image compression tool · poenas. dz'strz'butz'varespicit personarum merita, quoad...
Post on 15-Mar-2020
9 Views
Preview:
TRANSCRIPT
OPERA MORALIA
S. ALPUONSIMARIAE DE LIOORIO
DOCTORIS ECCLESIAE
Il.
OPERA MORALIA
SANeTI ALPHONSI MARIAE DE LIOORIODOCTORIS ECCLESIAE
II.
TUEOLOOIA MORALISE!>rno NOVA
CUM: ANTIQUIS EDITIONIBUS DILIGENTERCOLLATA
IN SINGULIS AUCTORUM: ALLEGATIONIBUS RECOGNITA
NOTISQUE CRITICIS ET COMMENTARIIS ILLUSTRATA
COllA ET STUDIO
P.LEONARDIOAUDÉE CONGREGATIONE SANCTISSIMI. REDEMPTORIS
TOMUS SECUNDUSCOKPLECTEN5
TlACTATUS DE SEPTIMO ET OCTAVO DECALOOI PlAECEPTIS,DE PlAECEPTIS ECCLESIAE,
DE STATIBUS PAlTICULAlIBUS, DE ACTIBUS HUMANIS ET DE PECCATIS
ROMAEEX TYPOGRAPHIA VATICANA
MDCCCCVII
Editio p~ha..ie«Sumpli6u. C..R. 1953
APPRoBATIo
Libentissime annuimus ut operis inscripti: "Sancti Alphonsi Mariae de LigorioDoctoris Ecclesiae Theologia Moralis, edifio nova, cum sniiquis editionibus diligentercoliate; in singulis euctorum allegafionibus recognita notisque criticis et commentariisillustrata, cura et studio P. Leonsrdi Gaudé e Congregatione Ssnctissimi Redemptoris"fiat reeditio arte photomechanica.
Romae, ad S. Alfonsi, die 5 maii 1953.
LEONARDUS BuysCongregationis Ssmi Redemptoris
Superior Generalis et Rector M oìor
LIBER TERTIUS
DE PR.AECEPTIS DECALOGI ET ECCLESIAE.
(SEQUlTUR).
Nr.3287.
Graeeii, die 23 Junii 1953.
IMPRIMATVR:Curia epise. Seeeovien.
t FERDINANDUS
Photomechanischer Nachdruck
der Akademischen Druck- und Verlagsanstalt Graz
TRACTATUS QUINTUS
DE SEPTIMO PRAECEPTO NON FU/?TUM FAClES
« Cum hoc prohibeatur omnìs injusta«damnìficatio in bonis proximi, quae fit« 1" per furtum et rapinam; 2" per omis« sionem reparationis damni illati; 3" per«iniquitatem contractuum: - de his tri« bus hic agendum » •
Antequam aggrediamur tres hos perdifficiles sequentes Tractatus de Furto)Restitutione et Contractious ; ad meliusintelligenda ea quae dicentur, aliqua generalia de ]ustt"tia et fure expedit praenotare.
TRACTATUS PRAEAMBULUS
De Justitia et Jure.
486. Qualiter dnndatur justuia, et quaiiter jus, - 487.Quid sit dominium et ususfrucius,- 488. Quot sint peculia filzonmzfamz'tias. - -189. Quae sint bona uxorum. -- 490.Quotbona clericorum. Et praesertim, 1. Qual: sint patrimonialia.2. Quae industrialia.3. Qual:parsimonialia. 4. Quae ecclesiastica. - 491.De hz's quaer.1.An elerieus teneatur necessario pauperibus succurrere. - Qu, 2. Q~ti ueniant nomine pauperum. - Qu. 3. An praeferendi pauperes loci. - Qu, 4. An superflua possint reseruari. - Qu.5. An clericushabens sua possit vivere ex bonis beneficti. - Qu. 6. An etiam pensionarii teneantursuperflua erogare in usus pios. - 492.Qu. 7. An beneficiarti male expendentes reditus,teneantur ad restitutionem. - Qu. 8. An peccent grauiter, qui donoaccipiunt superfluaa beneficiario. - 493.Quot modis acquiratur domrmum: I'', Occupatione. - 494.Il". Nativitate.- 495.III".Alluvione.- 4%. IVo.Specificatione.- 497.V", Accessione. - 498. VIo. Confusione vel Commixtione, - 499. An idem quod currit in mixtione pecuniae, currataliarum rerum. - 500. VIIo.Aedificatione. - 501.VIIIo.Plantatione..:..... 502. IXo.Perceptionefructuum. - 503. X", Traditìone, - 504. De Praescriptione et conditionibus requisitis adpraescribendum. Et 1. De bona fide. - 505. 2. De tz'tulojusto; et an sufficiat titulus coloratus vel existimatus. .- 506. 3. De continuata possessione, et de tempore requisito adpraescribendum (usque ad n. 510). - 511. Quando praescriptio z·nterrumpatur.-512. An haeres possessoris malae fide i possit praescribere. (Sed vide etiam n. 516).-513. An possit praescribt libertas a soiuendo debito aut multa. - 514. Quibus deturrestitutio ÙZ integrum circa bona praescripta. - 515. 4 a conditio ad praescribendum est,ut res sz't apta praescribi. - 516. Decisio quatuor Aularum, facta Neapoli circa praescriptiones. - 517.An in conscientia res praescripta possit retineri, etiam ubi te» praescriptionis non viget.
Justitia,quotuplex,
486. - JUSTITIA dividitur communiterin 1egalem, distributivam et commutativam. - Legalis respicit jura legum etpoenas. Dz'strz'butz'va respicit personarummerita, quoad praemia et honores. Commutatt'va autem respicit aequalitatem valoris rerum, juxta hominum aestimationem: ut tantum domino reddatur, quantumab eo surreptum, vel quantum damni eiillatum est.
Jus autem dividitur in jus in re et injus ad remo
Jus zi,z re est, quando res ipsa habeturobligata; et ideo tribuit rei vindicationem,seu actionem in rem ipsam, v. gr. venditor, qui tradidit rem, actionem in ipsamrem habet pro pretio; benefìciarius , percollationem habet jus in heneficium; etsimilia. - ]us autem ad rem est, quandores nondum est obligata, sed tanturn jus
Jus, quotuplex.
4 LIB. III. - TRACT. V. DE SEPTIMO PRAECEPTO DECALOGI. TRACT. PRAEAMBULUS. - DE ]USTITIA ET ]URE. 5
Dominium.
Ususìructus differtab usu,
habetur ad eam acquirendam. Ideo jus adrem tribuit tantum actionem personalemcontra impedientem acquisitionem rei.
487. - Deinde jus in re dividitur indomlnz"um et usumjructum.
Domtntum aliud est jurlsdtcttOnls ergasubditos: ut habet pater erga filios, episcopus erga dioecesanos, etc.; aliud, proprz"eta!is erga res, sive servitutes. - Item,dominium aliud est directum , ut habetprinceps in feudis, et dominus in praediodato ad emphyteusim; aliud est tt#le, quodhabet feudatarius et emphyteuta.
Ususjructus autem est jus utendi etfruendi aliqua re, fructus ex ea percipiendo. - Hic notandum, ab usufructuario differre usuartum: qui alicujus reiusum habet, v. gr. horti, ex quo colligere
1 L. Plenum, tr. de usu, etc.
488. - a) Quae hic dicuntur a S. Alphonsode bonis filiorurnfamilias, dicuntur secundumjura antiqua; sed ex novis codicibus, bona fìliorumfamilias generatim dividuntur in duplìcem classem. Prior comprehendit bona, 1abore aut separata industria a filiis comparata,vel quae ipsis donantur cum expre~sa conditione, ut eorum ususfructus non obveniat parentibus. Posterior omnia alia bona complectitur quae filiis obveniunt, v. g. donatione vela1io simili titulo.
Porro in jure hodierno sedulo distinguiturdominium directum, administratio et ususfructus. - Dominium directum omnium bonorum, quae justo titulo filiis obveniunt, pertinet ad eos, licet minores sint nec emancipati,cum talis dominii sint capaces. Justus titulusest donatio, haereditas, industria separata, etc.- Administratio omnium bonorum est penespatrem vel tutorem, qui filiorum incapacitatem vel imperitiam supplere debet, donec ipsimajorennes vel emancipati sint. Majorennesobtinent plenam; emancipati autem, restrictambonorum suorum administrationem. - Ususfructus competìt vel filiis vel genitoribus,prout jus positivum statuit. Jam vero,
IN GALLIA (Cod. civ., 384-387), ususfructusgeneratim pertinet ad patrem (vel, eo defuncto, ad matrem in viduitate permanentem),usque ad filiorum emancipationem vel annum18m completum. Ex proventibus tamen debetproles, pro conditione sua, ali et educari, Diximus generatim, quia excipiuntur: lo bonaquae filii proprio labore separatave industriasibi comparant; 2° bona quae ipsis donantursub expressa conditione, ut eorum ususfructusnon obveniat parentibus.
IN HISPANIA, ususfructus generatim patri(vel matri patriam potestatem habenti) con-
potest fructus pro sua familia et suis hospitibus; non autem potest illos alienare l.
Ita pariter habens domus usum, potesteam habitare, sed non locare, nec altericoncedere usum, si ipse eam non habitet.Notandum praeterea, quod usufructuarioincumbit solvere expensas pro fructuumperceptione, et tributa seu collectas superrem impositas, ut ex l. Hactenus, ff. deusujructu. Deinde tenetur rem bene colere, arbores mortuas substituere. Ad magnas autem expensas non tenetur ipse,sed proprietarius.
488. - FILIUSFAMILIAS dominium habetpeculii castrensis et quasi-castrensis. In quo notandum, quod peculium filiorumfamilias quadruplex est: castrense, quasicastrense, projectt"ttum et advenH!ium a).
ceditur. Excipiuntur bona quae filiis, ut eorumeducationi inserviant, dantur, Item bona quaefilii industria separata acquìrunt, si de patrisconsensu propriis expensis extra domum pa-ternam vìvant. .
IN ITALIA (Cod., 224, 239), ususfructus conceditur patri, vel matri habenti patriam auctoritatem, donec fìlii sint majorennes ve1emancipati. Amittitur ab a1terutro parente qui, postmortem compartis, ad novas nuptias convolatoParentes fructuarii tenentur procurare prolita1em educationem, quae ejus fortunae et conditioni sit consentanea. - Excipiuntur: l° bonaquae filii proprio labore et separata industriasibi acquirunt; 2" bona quae ipsis donanturcum adnexa conditione, ut parentes usumfructum non percipiant; 3°bona quae ipsis, juxtalegis dispositionem, dìssentiente patre, obveniunt,
INAUSTRIA (Cod.,149-195), ususfructus competit filiis etiam minorennìbus et non emancìpatis, deductis tamen educationis expensis.Et licet suorum bonorum administrationemfìlius nondum emancipatus non habeat, liberetamen (ideoque et valide, si aliunde nihil obstet) disponere potest: 1" de bonis propria industria acquìsitis, modo ipse a parentibus nonaccipiat alimenta; 2° de bonis quae ejus usuitribuuntur, modo sit puber.
IN GERMANIA (Cod., 1649), jus novum distinguit bona filiorumfamilias in libera et nonlibera. - Libera dicuntur: l° quae filii proprio labore et separata industria sibi compararunt; 2° quae dono acceperunt, exclusisparentibus ab usufructu; 3° quae, parce vivendo, seposuerunt ex bonis, quae erant ipsisextra paternam domum viventibus, ad victumin plenam potestatem concessa. - Non liberadicuntur cetera omnia. Horum usumfructum
Adquidteneaturusufructuarius,
Deminlumfiliifami lias.
Peculiumcastrense.
Peculiumquasi-castrense.
Fìtìus habet plenumdominiumutriusque.
Et 1.° Castrense dicuntur bona illa quaefilius acquirit in castris et in militia: sivehaec sint debita, ut stipendia; sive haecsint acquisita per donationem a praefectismilitiae, vel a parentibus aut ab allis occasione militiae: ut Lessius l, Lugo 2.
Il", Quast~castrense dicuntur bona quaefilius acquirit in officiis publicis: judicis,advocati, lectoris, medici, etc.
Istorum duorum peculiorum pertinetad filium plenum jus quoad proprietatemet usumfructum, Et hoc, etiamsi mercesexigatur il. privatis. Lugo 3 cum Silvestro,Molina, etc. Idem ait Lugo 4 cum Navarro,Molina, de notariis, sive publicarum causarum, sive privatorum contractuum. Pro aliis vero artificibus, etsi publico inserviant, eorum tamen merces non pertinet ad peculium quasi-castrense. Excipittamen Sanchez, apud Lugo 5, architectosprincipis ve1 communitatis.
Omnia autem bona donata intuitu exercitii praedictorum officiorum sunt quasicastrensia. Lugo 6. - Hujusmodi adhucsunt omnia quae acquiruntur a filiofamilias ex officio clericali: ex Authent. Presbyteros 6, C. de episc. et clero Immo idemdicitur de omnibus quae clerico adveniuntex quocumque titulo b). Lugo 7 cum Molina, Sanchez et communi. Hocque rectedicit Lugo s, contra aliquos, de clericisetiam tonsuratis: cum textus citatus exprimat etiam cantores.
1 Lib. 2) cap. 4, n. 7. - SI De jusr, et Jure, disp. 5,n. 15. - 3 Loc. cìt., n. 16.. saoes«, v. Peculiurn L qu.to..MolinaJ de just. et ]ure, tre 2, disp. 231, n. 2. _. Loc, cit.,n. 17•. - NavQr., Man., cap. 17, n. 142. - Molina, Ioc, cit.,n. 2. - Sanch.} Consìl., lib. 1, cap. 2, dub. S, num. 14. & Loc, cit., n. 18. - 6 Loc, cìt., n. 19. - '7 Loc, cit., n.21. ..Molina} loc. cìt., disp, 231, n. 4.. Sanch.J Decaì., lib. 7,
habet pater, usque ad tempus, quo filius e potestate paterna excedìt. - Ususfructus bonorum liberorum competit fìlio; administratiovero, patri, vel tertio cui eam bonorum auctor commisit,
IN ANGLIA ususfructus pertinet ad fìlìos,Utrum vero educationis expensae ex bonispatris, aut ex bonis filiorum refundi debeant,solent tribunalìa, pro casus adjunctis,decidere.
b) Idem dicitur, scilicet et cIarius: Omniaquae respectu laicorum adventitia forent, fluntquasi-castrensia c1erico, si post clericatumacquirantur; et ita loquuntur Molina et Sanchez loas citatis.
e) Silvester, v. Peculium I, qu. 1 et qu. 12,
IlIO. Peculium autem projecHtzum suntbona quae proficiscuntur de rebus paternis, et filius lucratur in ipsis negotiando.- Peculium hoc totum pertinet ad patrem quoad fructum et proprietatem.
Etiam dicuntur bona profectitia illaquae donantur filio intuitu patris. Secusvero, si donantur filio intuitu suipsius:etsi occasione patris filius cognitus sit adonante. Lugo 9. - In dubio autem, analiquid sit donatum intuitu patris vel filii,erit totum filii, si ipse bona fide inceperitpossidere; alias, dividendum pro rata dubii.
Bona vero donata filio a patre in patrimonium, ad suscipiendos Ordines saeros, non sunt numeranda inter profectitia.Sed bene sunt conferenda cum aliis fratribus, cum ille haereditatis portionemexposcit; ut Lugo lO cum Molina, et ut dicemus n. 956.
Dubium fit l°. An quod lucratur fiitusex boms paterms , si! totum et semperprojecti!tUm?
Affirmant Silvester C),Azor C),etc.,apudLugo 11. - Dicunt vero Gomez, Bartolus,Tabiena, Angelus, etc. 12, esse partim profectitìum, partim adventitium. - Lugoautem cum Molina tenet esse profectitium,si filius nomine patris negotiatur; adventitium vero, si nomine suo, puta, si ipsefuratus sit pecuniam a patre , vel si pecunia otiosa erat apud patrem. Certumautem est, ut docet Lugo d), quod si filius
cap. 13, n. 31. - 8 Loc, cìt., n. 22. - • Loc, cìr., n. 37. 10 Loc. cìt., n.37, v. f. - Molina, Ioc, cìt., disp. 233, n. 2. 11 De ]ust. et ]ure, disp. 5, n. 40. - A.nton. Gomes, in legoTauri 29, nUIn.24 •. Bartotue, in lego Cum oportet,C. debonis quae liberis, etc.. Tabiena, v. Peculium, n. 18•.Angel., v. Pecutoo«, n. 11•• 1SlAp. Lugo, loc, cit., n. 40.Lugo, loc. cit., n. 40. - MoUna} tre 2, disp. 234, n.3 et 9.
affirmat quidem, sed casu dumtaxat quo fìliussub patris potestate sito - Azor pariter,part.2,lib. 2, cap. 23, qu. 6, affirmat, si filius cumsuis parentibus habitet eorumque bonis sustentetur; secus, si non sit sub patris potestate,aut commoretur extra paternam domum, necalatur a parentibus, et opera sua atque industria lucrifaciat.
d) Lugo, loc.cit., n. 40, ita loquitur: «Certum imprimis videtur, inquit, si fJlius extrapatris domum habitans, propria negotiationeet industria acquirat, id adventitium esse, nonprofectitium. Idem est si in domo patris, nontamen ex rebus aut circa res patris, sed diversa negotiatione acquirat >.
Peculiumprofecti·
~i:tmaae~~:tremo
Quid debonis datisad recipiendos ordines.
Lucrumfilii ex bonis paternis, modoprofecti·tium, modoadventitium.
6 LIB. III. - TRACT. V. DE SEPTIMO PRAECEPTO DECALOGJ. TRACT. PRAEAMBULUS. - DE JUSTITIA ET JURE. 7
Filiusnegotia patris gerens.aliquandojushabetadstipendium.
Non petens stipendium cen ..setur remìttere,
nisi ex reverentia omittar petere.
negotìetur extra domum patris ex aliisbonis quam paternis, lucrum non erit profectitium. - In dubio tamen, an lucrum.provenerit ex bonis patris vel alterius;tum tantumprofectitium praesumitur, cumfilius administrabat bona paterna. Lugo l
cum Gomez, Bartolo e), etc.Dubium fit 2". An fl#us, pro labore
praestito in benefiàum patris, possù s#pendz'um exigere?
Affirmant Navarrus, Lessius, Angelus f),
Lopez /J, apud Sanchez 2; et probabileputant Laymann 3 et Busenbaum (infra,n. 544). Negant vero Molina et alii plul'es, cum Sanchez 4 et Croix 5. - Recteautem distinguit Lugo 6, et ait quod si fiolius extra domum patris habitet, nec apatre alatur, id quod lucratur est adventitium; profectitium vero, si in domo pa·terna degat et a patre alatur, necnon obsequia illa sint patri debita: quae si tamen excedant, bene potest filius peterestipendium.
Sed hic Dubium fit 3". Utrum, sz·praedieta obsequia fuerint excedentia, et fi#usnon petierit stzpendz'um,praesumatur illudremisisse?
Omnino affirmant Molina 7 et Sanchez 3; quia hoc praestat bono communi,ut inter parentes et filios frequentia jurgia vitentur. - Sed probabilius docet Lugo 9 cum Navarro, Lessio, Angelo g), etc.(ut supra), quod, si filius potens non petat, rationabiliter remisisse censeatur. Secus, si renuat poscere ex paterna reverentia; debet tamen eo casu detraherealimenta a patre percepta, Vide etiam dicenda n. 544, z'n fine.
1 Disp. 5, n. 41. - Gomee, in lego Tauri 29, n. 24. Nauar., Man. cap. 17. n. 144. - Less., lib. ~, cap. 12, n. 80et 81. - u Consil., lib. 1, cap. 2, dub, S. n. 1; cfr. dub. 9, n. :?et seqq. - :\ Lib.3, tr.4, cap. 8, n. 6. - Molina, disp.234,n. 7 et 8.. 4 Loc. cit., dub. 8, n. 2. - li Lib. 3, parto 1,n. 1034. - 6 Loc, cit., n. 42. - 'l' Loc. cir., n. 7. - 8 Loc,
e) Bartolus, Tract, de duobusfratrib., n. 4,minus accurate a Gomez allegatur; dicit enimdumtaxat, veram sibi videri sentenliam, «utex praesumptionibus judicetur esse protectìtium vel adventitium ».
f) Angelus et Gregorius Lopez a Sanchezallegantur, non quasi hanc sententiam diserteteneant, sed similem dumtaxat, inquantum docent 1ucrum acquisitum a filio ex pecunia ve]
IV", Peculium tandem adventt"tz'um suntbona quae filiofamilias proveniunt aliundequam ex bonis paternis vel intuitu patrisacquisitis. - Horum bonorum filius proprietatem habet; pater vero acquirit usumfructum , etiamsi sint bona majoratus.Lugo l0.
