ethics 153

Post on 10-Apr-2015

919 Views

Category:

Documents

2 Downloads

Preview:

Click to see full reader

TRANSCRIPT

จริ�ยศาสตริ - ETHICS

1. ความหมายของจริ�ยศาสตริ จริ�ยศาสตริ : ศ�กษาเก��ยวก�บคุ�ณคุ�าทางศ�ลธริริมของการิกริะท าหริ"อคุวามปริะพฤต�ของมนุ�ษยว�า การิกริะท าหริ"อคุวามปริะพฤต�ในุล�กษณะใดท��คุวริแก�การิยกย�องสริริเสริ�ญ หริ"อท��ถื"อว�า ม�ค�ณค�าทางศ�ลธริริม

จริ�ยศาสตริกั�บศ�ลธริริมจริ�ยศาสตริ เป,นุว�ชาท��ว�าด.วยคุวามด�คุวามช��วเช�นุเด�ยวก�บศ�ล

ธริริม ศ�ลธริริมเป,นุว�ชาท��ช�กจ/งให.กริะท าอย�างนุ�0นุ ไม�คุวริท าอย�างนุ�0

ข�0นุอย/�ก�บศริ�ทธา และม�คุวามจงใจ (เจตนุา) จริ�ยศาสตริ ม�ได.การิช�กจ/ง แต�จะอภิ�ปริายอย�างม�เหต�ผลว�า

ท าไมการิท าอย�างนุ�0นุ จ�งถื"อว�าด� ไม�ม�การิบ�งคุ�บให.ปฏิ�บ�ต�ตาม หากแต�ข�0นุอย/�สต�ป5ญญาและว�จาริณญาณในุการิเล"อกปฏิ�บ�ต�

จริ�ยศาสตริกั�บจริ�ยธริริม จริ�ยธริริม : ธริริมท��เป,นุข.อปริะพฤต�ปฏิ�บ�ต� ม�ใช�เป,นุเพ�ยง

คุวามริ/ .เพ"�อคุวามริ/ .เท�านุ�0นุ หากแต�เป,นุคุวามริ/ .เพ"�อท��จะต.องนุ าไปปฏิ�บ�ต�ด.วย

จริ�ยศาสตริ นุ า เสนุอในุล�กษณะท��เป,นุคุวามริ/ .เพ"� อคุวามริ/ . ไม�ม�การิบ�งคุ�บ

จริ�ยศาสตริ กั�บว�ทยาศาสตริจริ�ยศาสตริ คุ�ณคุ� า (Value) เกณฑ์ต�ดส�นุคุ�ณคุ� า

(Value Judgment) What ought to be.ว�ทยาศาสตริ ข.อเท7จจริ�ง (Fact)

What is it.

จริ�ยศาสตริ

2. ขอบเขตของจริ�ยศาสตริ 1. จริ�ยศาสตริปท�สถาน (Normative Ethics)

อริริฆว�ทยา (Axiology) ทฤษฎี�ว�าด.วยคุ�ณคุ�า (Theory of Value)

คุวามด� คุ"อ อะไริ อะไริเป,นุส��งท��ด�ท��ส�ด อะไริ คุ"อ เป:าหมายส/งส�ด (Ultimate Goal) ของช�ว�ต

กริณ�ยธริริมว�ทยา (De-ontology) : ว�าด.วยพ�นุธะหนุ.าท�� (Obligation) หนุ.าท�� (Duty) คุวามคุวริ (Ought) คุวามถื/ก (Right) คุวามผ�ด (Wrong) ของการิกริะท า (Theory

of conduct) เกณฑ์ต�ดส�นุการิกริะท านุ�0นุ ท ฤ ษ ฎี� เ ช� ง อ ริ ริ ฆ ว� ท ย า (Axiological Theories)

พยายามต�ดส�นุท��ถื/กโดยอ.างอ�งคุวามด�หริ"อคุ�ณคุ�า ท าให.ทฤษฎี�พ�นุธะหนุ.าท�� ข�0 นุอย/�ก�บทฤษฎี�คุ�ณคุ�า เริ�ยกว�า อ�นุตว�ทยา (Teleological Ethics) ม� 2 กล��ม 1. อ�ตนุ�ยม (Egoism): การิกริะท าท��ถื/กคุ"อการิกริะท าท��ก�อให.เก�ดผลด�มากท��ส�ดแก�ผ/.กริะท า เช�นุ พวกโซฟิ>สต, เอพ�คุ�วริ�ส,

2. สากลนุ�ยม (Universalistic): การิกริะท าท��ถื/ก คุ"อ การิกริะท าท��ก�อให.เก�ดผลด�มากท��ส�ดแก�โลกท�0งมวล ได.แก� ปริะโยชนุนุ�ยม (Utilitarianism) เช�นุ เบ7นุธ�ม, ม�ลล ทฤษฎี�กริณ�ยธริริม (Deontological theories): ให.คุวามส าคุ�ญแก�หนุ.าท�� (Duty) มากกว�าคุ�ณคุ�า (Value) เริ�ยกอ�กอย� างหนุ�� งว�า อ�ชฌั�ตต�กญาณนุ�ยม (Intuitionism)

แบบแผนุนุ�ยม (Formalism)

2. อภิ�จริ�ยศาสตริ (Meta-ethics): ศ�กษาจริ�ยศาสตริในุด.านุภิาษา ว�เคุริาะหคุวามหมาย และการิใช.ศ�พทและปริะโยคุต�าง ๆ เก��ยวก�บจริ�ยธริริม ม�ล�กษณะเป,นุจริ�ยศาสตริเช�งปริ�ชญาล.วนุ (Philosophical Ethics)

2

จริ�ยศาสตริ

3. ล�กัษณะส#าค�ญของจริ�ยศาสตริ1. จริ�ยศาสตริ ถื"อว�าเป,นุส�วนุหนุ��งของว�ชาปริ�ชญา ท��พ/ดถื�งคุวามด� หริ"อคุ�ณคุ�า (Value)

2. ท าหนุ.าท��ไต�สวนุคุ�ณคุ�าของพฤต�กริริมมนุ�ษย (Ethics: the investigation of the value of Human conduct) 3. เป,นุแนุวคุวามคุ�ดทางตะว�นุตก ไม�ม�ข.อย�ต�ในุป5ญหาหนุ��ง ๆ

เป,นุการินุ าเสนุอแนุวคุวามคุ�ดในุล�กษณะการิโต.แย.งด.วยเหต�ผล

4. จริ�ยศาสตริทางปริ�ชญาและจริ�ยศาสตริทางศาสนาจริ�ยศาสตริทางศาสนุา เริ��มต.นุท��ศริ�ทธา (Faith or Belief)

แล.วนุ าไปส/�การิปฏิ�บ�ต�ต�อไป และม�ล�กษณะเป,นุการิผ/กม�ดเด7ดขาด (commitment)

จริ�ยศาสตริทางปริ�ชญา เริ��มต.นุคุวามสงส�ยแล.วคุ�ดอย�างเป,นุริะบบปริาศจากอคุต�เพ"�อหาคุ าตอบในุเริ"�องคุ�ณคุ�า เป,นุแนุวคุ�ดท��ม�เหต�ผล เริ�ยกว�า Philosophizing เป,นุแนุวคุวามคุ�ดทางปริ�ชญา

5. ล�กัษณะของ Philosophizing

การิคุ�ดท��เป,นุปริว�ส�ย (Objective Thinking)

การิคุ�ดไตริ�ตริอง (Reflective Thinking)

การิคุ�ดว�เคุริาะห (Analytical Thinking)

การิคุ�ดว�พากษ (Critical Thinking)

6. Philosophizing Well- educated Person ม�โลกท�ศนุท��กว.าง (Community of Mind)

ม�ว�จาริณญาณ (Critical Mind)

ริ/ .จ�กการิผสมผสานุ (Integration)

ริ/ .จ�กมองโดยองคุริวม (Holistic View)

3

จริ�ยศาสตริ

อริริฆว�ทยา (Axiology)

หริ(อทฤษฎี�ว�าด้,วยค�ณค�า (Theory of Value)

ชน�ด้ของค�ณค�า (Kinds of Value)

ค�านอกัต�ว (Extrinsic Value) คุ"อ คุ�าท��ม�ล�กษณะเป,นุเคุริ"�องม"อ (Instrumental Value) เป,นุ แต�เพ�ยงเคุริ"�องม"อหริ"อทางผ�านุ (Means)

ค�าในต�ว (Intrinsic Value) คุ"อ เป,นุส��งท��ม�คุ�าในุต�วม�นุเอง ส��งท��ม�คุ�าในุต�วเอง (Intrinsic Value)

1. คุวามด�ทางจริ�ยธริริม (Ethical Goodness)

2. คุวามจริ�ง (Truth)

3. คุวามงาม (Beauty)

4. คุวามส�ข (Happiness)

(5) ส��งศ�กด�Aส�ทธ�A (The holy)

ความด้�ค(ออะไริ What is Goodness?

1. ส�ขน�ยม (Hedonism) ถ(อว�าคุวามด� ก7คุ"อ คุวามส�ข คุวามส�ขเป,นุส��งท��ด�ท��ส�ดของช�ว�ต เป:า

หมายส/งส�ดของช�ว�ต คุ"อ คุวามส�ข การิกริะท าท�กอย�างของมนุ�ษยม�เป:าหมายอย/�ท��คุวามส�ข การิกริะท าท�กอย�างม�ได.ม�คุ�าในุต�วเอง แต�เป,นุเพ�ยงว�ถื�ท��จะนุ า ไปส/�เป:าหมายส�ดท.าย (Ultimate goal) คุ"อ คุวามส�ข

1.1 ส�ขน�ยมแบบอ�ตน�ยม (Egoistic Hedonism)

เนุ.นุคุวามส�ขของแต�ละบ�คุคุลเป,นุส าคุ�ญ คุวริแสวงหาคุวามส�ขให.ต�วเองให.มากท��ส�ดโดยไม�ต.องคุ านุ�งถื�งผ/.อ"�นุ

หนุ.าท��ท��พ�งม�ต�อผ/.อ"�นุ ก7ต�อเม"�อม�นุนุ าคุวามส�ขมาส/�ต�วเริา ท�0งทางตริงและทางอ.อม ถื.าไม�ม�ปริะโยชนุต�อก�นุ ก7ไม�ต.องมาเก��ยวข.องก�นุ

4

จริ�ยศาสตริ

นุ�กปริ�ชญาล�ทธ�นุ�0 เช�นุ อาริ�สต�ปป�ส เอพ�คุ�วริ�ส, ฮ็7อบส

1. อาริ�สต�ปป�ส (Aristippus, 435-365 B.C)

“ส��งท��ด�ท�กส��งต�ดส�นุก�นุด.วยคุวามส�ข และต.องเป,นุคุวามส�ขท��ก าล�งได.ริ�บอย/�ในุขณะนุ�0นุ ๆ ไม�ใช�คุวามส�ขในุคุวามทริงจ า หริ"อคุวามส�ขท��คุาดหมายเอาไว. พ�งแสวงหาคุวามส�ขให.มากท��ส�ดในุขณะนุ�0เท�าท��จะม�โอกาส เพริาะว�นุพริ� �งนุ�0เริาอาจไม�ม�โอกาสหาคุวามส�ขแล.วก7ได.”

ท�ศนุะของอาริ�สต�ปป�ส แตกต�างจากท�ศนุะของนุ�กปริ�ชญาในุกล��มเด�ยวก�นุอ�กผ/.หนุ��ง คุ"อ เอพ�คุ�วริ�ส

อาริ�สต�ปป�สนุ�0นุ เนุ.นุคุวามส�ขทางกาย แต�เอพ�คุ�วริ�ส จะเนุ.นุคุวามส�ขทางใจมากกว�าคุวามส�ขทางกาย

2. เอพิ�ค�วริ�ส (Epicurus, 341-270 B.C.)

