiyaç duyması ve insan
gücü profilinin değişmesidir. Uluslar ve işletmeler arası ilişkilerin çok arttığı
dünya piyasasında ülkeler, sadece ulusal pazarda değil uluslararası pazarda da
rekabet edecek insan gücüne ihtiyaç duymaktadır.
Ġşletmeler arası ilişkilerin artması, uluslararası şirket evlilikleri ulusal ve
uluslararası piyasaların ihtiyaç duyduğu insan gücü profillerini birbirine
yaklaştırmaktadır. Bu sebeple işletmeler istihdam ettikleri ve edecekleri insan
gücünde belirli ve sürekli değişip gelişen evrensel nitelikler aramaktadırlar. Bu
ise nitelikli insan gücü kavramını değiştirmiş, yeni boyutlar kazandırmıştır.
Ülkeler, eğitim sistemlerini oluştururken daha evrensel düşünmek, küreselleşen
dünya pazarlarında rekabet edebilecek nitelikli insanı yetiştirmek zorundadırlar.
Gerek ulusal ve gerekse uluslararası pazarlarda rekabet etmek zorunda olan ve
bu zorunluluğu ağır bir biçimde hisseden iş yaşamı, eğitim kesimini
sorgulamakta ve ihtiyaçlarına daha fazla duyarlı olmaya zorlamaktadır (Langford
ve Cleary 1999). Bugün eğitim kurumlarının, ekonomik ihtiyaçlarını dikkate
alarak nitelikli işgücü yetiştirmede başarılı olduklarını söylemek oldukça güçtür.
Bunun temel sebebi, istihdam ile eğitim arasında işlevsel bir ilişkinin
kurulmasında halen ciddi engellerin bulunmasıdır.
Genel olarak eğitim ve özel olarak ortaöğretim sistemi ile istihdam
arasındaki etkileşimin olumlu sonuçlar verecek şekilde güçlendirilmesinde üç
önemli sorun bulunmaktadır (Bircan, 1999: 4-6; Doğan, 1999: 26-43 ve DPT,
2001: 222-223):
Birincisi, mesleki eğitim başta olmak üzere ortaöğretim sisteminin işgücü
piyasasının taleplerine yeterli duyarlılığı göstermeyen statik yapısı, ikincisi
işgücünün sahip olması gereken niteliklerin iş yaşamınca hazırlanacak meslek
standartları ile eğitim programlarına hızla ve sürekli aktarılamaması ve bu
sebeple eğitimin iş yaşamının ihtiyaçlarına gerektiği biçimde duyarlılık
gösterememesi, üçüncüsü ise eğitim sürecinde edinilen bilgi ve becerilerin iş
yaşamınca kabul ve saygı gören bir sınav ve belgelendirme sistemi ile
desteklenememesidir. Bu engeller ortadan kaldırılmadığı sürece ülkemizde hali
hazırda olduğu gibi eğitilmiş ancak iş yaşamının ihtiyaçlarını karşılayamayan
işgücünün oranı her geçen gün artacaktır.
Eğitim konusundaki arayışlar bütün dünyada devam etmektedir. Henüz
dünyanın hiç bir ülkesinde ideal eğitim sistemi oluşturulamamış olmakla birlikte,
başarılı bir eğitim sisteminin üç faktöre bağlı olduğu konusunda fikir birliğine
varılmıştır. Bunlar, güçlü bir eğitim temeli, eğitim önceliklerinin gerçek ekonomik
taleplerden kaynaklanması, devlet–işçi–işveren kesimlerinin işbirliği, performans
ve etkinliğinin artırılması, şeklinde özetlenmektedir (Titiz, 1995:15-19 ve
Gürüz,1995:711-721).
Bu araştırma, ortaöğretimin etkinliğini artırmak, işverenlerin
beklentilerini ortaya koymak açısından, daha nitelikli ihtiyaçlara cevap
verebilecek özelliklere sahip insan kaynağını yetiştirilmesini sağlamak, eğitim
kurumlarının çevresiyle iletişimini artırmak zorunda olduğunu göstermek
açısından önem taşımaktadır.
1. AMAÇ
Bu araştırmanın genel amacı, , işverenlerin eğitim kurumları ile ilişkilerini
artırmaya yönelik yaklaşımlarını ve beklentilerini ortaya koymaktır. Bununla
beraber,
1-Ġşgücü piyasası ile ilgili periyodik ve güvenilir bilgi elde etmek,
2-Ġktisadi faaliyet kolları itibarıyla sektörlerde gelecekte ihtiyaç duyulacak
ya da ortaya çıkacak meslekleri tespit etmek,
3-Bu mesleklerde ihtiyaç duyulan beceri ve yetenekleri belirleyerek
Ġstihdam politikalarının oluşumuna katkı sağlamak,
4-Türkiye’de mesleki eğitim ve öğretim sistemini geliştirmek, okullarda ve
eğitim kurumlarında sunulan eğitim programlarını iş piyasasına ve işletmelerin
beceri ihtiyaçlarına daha uygun hale getirmek
2. YÖNTEM
Araştırma, sanayinin çeşitli alanlarındaki firmaların görüşlerini almaya
yönelik bir çalışma olmasından dolayı betimsel bir çalışma olmuştur. Konu ile
ilgili yapılan ön hazırlıktan sonra, özelliklede Avrupa Birliğinin Mesleki teknik
eğitimi geliştirme projesi ile yapılmış olan “MEGEP Ġş piyasası ihtiyaçları analiz
çalışmaları” araştırmadan yararlanılarak bir görüşme formu hazırlanmıştır. Bu
görüşme formları, Konya sanayi odasının kayıtlarında yer alan,
• 21 çeşit sanayi alanı içinde yer alan işyerleri içinden 10 ve daha
fazla kişi çalıştıran,
• Konya merkezde bulunan 10 tür sanayi alanından 125 tane
işyeri araştırmaya katkı sağlamıştır.
