institution eschi 00 be ch
Post on 27-Sep-2015
59 Views
Preview:
DESCRIPTION
TRANSCRIPT
-
lI
I
-
^^
iii
U^ul CUz.eimt pO^erJiraeen^ J^^f
-
"^:-:' ' V; ;.- :-^
-
INSTITUTIONESC H I M I C iE
Prodrom^,id efl,
JOANNIS JOACHIMIBECHEKI SPIR.ENSIS
Mathem. 8c Med. Doa.
OEDIPUSC H I M I C U S
Obfcuriorum Terminorum& Prin-cipiorum Chimicorum , Myfteria
aperiens 6c refolvens.
O^ufculum , omnihus Medicma& Chimia Studio/is^k^uj^erquftm utile^ necejfmum.
AMSTELODAUnApud Ellzeum Weyerstraten,
Anno i^^4.
-
ISIobiUJfimo 5 ExcellentijfimoyDoUipmo viro
D O M I N O
FRANCISCOD E L E B O E,
dido
S Y L V I O.Med. DocStori, Ejufdemque Fa
cultatis in Alma Academia Lugdu-no-Batava Medicinae Pradic^
ProfefTori Ordinarioi Pra(flicQ&: Chimico ExpertilTi-
mo precatur
jS^lultamfelicitatemJOHANNES ]0ACHIMUS BeCHERUS, M- D
Dmirandum hoc planeeft ieculum, quo, quimvix ullo alio tara varianova nobis accidere,
ut, & quod Isetemur, &dolea-'musjhabeamus.
^ 3 Vidi-
-
Epijlola Dedicatorta,Vidimus mutari Imperia, trun-
cari, mori, coronari, exulare,reftitui , Imperatores , Reges
,
Principes, omnes Europse par-tes belli arliffe flammis.
Inter hsec publica, non le-vem fcientiae innovationem fo^-iere, in dubium enim revocatacertiflima, atque inventa intro-dudta fiint novillima , ita ut re-rum veritas , tot examinibus &inquifitionibus ultro citroque a-gitata, mult6 elegantior, fuc-culentior , & nervofior , hocnobis tempore compareat. Ha-bemus nos ut A6toribus hujusfeculi , fi quse nova utifia feli-
citer introduxerunt 5 gratias de-cernamus
,quantum valemus,
maximas 5 eorumq j nomina invmortaHtati mandemus.Hoc feculo quoque, varia Phi-
lofb-
-
Eptjlola Dedicatoria.
lofophandi genera, in Arifto-teleni Philofophorum PrincipemirruiiJe
,qu2e fuos femper lia-
buere Paraftatas , neminem la-tet.
Non novam fed Stagirita mul-to feniorem Philofophiam , ve-ramq s Philofophandi rationem
,
efFe
-
Eptjlota T>edicatom.
profeflus es, quod vel fbla deAlimentomm fermentatione inventriGuIo , 6c chyli mutationein fanguinem DodtiHima difpu-tatio
,quam tuo Prxfidio fod-
fti, luculenter exhibet.Utiliffimum profecfto munus
Jubiifti,quo tui Auditores non
verba fedcorpora, nonchyme-rafticos terminos , verum ipfasreales Enchyrifes, non inanesdeniq; & im.materiales facul-tates, ied a Te demonftrati ef-fed:us caufas pradicas audiunt >videntj tangunt.Non ergo nova , fed antiqui-
tate probatiffima ab interitu re-vocaftij cui Nos felicia auipica-mur apprecari Omina, prseler-tim quodinterturbaras;Tua huc-tisque tam pr^clare egeris. Lau-
det ftudioia juventus fuos , aqui-
-
EptfloU Dedkatorta.
quibus & temporis & fiimptuumjadlura., eheu garrire terminos
,
Pfittacorum inftar addidicit,
tempus autem , rebus ipfis uti-iius impendere dedidicit, Tibicerte Fir ExceUeiitiJfime , a TuisAuditoribus, plus mult5 debe-tur 3 utpote a Quo , unde & ani-mum &: corpus alant, habent,atq ; ita , vetusjuxta illud , ab afi-nis equos confcenderunt
,qui-
bus equitantibus , ut calcar adde-rem , & Tibi , uti tam infigni Ar-chippokomo congratularer cumraultis in votis diu anxiehabui,verum cum plures occupationesita rfiie diftraherent, ur ab illotempore, quo Lugduni & Tua6cperte, celeberrimi iftius Ma-thematici, v?cn Schoten , converia-tioiie fruebar , ob diflSta loca , 6cvaria negotia Te coram loqui
"^ j non
-
Epijiola Dedicatoria.
Bon licuerit, Legatum, 4^i amici.tiam noltram novo foedere reno-vet, tibi mittendum effe conclufiiOedipus ei nomen eft , utinamSphingis Chimicse aenigmatare-folvendo , & Tibi Sc omnibus fa-tisfaciat , verum vix efFugiet me-tamorphofin
,qua aliquibus ni-
mium fcrupulofisjCX Oedipo Da-vus fiet, fed fiberum cuique fiiumeftojudicium. Nos talibus , illudexcojnoediaTerentiiopponimus
.
Incerta haec , ii tu poftules
Ratlone certa facere , nihiiu plusagas
,
Quam fi des operam , ut cum ratione in.'fanias.
Tu verp , Fir Nohiltffime , proinnata Tuahumanitate^huic meo,iive Oedipo five Davo , Tuo inMufseo locum amoris non dene-gabis
,quicquid ei humanitatis
,
prxftiteris, agnolcet, neque e-nim cascus eft
,qui proprium oc-
cidat
-
Epijlola DedkatOYta.
cidat patrem, prout Oedipus,Laii filius, fecifle perhibetur. Tu-te eumhofpitioexcipejnoneft,quod aut Oedipodas aut Telego-nos timeas; Amoris iymbolum infronte gerit, quo omnes ver^Chimise amantes excipit^a taUbusexcipietur & ipfenon nifibene-vole^cumut eum manumitterem,pubhcique juris facerem , a noninfimae notse viris , non femel ^d-monitus fui.
Hifce vale quam optime VirNobihflime, cum fehcioribus Pa-raftatis , Tuis Auditoribus , Cuilongaevam vitam, his vero perpe-tuum florem 6c Harmoniam pre-camur.
Daham Mogunti^ h Mufao.Calendis Martii AnnoaChrifloISIato ,fupra Millejimumfexcen*tefimumfexagejimo tertio.
-
L E C T O R I
C H I M I C OSalutem^
CVm -percontandi gratia , pmmfiripta mea Chimica LeEioribpisplacitura fint , atque in eum
finem ^ TraB^atujn deMetallo-rpim generatione , redt^cliong & per~fe^ione fiuh A^fetallurgiA mmine ede"rem
, infiiper in catalogo Ubrorum Fran^cofitrtenfi plures traBatm Chimicospro"mitterem
,prater expeBationem , multo^i
rum expeUationi ^ adeo iltoficrlptofiatiS'
feci, Ht reliqmspromifiostra^atiisplii"rimi a me defiderarent ^ ac 'BibliopoUurgerent , nt infiantibns nHndinis , qud^^dam ex Chimicis ficriptis pralo commit^terem^ dubim deliberavi ^ utrnm ficri-ptorum meorum alteriprsferam^ TraBa*tum de laudibus viirioli^ an OedipumChimicum ? illum quidem oh multifa"riam praxin, hunc vero , oh princi-piorum explicationera utilem (^ necefifiarinm > verum cum flurimi ficriptO".
res
-
Pra^fatio ad Le^torem.W Chimici , male apnd Tjrones au^diant^ qmd fua confuse ^ ohfure traHarint
^ ne eandem ego incurram cen^*furam^ Methodice ^ juxta ordinemmihi procedendum duxi
,Quare jaUa
frincipio de rerum, -prafertim metallo'
rum generatione ^ in Metatturgta^ adchfcuriorum rerum ^ Terminorum ex^fUcationem me convertam
,quo pofito
fundamento ^ TraEiatum de Laudihus"vitriolifuperftruam ,
-
Prxfatio ad Leftorem.0* grandem ^, um verbo Oedipum
,
fma mente , m corfore fano , ferlegas 5 volvas , intelligas, Stylum hujmOpftfctili- qmd attinet ^ oraitorium nonejfe y flus enim ad materiamquamver"ha rejfexi^ tum quicquid hk leges yraftifime perfcriftum fcias, termino'
rnm ergavocahulis magna exfarte har^haris uti dehm^ fic fr^ifiente arte ^ fiquis froinde Latinitatis causa me velli"
cety is hic me ^hilofofhmn^ alibieX"ferietm Fhiklogum* Fale*
Th
-
OMA.SiATi tJi . -
^ rK^T' " ^
-
V^ttmmt^ craJjvties
^^TA^rAi50>i
T:b^tii
Itvaltera. nttmrm'/-^acte fje
at^Mtte teaeifatidur^
3LARI^H^C XJT 1IOM1XIBXJ5
i:.sT Ajts TTA:aARo iis^ IjTjCEMTUODIT LAUI):E.TURDliXJSir^ ^TERT^UM qyi ia:bltiimSU^IN:eTOTTJB IPOTliNTI^INroBX^ SUIS ABII!
-
(l)
TITULUS PRIMUS,De- Priina Materia ChimicGrum.
Frooemmm,
R.ima Materia a Chimicispro clavi artis femper eft ha-bita, unde, antequam ipfamRegiam ingrediamur , taliclavi opuseft , alioquin in
Naturas Secretorum Scriniorum aper-tura 5 in cafTum laborabimus , neque utgenuini , fed ut fures , multis Sophifma-tibus& dolis intrabimus. Abhorreo re-cenfere quantis nugis, variifque phan-taftnatibus plurimi hancprimam mate-riam qusfiverint & quam in inexplica-bilia tefqua aberrarint ; principaliter ta-men opiniones circa hanc materiam
,
paucis exponam. Aliqui eam illud Ni-hilum efle putabant, ex quo Deus mun-
A dum
-
2 Titdlm I.dum condidit , alii materiam ccelorum
,
alii Spiritum Mundi , alii primam mate-riamAriftotelicorum^alii fubftantiam fe-minalem ipecificam,pro ea agnoverunt,fingulas has & diverfas opiniones , in fe-quentibus quinque paragraphis , ea quapotero brevitate & veritate examinabo.r
. I. DeNihilo ^ vacm.Deum mundum ex nihilo creaffe , fa-
crse teftantur literae,quid autem id ni-
hilumfuerit, hinc &inde controverti-tur 3 probabilis & communis fententia
,
ex vocabuli etymologia defumpta eft
;
nihilum enim eft id,quod non cft , id
eft 5 nihil , feu non ens : veriim funt quiprobant hoc nihilum feu non ens, refpe.d:u fui aliquid , refpedu autem noftri &rerum creatarum, nihilefle, cumnon
lit dehac fubftantia, ficutvulgus fpa-tium aereum nominat vacuum, cum ta-men fit aereplenum, hanc fententiamprobant ex Paulo
,qui affirmat Deum
produxifle Entia inexiftentia , tale hocelfe, quod nihilum vocatur, ex quoDeus Mundum condidilfe perhibetur
,
feruntj id ergo Nihilum vocant primamma-
-
De I. Materia Chimicorum, 5materiam,cum in ordine creationis nul-lam ante fe habeat; ex hac omnia corpo-ra produfla , & in hanc quoque eare-duci polTe, tam ex facris literis, quam exvariis Philofophis probant, praefertimex Paracelfo
,
qui fcribit, corpus in nihi-lum hoc vero in aliquid reducatur, Au-doris verba funt , "^il^t^ mu^ IW n\d)t$waDcn / aiiff bap m^ ntclir^ m^ix^m6 icfif^ i\>Ctt)C. Verum Paracelfumnon de hac omnimoda redu6lione
,quas
foli Deo competit verba facere, animad-vertet qui antecedentia & confequentia.evolvet , ubi de putrefadlione & foluti-one tradat , ad quas operationes h^c e-jus dida referenda funt , finis hujus Phi-lofophiae eft
,quod corpora in hoc nihi-
lum velint reducere, ex hoc autem nihi-lo perfediora educere , fed ejusmodi o-perationes nugaefunt, primo enim ini-plicat effealiquid, & efTenihil .z.Kedu-d:io corporum in nihilum
,fbli Deo eft
pofTibilis, quemadmoduedudlio.^. Po-lito, quod talis redu6lio effet poilibilis
,
nullam video vel caufam , vel mediumperfedionjs edutlionis , cum nulla fit
A z ra-
-
4 Titulm I.ratio , cur non tam cito ex ea afiniimquam aurum educant
,4. Licet id nihi-
lum eflet Pauli non ens,non tamen videoquomodo artifex id tradare ac manibusaut "igne , aut in vitris elaborare poffit
,
cum non Entis nulla fint accidentia , ac-cidentia autem ad tradationem talemrequirantur, fi enim non habeatcolo-rem non cadet fub vifum , &c.
