fil 103 ponolohiya suprasegmental
TRANSCRIPT
![Page 1: Fil 103 ponolohiya suprasegmental](https://reader036.vdocuments.mx/reader036/viewer/2022081415/558c8873d8b42a013d8b45c4/html5/thumbnails/1.jpg)
PonolohiyaPonemang Suprasegmental
Edwin L. Del RosarioFil 103
![Page 2: Fil 103 ponolohiya suprasegmental](https://reader036.vdocuments.mx/reader036/viewer/2022081415/558c8873d8b42a013d8b45c4/html5/thumbnails/2.jpg)
Suprasegmental
• “supra” – above, beyond• tumutukoy ito sa makabuluhang
yunit ng tunog na karaniwang hindi tinutumbasan ng mga letra sa pagsulat (Aganan, et al: 8)• (a) haba at diin, (b) tono,
intonasyon, at punto, (c) hinto/antala
![Page 3: Fil 103 ponolohiya suprasegmental](https://reader036.vdocuments.mx/reader036/viewer/2022081415/558c8873d8b42a013d8b45c4/html5/thumbnails/3.jpg)
Suprasegmental
“Maihahambing ang mga ponemang segmental at mga ponemang suprasegmental sa isang
pagkain – sa sinigang na karneng baboy, halimbawa… Gayon din naman, ano kaya ang
magiging lasa kung basta pakukuluan natin ang isang kilo ng karneng baboy nang walang
anumang rekado?” (Santiago at Tiangco: 15)
![Page 4: Fil 103 ponolohiya suprasegmental](https://reader036.vdocuments.mx/reader036/viewer/2022081415/558c8873d8b42a013d8b45c4/html5/thumbnails/4.jpg)
Haba, Stress/ Diin
• Ang haba ay tumutukoy sa haba ng bigkas sa patinig ng pantig. Ang diin ay sa lakas ng bigkas ng pantig. (Santiago at Tiangco: 14)
• Ginagamit ang simbolong /./ upang matukoy ang pantig ng salita na may diin.
![Page 5: Fil 103 ponolohiya suprasegmental](https://reader036.vdocuments.mx/reader036/viewer/2022081415/558c8873d8b42a013d8b45c4/html5/thumbnails/5.jpg)
Ang Paghahaba ng Pantig
Paghinto nang bahagya sa pagbigkas ng pantig ang paghahaba na [madalas]
nakikita na kasama ng diin. (Garcia: 16)
Mga Karagdagang Kaalaman:
Karaniwang ginagamit ang simbolong /:/ sa paglalagay ng haba.
Kapag sa pagsulat ay may gitling (-) ang salita, kinakatawan ng /?/ ang gitling. Kapag sa diptonggo, ang paghahaba ay nasa patinig.
![Page 6: Fil 103 ponolohiya suprasegmental](https://reader036.vdocuments.mx/reader036/viewer/2022081415/558c8873d8b42a013d8b45c4/html5/thumbnails/6.jpg)
Halimbawa
bahay
/ba.hay/
![Page 7: Fil 103 ponolohiya suprasegmental](https://reader036.vdocuments.mx/reader036/viewer/2022081415/558c8873d8b42a013d8b45c4/html5/thumbnails/7.jpg)
Halimbawa
bata
/ba.ta?/
![Page 8: Fil 103 ponolohiya suprasegmental](https://reader036.vdocuments.mx/reader036/viewer/2022081415/558c8873d8b42a013d8b45c4/html5/thumbnails/8.jpg)
Halimbawa
kaibigan
/kaibi.gan/
![Page 9: Fil 103 ponolohiya suprasegmental](https://reader036.vdocuments.mx/reader036/viewer/2022081415/558c8873d8b42a013d8b45c4/html5/thumbnails/9.jpg)
Pagsasanay!