Araştırma formu e-mail adresleri olan firmalara gönderilmiş, olmayanlarla
ise birebir görüşme yapılmıştır. E-mail ve görüşme yolu ile elde edilen veriler
yüzdelik oranları ile tablolaştırılarak verilmiştir.
3. EVREN VE ÖRNEKLEM
Bu araştırmanın evrenini, Konya ili ve ilçelerinde bulunan Konya sanayi
odasına kayıtlı firmalar oluşturmaktadır. Aşağıdaki tabloda araştırmada yer
verilen 10 sanayi alanında yer alan firmaların ve araştırmamıza katkıda bulunan
firma sayılarına yer verilmiştir.
Tablo:1 Araştırmada Yer Alan Sanayi Alanları
KONYA’DAKİ SANAYİ ALANLARI *Firma sayıları
Örneklem sayısı
01 – Maden, Kimya, Cam ve İlaç Sanayi 89 18
02-İnşaat Müteahhitlik hizmetleri, Beton Mamulleri ve Toprak Sanayi
64 10
03-Muhtelif Gıda Sanayi (Et, Süt, Su, Tuz, Sıvı Ve Katı Gıdalar)
72 12
04 – Tekstil, Konfeksiyon, Triko, İplik Ve Halı Sanayi
62 10
05-Deri, Lastik, Plastik, Kauçuk Mamulleri Ve Ayakkabı Sanayi
73 15
06 - Ağaç, Mobilya, Kağıt Üretim Ve Basım Sanayi
63 10
07-Metal Eşya, Demir, Saç, Saç İşleme, Tel, Çivi, Cıvata Ve Somun Sanayi
89 16
08-Elektrikli Makine Ve Malzemeleri, Isıtma, Soğutma Ve Kalıp Sanayi
85 14
09-Sondaj Makineleri, Sulama Ve Ekipmanları Sanayi
35 5
10-Oto Dış - Motor İç Aksamları Ve Dişli Sanayi 70 15
TOPLAM 682 125
*Konya Sanayi odasına kayıtlı olan firma sayısı
4. BULGULAR VE YORUM
Burada araştırma sonucunda elde edilen bilgileri görüşme formunda yer
alan şekli ile ele alarak değerlendirmesi yapılmıştır. Araştırmanın ilk bölümünde
firmaların ortaöğretim kurumları ile sanayi sektörü arasındaki etkileşimi
sağlamaya yönelik görüşlerini ortaya koyan cevapları sektör alanlarına göre
tablo 2’de verilmiştir.
4.1.Eğitim-Sanayi İşbirliği Hakkında
Tablo:2 Sanayi Alanlarına Göre Ortaöğretim Kurumları ile Ġlişkiler Konusundaki
Görüşleri
FİRMA ALANLARI
A
B
C
D
E H E H E H E H
01- Maden, Kimya, Cam Ve İlaç Sanayi
3 15 18 - 8 10 9 9
02-İnşaat Müteahhitlik Hizmetleri, Beton Mamulleri Ve Toprak Sanayi
6 4 10 - 3 7 8 2
03-Muhtelif Gıda Sanayi (Et, Süt, Su, Tuz, Sıvı Ve Katı Gıdalar)
4 8 9 3 10 2 7 5
04- Tekstil, Konfeksiyon, Triko, İplik Ve Halı Sanayi
8 2 10 - 10 - 10 -
05-Deri, Lastik, Plastik, Kauçuk Mamulleri Ve Ayakkabı Sanayi
3 12 14 1 7 8 11 4
06-Ağaç, Mobilya, Kağıt Üretim Ve Basım Sanayi
8 2 10 - 10 - 8 2
07-Metal Eşya, Demir, Saç, Saç İşleme, Tel, Çivi, Cıvata Ve Somun Sanayi
2 14 13 3 11 5 14 2
08-Elektrikli Makine Ve Malzemeleri, Isıtma, Soğutma Ve Kalıp Sanayi
10 4 12 2 8 6 12 2
09-Sondaj makineları, Sulama Ve Ekipmanları Sanayi, Zirai İlaçlama
1 4 5 - 1 4 3 2
10 – Oto Dış- Motor İç Aksamları Ve Dişli Sanayi
8 7 10 5 1
14 7 8
TOPLAM 51 74 111 14 69 56 89 36
TOPLAM % 40.8 59.2 88.8 11.2 55.2 44.8 71.2 28.8 A-OÖK İşgücü Piyasasının Taleplerine Yeterli Duyarlılığı Gösteriyor Mu? B-OÖK İle Birlikte Meslek Standartlarını Belirlemek İster Misiniz? C-OÖK İle Kendi Alanınızı İlgilendiren Derslere Ait Sınavlara Katılmak Ve Alana Uygun
Değerlendirmeyi Yapmak İçin Katkıda Bulunmak İster Misiniz? D-AB’nin Mesleki Eğitimi Geliştirme Projesi Hakkında Bir Bilginiz Var mı?