Sunt quoque qui ftatuunt, anteCrea-tionem Mundi nihil fuifTe prasterquamDeum, nuUum locum^ nullum ubi,eumomnia impleviffe, neque fuiffe vacuum
,
fi enim pr^ter Deum,vel vacuum,vel a-liquod aliud illo non creatore fuifTet,coaeternum ei extitilTet^quod abfurdumeffet, quare ftatuuntDeumcreafTe va-cuum, quod putant efFe illud nihilumimproprie fumptum,ex hoc vacuomun-dum conditum, illudqj vacuum ineoadhuc diffeminatum effe vel ex hoc uni-co probant
,quod locus vacui a quibus-
dam mathematicis neotericis demon-ftratusfit , verum h^c ultima ratio ma-xime fallit, cum faliifFimumfitdariinnatura loGum vacui, & P. Valeriani Mar
gnt
-
De I. Materia Chimicorum, 5gni Capuzzini, fuorumque vacuiftarumDemonftratio nullum habeat locum,poft fubtiliilima enim Examina & de-monPcrationes aliorum , ipfe ego praedi-(5lo P. Valeriano ad oculum fuas de-monftrationis falkciam demonftravi, idenim fpatium in phiola (vitrum Chimi-cis fic didum , ampullam cum collo ob-longo habens) quod ille omni elementovacuum efle clamat , fane etiam aere va-cuum effe debet
,quod fi eft^ nulla rare-
fadionis & condenfationis mutabilitasin eo animadverti debet cum fubjediumrarefadlionis & condenfationis aer ftt
,
fed calor, vitro admotarum manuum,rarefadionem in vitro caufat
,quod ex
defcenfu mercurii in phiola , rurfusque'afcenfii , amotis manibus apparet , ergovel cxco Hquet,nullum ibi dari vacuum;denique num imaginarium hoc vacuumprasdidum Pauli non ens fit , Theologisdifcutiendum relinquo,certe in Phyficisqui vacuum fuum cerebrum,hoc imagi-nario vacuo replent,nae ifti in praxi Chi-mica & vacuas manus& vacuum expe-ricntur Marfupium.
A 3 Ter-
-
6 TitnlM-s I.Terminus apud Philofophos Chimi-
cos in nihilum reducere , efl: corpus de-flruere & alterare , modo naturx nonconvenienti , fic in nihilum reducere
,
non raro apud illos fumitur pro corpuscomburere.
. 2 Dem^iterlciCcelorHmGerhardus Dorn cum fuis alTeclis,
flatuit materiam coelorum,eire quintamEfFentiam hujus materi^ fublunaris , in-corruptibilem , hujus inferioris mundiconfervatricem , omnium corporum ve-rum vegetativum, paucis Elementorumanimam
,
qu^ corpora fublunaria a cor-ruptione praefervat , eaque in maximamfua2 fpeciei perfedtionemexaltat , hancideo ccelorum materiam omnibus cor-poribusfublunaribus pro confervationea Deo inditam elfe atque per artem indefeparari ac concentrari,hominibus,pIan-tis & metaUis, in maximam utilitatemcommunicari poffe 5 Deniquehanc ma-teriam aviculam Hermetis effe qus a ter-ra ccelum afcendat ^ coeloque in terramdefcendat , eam fcecundet
,prout hanc
fententiam latiias pertraclat , in prxfati-one
-
Vel. Afateria Chimicomm, jdne fupra Lapidem fuum Metaphyfi-cum
;
- Ex hifce tria nobis confideranda oc-currunt , i . An materia coelorum diffe-rat a materia noftra fublunari. i, An re-xjuiratur ad vegetationem & conferva-tionem ac alterationem corporum fub-lunarium. 3. An fit parabilis ac arte tra-d:abilis.
. Primum punclum quod attinet, me-mini de eo inter Ariftotelicos quoque,Controverfiam elfe, praefertim an inccelo fit materia ? &:fie{ky anfiteademcum hac noftrati ; etfi vero quantum ad-priorem qusftionem , in omnem Par-,tem fat dubitationum occurrat
,proba-
bilior tamen nobis videtur ea opinio
,
.qiiae ccelo materiam tribuit , rede enimScaligerfcribit. exerc. 359. S. 11. facerecorpus finemateria, effe facereinfom-nium fine fomno , feu ut idem habet ini. de pJantis, panem fine farina Ubicun-que enim Qoantitas^ figura & motus lo-calis eftjibi materiam fubeiTe necelfe eft,nam quantitas materiae naturam proxi-me infequitur , & fine ea nulli rei ineffe
A 4 po-
-
8 Tuulm Lpotefi: , omnesque formae &: accidentiaper fe non funt quanta,fed dicuntur effequanta ob quantitatem materise , cuiin-funt^ quapropter cum coelum elfe quan-tum, certae figur^ finitaeque magnitudi-nis , & moveri localiter , videamus^ ma-teriam ipfi ineffe omnino fatendum eftjqualis vero fit materia , an hsec noftras
,
an vero aliqua particularis , adeo obfcu-rum eft, ut quicquid etiam ftatuas , faci-le
,quo te defendas invenias. Plurimo-
rum exLantiquis Philofophis opinio fuit,coelum ex uno vel pluribus noftrorumelementorum conftare, quae opinio mo-do non probatur , etfi aliam ipfi materi-am quam noftratem hancprimamaffi-gnaadam eflfe non cenfeamuS;, novumenim aliquod Ens in cenfum naturaein-ducere , nulla cogit neceffitas , cum om-nia quae coelo, ob materiam competunt,ei noftra haec recle tribuere poffit. UndeScaliger exerc. 6 1 . hanc rem ^\c conclu-dit : materia una ab alia diverfa non eftnifi per advenientem formam ^ qua ^ithoc aliquid.Materia enim quatenus ma-teria nullum in fe adum includit , nihil-
que
-
T>eJ, AfateriaChimicomm, 9qiie determinatum obtinet , fcd omnemdeterminationem a forma accipit j coeloinfuper inefl: quantitas, aliaeque nonnul-Ix qualitates
,quae ipfi cum inferioribus
hifce funt communes & a materia pro-fici/cuntur , obijciunt aliqui coelum elfeincorruptibile, noftratem primam ma-tcriam corruptibilem & alterabilem effe.Reipondemus etfi coelo materiam hancnoftratemtribuamuSj tamen timendumnonelfe, ne ruat & corrumpatur , cumtefte Zabarella. libr. de ortu & int^ritu.c. II. materiaprima^ cum iit ens merapoteftate nihilque agat , non eft adas-quata caufa generationis , & corruptio-nis rerum^fed faltem caufa (ine qua non,agens autem eft caufa generationis ad^-quata omnisque adio agenti alfcribendaeft , materias autem tanti^im paflio. Cau-fa ergo cur nonfiatgeneratio&corru-ptio incoeloeft, quia ccelonihildaturcontrarium , a quo poffit corrumpi , &quia ei nulla ad alias formas recipiendaspotentia particularis eft
,qux fola op-
ponitur adui & cum privatione , re ea--dem eft. In coelo enim non eft privatio
A 5 for-
-
10 Titulm I.formarum corruptibilium, quia coelumnon habet potentiam proximam.reci-piendi formas fablunares , fedccelifor-ma ita fibi fuam materiam devincit &difponit, ut ad alias formas recipiendas
,
potentiam particularem non habeat, fedtantum illam univerfalem quae eft apti-tudo ad omnesformasindiftindereci-piendas; Ex hifce liquet coelum quidemhabere materiam
, illam autem neque anoftra diverfam, neque cjusdemquin-tam elTentiam, fed eam ipfam^, forma ta-men perfedtiore, qus quidem non eft a-nima , formis vero elementorum nobi-lior, efle prsditam & informatam, a quaialtim fit hoc aliquid.
2. Secundum pundum quod attinetAn nempe ccelum peculiari & occultavi
,quam inftuentiam vocant , inferiora
hsc afticiat ? Plerique quidem ex iis
,
quibus cum Aftrologis lis eft , fblum lu-men quod varie
,pro motuum ccele-
ilium varietate, variis locis communica-tur 5 ad omnes effe
-
De I. Materm Chimicorum. 1
1
coelum non foliim per motum & lu-men
,hincque dependentem calorem
,
fed etiam per peculiares quasdam vires
,
quas influentias vocant , inferiora hsec
afficere, multa enim a coelo proficifcun-tur, quae lumini ejusdem affcribi nonpoffunt , lumen enim a corpore opaco
,
vel denfo impediri poteft , cum tamenin profundillimis terrae cavernis , fubaquis quo nec calor , nec lumen a coeloproduda penetrat ^ multa tam-en cceloconcurrente generentur, & certe cummagneti, aliisque rebus fublunaribus
,
infignes, fine lumine, in res diifitas agen-diviresinlint, eaedem ccelo , corporitam magnifico denegands non funt.Quousque tamen fe extendat hic ceeliinfluxus & in quas res sgat, num vegeta-tionis& rerum confervationis caufa pri-mariafit, inquirendum, hocfanene-gandum non efl: , ccelum in res materia-les & mere naturales omines agere, an ta-men influxus ille coeleftis principalis
caufa omnis vegetationis & confervatio-nis rerum fublunarium fit , fi caloremfblis excipiamus, merito^dubitamus;. A ^ poiTe
-
12, Titulus I.pofTe quidem alterare & agere in corpo-ra rublunaria non negamus^ ficut &concedimus quod accidentaliter vege-tationem promoveat
,quod vero prin-
cipaliter requiratur , merito haefitamus,cum multa corpora fublunaria fint, quaenullam ab aftris patiantur viciffitudi-nem, accedit levis quorundam corpo-rum per inferiora elementa deftruclio
,
quae eis non ufuveniret fi tota vis con-
fervativa & vegetativa ex aftris, quorumpotentia major eft noftra
,promanaret
atque dependeret.
3. An materia ccelorum fit parabilis acarte tradabilis corporibusque inferiori-bus ad fui confervationem communica-bilis? Statuit hocpraefatus GerhardusDorn 5 verum ut nugas fuas tegat , aftir-mat neceffe non effe iit materia hasc excoelo petatur ^ cum fubolefcat impoffi-
biiitatem , verum inquit , inditam eameffe & deJeatur a Deo omnibus corpori-bus, pro confervatione& vegetatione,quare ex corporibus fublunaribus &quidem unoquoque facillime arte Spa-gyrica feparari poffitj fed ficut haec Phi-
lofo-
-
De I. Materia Chimicomm. 15lofbphia a principio non parum fplen-doris Auditoribus objicit, itaprofedoheicomni rationis lumine caret
,quam
abfurdum enim fit duas materias & for-mas uni inelTe corpori , item fepararemateriam a forma & accidentibus^ illamtamen manu , vitro & igne velle tra(5la-re, quilibet videt , ipfe Dorn fateturpraecitato loco , om^nes operationes fpa-gyricas tantum miftorum fublunarium,accidentium alterationes effe, paucis ve-ro lineis pofl 5 docet feparationem ma-terias
,quam fibi pr^fupponit abfque
omni fbrma & accidentibus , fane quific fabulantur
,perpetuum in fuo vitro
& cerebro tradabunt non ens.
.3. Demateriafrima u4rifto'telicorum*
Non pauci Chimici funt, qui ajuntChimicorum materiam, unam eandem-que effe cum Ariftotelicis
,quare omni-
bus corporibus fublunaribus ineffe at-que exfnde elici poffe, autumant, veriamquandiu talis materia fui corporis acci-dentia & formam continet , tamdiu pro
A 7 pri-
-
14 Titulm Lprima , univerfali & informi ftatui ne-quit, talem vero materiam a corporibusarte non elici aut tradhri pofTe
,quilibct
animadvertet qui fciet materiam abfqueforma & accidentibus tradabilem nonefTe^ ciim verius Ens rationis quam ma-teria fit.