เป,นุนุ�กปริ�ชญาชาวกริ�ก (ได.ริ�บอ�ทธ�พลทางคุวามคุ�ดมาจาก เดม อ คุ ริ�ต� ส (Democritus) ซ�� ง เ ป, นุ ผ/. ใ ห.ก า เ นุ� ด ล� ท ธ� อ ะ ต อ ม (Atomism)) เห7นุว�า

“ช�ว�ตท�กช�ว�ต ม�จ�ดหมายอย�างเด�ยวก�นุ คุ"อ คุวามส�ข คุวามส�ขคุ"อคุวามสบายใจเนุ"�องจากคุวามสงบริาบเริ�ยบในุดวงจ�ต เป,นุคุวามส�ขทางใจ ไม�ใช�คุวามส�ขทางเนุ"0อหนุ�ง เพริาะคุวามส�ขทางเนุ"0อหนุ�งเก�ดข�0นุช��วคุริ/ �ช� �วยาม ม�หนุ าซ 0าย�งม�ปกต�มาก�บคุวามท�กขอ�กด.วย คุวามส�ขใจท��แท.จริ�งเก�ดจากการิเด�นุสายกลาง หริ"อม�ชฌั�มาปฏิ�ปทา ต.องริ/ .จ�กปริะมาณในุการิใช.ช�ว�ตหาคุวามส�ข ผ/.แสวงหาคุวามส�ขจะต.องไม�พาต�วเข.าไปพ�วพ�นุก�บหลายส��งหลายอย�าง จะต.องไม�เล"อกท าส��งท��อย/�เหนุ"อข�ดคุวามสามาริถื คุนุเริาย��งลดคุวามทะยานุอยากลงได.มากเท�าใด โอกาสท��เขาจะชอกช 0าใจเพริาะคุวามผ�ดหว�งก7ม�นุ.อยลงเท�านุ�0นุ”

เ อ พ� คุ� ว ริ� ส เ ป, นุ ผ/. ใ ห. ก า เ นุ� ด ล� ท ธ� เ อ พ� คุ� ว เ ริ� ย นุ (Epicureanism) เป,นุสสารินุ�ยม (Materialism) เช"�อว�า สสาริ“

เท�านุ�0นุท��เป,นุจริ�ง ว�ญญาณมนุ�ษย ม�ล�กษณะเป,นุสสาริ จ�งม�คุวามแตกด�บเช�นุเด�ยวก�นุสสาริ ไม�ม�โลกหนุ.าท��มนุ�ษยจะได.ริ�บการิพ�จาริณา

5

จริ�ยศาสตริ

คุวามด�หริ"อคุวามช��ว ขณะท��ม�ช�ว�ตอย/� จ�งคุวริแสวงหาคุวามส�ขให.แก�ต�วเองให.มากท��ส�ดเท�าท��จะมากได. ด�งคุ ากล�าวท��ว�า จงก�นุ ด"�ม และ“

หาคุวามส าริาญเส�ยเพริาะพริ� �งนุ�0เริาก7ตาย - Let us eat drink and be merry for tomorrow we die ”1

แม.กริะนุ�0นุก7ตาม ก7ไม�ได.สอนุให.มนุ�ษยล��มหลงในุคุวามส�ขจนุเก�ดคุวามท�กขตามมา ให.เด�นุสายกลาง และให.คุวามส าคุ�ญแก�คุวามส�ขทางใจมากกว�า เพริาะคุวามส�ขทางใจบริ�ส�ทธ�Aกว�า 2

การิแสวงหาคุวามส�ขคุวามสบาย จะต.องม�คุวามริอบคุอบและมองการิณไกล ต.องริ/ .จ�กเล"อกท��จะได.มาซ��งคุวามส�ขท��ยาวนุานุ และถืาวริ ไม�คุวริหาคุวามส�ขก�บส��งท��หายากและริาคุาแพง

การินุ าเอาต�วเริาไปผ/กพ�นุก�บบ�คุคุลหริ"อส��งใดส��งหนุ��ง เป,นุสาเหต�หนุ��งท��ท าให.ม�โอกาสเป,นุท�กขมากกว�าคุวามส�ข เช�นุ ชายหญ�งม�คุวามริ�กใคุริ�ผ/กพ�นุต�อก�นุ โอกาสท��จะม�คุวามท�กขเพริาะคุวามริ�กและผ/กพ�นุก7ม�มาก แม.จะม�คุวามส�ขในุขณะหนุ��งก7ตาม

คุวามส�ขของมนุ�ษย จะเก�ดข�0นุได.ก7ต�อเม"�อหล�กเล��ยงคุวามท�กขและการิสนุองคุวามต.องการิ

คุวามต.องการิของมนุ�ษย แบ�งออกเป,นุ 3 ปริะเภิท คุ"อ1. คุวามต.องการิตามธริริมชาต�และเป,นุส��งจ า เป,นุ เช�นุ

ป5จจ�ย 4 คุ"อ อาหาริ ท��อย/�อาศ�ย เส"0อผ.า และยาริ�กษาโริคุ ---ต.องริอบคุอบและมองการิณไกล

2. คุวามต.องการิตามธริริมชาต� แต�ไม�จ าเป,นุ อาจด�บหริ"อริะง�บได. เช�นุ คุวามต.องการิทางเพศ การิสนุองคุวามต.องการิทางเพศไม�ใช�ส��งท��ผ�ด แต�ไม�คุวริล��มหลงจนุเก�นุไป จะท าให.เก�ดท�กขมากกว�าส�ข --- ไม�คุวริล��มหลง ให.เป,นุไปตามธริริมชาต�

1 Bremman, 1973 : 61 อ.างในุ ปริ�ชญาเบ"0องต.นุ โดย ส�จ�ตริา ริณริ"�นุ,

2532 นุ. 70.2 ส�จ�ตริา ริณริ"�นุ. เริ"�องเด�ยวก�นุ. หนุ.า 70.

6

จริ�ยศาสตริ

3. คุวามต.องการิท��ไม�ได.เก�ดตามธริริมชาต� และไม�จ า เป,นุ ได.แก� อ านุาจ เก�ยริต�ยศ ช"�อเส�ยง คุวามริ �าริวย ---ต.องคุวบคุ�ม อย�าล��มหลง

ท�ศนะของกัล��มเอพิ�ค�วเริ�ยน สามาริถสริ�ปได้,ว�า“ส��งปริะเสริ�ฐส�ดส าหริ�บช�ว�ตท��คุวริแสวงหาคุ"อ การิม�คุวามส�ข

ริะยะยาวและคุวริหล�กเล��ยงคุวามท�กข จะเก�ดข�0นุได.ด.วยการิฉลาดริอบคุอบ ท��จะพ�จาริณาไตริ�ตริองเล"อกกริะท า มนุ�ษยเริาคุวริด าเนุ�นุช�ว�ตเริ�ยบง�าย และไม�คุวริผ/กพ�นุก�บส��งใด แต�การิออกบวช ก7ไม�ใช�ว�ธ�ท��ด�ท��ส�ด เพริาะว�า การิออกบวชย�อมม�ศ�ล ม�ข.อปฏิ�บ�ต�ผ/กพ�นุต�วเริาให.ขาดอ�สริภิาพ การิเป,นุต�วของต�วเอง ไตริ�ตริองเล"อกการิกริะท าอย/�อย�างไริ.ข.อผ/กพ�นุ เป,นุช�ว�ตท��ม�คุวามส�ขอย�างแท.จริ�ง”3

เปริ�ยบเท�ยบความแตกัต�างทางสายกัลางของเอพิ�ค�วริ�ส กั�บทางสายกัลางของพิริะพิ�ทธศาสนา

ทางสายกัลางของ เอพิ�ค�วริ�ส ทางสายกัลางของ พิริะพิ�ทธศาสนา

- เป,นุเพ�ยงข.อเต"อนุใจให.มนุ�ษยริอบคุอบในุ คุวามส�ข ให.หาคุวามส�ขแต�พอด� ๆ

- ม�ได.เก��ยวข.องก�บการิแสวงหาคุวามส�ข

-ไม�ใช�เป,นุข.อปฏิ�บ�ต�เพ"�อนุ าไปส/�จ�ดหมายอะไริ เป,นุแต�เพ�ยงบอกให.หาคุวามส�ขแต�พอด� จะได. ไม�ม�คุวามท�กข

-เป,นุข.อปฏิ�บ�ต�ท��จะนุ าไปส/�จ�ดหมายส/งส�ด คุ"อ การิหล�ดพ.นุจากท�กขท�0งปวง

-ย�ดเอาปริะสบการิณท��ผ/.ล��มหลง -เป,นุหล�กปฏิ�บ�ต�ท��นุ าไปส/�คุวามส�ข

3 ส�วล� ศ�ริ�ไล. จริ�ยศาสตริส าหริ�บพยาบาล. 2532 นุ. 23.

7

จริ�ยศาสตริ

ในุคุวามส�ข มากเก�นุไป ม�กจะได.ริ�บคุวามท�กขตามมา

ในุต�วม�นุเอง ถื.าด าเนุ�นุตามแนุวทางนุ�0 จะพบคุวามส�ขเอง

-ม�ได.ม�จ�ดหมายอย/�ท��คุวามหล�ดพ.นุจากคุวาม ท�กข แต�เป,นุแนุวทางท��จะท าให.ม�ช�ว�ตอย/�เพ"�อเสพเสวยคุวามส�ขได.นุานุ ๆ เท�านุ�0นุ

-ม�ชฌั�มาปฏิ�ปทา ได.แก� อริ�ยมริริคุม�องคุ 8 คุ"อ คุวามเห7นุชอบ คุวามด าริ�ชอบ การิเจริจาชอบ การิท าการิงานุชอบ การิเล�0ยงช�ว�ตท��ถื/กต.อง คุวามเพ�ยริพยายามท��เหมาะสม คุวามริะล�ก ชอบ คุวามแนุวแนุ�ในุทางท��ถื/กต.อง ม�เป:า หมายช�ดเจนุท��คุวามหล�ดพ.นุจากคุวามท�กข

3. ฮ็1อบส (Thomas Hobbes, 1588-1679)

เป,นุนุ�กปริ�ชญาชาวอ�งกฤษ เป,นุพวกอ�ตนุ�ยมคุนุหนุ��ง ซ��งถื"อว�า “พฤต�กริริม (การิกริะท าต�าง ๆ หนุ.าท�� การิท างานุ) ของมนุ�ษย

ม�ผลปริะโยชนุของตนุเองเป,นุแริงจ/งใจ เหม"อนุก�บนุ 0าท��ต.องไหลลงส/�ท��ต �าเสมอ ก.อนุห�นุย�อมกล�0งลงส/�ข.างล�างเสมอเพริาะแริงถื�วงของโลก

มนุ�ษยเป,นุเผ�าพ�นุธ� (Species) หนุ�� งท��ม�ส�ญชาตญาณท��ริ�กษาต�ว ต�อส/.เพ"�อคุวามอย/�ริอด ผ/.ท��แข7งแริงกว�าเท�านุ�0นุ จ�งสามาริถือย/�ริอดได. เพริาะสามาริถืปริ�บต�วก�บส��งแวดล.อมและแข�งข�นุส/.เผ�าพ�นุธ�อ"�นุได.

มนุ�ษยพยายามท��จะปกป:องริ�กษาต�วให.คุงอย/� และม�ว�ธ�การิท��แยบยลเพ"�ออ าพริางคุวามเห7นุแก�ต�วไว.