Yukarıdaki tablodan da anlaşılacağı üzere, ortaöğretim kurumlarının
işgücü piyasasının taleplerine yeterli duyarlılığı gösterip göstermedikleri
konusundaki soruya özellikle Tekstil-Ağaç, mobilya-elektrikli makine ve
malzemeler sanayi alanları % 80–71,42 arasında evet derken, Ġnşaat ve oto
sanayi %512’i olumlu cevap vermiştir. Fakat Maden-Deri-metal eşya-sondaj
sulama sanayi %16–12,5 arasında düşük bir düzeyde değerlendirmiştir. Bu da
eğitim kurumlarının bazı alanlara yeterli düzeyde yönelmediklerini ve yetersiz
kaldıklarını göstermektedir.
Ortaöğretim kurumları ile birlikte meslek standartlarını belirlemek ister
misiniz, sorusuna ise, firmaların hemen hemen tamamına yakını evet demiştir.
Bu da firmaların kendi alanları ile ilgili işgücünün eğitiminde görüşleri ile katkıda
bulunmak istediklerini göstermektedir. Firmaların bu konudaki önerileri de
sorulmuş ve firmalar özelliklede mesleki eğitim kurumlarında bir araştırma grubu
oluşturularak eğitim kurumunun çevreyle iletişimini sağlayabileceğini belirtmişler.
Ayrıca eğitim kurumları ile görüşlerini paylaşabilecekleri, önerilerini
belirtebilecekleri ve bu konudaki soruları sorup, sorulara cevap verebilecekleri
bir internet sayfasının düzenlenmesinin yararlı olacağını söylemişlerdir.
Ortaöğretim kurumlarında yapılacak olan sınavlar katılmak ve
değerlendirme yapmak istemisiniz sorusuna da, gıda-tekstil-mobilya sanayi %
100-83 oranında katılmak istediklerini, Maden-deri-elektrikli makine-metal eşya
sanayi alanları % 68.75-57.14 değişen oranlarda kabul ederken, %93.3 ile
%53.3 oranında inşaat-sondaj ve oto sanayi firmaları böyle bir değerlendirmeye
katılmak istemediklerini belirtmiştir. Alanlar arasında böyle bir görüş farkının
olması belki yapılan işin özelliğinden kaynaklanıyor olabilir. Özellilikle görüşme
yapılan firmalardan kabul etmeyenler, bu işi yaparsak eğitim kurumlarının
güvenirliğini kaybettiği imajını ortaya koyar ve böyle bir durumu organize etmek
de zor olur ve değerlendirme karmaşası yaşanır demişlerdir.
Avrupa birliği konusunda ise firmaların çoğunluğunun özelliklede tekstil
alanı %100 bilgileri varken, maden-sondaj ve oto sanayi alanları %50-58.3
arasında bilgileri olduğunu belirtmişlerdir. Bu proje hakkında ne düşündükleri
sorulduğunda ise eğer proje belirlenen standartlarda uygulanabilirse yararlı
olabileceğini, fakat eğitim kurumlarının içinde bulunduğu yetersizlikten ve
ailelerin mesleki eğitime bakış tarzı değişmediği sürece başarılı olmasının
mümkün olmayacağını söylemişlerdir.
Araştırmanın 2. bölümünde de sanayi alanlarının ihtiyaç duyduğu
işgücünün ne olduğunu ve bu işgücünün ne tür özelliklere sahip olmalarını
istedikleri soruldu. Alınan cevaplar sektör alanlarına göre %’lik oranları ile
verilmiştir.