.4. De SprituHniverp,Sunt qui ftatuunt, fingularemterrae
inefte Spiritum,qui omnia corpora ve-
getat& confervat, huic habitaculum ali-qui rori, alii pluvi^ , alii luto , terr^, fi-licibus, non pauci nitro aifcribunt, undevariis Jaboribus educere conantur , ve-riim tales videntur Naturam fubintel-ligere^eamque corporaliter ob oculos ft-fierevelle , rerum enim vegetatio natu-rae facultas eft , non materiale aliquodcorpus vel fpiritus
,qui in manus artifi-
cum veniat,
pari enim impoifibilitateoccultas quaiitates naturae fuis quis ocu-
Jis videbit, fuis quaeret tradare mani-bus; Non inficias eo reperiri materiasfubtiJes, quibus vegetatio promoveturatque corpora confervantur j veriim ac-
ciden-
-
^De I. Materia Chimicorum, 1 5,cidentaliter , non efTentialiter , tam di-verfimode, fimo enim vegetabilia^bonisfuccis animalia , fulphuribus metallapromoventur, fuaque in vegetationeadjuvantur ; unicum ergo fpiritum proomni rerum vegetatione velle qu-^rere,eft idem ac ftatuere unam materiampro tribusregnis, quod abrurdiffimumeft.
, 5. DeveraChimicorumfrimamateria,
Cum Chimica fcientia praclica fit,"fubjelum ctiam habet materiale& pra-d:icum
,quare id pro prima materia fta-
tuit,quod primiim ei fub fenfum &
manus cadit , tale autem Arillotelico-rumprima materia effe neq^it , cum illatantum ratione comprehendi, oculis ve-ro manibusque apprehendi non poffit
,
alia merito nobis quaerenda erit , nempeAriflotelicorum fecunda
,quae Chimi-
corum prima eft,puta primas materi^
Ariftotelic9 accidentia , haec enim tra-6:ationi Chimicae inferviunt ; Sciendumautem eft, qua ratione Chimici acciden-
tia
-
i6 Titulm I.tia pro prima rerum materia fumant , cofcilicet ordine quo primiim ob oculoscadunt , nempe in femine ; femen enimprima efl: rerum materia , in ordine quoeam tradare licet: fic femen bovis , rapi,plumbi, eft prima materia bovis 5 rapi,plumbi qu^ nobis fub oculos & manuscadit^quare quotiefcunque apud Cliimi-cosprim^ corporum materi^ mentiofit,femper ejus corporis femen fubintelligidebet , varia autem conlideranda obve-niunt circa Chimicorum primam mate-riam, i . An corpus ipfum fit. 2. An fe-men corpus fit. 5. An una eademque fitin omnibus corporibus. 4. An alia ma-teria in ordine femen prascedens iit.5. Cui ufui inferviat & quare a Chimicistantopere expetatur.
I. An prima materia Chimicorumipfum corpus iit \ feu an ipfum corpusbovis, rapi
,plumbi
,pro eorum prima
materia fit habendum ? Refpondeo ^i^--tinguendum t^t inter adum & poten-tiam ;, inter continens & contentum ,bos enim & rapum femen fuum aduali-ter &potentialiter in fe continent, qua-
re
-
jDe l. MateriaChimicerum, 17re dici poteft bovem feu rapum poten-tialiter primam materiam Chimicamefle^ a(5lualiter vero per metonymiamcontinentis pro contento 5 quod deilliscorporibus intelligi debet
,quae femen
fblum in vafis feparatis gerunt , non au-tem de metallis , illa enim non nifi po-tentialiter pro prima Chimica materiaftatui pofTunt : adualiter vero , cum re-dudione metallum in fiiam primammateriam retroceffit ; femen enim inmetallis non in particulari loco, ficut in
animalibus & vegetabilibus conditur^'fhd in totam fiibftantiam eft diftemina-tum^feu totum metallum eft femen cor-porale per matricem fuam difperfum
,
adu tamen metallum pro prima eorummateria, non nifi potentialiter, feu {{ re-ducatur in eam, eft habendum.
2. An femen alicujuscorporisprimamateria Chimica fit,praecedentibuspro-batum & affirmative conclufum eft,diftinguendum tamen inter mafculi-num & foemininum femen
,illud enim
apud Chimicos formas , hoc materiae vi-1 ces obtinet
,quare ubi de prima materia
Chi-
-
^i Tttulm I.Chimica mentio fit, plerumque femenfoemininum fubintelJigitur
,quamvis
non raro etiam pro duplicato femineaccipiatur , tum vero aliis quoque no^minibus infigniri folet , vocatur enimchaos artis , eo quod duplicatum hoc fe-men omnia vegetationi fuas neceifaria infe contineat , nihilque ars praeterquam'ignem adhibeat
,prout Empedocles ait,
naturam igne adjuvare poffumus,prae-
terea enim nullum aliud habemus auxi-lium. Vocatur etiam Hyle Kadix Du-I^Hcata, Vitriolum natur^, quge nominain fequentibus debito loco citantur &cxplicantur.
3 An alia materia , femen in ordinepraecedens, Chimicorum primamate-;ria fit , aut t^t poifit ? Refporidemus,omnem materiam
,ex qui femen quod-
dam fieri poteft , fi late fumatur, poten-tialiter pro prima Chimicorum materiadeclarari poffe, ficin S.Scriptura fan-guis non raro fumitur pro femine ipfo
,
fic & dici potefl: , hominem exherbis,reliquifque animahbus.quibus vefcitur,nafci , cum inde in ventriculo , chyhis
,
.ex
-
De I. Mjtteria Chimicornm. ipex eo fanguis , ex hoc femen, taridem exillo homo generetur nec raro hxc Phi-lofophica Phrafisin Chimicorum Hbrireperitur, ubi materiam remotiffimam
,
nonnunquam fumunt pro propinqua,potentiam pro adu , caufam efficicntempro efFedu, quod fcribendigenus niliquisbeneattendat,mire Ledorem con-fundit. Pro conclufione autem abftra-himus in definitione adualis prima^ ma-teriae , ab omnibus materiis , ex quibuspotentiaiiter ac tandem a(fluahter ali-quod femen fieri ac nafci potefl- ; foluscnim ifte gradus , in quo femina collo-cata funt , aptus eft ad generationem
,
quod fi vel unicogradu fementalefivenatura , five arte alteretur, extra primaemateris gradum coUocatur, fi propa-gabis
, fiet corpus , fuamque inditamexprimet formam , {\ ftudebis in gradusremotos reducere , femen amphus noncrit
, veriim (iiam generandi & vegetan-di amittet potentiam
,quod videre licet
in feminibus vegetabihbus, illa enim de-bitis requifitis terras impofita produ-centur in corpus , artevero tra6tatare-
ducen-
-
20 Titulus I.ducentur in materiam liquidam , oleo-fam 5 vifcofam
,quam aliqui primordia-
lem aquam , veram nempe primam ma-teriam vocant , verum falfo , cum expe-rientia monftret , tali liquori omnemgenerationem & vegetationem , fi tecraeimponatur , effe ademptam^ quarecon-cludo 5 tum femen elle veram primamChimicorum materiam , cum generan-di & vegetandi integram potentiam ha-bet
,qugs fola igne in acftum reduci
poffit.
4. Quarto an prima Chimicorummateria una eademque fit in omnibuscorporibus ? Refpondemus. Si voca-bulum, prima materia chimica
,genera-
literfumamus, tum omnibus corpor^-bus ineffe , nullum enim corpus eft ,quod non fubftantiam feminalem ha-beat, unde oritur, fin vero fpecificecapiamus , fciendum eft num. cum , velline forma
^puta Chimica ( de qua in
fequentibus ) fumamus , fi cum forma,dicimus quodlibet corpus fuam mate-riam fpeciali forma devindam habere
,
& fic tot materias,quot corpora feu for-m^
-
De I. Afateria Chimkorum. 21mae funt , efTe , (in vero folam intelligasmateriam abfque caufae formantis vin-culo
,dicimus tantiim efTe triplicem,
Animalem nempe, Vegetabilem,&: Mi-neralem;Animalem vocari Menftruum,vegetabilem Aquam pluvialem. , Mine-ralem
,Aquam Mercurialem, adhaec
notandum efl: femina mafculina tan-quam caufas formantes , aut juxta Chi-micosformas , in fimiles tres claffes, fci-licet juxta tria regna dividi , veriim inunaquaque infinitis quafi modis^ totputa, quot in illoregno corporafunt,differre , cum e contra in ifto regno unatantum fit materia , apta ad recipiendasomnes, omnium graduum iftiusregniformas
,quod aperte in regno vegetabili
confpicimus , ubi una eademque aquapluvialis , omnibus feminibus vegetabi-libus adaequata eft , ita ut efFormatio-nem ab iftis fubeat
,hoc de fanguine
Menftruali ad animalia , & aqua mer-curiali ad metalla quoque intelligen-dum eft. Poffent ex hac propofitionetria in dubium revocari. i. An certumfit
, menftruum , aquam vegetabilem &^ Mer-
-
22 Titulm LMercurialem tres iftas materias triumregnorum exiftere? Kefpondemus cer-tiffimum efte, nam quae materia a formaIpecificam formationem fubit , illa cer-ta & adaequata materia eft , menftruumautem , aqua vegetabilis & Mercurialis
,
a fui regni formis fpecificam fubeuntformationem, ergo concludendum eft
,
tales effeprsedidarumformarum 5 cer-taSjprimas & adaequatas materias. Dein-de mirabitur quis triplicitatem harummateriarum. R.efpondemus, experientia& ipfa creatarum rerum ferieconftaretriplicitatem regnorum corporumqueiftis contentorum ; quasdam enim ani-malia, qusedam vegetabilia, alia minera-lia funt. Ad animalia quicquid vivit
;
ad vegetabilia quicquid femine inter-ram feminato crefcit ; ad mineralia refe-runtur lapides, gemmas , mineralia, me-talla^falia & fimilia foffilia ^ omniaita-que corpora ad iias tres claffes a Chimi-cis reducuntur , cur autem juxta eas
,
tres quoque ftatuantur materiae , nonfortuito fadum eft ; nam cum Greatorilib,uerit 5 feminibus & corporibus ani-
mali-
-
De I. Materm Chijnicorum, zymalibus dare aliam mixturam &com-pagem
,quas tantiim unione , aliam ve-
ro vegetabilibus quae coagulatione,)aliam denique metailis qux fixationeconftat
,neceiTe etiam erat , ut juxta
hanc triplicem difFerentiam , tres quo-que darentur materiae, quarumprimacum feminibusunionem , altera coagu-lationem , tertia fixationem fubiret , ne-que enim aqua pluvialis metallicis for-mis , aut aqua metallica animalibus con-venit. Ultimo fcitu dignum eft, qua af-finitate materiae hae fibi coh^reant
,
num una in alteram tranfmutari queat ?Dico ratione principii remotiffimi , ex:.quo Deus eas feparavit & condidit , illasex una radice nempe aqua tenui, cogna-tionem maximam fiimere ; veriim fa-
-
24 TttulHs I.de tumore ventris afflida mulier mor-tua atque aperta , & hinc is cafus dete-d:us fuit; qua ratione formae quaedamvegetabiles cum currente mercurio
, cuimultiimmaterias metallicas ineft,quem-que ideo , in varias prasfertim arboris fi-guras efformant , ludant , multis notumeft, undeliquetSympathiam quandamac afHnitatem, hafce inter tres materiaseffe^ quamvis ipfafua fubftantia into-tum differant , nuUaque arte ad invicemeommutari queant;, imo ejufmodi com-mutationes abhorreant. Quisenimun-quam aquam pluvialem aquas men-flrualis vices fuppleffe , autfanguinemcum falphuribus & formis metallicis fecommifcuifle , ignemque fuftinuiffe vi-dit?
^
Quinto,Quare Cognitio primas ma-
terias Chimicis adeo neceffaria atqueutilis fit, & hinc anxie quasratur? expraedidis facile liquet, cumenimfinisChimici fit generare , regenerare^ perfi-cere , deftruere , talefque adus promo-^vere, hi autem abfque corporum mate-rias alteratione abfolvi , aut debite per-
tractari
-
2)^1. Materia Chmicomm. 25tradari nequeant , neceiTario fciendumeft, quid hxc materia fit, qualiter areli-quis difFerat , & quomodo a Chimicisdefiniatur. Hoc ergo cognito funda-mento ad rehqua nos accingemus ; deforma hic agendum efTet , verum cumin fequenti titulo illa exphcetur , pau-cula quaedam pro conclufione hujusTituh in elucidationem didorum deprima materia Exemplorum inftar ap-ponam.
CoroUaria ad Titulumprimum defrimamaterid^
r . Quae fit Materia Metallorum?