การิกริะท าท��เป,นุเห7นุแก�ผ/.อ"�นุนุ�0นุ เป,นุมายาภิาพ ไม�ม�การิกริะท าใดของมนุ�ษยท��ไม�เห7นุแก�ต�ว

8

จริ�ยศาสตริ

คุวามเห7นุแก�ต�ว เป,นุแก�นุแท.ของมนุ�ษย “ด� เป,นุเพ�ยงคุ าท��ใช.เริ�ยกส��งท��ตนุชอบและปริาริถืนุา”

“ช��ว เป,นุเพ�ยงคุ าท�ใช.เริ�ยกส��งท��ตนุหล�กและไม�ต.องการิ” ”

ฮ็7อบส กล�าวว�า“การิด/แลต�วเอง ไม�ใช�ส��งท��เริาคุวริจะมองอย�างเหย�ยมหยาม

เพริาะเริาไม�เคุยปริาริถืนุาหริ"อม�พล�งท��จะท าอย�างอ"�นุ ท�กคุนุต.องการิส��งท��ด�ส าหริ�บตนุและหล�กหนุ�ส��งเลว ท��เป,นุเช�นุนุ�0นุเพริาะแริงกริะต�.นุ…

ของธริริมชาต� ไม�ต�างไปจากแริงกริะต�.นุท��ผล�กด�นุก.อนุห�นุกล�0งลงไปข.างล�าง จ�งไม�ใช�ส��งท��ไริ.สาริะหริ"อนุ�าเกล�ยดช�ง หริ"อข�ดก�บเหต�ผลท��มนุ�ษยจะพยายามอย�างเต7มท��ท��จะปกป:องและริ�กษาริ�างกายและอ"�นุ ๆ ม�ให.เก�ดคุวามเส�ยใจและคุวามตาย”

การิมอบส�ทธ�หริ"อปฏิ�เสธไม�ริ�บส�ทธ� ย�อมเป,นุการิหว�งจะได.ริ�บส�ทธ�เป,นุการิตอบแทนุพอ ๆ ก�นุ

การิกริะท าท��จงใจ ย�อมม�ว�ตถื�ปริะสงคุท��จะก�อให.เก�ดผลด�แก�ต�วเอง

จากคุวามก�งวลในุการิริ�กษาผลปริะโยชนุ จ�งท าให.มนุ�ษยห�นุมาริ�วมม"อก�นุ เพ"� อป:องก�นุผลปริะโยชนุของก�นุและก�นุ เพ"� อริ�กษาทริ�พยส�นุของตนุ และเพ"�อไม�ให.เก�ดคุวามริะแวงอย/�ตลอดเวลา จ�งท า

ส�ญญาปริะชาคุม ริ�วมก�นุ ริ�างกฎีบางอย�างเพ"�อห.ามไม�ให.คุนุหนุ��ง“ ”

ไปริ�กล 0าผลปริะโยชนุของก�นุและก�นุ จากจ�ดนุ�0 คุ"อ บ�อเก�ด ริ�ฐ ในุท�ศนุะของฮ็7อบส“ ”

คุวามสาม�คุคุ� คุ"อ คุวามเห7นุแก�ต�ว คุ�ณธริริมท�0งหลาย คุ"อ คุวามเห7นุแก�ต�วการิท าปริะโยชนุแก�ผ/.อ"� นุ เป,นุเพ�ยงการิลงท�นุ เพ"� อท��จะนุ า

ปริะโยชนุมาแก�ตนุเอง การิช�วยเหล"อผ/.อ"� นุ ก7คุ"อ การิช�วยเหล"อตนุเองทางอ.อม

ว�จาริณอ�ตน�ยม

9

จริ�ยศาสตริ

1. ในุปริะเด7นุท��ว�า คุ�ณธริริมต�าง ๆ เช�นุ คุวามเห7นุอก“

เห7นุใจ การิให.คุวามช�วยเหล"อแก�ผ/.อ"�นุเป,นุเพ�ยงการิท าเพ"� อต�วเอง เป,นุภิาพสะท.อนุของคุวามกล�วท��ตนุจะพบ ”

บ�ทเทอริ (Butter, 1692-1752) นุ�กปริ�ชญาชาวอ�งกฤษ แย.งว�า

1) ถื.าคุวามเห7นุอกเห7นุใจ คุ"อ คุวามกล�ว ก7แสดงว�า ย��งเริาเห7นุใจคุนุอ"�นุมากเท�าไริ ย��งเป,นุคุนุข�0ขลาดมากเท�านุ�0นุ แต�ท��เริาเห7นุคุนุข�0ขลาดม�กจะไม�คุ�อยช�วยเหล"อใคุริ

2) โดยธริริมชาต� ถื.าคุนุสองคุนุปริะสบเหต�ริ.าย หริ"อได.ริ�บคุวามท�กขเท�า ๆ ก�นุ คุวามเห7นุใจท��เริาม�ต�อคุนุท�0งสองอาจไม�เท�าก�นุได. เช�นุ ม�คุวามริ/ .ส�กต�อคุนุใกล.ช�ดมากกว�าก�บคุนุท��ไม�ริ/ .จ�กหริ"อแปลกหนุ.า นุ��เป,นุข.อเท7จจริ�ง

3) ถื.าคุวามเห7นุใจ คุ"อริ/ปหนุ��งของคุวามกล�ว เริาก7นุ�าจะม�คุวามริ/ .ส�กเห7นุอกเห7นุใจเท�า ๆ ก�นุ ในุคุนุท�0งสองนุ�0นุ

4) เม"�อเริาเห7นุผ/.อ"�นุปริะสบอ�นุตริาย จะเก�ดคุวามริ/ .ส�ก 3 อย�างข�0นุมา คุ"อ

ก. นุ�กถื�งตนุเองแล.ว เก�ดคุวามกล�วว�า เหต�อย�างนุ�0อาจเก�ดก�บเริาข. นุ�กถื�งต�วแล.ว ขอบคุ�ณโชคุชะตาท��เริ"�องนุ�0นุไม�เก�ดก�บต�วคุ. สงสาริอยากให.เขาพ.นุภิ�ยหริ"อท�กขนุ�0นุ โดยท��ม�ได.นุ�กอะไริเก��ยวก�บต�ว

10

จริ�ยศาสตริ

ในุบางกริณ� คุวามริ/ .ส�กท�0งสามนุ�0 เก�ดข�0นุพริ.อมก�นุ จ�งยากท��แยกคุวามริ/ .ส�ก คุ ออกจาก ก และ ข ด�งนุ�0นุ ฮ็7อบส จ�งเหมาเอาว�า คุวามริ/ .ส�ก คุ เท�านุ�0นุเก�ดข�0นุ

2. การิลงม"อท าอะไริ เพ"�อคุนุอ"�นุ ท��แท.ก7หว�งอะไริอย�างใดอย�างหนุ��งเพ"�อต�วเอง เช�นุ คุ าชม ช"�อเส�ยง คุวามส�ขในุสวริริคุ หริ"อคุวามพอใจท า

-บ�ทเทอริ: บางคุนุช�วยเหล"อแล.วไม�ได.หว�งส��งเหล�านุ�0ตอบแทนุ

3. แม.เริาจะท าเพ"�อผ/.อ"�นุโดยไม�หว�งผลตอบแทนุส าหริ�บตนุ กริะนุ�0นุก7ตาม การิกริะท านุ�0นุ จะเก�ดข�0นุก7ต�อเม"�อพอใจท า ก7ย�งเห7นุแก�ต�วอย/�ด�

-บ�ทเทอริ: ต.องแยกเริ"�อง 2 เริ"�องออกจากก�นุ คุ"อ 1.จ�ดหมายของการิกริะท า 2.คุวามพอใจท��เก�ดจากการิกริะท า 4

1.2 ส� ข น� ย ม แ บ บ ส า กั ล น� ย ม (Universalistic Hedonism)

กัล��มน�2ไม�ได.เนุ.นุคุวามส�ขของคุนุหนุ��งคุนุใดโดยเฉพาะ หากแต�เนุ.นุคุวามส�ขของท�กคุนุในุส�งคุม (The greatest benefit for

the greatest number of people) นุ�กปริ�ชญากล��มนุ�0 คุ"อ เบ7นุธ�ม และม�ลล

1. เบ1นธ�ม (Jeremy Bentham, 1748-1832)

เป,นุนุ�กปริ�ชญาชาวอ�งกฤษ เป,นุผ/.ให.ก าเนุ�ดล�ทธ� ปริะโยชนุนุ�ยม (Utilitarianism) แต�ย�งม�ข.อบกพริ�องมากและไม�ริ�ดก�มพอ ภิายหล�งม�ลล ได.ปริ�บปริ�งล�ทธ�นุ�0ให.เป,นุริะบบริ�ดก�มย��งข�0นุ

เบ1นธ�ม เห1นว�า

4 ด/เพ��มเต�ม จริ�ยศาสตริเบ"0องต.นุ . ว�ทย ว�ศทเวทย หนุ.า 24-26.

11

จริ�ยศาสตริ

การิกริะท าท�กอย�างของมนุ�ษยม�จ�ดหมายอย/�ท��คุวามส�ข และหล�กหนุ�คุวามท�กข คุวามเจ7บปวด การิกริะท าบางอย�างด/เหม"อนุว�า ม�ได.เป,นุไปเพ"�อคุวามส�ข แต�เม"�อส"บสาวไปแล.วจนุถื�งท��ส�ด ก7หย�ดอย/�ท��คุวามส�ข

คุวามส�ขและคุวามท�กข เป,นุต�วก าหนุดการิกริะท าของมนุ�ษย ธริริมชาต�ได.จ�ดให.มนุ�ษยอย/�ภิายใต.การิบงการิของนุายท��ม�อ านุาจ 2

ตนุ คุ"อ คุวามเจ7บปวด และคุวามส�ขสบาย 5

คุวามส�ขท��บริ�ส�ทธ�Aจริ�ง ๆ เป,นุส��งหาได.ยาก เพริาะส�วนุใหญ�จะปนุด.วยคุวามท�กข ด�งนุ�0นุ การิเล"อกกริะท าส��งใดส��งหนุ��ง ต.องอาศ�ยคุวามริอบคุอบว�า การิกริะท านุ�0นุ ๆ จะให.ผลเป,นุคุวามส�ขหริ"อคุวามท�กข ถื.าให.คุวามส�ข ก7ท าได. แต�ถื.าให.คุวามท�กขก7จงหล�กเล��ยงเส�ย แต�ถื.าให.ท�0งคุวามส�ขและคุวามท�กข ก7ต.องคุ านุวณด/ก�อนุว�า ม�นุให.อย�างไหนุมากกว�าก�นุ

เนุ"�องจากปริะโยชนุนุ�ยม เป,นุส�ขนุ�ยมแบบสากล การิคุ านุวณคุวามส�ข จ�งต.องพ�จาริณาคุวามส�ขของคุนุท�กคุนุ ม�ใช�คุวามส�ขของคุนุใดคุนุหนุ��งโดยเฉพาะ

ค�ณภิาพิของความส�ขเบ1นธ�ม เช(3อว�า คุวามส�ขท�� ส��งต� าง ๆ ให.แก�มนุ�ษยนุ�0นุ ม�

ค�ณภิาพิเหม(อนกั�น ส��งสองส��ง ถื.าห�กเอาคุวามท�กขออกแล.ว ม�นุให.ปริ�มาณคุวามส�ขเท�าก�นุ ม�นุก7ด�เท�าก�นุ นุ�าพ�งปริาริถืนุาเท�าก�นุ โดยท��ไม�ต.องคุ านุ�งถื�งปริะเภิท ล�กษณะ หริ"อธริริมชาต�ของคุวามส�ข คุวามส�ขจากการิอ�านุหนุ�งส"อก�บคุวามส�ขทางเพศ ม�คุ�าเท�าก�นุ

คุวามอย�างหนุ��ง จะนุ�าพ�งปริาริถืนุากว�าคุวามส�ขอ�กอย�างหนุ��ง ก7ด.วยเหต�ผลเด�ยว คุ"อ ม�ปริ�มาณมากักัว�า โด้ยต�วม�นุเอง ไม�ม�อะไริเหนุ"อกว�าอะไริ จ�งท าให.ด/เหม"อนุว�า คุวามส�ขของคุนุและคุวามส�ขของส�ตว ม�คุ�าเท�าก�นุ ต�คุ�าคุนุเสมอก�บส�ตว“ ”

5 Edwards, 1967 : 182

12

จริ�ยศาสตริ

เบ7นุธ�ม ได.เกณฑ์ในุการิคุ านุวณปริ�มาณคุวามส�ขไว. โดยการิพ�จาริณาป5จจ�ย 4 อย�างคุ"อ