4.2.Sanayi Alanında Eleman Temininde Güçlük Çekilen Önemli Meslekler Ve Aranılan Yetenek-Beceriler Tablo:3 Aranılan Önemli Meslekler
MESLEKLER 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10
Satış elemanı 6.4 0.0 3.2 4.8 2.4 0.0 0.0 0.0 2.4 0.0
Güvenlik görevlisi 3.2 0.0 2.4 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0
Temizlik görevlisi 5.6 0.0 5.6 0.0 6.4 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0
Kimyager 8.8 0.0 7.2 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 2.4 0.0
Metal teknikeri 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 4.8 0.0 0.0 4
Muhasebeci 0.8 0.0 0.8 1.6 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0
Beden işçisi 0.0 4.8 0.0 0.0 0.0 0.0 2.4 0.0 0.0 0.0
Kalıpçı 0.0 4 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 6.4 0.0 0.0
Şoför 2.4 0.0 1.6 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0
Gıda tenkis. 0.0 0.0 4.8 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0
Kalite Kontrolcüsü 0.0 0.0 3.2 0.8 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0
Deri Dikicisi 0.0 0.0 0.0 1.6 4.8 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0
Dikiş makinesi operatörü 0.0 0.0 0.0 4 3.2 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0
Overlokçu 0.0 0.0 0.0 3.2 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0
Ütücü 0.0 0.0 0.0 2.4 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0
Mekanik onarımcı 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 2.4 2.4 3.2 1.6 4
Kaynak teknikeri 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 5.6 0.0 0.0 7.2
Makine teknisyeni 0.0 0.0 0.0 1 0.0 3.2 1.6 4 3.2 9.6
Makine montajcısı 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.8 1.6 2.4 4.8 6.4
Cnctezgah operatörü 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 5.6 0.0 0.0 0.0
Elek-elektronik teknisyen 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 1.6 6.4 0.0 11.2
Lastik imalatçısı 0.0 0.0 0.0 0.0 6.4 0.0 0.0 0.0 0.0 0.8
Oto boyacısı 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 7.2
Kaportacı 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 8.8
Ahşap teknisyeni 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 2.4 0.0 0.0 0.0 0.0
Ağaç işleri elemanı 0.0 1.6 0.0 0.0 0.0 9.6 0.0 0.0 0.0 0.0
01-Maden Kimya, cam ve ilaç sanayi, 02– Ġnşaat, Mütahitlik hizmetleri Beton mamülleri ve toprak sanayi 03– Gıda sanayi (Et, süt, su, tuz, sıvı ve katı gıdalar),
04- Tekstil, konf-triko, Ġplik ve halı sanayi 05- Deri, lastik, plastik, kauçuk mamüllderi ve ayakkabı sanayi, 06- Ağaç, mobilya kağıt üretim ve basım sanayi, 07-Metal, eşya, demir saç işleme, tel, çivi cıvata ve somun sanayi, 08- Elektrikli makine ve malzemeleri, ısıtma, soğutma ve kalıp sanayi, 09 – Sondaj makineleri, sulama ve ekipmanlar sanayi, 10- Oto dış-motor, iç aksamları ve dişli sanayi
Tablodan da anlaşılacağı üzere sanayi alanlarının ihtiyaç duydukları
meslekler toplam %19.2 ile satış elemanı, elektrik-elektronik teknisyeni, %13.6
makine montajcısı, %21.6 makine teknisyeni, %12.8 kaynak teknikerleri, %18.4
kimyager, %17.6 temizlik görevlisi olduğu görülmektedir. Firmaların büyük bir
çoğunluğunda çalışan elemanların üniversite mezunu olduğunu belirtmeleri
oldukça dikkat çekicidir. Bu da bize üniversite mezunu bireylerin kendi
alanlarında eğitim düzeylerine uygun iş bulamadıklarını ortaya koymaktadır. Bu
da eğitimle kazanılmış olan becerilerin etkin olarak değerlendirilmediğini
göstermektedir. Bunun yanı sıra işverenler işin gerektirdiği niteliklere sahip
işgücü bulamadıklarını da kendi iş alanlarına uygun aradıkları yetenek ve
becerileri belirterek durumu ifade etmeye çalışmışlardır. Çalışanlarında
aradıkları yetenek ve becerilerin neler olduğu sanayi alanlarına göre tablo:4’de
verilmiştir.
