fil 103 ponolohiya suprasegmental
Post on 26-Jun-2015
5.648 Views
Preview:
TRANSCRIPT
PonolohiyaPonemang Suprasegmental
Edwin L. Del RosarioFil 103
Suprasegmental
• “supra” – above, beyond• tumutukoy ito sa makabuluhang
yunit ng tunog na karaniwang hindi tinutumbasan ng mga letra sa pagsulat (Aganan, et al: 8)• (a) haba at diin, (b) tono,
intonasyon, at punto, (c) hinto/antala
Suprasegmental
“Maihahambing ang mga ponemang segmental at mga ponemang suprasegmental sa isang
pagkain – sa sinigang na karneng baboy, halimbawa… Gayon din naman, ano kaya ang
magiging lasa kung basta pakukuluan natin ang isang kilo ng karneng baboy nang walang
anumang rekado?” (Santiago at Tiangco: 15)
Haba, Stress/ Diin
• Ang haba ay tumutukoy sa haba ng bigkas sa patinig ng pantig. Ang diin ay sa lakas ng bigkas ng pantig. (Santiago at Tiangco: 14)
• Ginagamit ang simbolong /./ upang matukoy ang pantig ng salita na may diin.
Ang Paghahaba ng Pantig
Paghinto nang bahagya sa pagbigkas ng pantig ang paghahaba na [madalas]
nakikita na kasama ng diin. (Garcia: 16)
Mga Karagdagang Kaalaman:
Karaniwang ginagamit ang simbolong /:/ sa paglalagay ng haba.
Kapag sa pagsulat ay may gitling (-) ang salita, kinakatawan ng /?/ ang gitling. Kapag sa diptonggo, ang paghahaba ay nasa patinig.
Halimbawa
bahay
/ba.hay/
Halimbawa
bata
/ba.ta?/
Halimbawa
kaibigan
/kaibi.gan/
Pagsasanay!
1. Sa pamamagitan ng charades ay ipahula sa mag-aaral ang salitang nabunot.
2. Isulat sa pisara ang salita. Lagyan ng diin ang nararapat lagyan.
Rebyu: Gamit ng /?/
1. Nagsisimula/ nagtatapos sa patinig ang salita. (Ayon sa notasyong ponemik, walang salitang nagsisimula o nagtatapos sa a, e, i, o, u, kaya kung hindi sa katinig nagsisimula ang salita, nagsisimula ito sa /?/.) (Garcia: 14)
2. Mayroong magkasunod na patinig ang isang salita.
3. Mayroong gitling ang salita sa pasulat nitong aspeto.
Rebyu: DiliMAN (paglilipat-diin)
“Kapag ang mga salitang-ugat [ay] nahulapian ng –in /hin at an/, lumilipat ang diin sa susunod na pantig” (Garcia: 16)
hal. (dilim-diliman, daya-dayain)
Karagdagan: Pag-ulit ng Pantig
“…kapag inuulit ang unang pantig, [kadalasang] may diin sa ikatlo’t ikalawang pantig buhat sa huli” (Garcia: 15)
“Kung inuulit naman ang tunog ng huling pantig, nasa huling pantig ang ang diin” (Garcia: 15)
Karagdagan: Salitang Inuulit
“Karaniwang nasa ikalawang pantig buhat sa hulihan ang diin sa mga inuulit na salita” (Garcia: 15)
Diin at Pagbabago ng Kahulugan ng Salita
Mahalaga ang diin sapagkat sa pag-iiba ng pantig na binibigyang-diin, karaniwang nababago ang kahulugan ng salita. (Aganan, et al: 8)
paso bagakasama magnanakaw
Pagsasanay!