1) คุวามเข.มข.นุของคุวามส�ข2) ริะยะเวลาของคุวามส�ข3) คุวามแนุ�นุอนุหริ"อไม�แนุ�นุอนุคุวามส�ข4) คุวามใกล.หริ"อไกลของคุวามส�ขแต�ถื.าจะพ�จาริณาคุ�าของคุวามส�ขคุวามท�กข เพ"�อคุ านุวณแริงโนุ.มท��การิกริะท าหนุ��ง จะก�อให.เก�ดคุวามส�ขหริ"อคุวามท�กข พ�จาริณาป5จจ�ยอ�ก 3 อย�างคุ"อ 5) ผล�ตภิาวะของคุวามส�ข6) คุวามบริ�ส�ทธ�Aของคุวามส�ข7) การิแผ�ขยายของคุวามส�ข 6

2. ม�ลล (John Stuart Mill, 1806-1873)

เป,นุนุ�กปริ�ชญาส�ขนุ�ยมชาวอ�งกฤษ เป,นุผ/.วางริากฐานุให.แก�ปริะโยชนุนุ�ยม โดยท าให.ล�ทธ�นุ�0 เป,นุริะบบท��ริ �ดก�มย��งข�0นุ และม�ท�ศนุะเช�นุก�บนุ�กส�ขนุ�ยมคุนุอ"�นุ ๆ ว�า

“คุวามส�ขเป,นุส��งท��ด�ส�ดของมนุ�ษย คุวามส�ขมาจากคุวามพอใจ และปริาศจากคุวามเจ7บปวด เป,นุส��งท��มนุ�ษยท�กคุนุต.องการิเป,นุเป:าหมายส�ดท.าย”

ม�ลล กล�าวว�า “ในุคุวามเป,นุจริ�งแล.ว ไม�ม�อะไริเป,นุส��งนุ�าปริาริถืนุา นุอกจาก

คุวามส�ข ” 7

ม�ลล ให.คุวามส าคุ�ญแก�คุวามส�ขมาก ถื"อว�า คุวามส�ขเป,นุส��งด� และเป,นุยอดปริาริถืนุาของมนุ�ษยท�กคุนุ ช"�อเส�ยงก7ด� เก�ยริต�ยศ อ านุาจ เง�นุทองและคุวามม��งคุ��งก7ด� เหล�านุ�0ถื"อว�า เป,นุส��งด�และม�คุ�า

6 ว�ทย ว�ศทเวทย. จริ�ยศาสตริเบ"0องต.นุ.. 2532 นุ. 38-39 7Bremman, 1973 : 41 อ.างในุ ปริ�ชญาเบ"0องต.นุ โดย ส�จ�ตริา ริณริ"�นุ,

13

จริ�ยศาสตริ

แต�ท��ด�และม�คุ�านุ�0นุเพริาะม�นุท าให.เริาม�คุวามส�ข คุวามด�และคุ�าของม�นุย�งด.อยกว�าคุวามส�ข

บางคุริ�0งด/เหม"อนุว�า เริาต.องการิส��งอ"�นุท��นุอกเหนุ"อจากคุวามส�ข เช�นุ คุนุแต�ละคุนุต.องการิส��งท��ด�เพ"� อต�วเอง เป,นุต.นุว�า เด7กหนุ��มต.องการิริถืชอปเปอริ อาจาริยอยากได.ต าแหนุ�งทางว�ชาการิ ผศ. ริศ. ศ. ฯลฯ แต�ถื.าถืามว�า พวกเขาต.องการิส��งเหล�านุ�0ไปท าไม คุ าตอบก7จะไปลงเอยอย/�ท��คุวามส�ข

คุ�ณภิาพของคุวามส�ขม�ลลม�ท�ศนุะต�างไปจากเบ7นุธ�มในุเริ"�องนุ�0 ก7คุ"อว�า คุวามส�ขท��ได.

จากส��งต�าง ๆ นุ�0นุ นุอกจากจะต�างก�นุท��ปริ�มาณแล.ว ม�นุย�งต�างก�นุท��คุ�ณภิาพด.วย ถื.าคุวามส�ขไม�ม�คุวามแตกต�างก�นุทางด.านุคุ�ณภิาพแล.ว คุวามส�ขของคุนุและส�ตว ก7ม�คุ�าเท�าก�นุ ซ��งเท�าก�บว�าเป,นุการิลดคุ�าของมนุ�ษยลงมาเสมอก�บส�ตว

ม�ลล ช�0ให.เห7นุคุวามแตกต�างริะหว�างมนุ�ษยและส�ตวว�า“เริาม�อ�นุทริ�ยอะไริอย�างหนุ��ง อย/�ในุต�วท��ท าให.เริาริ/ .จ�กคุวามส�ขท��

เก�ดจากการิใช.ป5ญญา จากคุวามริ/ .ส�ก จ�นุตนุาการิ และจากส านุ�กทางศ�ลธริริม ซ��งม�คุ�าส/งกว�าคุวามส�ขท�� เก�ดจากปริะสาทส�มผ�ส แต�เนุ"�องจากส�ตวไม�ม�อ�นุทริ�ยเหม"อนุมนุ�ษย ส�ตวจ�งไม�สามาริถืริ/ .จ�กคุวามส�ขต�าง ๆ ด�งกล�าวได. ” 8

“เป,นุมนุ�ษยท��กริะวนุกริะวาย ด�กว�าเป,นุส�กริท��เอมอ��ม”

“เป,นุโสเคุริต�สท��ท�รินุท�ริาย ด�กว�าเป,นุเจ.าง��งท��ส าริาญ”

2. อส�ขน�ยม (Non-hedonism) ถ(อว�าคุวามส�ข ม�ใช�ส��งท��ด�ท��ของช�ว�ต ย�งม�ส��งอ"�นุท��ม�คุ�ากว�าคุวามส�ข

เช�นุ คุวามสงบของจ�ตและป5ญญา คุวามริ/ . กล��มนุ�0 แบ�งเป,นุ 2 ล�ทธ�ย�อย คุ"อ 1) ป5ญญาน�ยม 2) ว�ม�ต�น�ยม

2.1 ป5ญญาน�ยม ถ(อว�า8 ว�ทย ว�ศทเวทย. จริ�ยศาสตริเบ"0องต.นุ. 2532 นุ. 41.

14

จริ�ยศาสตริ

ป5ญญา หริ"อคุวามริ/ . เป,นุส��งท��ด�ส/งส�ด และม�คุ�าในุต�วเอง คุวามส�ขเป,นุเพ�ยงว�ถื�ท��จะนุ าไปส/�ก�จกริริมทางป5ญญาเท�านุ�0นุ

ป5ญญา หมายถื�ง คุวามสามาริถืในุการิใช.เหต�ผลเพ"�อแสวงหาคุวามจริ�งท��แยกมนุ�ษยออกจากส�ตว

ชาวป5ญญานุ�ยม ม�คุวามเห7นุแย.งก�บชาวส�ขนุ�ยมในุข.อท��ว�า ถื.าจ�ดหมายของช�ว�ตอย/�ท��คุวามส�ขแล.ว มนุ�ษยก7ม�คุ�าเสมอก�บส�ตว เพริาะคุวามส�ขนุ�0นุ ส�ตวม�ได.เหม"อนุก�บมนุ�ษย แต�คุวามสามาริถืในุการิใช.เหต�ผลเพ"�อแสวงหาคุวามจริ�งนุ�0นุ ส�ตวไม�ม� มนุ�ษยจ�งแตกต�างจากส�ตวในุแง�นุ�0

ส� ข นุ� ย ม ต�0 ง อ ย/� บ นุ พ"0 นุ ฐ า นุ คุ ว า ม เ ช"� อ แ บ บ ส ส า ริ นุ� ย ม (Materialism) ส�วนุป5ญญานุ�ยมนุ�0นุ ต�0งอย/�บนุพ"0นุฐานุคุวามเช"�อแบบจ�ตนุ�ยม (Idealism) ค(อ เช"� อว�า นุอกจากโลกของปริะสาทส�มผ�สแล.ว ย�งม�โลกอ�กโลกหนุ��งท��เป,นุอ�สริะจากโลกปริะสาทส�มผ�ส เป,นุโลกนุามธริริม ม�คุวามเป,นุจริ�งอ�นุเป,นุนุ�ริ�นุดริโดยต�วของม�นุเอง

ถื.าว�ญญาณของมนุ�ษย ไม�เกล"อกกล�0วอย/�ก�บคุวามส�ขทางกาย ก7จะสามาริถืริ/ .จ�กโลกด�งกล�าวได.

ป5ญญานุ�ยม เช"�อว�า ว�ญญาณของมนุ�ษยเป,นุอมตะ เม"�อตายไป ว�ญญาณไม�แตกด�บเหม"อนุริ�างกาย จ�งไม�สอนุให.มนุ�ษยหมกม��นุอย/�ก�บคุวามส�ขทางกาย แต�สอนุให.ปริะกอบก�จกริริมทางป5ญญา เพ"�อว�า เม"�อตายไปว�ญญาณจะได.เข.าถื�งโลกของนุามธริริมด�งกล�าว คุวามส�ขจ�งม�ได.เป,นุส��งท��ด�ส/งส�ด

นุ�กปริ�ชญาท��เป,นุต�วแทนุล�ทธ�นุ�0 คุ"อ โสเคุริต�ส เพลโต และอริ�สโตเต�ล นุ�กปริ�ชญาท�0ง 3 ท�านุ ม�แนุวคุ�ดเก��ยวก�บเริ"�องนุ�0แตกต�างก�นุในุริายละเอ�ยด แต�หล�กพ"0นุฐานุคุล.ายก�นุ แนุวคุ�ดของปริ�ชญากล��มนุ�0นุ�0 ก7คุ"อ ท�กส��งท�กอย�างในุโลก ย�อมม�ล�กษณะเฉพาะของม�นุเอง“ ”

1. โสเคริต�ส (Socrates, 469-399 B.C.)

15

จริ�ยศาสตริ

เป,นุนุ�กปริ�ชญากริ�กและเป,นุชาวกริ�กต�วอย�าง ท��ม�คุ�ณธริริมคุริบ 5 ปริะการิตามท��ชาวกริ�ก สม�ยนุ�0นุยกย�องก�นุ คุ"อ

1) คุวามริอบริ/ . (Wisdom)

2) คุวามกล.าหาญ (Courage)

3) คุวามริ/ .จ�กปริะมาณ (Moderation)

4) คุวามย�ต�ธริริม (Justice)

5) คุวามกต�ญญู/ (Piety)

ในุสม�ยท��โสเคุริต�สม�ช�ว�ตอย/�นุ� 0นุ กริ�งเอเธนุสในุศตวริริษท�� 5

ก�อนุ คุ.ศ. ชาวกริ�กก าล�งอย/�สภิาพส�บสนุทางคุวามคุ�ด เพริาะม�นุ�กปริ�ชญากล��มหนุ��ง คุ"อ พวกโซฟิ>สต (Sophists) สอนุว�า ไม�ม�อะไริ“

เป,นุจริ�ง ไม�ม�อะไริเป,นุเท7จ ไม�ม�อะไริถื/ก ไม�ม�อะไริผ�ด คุวามถื/ก คุวามผ�ดนุ�0นุ ข�0นุอย/�ก�นุคุนุแต�ละคุนุ ใคุริชอบอะไริส��งนุ�0นุก7ด�ส าหริ�บคุนุนุ�0นุ ใคุริท��ไม�ชอบ ก7บอกว�า ผ�ด ไม�ย�ต�ธริริม มนุ�ษยไม�ต.องไปแสวงหาว�า อะไริถื/ก อะไริผ�ด เพริาะม�นุไม�ม� ส��งท��คุวริแสวงหาคุ"อ คุวามส�ข อ านุาจ เง�นุ และช"�อเส�ยง เก�ยริต�ยศ

ชาวเอเธนุส ม�คุวามสงส�ย ไม�ริ/ .ว�าจะเช"�อใคุริด� ส��งท��ถื/กกลายเป,นุส��งผ�ด ส��งท��ผ�ดกลายเป,นุส��งท��ถื/ก