Quandoque tamen filius etiam talemusumfructum acquirit; nempe l", Quandopraecise ususfructus donatur filio, ve! donatur aliquid filio, patre contradicente.2".Si filius una cum patre succedit in haereditate fratris vel sororis. Ha Lessius 11
et Lugo 12 cum aliis. 3". Addit Lugo 13,
si filius accipit dotem, patre non se obliogante. (Vide alia apud Lugo). - Exceptisautern his casibus, filius de bonis adventitiis non potest disponere sine consensupatris, nec testari, etiam cum suo consensu, nisi ad pias causas, ex cap. Lscet 4,de sepult., z'n 6°; - Potest tamen universetestari de castrensi peculio, ut ibùl.
Ususfructus autem peculii adventitiìerit patris, quamdiu vivit , etiamsi filiusexierit li patria potestate. - Nisi fìlìus electus sit ad episcopatum vel ad magnamdlgnitatem, scilicet, si fiat cardinalis, praefectus urbis majoris, consiliarius regius,magister militum. Tunc enim totus ususfructus pertinet ad filium: ut Lugo 14, Salmanto 15, Holzmann 16.
Si vero pater emancìpet filium, dimidia pars ususfructus erit patris, et dimidia filii. Lugo 17 et Holzmann 13. Hoc intelligitur tamen, si emancipatio fuerit voluntaria patris. - Nam, si filius emancipeturratione matrimonii, ex jure hispano tuncususfructus erit totus filii: si vero ratione
cit., dub. 8, n. 2 curo n. 4. - li Loc. cir., n. 43.. Naua« ...Man., cap. 17, n. 144 et 148. ~ Less., loc. cìr., n.80 et 81. _.1n De ]ust. et Jute, disp.o, n.30. - 11 Lib.2, cap. 4, D. 9et seqq, - 12 Loc, cìt., n. 23. - 18 Loc, cìt., n. 23. - l' Loc.cit., n. 24. - 15 Tr. 12, de Just. et jure, cap. 2, n. 128. 16 De Jure et just., n. 274. - l'l Loc, cit., n. 24. - 18 Lcc. cit
fundo patris, partim esse profectitium, partimvero adventitium, ratione scilicet operis a filiopraestiti. Et hoc revera dicunt Angelus, v. Peculium, n. 11, et Gregorius Lopez, parto 4,tit. 17, l. 5, V. Con los bienes; Lopez tamensententiam suam limitat: nisi filius nominepatris negotietur.
g) Angelus, loc. cit., hoc non habet; sedvide notam superiorem.
Fi l ì u shabec nudum dominium adventitii.
Quandoque etiamusumfructum.
Generatim ususfructus est penes patrem.
Bxceprìcnes.
Quid, sipateremancipetfilium.
Quid, sipater det facultatemdiscedendi.
Quid debonìs consumptibilibus.
status religiosi a filio assumpti, ususfructus erit totus patris. - Lugo l.
Hic notandum I". Quod si pater permittat filio discedere a sua domo, noncensetur remittere praedictum usumfructum: nisi filius dimittatur ad quaerendum sibi victum; vel nisi filius, videnteet tacente patre, fructus expendat: utLugo 2. - Notandum 2'. Quod si bonasint usu consumptibilia, tunc pater potestde illis disponere, cum obligatione reddendi filio tantumdem. Lugo 3 et Molina il).
1 Disp. 5, n. 24. - 2 Loc, cit. n.?:l, ex 1. Cum oportet,C. de bonis quae Iiberis, - 3 De .Tust. et Jure, disp, 5,
il) Molina, tr. 2, disp. 7, n. 10 et 11, deusufructuario in generali loquitur, quem dicitdebere postea rerum consumptibilium aestimationem reddere, Quae quidem, et merito,Lugo applicat praesenti casui,
489. - a) Ba quae S. A1phonsus docet debonis uxorum valebant juxta jus antiquum;sed in praesenti, jure diversarum nationumalia sancita sunto
Et quidem: Jus GALLICUM (Cod. civ., 13871581) concedit sponsis, ante matrimonium,facu1tatem faciendi quoad bona sua, omnesquas vo1uerint pactiones, dummodo hae pactiones fiant coram publico notario, nec bonismoribus aut 1egibus,aut paternae maritaliveauctoritati adversentur, Quodsi hujusmodi paetio fieri praetermittatur, sponsi censenturinire communitatem legalem. - jam vero:L COMMUNlTAS LEGALIS sic se habet: l°. Propria cuiquc conjugi manent bona ìmmobìlìaacquisita ante nuptias, vel postea 'ex donatione aut successione obvenientia. Propriavero uxoris bona fìunt quasi-dotalia, et solusmarìtus habet eorum usumfructum et administrationem; ita tamen, ut sine consensu uxoris ea alienare non possit. - 2". Communiaevadunt tumbona mobilia ante matrimoniumpossessa, tum fructus immobilium aliique reditus, tum etiam immobilia in matrimonio exbonis ve1 ratione communitatis acquisita. Potest maritus haec bona absque uxoris consensu alienare, oppignerare, etc. De immobilibus tamen, vel de mobilium universalitateaut quotitate, non potest disponere titulo gratuito. - Dissoluta communitate, bona et oneradividuntur in duas partes, nisi uxor ejusvehaeredes maluerint bonis renuntiare, atqueita ab oneribus se eximere. - II. Per PACTUMCON]UGALE constitui potest: 1°.Regimen com·munitatis conventionalis , quo extenditur ve1restringitur, respectu bonorum, communitaslegalis. - 2°. Regimen excludens communitatem (at.sine separatione) quo scilicet omniabona uxoris fiunt quasi·dotalia, et tradunturmarito in usum et in administrationem, abs-
489. - Bona UXORIS alia sunt dotaha;alia paraphernalta, quae sunt res quasuxor attulit vel sibi reservavit ultra dotem a). - Bonorum paraphernaltum uxorhabet plenum dominium et usum 4. Bonorum autem dotaltum proprietas spectatad uxorem; ususfructus vero et piena administratio ad maritum 5. Hinc uxor, postmortem viri, omnibus creditoribus personalibus praefertur. Et adhuc vivente viro,si ipse vergit ad inopiam, potest uxor dotem repetere 6.
n.35. - • L. 8 Hac lege, C. de pactis, - , L. I Dotis causaet I. 2 ReipublicQ(I, ff. de jure dotium. - e Ex ead, leg. 2.
que alienandi facultate. - 3°. Regimen separationis, quo omnia uxoris bona fiunt quasiparaphernalia; uxor enim retinet usum etadministrationem omnium suorum bonorum,nec confert ad onera matrimonii nisi tertiampartem suorum redituum ad normam juris,vel aliam summam hancque determinatam,cujus plenum dominium in maritum transferturo - 4°. Regimen dotale, quo dos stricte talis constituitur, fere ut in jure Romano. - Notetur: l". Nullum est regimen, in quo uxorsit penitus independens a marito; nullum scilicet, in quo possit alienare sua bona immobilia, aut se sistere in judicio civili, sine mariti vel judicis auctorìtate. Potest tamen, marito etiam invito, testamentum facere. - 2°.Incontractu antenuptiali, possunt sponsi mutuoa se, vel ab aliis, quasdam accipere donationes, quae post nuptias 1ege prohibentur.
Jus ITALICUM (Cod., 1378-1446) haec habetsibi propria: 1". Dos generatim constituiturjuxta regulas juris Romani. Haec futura etiamsponsae bona complecti potest; sed post ìnìtum matrimonium, non potest amplius a conjugibus nec constitui nec augeri. - 2°. Possunt sponsi ante nuptias inire communitatem,non quidem bonorum, sed fructuum ex ipsisbonis sìve mobilibus sive immobilibus, sivepraesentibus, sive futuris provenientium. Sednon potest illa societas comprehendere debitaet eredita exsistentia ante conjugium. In ceteris, jus Italicum cum Gallico satis concordato
Jus HISPANICUM (Cod., 315 et seqq.): dosconstitui potest, sicut in jure Romano; itembona paraphernalia. Sec1usa autem (quae institui potest) pactione antenuptiali, viget communitas 1egalis, sicut in jure Gallico. DìssoIuta communitate, restitui prius debent doset paraphernalia, dein solvi debita communia.
Jus AUSTRIACUM (Cod.1217-1266): bona uxorum iisdem fere regulis subjiciuntur ac in jureRomano. - Haec salum notanda sunt: 1". Com·munitas bonorum statui potest, sive ante sivepost initum matrimonium, sub conditionibustame11 et in forma a 1ege praescriptis. Regu-
Bona uxoriso
8 LIB. III. - TRACT. V. DE SEPTIMO PRAECEPTO DECALOGI. TRACT. PRAEAMBULUS. - DE ]USTITIA ET ]URE. 9
Aliquinegant distributionese sse industrralìa.
Clericushabet pIenuro dominium parsimonialium.
Bona clerìcorum.
Deinde notandum quod si dos consistatin pecunia ve1 rebus usu consumptibilibUS, tunc dominium dotis p1ene transitad virum , cum obligatione tantumdemrestituendi, matrimonio soluto 1, Deincepsnotandum quod si bona dota1ia, etiam stabilia, dentur viro aestimata, animo, utaestimatio venditionem constituat; tuncvir etiam eorum dominium acquirit: et,soluto matrimonio, non tenetur nisi adpretium reddendum 2. - Et in praedictisduobus casibus, si pereunt dieta bona,viro pereunt 3.
490. - CLERICORUM bona quadrupliciterdistinguuntur: videlicet 1°.Bonapatrùnoniaha, quae dicuntur ea quae ipsis obveniunt ex quacumque causa profana. -
1 L.43 Res in dotem, ff de jure doto-' L. 17 Quoties,ff..eod. tit. - 3 L. 43 Res in dotem, ff. eod, tit; cfr. L. 16,Quods~' per eam, - " Consil., Iib, 2, cap. 2, dub, 37, n. 2,et dub, 45. - , Lib. 2, cap. 4, num. fII. - e De ]ust. et,]ure, disp.4, num.23. - , Tr.7, de ]ust. et ]ure, dist. d,
larìter, communitas pro casu mortis tantumìnìta censetur; ideoque, durante conjugio, proprietas bonorum communìum est utriusqueconjugis; ususfructus, illius ad quem pertinebat ante pactum, et administratio, soIius viri.Soluto .conjugio, bona dìviduntur. 2". Sec1usospeciali pacto, uterque conjux retinet jus proprietatis suorum bonorum, nec non jus exclusivum ad ea omnia, quae ipse sibi duranteconjugio acquirit, vel quàe sibi obveniunt.Uxorìs tamen bonorum usus atque administratio marito tradita censentur, quamdiu ipsanon contradixerit.
Jus GERMANICUM. Habetur regimen legalevel conventionale. - I. REGIMEN LEGALE (Cod.1363-1425) imitatur jus dotale Romanum. Bonorum dotalium administratio et ususfructuscompetit marito, qui tamen uxori id postulanti, statum rerum exponere tenetur (§ 1374),nec potest maritus ea bona alienare veloppignerare sine consensu uxoris. Ut autem in tutocollocentur, competit uxori jus securitatempostulandi vel bonorum separationem. Bonorum vero paraphernalium dominium, eorumque libera administratio penes ipsam est. II. REGIMEN CONVENTIONALE varias admittitpactiones, quae possunt ante vel post matrimonium iniri; et etiam post matrimonium dis·solvi aut mutari (§ 1432). - l°. Institui potestvel communitas unz'versalz's, qua fiunt communia omnia conjugum bona, tum ante matrimonium possessa, tum postea acquisita; inhac tamen bonorum communitate, uterqueconjux potest aliquot bona sibi reservare, quodin regimine dotali et partialì'communitate soliuxori conceditur (§ 1437-1518). Vel communz~tas partialis, qua pars tantum determinata
2°.Bona quasz:patrzmonz'aha seu industriaHa,' et dicuntur ea quae clerici acquiruntex ecclesiasticis functionibus sine beneficio,ut ex concionibus,Missis, etc.-3°. Bonamere ecclesiastica; et sunt illa quae acquiruntur ex beneficiis. - 4°. Bona tandemparsz'moniaha, quae sunt illa quae clericus ex reditibus ecclesiasticis subtraxitde sua sustentatione, vivendo parciusquam honeste vivere potuisset.
1". Quoad bona patrimoniaùa, certumest quod c1erici plenum eorum dominiumhabent, ex cap. Relatum 12, de testam.
Il". Idem est de bonis z'ndustrz'alzòus,ut communiter docent doctores, cum Sanchez 4, Lessio 5, Lugo 6, Anacleto 7, Viva 8;
Sa1mant. 9 cum Pa1ao, Coninck, etc. -
qu, S, num. 26. - s Opusc. de Beneficiis, qu, 2, artico 1,num. 1. - 9 Tract. 12, cap. 2, num. 138. - Palases, te. 6,disp. 2, punct, 5, num, 3; et tr, 31, disp, un., punct.. 7,§ 3; n.3. - Coninek, de Virtutìb., disp, 27, dub, !l, n. 173et 174.
fìt communìs, Communitas ista duplex est:1) communitas quaestus, in qua communiaevadunt, tum lucra a conjugibus facta, tumbonorum illatorum reditus; bona vero sivemobilia sive immobilia ante matrimonium abalterutro possessa eidem propria manent,Uxor, non vero maritus, paraphernalia sibireservare potest; - 2)communitas bonorummobilium,quae ultra communitatem quaestus,reddit communia mobilia ante matrimoniumpossessa: eisdem'fere legibus subjacet quibusoommunitas legalis in jure Gallico (§ 15191557). Bonorum communium administratiocompetit marito, qui tamen nec de immobilibus, nec de mobilium universalitate aut quo,titate disponere valet absque consensu uxoriso - 2°. Institui etiam potest separatio bonorum, vel ab initio, vel durante matrimonio,quo casu bona uxoris tamquam paraphernaliahabentur. - Sub quovis regimine, uxor potest, absque consensu mariti, haereditatem,legata et dona sibi oblata acceptare vel repudiare, - In matrimoniis ante 1 januar. 1900contractis, bonorum conditio subsistere pergit secundum leges quae ad illud tempus viguerant. (Lex introd., art. 200).
Jus ANGLICUM. Ex anno 1870 (9aug.) uxorea bona, quae industria separata acquisiverit(separata arte, mercatura), sine consensu viri,pIeno jure sua facere potest, ita ut et ususfructus et administratio ad eam solam pertineant. - Recentiori etiam jure (1 jan. 1883),muIier quae nupserit, circa sua bona possidenda, acquirenda, administranda, pIeni jurismanet, ut mulier innupta. Quare, quoad jusmariti, videndum est, quaenam forte bona incontractu matrimoniali marito collata sint.
Clericushabet pienum dominium patrimoniaIium.Item, Industrialìum;
Ex quo infert Anacletus l cum Lessio etaliis, quod si clericus vivat aut expendatde bonis his ve1 propriis in pias causas,possit tantumdem accipere de bonis ecclesiasticis, et de eis ad libitum disponere.Quia, cum jus habeat vivendi ex beneficio(ut infra videbimus in Quaest. 5), non tenetur vivere ex bonis propriis; unde, side iis vivat, potest uti eompensatione. Hoc tamen non admittendum puto, si clericus non habeat superfiuum de bonis ecclesiastìcìs, atque hic et nune teneatur debonis propriis pauperi subvenire. Secusautem, si hic et nunc non teneatur ad e1eemosynam, habeat tamen intentionem compensandi,
An vero dz:c;tributzones quotùJùmae canonzeorum computentur inter bona industriaùa? - Négant Navarrus 2, Sanchez 8;quia (ut dicunt) distributiones vere suntpartes redituum beneficii: et ideo eamdem naturam ac onus sortiuntur, quam
Probabì- alii beneficii fructus. - Sed probabiliusliusaffirma··turo affirmant Lugo 4, et Sa1mant. 5 cum Azor,
Silvestro, Angelo, Bonacina et Covarruvias. Ratio, quia praefatae distributiones,licet ex titulo beneficii proveniant, nontamen dantur immediate pro tìtulo, sedpro servitio personali, tamquam personaestipendium.
IIIo. Idem, quod de bonis patrìmonìalibus et industrialibus, dicitur de parsimonzalz'bus: ut possit clericus ad libitumde eis disponere; uti docent Navarrus 6,
Lessius 7, Cabassutius 8, Anacletus 9; Mazzotta lO cum Soto, Covarruvias et aliis(contra Petrocorensem 11, et alios paucos).Et idem expresse docet S. Thomas 12, ubiait: De hzs autem quae sunt speciaiitersuo usuz· (scilicet clerici) deputata, vùletur
1 Tr.7, disto 4, qu, 3, n. 27.• LeSSO} cap. 4, n. 38. _ 2 DeRedit. Bccl., qu, 1, monito 30. - a Lcc, cìt., dub, 46. _ 4 Loc.cit., n. 25. - 6 Loc. cit., D. 140. w hor" part. 2, Iib. 7,cap. 9, qu. IO. - Silvest., v. Clerieus IV, qu.4. - Angel.,v. Clerieus XIII, num. 3. - Bonae., disp. 4, de ObIigat.beneficiar., punct.2, n. 18... Covar." de Testament., cap. 7,n. 14. - • Loc. cit., qu. l, monito 26. - 7 Loc. cit., n. 39. 8 Theor. et prax., Ub. 2, cap. 26, num.8. - ~ Loc. cit.,n. 28. - 10 Tr. 4, disp. 2, qu. 1, cap. 2, § 1, Dico 3" qu. 2,v. Ceterum. - Sotus, de ]ust. et ]ure, lib. IO, qu. 4, art. 3,eone!. 3 et 6. - CO'Var., de Testam., cap. 7, n. 9. - 11 De Be·
490. - a) Coninck et Palaus a Mazzottaallegantur, quasi dicant materiam notabilemesse quintam superfiuorum partem. At re
esse eadem ratio, quae est de propriis bonis. - Ratio, quia praefata bona non dantur ut fructus beneficii, sed ut stipendia1aborum iis qui Ecclesiae inserviunt.
Nee obstat textus in can. Episcopi,causo 12, qu. 1 (quem opponit Petrocorensis), ubi legìtur: Quz'dquùJ vero de provzszone suae ecclesiae juerit, siue de agrissz've de fructzòus..., omnia z'n jure ecclesiae reservare censuimus. - Nam respondetur ex praedictis, bona parsimonialianon esse de provisione EecIesiae, sed deprovisione seu stipendio 1aborum ministri; ut sancitum fuit in concilio Agathensi 18, ubi dictum fuit: Cterici: .. omnesquz' ecciesiae fideHter deservz'unt, stipendsa sanctis laborzòus debita , secundumservitzi' suz' merùum , vel ordz'natzonemcanonum, a sacerdotibus seu episcopisconsequantur.
IVo. Major difficu1tas est de bonis mereecctesiasticis, quae propriae sustentationisupersunt: an de iis possint clerìcì, sineinjustitia, male disponere? - Certum estquod beneficiarii tenentur sub mortali reditus superfiuos suae sustentationi, in USU5pios aut in pauperes e1argiri. Ita S. Thomas 14, Lugo 15, Sanchez 16, Sa1mant. 11 cumMolina, Coninck, Pa1ao et communi. An vero ad. id teneantur virtute justitiaevel religionis, infra dicetur.