R.efp. R.emota eft aqua graviffimaex mcrcuriah vapore orta
,propinqua
eft Aqua Mercuriahs non madefaciensmanus
,quod & teftatur ^Divus Tho-'
mas , in Commentario fupra Tertium li-^hrum Arifiotelis de meteoris
,fequenti-
hm\ Conjiderandum autem efi circafrin^cipia materialia metallorum^ qudtfunt in.
duplici dijf^renti^ > qu
-
z6 Titulm I.materia remota
,Jtcut efl vapor inclHfus
in locis lafidojis terra , alia autem funtmateria frofinqua , & hiic fHntfulfhur^ ^JA/Cercnrim , itaciHe infr
-
Del. Alateria Chimicorum. 27cfle debent
,quare concludo formam
Lapidis Pliilofbphorum eandem , cumauro, fed exaltatam; materiam verocommunem efTe cum omnibus metallis
,
omniaquc metalla exinde conftare , li-cet materia h.xc in illis non adeo per-feda& co6ta fit , ficut in lapide Philo-fophorum a cujus forma plusquam per-feda
,plus etiam perficitur quam a for-
mis vilioribus vulgarium metallorum;videmus enim Mercurium a forma auriadeo figi ut cum eaignemomnibusinprobis fuflineat , contrarium in reliquismetallis accidit
,propter formas imper-
fedioreS;, nam diflTerentia & praeflantiarerum non a materia , fed a forma pe-tenda efl
, eademque materia primaquae fubjacet formas antimonii Mercu-rii, plumbi, flanni, cupri^ ferri, efl quo-que fubjedum argenti & auri.
3. Qua ratione forma& materia La-I
pidis Philofbphorum reliquis metalliscommunicari , & an duae formae &: ma-
Iteriae uno in corpore efTe poffint ?
Dico formam Lapidis Philofopho-rum non alianj prasterquam formam
B 1 auri
-
28 TttfilHS I.aiiri efle fed exaltatam , magifque per-fcctam ; dum autem metallis commu-nicatur (quae in fluxu illam facillimcpropter homogeneitatem metallicamrecipiunt
:) non faeit perire eorum for-
mam , nec tamen fequitur efife duas for-mas in uno corpore
,perfeda enim for-
ma perficit minus perfedam,quae per-
fecla ejufdemefl: naturasciimperfeda,& tunc non duse fed una eft forma
,per-
ficiens autem forma, ob communica-
tionem fuse perfediionis , nonnihilim-minuitur in fua qualitate, quare tot gra-dibus retrocedit
,quot minus perfe-
clam perficit , unde forma informans& informata ad temperamentum 5 aurinempe sequilibrium deveniunt , idemlentiendum eft de materia, quae cumomnibus metallis homogenea eft.
4. An materia a forma feparari poflit?R.efp. Diftinguendura efle interfor-
mara accidentalem & efTentialem , acci-dentalis enim infervit ad ipfius materiasformam
,qua vel fal , vel aqua , vel me-
tallum folutum aut coagulatum efl:,hancformam dico eife alterabilem , ve-
rikn
- De I. Materia Chimicorum, 29rum infeparabilem, materiam enim for-mam accidentalem , accidentia nempehabere necefTe eft , alioquin eadem effetcum Ariftotelica , neque artificum ma-nibus tra
-
^o Titulus I.
inefle praefupponant , ficut etiam vide-mus ex fbla aqua pluviali interdum ve-getabilia provenire, licet nullumaliudfemen fuerit adhibitum, eadem enim in-ter formam & materiam eft harmonia
,
quam quae inter elementa,quge eodem
indiffolubili vinculo conftant , nequetotaliter fe ab invicem feparari patiun*tur.
5. An&inquantum poffibileatquearti neceffarium fit, ut prima materiaauri \ forma auri feparetur ?
Sciendum eft hanc feparationem inomni generatione eflTe neceffariam , adCaufandam contrarietatem
,prima enim
contraria , cujufvis generationis caufaefunt, materia enim devinda fuae for-mae, acquiefcit , cum id habeat , quodappetit , dum vero forma a materia fe-paratur, eaque libera redditur { puta abefTentiali in quantiim pofTibile , ab acci-dentali enim feparare nec poHibile , necconducibile eft , ipfius tamen formas efl
fentialis corruptione & feparatione , ac-cidentalis haec quoque alteratur , fedBon feparatur, alioquin materia fieret
in-
-
Be I. Mdteria ChmicorHm. 5
1
ihvifibilis ;, cum accidentibus careret)novam appetit formam
,quam dum ac-
cipit,
permittit fe denuo ab ea figi
,
novumque generationis aclum incipit
,
quo in adu ars non parum naturam &calore
, & contrariorum accidentiumamotione promovere atque adjuvarepoteft, quod in floribus arte produdisvidemus , dum itaque metallicolx Phi-lofophi^regenerationem auri inftituunt,nerefTarium eft , ut forma auri duca-tur ad centrum , materia ad periphe-riam , id eft, ut forma feparetur a mate-ria in quantum poffibile , hacenimfe-parata , materia auri adum generatio-nis incipiet, appetendo novam formam,atque patiendo fe ab ea figi ac formari
,
cum e contra ea fcilicet forma prsfentequiefcat, vulgare enim aurum a Philo-fophis mortuum , a metallicolis metal-lum quiefcens vulgo ixXi VU^Cnb 5iKcta((/ideo quod quiefcat ac pro nunc fterilefit , ficut femen aut corpus vegetabile
,
antequam terr^ committitur , mor-tuum apparet , vocatur. Hanc autemform^ corruptionem & feparationem
,
B 4 re-
-
32 Titnlui I.redu(5lIonem in primam nlateriam , idcft 5 redudionem corporis in fuam fub-ffcantiam feminalem vocant
,quare Ari-
ftoteles Chimicus ait : Exultent Alchy-miftas quomodocunque velint , nili re-ducant corpora in primam materiam,in vanum laborabunt. Operas ergo pre-tium erit ut difquiramus num & quaratione aurum tanquam corpus fixiffi-mum forma fua privari & corrumpiqueat ? Negativam falfiffime tueturAngelus Sala in ftia Chryfologia, veriimquando affedibus frsenum damus,etiam Icari inftar ex ipfo fapientias cceloin ignorantias pelagus protrudimur,quod huic bono italo Salae accidit , no-bis , ne idem data affirmatione eveniat
,
ratiohes addamus; concedendum ergoeft, aurum in principio non ftatim fuiffe
aurum corporale & aduale prout jameft, feu liquefadione purgatum , feufiaturific repertum, quod vulgo fail/^t>er SBafd) Ol^ vocant, veriim inerdine materiam aliam unde fadum eftante fe habuiffe
,quae materia licet po-
tentia^ adu tamen aurum nondum fuit,licet
-
^JDel. AfatenaCbmicomm.^5
licet longo tempore accedentibus debi-tis requilitis de illa materia potentia re-ducatur in adum , (ic Efdra in facris li-teris ait
,parvum elTe pulverem unde
aurum fit , & Divus Thomas loco fupe-riiis citato, expreffiffime materiam au-ri fulphur& argentum vivum nominat,unde concludo , aurum in ordine fusepraedudionis aliam materiam viliorem& imperfediorem ante fe habuiire , un-de poflea fad;um eil ; In hanc poffe au-rum corporalereduci fequens didat ra-tio , nam (i caufae fuerUnt naturales qua^praedidam materiain remotam^ Sc rii-dem in corpus tam fixum & nobilefixerunt
, fane hifce caufis naturalibusnaturales etiam reperientur contrari^,quae corpus jam elaboratum rurfus re-folvant , in eamque materiam remotamreducant; Quas autem Rierit caufa na-turalis fixationis auri , neminem Ghi-miae tyronem latet
,puriffimum auri
fulphur effe,quod optimis PhilofophG-
rum antiquiffimoriim didis , R.ay-mundi , Bernhardi , Bafilii , Kichardi
,
Riplei 3 aliorumqiic infuper , multaB $ etiam
-
54 TitHlm I.etiam praxi , tam in prima quam tertiame32 metallurgiag Francofurti editaeparte abundantillime probatum & de-monftratum eft , hoc ergo pofito fun-damento, quis negabit materiam auriefle fixabilem , fulphur autem fixans
,
unde liquct fulphur tanquam formamefTe agens , Mercurium vero tanquammateriam patiens , agens autem & pa-tiens prima contraria di^t nemo Philo-Ibphus 5 nemo Phyficus inficias ibit,cum itaque forma fuerit agens , ejus au-rem pars contraria patiens, forma au-tem figatjnccefFe eft ut ejus contrarium,ncmpe materia contrariam habeat ope-Tationem , refblvat nempe& volatilifet,ii ergo naturaliter forma auri figit,coagulat , & indurat , naturaliter mate-yia ejufdem
,potentiam contrariam^
iiempevolatilifandi,refolvendi & emol-liendi habere debet
,quare concludo
anateriam metallorum , clavem , formasmetallicas corrumpendi eafque concen-trandi ac feparandi^ hanc vero opera-tionem putrefadionis fpeciem efle , for-ma enim glutinis inftareft, qu^ infita
fua
-
De I. JHateria Chimkorum. 35fua qualitate humidam materiam invi-fcidat, incraffat, agglutinat , in certamdenique aftringit formam, materiamtamenjuxtaaDeo fibi affignatam pro-portionem
, certa quantitate prasdidafibi ratione devincit , fin autem mate-ria hanc proportionem quantitate ni-mia excedat , tiim ex patiente fit agens
,
fuperat enim caufam formantem& ag-glutinantem , dum eam diffipat , difTol-vit, atque colliquefcere& fic putrefce-re facit
,quod ad oculum in regno ve-
getabili nobis ponitur , ubi, quandiu fe-mina vegetabilia certam aquae tanquamfuae materias proportionem non ha-bent , femper vegetant & crefcunt
,
quamprimumvero, ubi illam propor-tidnem humiditatis, quam femina ag-glutinare atque in certam formamaftringere poffunt, habent
,paulo plus
jufto pluit , aut terra alio modo hume-datur, una etiam nocle putrcfcere in-cipiunt j, cum eorum forma balfamicatantam materiae cdpiamconfervarene-queat, veriim cumeaipfa colliquatio-nem ac putredinem fubeat
^quae novas
B 6 gene-
-
^d" Tttulm I.generationi primum ponunt gradum
:
Primam ergo materiam cujuslibet regnifeminum caufam putrefadionis , hancvero mcdium folutionis & feparationisac corruptionis formae eflc, nemo du-bitabit 5 prasfertim {\ , quae in fequenti-
bus titulis 5 principaliter vero fub fextoParagrapho de folutione pertradantur
,
attente & accurate perlegerit , hoc ta-men praedido Angelo Salae concedi-iinus 5 aurum in humidum vegetabilemliquorem per fe neque efTentiahter re-folvi poffe , cum tale humidum manusinadcfaciens extra ejus compofitum au-rique conftrudionem fit.
6* An prima materia metallorum fitme parabilis ?
.Refp. Ariftotelice fiimpta negando
,
chimice vero affirmando , non enim inmineris bmnem materiam mineralem aanetallicis formis ad:u effe fixatam &cpagulatam, ratio diditat, alias enim
-
X>e I. MdterUChimicortim, 37exinde peti pofTit, tum patet omnia me-talla conftare ex hac materia
,quae in
aliquibus plus, in aliis minus eft forma^devinda: in illis ergo corporibus ubiminus effc fixata, minori etiam laborepeti poteft; obijcies, fi abfque putre-fadione forma a materia feparari, atquealiter materia haberi nequit
,putrefa-
(ftio autem abfquemateria caulaji nonpoteft , impoflibile eft & materiam ac-quirere & putrefadionem caiifare , ve-rtim implicat , idem quaerere per tdem.Kefp. Diftinguendum effe inter mate-riam quae omnimode eft a forma fixataprout in auro, argento, &c. & inter ma-teriam quae tantum aliqualiter & primisgradibus a forma eftinformata, ac quafiprimagraphide delineata
,primo modo
dico abfque putrefadione impofEbileefre ut materia aforma refolvatur, at-que in priftinum habitum reducatur,altero vero modo
,putrefadione opus
noneft, cum perito artifici &abfblutofpagyrico difficile non fit frequenti ab-lutione, fublimatione , &c.idredderevolutile quod parum habct fixi.
B 7 7. Qua^
-
38 TttHliu I. De I. /idateria , &c.7. Quare materia vocetur informis \
Refp. Did:um eft fuperius duasmate-riae formas competere, unam eflentia-lem alteramaccidentalem, efTentialemefle hanc, quas materiam ad fpecificamquandam corporis formam determinat,accidentalem vero quae ipfi materiaecompetit , confiftens in materige acci-dentiis.