โสเคุริต�ส เห7นุว�า จะปล�อยให.เป,นุอย�างนุ�0นุต�อไปไม�ได. เพริาะจะกลายเป,นุภิ�ยต�อริากฐานุของริ�ฐและว�ฒนุธริริม จ�งพยายามเริ�ยกริ.องให.มนุ�ษยห�นุก�บเข.าหาคุวามจริ�ง เพริาะม�คุวามเช"�อว�า ป5ญญาคุ"อ“ อ านุาจ ท��จะพามนุ�ษยเข.าส/�ส�จจะได.” แม.ว�าเริาย�งไม�ริ/ .ว�า อะไริท�� เป,นุคุวามจริ�ง แต�ก7ไม�ได.คุวามหมายว�า คุวามจริ�งไม�ได.ม�อย/� เพ�ยงแต�ว�าเริาเข.าไม�ถื�งเท�านุ�0นุ

โสเคุริต�ส ปริาริถืนุาท��จะปล�กให.มนุ�ษยต"�นุจากอว�ชชา คุวามไม�ริ/ . เพ"� อศ�กษาคุ.นุคุว.าคุวามหมายแห�งช�ว�ต และส"บสาวหาส��งอ�นุเป,นุส�จธริริมและคุ�ณธริริม

16

จริ�ยศาสตริ

“คุนุไม�ใช�เคุริ"�องว�ดท�กอย�าง ส��งท��ให.คุวามส�ขแก�เริา ไม�จ าเป,นุต.องเป,นุส��งท��ถื/กต.อง และส��งท��ให.คุวามท�กข ก7ไม�จ าเป,นุต.องเป,นุส��งท��เลวเสมอไป

ริ�างกายและคุวามพอใจของริ�างกาย ม�ใช�เคุริ"�องว�ดคุวามจริ�งและคุวามด� กายเป,นุส��งแตกด�บ จะว�ดคุวามจริ�งอ�นุเป,นุนุ�ริ�นุดริได.อย�างไริ

จ�ตอ�นุเป,นุอมตะพริ.อมก�บอ านุาจแห�งเหต�ผลเท�านุ�0นุ ท��จะว�ดคุวามจริ�งได.

ก�จกริริมท��มนุ�ษยคุวริสนุใจ ม�ใช�ก�จกริริมทางกาย แต�เป,นุก�จกริริมทางจ�ต คุ"อ การิใช.ป5ญญาไตริ�ตริอง เพ"�อว�า เม"�อตายไปแล.ว จ�ตจะได.เข.าส/�โลกแห�งคุวามจริ�ง”

หล�กจริ�ยธริริมท��โสเคุริต�ส ย 0ามากคุ"อ คุวามริ/ .คุ"อคุ�ณธริริม“ ” (Knowledge is Virtue) ไม�ม�ใคุริเป,นุคุนุด�ได.โดยปริาศจากคุวามริ/ .ท��เก��ยวก�บการิด าริงช�ว�ต คุวามด� คุวามช��ว ไม�ม�ใคุริท าช��วโดยต�0งใจ คุ"อท าช��วโดยท��ริ/ .ว�าช��ว แต�ท��ท าช��วเพริาะเข.าใจผ�ดเพริาะคุวามล��มหลงและอาริมณ คุวามช��วเป,นุเริ"�องของอว�ชชาและอาริมณ

โสเคุริต�สจ�งสอนุให.มนุ�ษยพ�จาริณาต�วเองเสมอว�า“ช�ว�ตท��ม�ได.ริ�บการิส าริวจ ไม�คุ�.มท��จะอย/� ” (An unexamined

life is not worth living)โดยสริ�ป ตามท�ศนุะของโสเคุริต�สแล.ว ช�ว�ตท��ปริะเสริ�ฐ คุ"อ“

ช�ว�ตท��ใช.ป5ญญาแสวงหาริส�จธริริมและคุ�ณธริริม และเม"�อเหต�ผลพาไปส/�ส��งนุ�0นุ จะต.องคุ าเนุ�นุเป,นุไปตามหล�กการิอ�นุนุ�0นุโดยไม�ม�ข.อแม.หริ"อเง"� อนุไขอ�นุใด ๆ ท�0งส�0นุ และมนุ�ษยจะท าอย�างนุ�0ได. ก7ต�อเม"�อไม�ห�วงใย ไม�เป,นุก�งวลในุเริ"�องของริ�างกาย”

ช�ว�ตส�วนุต�วของโสเคุริต�สก�บหล�กจริ�ยธริริม เป,นุอ�นุหนุ��งอ�นุเด�ยวก�นุ เขาด าเนุ�นุช�ว�ตตามแบบท��เขาสอนุท�กปริะการิ โสเคุริต�สม�ริ/ปริ�างอ.วนุเต�0ย นุ�าเกล�ยด ม�ภิริริยาและบ�ตริฐานุะยากจนุ อย/�ง�ายก�นุง�าย ไม�คุ�อยด�0นุรินุหาคุวามส�ขทางกาย ไม�แยแสเริ"�องเคุริ"�องนุ��งห�ม

17

จริ�ยศาสตริ

และอาหาริ ชอบเด�นุไปตามตลาดและสถืานุท��ต�าง ๆ เพ"�อสนุทนุาธริริมหาคุวามจริ�ง

โสเคุริต�ส สริ.างศ�ตริ/ไว.มาก เพริาะผ/.ท��ถื/กสนุทนุาด.วย ม�กจะริ/ .ส�กเหม"อนุถื/กห�กหนุ.า คุนุท��อวดต�วว�าเป,นุคุนุฉลาดริ/ .แจ.งท�กส��ง แต�พอโสเคุริต�สซ�กไซริ.ไล�เล�ยงหนุ�กเข.า เขาต�างก7จนุม�ม

โสเคุริต�ส ม�กกล�าวเสมอว�า “ตนุเองนุ�0นุไม�ริ/ .อะไริ จ�งพยายามเท��ยวแสวงหาผ/.ริ/ .เสมอ ในุท��ส�ดก7พบว�า ผ/.ริ/ .นุ� 0นุ ม�ได.ริ/ .อะไริเลย เด7กหนุ��ม ๆ ชอบตามโสเคุริต�สไปท�กแห�งเพ"�อฟิ5งคุาริมการิโต.และต.อนุคุ/�ต�อส/.

ท.ายส�ด โสเคุริต�ส ถื/กฟิ:องด.วยข.อกล�าวหาฐานุเส�0ยมสอนุให.คุนุหนุ��มเส"�อมเส�ยและไม�นุ�บถื"อศาสนุาและเทพเจ.าของริ�ฐ ก�อนุส/.คุด� โสเคุริต�สม�ส�ทธ�Aท��จะของเนุริเทศต�วเองไปอย/�ท��อ"�นุโดยไม�ม�การิต�ดส�นุได. แต�ไม�ท า ท�0ง ๆ ท��ริ/ .ว�า ส/.คุด�ไม�ได. ผลท��ส�ดก7แพ.คุด� และได.ริ�บโทษปริะหาริช�ว�ต

ขณะริอว�นุปริะหาริช�ว�ตอย/�นุ� 0นุ ม�เพ"�อนุเศริษฐ�ท��หว�งด�หลายคุนุชวนุให.หนุ� แต�ก7ไม�ยอมหนุ� ท�0งท��การิต�ดส�นุคุวามคุริ�0งนุ�0ไม�ย�ต�ธริริม ท�0งนุ�0ม�ใช�เพริาะเกริงใจเพ"�อนุเริ"�องเง�นุทอง แต�เป,นุเริ"�องหล�กการิ

โสเคุริต�ส ให.เหต�ผลว�า นุคุริเอเธนุส เปริ�ยบเสม"อนุผ/.ให.ก าเนุ�ด เป,นุท��เต�บใหญ� ได.ริ�บการิศ�กษา ได.ริ�บคุวามคุ�.มคุริอง และริ�ฐทริงต�วเป,นุริ�ฐอย/�ได.เพริาะกฎีหมาย และม�ผ/.บริ�หาริงานุให.เป,นุไปตามกฎีหมาย ด�งนุ�0นุ จ�งคุวริท��จะเคุาริพกฎีหมาย ถื.าหนุ�ก7เท�าก�บเป,นุการิเนุริคุ�ณต�อแผ�นุด�นุ (ริ�ฐ) และผ�ดส�ญญา

โสเคุริต�ส กล�าวว�า ตนุเองเคุยพริ �าสอนุคุนุอ"�นุ ๆ “ ให.ปฏิ�บ�ต�ต.องตามท านุองคุลองธริริม แล.วจะละเม�ดเส�ยเอง เป,นุส��งไม�คุวริและไม�สามาริถืท าได.”

“ข.าพเจ.า ไม�ยอมจ านุนุต�อเพ"� อนุ แต�ยอมจ านุนุต�อเหต�ผล” หล�กการิส าคุ�ญกว�าช�ว�ต

โสเคุริต�ส ริ�บโทษปริะหาริตามแบบของนุคุริเอเธนุสคุ"อ ด"�มยาพ�ษ เริ�ยกว�า เฮ็มล7อคุ (Hemlock)

18

จริ�ยศาสตริ

ตลอดช�ว�ต โสเคุริต�ส ไม�เคุยแสวงหาโลก�ยส�ข ได.แต�พยายามใช.เหต�ผลใฝ่Iหาคุ�ณธริริม และเม"�อเช"�อม��นุว�า นุ�0นุเป,นุธริริม ก7ต.องอย/�เพ"�อส��งนุ�0นุ แม.ช�ว�ตก7ต.องยกให. สละได.แม.กริะท��งช�ว�ต

โสเคุริต�ส แก.ข.อกล�าวหา ตอนุหนุ��งว�า“สหายท�0งหลาย ผ/.เป,นุปริะชาชนุแห�งนุคุริเอเธนุสอ�นุย��งใหญ�

เกริ�ยงไกริและชาญฉลาดท�านุไม�ละอายแก�ใจบ.างหริ"อ ท��ท� านุเอาแต�สะสมเง�นุทอง

เก�ยริต�ยศ ช"�อเส�ยง แต�ไม�แยแสแม.แต�ส�กนุ�อยก�บป5ญญา ส�จจะ และคุวามส/งส�งแห�ง

ว�ญญาณ ….ข.าพเจ.าขอกล�าวว�า คุวามด�ม�ได.เก�ดข�0นุเพริาะเง�นุ แต�เพริาะคุวามด� เง�นุ

และส��งปริะเสริ�ฐอ"�นุ ๆ ท�0งส�วนุต�วและของสาธาริณะ จ�งม�ข�0นุได.”

2. เพิลโต (Plato, 427-347 B.C.)