Hic autem sedulo notandum quod inhoc, ut materia censeatur gravis, requiritur quantitas multo major quam in furto;ut dicunt Lugo 18 cum Molina, Coninck;Ho1zmann 19 et alli: ex D. Thoma 20, quirequirit multum excessum ad ma1am fidem clerici constituendam. - Quaenamautem sz't ista notabt1zs quantztas? Coninck a), Pa1aus a) et alii, apud Mazzotta a),
nefìc., cap. ulr. qu.7, v. Verum haec, - 12 21124e , qu.l85,art. 7, corpo - Petrocor., de Benefìc., cap. ult., qu, 7,v. Verum haec. _13 Can. 36; ap, Labbe, tom, 5, col. 5Z7.14 211 21l.C, qu. 185, artico 7. - 15 De ]ust. et Jure, disp. 4,num. 9. - 16 Consil., lib. 2, cap. 2, dub. 38, num. 1. 17 Tr. 12, cap. 2, n. 141 et 144. - Molina, tr. 2, disp. 144,n. 20. - Coninek, de Virtutib., disp. 27, dub. n, n. 192..Palaus" tr. 6, disp. 2, punct, 5, D. 6. - 18 Loc. cit., n.42. w
Molina" loe. cit., num. 20.' .. Coninck" de Carit., disp. 27,dub. 11, num. 193. - " De ]ust., num. 204. - .. Loc. cit.,art. 7, corpo
vera Coninck, loc. cit., num. 193, dicit quantitatem notabilem esse «tertiam, quartamaut quintam partem» ; Palaus vero, loc. cit.,
Reditussuperllui beneficii inUSU$ p ì oserogandi.
Quanti.tas gravìs ,multo majorquam infurto.
lO LIB. III. - TRACT. V. DE SEPTIMO PRAECEPTO DECALOGI. TRACT. PRAEAMBULUS. - DE JUSTITIA ET JURE. 11
Vigesimapars superflui, gravis.
Satis estsuperfluumerogare inquoslibet uSUS pios,
Pastorestenentur Inquirere pauperes.
Paupercenseturquinequit statum conservare.
requirunt quartam ve1 quintam partemsuperfluorum. Sed verìus sufficit pars vigesima ad materiam gravem constituendam, ut ait idem Mazzotta b), et tenentLugo c) ac Croix d), qui cum Haunoldmerito sententiam Coninckii reprobant.
Hie obiter advertatur, Benedietum XIV(in sua bulla 29 Universalis Ecclesiae,edita die 29 Aug. 1741) declarasse quod sibeneficiarius fructus beneficii vendit pertotam suam vitam, sive una sive pluribussolutionibus, contractus est nullus. - Sed
491. - Quaeritur l", An clericus teneatur ex superfiuis necessario paupert'bussuccurrere?
Negant Azor l cum Navarro; et Viva 2,
qui dicit cum Vasquez et communi posseclericum superfluum erogare sive in pauperes, sive in alios pios usus pro suo libito; quia sufficit illud applicare in Deicultum et non dissipare, ut loquitur Tridentinum 3. - Sed excipiendum omninomihi videtur, cum Lugo 4 ac Lessio ", siadsint pauperes, in gravi necessitate temporali ve1 spirituali constituti. Tunc enimnon potest clerieus superflua in alios ususpios expendere; quia tunc urget praeceptum naturale caritatis: ex quo, si habetbona propria superflua statu i, jam tenetur sub gravi iis illa elargiri. - Et hieadvertit Viva 6 cum Vasquez a), pastores,ut episcopos et parochos, teneri insuperinquirere hujusmodi pauperes; non tamenbenefieiarios non pastores.
Quaeritur 2°. Qui vent'ant nomine pauperum?
Veniunt quidem, non solum ostiatirnmendieantes, sed etiam ii qui aliter nequeunt suum statum conservare.
Haunoùi, de just, et Jure, tr. 4, n. 91. - l Parto 2,lìh. 7, cap. lO, qu. 2. ~ Na1Jar., de Reditib. EccI., qu. l,monit.26, num. 2. - Il De Benefic., qu. 2, art. 4, num. 12..Vasq ... de Eleemosyna, cap. 4, n.9, 15 et 16. -- 3 Sesso 25,de Reform., cap. 1. - 4 De Just. et Jure. disp. 4, n. 38et 39. - S Lib. Z, cap. 4, num. 47. - Il Loc. cit., num. 12.- 'l' Consi!., lib. 2, cap. 2, dub. 38, n.4. - 8 Lib.4, tr.2,
punct. 5, num. 7, dicit: «tertiam vel quarta mpartem ».
b) Mazzotta, tI'. 4, disp. 2, qu. 1.. cap. 2,§ 1, Dico 3, qu. 2. materiam gravem essedicit,vigesimam partem omnium proventuumannuorum in usus profanos expendere.
c) Lugo, loc. cit., n. 42, contra dicit possecitra peccatum mortale expendi vigesimam
Veniunt etiam consanguinei, si verepauperes sint, ita ut alias non possint proprium statum sustinere; ut Sanchez 7,
Laymann 8, Croix 9 cum Azor, Palao, etc.,communiter. Et patet ex Tridentino lO,
ubi interdieitur benefieiariis, ne ex reditibus ecclesiasticis, consangumeos famiùaresue suos augere studeant... Sed, sipauperes sint, ti's ut paupert"bus distribuant. - Hos autem consanguineos indigentes potest c1ericus praeferre aliis pauperibus, etiam gravius egentibus (quidquid dieat Laymann Il). Ratio, quia, utbene advertit Viva 12 cum Molina et communi, subventio propinquorum egentiumpertinet etiam ad proprium statum clerieiservandum; cum illorum paupertas inipsius dedecus redundet. - Unde Toletus 13 sic scripsit: Episcopus, subtractisht's quae ad decentem vÙ:tum... pertinent,et subtractis ht's etiam quae gratia pietatis (nota) et caritatis potest in alios t'ndt'gentes aut famulos distribuere ; teneturresiduum dare paupert"bus sub mortaù.Idque expressum habetur in decreto indieto a cardinali Polo, legato apostolico,anno 1566(apud Thomassinum 14), qua praeceptum fuit beneficiariis Angliae (proutetiam olim praeceperat S. Gregorius, instruens Augustinum, Anglorum apostolum): Ne sumptuum moderatio auaritiaetriouatur, quùiqutii ex fructibus ecclesiarum, deductt's ti's quae earum oneribussustinendis, et ipst's atque ipsorum famt:lt'art'bus necessaria sunt , supererit ; idomne, fuxta flla quae B. Gregorius PapaAugustmo episcopo de frucubus ecclesiaedt'spensandt's rescripsit, ad pauperes Chrz:sti suscipiendos et alendos... distrtbuant,
cap. 3, num. 3, i. f•. _- 11 Lib. 4. num. 904. & AZ01', loc. cit ..qu. 2. - Palaus~ tI'. 6, disp. 2, punct. 5, n. 6. - 10 Loc. cit.,cap. 1. - 11 Loc. cito - 12 Loc. cit" artico 2, num. 2. Moli1-zG, tract. 2, disp. 146, nam. 9. - 18 Lib. 5, cap. 4,num. lO. - U Vetus et nova EccI. discipI., parto 3, lib.3,cap. 32, num. 13 (al., parto 4, lib. 41 cap. lO, in editogallic.)
parte m superfluorum, si haec mille adaequentaut superent.
Il) Croix, lib.4, 1'1. 1358, approbat sententiam quae docet matC'riam gravem esse vigesimam proventuum partem, si isti centum fiorenos excedant.
491. - a) Vasquez, quamvis non citetur aViva pro haC' distinctione, attamen, Opllsc. de
Item, con..sanguineiin eademnecessitate.
Clericuspotest praeferre suosaìììs, etiamgravius egentibus.
Advictump e r t i n e ntnecessaria
ad sustentandam familiam.
Etiamjuxta novumstatumbeneficiarli,
modo assumatur addignitatem.
Congruent i u s , nonnecessario,pr'aefere ndi pauperes loei.
Exceptiones.
Hinc dicit Croix l cum Azor, Palao, etc.,quod sub nomine vt'ctus beneficiario debiti, veniunt omnia necessaria ad se etfamìham sustentandam; adque familiamspectant parentes, fratres, nepotes et aliiconsanguinei b). - Item advertunt Laymann 2, Roncaglia 3 et Viva 4 cum aliis,quod si beneficiarius statum suum mutetex assumptione ad beneficium; tunc potest subvenire consanguineis, saltem proximioribus, ut ipsi quodammodo decentervivant juxta suam dignitatem c). Hoc tamen, recte ait Roncaglia 5, procedere proepiscopis aut assumptis ad similem dignitatem; non vero pro parochis.
Quaeritur 3°. An t'n dt'strt"buttone praeferendi sint pauperes loci t'n quo est bfineficium?
Dieunt Salmant. 6 et Holzmann 7, quod,licet congruentius sit bona distribui pauperibus loei, de hoc tamen non est obligatio; nisi ibi sint pauperes, extrema veletiam gravi egestate laborantes.. - SedAzor 8, Bonacina 9, et Molina lO cum Navarro hanc limitationem negant d) " etcensent, satis esse si bona superflua inquosvis pauperes (intellige, aeque egentes) erogentur: nisi testatores oppositumexpresserint vel saltem tacite significa-
J Lib. 4, D.904. " Asor, parto 2, lib.6, cap. lO, qu.9. Palaus, tr.6, disp. 2, punct, 5, num.9. - 2 Lib. 4, tr. 2,cap. 3, n. 3, i. f. - 8 Consil. 6, n. 6. - 4 De Benefìc., qu. Z,art. :!, num, 2. - G Loc. cito - l; Tr, 12, dc ]ust. et Jute,
Eleemosyna, cap. l, dub. 3, n. 25, dicit praelatum teneri pauperes inquìrere ; quam obligationem, cap. 4, n. 14, ad quoscumque ecclesiasticos extendit.
b) Si nempe indigeant hujusmodi consanguinei, uti limitant auctores laudati.
c) Dummodo consanguinei patrimonialiabona non habeant, ut dicit Viva.
d) Auctores allegati non expresse neganthanc limitationem,sedvirtualiter tantum, dumscilicet absolute dicunt bona hujusmodi posseimpendi in quorumlibet pauperum necessitates; quod tamen Azor, toc. cit., limitat: Nisiconstet de alia testatoris voluntate.
e) Molina exceptionem istam hoc modo ponit, nempe; Congruentius esse, ut in pauperesloci impendantur: « quando tamen (ita pergitMolina, dt'sp.I45, n. 21) aliud non postulatcommune dioecesis,regni aut totius Ecclesiaebonum: ut si collegium in universitate a locobeneficii distante, ad ministros Ecclesiae educandos, aut aliud simile fiat».
rint. Ratio, quia canones (praecise in can.Sancimus 31, causo 12, quaest. 2), indistincte praecipiunt, eleemosynam fieri sivein cives sive in exteros. Et hoc videtursatis probabile; quia pauperes loci nonhabent (saltem non constat habere) peculiare jus ad illa bona. Excipit Molina e),
si aliud exigat bonum commune illiusdioecesis, puta, si subveniendum sit collegio educandorum, etc.
Quaeritur 4°. An benefict'arti' possintsuperjlua reseruare t'n futurum ad ususptos?
Negat Navarrus I), dieens ea statimesse distribuenda. - Sed verius docetS. Thomas 11 (quem sequitur Pater Holzmann g) cum aliis), dieens: St' quis, necessitate non t'mmt'nente provùiendi pauperious de his quae superjluunt ex proventt"bus ecclesiae, possessiones emat, velt'n thesauro reponat t'n futurum utt1t'tatt'ecclesiae et necessitatibus pauperum, laudabt'lt'ter facit. Bene tarnen advertit Holzmann h), quod eo casu cautio adhibendasit, ne morte adveniente, tales reditusforte a consanguineis diripiantur.
Quaeritur 5°. An clericus qtti habet exsuo unde vtvat, possit se sustentare exredt'tt"bus beneficti'? Negant aliqui pauci.-
cap. 2, n. 144. - 'l' De juerìt., n. 210. - S Parto 2, Iib, 7,cap. lO, qu, Z. - Il Disp. 4, de Obligat. beneficiar., punct. 2,n. 3. - lO Tr-, 2, disp. 145, num, 2L - Nauar., de Reditib.Eccles., qu. t. monito 27, n. 1. - 11 2n 2ne, qu.l85, art. 7, ad 4.
I) Navarrus, de Reditibus Eccles., qu. 1,monito 25, n. 2 et 3, non negat, immo expresseconcedit, sub quibusdam clausulis,possein futurum ad usus pios ejusmodi superfluaasservari. Sed S. Alphonsus vìdetur in errorem inductus esse ab Holzmann.
g) Holzmann, de Just., n. 207, id saneconcedit: «quando non urget necessitas necadest praetextus palliandae avaritiae aut periculum mortis imminentis, ut deinde ab amicis vel consanguineis tales reditus diripiantur ». Subdit etiam inferius: «Plerumque tamen tutius agunt clerici, et honori Dei suaeque saluti melius consulunt, si in vita mature expendam et applicent ad pias causas,ne forsan a morte, ut saepenumero fieri solet, praeventi, debeant ea, etiam inviti et sineullo suo temporali vel spirituali emolumento,relinquere fisco in spolium vel consanguineisad luxum ».
l,) Monitum istud clare sequitur ex verbisHolzmann hic supra relatis.
Licitereservatur
superfluumad ususpiosfuturos.
Cautio adhibenda.
12 LIB. m. - TRACT. V. DE SEPTIMO PRAECEPTO DECALOGI. TRACT. PRAEAMBULUS. - DE ]USTITIA ET ]URE. 13
---------------------_._-_._-
Clericus,e tsi dives,p o t est sesustentare
ex b e n e ficio.
Nisi adsìtpauper graviter egens..
Sed affirmandum cum Habert 1, Petrocorensi 2, Fagnano 8, Anacleto 4, Holzmann 5, etc. communiter.
Recte enim ait Fagnanus, quod primisEcclesiae saeculis nulli clerici admittebantur, nisi qui, relictis omnibus propriisbonis, de solis fidelium oblationibus viverevolebant. Secundo autem tempore, si idservare nolebant, permittebatur eis vivereex proprio patrimonio: modo nihil deoblationibus exigerent. Tertio demum tempore, scilicet postquam clerici portionemsuam a mensa episcopali separatam habere coeperunt, et beneficia fuerunt illiscredita; mos inolevit, ut ipsi, separato patrimonio, de Ecclesiae bonis viverent.
Et hoc sane est rationi naturali omninoconsonum. Justum enim est, ut qui altariservit, de altari vivat; juxta illud (I Cor., IX,
7): Quz's mz'lt'tat stas sHpendzi'sunquam?Fortene divites, qui reipublieae inservientes stipendia habent, injuste aecipiunt?Per aecidens autem est, quod sint divites vel pauperes. Et hanc sententiam expresse tenet D. Thomas 6. - Recte verolimitat S. Doctor, si easus oceurreret quodaliquis pauper esset in gravi necessìtate;nam tunc ait: In tali necessùate peccaretctericus, sivellet de rebus Ecclesiae vivere:dummodo haberet patrùnonzalza bona, dequz'bus vivere possit. Ratio patet, quiatunc jam habens superfiuum statui, pauperi graviter egenti succurrere tenetur.
Quaeritur 6°. An, StCut beneficiarti' erogare tenentur superflua in usus pios, itaetsam pensionarù?
1 Tr, de ]ust. et ]ure, parto l, cap. 21, i. f. - , DeBenefìc., cap. ult., qu. 8. - 3 In cap. SI.'quis sane, de pecul.clerìcor., a n. 6. - .. Tr. 7, disto 4, n. 27. - 5 De Just.,n. 208. - Fagnan., loe. cìt., a n. 15. - 6 24 211.t.:, qu, 185,art. 7, ad 3. - 7 Consìl., lib. 2, cap. 2, dub, 47, n. 5 etseqq. - 8 Tr. 4, dìsp. 2, qu, 1, cap. 2, § 1, Dico 3~ qu. 4. _~ Tr. 12, cap. 2, n. 146 et 147. - MoUna~ tre 2, disp, 145,num.5. - Pataus, tr. 6, disp. 2, punct, 7, n. 2. _ IO Dejusr, et ]ure, disp, 4, n. 32. - Vasq., Opusc. de Eleemo-
i) Covarruvias hanc sententiam clare inculcat, de Testam., cap. 7, n. 19, scribens«pensionarium posse proprio testamento di·sponere de reditibus ex pensione ecclesiasticaperceptis, et eo intestato, eosdem reditus adlegitimos successores pertinere ".
j) Rota Romana ab Azor, parto 2, lib. 7,cap. 9. qu. 12, allegatur ex Gigante; hic tamen auctor eam affert non directe pro hac
Affirmant Sanchez 7, Mazzotta s; et Salmant.? cum Molina et Palao: modo pensiosit ecclesiastica, aut detur ecclesiasticis.(Secus, si sit mere laicalis ob titulum meresaeeularem, et detur laicis ob obsequiapraestita, puta principibus, equitibus, etc.;aut si detur clericis ob aliquod munustemporale, nernpe eantoris, procuratoris, etc.). Ratio, quia, cum haec obligatiosit annexa reditibus beneficii, pensio illaecclesiastica, ex fructibus beneficii detraeta, transit cum eodem onere.
Satis tamen probabiliter negat Lugo lO
cum Vasquez, Gigante, Covarruvias i), etc.;et ita decisum habetur in Rota Romana,apud Azor ,i). Ratio, quia, dum Pontifexjustam ob causam extrahit pensionem exfructibus beneficii,jam eosdem fructus applicat in ususpios ; unde fructus isti nonferunt secum obligationem ut iterum pieapplicentur. - Idem ait Mastrius 11cum Bonacìna, etc. (contra Navarrum, Azor k), etc.)de equitibus commendatariis S. jacobì Calatravae, Alcantarae et S. Stephani Florentiae, etc.; quibus a Gregorio XIII jamconeessum est testari.
492. - Quaeritur 7°. An beneficiarù, expendentes reditue superfiuos benejiczi" inusus profanos, teneantur ad restitutionem?- Haec quaestio magnopere inter doetores agitatur, et ideo in ejus discussionediutius immorabor.
Prima sententia probabilis, et valdeeommunior inter reeentiores, negato Ranc tenent S. Antoninus 12, Lessius 18,
Molina 14, Cabassutius 15, Sporer 16, Azor 17,
syna, cap. 4, v. Ultimo. • Gigas, de Pensionibus, qu. 52,a n.2. - 11 Theol. mor., disp. 14! n.70... Bonac., disp, 4,de Obligat, benefìciar., punct, 2, n. 24. - Navar'J de Readitib. Eccles., qu, 3, monìt.tz. - 19 Parto 2, ti~.·2, cap. 5, § 3,v. In terno, [sibi contrarius in parto 3, tit. 15, cap. l, § 19.].- 13 Lib. 2, cap. 4, n. 43. - U De just., tra 2, disp, 144, n. Set 19. - mTheor, et prax., lib.2, capa 26, n.7. _ 16 Tr. 6,(Compiem. in VII praec.) cap. l, n. 114. - " Parto 2, lib.7,cap. 8, QUa Z, v. Mih~' itaque.
sententia, sed pro opinione quae docet pensiones in vita pensionarii non exactas, transirein ejus haeredes sive ab intestato sive ex te·stamento; «et ita saepe (pergit Gigas)consului, et Rotam judicasse intellexi ».
h) Azor,part. 2, lib. 12, cap. 11,qu. 4, huicsententiae contradicit, in quantum dicit ejusmodi equites posse pensiones expendere juxtalimites statutorum vel regulae sui ordinis.
Super J1uum pensionis ecclesiasticae i nusus pioserogandum,juxta alios.
Satis probabiliternegatur.
Expendensprofane superfluumbenefìcii,
[Probabiliter et communìus exìmitur a restitutione.
Probatioprima.
Viva \ Mazzotta 2, Sanchez 8, Anacletus 4,
Holzmann 5; Sa1mant 6 curo Palao, Coninck, etc.; Lugo 7 cum Soto, Gersonio,Abulensi, Vasquez, Adriano, Tabiena, Covarruvias, Corduba, Aragon, etc. - Auctores hujus sententiae diversis rationibus utuntur.