Formamque effentialem poffe a ma-teria feparari , ita ut plurimis gradibusretrocedat^ nontamen totaliter abfce-dat 5 tunc informem nominant , cunipraster formam accidentalem fibi pro-priam , nullam certam , alicui corporiconfimilem figuram habeat , veriiis er-go adualiter quam potentialiter , tumetiam relative , re{ped:u nempe reliquo-rum corporum certa forma fpecificato-rum 5 informis ; uniformis quod pro-priam fiiam formam accidentalem , dequafuperius; Omniformis, quodfuc-ceflive omnes formasrecipiendipoten-tiam habeat, vocatur; haec de primotitulo& primamateria fufiiciant, ejuslynonyma explicabit fequens titulus.
TITU^
-
39
TITULUS SECUNDUS,De Principiis liibftaatise , nempe
Sulphure & Sale.
Prooemwm,
Oftquam Chimicorum pri-mam materiam & formamin ipfb operis limine intuitifumus , decet ut propius ac*cedamus , eamque intrin-
(cch confideremus 3 cui negotio facili-tando praefens titulus 5 qui deprincipifsfubftantiae agit, viam parabit
,atque
quinque paragraphis omnes amovebitfcrupulos
,primo quid fit fubftantia
,
altero , num dentur principia fubftan-tiae 5 tertio quot & quotuphcia dentur,quarto quae & quid fint
,quinto
,quict
fit fulphur & fal , materia & forma fpe-cialiter explicabitur.
. I. Dererumfuhftantia,
Per res intelligimus hoclocoomniafublunstria corpora prout illa ex qua-
tuor
-
40 Tttulm 11.tuor elementis mirra conftant, ablra-himusautemmateriam & formamAri-flotelicam; earumvero accidentia, inquibus hanc confideramus fubftantiam,hoc loco pro corpore , de cujus fubftan-tia hic agimus 5 fumimus
,paucis mate-
riam Ariftotelicorum fecundam ^ feucorpus Phyficum quod per fe ex fuisprincipiis fubfiftit. Notandum tameniios abftrahere a commixtione corpo-fum 5 cum per fubftantiam quodvisCorpus in fpecie & fingulariter confide-femus 5 hinc mixtu^a ex cupro & argen-to non raro vocatur fubftantia duplica-ta cum tamen ratione fubfiftentix unaeademque fit fubftantia , facimus au-tem ad diverfam corporum mixtu-fam & naturam cognofcendam ac ^i^-cernendam
,quare ^\ de fubftantia lo-
quimur intielligimus unum corpusfublunare, per fe fubfiftens, purum,non alterius corporis fubftantia mi-xtum : Quaeres quid ergo chimici cumeiTentia aut quinta elTentia fibi velint ?Keipondemus , fubftantiam effe dupli-cem, eflentialen} & accidentalem, prout
-
De FrmcipiisftihfiantU, 41"m tertio paragrapho latiiis cxplicatur;per rubftantiam ergo eflcntialem
, ef^
fentiam intelligunt, quinta vero apudillos eflentia eft
,quinque gradibus cir-
culata & temperata, ut in fextotitulofub paragrapho de plus quam perfedio-ne, plurimis tradatur.
2. Nuyn dentHrPrmcipiafiib'fiantice ?
Subftantia efl Ens per feexiflens^omne autem exiftens fublunare conflatex materia , & forma
,quare formam
& materiam fubflantiae principia efl^nemo negabit, cum autem tota Phi-lofbphia Chimaca ad praxin fe re-ferat, faspius didum eft PhilofophosGhimicos ab omnibus iftis abftraherequ^ non fub oculum & manum cadunt,unde, dum de materia &formafub-ftantiae loquimur, non Ariftoteliceeam pertra(5tamus , veri^im Ariftotelico-rum materiam fecundam , ftibjciflumnempe prout eft corpus Phyficum, cumfuis accidentiis in realem corpoream
&
-
4^ TitHlus II,& materialem formam ac materiarrifubdividimus ; ficuti itaque Ariftoteli-ci omnia corpora ex materia & formaconftare ajunt , ita chimici eorum mate-riam fecundam quoque in formam &materiam dividunt, omnia enim corpo-ris accidentia in duas partes redigi , infequentibus paragraphis explicabitur
,
ac demonftrabitur.
. y Qmt & qmtHpliciaJtntfrm'cifiafHbflantia f
Principia fubftantias duplicia effe
fciendum eft , alia enim eflentialiter
,
alia accidentaliter,pro fubftantia con-
ftituenda, elTentialia eafunt, iinequi-bus corpus confiftere
,aut verum
mixtum feu corpus perfeccumdicine-quit
,accidentalia autem funt
,quae
corporis mixturam vel pro nutrimento,vel pro augmento ingrediuntur , ita ta-men ut vel abeffe vel adefte fine corpo-ris reali deftrudione poffint.
Effentialia duo funt , oleum nempe& aqua , experientia enim clarum eft
,
omne
-
De PrincipiisffihfiantU, 45omne corpus fublunare ex hifce duobusfubftantialiter conftare , nam fi corpoiaigne trades
,quacunque operatione,
aquam & oleum invenies , ad oleum re-ferri debent
,axungiae
,pinguedines
,
olea, fpiritus ardentes , fulphura liquidavel fpilTa
, omne denique quod igneflammam concipit ex fua natura
,quod
potentialiter caufticum,quod denique
calidum intrinfece eft^ Expraediflis, inomnibus corporibus unam vel alteraminvenies fpeciem.Ad aquam pertinent, omnes liquores
infipidi , Galeniftarum phlegma , faliavolatilia , fixa , feparata tamen a fuo ful-phure aut pinguedine , omnes deniquehumiditates tenues non oleofas , five li-quidas {iyq. congelatae , five madidae , ^i'^ve manus non madefacientes
,quod de-
nique intrinfece frigidum eft, nec ex flianatura flammam concipit , ex his rur-fus unam vel alteram fpeciem in quoli-bet corpore reperies , haec duo autemfbla principia eflentiaUa fubftantiae efte
,
probatur,quod in omnibus corpori-
bus reperiantur,quod uno vel altero
exinde
-
44 TUulm 1 1.exinde feparato, corpus fuain amittatfubftantiam
,quod corporum genera-
tionem & confervationem juxta fuamalterationem , unice aut promoveant
,
aut impediant ; rregant quidem aiiquidari in omnibus corporibus. fulphur &fal, veriim fi fulphur & fal commune in-telligant facile eis veniam damus, fin ve-ro corporibus oleofitatem& aquofita-tem 5 juxta fuorum regnorum qualita-tem 5 detrahant , contra naturam & ex-perientiamfaciunt,nu]lum enim reperi-ctur corpus , in quo ex praefcripta clafTeduorum principiorum , unam voi alte-ram cujuflibet princjpii ndn invenientfpeciem. Praxis enim chimica docet
,
animalia & vegetabilia dare oleum &aquam in deflillatione , fpiritum qui adoleum, falquodadaquam referendumeft ; Ex metallis, cum fixioris fint difpo-fitionis , alia aqua, aliud oleum, flilphurnempe, defiderandum efl , non enim fa-tis hos mirari poflum
,qui metailis ful-
p.hura ineflTe negant^,& falia^ ciim
,fi vi-
trioli naturam intelligerent , in quodomnia metalla reduci poffunt, multo
aliter
-
De Principns fuhfiantiA, 45aliter judicarcnt
,praefertim II vitriolum
ex fulphure & fale conftare oculisvide-rent , manibus tangerent , veriim de hislatiiis in praxi fub titulo quinto, fexto&feptimo.
Feci mentionem principiorum fiib-flanti^ accidentalium 5 ea quoquenu-mero duo fimt , terra nempe & aqua
,
hanc fane omnibus , feu faltem in pluri-mis corporibus invenies, cujusin tripliciregno exemplum habeas.
In regno animali impone pro lubitualiquod animal in retortam adornatovafe recipienti 5 deftiila pergradus, utdecet in compofitione aquae fortis
^,& in
vafe recipiente aquam,quod Galenici
phlegma vocant, refertur ad principiumfubftantiae accidentale; tumeodemlo-co , fal volatile quod ad principium fub-ftantiae, denique fpiritum & oleum ei-dem principio fubftantiae affcribendumaccipies; effrada retorta exrefiduofa-lem elicies
,qui elfentiali principio fub-
ftantiae, refidliam autem terram mor-tuam accidentali fubftantige principiocompetit, haecut accuratiiis aflequaris
-
4(J Titulm ILfequentem appofui tabulam, ex qua ha-rum rerum per tria regna elucidationemBon parvam capies.
Spiritus") \Oleum j l funt principia eflentia-Salvolatile\ ( lia fubftantiae.Salfixum / >
Phleema >^funt princfpia
1 megma^
.
accidentaliaTerram capite mortuo^ f^bftantias.
Syftema hoc pro regno animali infer-vit cujus nulium corpus invenies , undehaec non prasparare poffis. Sequitur proregno vegetabili, quod idem cum priorieft, nifi quod non omnia vegetabiliafal fuum volatile in forma coagulatadent
,pro regno minerali fequens erit
fyftema.
Sulphur '^ Principia ejGTentialia flib-Sal ) ftantise;
in aliquibus fixa tantum
,
in aliis etiam volatilia.
Ace-
-
tiae.
JDe Princifils SHbflantue. 47Acetum minerale in\mineratum deftil-latione accipitur.
T- r 1 Prmcipia acci-
rea vulgo DCt^.gftl^jfdtt / quamomnia metalla ha-bent^ undedum vitrificantur , eam vitri inftar re-linquunt
,prout in titulo quinto ube-
rius demonftrabitur. Haec ergo funtquae cx omnibus corporibus elici & quaead duplicia principia cfTentialia nempe& accidentalia eojure quo fupra didtumeft, reduci, effentialia auteminduo,oleum nempe& aquam horumque fpe-cies fuperiiis recenfitas , dividi poflunt;
Quatuor ergo funt columnae quibustanquam fundamentis, fubftantia cor-porum , duabus autem nempe principiisefTentialibus tanquam pedeftallo & bafiinnititur^ fi quis objiciet , fedubitare,utrum recenfitaefpecieSj veleorum fi-miles excorporibus omnibus elicipofllifint 5 is unum vel alterum corpus
,quod
his principiis duobus effentialibus , reli-quif-
-
48 Timlm II.quifque duobus accidentalibus fubftan-tiae carere putat ob oculos noftros po-nat , & refolutionem {pagyricam ei darenon gravabimur , licet in titulofexto&feptimo ledori ubique obviam ibitiPorro ft quis objiciet plures ipecies excorporibus
,quam hic recenfentur , eli-
ci pofle , refpondemus diftinguendumefTe inter fimplicitatem & mixtionemprincipiorum ; {\ fimplicitatem fpedes,lane nihil invenies quod non vel adoleofitatem , vel ad aquofitatem referrepoflis 5 fin vero principiorum mixturamattendas , fatemur plurimas fpecies exprincipiis componi polle, ut cineres,capitamortua, butyra , croci, flores, vi-triola , Mercurii , &c. qux omnia nonfimplicia fed mixta funt , atque artificidemonftrabunt , fe ulterius refolvi ac
j
dividi pofle , donec in praedida ultima'
fubftantiae principia redada fint , ultraj
quge ulteriorem feparationem , atque ex
ea alias fpecies aut principia inveniet
nerao.
4- 225
-
De FrincifiisfuhfimtU, 49
4. Qm^ c^ qtiidfint principiaJuhflantia.
Ex praedidis fatis quidem liqu et,quas& quid fint principia fubftantiae , verumreftat ut cxplicemus quo nomine prin-cipia haec iniigniri foleant. Didum eft;principia fubftantiae duplicia , eiTehtia-
lia nempe & accidentalia efTejde effentia-libus in fequenti paragrapho , de acci-dentalibus autem hoc loco m-entio fiet,
Accidentalia ut dixi fubftantiae prin-cipia duo funt , Terra nempe , & Aqua,
Terraprofaece, bafi, fundamento,matrice 5 Aqua autem pro nutrimento,&phlegmate fumitur. Haec duo omni-bus compofitis fe immifcent , atquerur-fus arte inde feparantur , hinc omniahcorpora terreftreitates & fuperfluitatesl-habent j a quibus fi feparentur > fola re-|manent principia efTentialia fubftantiasqu3B Chimici effentias appellant , Scien-dum autem eft in adu ad generationem,principia accidentalia requiri necefrarid,ut: nempe femini matricem ^& nutri-
C men-
-
50 Timlm 11.mentum pr3ebeant,atque medium unio-nis fint 5 quo Principia efTentialia ube-mis copulentur& incorporentur acci-dentalibus a quibus incrementum accorporeitatem accipiunt majorem , eafere ratione
,qua prima materia Arillo-
telicorum.