Tablo:4 Sanayi Alanlarının Aradığı Yetenek ve Beceriler
Aranılan yetenek-beceriler
02 03 04 05 06 07 08 09 10 TOPLAM
Yabancı dil 9.6 4.8 3.2 4.8 2.4 0.0 0.0 1.6 1.6 3.2 31.2
Kritik düşünme 3.2 0.0 2.4 0.0 0.0 4.8 0.0 4 0.8 4 19.2
Problem analiz edebilme
11.2 5.6 6.4 4.8 8.8 4 0.0 7.2 2.4 9.6 60
Kendi başına öğrenebilme
8.8 7.2 4.8 3.2 5.6 6.4 9.6 1.6 2.4 10.4 68.8
Grupla çalışma 10.4 8 8.8 6.4 9.6 4.8 8.8 7.2 1.6 8 73.6
Karar verebilme 4 3.2 4 6.4 7.2 7.2 6.4 5.6 0.8 7.2 52
Risk alabilme 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 3.2 2.4 4 0.0 0.0 9.6
Bağlılık duygusu 11.2 7.2 9.6 8 11.2 8 12.8 10.4 4 9.6 92
Mükemmeli arama 14.4 7.2 8.8 8 12 8 12.8 11.2 2.4 12 96.8
Rekabet üstünlüğü 11.2 6.4 4.8 5.6 10.4 5.6 11.2 8.8 2.4 10.4 76.8
sağlama
Topluma hizmet, yurttaşlık 12 4 6.4 4 9.6 4 9.6 8 2.4 9.6 69.6
Mesleki yeterlik 14.4 5.6 9.6 8 12 8 12.8 11.2 4 9.6 95.2
Araç-gereç kullanma 4 7.2 5.6 8 4 12 7.2 9.6 4 12 73.6
Ġşletme yeteneği 4.8 0.0 4.8 8 0.0 10.4 5.6 2.4 0.0 0.0 36
Ġletişim yeteneği 13.6 4 8.8 7.2 8.8 9.6 4 8 1.6 8.8 66.4
El becerisi 8 7.2 8 8 12 12 8 9.6 4 12 88.8
Sorumluluk alma ve taşıma 2.8 4.8 5.6 8 10.4 9.6 9.6 8 3.2 10.4 82.4
01-Maden Kimya, cam ve ilaç sanayi, 02– Ġnşaat, Mütahitlik hizmetleri Beton mamülleri ve toprak sanayi 03– Gıda sanayi (Et,süt ,su,tuz, sıvı ve katı gıdalar), 04- Tekstil, konf-triko, Ġplik ve halı sanayi 05- Deri, lastik, plastik, kauçuk mamüllderi ve ayakkabı sanayi, 06- Ağaç, mobilya kağıt üretim ve basım sanayi, 07-Metal, eşya, demir saç işleme, tel, çivi cıvata ve somun sanayi, 08- Elektrikli makine ve malzemeleri, ısıtma, soğutma ve kalıp sanayi, 09 – Sondaj makineleri, sulama ve ekipmanlar sanayi, 10- Oto dış-motor, iç aksamları ve dişli sanayi
Ġşgücünde aranılan yetenek ve becerilere bakıldığında firmaların büyük
bir çoğunluğu %96.8 ile yaptıkları işte mükemmeli aramalarını %95.2 ile de
Mesleki yeterliğe %92 bağlılık duygusuna sahip olmalarını bekledikleri
görülmektedir. Bunları, el becerisi, sorumluluk alma, grupla çalışma, rekabet
üstünlüğü kurma ve araç-gereç kullanabilme becerilerini aramaktadırlar. En az
ise %9.6 ile risk alabilme ve %19,2 kritik düşünme özellikleridir. Yabancı dil
konusuna daha çok %9.6 Maden Kimya, cam ve ilaç sanayi %4.8 Ġnşaat,
Müteahhitlik hizmetleri, Beton mamulleri ve toprak sanayi ve Tekstil,konf.-, triko,
iplik vehalı sanayi alanında, Kendi başına öğrenebilme becerisine de daha fazla
%10.4 Oto dış-motor, iç aksamları ve dişli sanayi, %9.6 Metal, ,eşya, demir saç
işleme,tel, çivi cıvata ve somun sanayi alnındaki firmaların önem verdiği
görülmektedir. Ayrıca, Maden Kimya, cam ve ilaç sanayi firmaları en fazla,
mükemmeli arama, mesleki yeterlik, iletişim becerisi ve sorumluluk alma
yeteneklerini, Ġnşaat, Müteahhitlik hizmetleri, Beton mamulleri ve toprak sanayi
alanı, %7.2 el becerisi, kendi başına öğrenme, araç-gereç kullanma,
mükemmeli arama ve bağlılık duygusu özelliklerini, Gıda sanayi(Et,süt,su,tuz,
sıvı ve katı gıdalar) alanı da öncelikli olarak grupla çalışma, mesleki yeterlik,
bağlılık duygusu, iletişim yeteneği ve mükemmeli arama becerilerine, Tekstil,
konfeksiyon, triko, Ġplik ve halı sanayi firmaları da bağlılık duygusu, mükemmeli
arama, araç-gereç kullanma, mesleki yeterlik, işletme ve el becerisi, sorumluluk
alma yeteneklerine, Deri, lastik, plastik, kauçuk mamüllderi ve ayakkabı sanayi
alanı, mesleki yeterlik , el becerisi, mükemmeli arama, bağlılık duygusu, problem
analiz edebilme özelliklerine, Ağaç, mobilya kağıt üretim ve basım sanayi
firmaları, araç-gereç kullanma, el becerisi ,işletme ve iletişim becerisini, Metal,
,eşya, demir saç işleme,tel, çivi cıvata ve somun sanayi alanları, bağlılık,
mükemmeli arama, mesleki yeterlik ve rekabet üstünlüğü arama özelliklerine,
Elektrikli makine ve malzemeleri ,ısıtma, soğutma ve kalıp sanayi de, bağlılık,
mükemmeli arama, mesleki yeterlik, el becerisi ve araç gereç kullanma
yeteneklerine, Elektrikli makine ve malzemeleri ,ısıtma, soğutma ve kalıp sanayi
firmaları da, Bağlılık mesleki yeterlik, araç-gereç kullanma, el becerisi
özelliklerine ve son olarak oto dış-motor, iç aksamları ve dişli sanayi alanında
ise araç-gereç kullanma, el becerisi, kendi başına öğrenme ve bağlılık duygusu
özeliklerine daha fazla önem verdikleri anlaşılmaktadır.