Major pars eorum sic ratiocinantur :Omnes clerici antiquitus in communi vivebant; et bona ecclesiastica singulis distribuebantur, prout opus erat ad cujusquesustentationem: reliquum vero applicabatur fabricae ecclesiarum et pauperum subventioni. - Sed .sìmpllcìus Papa S (quicreatus est anno 468), eo quod, frigescentecaritate, forte episcopi non tam fidelesessent in tali distributione, fructus bonorum ecclesiasticorum in quatuor partesdivisit: primam applicando episcopis, secundam c1ericis, tertiam fabricae ecclesiarum, quartarr pauperibus. Idque confìrmavìt Gelasius 9 et Gregorius l0.
Hinc dicunt quod, licet ante hanc divisìonem nullus clericorum ad ea bonajus haberet; post divisionem tamen eorumdominium ipsi adepti sunt, cum illa abEcclesia ad proprium usum fuerint eis deputata. - Idque confirmant ex concilioTridentino a), ubi praecipitur quod bene- .ficiarius, omittens recitationem Horarum,privetur... dimùlza parte fructuum , quosratione etzam praebendae ac residentiaefecit suos. Ergo, ut arguunt, conciliumsupponit clericum vere dominium ipsorumfructuum acquisivisse.
Ex quibus concludunt: obligationemquam habent beneficiarti, erogandi superflua pauperibus, non oriri ex justitia, sedex virtute religionis, quae non obligat adrestitutionem.
l De Benefìc., qu, Z, art. 3, n. 2 et 8. - 2 Tr. 4, disp, 2,qu, 1, cap. Z, § 1, Dico 3. - 3 Consit., Iib, 2, cap. 2, dub, 37,num. 12. - • Tr. 7. disto 4, uum.34 et 36. - , De ]ure etJust~,n. 1%, v. Probatur 3. - 6 Tr; 12, cap. 2, num. 155, ..Palaus, tr. 6, disp, 2, punct, 6, num. 5.. Coninck, deVirtutib., disp.27, dub. 11, num. 185et seqq. - , De ]ust.et ]ure, disp. 4, num. 2. - Sooo, de ]ustit., lib. lO, qu. 4,art. 3, post conci. 5, dubitat., et concluso 6; et art. 4,concI. la - Gerson., RegnI. mor., § de Avaritia, tlum. 60,i. f.. Abulens. Tostat., in Matth., cap. 6, qu. 74.• Vasq.,Opusc. de Reditib., cap. l, § 2, num. 27.. Adrian., in 4,
492. - a) Tridentinum, loc. cit., id est,sesso 24. de Reform., cap. 12, haec utiquesancivit, non tamen de beneficiato qui Hora-
Cabassutius vero 11 cum Azor, alia viaincedens, hanc sententiam tuetur. - Dicit enìm , hanc obligationem benefìciariorum erogandi superflua in usus piosnon esse de lege naturali justitiae: quiafundatores beneficiorum libere et sine ullopacto donant clericis eorum fructus; sedesse tantum de lege Ecclesiae, quae intendit ipsos obligare virtute religionis velcaritatis, ad applicandos hujusmodi fructussuperfluos in usus pios, tamquam bonadicata Deo et ex pietate donata. - Necobstat quod ait Navarrus: hanc obligationemrestitutionis oriri expraesumpta mente testatorum, qui videntur bona reliquissecum tacito pacto, quod clerici, detractasua sustentatione, reliqua in pios usus expenderent. Respondet enim Cabassutius,noluisse quidem testatores ut sua bonaluxui clericorum deservirent; sed non cenosendum, voluisse eos adstringere ad illamobligationem. Quemadmodum quicumquetestator minime intendit ut haeres suusbona relicta dissipet: si tamen ille dissipabit, non ideo peccabit contra justitiam;quia illa testatoris intentio non fuit in pactum expresse deducta.
Et pro hac sententia non potest negari fuisse etiam D. Thomam. Non jamin Summa, 2 a 2 ae, qu. 185, art. 7, ut censent Salmant.; quia ibi loquitur tantumde iis, quae sunt specialiter suo usui (scilicet beneficiarii) deputata, id est assignatasuae necessariae sustentationi, ut contrarii explicant. - Sed expresse id docet inQuodlz'b. 6, art. 12, ad 3. ubi distinguitbona ecclesiastica assignata pauperibus,ab iis quae assignantur clericis, prout suntpraebendae: de quibus ait, ipsos nul1amdebere restitutionem. Haec S. Doctoris
de Restìtur., § Pro clartori intelligentia., conci. 2; § Exquibus infero; et § Pro solutione secundi. • Tabiena ,v. Restitutio, n. 20, qu, 19. - Couar., de Testam., cap. 7,num, 11 et 12. ~ Corduba, Quaestionar., lib. 1, qu. 18,propos. 2, coroll. 4, v. Item, - Aragon, in 2:ul'I. 211e , qu, 32,art. 5, dub. de Ecclesiastic., notah. 3, concI. 2. - S Can. Dereditibus 28, cauSo 12, qu. 2. - 9 Can. Conce.so 26, ibid. lO Can. Cognovimus 291 ibid. - 11 Theor. et prax., Iib. 2,cap. 26, n.7. - Asor, parto 2, Iib. 7, cap. 8, qu. 2, v. Mihiitaque. - N,war., de Reditib. Eccies., qu. 2, monito 7, n. 4.- Cabassut., 10c. cito - Salmant., tr. 12, cap. 2, n. 155.
rum recitationem omiserit, sed de canoniciset beneficiatis, qui ultra tres menses in annQab ecclesiis suis abfuerint.
Probatioaltera.
--------------------------------
LIB. III. - TRACT. V. DE SEPTIMO PRAECEPTO DECALOGI.
IProbabi!iter et communìus exìmitur a re·stitutione.
Super fiuum pensionis eccìesiasticae inusus p i oserogandum,juxta alios.
Probatioaltera.
13
de Restitut., § Pro clariori intelligenUa., concl, 2; § Exquibus infero : et § Pro sotuuone secuna«, - Tabiena ~
v. Restitutio~ n. 20, qu, 19. - Couar., de Testam., cap. 7,num, 11 et 12. - Corduòa, Quaestionar., lib. l, qu. 18,propos. 2, coroll. 4, v. Item. - Aragon~ in 2:lI n 21lC
, qu. 32,art. 5, dub. de Ecclesiastic., notab. 3, concI. 2. - S Can. Deredt't'ibus 28" cauSo 12, qu. 2. - l;t Can. Co,zeesso 26~ ibid. 10 Can. Cognovimus 29~ ibid. - 11 Theor. et prax., lib.2,cap. 26, n. 7. - AHor, parto 2, lib. 7, cap. 8, qu. 2, v. Mihiitaque. - NGwar.,de Reditib. EccIes., qu. 2, monito 7, n. 4._ Caòassut., loc. cito - Salmant., tr.12, cap. 2, n. 155.
rum recitationem omiserit, sed de canoniciset beneficiatis, qui ultra tres menses in annQab ecclesiis suis abfuerint.
Cabassutius vero Il curo Azor, alia viaincedens, hanc sententiam tuetur, - Dicit enim, hanc obligationem beneficiariorum erogandi superflua in usus piosnon esse de lege naturali justitiae: quiafundatores beneficiorum libere et sine ullopacto donant c1ericis eorum fructus; sedesse tantum de lege Ecclesiae, quae intendit ipsos obligare virtute religionis velcaritatis, ad applicandos hujusmodi fructussuperfluos in usus pios, tamquam bonadicata Deo et ex pietate donata. - Necobstat quod ait Navarrus: hanc oblìgationemrestitutionis oriri expraesumpta mente testatorum, qui videntur bona reliquissecum tacito pacto, quod clerici, detractasua sustentatione, reliqua in pios usus expenderent. Respondet enim Cabassutius,no1uisse quidem testatores ut sua bonaluxui clericorum deservirent; sed non censendum, voluisse eos adstringere ad illamobligationem. Quemadmodum quicumquetestator minime intendit ut haeres suusbona relìcta dissipet: si tamen ille dissipabit, non ideo peccabit contra justitiam;quia illa testatoris intentio non fuit in pactum expresse deducta.
Et pro hac sententia non potest negari fuisse etiam D. Thomam. Non jamin 5umma, 2a z«, qu.185, art. 7, ut censent Salmant.; quia ibi loquitur tantumde iis, quae sunt specialiter suo usuz' (scilicet beneficiarii) deputata, id est assignatasuae necessariae sustentationi, ut contrarii explicant. - Sed expresse id docet inQuodltò. 6, art. 12, ad 3, ubi distinguitbona ecclesiastica assignata pauperibus,ab iis quae assignantur clericis, prout suntpraebendae: de quibus ait, ipsos nullamdebere restitutionem. Haec S. Doctoris
TRACT. PRAEAMBULUS. - DE JUSTITIA ET JURE.
492. - a) Tridentinum, loc. cit., id est,sesso 24. de Reform., cap. 12, haec utiquesancivit, non tamen de beneficiato qui Hora-
l De Benefic., qu, 2, art. 3, n. 2 et 8. - 2 'I'r, 4, dìsp. 2,qu, 1, cap. 2, § 1, Dico 3. - S Consit., Iib. 2, cap. 2, dub, 37,num. 12. - • Tr. 7. disto 4, nUIn.34 et 36. - , De ]ure etjust.,», 196,v. Probatur 3. - 6 Tr.12, cap. 2, num. 155, ~
Palaus~ tr. 6, disp. 2, punct. 6, num. 5. - Coninck~ deVirtutib., disp.27, dub. 11, num. 185et seqq. - , De ]ust.et ]ure, disp. 4, nUIn.2. - Sotus, de ]ustit., lib. lO, qu. 4,art. a, post concI. 5, dubitat., et concluso 6; et art. 4,concI. 1. ~ Gerson.) ReguI. mor., § de Avaritia, Ìlum. 60,i. f.. Aòulens. Tostat., in Matth., cap. 6, qu. 74•. Vasq.,Opusc. de Reditib., ca;>. l, § 2, num. 27.. Adrian., in 4,
Viva l, Mazzotta 2, Sanchez 3, Anacletus 4,
Holzmann G; Salmant G cum Palao, COninck, etc.; Lugo 7 cum Soto, Gersonio,Abulensi, Vasquez, Adriano, Tabiena, Covarruvias, Corduba, Aragon, etc. - Auctores hujus sententiae diversis rationibus utuntur,
Major pars eorum sic ratiocinantur:Omnes clerici antiquitus in communi vivebant; et bona ecclesiastica singulis distribuebantur, prout opus erat ad cujusquesustentationem: reliquum vero applicabatur fabricae ecclesiarum et pauperum subventioni. - Sed .sìmpllcìus Papa 8 (quicreatus est anno 468), eo quod, frigescentecaritate, forte episcopi non tam fidelesessent in tali distributione, fructus bonorum ecclesiasticorum in quatuor partesdivisit: primam applicando episcopis, secundam clericis, tertiam fabricae ecclesiarum, quartarr. pauperibus. Idque confìrmavit Gelasius 9 et Gregorius lO.
Hinc dicunt quod, licet ante hanc divisionem nullus clericorum ad ea bonajus haberet; post divisionem tamen eorumdominìum ipsi adepti sunt , cum illa abEcclesia ad proprium usum fuerint eis deputata. - Idque confirmant ex concilioTridentino a), ubi praecipitur quod bene- ficiarius, omittens recitationem Horarum,prz'vetur... dzmùlt"a parte fructuum , quosratione e!t'am praebendae ac residentiaefecit suos. Ergo, ut arguunt , conciliumsupponit clericum vere dominium ipsorumfructuum acquisivisse.
Ex quibus concludunt: obligationemquam habent beneficiarti, erogandi superflua pauperibus, non oriri ex justitia, sedex virtute religionis, quae non obligat adrestitutionem.
Probatioprima.
Satìs probabifiter negatur,
Expendensprofane superfl uumbenefìcii.
sententia, sed pro opinionequae docetpensiones in vita pensionarii non exactas, transirein ejus haeredes sive ab intestato sive ex testamento; «et ita saepe (pergit Gigas)consului, et Rotam judicasse intellexi ".
h) Azor,part. 2, Ub.12,cap.ll,qu. 4,huicsententiae contradicit, in quantum dicit ejusmodi equites possepensionesexpendere juxtalimites statutorum ve! regulae sui ordinis.
syna, cap. 4, v. Ultimo. • Gigas~ de Pensionibus, qu, 52,a n. 2. - n Theol. mor., disp. 14, n.70. - Bonac., disp.4, 'de Obligat, benefìcìar., puncr, 2, n. 24. - Navar., de Re'ditìb. Eccles., qu, 3, monit.12. - 12 Parto 2, ti~ .:2, cap. 5, § 3,v. In tertio, [sibi contrarìus in parto 3, tit, 15, cap. 1, § 19.].- 13 Lib. 2, cap. 4, n. 43. - 14 De ]ust., tr.2, disp. 144, n. 8et 19. - 1GTheor. et prax., Iib.2, cap. 26, n. 7. - 16 Tr. 6,(Complem. in VII praec.) cap. 1, n. 114. - 17 Parto 2, lib.7,cap. 8, qu. 2, v. Mihi itaque.
Affirmant Sanchez 7, Mazzotta 8; et Salmanto 9 cum Molina et Palao: modo pensiosit ecclesiastica, aut detur ecclesiasticis.(Secus, si sit mere laicalis ob titulum meresaecularem, et detur laicis ob obsequiapraestita, puta principibus, equitibus, etc.;aut si detur clericis ob aliquod munustemporale, nempe cantoris, procuratoris, etc.). Ratio, quia, curo haec obligatiosit annexa redìtibus beneficii, pensio illaecclesiastica, ex fructibus beneficii detraeta, transit cum eodem onere.
Satis tamen probabiliter negat Lugv lO
cum Vasquez, Gigante, Covarruvias i), etc.;et ìta decisum habetur in Rota Romana,apud Azor ,i). Ratio, quia, dum Pontifexjustam ob causam extrahit pensionem exfructibus beneficii,jam eosdem fructus applicat in ususpios; unde fructus isti nonferunt secum obligationem ut iterum pieapplicentur. - Idem ait Mastrius 11 cum Bonacìna, etc. (contra Navarrum, Azor k), etc.)de equitibus commendatariis S. ]acobi Calatravae, Alcantarae et S. Stephani Florentiae, etc.; quibus a Gregorio XIII jamconcessum est testari.
492. - Quaeritur 7°.An beneficiarti', expendentes redz"tus superftuos beneficti' inususprofanos, teneantur adrestztutionem?- Haec quaestio magnopere inter doctores agìtatur , et ideo in ejus discussionediutius immorabor.
Prima sententia probabilis, et valdecommunior inter recentiores, negato Ranc tenent S. Antoninus 12, Lessius 13,
Molina 14, Cabassutius 15, Sporer 16, Azor 17,
i) Covarruvias hanc sententiam c1are inculcat, de Testam., cap. 7, n. 19, scribens«pensionarium posse proprio testamento disponere de reditibus ex pensione ecclesiasticaperceptis, et eo intestato, eosdem reditus adlegitimos successores pertinere ".
j) Rota Romana ab Azor, parto 2, lib. 7,cap. 9, qu. 12, allegatur ex Gigante; hic tamen auctor eam affert non directe pro hac
1 Tr. de ]ust. et ]ure, parto 1, cap. 21, i. f. - , DeBenefico,cap. ult., qu, 8. - 3 In cap. S,: quis sane, de pecul.clerìcor., a D. 6. - " Tr. 7, disto 4, n. 27. - 5 De ]ust.,D. 208. - Fagnan., loe. cit., a n. 15. - 620. 2111: , qu, 185,art. 7, ad 3. - 7 Consìl., lib. 2, cap. 2, dub. 47, n. 5 etseqq. - 8 Tr. 4., disp, 2, qu. 1, cap. 2, § 1, Dico 3, qu, 4. 9 Tr, 12, cap. 2, n. 146 et 147. - MaNna) tr, 2, dìsp. 145,Dam. 5. - Palaus~ tr. 6, disp. 2, punct. 7, n. 2. _ lO De]ust. et ]ure, disp. 4, n. 32. - Vasq., Opusc. de Eleemo-
12
Sed affirmandum cum Habert 1, Petrocorensi 2, Fagnano 3, Anacleto 4, Rolzmann 5, etc. communiter.
Recte enim ait Fagnanus, quod primisEcclesiae saeculis nulli clerici admittebantur, nisi qui, relictis omnibus propriisbonìs, de solis fidelium oblationibus viverevolebant. Secundo autem tempore, si idservare nolebant, permittebatur eis vivereex proprio patrimonio: modo nihil deoblationibus exigerent. Tertio demum tempore, scilicet postquam clerici portionemsuam a mensa episcopali separatam habere coeperunt, et beneficia fuerunt illiseredita: mos inolevit, ut ipsi, separato patrimonio, de Ecclesiae bonis viverent.
Et hoc sane est rationi naturali omninoconsonum. ]ustum enim est, ut qui altariservìt, de altari vivat; juxta illud (I Cor., IX,
7): Quzs miNtat suzs sNpendzis unquam?Fortene divites, qui reipublicae inservìentes stipendia habent, injuste accipiunt?Per accidens autem est, quod sint divites vel pauperes. Et hanc sententiam expresse tenet D. Thomas 6. - Recte verolimitat S. Doctor, si casus occurreret quodaliquis pauper esset in gravi necessitate;nam tunc ait: In taN necessitate peccaretctericus.si vellet de rebus Ecciesiae vivere:dummodo haberet patrùnoniaNa bona, dequz7Jus vivere possù. Ratio patet, quiatunc jam habens superfluum statui, pauperi graviter egenti succurrere tenetur.
Quaeritur 6'. An, sicia beneficiarti" erogare tenentur superflua z'n usus pios, itaetiarn penstonarù?
Nisi adsitpauper graviter egens.,
Clericus,e cs ì dives,potest sesustentare
ex b e n eficio.
LIB. LIl. - TRAC'f. V. Dr;: SEPTIMO P~AECEPTO DECALOGI.ruxcr, PRAEAMBU1.US. - DE ,/USTlTlA ET ]URE.
Refelluntur rationesprioris sententiae,
14
verba: Aliter ergo dicendum' est de illz'secclesiasticis boms quae prùldPaHter sun»attribuenda tlecessz"tatt'bus pazcperum , etex consequente necessùatibus ministrorum, sù:ut sunt bona hospitalzilm} etc.; etahter de z'llz's bonis, quae sunt principaùter attribtaa usiaus ministrorum, sicutsunt praebendae clericorum et alia hujusmodi.Nam in prz'mù; boms,peccatum commz'ttz"tur non solum ex abusu, sed ett'amex ipsa rerum condmone, dum altquis ÙZ
suos usus assumi! quod est alterius : etideo tenetur ad resutuuonem , tamqua:mdefraudator rei aùenae. In secundis verobonis, non commùtitur peccatum, m'si perabusum: sicut et de bonis patrùnoniallousdictum est. Unde non tenetur quis ad restitutionem, sed solum ad poenitentiamperagendam.
Secunda vero sententia tenet, beneficiarium obligari ad restitutionem. - Hasentiunt Navarrus l, Laymann 2, Bonacina b)} Petrocorensis 3, Habert 4, Concina 5;Roncaglia 6 cum Petro Soto, Archidiacono c), Comitoto et Tanner; item Panormìtanus, Armilla, Angelus, Major, Hostiensis et alii, apud Lugo 7.
Dicunt autem hi quod ante suppositamdivisionem, clerici minime quidem erantdomini bonorum ecelesiasticorum, cumomnia tunc essent communia; unde quidquid ipsi praeter necessariam sustentationem sibi vindicabant, restituere tenebantur. - Probari igitur deberet divisiopraecepta per Simplicium; sed de hac di-
1 De Reditib. Eccleso, qu. 2, monito 7. - 2 Lib. 4, tr. 2,cap. 3, n. 3. - 3 De Benefic., cap. ult., qu. 7. - • De]ust.et ]ure, parto l, cap. 21, resp. 2. - , In Deca!., lib. 1,disserto 6, cap. 18, § 5, concI. 3. - 6 Tr. 13, de 7" Praec.,qu. l. cap. 6. regui. in praxi, n. 1. . Petr. SotttS l de In·stitut. sacerdot., parto 2, de vita sacerd., lect. 3.. Comitol.)Respons. mor., lib. 1, qu, 70 et 71. - Tan'ler, tomo 3, disp. 4,qu, 6, n. 215. - Panorm., in cap. Ct~m esses, de testam.,
b) Bonacina oppositam sententiam tuetur,de Oblz'gat. beneficiar., punct. 4, n. 1: «Be·neficiarius, inquit, qui beneficii fructus sibisuperfiuos expendit, non in pios sed in profanosusus, non tenetur ad restitutionem. Ratioest, quia beneficiarius est dominus fructuumbeneficii» •
c) Archidiaconus, in cap. Statutum, n.13,de rescrzpt., in 60 , rem clare innuit, dicensclericum qui aliter quam in usus pios, fructussuperfiuos expendit, furtum facere.
visione nullum probatur vestigium. Quìnimmo (ait Habert 8) multa- suadent divisionem hanc non fuisse peractam, cumnullibi videatur sua portio pauperibus autfabricis ecclesiarum assignata. Saltem (dicunt) de hoc non constat: et usque dumnon constat, pauperes jus primaevum retinent ad illa bona ecclesiastica; tenenturque beneficiarii ex justitia superflua ipsisministrare.