1. Sa pamamagitan ng charades ay ipahula sa mag-aaral ang salitang nabunot.
2. Isulat sa pisara ang salita. Lagyan ng diin ang nararapat lagyan.
![Page 10: Fil 103 ponolohiya suprasegmental](https://reader036.vdocuments.mx/reader036/viewer/2022081415/558c8873d8b42a013d8b45c4/html5/thumbnails/10.jpg)
Rebyu: Gamit ng /?/
1. Nagsisimula/ nagtatapos sa patinig ang salita. (Ayon sa notasyong ponemik, walang salitang nagsisimula o nagtatapos sa a, e, i, o, u, kaya kung hindi sa katinig nagsisimula ang salita, nagsisimula ito sa /?/.) (Garcia: 14)
2. Mayroong magkasunod na patinig ang isang salita.
3. Mayroong gitling ang salita sa pasulat nitong aspeto.
![Page 11: Fil 103 ponolohiya suprasegmental](https://reader036.vdocuments.mx/reader036/viewer/2022081415/558c8873d8b42a013d8b45c4/html5/thumbnails/11.jpg)
Rebyu: DiliMAN (paglilipat-diin)
“Kapag ang mga salitang-ugat [ay] nahulapian ng –in /hin at an/, lumilipat ang diin sa susunod na pantig” (Garcia: 16)
hal. (dilim-diliman, daya-dayain)
![Page 12: Fil 103 ponolohiya suprasegmental](https://reader036.vdocuments.mx/reader036/viewer/2022081415/558c8873d8b42a013d8b45c4/html5/thumbnails/12.jpg)
Karagdagan: Pag-ulit ng Pantig
“…kapag inuulit ang unang pantig, [kadalasang] may diin sa ikatlo’t ikalawang pantig buhat sa huli” (Garcia: 15)
“Kung inuulit naman ang tunog ng huling pantig, nasa huling pantig ang ang diin” (Garcia: 15)
![Page 13: Fil 103 ponolohiya suprasegmental](https://reader036.vdocuments.mx/reader036/viewer/2022081415/558c8873d8b42a013d8b45c4/html5/thumbnails/13.jpg)
Karagdagan: Salitang Inuulit
“Karaniwang nasa ikalawang pantig buhat sa hulihan ang diin sa mga inuulit na salita” (Garcia: 15)
![Page 14: Fil 103 ponolohiya suprasegmental](https://reader036.vdocuments.mx/reader036/viewer/2022081415/558c8873d8b42a013d8b45c4/html5/thumbnails/14.jpg)
Diin at Pagbabago ng Kahulugan ng Salita
Mahalaga ang diin sapagkat sa pag-iiba ng pantig na binibigyang-diin, karaniwang nababago ang kahulugan ng salita. (Aganan, et al: 8)
paso bagakasama magnanakaw
![Page 15: Fil 103 ponolohiya suprasegmental](https://reader036.vdocuments.mx/reader036/viewer/2022081415/558c8873d8b42a013d8b45c4/html5/thumbnails/15.jpg)
Pagsasanay!
Ipakita na sa pamamagitan ng paglilipat ng diin, nababago ang kahulugan ng
salita. Sabihin kung anu-ano ang naging kahulugan
tubokaibigan
buhay
gabi
daing
hapon
bukas
![Page 16: Fil 103 ponolohiya suprasegmental](https://reader036.vdocuments.mx/reader036/viewer/2022081415/558c8873d8b42a013d8b45c4/html5/thumbnails/16.jpg)
Tono
• Ang tono ay tumutukoy sa taas-baba ng bigkas ng pantig. (Santiago at Tiangco: 14)
• Maaari itong maghudyat ng kahulugan ng isang pahayag. (Aganan, et al: 9)
![Page 17: Fil 103 ponolohiya suprasegmental](https://reader036.vdocuments.mx/reader036/viewer/2022081415/558c8873d8b42a013d8b45c4/html5/thumbnails/17.jpg)
Tono
mababaL1
normalL2
mataasL3
![Page 18: Fil 103 ponolohiya suprasegmental](https://reader036.vdocuments.mx/reader036/viewer/2022081415/558c8873d8b42a013d8b45c4/html5/thumbnails/18.jpg)
Tono
2
3
1Paturol/ Pagsasalaysay/ Pahayag/ Deklaratibo
Tapos na si Leo.