Ipakita na sa pamamagitan ng paglilipat ng diin, nababago ang kahulugan ng
salita. Sabihin kung anu-ano ang naging kahulugan
tubokaibigan
buhay
gabi
daing
hapon
bukas
Tono
• Ang tono ay tumutukoy sa taas-baba ng bigkas ng pantig. (Santiago at Tiangco: 14)
• Maaari itong maghudyat ng kahulugan ng isang pahayag. (Aganan, et al: 9)
Tono
mababaL1
normalL2
mataasL3
Tono
2
3
1Paturol/ Pagsasalaysay/ Pahayag/ Deklaratibo
Tapos na si Leo.
Dumating sila kahapon.
Maganda talaga si Rona.
Hinagupit ni bagyong Yolanda ang Tacloban.
Tono
Patanong/ interogatib (masasagot ng OO o
HINDI)Totoo?
Malinis na ba ang kwarto mo?
Sapat na ba?
Mahangin ba sa labas?
Tono
Padulong Tanong (Tag Question)
Kailangan nating magtulungan, di ba?
Sila iyon, di ba?
Mahal mo ako, di ba?
May klase bukas, di ba?
Tono
Patanong/ interogatib
Paano matutulungan ang mga nasalanta?
Ano kaya ang nangyari sa kanila?
Tono
Pakiusap
Pakisulat nga ito sa papel.
Pakikuha mo nga ako ng isang basong tubig.
Pakisabi na lang sa kanya lahat.
Tono
Pautos
Magbigay ka dahil mahal mo sila.
Mag-ulat ka tungkol sa kalamidad.
Tono
Padamdam
Kay hirap!
Diyos ko!
May sunog!
Ang sama!
Tono
Pagsagot sa Tanong
Oo, malinis na ang ating kapaligiran.
Hindi. Mali ka.
Magbigay tayo ng pagkain.
Hinto/ Antala/ Juncture
• Ang hinto ay pagtigil sa pagsasalita. (Aganon, et al: 9)
• Mga simbolo: kuwit (,) para sa panandaliang tigil, tuldok (.) para sa katapusan ng pangungusap.
• Maaari ring gamiting simbolo ang # o /// (kapalit ng kuwit).
• Pwede rin ang / (saglit na paghinto) o // (katapusan ng pahayag).
Hinto (Halimbawa)
Tito Juan Anton ang pangalan niya.
Hinto (Halimbawa)
Hindi ang Tacloban ang matinding nasalanta ng
bagyo.
Hinto (Halimbawa)
Kamangha-mangha ang wika ni Juan.
Hinto (Halimbawa)
Si Irineo Jose tawagin mo na.
Palapantigan
“Ang pantig ay binubuo ng isang salita o bahagi ng isang salita na binibigkas sa pamamagitan ng isang walang antalang bugso
ng tinig” (Santiago at Tiangco: 37)
Pormasyon ng Pantig
Sa Matandang Balarila:
• P (payak)• KP (tambal-una) • PK (tambal-huli) • KPK (kabilaan)
Pormasyon ng Pantig
Mga Karagdagan
• KKP• PKK• KKPK• KPKK • KKPKK
Tuntunin sa Pagpapantig
1. Hindi maaaring magkaroon ng dalawa o higit pang patinig sa
isang pantig.
2. *Kung magkasunod ang dalawang katinig, ang una’y ipinapantig sa
patinig na sinusundan at ang ikalawa’y sa patinig na
sumusunod.*
*Maaaring magbago ayon kina Santiago at Tiangco
Tuntunin sa Pagpapantig
3. *Hindi maaaring magkaroon ng higit sa dalawang katinig sa unahan o sa hulihan ng pantig.*
*Maaaring magbago ayon kina Santiago at Tiangco
Sanggunian
Aganan, F, et al. (1999). Sangguniang Gramatika ng Wikang Filipino. Quezon City: Sentro ng Wikang Filipino.
Cubar, E. at Cubar N. (1994). Writing Filipino Grammar: Traditions and Trends. Quezon City: New Day Publishing.
Garcia, L. (1999). Makabagong Gramar ng Filipino. Manila: Rex Bookstore, Inc.
Santiago, A. at Tiangco, N. (2005). Makabagong Balarilang Filipino. Manila: Rex Bookstore, Inc.
top related