4.3.Sanayi Alanında çalışan Meslek Lisesi Öğrencilerinin
Yeterlikleri
Araştırmada son olarak firmalara yanlarında çalışan ortaöğretim(meslek
lisesi) mezunlarının yeterlikleri konusundaki görüşlerine yer verildi. Buna ilişkin
verilerde Tablo:5’de görülmektedir.
Tablo:5 Mesleki-Teknik Okul Mezunu Çalışanların Kalitesi Konusunda
Ġşyerlerinin Görüşleri
Düşük Normal Yüksek
Çalışma ortamına uyum becerisi
10.3 60.5 29.2
Mesleki beceri 31.9 66.2 6.1
Öğrenme becerisi 0.0 3.8 97.2
Öğretme becerisi 0.0 7.5 93.5
Uygulama beceriler 27.6 49.5 22.9
Yabancı dil becerisi 86.4 11.5 3.1
Öğrenme isteği 13.4 48.1 38.5
İletişim becerisi 20.3 60.1 19.6
Yoğun çalışma isteği 29.3 48.8 21.9
Bilgisayar becerileri 28.0 57.2 14.8
Malzeme kullanma becerisi 11.0 88.0 1.0
Müşteriye odaklanma 34.7 49.7 15.6
Ġşverenler, meslek liselerinde eğitim almış olan elemanlarını öğrenme
ve öğretme becerisi açısından %97,2–93,5 başarılı bulduklarını belirtmişlerdir.
Çalışma ortamına uyumu, mesleki becerilerini, malzeme kullanma becerilerini,
iletişim becerilerini ve bilgisayar kullanma becerilerini normal düzeyde yeterli
gördüklerini, ama yabancı dil, müşteriye odaklanma, iletişim ve yoğun çalışma
istekleri bakımından da düşük düzeyde olduğunu ortaya koymuşlardır. Bu da
bize meslek liselerinin öğrencilerini çalışma hayatına hazırlama ve sosyal
etkileşim becerisi kazandırmada yetersiz kaldıklarını göstermektedir.
5. TARTIŞMA
Araştırma sonucunda elde edilen veriler Milli Eğitim Bakan’lığı tarafından
yürütülen birçok proje çalışmalarında ortaya çıkartılan eğitim-sanayi arasındaki
işbirliği noktasında yetersizlikleri destekler niteliktedir. Milli Eğitim Bakanlığı’nın
özellikle mezunlara ilişkin araştırmaları dikkate değerdir. Bu projelerden ilki 1984
yılında uygulamaya konmuş ve okul ile sanayi sektörü arasındaki işbirliğini
amaçlamış OSANOR projesidir. METEP projesi ile okul mezunlarının istihdam
durumunu incelemiştir. Mezunların eğitim aldığı alanda çalışıp çalışmadığını
araştırmıştır. Bu projeler sonunda elde edilen bulgulardan birincisi; iş
bulabilenlerin çoğunlukla mezuniyetten hemen sonra iş buldukları; bilgi ve
becerilerini arttırmak için daha fazla eğitime ihtiyaç duydukları yolundadır. Bu da
araştırmada işverenlerin meslek lisesi öğrencilerinin öğrenme-öğretmede
başarılı buldukları, malzeme kullanma becerilerini normal fakat yabancı dil,
müşteriye odaklanma iletişim ve çalışma istekleri yetersiz olarak değerlendirilmiş
olmaları projedeki bilgi beceriyi artırmaya ihtiyaç olduğunu desteklemektedir.
TAMEM projesi de farklı boyutlarda da olsa okul ile işletme işbirliğini esas almış
çalışmadır. METGE (Mesleki Ve Teknik Eğitimi Geliştirme) projesi ile, bölgesel
ihtiyaçlara duyarlı, çevrenin katılım ve iş birliğini sağlayan, eğitim ihtiyaçları
doğrultusunda modüler öğretim programları geliştirebilen, mesleğe yönelik
standartları eğitime taşıyabilen, bireysel öğretim (modüler öğretim) yöntemi
doğrultusunda kaynak materyal hazırlayabilen, öğrencileri iş hayatı ve istihdam
hakkında bilinçlendiren, mezunları izleyebilen, okulun fiziki kapasite ve
donanımını artırarak verimli kullanabilen, ürün, hizmet ve eğitim satarak kaynak
yaratabilen daha çağdaş bir okul yapısı ve öğretim sistemi geliştirmesi
amaçlanmıştır. Araştırmada da işverenlerin meslek standartlarını belirlemede
görüşlerinin alınarak bir program oluşturulmasına sıcak baktıkları görülmektedir.