Nec revera probabile videtur id quodadstruit Cabassutius: nempe, quod testatores intenderint bona sua in dominiumclericorum relinquere dJ. Potius enim praesumendum, relinquere voluisse ea in manus Ecclesiae, ut ipsa postmodum per suospraelatos ministris bona illa committeret,ut ex eis ipsi sustentarentur et superfluumpauperibus erogarent. - Et quod haecfuerit intentio fundatorum, testatur concilium Aquisgranense, anno 816, ubi dicitur D: Fideles.., ob am'marum suarum remedz'um...r suis proprzi's facultatz'bus sanctam locupletemfecerunt Ecclesiam: ut his,et milz'tes Chrz'sti aierentur , et ecclesiaeexornarentur, pauperes recrearentur. Unde plures auctores , ut Filliuccius e), Petrocorensis, Thomassinus et Natalis AIe·xander, constanter sentiunt, nunquam beneficiarios dominium adeptos esse fructuum beneficiorum.
Sed quic1quid sit de voluntate testaterum, de qua non constat, prout utiqueetiam constare deberet, ut certe dici posset, eos dominium talium bonorum in cle,
n. 21, et in cap. CUlli secu1zdum, de praebend., num, 2. Arinilla, v. Beneficium, n. 41,et v. Cter:'cus, n. 25.. Angel.,v. Clericus III, n. 4. ~ Major, in 4, disto 24, qu, 17, concI. 4;et qu.20, concI. 4. - Hostie'ls., Sum., lib. 5, tit. de Poeni·tent., n.61. - '1 De Just. et Jure, disp. 4, n. 1. - S Loc. cit.,resp. 2, v. Contra 2. - 9 Cap. 116, ap. Labbe, tomo9, col. 479.- Petroco'Y., de Benef.! cap. ult., qu, 7. - Thomassil'l.,Tract. beneficiar., qu, 4. - Natal. Alex., lib. 2, cap. 5, reg.9.
d) Cabassutius, loc. cit., id perspicue innuit,licet expressis verbis non significet.
e) Filliuccius, tr. 41, cap. 6, oppositumdocet, scribens, n. 39: « Beneficiariospost di·visionem bonorum ecclesiasticorumet erectionem beneficiorum,esse dominosfructuum beneficii »; et n. 40: «Quodsi dicantur bonaEcclesiae patrimonium Christi..., et clericosbeneficiariosesse tantum administratores, etc.;intelligi debent pro tempore in quo non eranterecta beneficia, nec divisae portiones».
ricos transtulisse: saltem Ecclesia , quaebonorum ecclesiasticorum (ut omnes fatentur) supremum dominium habet, noluitsuos ministros eorum aliud acquirere dominium, nisi limitatum, cum onere scilicetsuperfluum reddendi pauperibus; ut valdeprobabiliter ex Tridentino l (ut supra) tenent Roncaglia, Bonacina, Laymann cumPaludano, et non dissentit Habert. Prout enim, si alicui dentur centum aureiad peregrinationem agendam, cum pacto,ut quod superest pauperibus eroget; isteacquirit dominium centum aureorum, sedgravatum, ita ut teneatur ex justitia superfluum pauperibus elargiri: ita et beneficiarius,
Quod autem Ecclesia revera hoc dominium, si concessit, limitatum quidemconcesserit beneficiariis, cum onere certosuperfluum distribuendi pauperibus ; pluribus probatur testimoniis. - Gratianus/Jquaerit an mensa communis scindi potuerit in plures praebendas. Respondetaffìrmando ; eo quod, sicut superflua mensae communis olim erant pauperibus eroganda, sic hodie superflua cujusque praebendae. Quo Gratianus ostendit, quod, sicut antiquitus ecclesiastici onus justitiaehabebant, superfluum bonorum communium pauperibus distribuendi: sic etiamhabent postea, cum praebendas inceperint possidere. Ita et praebendae ecclesiarum (verba Gratiani), eadem caritate manente, pie et religiose possunt dl'strz'bui:nec tunc rebus Ecclesiae, ut proprii«, sedut communz'bus utzUtatzous deseruituris.
Ex quo patet, praebendas non jam in-
1 Sesso 25, de Reform., cap. 1. - RoncagUa, tr. 13.dc7" Praec., qu.l, cap. 6, reg. in praxi, n. 1. -Bonac:., disp.4,de Obligat. beneficiar., punct. l, n. 5. - Layuz., lib ..J. tr. 2.cap. 3, n. 3•. Paludan., in 4, disto 24, qu. 3, v. Sed dZf-òiu1Jlest (num. 21). - Habert, de Just. et Jure, cap. 21, objic.:l,
I JSic loquitur Gratianus in can. Nulli 27,causo 12, qu.1: « Si ergo l'es Ecclesiae nonquasi propriae, sed quasi communes habendaesunt, cum de communi nullus dicat: hocmeumest; nec de rebus Ecclesiae: haec est mea,potest aliquis dicere, ne videatur non imitaricaritatem illorum, in qua nulli aliquid eratproprium, sed erant illis omnia communia.§ 1. His ita respondetur: Sicut perfectionecaritatis manente secundum discretionem eccle·siarum distributio fit ecclesiasticarum faCltl-
15
stìtutas fuìsse, ut essent totaliter propriaeclericorum ; sed eis reale onus aliorumpiorum usuum annexum esse. - Item inconcilio Mediolanensi I .. anno 1565, subD. Carolo Borromaeo, sic dicitur 2:H veroqui.... beneficia ecclesiastica quaecumqueobtinent, quorum fructus ad eos... sunt attributi: si uberz'ores smt, quam ad tuendam vz'tant... requiratur, dubl'tare non debent, ad eum finem han c copiam z'llz's esseattributam, Itt praeter ea quae ad vz'ctumet cultum eorum satis essent, suppeterentetianz quious... pauperum inopia ... subieuaretur. - Et idem sancitum fuit de episcopis, in capitularibus Caroli Magni, ubi 3:Episcopus ecclesiasticarum -rerum habeatpotestatem, ad dispensandum erga omnesqui indz'gent...; participe: autem et ipseqUI'bus indz'get. - Item D. Petrus Damianus (apud Barorrium 4) sic quemdam episcopum monet: An ignoras quia ad hocecclesùs praedia conferuntur , ut ex eispauperes sustententur?Deinde subditquodprioribus saeculis, agri Ecclesiae donativendebantur, et pretium distribuebaturpauperibus: sed postea, procedente... tempore, sanctis ecciesiarum rectoribus vl~<;um
est, ut zpsa potius praedz'a tradereniur,Unde sciiicet, non modo clericos... Ecclesiapascerei, sed et refrigerà stipem dz"versl'sindigentz'bus ... mùzz'straret.
His tamen non obstantibus, nequit negari, primam sententiam esse satis probabilem: praesertìm ex auctoritate S. Thomae (juxta ejus verba supra relata), quisupponit et asserit pro certo, factam fuissepraefatam divisionem bonorum; et ideo
v. Resp. 2. - 2 Acta Eccles. Mediolanen.! concil. provine. I,parto 2. v. f. - :1 Capitular. Caroli, Benedicti collectio,lib.3, l.:ap. 76; ap, Migne, PatroI. lat., tomo 97, col. 808. -4 Ad anno 1005, num, 2; cfI". Migne, Patrol. lat., tom.14-\.,col. 322, Epistolar. S. Petri Dam. lib. 4, epist. 12.
tatum, dum aliis possessiones hujus ecclesiaead dispensandum committuntur, ex quibuslicet l'es Ecclesiae omnibus debeant esse com·munes, primum tamen sibi et suae ecclesiaedeservientibus necessaria subministret; reliqua quae supersunt, fideliumusibus ministra·turus; ita et praebendae ecclesiarum eadeI!1caritate manente, pie et religiose possunt dlstribui, nec tunc rebus Ecclesiae, ut propriis, sed ut communibus utilitatibus deservituris" .
Nihilominus priorsententiaest satisprobabilis.
16 LIB. IlI. - TRACT. V. DE SEPTIMO PRAECEPTO DECALOGI. TRACT. PRAEAMBULUS. - DE JUSTlTlA ET JURE. 17
absolute ipse eximit clericum a restìtutione, si bonis ecc1esiasticis abutitur. Praeterquam quod, ut scribit quidam doctus neotericus, non jam Papa Simpliciusdivisionem illam introduxit; sed ipsam introductam invenit, et dumtaxat ipse exsecutionem ejus praecepit. Prout c1are eruitur ex ejus epistola, scripta anno 475 adFlorentium aliosque episcopos, adversusepiscopum Gaudentium, qui, praeter portionem propriam, tres alias partes sibi usurpaverat. Unde Pontifex praecipit auferriab eo omnem talium bonorum administrationem, ipsumque teneri ad restituendumportiones quas per triennium exegerat:Sùnul etiarn (verba nint Simplicii) de red#z'bus Ecclesiae 'vel oolattone fideiium ,quid deceat nescienti, nihz'l ticere permùtat : sed sola ei ex his quarta portio remùtatur.: Cuz ettam hoc specialiter praecipùnus ùnmz'nere; ut tres illas portionesquas per trz'ennium dz'citur siM tantummodo vùzdicasse; resutuat l.
Quapropter, non incongrue fautoresprimae sententiae conc1udunt ex divisioneexsecuta, bona c1ericis attributa jam transisse in eorum dominium. - Quod videturconfirmari a Tridentino 2 (ut supra), verbis illis: fructuum; quos ratione etiampraebendae ac residentiae fecit suos. Insuper ex concilio Lateranensi V, ubi dictum fuit 8, quod beneficiarius Officiumpost sex menses a possessione beneficiiomittens, fructus suos non faciat; ergo,si Officium non omittit, jam facit suos.
Quaeritur So. An dono accipiens a benrijiczarz'o haec bona superflua, peccet grauùer, et teneatur ad restitutionem?
Quod ad restitutionem pertinet, eumteneri negant omnes auctores, qui in praecedenti quaestione censent, beneficiariumnon obligari ex justitia ad talia bona inpios usus eroganda.
1 Ap. Harduin, Collect, concilior., tomo 2, col. 804; cfr.>Migne, Patrol.Tat., tomo 58, col. 37. - IlSess. 24, de Reforrn.,cap. 12. - n Sesso 9, bullo Supernae dispositionis, § Statuimus quoçue, 3 non. Maji 1514; ap, Labbe, tomo 19,col. 883. - Laym., lib. 4} tr.2, cap. a, num. 3. - Bonac.,
g) Mazzotta, tI'. 4, disp. 2, qu. 1; cap. 2,§ l, Dz'co 3, v. Quaer. 2; asserit eos contraTridentini praeceptum peccare.
h) Sanchez, Consil.; lib. 2, cap. 2, dub. 38;
Nos tamen distinguendum putamus: Si beneficiarius ob talem donationem, nonredditur impotens ad satisfaciendum praefatae suae obligationi, nihil tenetur restituere accipiens; cum valde sit probabile,ut docent Laymann, Bonacina, Paludanus et Roncaglia (ut supra retulimus),quod beneficiarius bene habeat dominiumfructuum superfiuorum, etsi gravatumonere illos in pios usus elargiendi. Ergosi eos donat, suum donat, et aliunde jampoterit satisfacere; quod si non faciat, idproveniet ex sua malitia, non ex acceptatione donatarii, ut recte ait Lugo 4. - Sivero per talem donationem c1ericus redditur impotens, dicimus probabilius accipientem teneri ad restitutionem: juxtanostram sententiam, qua tenuimus beneficiarium obligari ex justitia dare superofiua pauperibus. Tunc enim donatarius accipiendo vere infiuit in àamnum pauperum,qui jus habent ad illa bona (prout in simili casu dicemus n. 612, v. Sed huz'c, etfusius probabimus de Contract., n. 722;v. Secunda). Dixi: probabz'lius,' non enimnego, posse accipientem excusari a restitutione propter probabilitatem contrariaesententiae: intellige quoad partem, juxtaproportionem talis probabilitatis, si accepit cum dubia fide. Quod si vero in bonafide acceperit, probabilius est non teneriad aliquid restituendum, juxta dieta Lib. Ln. 35; et Lio. III; n. 927.
Sed, admissa sententia contraria tamquam probabili, scilicet quod absit peccatum contra justitiam, - nune Dubiumoccurrit: An accipiens peccet, cooperandopeccato donantis , contra reùgionem autcaritatem, ut supponunt praefatae sententiae auctores? - Affirmant Mazzotta g)"
et Sanchez h); citans Navarrum lz), Sìlvestrum h); etc. communiter (ut asserit). Ratio, quia accipiens vere cooperatur ad con-
disp, 4, de Obligat, beneficiar., punct. 1. n. 5. - Pahaian.,in 4, disto 24, qu. 3, v. Sed dubium est (n. 2I.) - Roncagtia;tr.13, de io Praec., qu. l, cap. 6, reg. in praxi, num, 1. • De ]ust. et ]ure, disp. 4, num, 48.
n.14; eos peccare affirmat,quia donantis peccato cooperantur; et n. 1; peccatum ejusmodiesse ait contra statuta conciliorum et Pontifi··cum. - Navarrus autem et Silvester, quamvis
Dono "lecipiens SU~
perf1uumbenefi cii.modo liberest a restitutione,
Modo tenetur ad restitutionem.
Probabilitersemperexcusatur I
saItem inparte.
]uxta aIios, saltempeccat contra caritatem vel religionem.
Probabilius netratur, nìsì induxerit addonandum,
ve! nisimala fideacceperit,
Varri mcdì acquirendi dominium,
summationem peccati donantis, concurrendo ad translationem dominii rei donatae, quod non transfertur nisi per acceptationem. - Sed probabilius (juxta illamsententiam) dicimus eum Lugo \ Busenbaum (bo. Iv., n. 183); Ho1zmann 2 et Salmanto 8, accipientem non peccare nequecontra religionem neque contra caritatem,nisi petat vel inducat ad donandum. Noncontra relt'gz'onem,' quia tunc ipse minimecooperatur peccato donantis. Licet enimdominium rei non transferatur sìne ejusacceptione; tamen peccatum donantis jamper ipsam oblationem, etiam externe, omnino consummatum est. Per accidens autem se habet, quod oblatio effectum habeat vel non, per acceptionem vel refutationem donatarii; prout nihil minnit veladdit ad peccatum homicidae, quod exvulnere lethali, ab ipso inflieto, mors vulnerati sequatur vel non. Neque contra ca'ritatem, ratione damni quod ex illa donatione pauperibus obvenit. Quia caritas nonobligat hominem, ut cum suo aequali ìncommodo alienum nocumentum evitet;prout ait Lugo 4 cum Lessio. - Semperintellige, si acceptet cum bona fide, utmox supra limitavimus.
An autem regulares, facti episcopi, possint libere disponere de bonis ecclesìastìcis et patrimonialibus? - Probabilius negatur. Vide dicenda Lzò. IV, de Statu reHg., n. 2; t'n fine, ubi Salmant. cum aliissecus dicunt de bonis parsimonialibùs.
DE ACQUISITIONE DOMINII.
493. - Tribus modis dominium acqui.ritur: l°. Jure naturali seu gentium. 2°.Jurecivili aut canonico, sèilicet per praescriptionem et usucapionem. 3°.Voluntate prìvata hominum, per contraetus. - Addiposset alius modus, jure belli; sed istemagìs pertinet ad jus gentium.
jure autem gentium, pluribus modisdominium acquiritur.
1 Disp. 4, n. 49. - e De just, et ]ure, num. 211. " Tr. 12, cap. 2, num. 143. - , De ]ust. et ]ure, disp. 4,n. 50, i. f... Lesso, lib, 2) cap. 20, n. 168, i. f. - Salmant.,tr. 15, de Statu relig., cap. 5, num.32. - , DecaI., lib. 8,
a Sanchez allegantur ut refert S. Alphonsus,ipsi tamen, et quidem Navarrus, de Red#ib.Eccles., qu.3; monito 26; n.1; Silvester, v. ele·
S. ALPHONSI, Opera 1Jzoralia. - Tom. II.
Et l°. OCCUPAl'IONE: ex § Ferae, Instit.de rerum divz'sz'one; ubi sie dicitur: Quodenim ante nullius est; id naturali razioneoccupantz conceditur. - Quid de thesauris inventis: vide infra, n. 602. Quid devenatione et piscatione: vide n. 604 et614. - Certum autem est, omnia bonainventa restituenda esse domino certo, siiste inveniatur. An vero post inquisitionem, domino non invento, sit obligatio restituendi res inventas pauperibus? Triplexadest sententia. Vide Dub. 5; n. 603.
494. - IlO. Acquiritur dominium NATIVITATE: per quam nostra fiunt, quae nascuntur a propriis animalibus, ex § 19,Item ea, eod, loc. Instit. - Hinc, ad usufructuarium speetant partus ovium, equarum, etc.; salvo semper numero matrum.
495. - Ill", ALLUVIONE: per quam, si aliquid latenter et insensibiliter tuo fundoadjicitur, tibi acquiritur. Secus autem, sipatenter adjieeretur pars de praedio alterius; tunc enim ipsa ad eumdem pertineret ex § Praeterea, eod. loco. - Statutumetiam est zoid.; [§ 23J quod si alveus fiuviidivertat ad aliam partem, novus alveussit publicus; aut alterius, si iste erat fìuvii dominus. Antiquus autem alveus acerescet iis qui agros utrinque habent.
496. - IVo. SPECIFICATIONE: quando foroma datur in alienam materiam. V. gr., sibona fide ex aliena lana vestem tibi confìcias, dominus illius effieeris, domino lanaepretium solvendo, § Cum ex aliena,eod.toc.(cum limitationibus tamen ibi expressìs)..Idem, si facias pretiosam picturam velscripturam in vili tabula vel tela aliena;ut ait Tamburinius s.- Secus tamen esset,si de alienis uvis vinum faceres: illud enimad dominum uvarum pertinet. Ita Tamburinius; sed contradicit Croix 6. Dicitetiam Croix 7, quod si ex alieno frumentofarinam facias, farina est tua. - Et idemdicit, si de aliena quercu facias navem 8,
cum Haunold. Secus vero, si navem facias
tr, 3, cap. a, § 4, n. 13, ex § Si quis in aliena 34, Instit.de rerum diviso - Tambur.) Ioe. Cit., n. 14. - S Lib. 3,part.2, n. 121. -- 7 Loc. cit., n. 123.- • Loc. cit., n. 124. Haunold, de ]ust. et ]ure, tI". 5, n. 108.
yz'cusIV, n.Il; dumtaxat asserunt accipientemteneri ad restitutionem, si donans ipse nequ'eataut nolit pauperibus quod debet erogare.
2
Occupano
Nativitas.
Alluvio.
Specificatio.
18 LIB. m. - TRACT. V. DE SEPTIMO PRAECEPTO DECALOGI. TRACT. PRAEAMBULUS. - DE JUSTITIA ET JURE. 19
Specifica.tio probabi·lius requì
. rit bonamfidem.
Accessio,
Confusioet co mm ixtio.
Res confusa, quando fìat communis.
de asseribus alìenìs; quia tunc navis adhucin primos asseres reduci posset.
Probabilius autem addit Croix l cumGlossa 2 et Haunold, contra alios, ad acquirendum dominium per specifieationem,bonam fidem requiri a).