เป,นุนุ�กปริ�ชญาริ�วมสม�ยก�นุโสเคุริต�ส และเป,นุศ�ษยของโสเคุริต�สด.วย

เพลโตเห7นุด.วยก�บโสเคุริต�สผ/.เป,นุอาจาริยว�า คุ�ณธริริมจะต.อง“

ม�คุวามริ/ .เป,นุพ"0นุฐานุ จ�งพยายามเด�นุตามเจตนุาริมณของอาจาริย”

ในุเริ"�อง คุวามริ/ .ท��เก��ยวก�บคุวามด�“ ”

แต�ทฤษฎี�คุวามริ/ .ท��เพลโตต�0งข�0นุมานุ�0นุ ม�ล�กษณะซ�บซ.อนุกว�าของโสเคุริต�สมาก เพลโตเป,นุนุ�กปริ�ชญาจ�ตนุ�ยม โลกในุท�ศนุะของเพลโต ม� 2 อย�างคุ"อ

1) โลกัแห�งมโนคต� (World of Ideas)

เป,นุโลกท��สริริพส��งท��อย/�ในุโลกแห�งมโนุคุต� ม�คุวามเป,นุจริ�งกว�าส��งท��อย/�ในุโลกแห�งผ�สสะ ส��งท��เป,นุต.นุแบของส��งต�าง ๆ อย/�ในุโลกแห�งมโนุคุต� และเป,นุต.นุก าเนุ�ดของท�กส��งท�กอย�างท��อย/�ในุโลกแห�งผ�สสะ

19

จริ�ยศาสตริ

ส��งท��อย/�ในุโลกแห�งมโนุคุต�เท�านุ�0นุ ท��เป,นุว�ตถื�ของคุวามริ/ . เช�นุ ต.นุแบบของคุวามกล.าหาญ คุวามย�ต�ธริริม คุวามริ/ .จ�กปริะมาณ และคุ�ณธริริมอ"�นุ ๆ

ผ/.ท��สามาริถืบริริล�ถื�งคุวามริ/ .เก��ยวก�บคุวามด�เหล�านุ�0 ก7จะเป,นุคุนุกล.าหาญ ย�ต�ธริริม ริ/ .จ�กคุวบคุ�มตนุเอง และถื.าด าเนุ�นุต�อไปจนุเข.าถื�งต.นุแบบแห�งคุวามด� อ�นุเป,นุคุ�ณธริริมท��ย��งใหญ�ท��ส�ด และด�ท��ส�ดในุบริริดาคุ�ณธริริมอ"�นุ ๆ ท�0งหมด เขาก7จะเป,นุผ/.ม�คุ�ณธริริมในุท�ก ๆ ด.านุ และริ/ .ว�ธ�ท��จะนุ าบ�คุคุลอ"�นุ ๆ ไม�ส/�คุ�ณธริริมอ�กด.วย

2) โลกัแห�งผั�สสะ (World of Sensation)

สริริพส��งท��อย/�ในุโลกแห�งผ�สสะ ม�คุวามเป,นุจริ�งนุ.อยกว�าโลกแห�งมโนุคุต� เป,นุเพ�ยงการิจ าลองมากจากต.นุแบบท��อย/�ในุโลกแห�งแบบ มนุ�ษยมาจากแบบของมนุ�ษย ช.างมาจากแบบของช.าง ฯลฯ โลกแห�งผ�สสะม�การิเปล��ยนุแปลงไป ไม�เท��ยง ไม�เป,นุอมตะ ส�วนุโลกแห�งมโนุคุต� เป,นุส��งท��คุงท��ไม�เปล��ยนุแปลง

มน�ษยในปริ�ชญาของเพิลโตเพลโต แบ�งว�ญญาณของมนุ�ษย ออกเป,นุ 3 ภิาคุ คุ"อ1) ภิาคุว�ญญาณแห�งคุวามต.องการิ (Appetitive Soul)

เป,นุภิาคุต �าส�ดซ��งท าให.มนุ�ษยริ/ .จ�กอยาก ห�ว ส"บพ�นุธ� และอ"�นุ ๆ ท��พ"ชและส�ตวก7ท าได.2) ภิาคุว�ญญาณแห�งเจตนุาริมณ อาริมณ (Spirited

Soul)เป,นุภิาคุท��ท า ให.มนุ�ษยริ/ .จ�กริ�กช"� อเส�ยง เก�ยริต�ยศ และริ/ .จ�ก

ช"�นุชมคุวามกล.าหาญ ม�ล�กษณะเป,นุกลาง คุ"อ สามาริถืพาคุนุไปส/�เป:สหมายตามท��เหต�ผลช�กนุ า แต�บางคุริ�0ง ก7พาออกนุอกทางตามคุ าช�กจ/งของว�ญญาณแห�งคุวามต.องการิ

3) ภิาคุว�ญญาแห�งเหต�ผล (Rational Soul)

20

จริ�ยศาสตริ

เป,นุต�วท าให.มนุ�ษยแสวงหาและเข.าถื�งคุวามจริ�งได. (ซ��งท�0งเพลโตและอริ�สโตเต�ลเห7นุว�า) ป5ญญาเป,นุล�กษณะเฉพาะของมนุ�ษย ท าให.มนุ�ษยย� �งเห7นุส�จธริริมได. คุ"อ สามาริเข.าถื�งโลกแห�งมโนุคุต�ได.

ท�ศนะเริ(3องความส�ขเพลโตเห7นุว�า คุนุท��จะม�คุวามส�ขได. ต.องเป,นุคุนุม�คุ�ณธริริมและ

เป,นุคุนุด�เท�านุ�0นุ เพริาะว�ญญาณของเขาอย/�ในุสภิาพท��สามาริถืส�มผ�สคุวามส�ขได.

คุวามส�ขในุท�ศนุะของเพลโต แบ�งเป,นุ 2 อย�างคุ"อ 1) คุวามส�ขทางกาย2) คุวามส�ขทางใจ/ว�ญญาณเพลโตม�ท�ศนุะเช�นุเด�ยวก�บโสเคุริต�สท��ว�า คุวามส�ขทางกายเป,นุ

ของต �าท��มนุ�ษยคุวริหล�กเล��ยงหริ"อเก��ยวข.องให.นุ.อยท��ส�ด คุวามส�ขท��ส/งส�ง คุ"อ คุวามส�ขทางว�ญญาณ มนุ�ษยจะริ/ .จ�กคุวามส�ขชนุ�ดนุ�0ได. ต�อเม"�อว�ญญาส�มผ�สก�บโลกแห�งคุวามจริ�ง โลกแห�งมโนุคุต� ท��อย/�เป,นุอ�สริะจากโลกแห�งผ�สสะ คุวามส�ขทางใจ เป,นุคุวามส�ขท��เก�ดข�0นุเพ"�อว�ญญาณเป,นุอ�สริะจากก�เลสต�ณหาทางกาย

อย�างไริก7ตาม คุวามส�ขในุท�ศนุะของเพลโต ม�ใช�ส��งท��ม�คุ�าท��ส�ด ม�นุเป,นุเพ�ยงกริะบวนุการิหริ"อว�ถื�ท��จะนุ าไปส/�ส��งท��ม�คุ�า เพริาะคุวามส�ขเป,นุสภิาพท��เปล��ยนุแปลง ไม�คุงท�� ในุท�ศนุะของเพลโต ส��งท��ม�คุ�าท��ส�ด จะต.องเป,นุส��งท��คุงท��และไม�เปล��ยนุแปลง ซ��งหมายถื�งโลกแห�งมโนุคุต� หริ"อโลกแห�งแบบ

คุวามส�ขม�ได.ม�คุ�าในุต�วเอง คุ�าของคุวามส�ขอย/�ท�� ว�า ถื.าปริาศจากคุวามส�ขเส�ยแล.ว ก7เป,นุการิยากท��มนุ�ษยจะปฏิ�บ�ต�ก�จกริริมทางป5ญญาได. ม�คุ�าเพ�ยงเป,นุเคุริ"�องม"อเท�านุ�0นุ

คุนุด� คุ"อ คุนุท��ม�คุ�ณธริริม 4 ปริะการิ คุ"อ1) ป5ญญา (Wisdom) เก�ดจากการิใช.สมริริถืภิาพแห�ง

เหต�ผลของว�ญญาณแห�งเหต�ผล ริ/ .จ�กมโนุคุต�

21

จริ�ยศาสตริ

2) คุวามกล.าหาญ (Courage) เก�ดจากสมริริถืภิาพของว�ญญาณแห�งเจตนุาริมณ คุวามกล.าหาญท��ม�เหต�ผลช�กนุ า ไม�ใช�กล.าอย�างบ.าบ��นุ คุนุกล.าคุ"อคุนุท��บ�กในุคุริาวท��คุวริบ�ก และถือยในุคุริาวท��คุวริถือย

3) การิริ/ .จ�กปริะมาณ (Temperance) เก�ดจากการิใช.เหต�ผลคุวบคุ�มคุวามต.องการิ ให.อย/�ในุข�ดพอด� ใช.เหต�ผลอย/�เหนุ"อต�ณหาหริ"อคุวามต.องการิเสมอ

4) คุวามย�ต�ธริริม (Justice) หมายถื�ง คุวามสมด�ลภิายในุใจของบ�คุคุลผ/.ท��ม�ว�ญญาณท�0งสามส�วนุ ท าหนุ.าท��ของตนุและผสมผสานุงานุก�นุอย�างเหมาะสม

3. อริ�สโตเต�ล (Aristotle, 384-322 B.C.)

เป7นนุ�กปริ�ชญาผ/.ย��งใหญ�ของโลกตะว�นุตกและเป,นุศ�ษยของเพลโต แม.จะเป,นุศ�ษยของเพลโต แต�อริ�สโตเต�ล ก7ไม�เห7นุด.วยก�บท�ศนุะของเพลโตในุแง�ว�า

“การิท��ส��ง ๆ หนุ��งด� เพริาะม�นุได.แบบแห�งคุวามด�มาจากโลกแห�งมโนุคุต� ซ��งเป,นุอ�สริะจากโลกแห�งผ�สสะ”

ส าหริ�บอริ�สโตเต�ลแล.ว เห7นุว�า “คุวามด�ของส��ง ๆ นุ�0นุ ม�อย/�ในุส��ง ๆนุ�0นุนุ��นุเอง ไม�ได.อย/�อย/�ต�าง

หากจากส��งนุ�0นุเหม"อนุด�งท��เพลโตคุ�ด โดยให.เหต�ผลว�า เป,นุไปไม�ได.ท��แบบแห�งคุวามด� จะสามาริถืคุริอบคุล�ม ด� ได.ท�0งหมด“ ”

ส��งต�าง ๆ ท��คุนุว�า ม�นุด� เพริาะเขาม�จ�ดหมายอย/�ท��ต�วม�นุเอง เช�นุ ยาเป,นุส��งท��ด�ส าหริ�บผ/.ปIวย แต�เป,นุส��งไริ.คุวามหมายส าหริ�บผ/.ม�ส�ขภิาพท��ด� ส��งไหนุท��ว�าด� ก7เพริาะด�ในุต�วของม�นุเอง”

อริ�สโตเต�ล ม�คุวามเห7นุว�า “คุนุเริาต.องการิส��งหนุ��งเพ"�อส��งหนุ��งและเพ"�อส��งอ"�นุ ๆ อ�ก เริ"�อย

ๆ ไป ในุท��ส�ดจะไปหย�ดอย/�ท��คุวามส�ข ส��ง ๆ หนุ��งเป,นุว�ถื�เป,นุส/�จ�ดหมาย แต�คุวามส�ข ม�ได.เป,นุว�ถื�ไปส/�ส��งใด ม�นุจ�งเป,นุส��งส�ดท.าย (Final

goal) หริ"อ จ�ดหมายส�ดท.าย (Final end)

22

จริ�ยศาสตริ

การิท��อริ�สโตเต�ลบอกว�า คุวามส�ขเป,นุส��งด�ส�ดท.ายหริ"อจ�ดหมายส�ดท.าย ไม�ได.หมายคุวามว�า ท�ศนุะของอริ�สโตเต�ลจ�ดอย/�ในุส�ขนุ�ยม เพริาะคุวามส�ขในุท�ศนุะของอริ�สโตเต�ลนุ�0นุ ต.องเป,นุผลมาจากก�จกริริมทางป5ญญา และเป,นุคุวามส�ขท��พ"ชและส�ตวม�ริ�วมก�บมนุ�ษยไม�ได.

คุวามส�ขม� 2 ริะด�บคุ"อ1) คุวามส�ขริะด�บท��เก�ดจากก�จกริริมทางป5ญญา เริ�ยกว�า

คุวามส�ข (Happiness)

2) คุวามส�ขริะด�บการิริ�บริ/ . (Perception) เช�นุ การิริ�บริ/ .ในุริสอาหาริ ฯลฯ เริ�ยกว�า คุวามเพล�ดเพล�นุ (Pleasure)

คุวามส�ขท�0งสองริะด�บต�างก�นุท��คุ�ณภิาพ คุวามส�ขท��เก�ดจากก�จกริริมทางป5ญญา ถื"อเป,นุคุวามส�ขส/งส�ด และเป,นุจ�ดหมายในุต�วเอง เป,นุผลจากการิปฏิ�บ�ต�คุ�ณธริริมของมนุ�ษย ส�วนุคุวามส�ขท��เริ�ยกว�า คุวามเพล�ดเพล�นุนุ�0นุ เป,นุคุวามส�ขริะด�บต �าท��ส�ตวเดริ�จฉานุ ก7ม�ได.เช�นุเด�ยวก�บมนุ�ษย ส�วนุคุวามส�ขท��เป,นุผลมาจากก�จกริริมทางป5ญญานุ�0นุ ส�ตวไม�สามาริถืม�ริ�วมก�บมนุ�ษยได.