METARGEM Projesi, Metargem ulusal düzeyde mesleki ve teknik eğitim
alanında araştırma ve geliştirme çalışmaları yapmak üzere kurumlaşmış ve bir
araştırma merkezi olarak oluşturulmuş, Metargem araştırmasına göre ortaya
çıkan sonuç ise mezunların ancak %37’si ücretli bir işte çalışmaktadır. Mezunları
işe yerleştirmede okulun katkısı sınırlı olmuştur (Doğan, 1999:26-43). Bu yapıda;
genel olarak eğitim kurumlarının, özel olarak mesleki eğitim kurumlarının işgücü
piyasasının talep ettiği nitelikte mezun yetiştirdiğini iddia etmek zordur. Mesleki
eğitim alanında görev yapan akademisyen ve uzmanların, eğitim sistemi ile
istihdam arasındaki ilişkinin kopuk olduğu tespiti bu durumu
doğrulamaktadır(Öke, 2007).
Sonuç olarak mezunlara ilişkin araştırmaların ortaya koyduğu gerçek şudur;
okul, kolay ve doğrudan bir istihdam olanağı sağlamamaktadır. Ġkinci olarak da
mezunların %50’ye varan oranını teşkil eden öğrencilerin eğitim aldıkları alanın
dışında istihdam ediliyor olmalarıdır. Başka bir anlatımla; çeşitli aralıklarla
gerçekleştirilen araştırmalar eğitim-istihdam ilişkisi arasında bir kopukluk
olduğunu göstermektedir. 2004 yılında Metal Sanayicileri Sendikası(MESS)
tarafından yapılan anketler de bu sonuçları doğrulamaktadır. Araştırmaya göre
işyerlerinde çalışan mavi yakalıların %44,3’ü meslek lisesi ve teknik lise
mezunudur. MESS üyesi işverenlerin %77,3’ü çalışanlarla ilgili beceri eksikliği
sorunu yaşadığını vurgulamıştır. Ġşverenlerin %83,7’si beceri eksikliğini
gidermek için kendileri çalışma yürütmektedir. Ġşverenler karşılaşılan beceri
eksikliği alanlarını sıralarken, ilk sıraya“alınan eğitim ile işin gerektirdiği vasıfların
örtüşmemesi”ni koymuştur (MESS, 2004,12-16) MEGEP Projesi bugüne kadar
yürütülen projelerin en kapsamlı olanıdır. Bu proje ile 93 816 işyeri içinden 6 103
örnek işyeri seçilmiş, TUIK kayıtları kullanılarak ağırlıklar hesaplanmış, bölgesel
ve iktisadi faaliyet grupları ayrıntısında tabloları hesaplanarak analiz raporu
hazırlanmış. Araştırma sonucu en çok ihtiyaç duyulan dikiş makinesi oporütörü
ile otobüs şoförü olduğu tespit edilmiş. Burada, %21.6 ile makine montajcısına,
%18,4 ile de kimyagere ihtiyaç duyulduğu ortaya konmuştur.
Dünya bankasının 1995 yılında yayınladığı "eğitim Ġçin Stratejiler ve
Öncelikler" adlı çalışmada eğitime ilişkin genel tercihlerini ve uygulamaları
detaylı olarak verilmekte, son bölümde ise geleceğe ilişkin stratejik tercihler
sıralanmaktadır. World Bank (1995).
SONUÇ VE ÖNERİLER
Araştırmadan elde edilen sonuçlara göre, firmaların ortaöğretim
kurumları ile sanayi sektörü arasındaki etkileşimi sağlamaya yönelik olarak,
ortaöğretim kurumlarının işgücü piyasasının taleplerine yeterli duyarlılığı gösterip
göstermedikleri konusundaki soruya bazı firmalar evet derken bazıları hayır
demiştir. Ortaöğretim kurumları ile birlikte meslek standartlarını belirlemek ve
değerlendirme sürecine katılmak ister misiniz, sorusuna ise, firmaların hemen
hemen tamamına yakını evet demiştir. Araştırmanın ikinci bölümünde sanayi
alanlarının %19.2 satış elemanı ve elektrik-elektronik teknisyeni, %13.6 makine
montajcısı, %21.6 makine teknisyeni, %12.8 kaynak teknikerleri, %18.4
kimyager, %17.6 temizlik görevlisine ihtiyaçları olduğu görülmektedir. Ayrıca,
Ġşgücünde aranılan yetenek ve becerilere bakıldığında firmaların büyük bir
çoğunluğu %96.8 ile yaptıkları işte mükemmeli aramalarını %95.2 ile de Mesleki
yeterliğe %92 bağlılık duygusuna sahip olmalarını bekledikleri görülmektedir.
Ġşverenler, meslek liselerinde eğitim almış olan elemanlarını öğrenme ve
öğretme becerisi açısından %97.2-93.5 başarılı bulduklarını fakat yabancı dil,
müşteriye odaklanma, iletişim ve yoğun çalışma istekleri bakımından da düşük
düzeyde olduğunu ortaya koymuşlardır. Bu da bize meslek liselerinin
öğrencilerini çalışma hayatına hazırlama ve sosyal etkileşim becerisi
kazandırmada yetersiz kaldıklarını göstermektedir.