^.f) QmdJttfHlphHr y ^falmJpecie.
Ha6i;enus acflum eft de principiis fub-ftantix in genere, modo in fpecie eaconfiderabimus; de duobus autem prin-cipiis effentialibus fubftantis heic age-
mus, cumde accidentalibus inpraece-ilenti paragrapho adum fit.
Primum autem efTentiale fubftantiseprincipium eft fiilphur, quo compre-henduntur omnes oleofitates& pingue-dines, omnefque fpecies in tertio para-grapho hujustituli oleo adjundae
,qua-
re autem hx fpecies a fulphure apud'Chimicos denominationem fumant
,
facile concipi pQteft,propter pinguedi-nem dc oleolitatem,ex qua fulphur con-
ftat
-
De Princifiis fptbflanti^, 5
1
ftat id fadum q^q , unde a fulphure tan-quampotiori denominationem fumpfe-runt. Velim ergo ut illi qui fulphuracorporibusinefle negant , Chimicorumfcripta prius perlegant , atque quid perfulphur inteUigant addifcant, antequamquidftatuant, cujus contrarium expe-rientia monftrat. Sulphur quoque Chi-mici variis aliis nominibus denomi-nant , non raro enim Kegem , Marem
,
Leonem , Bufonem, Ignem naturas,Axungiam Solis ^ Solem corporum , lu-tum fapienti^ , figillum Hermetis , fi-mam & terram Philofophorum, oleumincombuflibile , Mercurium rubeum,plurimifque aliis vocant nominibuSjqui-bus fixitas aut agglutinatio aliqua deno-tari potefl , Sulphuri enim formam
,
calidum innatum, fperma, animam,
odorem , colorem ^ faporem , lixitatemvel volatilitatem , tptamque compa-giei caufam affcribunt
,neque abfque
ratione,prout in fequentibus titulis ex-
perientia demonflrabitur , hochicno-tandum erit
,quotiefcunque in fequen-
tibusfulphuris mentio fiet,totiefcunqueC z etiam
-
52 Titulm II.etiam eas fubintelligendas fefTe fpecieSj'^quas in pra^cedentibus fub fulphure re-cenfuimus.
Alterum effentiale fubftantiae princi--pium Sal eft, quo comprehenduntur*omnesiftaefpeci^sin tertio paragraphohujus tituli fub aqua recenfitas ; Scienf-dum autem eft per vocabulum Sal , nos''non intelligere Salem communem aut^.Salem corporum , falfum acidum autacerbum, linguamque urentem, illeenim fapor ex admifto fuphure venit , axjuo abftrahendum efttanquam a for-xna 5 cum hic Sal ut materiam confidere-mus; communia enim falia 5 quoqueexmateria &forma conftant
,quare prout
ftmt talia non pro principiis , fed miftisfunthabenda. Matdriam autemPhilo-iophi Salem vocarunt
,quod a forma
!
feparata^ non raro in fiia accidentaii fo^r- ;
mi glaciei aut falis inftar congelata ap^|
pareat, vel quod Sal in aquam cito Ji^j
re(blubile,aut quod aqua coagulata cen-featur.
Materiae hiiic tribuunt aptitudinemad recipiendam formam fuiphuris , un-
de
-
De Princifiis SfibflantidS.-5 5
de materiam, humidum radicale , men-ftruumjCorpus poteiitiale,rem omniumformarum capacem , eam vocant , in-fuper ei varia. tribuunt hieroglyphicanomina, Keginam enim
,foeminam,
Aquilam,fez*pentem
.,Aquam coele-
flem , fputum Lun^, Clavem , Mercu-rium Philofophorum
,Aquam. vitae &
mortis , ceram cui figillum Hermetisimprimitur, Aquam glacialem, pluviamPhilofophicam
,fontinam , balneum
corporum,acetum acerrimum ,' fapo-
nem ^vocant, qus nomina cum pluri-bus ahis in titulo feptimo
,. i.fubter-
minorum refblutione, explicabuntur.Intellexit ex praedidtis procul dubioLeclor, quidjam per fulphur^ quid perfal intelHgamus ; unde , fi horum termi-norum in fequentibus mentiofiat , noaconfundetur
,prascognitis epithetis &
fynonymis. Ut autem uberiorem ra-tionem praediclorum Led:or habeat,fequentem anneclam difcurfum: Maxi-ma Philofophorum pars flatuit, omniaex aqua effe produdla , eani autem prin-cipio fuiffeconfufam, cum chaoSj atque
C 3 . ^t
-
54 Titulus 11.iit fic loquar Alcohol quoddam fuerit
,
leu ut veriiis loquar Alka eit , materiaiiempe Saponata, qualiter ex olei & faliscommixtione oritur. HascaquaChaosomnium rerum vocata fuit^ cum po-tentialiter omnes formas in fe conti-nuerit
,poftmodum in duas a Deo di-
vifafuit partes, nempe inaquamgrof-*fam& tenuem, grolfa fuit oleofa vifcida,& fulphurata^ tenuis autem falfa& mer-curialis extitit ; grolfam in tres partesgenerales dividit, fubtiliorumanimali-bus , mediocrem vegctabilibus , cralfam'autem & fixam metallis fubftituit
,qus
divifio , de- aqua tenui quoque intelli-genda eft , ea enim etiam triplex exiftit;triplicem aquam groffam in quolibetregno fpecialiter in tot dividit gradusquot ejus re^num continet corpora,iiorum graduum arte & natura alteratio& commutatio datur
,veriim aquas
gro(fa2 & tenuis unius regni in aliud,nulla datur tranfmutatio , cum fepara-tionem & divifionem hanc Deus con-fandi non velit, ne artifici in ejus poten-tiam multum nimis liceat j habent er^o
ful^
-
De T^rmcipiis Subflanti^e, ' 5 5fulphura regni animalis unam aquam.tenuem quam menftruum vocant , ve-getabilia quoque fulphura , unam ha-bent materiam 5 aquampluviam. Me-tallica fulphura unam quoque habentmateriam aquam nempe Mercurialem
,
& iic omnia corpora ex duplicato Mer-curiali aqua conftant , Mercurialem vo-camus , a parte formae quod iit vifcida
,
agglutinans,aparte vero materis quod,Mercurii mftar ignis impatiens , rudisomniumque formarum capax fit
, ne
vero hxc didla nugas effe putes, fciasnobiliffimam artem fpagyricam ipfapraxi tibi in omnibus corporibus& re-gnis juxta eorum conftitutionem haneduphcatam aquam exhibituram, utinfequentibus
,
prsefertim titulo fexto &feptimo pluribus docebitur , concludi'-mus interea, fulphur& fal prima eifefubftantix elfentialia principia,.
CoroUaria de Sulphure ^ Sale.
I. Quasritur an oleum poffit repeririabfque uUa aqua \ dico quod non , cum
C 4 oleum
- f6 Timlus 1 1.oleum pro materia certam quantitatema
-
De Principnsfiibfiantk. 57ricfpondeo fulphur agit in falem ag-
glutinando, aflringendo&formando,
fal vero agit in fulphur, dilToIvendo,rcducendo, & putrefaciendo , fal autemcumfulphurein primogradu conftituitaquam vifeofam , vitriolatam, quas pri-ma materia Naturs & artis eft , oleumenim mediante fale poteft uniri aquse. -
TITULUS TEKTIUS,DePrincipiis Qualitatis, nempe
Mercurio, Sulphure& Sale.
Prooemuim.
Agna Chimicis Controvcr-iia eft cum Ariftotelicis &
Galeniftis, a quibus incer-torum principiorum & per
confequentiam falfx artis arguuntur,eo quod plerifque videantur i?Di circa'definitionem & numerum principio-rum contradicere . Aj iqui enim fulphm*& fal, alii Mercuriuai fulphur & fal , ahifpiritum. , animam&corpas, aliiphle-gma, oieum^ fal cz caput mortULim,
C 5 gro
-
58 Timlni IIL Ipro principils ftatuere videntur , itaenim ait Bafilius funt tria , duo, unumquae nifi attendas in vanum laborabis,
vulgo.
5Bcifc()(! i^ md&f / fo (tiffjlufdn^.Verum qua ratione fulphur , fal,
phlegma, fpiritus, oleum5& caput mor-tuum fint concilianda, prscedens do-cet titulus, heic reftat , ut doceamus quaratione tria principia qualitatis a fub-'ftantis principiis differantjtum quomo-do probentur^atque interfe conveniant,
. I Dedijferentia TrinciporHm Quali-'tatk
^ cmn-principisfuhflanti(e
Diximus antehac quid fit fubftan*tia^ &quxejus principia fint , fulphurinempe & fal , ex quibus materialiter iomnia corpora confcant,non autem im-
'
plicat principia hgec certas habere qua-litates
, eafque efle vel primas vei fecun-das, prims funt , dum fulphur cum faleeertis gradibus mifcetur
,quotquot
enim gradibiis forma materiam infor-matj tot ea perncitur, ficcior atque cali-
dior
-
^De Prmcipiis Qualitatif. 5,9dior redditur
,qiiot vero pundis mate-
ria praedominatur, tot etiam corpus hu-midius & frigidiusexiftit, undegradusquatuor, atqueex hisvaria exoriunturtemperamcnta, qua^ fuas habent man-fiones
,prima etiam fexus dilFerentia
exinde ortum & caufam fumit,quo
enim forma validior , hoc etiam perfe-d:ior eft, materiamque perfedius effor-mat
,juxta cujus informationem aut
mas aut fcemina nafcitur.H^c quoque efl: ratio cur Galenici
corpora ex quatuor temperamentis &humoribus conftare aflirment , enim-vero ii multum terr^ , vel aqus , tan-quam principiorum accidentalium mix-tum ingrediatur , corpus aut iiet me-lancholicum
, frigidum , ficcum autpituitofum humidum , lin vero mul-tumfulphuris vel falisti?nquampnncr-piorum efientialium iiibftantiaraingre-diatur, corpusbiliofum,calidum, autfanguineum, fucculentum evadet^proutii iingula paritatem obfervent , corpusproducetur temperatum.
Secunda^ principiorum qualitates tres^C () funt.
-
^o TitulHS III.
funt , Mereurius nempe , fulphur & fal.Duoprincipia fubftantiae enim , in gra-du fubtiliori pofita , Mercurii nomineinfigniuntur , non quod natura aut fub-ftantia Mercurius , fed quod ob volati-litatem^qualitatis Mercurialis fint, Mer-curius nim qualitatis voiatilis eft pla-neta.
Eadem duo principia (fulphur & fal)fubftantis, fi temperata funt, fulphura-ta feu media inter volatilitatem & fixi-tatem vocantur , fulphuris autern no-men habent ^ non quod hic ab eis natu-ra fulphurata requiratur, fed quod inmedio conftituta qualitatem fulphurisimitentur , fulphuris autem qualitas,inter volatilitatem & fixitatem locummedium obtinet.Eadem duo principia ( fulphur &
fal ) fubftantis, i fixa fint Salinofa , feufalis nomine infigniuntur
,non quod
heic falis fpecie defiderentur , fed quodqualitatem falis habeant , fali enim ple-rumque fixitas afrcribitur.Ex his liquet non implicare tria prin-
cijia qualitatis, & duo fubftantias ( quxetiam;
-
De Princifiis Qualitatis. 6 1etlam quantitatis principia vocari pof-funt , cum certa quantitate ex corpori-bus feparari poffint ) principia veroqualitatis, non fubftantia fedqualitatequa fubftantia prasdita efl: , corporibusinelfe, undeprincipia quatuorfunt, liprincipia primxqualitatis; tria, fi fe-cundas ; duo {i fubftantiae principia
;
tinum fi haec unita confideres, funt; nuUlum alteri implicans
, modo certa ra-tione Philofbphorum fcripta intelli*gamus.