491. - VO. ACCESSIONE: quando alieui reiaccedit ornamentum, licet pretiosius. Puta,si vesti tuae intexetur purpura aliena, veltuo auro aliena gemma; purpura et gemmaa te acquiritur, § Sz' tamen, eod. toco. Limitant DD., nisi ornamentum facile divelli posset. Croix 3 cum Lugo.
498. - VIco CONFUSIONE vel COMMIXTIONE. - Confusio est, quando duo corporaliquida aut liquefacta (ejusdem sive alterius speciei) ita eoeunt in unum, ut postconfusionem nulla pars assignari possit,quae de utroque non participet: utpote,si misceatur vinum cum vino, aurum cumauro, vel argentum cum stanno, etc. CommixNo autem est, quando miscentursolida, ut nummi cum nummis, frumentum cum frumento, ita ut de quovìs granoseparato dici non possit, quod illud situtriusque materiae. - Croix '. His positis,sciendum:
l°. Quoad Confusùmem, quod si confusio consensu dominorum vel casu sitfacta, tune res erit communis, et judicisarbitrio dividenda, ex § Si duorum 27,ead, Inst. Vide Tamburinium 5 cum Palao,
1 Lìb, g, parto 2, n. 125. - • Ad § Cum ex aliena 25,Instìt. de rerum divis., ad v. Ab aliquo. - Haunold, tr. 5,num. 107. - a Loc. cit., num. 126. - Lugo, de ]ust. et ]ure,disp. 6, num. 160. - • Lib, g, parto 2, num, 116. - • Decal.,
496. - a) Ex novis legibus,in specificatione,res cedit domino materìae, nisi opus artificismateriam pretio longe superet, uti esset pulera imago in vili tabula vel aliena tela depìcta.
498. - a) § Cum ex aliena 25, Instit. derer. divis., loquitur tantum de speci:ficationefacta partim ex propria, partim ex aliena ma·teria, et dicit: «Dubitandum non est hoccasu,eum esse dominumqui fecerit, cum ilonsolumoperam suam dederit, sed et partem ejusdemmateriae praestiterit. At § Si duorum 27,ibid., de rerum confusione loquens: «Quodsicasu, inquit, id [frumentum] mixtum fuerit,vel Titius id miscuerit sine tua voluntate,nonvidetur commune esse... Sed si ab alterutrovestrum totum id frumentum retineatur, inrem quidem actio pro modo frumenti cujus·que competit; arbitrio autem judicis contine·
Croìx, 6 - Si vero confusio altero nescientevel invito sit facta, tunc dominium rei tibiacquiritur, si opera tua facta sit confusio,et amplius sit tua major materiae parsiteneris tamen rei alienae pretium solvere a). Ratio, quia tunc aliena res habeturut accessoria ad rem tuam. Non vero, situa pars esset modica. Tamburinius 7 cumAzor-", Quod si res sint aequales, tunc totamateria erìt communis. Tamburinius 8.
Z'.Quoad Commzxtùmem autem,si haecsit pecuniae, habetur lex expressa, quodmiscens alienam cum pecunia sua, animodominium totius habendi, totius fit dominus, etiam altero inscio vel invito. Namin 1. Si aHeni, jJ. de solutwntOus, sic dicitur: Si aHeni nummi, insdo uet invitodomino, soluN sunt, manent ejus cujusfuerunt. Si mzxtz' essent , ita ut discerninon possent, ejus fieri qui accepit, in lt~
bris Gajt' scriptum est,' ita ut actio domino cum eo quz'dedz'sset,furtz' competerei:- Hinc etiam quando mixtio quae discerninon potest, facta sit mala fide, nummifiunt accipientis sive furis. Hoc tamen intellìgendum, quando major pars pecuniaesit mìscentìs; secus, si minor vel aequalis,quia tunc totus cumulus communis erit:ut Lugo 9; Molina c), Vasquez c) et Dicastillus C), apud Croix c). - Et idem esset,si commixtio casu vel consensu dominorum facta fuisset; ut diximus d).
lj.b. 8, tr, g, cap. B, § 4, num. 11.. Palaus, tr, 31, punct. 21,num.B. - 8 Loc, cìt., num. 117. - 7 Lcc. cìt., num. 12.8 Loc. cit., num, 14 et 20. - , De just, et ]ure, disp. 6,num.I66.
tur, ut ipse aestìmet.quale cujusque frumentum fuerit •.
b) Azor, quem quidem Tamburinius exDicastillo allegat, hanc doctrinam, parto 2,tib. 9, cap. 15, qu, 6, haudquaquam habet.
c) Croix, toc. cit; n.118, allegat Molinam,Vasquez et Dicastillum, pro sententia quaedocèt nummos fieri accipientis,quando majorpecuniae pars miscentis erat; quod quidemMolina tenet, tr. 2, disp.326, n.12. - Vasquez, Opusc. de Restit., cap. 9, § 2, dub. 5,n. 27, idem tenet non de pecunia, sed de re·bus quae, licet eaedem remaneant, fuerunt tamen rebus ipsiusfu1i.s ita permixtae,ut discer·ni nequeant. - Eidemque opinioni adhaeretDicastillus, de Restit., disp. 5, dub. 9, n. 185,loquens de rebus usu consumptibilibus.
d) Ex legibus quae in jure hodie,no vigent,res quae confusae vel commixtae sunt, fiunt
Quandofiat confundentis.
Pecuniacommixtafit commiscentis,
Modo major pars siicommiscentìs.
AHi neg a n t idemesse de ceter-ìs rebusmtxris,
Alii affìrmant.
Si re se x s t a c incumulo, dominus probabiliterpo·test suumaccipere.
Probabiliter fur estdominusreipermixtae,
499. - Quaeritur autem: an idem quodin nummz's, currat in mixtione alt'arumrerum, Jrumentz~ legumùzum, etc.?
Negant Glossa X, Anacletus 2, cum Haunold apud Croix 3. Quìa dicunt id tantumde pecunia statutum fuisse, ob specialemrationem: quoniam pecuniae sunt in quotidiano hominum commercio, cui valdeofficere posset, si earum dominium, cummiscerentur, incertum maneret. - SedLugo' et Dicastillus affirmant omnes resquae post mixtionem discerni nequeunt,a miscente acquiri, ob generalem rationem quam assignat Glossa 5, scilicet, quodmixtio aequivalet rei consumptionì. Ethanc Tamburinius 6 asserir esse communem, cum Lessio, Silvestro, Vasquez etaliis. Quandoquidem, ut advertit Tamburinius 7, miscens habeat animum acquirendi dominium; vel saltem contrariamvoluntatem non habeat, et pars sua sitprincipalior.
Notandum autem, quod si l'es exstatin cumulo permixta, sive apud furem siveapud alium; domino illius, prout habentijus in re, retinentique dominium una cumfure, pro sua parte prae omnibus creditoribus est satisfaciendum. Immo potestipsemet ex cumulo accipere quantumsuum est. Ita Lessius 8, et Salmant. 9 cumPalao a) et Trullench. Et probant ex 1. 3,§ Pomponius, jJ. de re:' vt'-ndù;at., ubi sic:Si quùi, quod ejusdem naturae est, zlaconfusum est atque commixtus«, ut... separarz' non possù; non totum, sed proparte esse vindù;andum. Hoc quidem probabile est. - Sed non minus probabileest, ut dicunt Lugo lO, Sanchez 11 et Tamburinius 12 (qui caeterum probabilem ceno
1 In 1. St' alieni, ff. de solutionib., in v. Accepit, 2 Tr. 7, dist.B, qu.3, num.28 et 29. - Haunold, de ]ust.et ]ure, tr. 5, n. 118. - a Lìb.B, parto 2, n. 119. - , De ]ust.et Jure, disp. 6, n. 164. - Dicast., de Restitut., disp. 5,dub. 9, n. 185. - 5 In 1. Si aUeni, v. Acceplt. - 6 Decal.,lib. 8, tr. 3, cap. 3, § 4, n. 17. ~ Less., lib. 2, cap. 14, n. 22. Silvest., v. Usura VI, qu. 1. - Vasq., Opusc. de Restit.,cap. 9, § 2, dub. 5, n. 27, ex l. Marcellus, § Pomponius,
communes, et debent, nisi tamen inter dominos aliud convenerit, sub hasta vendi ac di·vidi. Sed si unius pars quasi principalisvideripossit, et alias pretio multum superet, hujusdominus potest totum sibi vindicare, refusopretio ceteris.
set sententiam Lessii), quod fur per commixtionem devenit absolutus dominus totius cumuli; ita ut jure possit dominiumillius in alium transferre, cum onerealiunde restituendi debitum. Tantum aitPalaus 13, quod dominus rei permixtaehabebit actionem implorandi a judice, utex cumulo illo partem suam ei adjudicet.
500. - VIe. AEDIFICATIONE: ex § Cumt'n suo, ead. Inst. [de rer. dt'vz"s.], ubi statuitur, quod si tu aedifices in solo tuo dealiena materia, omne cedat solo, sed tenearis reddere duplum pretii illius materiae: et si aedificium ruat, possit dominusmateriam illam sibi vindicare. - VideCroix 14.
E converso, in § 30, statuitur, quodsi aedifices scienter ex materia tua insolo alterius, aedificium illius est, et tumateriae dominium amittis. Ex quo colligitur, in eo casu ne pretium quidem illius te posse repetere; quia praesumptiofit, te donare voluisse. Secus autem, siconstet noluisse donare, ex l. 2, C. de reivmdicat. Tunc enim, diruto aedificio, potes tuam materiam vindicare, et interimetiam pretium repetere ex aequitate, juxtautilitatis aestimationem; ut Croix 15, cumIllsung et Haunold, ex l. 41, jJ. de petù.haered.
501. - VlIIo. PLANTATIONE: ex § 31 [Instù. de rerum dzvz's.], ubi statuitur, quod situ ponas alienam plantam in solo tuo, illatua fiat: sic e converso, si ponas tuamin solo alterius, pIanta illius erit, si jamradices egerit.Et ibi pariter statuitur, quodpIanta posita prope confines fundi alieni,quae in ìllum radices jecerit, sit communis. Vide Croix 16. - Notandum hic autem,
ff de rei vìndicat. - 7 Loc. cìt., n. 17 et 18. - 8 Loc. citocap. 20, n. 157. - , T,.. 14, de Contract., cap. 3, n. 110..Truit., Decal., lib.7, cap. 19, dub, 17, n. 2. -l°Loc. cìt.,n. 166 et 172. - 11 Iiecal., Iib. 2, cap. 23, n. 34. - " Loc.cit., n. 26. - 13 Tr. 31, punct.21, n.5. - If Lib. 3, part.2,D. 128._:lG Loc. cit., n. 130. ~ lllsung, tr. 4, disp. 2, n. 271. ~Haunold, de Just. et ]ure, tr.5, num. 142. - J6 Loc. cit.,num.I32.
499. - a) Palaus, tr. 33, disp. 4, punct. 25,n.5, quidquid dicant Salmant., id non habet;immo, tr.31, punct. 21, n. 5, negat eo casudari actionem in rem, quia actio in rem nonconceditur,nisi res cum suis qualitatibusdesignari possit.
Aediliciumcedit solo.
Piantacedit solo.
20 LIB. III. - TRACT. V. DE SEPTlMO PRAECEPTO DECALOGI. TRACT. PRAEAMBULUS. - DE ]USTITIA ET ]URE. 21
TriennaIìs possessiobenefici i satis est,
Aliae actiones r e quirunt tri..gintaannos.
Item prod e b i t i s exmobilibusv e l fructi ..bus.
Excidereramos autradicesalienaeplantae,~uando sitIicitum.
Perceptiofructuum.
Traditiorei.
Praescriptio et nsucapio.
Praescriptiorequi~
rit bonam/idem.
non licere arboris, in alieno fundo positae, suecidere radices aut ramos porrìgentes se in agrum proprium, nisi alter monitus eos tollere nollet; ut dicunt Schneìdewinus et alii, apud Croix 1. - Idem quoddictum est de planta, statuitur de frumento sato, quod etiam solo cedit, ex§ 32. Et qui seminaverit mala fide, nequeexpensas repetere potest; ut Croix a) eumHaunold a).
Pariter in § 33 statuìtur, ut litterae,licet aureae, cedant chartis: sed hodie exconsuetudine, asserit Croix 2 cum Illsung,Raunold et Tamburinio b), contrarium vigere.
502. - IXO. PERCEPTIONE fructuum: sifacta sit bona fide, et fructus sint eonsumpti,§ Si qUtSa non domt'no,ead. Instit.
503. - XO. TRADlTlONE: per quam dominus vult in alterum alienare suae reidominium, § Per tradt"tt"onem, ead. Instt't.
504. - jure autem post'tt"vo Ct"vt'lt~ seucanonico, acquiritur dominium per PRAESCRIPTIONEM, seu Usucopionem, quae proprius dicitur de rebus corporalibus fieri.- Ad Praescriptionem quatuor requiruntur conditiones: l°. Bona fìdes, 2°.Titulusjustus. 3°.Continuata possessio. 4°. Ut resilla praescribi possit.
Prima igitur conditio est bona fidesex reg. 2 jurzs t'n 6°, qua quìs prudenter, non jam ex ignorantia crassa, credatrem esse suam. Hìnc, qui ab initio dubitatan res sit sua, nequit inchoare possessionem, - Si vero ad possessionem bonae
Joan. Sck'leiMw., in 4 libr. Institut., lib. 2, de rerumdiv., tit.1, § Si Titi,,,, 31, n.4. - 1 Lib. a,parto 2, n.132. • Loc. cit., n.134.- Risung, tl. 4, disp. 2, n.272.. Haunold,de ]ust.et]ure, tr.5, n.147. - • Tr.7, disto 6, qu. 2, n.12._ .. Loc. cit., n.498. - 5 Loc. cit., n.499. - 8 Disp. 1, deRestit., qu. ùlt., punct. 2, § 2, n. 28. - 'l' Lib. 2, cap. 6,
501. - a) Croix, Ioc. cit., n. 133, de eo quimala fide seminaverit, scribit: • Haunold...putat idem esse dicendum, quod... diximus deaedificatore: si eniro non possit praesumi voluisse donare, dicit posse repetere impensas •.Quod revera docet Haunold, tr. 5, n. 145,.nec contradicit Croix.
b) Tambl1rinius, Decal., lib.8, tr. 3, cap.3,§ 4, n. 13, in universum loquitur • de pretiosissima pictura vel scriptura facta a te invili tabula, vel tela aliena: tuum enim erittotum cum obligatione reddendi pretium tabulae vel telae illius domino •.
fidei dubium supervenit, praescrìptìo noninterrumpitur: modo ìnterìm diligentiaadhibeatur ad veritatem inquirendam. Idtenet Anac1etus 8, tamquam communiuset probabilius. Vide dicenda n. 511.
505. - Secunda conditio est tt'tulus justus, puta emptionis, etc., saltem rationabiliter sive probabiliter praesumptus; etsirevera non intervenerit. - Notandum tamen quod titulus non semper requiritur,sed tantum quando praesumptio est contra possessorem, ut mox dicemus.
Ad praescribendum autem sufficit titulus coloratus a). Croix 4, eum communi.Sufficit etiam titulus existimatus, puta, siexistimes, rem patri tuo fuisse donatam b).
Vide Croix 5.
506. - Tertia conditio est continuatapossesso per tempus a jure definitum.
Si enim adest titulus, res usu consumptibiles seu mobiles, trienniopraescribuntur: ex l. un. C. de usuc. transform., etante § 1. InsNt. de usuc., ubi: Cautum est,ut res quùiem mobiles per trt'ennium ...usucapiantur. - Bonacina 6 tamen dicithoc esse inter praesentes, sed inter absentes requiri quatuor annoso Sed hancdistinctionem nec textus agnoscit, neccaeteri doctores: nam Lessius 7 cum communi, Verde 8, Anac1etus 9 indistincte dicunt sufficere triennium ad mobilia praescribenda. Idem dicit Croix l0. - Et adhucpro rebus spectantibus ad Ecc1esiam; utMolina, Laymann, Palaus, Sanchez, Lugo 11
(contra Silvestrum a), Covarruvìas a), Les-
nume 22. - S Tyrocin. jur civ" lib. 2, lemma 8, num. 431.• Loc. cit., qu. a, num. 21. - 1. Loc. cit., num. 529. - Mo·lina, tre 2, disp. 68, num.3. - Laym' l lib. 3, tre 1, cap. 8,num. la. - Palaus, tr.al, punct. 22, § 11, num. 2 et 6. $anch., Decal., lib.2, cap. 23, n.90. - 11 De ]ust.et]ure,disp. 7, n. 69.
505. - a) Croix addit: «Excipe, nisi fundetur in ignorantia juris manifesti, quae intali persona a jure non toleretur •.
b) Croix limitat: «Dummodo non sit titu·lus pro emptore '.
506. - a) Silvester ex parte tantum contradicit, nempe quoad res mobiles EcclesiaeRomanae: • Quoad mobilia (ita ille, v. Praescriptio I, qu. 7, v. Tertium)..., contra Ecc1esiam Romanam non habet locum usucapiotriennalis; quae tamen habet locum quoadalias >. - Idemque tenet Covarruvias, adregul. Possessor, parto 2, § 2, n. 5 et 6.
Dubio supervenientenon interrumpiturpraescri ~
ptio,
Requirìtu!' titulusjustus, saltem probabiliterpraesumptus,
Suffìcit ccloratus vele x i s t i m atus.
Requiritur continuata possessio,
Pro mobilibussatisest rr ì ennium curotitulo.
Etìam prorebus Ec· iclesiae,
sium b), etc.), - Busenbaum .autem (deRestit., 11. 610, v. Si tamen) cum Trullench et Salon dicit, quod ad praescribendos fructus collectos c), sufficit biennium inter praesentes, et quadrienniuminter absentes.
507. - Debita ex rebusmobilibus, sicutetiam fructus, pari modo ac mobilia praescribuntur. Croix \ cum Dicastillo et pluribus: quia accessorium sequitur principale. - Aliae vero actiones non praescribuntur, nisi per triginta annoso VideCroix 2.
Si quis per triennium possedit benefìcium ecclesiasticum vel ipsius fructus, jampraescribit: ex regula Cancellariae (relatain extensum apud Croix 8): etiamsi titulus fuerit nullus; ut Croix 4 cum Navarro a), Soto b), Sà c), Lessìo a), etc., con-
. nisi adsi.t tra alios. - Modo absit ingressus sìmo:;:~';,~~s:;. niacus vel intrusio, ut dicitur in regula~~~ intru· praedicta Cancellariae.
.Quid re- Ingressus autem sùnontacus est, siquìratur' ad • • .•• l b limgressum quis sciens sunomam a se ve a a o ter-~~::.onia' tio commissam, ingrediatur beneficium.
Croix 5. (Vide dieta de St"mon., n. 111,ad 2). - Secus vero, si fuerit a tertio,ipso contradicerite, ac deinde ignorantesimoniam d),. ut dictum est n. 111,utque
Trull«, lib.7, cap. 11, dub.2, n.4.• Salon, in 211m 2IU: ,
qu.62, art. 6, controv. 3, reg. 2, conci. 3. - 1 Lib, 3, part.2,n. 522. - Dlcast., de Restitut., disp, 5,dub. 1, num. Il. • Loc. cit., 11. &39. - • Lib. 4, n.68~. - • Lib. 4, n.716. s Lib. 4, nume 709. ,- 6 Loc. cito .. Less., Iìb, 2, cap. 35,num. 140, i. f.. Suar. deRelig., tr.a, lib.4, (de Sìmon.),cap. 57, num. 39.. Sanch., Consil., lib. 2, cap. 1, dub. 32,n. 2.. Palaus, tr, la, disp. 2, punct. sa, n. 11. - Card. de
b) Lessius, lz'b. 2, cap. 6, n. 22, conceditusucapionem triennalem promobilibus .etiamEcc1esiae•. Sed V. Petes utrum, quaerit utrumvaleat etiam contra Ecc1esiam Romanam; etsententiam negantem valde probabilem appellat, subdens tamen: «Nihilominus alteraquoque probabilis est, nimirum triennalemmobilium praescriptionem contra Ecc1esiamRomanam locum habere '.
c) Si nempe adsit titulus, ut notat Busenbaum, Ioc. cit. Quodsi titulus non adsit, requiritur possessio triginta annorum, ut ipseS. Alphonsus notabit infra n. 509. - Trul·lench. tamen requirit trlennium inter praesentes, si adsit titulus; denique Salon gene·raliter tantum dicit requiri possessionem cumbona fide, • toto tempore a lege 'praescriptoad usucapiendos illos '. Minus igitur accuratecitantur hi auctores a Busenbaum.
dicit Croix 6 cum Lessio, Suarez, Sanchez,Palao, Luca, etc. Vel, si post simoniamsupervenerit titulus coloratus e). Croixcum Gomezet Chokier f),. contra Lugo 7~
- Ad exc1udendum autem beneficiatum,simonia debet esse utrinque completa.Croix 8. Vide dieta n. 106.