Dumating sila kahapon.
Maganda talaga si Rona.
Hinagupit ni bagyong Yolanda ang Tacloban.
![Page 19: Fil 103 ponolohiya suprasegmental](https://reader036.vdocuments.mx/reader036/viewer/2022081415/558c8873d8b42a013d8b45c4/html5/thumbnails/19.jpg)
Tono
Patanong/ interogatib (masasagot ng OO o
HINDI)Totoo?
Malinis na ba ang kwarto mo?
Sapat na ba?
Mahangin ba sa labas?
![Page 20: Fil 103 ponolohiya suprasegmental](https://reader036.vdocuments.mx/reader036/viewer/2022081415/558c8873d8b42a013d8b45c4/html5/thumbnails/20.jpg)
Tono
Padulong Tanong (Tag Question)
Kailangan nating magtulungan, di ba?
Sila iyon, di ba?
Mahal mo ako, di ba?
May klase bukas, di ba?
![Page 21: Fil 103 ponolohiya suprasegmental](https://reader036.vdocuments.mx/reader036/viewer/2022081415/558c8873d8b42a013d8b45c4/html5/thumbnails/21.jpg)
Tono
Patanong/ interogatib
Paano matutulungan ang mga nasalanta?
Ano kaya ang nangyari sa kanila?
![Page 22: Fil 103 ponolohiya suprasegmental](https://reader036.vdocuments.mx/reader036/viewer/2022081415/558c8873d8b42a013d8b45c4/html5/thumbnails/22.jpg)
Tono
Pakiusap
Pakisulat nga ito sa papel.
Pakikuha mo nga ako ng isang basong tubig.
Pakisabi na lang sa kanya lahat.
![Page 23: Fil 103 ponolohiya suprasegmental](https://reader036.vdocuments.mx/reader036/viewer/2022081415/558c8873d8b42a013d8b45c4/html5/thumbnails/23.jpg)
Tono
Pautos
Magbigay ka dahil mahal mo sila.
Mag-ulat ka tungkol sa kalamidad.
![Page 24: Fil 103 ponolohiya suprasegmental](https://reader036.vdocuments.mx/reader036/viewer/2022081415/558c8873d8b42a013d8b45c4/html5/thumbnails/24.jpg)
Tono
Padamdam
Kay hirap!
Diyos ko!
May sunog!
Ang sama!
![Page 25: Fil 103 ponolohiya suprasegmental](https://reader036.vdocuments.mx/reader036/viewer/2022081415/558c8873d8b42a013d8b45c4/html5/thumbnails/25.jpg)
Tono
Pagsagot sa Tanong
Oo, malinis na ang ating kapaligiran.
Hindi. Mali ka.
Magbigay tayo ng pagkain.
![Page 26: Fil 103 ponolohiya suprasegmental](https://reader036.vdocuments.mx/reader036/viewer/2022081415/558c8873d8b42a013d8b45c4/html5/thumbnails/26.jpg)
Hinto/ Antala/ Juncture
• Ang hinto ay pagtigil sa pagsasalita. (Aganon, et al: 9)
• Mga simbolo: kuwit (,) para sa panandaliang tigil, tuldok (.) para sa katapusan ng pangungusap.
• Maaari ring gamiting simbolo ang # o /// (kapalit ng kuwit).
• Pwede rin ang / (saglit na paghinto) o // (katapusan ng pahayag).
![Page 27: Fil 103 ponolohiya suprasegmental](https://reader036.vdocuments.mx/reader036/viewer/2022081415/558c8873d8b42a013d8b45c4/html5/thumbnails/27.jpg)
Hinto (Halimbawa)
Tito Juan Anton ang pangalan niya.