. 2. Qmmodo prohetur^ ejfe qualitatkPrincipia
, feu Principa ejfentialiafubfiantia, nempefulphur & fal, tri^flici qualitate ^ Mercuriali ^fulphu-*-rea ^falfa, in corporibus reperiri l
Dlxi ante hac corporibus effentialitertinum fulphur , unum fal ineffe
,quod-
libet autem horum triplicis prasdidoequalitatis effe fequentibus probabo
^
veriim demonflratione pradica opusefl:
,qua regnum animale primiam ag-
grediemur ; in deftillatione alicujus cor-C 7 pori^
-
6i Tkulm III.poris animalis, fadaelixatione, atqueomnium principiorum feparatione , ca-piit mortuum fuo fale liberatum &phlegma anre omnia reponendum , tan-quam principium accidentale
,poft-
modum quod reliquum crit , fpiritus,olei, falis voktilis & fixi nomineinii-gniri folet. Spiritum fulphur efle fu-periiis demonftratum eft
, hunc ergocum (ale volatili in claffem Mercuria-lemponito, fpiritusenim fulphur, Salvolatile , Sai Mercuriale efl: , ob fabtili-tatem & volatilitatem, prout antehac m.definitione principii Mercurialis ^i-
da\m eft.Olcum fpiritui innatansnon abfque
aqua pro fai confervatione eft, quamexperieris fi id redifices , hoc ergooleum cum aqua in principium qualita-tis medium pone, ultimofalemfixumehxatum ex capite mortuo habebis
,qui
ial guflu indicabit magnum fi^ilphuriscalorem, &fu]phuream fubftantiamiafe continere
,quare fulphur fixum fe-
parabis a fale fixo , atque ita tertium
qualitatis principium, lal nempe &fulphur
-
^De Prmcipiis Qualitatis, ^^fidphur fixnm habebis , totins negotiicompcndinm juxta tria regna in requen-ti fpc6tabis fchemate , ubi tria reperiesfulphura unins tamen rubftantise , h'cectriplices fint qualiates^unde aperte difPe-rentia inter qualitatis & fubftantiseprin-cipia colligi poteft
,
q^uod & de fale in-telligi debet.
^i.Spiricusfanffuinls. S , , ^,
A^ i.SpiritusAcetofeJl. ISulph.Mer\^3.FloresSulphurei. J
''"'"
( Mer cur*
/'i.Salfant^ufnisvoIatile.') c , .. /D/ i.SalabfimhiivoIatile. >^'^ ^'^^^'\3.Salv0laulemineral. J^"^-
f i.OIeumfanguinis. ^ ,' ,B l z.Oleum vini. S ^^^^^'^^ ^^' \
\3.Sulphurmetallicum. \ '^'""^* L gyj^
(^i.Aquamixtacumoleofanguis.^Sal / ^^^'
E ^z. Crylbllifalisacerofells. \ me-( 3-Salnicrofummetallorum. \ dium.
( ! Sulphurinfalefixoanimalium. ) Sul-^ >2..Sulphurinfalefaxove;etabiliu. )phur
(^3.SuIphurhxummetalIorura. j nxum."^> Sal,
j i.Salfixumanimalium. \ 'Sp ( 2..S:ilfixumvcgetabilium. f Salfi."ium.
\3.Salfixum1mineraliam. J
Ex
-
j54 TitulHs III.
Ex hoc Syftemate fequens promanat
Tabula.Volatile - Sulphur & Sal - MercurialeMcdium - Sulphur & Sal - SulphureumFixum - Sulphur & Sal - Salfum.
Principia fubftantix QualitatisDuo tria
Licet enim recenfeanturtria falia &fulphura5 infubftantia tamen non riifi
Duofunt.
Ex prsdido fchemate Ledor Chi-micus
,prasfertim PradHcus facile colli-
get,quo Philofophi, hac diviiione col-
liment, ne vero quis imperitusputet,fpecies in fchemate re^enfitas , obfcurasaut dubias ntc pro generali demonfira-tione fufficientes effe
,fingulas paucis
examinabojinprim.is fal.& fujphur Mer-curiale IiteraA..& D. in tribus regnis
,
numeris. i. 2. 5. infgnitum confidera-bimus: per fpiritumfanguinisintelligooptime redificatum fpirituni
,ita ut
totus
-
DeFrincipiis Qmlitatis. 6^totus quantns igneus ac fulphureus fit
,
hunc autem dari in omnibus corporibusanimahbus, fada deftillatione &: recli-ficatione, nemo peritus Chimicus infi-cias ibit , accedit in regno vegftabilifpiritus vini
,qui purum putum ful-
phur eft,
prout concepta flamma id adoculum ponit , huc in circulo vegetabilireferri pofTunt , omnes fpiritus vegeta*
biles adfummum redificati,qui a*rden-
tes vocantur ob fuam fulphureitatem,
iit vero Ledor fciat unde tahum ipiri-tuum vehementia &fragrantia, cekreeumnolo^ fpiritushos, nil nifi oleummedium rarefadum elTe , in quod quo-que reduci poffunt
,ficut in fequenti
paragrapho de principiorum qualitatisconvenientia demonftrabitur ; Sulphurmetallorum quod attinet , id omnibusmetaHis ineffe vel ex hoc liquet
,quod
fulphureum vaporem omnia in ignefpirent, ficut & in mineris
,pr^fertim d
fublimatione & ehxatione traftentur^optime vero fulphur volatile acquiriturex mineris, nondum igne tradatis , hincexmde flores fublimati , leviter in cinna-
brium
-
6 7aulus II Lbrium abeunt , unde vero cinnabriumconftet , vel primo Chimias abecedarionotum eft, quare eorumignorantiam &temeritatem rideo
,qui metallis fulphu-
ra negant ineile, cumoptimisPhilofo-phorum didlis, rationi & experientigecontrarietur , optandum eifet , ut qui-libet fuam coleret fpartam
,neque ea
quGs ignorat, negaret aut contemneret
,
novi qui ante annum unum vel alterumne Chri quidem in Chimicis rcbus no-verunt , modo temerarie omnia negant,qus in buccam veniunt
,prout nafiitus
autor non Entium item vere Scepticusille Scriptor ac compilator antiquarum& diu refutatarum objedionum in Chi-micos quos Scepticus Scepticos vocat
,
exempla funt, taceo alios, qui utcunqueliterati nimis mature manum cum falccalien^E meffiimmittunt , cumin propriaquod demetant, fufEcienter haberent.R.edeamus ad fal volatile
,quod nemo
peritus fpagyricus animalibus ineffe
,
negabit , efl vero aqua fubtiiis congela-ta , unde etiam leviffimc fluit ad ignem,ac humiditate refolvitur. Dices cur
in
-
De Princifiis Qmlitatls, 6jin regno vegetabili tam raro fal vola-tile congelatum reperiatur^ fed in for-ma aqux ( nonnullis improprie , phleg-matis 5 cum grave refiduum phlegmaab aqua volatili feufalevolatili refolu-to differat,) comparcat. Dicofalvo-latile materiam affociabilem & ad^qua-tam effe fulphuri volatili , a quo nonnifi multa deftillsticne , nec tamenpenitus feparari poteft
,quare ob vi-
cinitatem , non paucas fubit alteratio-nes a fulphure, abeo enimfi indeflil-latione comburatur , empyreumaac-cipit , cum itaque fuIphuraMercuria-lia in regno vegetabili multo fint cali-diora (funtenim omnia ardentia^un-de ex omni vegetabili Spiritus ardenspr^parari potell:, ) Salia autem vola-tilia fecum conjunda habeant
,mi-
rum non eft,
quin intrinfeco fulphu-rum calore ea liquejfiant ac rcfol-vantur
,quod & praxis in regno ani-
mali confirmat, in quo, li fal quod-dam volatile
,congelatum aliquo-
ties deftilletur,
ita refolvitur & atte-nuatur, ut nunquam poftea in forma
coagu-
-
68 TttHlus III.coagukta haberi poffit , ratlo cft
,quod
per ignem externum,
internus & natu-ralis ignis fulphuris latentis in centro
fahs volatihs, ( nulkim enim abfque al-
tero reperitur quin non charaderemaiterius retineat ) adjuvetur , excitetur& augeatur , unde fal volatile calefit
,
rerolviturj neque unquam congelatur^ob calorem intrinfecum , niii potentiusfrigus extrinfecus accedat , ut hyemccum omnia congelafcunt , tum eniminfpiritu vini, rei hujus experientiamvidemus , enimvero is fpiritus , licetBon adeo redificatus fit , ad m.ixtamtamen aquam afrigore&congelationeprseferVat, cum aqua alia fine eo fi:a-tim congelafceret , & hzc efi: difre-rentia , cur in regno animali fal vola-^
tile coagulatum , in vegetabiii verorefoiutumdetur, quod, quamvis ali-qui phlegma effe objicient
,non mo-
ror, cum eafit differentia interfalvo-latile a fuo fulphure Mercuriali fepa-ratum, puta in quantum poffibile & na->turas conducibile
,quse inter aquam
communem & deftiliatam eftjhaec ratioquo-
-
De PrincifnsQmlitaw, 6^qiioque in regno minerali locum habet;,ubi fal volatile liquidum eft, cum calidofulphuri conjungitur , fin minias, acciditcontrarium. Spiritum falis , nitri, vi-trioli &c. fulphur volatile e(fe, nemonegabit, cui lingua in ore efl:
^quae
ignem hujus fulphuris experiri queat,taceo quod perita manu levi negotio in-defeparariin quantiur poffibile, queat,reliquum quod fpiritui conjundum eft,phlegma vulgares vocant , vertimfalfb,cum feparatofulphure , coaguletur , at-que verum fit fal volatile
,quas coagula-
tio.accidit ob calidi flilphurei fpiritusabfentiam, ut prsEcedentibus demon-ftratum eft^non femel taliter brevi com-pendio ex fpiritu vitrioli fal volatile , exfpiritu falis communis , infipidum fecifal volatile , cum corrofio & vis fpiri-tuum, fulphuri Mercuriali infit, quofeparato ex quolibet corrofivo leviffimifaporis fal fieri potefl
,prout in fequenti
titulo latiijs docebitur. Metallis autemquoque fal volatile ineffe probari potefl^,quod in takrefolvantur , nempe in flo-tes refblubiles, volatiles, non corrifivos,
qua
-
"70 Titulm III.quaratione autem talefal volatile ab elseliciatur ex prsedidis liquet
, nempefulphuris Mercurialis
, tanquam for-mae figentis feparatione accedit BafiliiValentini autoritas^, aliorumquemine-ralogiftarum , tiirn metallicolarum ex-perientia
,quae in mineris probat , fa-
Icm volatilem ad metallorum compo-fitionem necelfarium effe
,poffet au-
tem idi. modus accipiendi paucis hic do-ceri 5 nifi in alium locum haec praxisrefervata , atque majoris effet momen-ti, ob alium finem, quam ut temerepublici juris fieret \ haec de principioMercurii, quo aliqui imperite defen-dendb , ex omnibus corporibus curren-tem Mercurium elicere fatagunt acpromittunt , fed nugantur , cum ipfumlulphur minerale , ac Mercurius cur-rens mineralis non pro fimplici & pu-ro principio fubftantias haberi queat,
magna enim differentia inter Mercu-rium vulgi & materiam metallorumell , cum h^c fit principium iimplex
,
is vero ex fulphure & fale , reliquo-rum corporum inflar , mixtim conr
ftet.
-
.De Princifiis Qmlitatls 7 r
jflet, prout ejus anatomia docet. Se-quitur fufphur cum fale litera B. E.notatum
,cujus exempla pofita funt
,
in tribus claffibus. i. 2. 3. animali,vegetabili
, & minerali ; per oleumfanguinis intelligo , oleum aquae inna-tans , ad quod omnes pinguedinesaquas innatantes referri polTunt , nul-lum autem corpus animale inveniesquod ejusmodi oleum non det
,quam-
vis foeteat, ob aduftibilitatem , in
vegetabilibus non item,cum fortio-
ris fint compofitionis , unde olea non,tam cito aduruntur , aut rancent , mi-randum profedio quod nullum vege-tabile reperiatur
,quod non in deftil-
latione oleum tale medium det, me-
dium autem vocaturcum neque vola-tile, neque fixum fit ; fixumnon eft,alioquin aquae non fupernataret , vola-tile quoque non exiftit , alioquin fpiri-tuuminftar alembicum tranfcenderet,differt ergo ab oleo volatili& fixo.Qua-liter ex lapidibus oleum tale prseparetur,docebit feptimus titulus, fcias enim om-nia corpora
,qu^ in calcem redigi pof-
funt.