Intrust'o deinde intelligitur, si ipse seìmmittit in beneficium sine vera collatione, aut institutione, aut expeditioneLitterarum pontificiarum; vel, si post excommunicationem, suspensionem aut amotionem, per sententiam saltem declaratorìam, etc. Vide Croix 9. - Possessio decennalis majores favores habet. Vide ibi l0.
508. - Res vero immobiles non praescribuntur, nisi per spatium decem annorum inter praesentes, et viginti inter absentes. Ita ex communi, Bonacina 11, Anac1etus 12.
Notandum autem, quod praesentes dicuntur, qui in eadem provincia; absentes,qui in diversis provinciis habitant, siveres sita sit in eadem provincia sive alibi:ut Anac1etus 18 ait. Sed Lugo 14 curo aliisdicit, censeri absentes etiam eos qui, estoin eadem provincia, in diversis tamen degunt locis, qui proprium gubernatoremhabent, lieet eidem principi vel senatui
Luca, Theatr., de Benefico, discurs. 91, num, 6. - Croix,Iib, 4, num. 710... Ludov. Gomee, in reg, Cancellar. sa,(al. 35) de triennal. possess., qu.12, n.12. -' De ]ust. etjure, disp. 7, num. 127. - 8 Lìb. 4, n. 712. - 9 Loc, cìt.,n.71a. - 1. Lec, cìt., n.715. - 11 Disp, 1, de Restitut., qu,ult., punct. 2, § 2, n.28. - lO Tr, 7, dist.6, qu, a,n.22. 13 Tr.7,dist.6, qu, a, n.2a, ex l. Cum in longl~ ult, C. depraescr, longi tempo - .. De ]ust. et ]ure, disp, 7, n.67.
507. - a) Navarrus, Consil., lib. 3, tit. depraebendis, consil.30,. Lessius, lib. 2, cap.6,n. 35, requirunt titulum coloratum.
b) Sotus nescio an recte citetur a Croix;hanc enim sententiam apud eum reperire ne·quivi.
c) Sà, V. Benefidum, n.14, id dare significat, inquiens: • Triennio possidens beneficium pacifice,etiam mala fide, fit ejus dominus..., nec tenetur ostendere titulum».
d) Aùctores hic citati loquuntur solumde simonia quae fit, ipso beneficiario ignorante. Attamen card. de Luca dicit regulamCancellariae possidenti prodesse, • ubi commissa est [simonia] per patrem· vel conjunctum, eo non consentiente neque cooperante •.
e) • Per quem sit ingressus., ut subdit.Croix.
f) Chokier, in reg. Cancellar. 33 (al.35),
Quid perintrusionemintelligaturo
Immobi·lia r e qu ì
runt lO vel20 annoso
Quinamdicanturpraesentesvel absenteso
22 LIB. III. - TRACT. V. DE SEPTIMO PRAECEPTO DECALOGI. TRAC"!. PRAEAMBULUS. - DE JUSTITIA ET ]URE. 23
Sìne titulo. resp r a e s c r i buntur 30annìs,
subditum. - Si quis autem partim fueritpraesens et partim absens, anni absentiae sunt duplicandi. V. gr., si fuerit praesens octo annis, et duobus absens, hi duoduplieandi sunt; et inde duodecim anni adpraescriptìonem requiruntur. Anacletus l.
509. - Quando autem non adest tìtulus ad praescribenda sive mobilia siveimmobilia, requiruntur triginta anni. Estcommune cum Anacleto et Bonacina. Idem ait Tamburinius 2 (cum Molina etLessio); qui notat deinde, quoad mobiliasine titulo praescribenda, nihil in jure
1 T'r. 7. disto 6, qu, 3,n. 24.- Anaci. Reiffenst«, 1oc. cìt.,n. 21 et 22. - Bonac., disp. 1, de Restit., qu, ult., punct. 2,§ 2, n. 31, ex 1. 8, Sì quis emptionis, C. de praescr, aD vel40 annor, - 2 Decal., Iib, 8. tr, 1, cap. 4, § 1, n. 3•• Molina,
de trienn. possess., n. 60, non ponit hunc casum, sed alium, quem Croix ibidem exponit.
509. - a) Hucusque dieta de tempore requisito ad praescribendum, immutata habentur praesenti jure diversarum nationum.
IO. Ex ]URE GALLICO (Cod., 2260 et seqq.)dantur praescriptiones sequentes: 1°. Praescriptio 30annorum, qua longior non admittitur. Est universalissima: omnes enim actìones, sive reales sive personales etiam personarum moralium, post 30 annos exstinguuntur,quin defectus tituli vel bonae fidei opponi possito Possessio tamen debet esse legitima. 2°. Praescriptio lO velZO annorum, qua praescribuntur bona immobilia, cum titulo tamenet bona fide. Decem anni requiruntur et sufficiunt, si ille, contra quem praescribitur,sit praesens, i. e. si habitet in territorio Curiae appellationis in quo situm est immobile.Requiruntur autem vz'gintz' anni, si sit absens(vel pro rata, si fuerit partim praesens et partim absens). - 3°. Praescriptio 3 annorum,quae cum bona fide sufficit in omni casu, adbonum mobile acquirendum. - 4°. Praescriptio quam aliqui vocant z'nstantaneam, quascilicet res mobiles, non furtivae nec amissae, statim post. traditionem, legitime a possessore bonae .fi.dei possidentur et acquiruntur; quia pro mobilibus possessio est instartituli, et quia lex non concedit spatium 3 annorum, nisi ad repetendam rem fl.lrtivam velamissam. An haec in conscientia valeant,olim acriter disputatum est; hodie communiter affirmatur. Quare, in hoc casu non po·test possessor bonae fidei ad restitutionemadstringi.
Ilo. Ex ]URE ITALICO (Cod., 2133 et seqq.)praescriptio lO annorum valet etiam interabsentes. Biennium, loco triennii, concediturad repetendam rem furatam vel amissam. ...:...Cetera cum jure Gallico concordant.
esse constitutum. Unde videntur etiam triginta anni requiri a).
510. - Ad praescribenda bona Ecc1esiae vellocorum piorum, requiruntur quadraginta anni, ex Auth. Quas actiones ,C. de sacros. eccles. Immo quoad bonaEcclesiae Romanae, requiritur praescriptio centenaria, ut Anacletus 3.
Dubitatur autem, utrum res mobz'lesecclesz'arum etz'am trienmo praescribantur
Affirmant Bonacina 4, Lessius 0, cumLaymann apud Anacletum 6. Et probantex dieta Authent. - Negant vero Hostien-
te. 2, disp. 68, num, 4. ~ Lesso, Iib, 2, cap. 6. dub. 7, i. f.,ex authent. Quas actiones, C. de sacrosanct. ecc1es._ 3 Loc,cit., n. 25. -" Loc, cit., n. 28. - 5 Loc, cit., cap. 6, n. 22.Laym., lib. 3, tr.l, cap. 8, n.IS, v. Quarta.• 6 Loc.cìr., n. 27.
IlIO. Ex ]URE HISPANICO (Cod. 1940et seqq.)admittitur praescriptio 30 annorum sicut injure Gallico; item praescriptio lO vel 20 annorum pro bonis immobilibus. Absentes reputantur qui vivunt extra regnum ve! inregione ultramarina. Pro bonis immobilibusrequiruntur tres anni cum bona fide, velsex sine alia conditione. Cetera ut in jureGallico.
IV". Ex ]URE AUSTRIACO (Cod., 1465-1478).l". Tempus ordinarium: a) quoad res mobiles usucapiendas, est triennium; b) quoad resimmobiles et servitutes praediales, ìtem triennium, si sint in publicis tabulis, nominepossessoris usucapientis inscriptae; secus 30anni. - 2°. Tempus extraordinarz'um: a) contra fiscum, ecclesias, et alias communitates,quae jure corporationis gaudent, locotrienniirequiritur sexennium; et loco 30 annorum,spatium 40 annorum; b) contra absentem voluntarie (at sine culpa) a provincia, ubi ressita est, annus absentiae computatur pro semestri; c) immediate sibi comparanti rem mobilem a possessore vitioso aut malae fidei, autnon valenti indicare suum auetorem, duplicatur spatium temporis ordinarii.
VO. Ex ]URE GERMANICO (Cod., 900, 937),ad rerum mobilium usucapionem requiritur,ut quis rem bona fide per decem annos tamquam suam possederit. - Ubi lex de librofundorum perfecte introducta est, praescriptioimmobilium non admittitur, nisi cum quis,in dicto libro uti proprietarius fundi inscriptus, rem istam immobilem per spatium trz'gz'nta annorum, tamquam suam, pacifice possederit.
VIo.Ex ]URE ANGLICO admittuntur quidemaliquae praescriptiones respectu bonorum immobilium (et debitorum); atvero possessionesmobiles titulo praescriptionis acquiri non possunto
Bona Eec1esiae r e quìrunt 40aut 100 anonos,
Mobiliaecclesiaep r ob a b I>!iter praescribunturtriennio.
Quotuplexinterruptiopraescri·ptionis.
Dubio super-ve n iente non interrumpìtur,
sis a), Panormìtanusw cum Anacleto c).
Probantque ex cap. i de t'n t'ntegr. restit.,eo quod, ut isti dìcunt, concessio locispus facta a jure canonico, ut non praescribantur eorum bona nisi spatio qua"draginta annorum, non distinguit mobiliaab immobilibus. - Utraque est satis probabilis d).
511. - Dieitur autem: Possessio contz'nuata. - Nam praescriptio interrumpi·tur: ve1 naturalt'ter, si praescribens amìttat possessionem aut ei supervenìat malafides; ve1 ct'vt'lt'ter, si ab altero lis superrem intimetur: nisi alter injuste hoc faciat ad interrumpendam praescriptionem.- Lessius, 1 Anacletus 2 cum alììs,
Si vero bona fide possidere incepisti,et supervenit dubium, teneris inquirerean res sit allena. Quod si non comperias,potes pergeread eam possidendam etpraescribendam. Ita Croix a, Lugo 4, Lessius, Molina et communiter (contra Adrianum), Et favent can. 5 St' vzrgo, causo 34,quaest. 2, et cap.jin., de praescr. - Dicitque Croix 5, quod pro litis contestationenon interrumpitur praescrìptìo triennalis.
1 Lib, 2, cap. 6, D. 50. - s Tr. 7, disto 6, qu, 3, n. 29et 30. - • Lìb. 3, parto 2, n. 482. - , De Just, et jure,disp, 7, n. 17. ~ Less., loe. cit., num, 11 et 12. - Molina,tr, 2, disp. 63, nume 9. - Adrian., in 4, de Resritut., depraescrìpt., § Quaeritur utrum certioratus, v. Hoc supposito primo. -' Loc. cìt., n. 548. - Lugo, disp.7, n.32et 33. - Palaus, tr, 31, punct, 22, § 8, n. 8. - e Loc, cit.,n. 484. - Dicast«, Iib. 2, te. l, de Jure et Domin., disp, 1,
510. - a) Hostiensis, in cap. 1, de z'n z·nte·grum restz'tut.,n.4, absolute et absque distinctione negat valere contra Ecclesiam praescri·ptionem tritim aut quatuor annorum.
b) Panormitanus, in cap. i, de z'n integrumrestitut., n. 11 et seqq., hanc negativam sententiam aequiorem appellat, et ait eam posseteneri (et ita citatur etiam ab Anacleto),quiacedit in Ecclesiae favorem. Sed oppositamvocat communiorem et veriorem.
c) Anacletus, loc. dt., n. 27, adducit Engel dicentem hane sententiam esse recipien'dam; quod Anacletus non reprobat. Non tamen citat cap. 1, de in z'ntegrum restz't.;sedsolum Hostiensem et Panormitanum dictumcaput commentantes.
d) Missarum onera, legata pia, dotes veleleemosynae distribuendae, etc. non praeseribuntur, ne immemorabili quidem consuetudine contraria, ut declaravit S. C. Concilii13 aug. 1846. - Ceterum, pro conscientia,praescriptio bonorum Ecclesiae non legibus
Notat etiam Dicastillus a), posse quemque praesumi bona fide incepisse possìdere, Et hoc valere pro foro interno,etiamsi bona fides sit ex ignorantia jurismanifesti, dicunt Lugo, Lessius b), Palauset alli, apud Croix 6; quia 1eges ideo tuncimprobant praescriptionem, quoniam nonpraesumunt perfectam bonam fidem. Sed tamen probabilior videtur sententiacontraria, quam tenet Croix c) cum Dicastillo, Molina, etc. Ratio, quia ad praescriptionem non tantum requiritur fidestheologice, sed etiam civiliter bona, cumtantum ex vi legum dominium acquìratur. Ait autem Lugo apud Croix 7, quod,si fides tua sit solum venialiter ma1a, potes praescribere; et id deducitur ex concilio Lateranensi quarto 8, ubi damnatursola fides cum peccato mortali.
512. - Haeres possessoris malae fideiprobabilius non praescribit a) ,. ut ex communi tenent Molina 9, et Croix lO cum Dicastillo etc. - Excipiunt Lessius, Palaus,Covarruvìas, Crotus et alii H, si praescribens sit haeres haeredis; sed hoc probabilius etiam negat Croix cum Lugo, etc.
dub, 12, n. 199 et 201. - Molina, tr, 2, disp. 64, n. lO. Lugo, de ]ust. et ]ure, disp, 7, n. '07. - '% Lìb, 3, parto 2,num, 489. - 8 Cap. fin. de praescript. - 8 Tr. 2, disp. 65,n. 4 et 5. - 10 Loc. cit., n. 490.• Dicast., loe. cìt., a n. 212ad 218. - Less., lib. 2, cap, 6, num..43. - Pataus, Ioc, cìt.,§ 9, num. 4. - Couar., in cap, Possessor, part.2, § 9, n. 7,v. Sexto, - 11 Ap. Croix, loc, cìt., n. 490. - Croix, loc, cit.·Lugo, loc, cit., n. 61.
civilibus subjacet, sed regulis juris canonici,ut sciunt omnes.
511. - a) Dicastillus, Ub. 2, tr. 1, de fureet Domm., dz'sp. 1, dub. 12, n.195, ita tenet,limitans tamen: Nisi rei possessionem contrajus commune acquisierit; vel possessionissuae causam aut titultim non possit aliumafferre, nisi longi temporis pacifi.cam possessionem. Quas limitationes ipse Croix, Hb. 3,part. 2, n. 482, ex Dicastillo notavit.
b) Lessius, Hb. 2, cap. 6, n.i7, id quidemadmittit in praescriptione triginta annorum;secus vero, in praescriptione ordinaria, ut patet ex n. 14.
c) Croix, loc. cit., n. 484, negat valere,« saltem in illis personis, in quibus non toleratur ignorantia juris manifesti (tolera~i sol~t
in milite et minorenni, quandoque etlam mmuliere et rustico...)>>.
512. - a) Agitur hic de haerede universali,qui nullum alium jus ad rem habet nisi extitulo haereditatis; si enim alium titulum ha-
Praesumi..tur bona. '.des inineeptìone,
modo nonsit ex ignorantia jurismanifesti.
Fides venialiter ma!a non obestpraeseri ptioni.
Haerespossessoris.malae fideinon )'raescribit,
24 LIB. nr, - TRACT. V. DE SEPTJMO PRAECEPTO DECALOGI. TRACT. PRAEAMBULUS. - DE lUSTITIA ET lURE. 25nisi sit
successorpa r t ì cu Iariso
Bona fìd e s prae·scrìbit contra d eb ì .
tum,
Quid requìratur add i m i t t e ndam pososessionem-
Quibusdam datur.restitutio inìntegrum,
Secus vero. dicendum de successore particulari, ut emptore, legatario, etc. Croix l.
513. - Per bonam fidem potest quisquepraescribere libertatem a solvendo debito,si invincibiliter illud ignoret. Lugo 2 etCroix 8. - Et sic etìam praescribet libertatem a solvenda mulcta, si intra certum tempus non exigatur, etsi sciat illamdebere, Croix 4 cum Molina, Covarruvias, etc.
Notandum autem, quod si quìs possessionem dimittat, ut alter [eam] habeat, sihic non acquirat, prior retinet; quia semper inest conditio, ut alter acquirat. Ita,ex l. 34} ff. de acquir, possess., Croix 5._
Possessio autem nequit dimitti, nisi animus sit manifestatus; ut Lugo 6, et Croix 7
cum Suarez et Dicastillo. Ratio, quia, cumpossessio consistat in facto externo, nonnisi alio externo facto amittitur a).
514. - Sedulo insuper advertendum,quod aliquibus personis privilegiatis datur restitutio in integrum per quatuorannos post praescriptionis tempus, ad re-
l Lib. 3, parto 2, n. 491. - , Disp. 7, n. 49. - , Loc,cit .. n. 493. - • Loc. cìt., n. 494.. Molina, tr.2, disp.66,D.3. - Covar." in cap. Possessor, parto 2, § 11, num, 8; etde Matrim., parto 2, cap. 6, § 8, n. 21. - 5 Lib: 3, parto 2,n. 517. - • De just, et lure, disp.23, n. 59. ~ , Loc. cit.,n. 517. - Suar.~ de Legib., lib. 8, cap. 33, n.22. - Dicast.,
beat, praescribere potest, ut notant auctoreslaudati, et ipse S. Alphonsus hic infra. QuaeS. Alphonsi sententia conformisest jurì praesenti diversarum natìonum, Nam ex novis legibus, successor partìcularis in possessione,potest incipere praescriptìonem, etsi antecessor fuerit in mala fide.
513. - a) Apud auctores, praesertim hodiernos, distinguitur respectu liberationis: l°. Praescrìptìo longissimi temporis, seu 30annorum, cui generatim subjièiuntur omnesactiones, sive rea1es sive personales. Sic exstinguuntur omnia debita per 30 annos nonrepetita; item ususfructus, quando ilIe, quijus habebat, eo non utitur per 30 annoso Sìcetiam exstingui possunt jus seu capitale. InAUSTRIA tamen (Cod., 1472) 40anni requiruntur contra fiscumet corporationes.- 2".Praescriptio longz' temporis, seu lOannorum, quaexstinguuntur aetiones in nullitatem vel rescissionem contractus, quando lex terminumBreviorem non constituit. - 3°.Praescriptiones brevis temporz's}seu 5 annorum [in Germania, 4 annorum] quae respiciunt summassolvendas periodice per modum fructuum ci,v'ilium. - 4°. Praescriptiones brevissimz' temporis, v. g. 2 annorum pro stipendiis procu-
cuperanda ea quae per praescriptionemamiserant: prout minoribus et ecclesiis,aut aliis locis piis; item mulieribus etrudibus, utprobabile putant Palaus a)}
Lessius a), etc., apud Croix 8. Item uxoribus, quoadbona dotalia. ~ Item iis quiprobent (ut alii opinantur) ideo se noninterrupisse praescriptionem, quia invincibiliter ignorarunt. Sed hoc negant Haunold, Fachineus; et merito de hoc dubitat Croix 9 cum Dicastillo. Alioquin sicjurgia etiam saepissime manerent, et fa·cile frustraretur lex praescriptionis.