จะเห7นุได.ว�า ส าหริ�บชาวป5ญญานุ�ยม คุวามส�ขม�ได.ม�คุ�าในุต�วเอง คุ�าของคุวามส�ขอย/�ท��ว�า ม�นุเอ"0ออ านุวยให.ส��งอ�กส��งหนุ��งท��ด�กว�าเก�ดข�0นุได. โสเคุริต�ส และ เพลโต ให.คุวามส าคุ�ญแก�คุวามส�ขนุ.อยมาก และมองส��งนุ�0อย�างเหย�ยดหยาม เพริาะถื"อว�า เป,นุต�วท��ล�อให.มนุ�ษยเห�นุห�างจากการิใช.ป5ญญา แต�อริ�สโตเต�ล เห7นุคุวามส าคุ�ญของคุวามส�ขมากกว�า เพริาะเห7นุว�า ถื.าปริาศจากคุวามส�ขเป,นุฐานุแล.ว ก�จกริริมทางป5ญญาจะไม�เป,นุไปโดยริาบริ"�นุเลย

ส าหริ�บชาวป5ญญานุ�ยม คุวามริ/ .ม� 2 อย�างคุ"อ1. คุวามริ/ .ท��เก��ยวก�บคุวามจริ�งของโลกภิายนุอก เช�นุ คุวามริ/ .

ทางว�ทยาศาสตริ

23

จริ�ยศาสตริ

ช�วยให.มนุ�ษยม�คุวามส�ขส าริาญมากข�0นุ ช�วยริ�างกายของมนุ�ษยให.ได.เสพคุวามพ�งพอใจ มากข�0 นุ ให.อาหาริแก�ริ�างกาย แต�ม� ใช�คุวามริ/ .ท��อาหาริแก�ว�ญญาณ2. คุวามริ/ .อ�นุบริ�ส�ทธ�A คุ"อ คุวามริ/ .เพ"�อคุวามริ/ . เป,นุอาการิของจ�ตเหม"อนุก�บท��คุวามส�ขสบายเป,นุอาการิของ

กาย เป,นุส��งท��ท าให.คุนุเป,นุคุนุโดยสมบ/ริณคุวามริ/ .อย�างแริกท าให.คุวามส�ขของมนุ�ษยม�ได.มากกว�าของ

ส�ตว แต�คุวามริ/ .อย�างหล�ง ท าให.มนุ�ษยแยกออกได.จากส�ตวพอสริ�ปได.ว�า การิท��นุ�กปริ�ชญาส�ขนุ�ยมก�บนุ�กปริ�ชญาป5ญญา

นุ�ยม ม�ท�ศนุะเก��ยวก�บคุวามส�ขท��แตกต�างก�นุนุ�0นุ ก7เพริาะ ม�พ"0นุฐานุทางอภิ�ปริ�ชญาต�างก�นุ คุ"อ

นุ�กปริ�ชญาส�ขนุ�ยม ม�พ"0นุฐานุทางอภิ�ปริ�ชญาแบบสสารินุ�ยม คุ"อ เช"�อว�า สสาริเท�านุ�0นุท��เป,นุคุวามจริ�ง ส��งต�าง ๆ ท��เริาริ/ .ด.วยปริะสาทส�มผ�สท�0ง 5 คุ"อ ตา ห/ จม/ก ล�0นุ และกาย เท�านุ�0นุ ล.วนุเป,นุสสาริท�0งส�0นุ ริ�างกายและว�ญญาณของมนุ�ษยก7เป,นุสสาริ จ�งม�คุวามแตก คุวามด�บเช�นุเด�ยวก�บสสาริ ส�ขนุ�ยม จ�งไม�เช"�อเริ"�องคุวามเป,นุอมตะของว�ญญาณ ไม�เช"�อเริ"�องโลกหนุ.าและช�ว�ตหล�งคุวามตาย การิแสวงหาส�จธริริมและคุ�ณธริริมจ�งม�ใช�ส��งจ าเป,นุ ส��งท��มนุ�ษยคุวริแสวงหา คุ"อ คุวามส�ข คุวามส�ขจ�งเป,นุส��งปริะเสริ�ฐส�ดส าหริ�บมนุ�ษย ส�วนุนุ�กปริ�ชญาป5ญญานุ�ยม ม�พ"0นุฐานุทางอภิ�ปริ�ชญาแบบจ�ตนุ�ยม จ�งมองในุล�กษณะตริงก�นุก�บส�ขนุ�ยม 9

2.2 ว�ม�ต�น�ยมเป,นุปริ�ชญาอ�กกล��มหนุ��งท��ปฏิ�เสธคุวามส�ข เห7นุว�า คุวามส�ข

ม�ใช�ส��งด�ท��ส�ดของช�ว�ต คุวามสงบของจ�ตและการิหล�ดพ.นุจากคุวามต.องการิต�างหากเป,นุส��งด�ท��ส�ด

9 ส�จ�ตริา ริณริ"�นุ. ปริ�ชญาเบ"0องต.นุ. 2532 นุ. 75-76.

24

จริ�ยศาสตริ

ส��งท��มนุ�ษยคุวริแสวงหาคุ"อ คุวามสงบของจ�ตท��ปริาศจากท�0งคุวามส�ขและคุวามท�กข คุวามสงบของจ�ต จะเก�ดข�0นุได. ก7ด.วยการิริะง�บคุวามอยากหริ"อก�เลส

เม"�อไม�หว�งอยากได.อะไริ ก7ไม�ม�โอกาสเป,นุส�ขเพริาะสมหว�ง แลไม�ม�โอกาสเป,นุท�กขเพริาะผ�ดหว�ง

ต.นุเหต�ของคุวามท�กข คุ"อ การิเก�ดคุวามอยากแล.วไม�สมอยาก

คุวามไม�สมอยากนุ�0เอง เป,นุคุวามท�กขว�ธ�ป:องก�นุคุวามท�กข คุ"อ ป:องก�นุไม�ให.คุวามไม�สมอยากเก�ดข�0นุเม"�อปริาศจากคุวามไม�สมอยาก ย�อมปริาศจากท�กขการิป:องก�นุไม�ให.เก�ดคุวามไม�สมอยากท าได. 2 ว�ธ� คุ"อ1. ด�0นุรินุแสวงหาส��งท��ตนุอยากได.ให.คุริบถื.วนุก�บคุวามสมอ

ยาก2. ขจ�ดคุวามอยากให.หมดไป หริ"อ ลดคุวามอยากให.เหล"อ

นุ.อยท��ส�ด ย��งม�คุวามอยากนุ.อยเท�าไหริ� โอกาสท��จะไม�สมอยาก ก7นุ.อยลงเท�านุ�0นุ ถื.าไม�ม�คุวามอยากเลย ก7ไม�ท�กขเลย

ว�ม�ต�นุ�ยม เห7นุว�า “ว�ธ�แริกนุ�0นุ ท าได.ยาก และเส��ยวกว�าว�ธ�ท��สอง เพริาะเริาต.องแย�งช�งก�บคุนุอ"�นุ เนุ"�องจากส��งท��เริาอยากได.นุ�0นุ คุนุอ"�นุ ๆ ก7อยากได.เช�นุก�นุ และส��งท��ท�กคุนุอยากได.นุ�0นุ ม�จ านุวนุจ าก�ด ถื.าคุนุหนุ��งได.ไป ก7จะม�คุนุอ"�นุ ๆ ไม�ได. คุวามท�กขก7เก�ดข�0นุแก�ผ/.ท��ไม�ได.นุ� 0นุ

อ�กปริะการิหนุ��ง ส��งต�าง ๆ ย�อมเส"�อมสลายแปริเปล��ยนุไปตามกาลเวลา ส��งท��เริาได.มานุ�0นุ ย�อมไม�สามาริถืคุงอย/�ได.ตลอดไปตามท��เริาต.องการิ ด�งนุ�0นุ เริาจ�งต.องเส��ยงก�บคุวามท�กขจากการิส/ญเส�ยส��งท��เริาได.มาเริ"�อยไป

นุอกจากนุ�0 ส��งท��เริาต.องการิมาสนุองคุวามอยากนุ�0นุ เป,นุเสม"อนุยาเสพต�ด ท��คุอยกริะต�.นุให.เก�ดคุวามอยากเพ��มมากข�0นุไม�ม�ท��ส�0นุส�ด ท าให.เริาต.องด�0นุรินุแย�งช�งส��งต�าง ๆ มาสนุองคุวามสมอยากของเริา ไม�ริ/ .จ�กจบส�0นุ

25

จริ�ยศาสตริ

ว�ม�ต�นุ�ยมเปริ�ยบเท�ยบคุวามส�ขก�บคุวามท�กขว�า เป,นุเสม"อนุด.านุสองด.านุของเหริ�ยญเง�นุเด�ยวก�นุ ต.องมาคุวบคุ/�ก�นุเสมอ แยกจากก�นุไม�ออก ถื.าเริาต.องการิได.คุวามส�ข เริาก7จะได.คุวามท�กขตามมาด.วย เม"�อส�ขก�บท�กขเป,นุของคุ/�ก�นุ คุนุเริาจ�งไม�คุวริแสวงหาคุวามส�ข เพริาะจะท าให.เก�ดคุวามท�กขตามมา 10

ส��งท��คุนุคุวริแสวงหาคุ"อ คุวามสงบของจ�ตท��ปริาศจากท�0งคุวามส�ขและคุวามท�กข ซ��งเป,นุส��งท��ม�คุ�าท��ส�ดส าหริ�บมนุ�ษย

ล�ทธ�ท��จ�ดอย/�ในุกล��มว�ม�ต�นุ�ยม ได.แก� ล�ทธ�ซ�นุ�คุ และสโตอ�คุ

1. ล�ทธ�ซี�น�ค (Cynicism)

เก�ดข�0นุเพริาะคุวามไม�พอใจต�อสภิาพช�ว�ตของต�วเอง ส�งคุม และโลกท��เขาอย/�อาศ�ย เช�นุ ภิ�ยพ�บ�ต�จากสงคุริาม คุวามท�กขยาก ตลอดจนุสภิาพส�งคุมท��ฟิ� :งเฟิ:อ (เก�ดข�0นุหล�งจากท��โสเคุริต�ส ตายไปแล.วไม�นุานุ

จ�งเสนุอแนุวทางในุการิด าเนุ�นุช�ว�ตด.วยการิปล�กตนุเองออกจากสภิาพส�งคุมเช�นุนุ�0นุเส�ย ไม�ด าเนุ�นุช�ว�ตท��เริ�ยบง�าย ไม�แสวงหาอะไริ ต�ดคุวามต.องการิในุท�กส��งออกให.หมด พอใจในุส��งท��ม�อย/� และม�คุวามส�ขไปว�นุ ๆ ไม�ต.องด�0นุรินุแสวงหาในุส��งท��ส�งคุมต.องการิ เพริาะส��งเหล�านุ�0นุ ไม�สามาริถืให.คุวามส�ขได.เนุ"�องจากจ�ตใจไม�สงบ 11

ล�ทธ�ซี�น�ค ช"�นุชอบโสเคุริต�ส 2 ปริะการิ คุ"อ1. โสเคุริต�ส ไม�แยแสต�อคุ าว�าริ.ายและท�ศนุะของผ/.อ"�นุซ��งตนุ

เห7นุว�า ผ�ด เป,นุผ/.ท��เป,นุต�วของต�วเองโดยแท.จริ�ง2. ช�ว�ตของโสเคุริต�ส เป,นุช�ว�ตซ��งปริาศจากก�เลสต�ณหากล��มซ�นุ�คุ สริริเสริ�ญอย�างแท.จริ�งและพยายามเอาเย��ยงอย�าง

แต�ซ�นุ�คุ ไม�ได.เข.าใจคุวามหมายอ�นุแท.จริ�งท��โสเคุริต�ส ได.ปฏิ�บ�ต�ตนุอย�างนุ�0นุ

10 อ.างแล.ว. เริ"�องเด�ยวก�นุ. หนุ.า 7611 อ.างแล.ว. เริ"�องเด�ยวก�นุ. หนุ.า 77

26

จริ�ยศาสตริ

ซ�นุ�คุ คุ�ดว�า คุ�าอ�นุแท.จริ�งของช�ว�ตอย/�ท��การิด าริงช�ว�ตอย�างง�าย ๆ ม�ส��งจ าเป,นุในุช�ว�ตให.นุ.อยท��ส�ดเท�าท��จะนุ.อยได.