-
nz TitHlm II LIbnt , oleum pingue & ardens dare , flcalx ifta debite feparetur , ciam vulgari
etiam calci fulphur infit quod lardi in-ftar in tigillo conflagrat, ab aliquibusnon fine bono fucceflu in mammarumcancro adhibitum. An metalla verofulphur medium habeant inquifitionedignum eft , ex prascedentibus patet eafulphur volatilehabere, quod nuUumfit 5 unde id , vel in floribus , vel in prae*.paratione cinnabrii, vel fublimationecum fale armeniaco aut lixiviis , non eli-Ki queat. Metallum ergo tali fulphureprivatum ulterius tradetur
,praefertim
extradione fympathica, putaper ali-quod menftruum pingue , ut eft fpiritustherebinthinag &c. & videbis illud di-verfo colore juxta diverfitatem metal-lorum tingi
,quae fane tindura a ful-
phure venit , cum infpifTata nihil falfe*-dinis nobis relinquat , fed ficcum ful-phur exiftat , ut enim olea media inTegno animali fubtilia ac valde pene-
trantia, hinc liquida funt, itainvege-
tabilibus paululum fpiifiora, in metallis
vero tanquam corporibus terreftribusplane
-
De Priftcipiis Qualitatis, 75plane ficca funt , nec aqus , ob gravita-tem & campagem fuam innatant , fedad fundum fuWidunt
,
prout in fulphu-
re antimonii, vitrioli, reliquifque mine-ralibus, etiamvulgatismetallis, videre
eft, qu^ triplex diverfitas in reliquisqualitatis principiis juxta tria regnaquoque locum habet , ubi fpecies ani-males fubtiliores vegetabilibus^ has verometalJis penetrantiores funt.- Reftat ut de fale medio agamus j Ss-pius didum eft
,per falem nosneque
communem acris faporis , neque mate-riam femper coagulatam in teliigere,quod &: hoc loco prasfumendum eil,praefertim in regno animalijnquo falemmedium coaguiatum nunquam videbis,obolei admixti caIoremjfubtiiitatem&:penetrantiam , ut latii^is in fale volatiliexplicatur , aquae tamen forma ipfi oleotenaciilime adh^ret
,prout in redifica-
tione ejus,praxis demonftrabit ; in re-
gno vegetabili vcro in quibusdrm. putapauciori & minijs calido oleo prsditis
,
cryftallorum infcar Ibla exprelTione her-bse , colatione & ad juftam conliften-
D tiam
-
74 TttulHs III.tiam evaporatione hunc falem invenies,iit in acetofella &:c. videre contingit,
falem hunc merito tartareum & nitro-;^fum vocamus , cum vegetabiha jiixtaejus quantitatem in acetum abeant , ne-que ullum fit acetum quod hoc falc nonabundet 5 unde, utdixi , non raro hocfal aceti fbrml ex corporibus in ipsaetiam deftillatione prJBparatur; hunc au-tem falem medium in metalhs dari , ne-imo equidem capiet, nifiqui fulphurisaut Mercurii ufum intelligat, quibustanquam inftrumentis , non modo falia& fulphura media in mctallis elici pof*iimt , {Qi& vitriola inde fieri, ex quibujleviffimo negotio vera poffunt praepara*
ri falia acida, nitrofa, corpori humano ininSammationibus multum proficua,prout acetum antimonii reHquarumqueminerarum, quod fubacidum& folubilefal etiam in Ibrma cryftaltorum nobisob oculos praDftantiffimiim exemplumponit.
Converto me ad ultimum quaUtatisprincipium, fulphur nempe & fal fixumin fchemate lit. C. & F, fignatum in tri-
plici
-
De PrmcipiiiQm litatis, j 5pliciregno 1.2. 3. Salemfixum darine-moChimicus negabit, quicaputmor-tuum alicujus corporis elixabit ; perfa-lem fixum autem non intdligimus ta-lem fixitatem, quae fuis corporibusfitinconveniens > ut enim antehac di-dum , effe certos refpedus regnoriun iacraiFitie & groflitate , ita certi etiam gra-dus in praedidis regnis fiiRt, neque enimanimale fai fixum iniiia fixitate, vege*tabile , idque metallicum aequat
,quare
heic id fixum nominamus quod in fuc^regno & circulo pra^ reliquis fixum efl,Effe autem boc fal quod in corporumcineribusreperitur , reliquis fixius, velhoc unicum probat
,quod non nifi ma-
gna vi, &: quidem aegre alembicumtranfcendat, cum reliqua falia, putavolatile & medium , leviffimo negotioid prasflent 5 fixum enim in Chimicis iclvocamus
,quod ignem non aufugit
,
quoque diutius eum fuflinet , hoc fixiuseffe cenfetur
,prout in feptimo titulo
fub terminislatiiisexplicabitur. Inme-tallis autem talem fixum falem dari , vi-tra , & calces eorum ac vitriola luculen-
D 2. tif-
-
^6 Titiilm III.tiffime remonftrant. Sulphur fixumquod attinet nemo qui naturam fulphu-rum ex guftu ac fapore igneo in fslibuscognofcet ^ iis prasfertim fixis inefTe ne-gabit ; Igneus enim ille acor falium nonex natura falis, fed admixto fulphurepromanat , unde fulphura talia quoquciixa nominanda funt , cum fahbus fixistenaciflime adhaereant , eandemque inignefixitatem fuftineant imoinigneeaaugeantur, in m^tallis vero fulphurafi-xa effe;, vcl' fola metallorum vitra autphilifteas, ad oculum ponunt
,praefer-
tim {\ id fixum fulphur cum fale indeextrahatur; in reliquis vero corpori-bus, cujuslibet corporis calx ignea fuaquahtate fatisindicat quale in fe fulphurcontineat , nec eft quod quidam nugen-tur, qualitates has igne vel aqua corpo-
ribus imprimi , de fulphuribus enim &faHbus hic mentio folum fit, quas ^\praeparatione tantum fierent , iis mediis
deberent procreari,
quibusprsparatioutitur, qu3S ignis ^ aqua funt , igne
enim corpora deftillantur aut calcinan-tur , aqua vero elixantur , extrahuntur
&
-
De Principus Qtialitatis. 7,7
&z refolviintur ; impoiiibile autem^efle
,
ut ex igne aqua generetur , ejus contra-rietas docet ; oleum vero ex igne corpo-ribus communicari impoffiblius efir,oleum enim comburitur , ignis eriamoleo
,non oleum igne fovet^r
,quod II
in corporum calcinatione, ubiinignetraftantur 5 quis putet , corpora perignem iliam oleofitatem & fulphurei-tatem accepilTe, is nobis rationem ^iczx^cur prasfuppofita communicata haEColeolitas aut fulphureitas , in ipfoigneantequam communicetur, non confii:-matur, cum ignis alia etiam oleaperdat,corriimpat & confuraat, imo fcirege-ftimus 5 qua ratione ignis oleofitatemabfque corruptione geftare poiTit , nonquidem inficias imus, fulphur atqueoleum natura corporibus infitum y abigne extrinfeco, communi elementarifoveri , & excitari , non per juxta pofi-tionem, fed alterationem , cod:ionem,majoremque attemperationcm.Aquam quodattinet,non pauci funt,
quiflatuunt, dum corpora per aquamtradantur , exinde aliquam pinguedi-
D 3 nem
-
78.. TttHlus III.nem ac falfedinem acquirere , cum con-ftet quamlibet aquam nonnihil olei &Talis in fe geftare , verum totum aquaeplauftrum vix paucas uncias olei, necmulto pkis falis dabit , cum lixivii cine-rum plauftrum , aliquos falis dabit cen-tenarios
,quare haec objeclio fatis calva
11, tum etiam non obftat,quod coagu-
lationem falium aliqui nafutuli ringen-domirentur, cum ambienti frigori po-tius
,quam aquae afcribenda fit ; frigus
enim rarefa(3him aerem condenfat, qua-re corpus , ne detur locus vacui , necelfa-rioardiiisfecomprimitac inde conge-latur
,quod de veris falibus intelligen-
dum eft ;, de illis nempe,quae fuo funt
privata fulphure , communia falia ex na-tura fui fulphuris coagulata funt , tan-
tiim dehoc paragrapho..5. Tr^diSia tria Qmlitatum Trm-
cipia^ quashaheant fro-prietates y ^quomodo inter fe conveniant ^ alte^rentur f
Explicata trium prasdidorum prin-cipiorum natura
,proprietates confide-
rabimuSj quasChimici eis afTignant; Li-quet
-
JDe Principiis Qmlitatus. 79quet ex praecedentibus , Chimicos om-nia corpora ex fiilphure & fale conflare^tanquam ex fubftantia , aflerere , hascautem fubftAntiie principia , tripliciqualitate diftinda eife
,pr^Ecedens para-
graphus docuit , modo reftat ut explicc-musqu3E proprietas,& quisefFedus cui-iibet parti afTignetur , & qua id rationefiat , tum quomodo prasdida tria prin-cipia inter fe conveniant , alterentur , acartetrad:entur ?
Mercurii principio , nempe fulphuri& faii Mercuriali , fubtiliorem colo-fem,odorem& faporem arcribunt.Mer-curium fpiritum , atque rerum vitamvocant. Subtiliorem colorem Mercu-*riali principio tribui non immerito pu-to , ciam aperte in vegetabilibus eo tran-fpirante , optimum colorem evanefcerepraEfertim infloribusconfpiciamus. Sa-ne coiorin fulphure Mercuriali confi-ftit, cum eo ceffante, aut calore alterato
ac edudo, prsEdidtus color flatim ceffet,non nifi crudiorem pofl fe reiinquens,ciim enim fulpliur Mercuriale ignisimpatiens maxime etiam leviflimo calo-
D 4 r
-
8o Ttttilns III.re alterabile fit , necefTe eft ut color ejusquAm maxime etiam alterabilis atquejuxta alterationem fui fulphuris mutabi-lis fit
,qu3? omnia fubtiliori rerum color
ri optime quadrant; accedit & hoc,quod nuUus color reperiatur , cujujfubjedum non pingue oleofum
, ac
iaduftibile fit. notandum per fulphur inomnibusattributis femper formam, perfai autem materiam intelligi , unde hocloco fubtilioris coloris , raateria fal vola-
tile 5 forma vero fulphur volatile eil:.^Subtiliorem colorem in animalibus*^tiam in metalljs, (qus fingula, ut fupe-riiis demonftratum eft , fulphura^onti-nent Mercurialia ) dari , experientiamonftrat
,praefertim in auro, vitriolo&
antimonio , auri enim Mercuriale ful-_
phur,cum fubtiliori colore ejusdem,quifiavuseft, levi negotio extrahi, quodtamen fuiphur cum colore , ex antimo-nio aut vitriolo rurfus acquirere poteft
,
notandum etiam eft , corporis deftru-dionem ob abftradum fulphur Mer-curialenon fequi, Hcet proprietatibus &attributis fulphuris Mercurialis careat.
Subtx-
-
DePrmcifiis QmlitatiL 8iSiibtiliorem odorem Mercuriali prin-
cipio tribui didum eft antehac , ne-que abfque ratione , cum corpus priva-tum fulphure Mercuriali , omni pror-fus , odore fit deftitutum , id comper-tum habemus in floribus , in quibus {Ifulphur Mercuriale deftruatur y cum"fubtiliori colore etiam odor ceiTat , namcum fulphur Mercuriale , fulphur rare-fadumlitj penetrantioriscgeteris natu-r^ eft
,quare facile fpirat , odoremque
qui fulphuri aut olep tribuitur , fecunirapit , fane omnes odores pro fubjeclopinguedinem habent
,qua calido tem-
pore tranfpirante intenlius etiam olent;tertio cur faporeni fubtiliorem huicprincipio tribuant , ex ipftus natura pa-tet ; nam cum omnis fapor fecunduritigradus igneitatisfu^fpedficetur, faci-le colligi potcft fubtiliorem faporemfulphuri Mercuriali tanquam igni-pe-netrantiinefte, quod in vino pr caete-ris compertum habemus , cujus pene-trantia in linguam, in fale&fulphute,Mercuriali confiftit, iftis enim fepara-tis, quod reliquum eft , iion vini fecl
D 5'
vap-
-
8^ Titulm IILvappas faporem prae fe fert. Hoc locofciendumeft, quid corrofio fit & cuiprincipio tribuatur ; dico corrofionemefie fulphur & fal nimium rarcfadum
,
Volattle, Mercuriale,quod penetrantia
fiia atque ignea fulphureitate , linguamac corpora adurit& corrodit , hanc au-.tem corrofionis caufam fulphur Mercu-riale cffe
, ipfa aqua fortis monftrat
,
cujus fulphur Mercuriale , ii praecipite-tur, continuo amittit omnem igneita-?em 6c corrofionem
,
praecipitatur au-
tem per fulphuris Mercurialis fixatio-nem ? fixatio vcro peragitur , per ejuf-dem condenfationem , condcnfatio fitintrinfeca refrigeratione , haec ialibuj,uhdeKxivium prapparatur, atqueaquasfortiinfunditur, abfbivitur; hocenimlixivio fulphur Mercuriale, in pund:afigitur 5 atque aqua fbrtis amittit o-mnem corrofionem , unde liquido con-ilat
,per co
top related