515. - Quarta conditio est, ut res st'tapta praescribi: nam l'es furtivae aut vipossessae, nunquam praescribuntur a fure.Res autem, quas bona fide tertius possesSOl' a fure accepit, non praescribunturadhuc cum titulo, nisì spatio triginta annorum inter praesentes, et quadragintainter absentes, Si vero titulus non adsit,res furtivae nunquam a quocumque praescribuntur; ut notat Verde l0, et annuitAnacletus a). Res fisci tantum praescribun-
Iib, 2, tr. 4, de Promìss., disp. unic,. dub, 7, num. 72. 8 Lib, S, parto 2, n. 558. - Haunold, de lust. et jure, tr. 5,n. S45.• Fachin., Controv, juris, Iib, 1, cap. 69. - • Loc.cit., num, 559. - Dicast., Iib, 2,' tr, 1, disp, 1, dub. 13,n. 271. - 10 Tyrocin. jur, cìv., lib.2, temo 15, n.491, cumn.494.
ratorum, causa finita; unìus anni, pro stipendiis medicorum,famulorum,mercatorum, etc.;6 mensium,pro stipendiìs operariorum, hospitum, etc. Hae praesertim variae sunt in variis regìonìbus, - Nulla in jure Germanico(§ 194,902) admittitur praescriptio contra jurain libro fundorum relata, vel contra jura gentilitia, - Porro praescriptiones tum. longz'ssz'mz' et IO'ngz', tum breuis temporis valent inconscientia, dummodobona fidestoto temporeperseveraverit; praescriptiones vero brevissimi temp{)Yz's in conscientia non valent, necconstituunt nisi praesumptionem factae solutionis. Cfr. S. Alphonsum infra, n. 516.
514. - a) Palaus, tr. 32, disp.l,punct.19)§ 1, n. 13, loquitur de restitutione in integrumin generali; Lessius vero, lib.2} cap.17} n. 67,de restitutione in integrum in contraetibus;eamque concedunt rudibus et mulieribus,-abs·que ulla mentione de praescriptione.
515.- a) Anacletus non loquitur de titulo;et tr. 7, disto 6, qu. 2, n. 18., negat l'es furtivas praescribi tempore ordinario, a tertioqui eas bona fidea fure accepit. « Nihilominus(subjicit) ipsae ab ilIo tertio bonae fidei possessore praescribuntur tempore longissirno,seu post triginta annos •.
Res furtivae cuiet quandopraescribantur.
Re. quaenunquampraescribuntur.
Haeres testatoris maIae fìdeìnonpraescribit,
DecisioNeapolitanade quibusdam debiti••
tur per quadraginta annoso - Quaedamautem res nunquam praescribi possunt,ut sunt res publicae; jura spiritualia, proutjus decimarum, jus conferendi beneficia,non autem juspatronatus ò). Anacletus l.
516. - Probabile autem censet Verde 2,
quod haeres cum bona fide rite possitpraescribere rem quam testator mala fidepossedit. - Sed, ut diximus supra n. 512,id probabilius negant Molina, Croix, etc.communiter.
Immo notandum, hoc Neapoli reprobatum esse ex recenti decisione quatuorAularum, edita anno 1738. - Quamviscaeterum admittatur ibi praescriptio legitima triginta annorum, a die natae actionis (deductis temporibus de jure deducendis) in tertio possessore, in quo sancitumest praesumendam esse bonam fidem, nisimala fides apertis argumentis (non tantum praesumptionibus) ab actore probeturo - Item decisum fuit, advocatos etprocuratores litium post biennium nonposse agere pro suis laboribus; notarios,pro scripturis, copia non tradita, non posseagere post biennium; copia autem tradita,omnem actionem eis interdici; pharmacopolas contra principalem, pOSI biennium j
contra haeredes autem, post duos menses; fabros, post annum; famulos et similes, post duos menses. - Notandum tamen, haec locum habere, ut ibi statuitur,m'st' seripturae publù:ae vel priuatae produeantur,o et insuper ibi dicitur, haec decerni non opepraesertptt'ont's} sed oipraesumptaesolutt'onis. - Quare infertur, quoddebitor, qui certus esset solutionem nonesse factam, ex dieta decisione minimeab obligatione solutionìs eximitur.
1 Tr. 7, disto 6, qu, 2, n. 19. - 2 Lìb. 2, lemma 12, an. 468. - Molina, tr. 2, disp. 65, n. 4.. - Croix, lib. S,part.2, n.49O. - • Loc. cit., n. 470. - • De lust. et lure,disp. 7, num. 5 et seqq., et num. 11. - Cajetan.~ Sum.,v. Praescriptio. - Sotus" de ]ust., lib. 4, qu. 5, art. 4, concI.posterior, et v. Bis verum·tamen. ~ Covar." in cap. Pos·sessor" parto l, § unic., n. 4 et 5; et parto 3, init., n. lo Molina, disp.61, num. 6. - Less., 1ib. 2, cap. 6, dub. 17..
h) Ex legibus civilibus,quae nunc vigentin diversis Europae nationibus, praescriptionon currit contra bona dotalia, contra bonapupillorum,contra bona rninoris respectu tutoris vel curatoris, etc.
517.- a) Galuppi in Praxi,part. 2, cap. lO,11. 15, asseri t praescriptionem raro prodesse
517. - Communis autem est sententiaapud jurisconsultos et theologos, quodetiam in foro conscientiae per praescriptionemacquìrìtur dominium; ut habetur apudCroix 8. Et eam tenet et fuse probat Lugo 4,
cum Cajetano, Soto, Covarruvias, Molina,Lessio, Silvestro,etc. communìter, contraaliquos .paucos, Id probat praesertim Lugo D ex concilio Lateranensi 6, ubi tantumreprobatur praescriptio malae fidei, etc1are approbatur praescriptio bonae fidei,his verbis: Unde oportet, ut qUt' praescribt't} in nulla temporis parte} re:' habeateonscz'enft'am alienae.
Ratio autem est, quia bene potest lexhumana transferre dominium de uno inalium ob bonum commune, ad vitandajurgia, et ne dominia rerum remaneantincerta.
Sed quaestio hic maxime utilis agiturapud Tamburinium 7: An ziz tocis ubt' lexpraesertptt'ont's non vt'get in foro judicialz'}possit quis z'lla utt' in foro conscientiae?
Et primo loco ait Tamburinius, viderinegandum, cum is tantum ex lege possitjus accipere rem retinendi. - Enixe tamen tenet 8, talem bene uti posse praescriptione de jure communi, saltem antesententiam, ubi jus commune praescriptionis lege municipali non sit explicite abrogatum; prout Neapoli expresse in decisione relata statutum est illud, quod haeres testatoris, mala fide rem possidentis,nunquam praescribere possit. Caeterum,quoad alias praescriptiones a jure communi statutas, nihil vere in nostro regnoderogatum expresse ìnvenìtur, Immo Verde 9 cum Staibano, Galttppi o, Prato etAmato, contra Ursillum ò) et Rovitum ò)}
Si/vest., v. Praescrèptio I, qu, 13. - • Disp. 7, num. 5.•• Cap.nn. de praescript. -' Decal., lib.8, tr. 1, cap. 4, § 2.- Tambur.~ Deca1., lib. 8, tra 1, cap. 4, § 2, no4. - 8 Loc.cito, n. 8. - 9 Tyrocino jur. civ.) lib. 2, temo 4, D. 424. Staiban., Resotut. forens., resol. 5, num. 52; et resol. 40,n. 34•. Prato, Ad Muscatelli Pract., parto 4, glos. et si·milia, addito noviss., v. Sed pulcra. w Anellus Amato"Consil. %, n. 20 et 21.
in sacro consilio, cum multa habeat requisitaet praesertim bonam fidem; at n.16 (a Verdecit.), satis esse ait in praxi centenariam praescriptionem, quae vim tituli habet.
ò) Ursillus et Rovitus non citantur benea Verde; Ursillus enim, in suis Addz'tion. adJfatth. de Afflictis, deciso 13, n. 9, v. Quid
In foroconscìentiaepraescri·ptio confertdominium.
Praescri-
E~~J~~~valet, ubinonexpresse reprobaturo
24 LlB. m. - TRACT. V. DE SEPTIMO PRAECEPTO DECALOGI. TRACT. PRAEAMBULUS. - DE JUSTITIA ET JURE. 25
nisi sitsuccessorpa r t i cuIariso
Bona fiod e s praescribtt contra debi·tum,
Quid requiratur addimittendam pososessionem-
Quìbusdam datur.restitutio inìntegrum,
Secus vero.dicendum de successore particulari, ut emptore, legatario, etc. Croix l.
513. - Per bonam fidem potest quisquepraescribere libertatem a solvendo debito,si invincibiliter illud ignoret. Lugo 2 etCroix 3. - Et sic etiam praescribet libertatem a solvenda mulcta, si intra certum tempus non exigatur, etsi sciat illamdebere. Croix 4 cum Molina, Covarruvias, etc.
Notandum autem, quod si quis possessionem dimittat, ut alter [eam] habeat, sihie non acquirat, prior retinet; quia semper inest conditio, ut alter acquirat. Ita,ex l. 34} .ff. de acquir.possess., Croix 6.
Possessio autem nequit dimitti, nisi animus sit manifestatus; ut Lugo 6, et Croix 7
cum Suarez et Dicastillo. Ratio, quia, cumpossessio consistat in facto externo, nonnisi alio externo facto amittitur a).
514. - Sedulo insuper advertendum,quod aliquibus personis privilegiatis datur restitutio in integrum per qua tuorannos post praescriptionis tempus, ad re-
1 Lib. 3, l'art. 2, n. 491. - • Dìsp, 7, n. 49. - • Loc,cit., n. 493. - " Loc. cit., n. 494. - Molina, tr, 2, disp, 66,n. 3. - Couar., in cap. Possessor, part.2, § 11, ,nume8; etde Matrim., part.2, cap. 6, § 8, n. 21. - 5 Lib, 3, part.2,n. 517. - e De ]ust. et Jure, disp.23, n. 59. ~ r Loc. cìt.,D. 517•. Suar., de Legib., lib, 8, cap. 33, n. 22. ~ Dicast.,
beat, praescribere potest, ut notant auctoreslaudati, et ipse S. Alphonsus hic infra. QuaeS. Alphonsi sententia conformisest juri praesenti diversarum nationum. Nam ex novis legibus, successor particularis in possessione,potest incipere praescriptionem, etsi antecessor fuerit in mala fide.
513. - a) Apud auctores, praesertim hodìernos, distinguitur respectu liberationis: l°. Praescriptio longissz'mi temporis, seu 30annorum, cui generatim subjiciuntur omnesactiones, sive reales sive personales. Sic exstinguuntur omnia debita per 30 annos nonrepetita; item ususfructus, quando ille, quijus habebat, eo non utitur per 30 annoso Sicetiam exstingui possunt jus seu capitale. InAUSTRIA tamen (Cod., 1472) 40anni requiruntur contra fiscumet corporationes.- 2". Praescriptio longi temporis} seu lOannorum, quaexstinguuntur actiones in nullitatem vel rescissionem contractus, quando lex terminum9reviorem non constituit. - 3°.Praescriptiones brevis temporis} seu 5 annorum [in Germania, 4 annorum] quae respiciunt summassolvendas periodice per modum fructuum civ'ilium. - 4°. Praescriptiones brevissimz' temporis, v. g. 2 annorum pro stipendiis procu-
cuperanda ea quae per praescriptionemamiserant: prout minoribus et ecclesiis,aut aliis locis piis; item mulieribus etrudibus, utprobabile putant Palaus a)}
Lessius a), etc., apud Croix s. Item uxoribus, quoad bona dotalia. ~ Item iis quiprobent (ut alii opinantur) ideo se noninterrupisse praescriptionem, quia ìnvìncibiliter ignorarunt. Sed hoc negant Haunold, Fachineus; et merito de hoc dubitat Croix 9 cum Dieastillo. Alioquin siejurgia etiam saepissime manerent, et facile frustraretur lex praescriptionis.
515. - Quarta conditio est, ut res sz"tapta praescribi; nam l'es furtivae aut vipossessae, nunquam praescribuntur a fure.Res autem, quas bona fide tertius possessor a fure accepit, non praescribunturadhuc cum titulo, nisi spatio triginta annorum inter praesentes, et quadragintainter absentes. Si vero titulus non adsit,res furtivae nunquam a quocumque praescribuntur ; ut notat Verde l0, et annuitAnacletus a). Res fisci tantum praescribun-
lib. 2, tre 4, de Promiss., disp. unic., dub, 7, nume 72. e Lib. 3, l'art. 2, n. 558. - Haunold, de Just. et Jure, tr. 5,n. 345. - Fachtn., Controv. juris, Hb. 1, cap. 69. - ~ Loc,cit., nume 559. ~ Dicast., lib. 2,' tra 1, disp, l, dub. 13,n. 271. - 10 Tyrocin. jur, cìv., lib.2, lem, 15, n.491, cumn.494.
ratorum, causa finita; unius anni, pro stipendiis medicorum,famulorum,mercatorum, etc.;6 mensium,pro stipendiis operariorum, hospitum, etc. Hae praesertim variae sunt in variis regionibus. - Nulla in jure Germanico(§ 194, 902) admittitur praescriptio contra jurain libro fundorum relata, vel contra jura gentilitia. - Porro praescriptiones tum longissimi et longi, tum brevis temporis valent inconscientia, dummodobona fidestoto temporeperseveraverit; praescriptiones vero brevissimi temporis in conscientia non valent, necconstituunt nisi praesumptionem factae solutionis. Cfr. S. Alphonsum infra, n. 516.
514. - a) Palaus, tr. 32} disp. l} punct.19,§ 1, n. 13} loquitur de restitutione in integrumin generali; Lessius vero, lib.2} cap.17}n. 67,de restitutione in integrum in contraetibus;eamque concedunt rudibus et mulieribus,·absque ulla mentione de praescriptione.
515. - a) Anacletus non loquitur de titulo;et tr. 7} disto 6, qu. 2, n. 18.. negat res furtivas praescribi tempore ordinario, a tertioqui eas bona fidea fure accepit. «Nihilominus(subjicit) ipsae ab illo tertio bonae fidei possessore praescribuntur tempore longissimo,seu post triginta annos».
Res furtivae cuiet quandop r a e s c r ibantur.
Res quaenunquampraescri·buntur.
Haeres testatoris malaefideinonpraescribìt,
DecisioNeapolitanade quibusdatn debitis,
tur per quadragìnta annoso - Quaedamautem res nunquam praescribi possunt,ut sunt res publicae; jura spiritualia, proutjus decimarum, jus conferendi beneficia,non autem juspatronatus Il). Anacletus l;
516. - Probabile autem censet Verde 2,
quod haeres cum bona fide rite possìtpraescribere rem quam testator mala fidepossedit. ~ Sed, ut diximussupra n. 512,id probabilius negant Molina, Croix, etc.communiter.
Immo notandum, hoc Neapoli reprobatum esse ex recenti decisione quatuorAularum, edita anno 1738. - Quamviscaeterum admittatur ibi praescriptio legitima triginta annorum, a die natae actionis (deductis temporibus de jure deducendis) in tertio possessore, in quo sancitumest praesumendam esse bonam fidem, nisimala fìdes apertis argumentis (non tantum praesumptionibus) ab actore probeturo ~ Item decisum fuìt, advocatos etprocuratores litium post biennium nonposse agere pro suis laboribus; notarios,pro scripturis, copia non tradita, non posseagere post biennium; copia autem tradita,omnem actionem eis interdici; pharmacopolas contra principalem, post biennium;contra haeredes autem, post duos menses; fabros, post annum; famulos et similes, post duos menses. - Notandum tamen, haec locum habere, ut ibi statuitur,m'si scripturae publz'cae vel prioatae producantur,o et insuper ibi dìcitur, haec decerni non opepraescrzptz'onis} sed oipraesumptae solutz'onis. - Quare infertur, quoddebitor, qui certus esset solutionem nonesse factam, ex dieta decisione minimeab obligatione solutionis eximitur.
1 Tr. 7, disto 6, qu, 2, n. 19. - e Lib, 2, lemma 12, an. 468. - Molina, tr, 2, disp. 65, n. 4._ - Croix, Iib, 3,l'art. 2, n.49O. - a Loc, cìt., n. 470. - • De Just, et ]ure,disp. 7, num. 5 et seqq., et num. 11. - Cajetan., Sum.,v. Praescy;'ptio. - Sotus, de ]ust., lib. 4, qu. 5, art. 4, concI.posterior, et v. His verumlamen. - Covar., in cap. Pos·sessor, parto 1. § unic., D. 4 et 5; et parto 3, init.,n. 1. Molina, disp.61, num. 6•. Less., Iib. 2, cap. 6, dub. 17. -
b) Ex legibus civilibus,quae nunc vigentin diversis Europae nationibus, praescriptionon currit contra bona dotalia, contra bonapupillorum,contra bona minoris respectu tutoris vel curatoris, etc.
517. - a) Galuppi inPraxi,part. 2, cap.10,11. 15} asserit praescriptionem raro prodesse
517. - Communis autem est sententiaapud jurisconsultos et theologos, quodetiam in foro conscientiae per praescrìptìonemacquiritur domìnìum; ut habeturapudCroix 3. Et eam tenet et fuse probat Lugo 4
cum Cajetano, Soto, Covarruvias, Molina,Lessio, Silvestro,etc. communiter, contraaliquospaucos. Id probat praesertim Lugo 5 ex concilio Lateranensi 6, ubi tantumreprobatur praescriptio malae fidei, etclare approbatur praescriptio bona e fidei,his verbis: Unde oportei,ut qui praescribit} ùz nulla temporis parte} ret' habeatconscientiam alienae.
Ratio autem est, quìa bene potest lexhumana transferre dominium de uno inalium ob bonum commune, ad vitandajurgia, et ne dominia rerum remaneantincerta.
Sed quaestio hic maxime utilis agiturapud Tamburinium 7: An in tocis ubz' lexpraescrzptz'onz's non vz'get z'n foro judz'ciali}possit qut's z'lla utz' t'n foro conscz'entiae?
Et primo loco ait Tamburinius, viderìnegandum, cum is tantum ex lege possitjus accipere rem retìnendì, - Enixe tamen tenet 8, talem bene uti posse praescriptione de jure communi, saltem antesententiam, ubi jus commune praescriptionis lege municipali non sit explicite abrogatum; prout Neapoli expresse in decisione relata statutum est illud, quod haeres testatoris, mala fide rem possidentis,nunquam praescribere possit. Caeterum,quoad alias praescriptiones a jure communi statutas, nihil vere in nostro regnoderogatum expresse invenitur. Immo Verde 9 cum Staibano, Galuppi a)} Prato etAmato, contra Ursillum Il) et Rovitum Il)}
Silvest., v. Praescriptio I, qu. 13. - 5 Disp, 7, num .. S, •e Cap. fin. de praescript. -' Deeal., Iib, 8, tr, 1, cap. 4, § 2._ Tamtner», Decal., lib. 8, tr, 1, cap. 4, § 2, n. 4. - • Loc,cit., n. 8. - 9 Tyrocin, jur. civ., lib. 2, Iem. 4, D. 424. Staiban., ResQlut. forens., reso!. 5, nume 52; et resoi. 40,n. 34. - Prato, Ad Muscatelli Pract., l'art. 4, glos. et similia, addito noviss., V. Sed pulcra . • Anellus Amato,Consil. 96, n. 20 et 2~.
in sacro consilio, cum multa habeat requisitaet praesertim bonam fidem; at n. 16 (a Verdecit.), satis esse ait in prati centenariam praescriptionem, quae vim tituli habet.
Il) Ursillus et Rovitus non citantur benea Verde; Ursillus enim, in suis Additùm. adjlfatth. de AffUctis, deez's. 13} n. 9} Y. Quid
In foroconscientìaepraescri ptio confertdominium.
Praescriptio juriscommumisv a l e t , ubinonexpresse reprobaturo
26 LIB. III. - TRACT. V. DE SEPTIMO PRAECEPTO DECALOGI.
tenet in regno servari quidem praescrìptionem: Jun' ent'm standum (ait Verde),cujus oppositum non invenitur in regnosancz'tum. - Quare conc1uditur (proutetiam me docuit doetissimus epìscopus
dicendum, asserit causam aliquam raro hodieper praescriptionem determinari, ex eo quodquasi nunquam requisita interveniant. - Ro-
Torni) licite nos uti posse in eonscientiapraescriptionibus juriscommunis in regno,et in omni loco ubi oppositum per munìcipalem legem expresse sancitum nonhabetur.
vitus autem, Nb.2) consti. 40, n. 22) disertisverbis ait: «Praescrìptìo locum habet in regno •.
top related