![Page 28: Fil 103 ponolohiya suprasegmental](https://reader036.vdocuments.mx/reader036/viewer/2022081415/558c8873d8b42a013d8b45c4/html5/thumbnails/28.jpg)
Hinto (Halimbawa)
Hindi ang Tacloban ang matinding nasalanta ng
bagyo.
![Page 29: Fil 103 ponolohiya suprasegmental](https://reader036.vdocuments.mx/reader036/viewer/2022081415/558c8873d8b42a013d8b45c4/html5/thumbnails/29.jpg)
Hinto (Halimbawa)
Kamangha-mangha ang wika ni Juan.
![Page 30: Fil 103 ponolohiya suprasegmental](https://reader036.vdocuments.mx/reader036/viewer/2022081415/558c8873d8b42a013d8b45c4/html5/thumbnails/30.jpg)
Hinto (Halimbawa)
Si Irineo Jose tawagin mo na.
![Page 31: Fil 103 ponolohiya suprasegmental](https://reader036.vdocuments.mx/reader036/viewer/2022081415/558c8873d8b42a013d8b45c4/html5/thumbnails/31.jpg)
Palapantigan
“Ang pantig ay binubuo ng isang salita o bahagi ng isang salita na binibigkas sa pamamagitan ng isang walang antalang bugso
ng tinig” (Santiago at Tiangco: 37)
![Page 32: Fil 103 ponolohiya suprasegmental](https://reader036.vdocuments.mx/reader036/viewer/2022081415/558c8873d8b42a013d8b45c4/html5/thumbnails/32.jpg)
Pormasyon ng Pantig
Sa Matandang Balarila:
• P (payak)• KP (tambal-una) • PK (tambal-huli) • KPK (kabilaan)
![Page 33: Fil 103 ponolohiya suprasegmental](https://reader036.vdocuments.mx/reader036/viewer/2022081415/558c8873d8b42a013d8b45c4/html5/thumbnails/33.jpg)
Pormasyon ng Pantig
Mga Karagdagan
• KKP• PKK• KKPK• KPKK • KKPKK
![Page 34: Fil 103 ponolohiya suprasegmental](https://reader036.vdocuments.mx/reader036/viewer/2022081415/558c8873d8b42a013d8b45c4/html5/thumbnails/34.jpg)
Tuntunin sa Pagpapantig
1. Hindi maaaring magkaroon ng dalawa o higit pang patinig sa
isang pantig.
2. *Kung magkasunod ang dalawang katinig, ang una’y ipinapantig sa
patinig na sinusundan at ang ikalawa’y sa patinig na
sumusunod.*
*Maaaring magbago ayon kina Santiago at Tiangco
![Page 35: Fil 103 ponolohiya suprasegmental](https://reader036.vdocuments.mx/reader036/viewer/2022081415/558c8873d8b42a013d8b45c4/html5/thumbnails/35.jpg)
Tuntunin sa Pagpapantig
3. *Hindi maaaring magkaroon ng higit sa dalawang katinig sa unahan o sa hulihan ng pantig.*
*Maaaring magbago ayon kina Santiago at Tiangco
![Page 36: Fil 103 ponolohiya suprasegmental](https://reader036.vdocuments.mx/reader036/viewer/2022081415/558c8873d8b42a013d8b45c4/html5/thumbnails/36.jpg)
Sanggunian
Aganan, F, et al. (1999). Sangguniang Gramatika ng Wikang Filipino. Quezon City: Sentro ng Wikang Filipino.
Cubar, E. at Cubar N. (1994). Writing Filipino Grammar: Traditions and Trends. Quezon City: New Day Publishing.
Garcia, L. (1999). Makabagong Gramar ng Filipino. Manila: Rex Bookstore, Inc.
Santiago, A. at Tiangco, N. (2005). Makabagong Balarilang Filipino. Manila: Rex Bookstore, Inc.