2007-2008 öğretim yılı itibariyle liselerdeki 3 245 322 öğrencinin %61
genel liselerde, %39 mesleki ve teknik liselerde, öğrenim görmektedir. Eğitim
sistemimiz ile istihdam arasındaki ilişkinin kopukluğu da esas olarak burada
yatmakta olduğu gibi, yükseköğretim önünde yığılmada büyük ölçüde buradan
kaynaklanmaktadır. O halde yeni yatırımların tamamı mesleki ve teknik öğretim
liselerine kaydırılmalı(DPT,2001), Ayrıca çağın gereklerine uygun bir işgücü
yetiştirebilmesi için, yabancı dil ve bilgisayar eğitiminin ülkemizde hızla
yaygınlaştırılması gerekmektedir. Kendini ifade becerisi kazandırma, uygulamalı
eğitimin her yaştaki çocuk ve gençler için faydalı bir uğraş ve bir doğal öğrenme
aracı olarak benimsenip kullanılır olmasıdır.
Kısaca, eğitimcilerin eğitim işini ve sorumluluğunu yüklenen
meslektaşları ile birlikte aşağıdaki konular üzerinde düşünüp tartışmalarında
yarar vardır. Eğitim kurumlarının demokratik toplumdaki değişen yeri, bir insan
olarak kendini yenileme ve geliştirme, duyuşsal ve kişisel gelişim için rehberliğin
gelişmesi, karmaşık kültürel ve sosyo-politik düzen içinde liderlik ve değişim,
yapıcı öğretim ve öğrenmelerin gerçekleştirilmesi gibi.
Araştırmadan ortaya çıkan bu sonuçlara göre, eğitim-sanayi alanında
sağlıklı bir bağ oluşturulmasında daha etkin projeler ve çalışmaların yapılması
gerektiği anlaşılmaktadır. Bu anlamda eğitim alanında görevli olan kişilere bu
konuda büyük sorumluluklar düşmektedir. Hem nitelikli işgücünün yetişmesi hem
de yetişmiş işgücünün iş sahibi olabilmesi açısından önemlidir. Son zamanlarda
ülkemizde turizm alanına yönelik çalışmalarda da Turizm sektöründeki
işverenlerle turizm eğitimi veren okulların işbirliğinin arttırılması konusunda da
bu tür bir araştırma yararlı olabilir.
KAYNAKÇA
BĠRCAN, Ġsmail.(1999) Türkiye’de Eğitim ve Ġstihdam Arasındaki ilişkiler, Türkiye’de Mesleki Eğitim Sisteminde Sektör Diyaloğu-GTZ Projesi, Ankara. DOĞAN, Hıfzı.(1999), Türkiye’de Mesleki ve Teknik Eğitimin Yeniden Yapılandırılması, Türk Mesleki Eğitim Sisteminde Sektör Diyaloğu Projesi-GTZ, Ankara. DPT (2001).VIII: Eğitim Mesleki Beş yıllık kalkınma planı, Ortaöğretim: Genel Eğitim Teknik Eğitim Özel Ġhtisas Komisyonu Raporu, No:2576. GÜRÜZ, Kemal(1995). Eğitim Yönetimi ve Kalite , 4.Ulusal Kalite Kongresi, Toplam kalite Yönetimi ve Eğitimde Kalite, 8-9 kasım, Ġstanbul, s.711-721. LANGFORD Davit Ve CLEARY Barbara (1999). Eğitimde Kalite Yönetim Ġstanbul: KalDer Yayınları, no:29. MEGEP, (2006). Mesleki Eğitimi Geliştirme Projesi, Türkiye’deki Mesleki Egitim ve Ögretim Sisteminde Sosyal Ortaklar ve Sosyal Diyalogun Rolünün Güçlendirilmesi Politika Belgesi, Milli Eğitim Bakanlığı, Projeler Daire Başkanlığı, Ankara. http://www.megep.meb.gov.tr/indextr.html MESS, (2004). Üyelerinde Mavi Yakalı Nitelikli işgücü Araştırması Yayın No:426, 436, Ġstanbul. TĠTĠZ, M.Tınaz.(1995). Eğitimde KAISEN, 4.Ulusal Kalite Kongresi, Toplam kalite Yönetimi ve Eğitimde Kalite, 8-9 kasım, Ġstanbul: s.15-19. World Bank (1995).Priorities and Strategies for Education. A World Bank Review, The World Bank Publiation, Washington. ÖKE, M.Kemal.(2007). Türkiye’de Sosyal Tarafların Mesleki Eğitim ve Öğretim Üzerindeki Rolü, Eğitim-İstihdam İlişkisi, Türkiye Ġş Kurumu Konferansı, 22 Mayıs AĠBÜ Bolu.
<http://www.iibf.ibu.edu.tr/bolumler/kamuyonetimi/mkepdf/12.pdf/> (2007, Mayıs 22)
top related