ช�ว�ตง�าย ๆ นุ�0 เป,นุจ�ดหมายในุต�วม�นุเอง คุวามง�าย ๆ เป,นุส��งท��ม�คุ�าในุต�วม�นุเอง

แต�ส าหริ�บโสเคุริต�ส ช�ว�ตง�าย ๆ ไม�ได.เป,นุส��งท��ม�คุ�าในุต�วม�นุเอง แต�เป,นุว�ถื� (Means) ท��จะนุ าไปส/�อ�กส��งหนุ��ง คุวามอยากและคุวามปริาริถืนุาในุส��งอ�นุเป,นุว�ตถื� เป,นุพ�นุธะท��จะเหนุ��ยวริ�0งม�ให.จ�ตไปล�0มริสโลกแห�งป5ญญา จ�งต.องขจ�ดคุวามต.องทางกายเส�ยก�อนุ

โสเคุริต�ส เช"�อว�า เม"�อจ�ตคุริองกายอย/� จ�ตจะล"มป5ญญา อ�นุเป,นุอ านุาจพ�เศษของตนุ แต�จะไปล��มหลงอย/�ก�บกาย ด�งนุ�0นุ ช�ว�ตท��ปริาศจากก�เลสเป,นุเพ�ยงบ�นุใดข�0นุแริกท��จ�ตจะได.ริ/ .จ�กโลกอมตะอ�นุเป,นุจริ�งแท. และท��โสเคุริต�สถื"อต�วไม�ยอมลงก�บใคุริ ก7เพริาะว�า ไม�ม�ใคุริท��ม�เหต�ผลด�กว�าให.เขาจ านุนุได. และท��ไม�ยอมคุนุเพริาะต.องการิหาคุวามจริ�ง 12

แต�ซ�นุ�คุได.นุ าเอาคุ�ณธริริมสองข.อนุ�0 เนุ.นุให.เป,นุส��งม�คุ�าในุต�ว จนุบางท�ก7เลยเถื�ดไป เช�นุ สอนุว�า คุนุคุวริอย/�อย�างส�นุ�ข ห�วก7หาก�นุ อยากนุอนุท��ไหนุก7นุอนุ เป,นุต.นุ ม�เริ"�องเล�าว�า

ไดโอจ�นุ�ส (Diogemes) ซ�นุ�คุคุนุหนุ��ง ได.เปล"อยกายอาบนุ 0าในุท��สาธาริณะอย/� อเล7กซานุเดอริมหาริาช ทริงม.าผ�านุมาพบเข.า ริ/ .ส�กสลดพริะท�ยและส�งเวช จ�งเข.าไปใกล.แล.วตริ�สว�า ไดโอจ�นุ�ส คุงจะยากจนุมากนุะ ให.เอ�ยปากขออะไริก7ได. จะให.ท�กอย�างเท�าท��จะเป,นุไปได.

ไดโอจ�นุ�ส ตอบว�า ขออย�างเด�ยว ขอให.พริะองคุทริงม.าออกไปจากท��นุ�0เริ7ว ๆ เพริาะม.าท��พริะองคุทริงนุ�0นุ บ�งแดดท��ก าล�งให.คุวามอบอ��นุแก�เขาอย/�

ท�ศนุะของซ�นุ�คุ เป,นุล�กษณะหนุ� (Negative) มากกว�าล�กษณะเข.าหา (Positive) คุ"อ เป,นุการิปฏิ�เสธคุวามเจริ�ญริ� �งเริ"องของส�งคุมในุสม�ยนุ�0นุ เป,นุท านุองปริะชดหริ"อเหย�ยดหยามคุวาม

12 ว�ทย ว�ศทเวทย. จริ�ยศาสตริเบ"0องต.นุ. 2532 นุ.56-57.

27

จริ�ยศาสตริ

สมบ/ริณพ/นุส�ขและกริอบปริะเพณ�ของส�งคุม เป,นุการิหนุ�จากส��งท��ตนุไม�เห7นุด.วย แต�ก7ม�ได.หนุ�มาเพ"�อจะเข.าไปส/�อะไริ

ซ�นุ�คุม�ได.ม�อ�ดมการิณท��แนุ�นุอนุ เป,นุเป:าหมายแต�ปริะการิใด เพ�ยงแต�หนุ�ายต�อส��งต�าง ๆ ท��ได.พบเห7นุ และกริะท าตนุโดยไม�แยแสต�อคุ าคุริหาของผ/.ใดเท�านุ�0นุ 13

2. ล�ทธ�สโตอ�ค (Stoicism)

ล�ทธ�นุ�0 สอนุคุล.ายก�บล�ทธ�ซ�นุ�คุ แต�เป,นุริะบบกว�า และม�จ�ดหมายคุ�อนุข.างแนุ�นุอนุกว�า สโตอ�คุคุนุส าคุ�ญ เช�นุ เซโนุ (Zeno,

356-246 B.C.) เอพ�คุ เตต� ส (Epictetus, 60-110) และมาริคุ�ส ออเริล�อ�ส (Marcus Aurelius, 121-180)

ล�ทธ�สโตอ�คุ เช"�อว�า “โลก ธริริมชาต� และเอกภิพ ด าริงอย/�และด าเนุ�นุไปตามกฎี

เกณฑ์ท��ตายต�ว กฎีนุ�0เป,นุกฎีเกณฑ์ของธริริมชาต�และเข.าใจได.ด.วยเหต�ผล มนุ�ษยเป,นุส�วนุหนุ��งของธริริมชาต�และสามาริถืใช.สต�ป5ญญา เข.าใจเหต�ผลของธริริมชาต�ได. แต�มนุ�ษยก7ไม�สามาริถืท��จะคุวบคุ�มหริ"อเปล��ยนุแปลงเหต�การิณต�าง ๆ ท��ม�นุจะเก�ดข�0นุได. อะไริจะเก�ด ม�นุก7ต.องเก�ด ไม�ม�ใคุริห.ามม�นุได. ถื.าเริาไปฝ่Jนุธริริมชาต�หริ"อพยายามท��จะเปล��ยนุแปลงธริริมชาต�จะท า ให.เริาเป,นุท�กข แต�ถื.าเริาเข.าใจธริริมชาต�ว�า ม�นุต.องเป,กนุไปอย�างนุ�0นุตามกฎีเกณฑ์หริ"อริะเบ�ยบของม�นุ เริาก7จะไม�เด"อดริ.อนุหริ"อเป,นุท�กขตามคุวามเป,นุไปของม�นุ เริาต.องวางเฉยต�อเหต�การิณภิายนุอกท�0งมวล คุ"อ ไม�ด�ใจ หริ"อไม�เส�ยใจต�อเหต�การิณท��เก�ดข�0นุ เพริาะเหต�การิณต�าง ๆ ในุต�วม�นุเองไม�ด�ไม�ช��ว คุวามด� คุวามช��ว อย/�ท��ต�วเริาต�างหาก ผ/.อ"�นุจะท าอะไริเริาไม�ได. ถื.าเริาวางเฉยต�อส��งเหล�านุ�0นุ ” 14

เอพ�คุเตต�ส (Epictetus, 60-110) นุ�กคุ�ดคุนุหนุ��งของสโตอ�คุ กล�าวว�า เม"�อม�คุนุขโมยของเริา เริาโกริธก7เพริาะเริาย�งช"�นุชมก�บ

13 อ.างแล.ว. เริ"�องเด�ยวก�นุ . หนุ.า 57.14 ส�จ�ตริา ริณริ"�นุ. ปริ�ชญาเบ"0องต.นุ. 2532 นุ. 77

28

จริ�ยศาสตริ

ส��งของท��เขาขโมยเริาไป ถื.าท�านุเล�กช"�นุชมก�บเส"0อผ.า ท�านุจะไม�โกริธขโมย

ถื.าท�านุเล�กช"�นุชมก�บคุวามงามของภิริริยา ท�านุจะไม�โกริธชายช/.จงริ/ .ว�า ขโมยก�บช/. ไม�สามาริถืท าอะไริได.ก�บส��งท��เป,นุของท�านุ

จริ�ง ๆ ท าได.ก7แต�ก�บส��งท��เป,นุของผ/.อ"�นุ และส��งท��อย/�พ�นุอ านุาจของท�านุเท�านุ�0นุ

ถื.าท�านุละวางม�นุเส�ย โอกาสท��ท�านุจะโกริธใคุริ ก7ม�ไม�ได. แต�ถื.าท�านุย�งคุงช"�นุชมก�บส��งเหล�านุ�0อย/� ท�านุคุวริโกริธต�วท�านุเองมากกว�า ท��จะโกริธขโมยก�บช/.”

เม"�อเริาวางเฉยได.เช�นุนุ�0 เริาก7จะเป,นุอ�สริะจากส��งต�าง ๆ เริาไม�เด"อดริ.อนุไปก�บเหต�การิณต�าง ๆ ท��จะเก�ดข�0นุก�บเริา การิท าตนุให.เป,นุอ�สริะจากคุวามโลภิ คุวามโกริธ คุวามหลง เป,นุเริ"�องส าคุ�ญมาก กล�าวคุ"อ ช�ว�ตท��ด� คุ"อ ช�ว�ตท��วางเฉยต�อคุวามเป,นุไปท��เก�ดข�0นุในุโลกหริ"อในุช�ว�ต ขจ�ดคุวามอยากและคุวามหลงผ�ด

เม"�อท าได.เช�นุนุ�0 ช�ว�ตก7จะเป,นุอ�สริะ และเริาจะไม�เป,นุท�กขอ�กต�อไป 15

สโตอ�คุ สอนุว�า มนุ�ษยคุวริเอาชนุะใจต�วเอง ถื.าท าได.แล.ว เริาจะม�คุวามส�ขสงบท��แท.จริ�ง ตริาบใดท��เริาย�งล��มหลงอย/�ก�บว�ตถื�ภิายนุอก เริาก7จะปริะสบแต�คุวามผ�ดหว�ง

มนุ�ษย คุวริจะฝ่Kกฝ่นุคุ�ณธริริม 3 ปริะการิ คุ"อ1) คุวามอดทนุ จะช�วยเม"�อเริาพบคุวามเจ7บปวดหริ"อคุวาม

ข�ดแย.ง2) คุวามอดกล�0นุ จะช�วยเหล"อเม"�อเริาพบส��งเย.ายวนุใจ ล�อใจ3) คุวามย�ต�ธริริม จะช�วยเม"�อสมาคุมก�บผ/.อ"�นุ

คุนุด� คุ"อ คุนุท��ม�คุ�ณธริริมท�0ง 3 ปริะการินุ�0 เพริาะท าให.คุนุเป,นุต�วของต�วเอง และม�เมตตาต�อผ/.อ"�นุ

15 อ.างแล.ว. เริ"�องเด�ยวก�นุ. หนุ.า 77.

29

จริ�ยศาสตริ

สอนุให.คุนุริ�กสงบ แต�ก7ไม�ได.แนุะให.มนุ�ษยออกไปอย/�ปIา และก7ม�ได.สอนุให.คุนุหนุ�ส�งคุม แต�สอนุให.คุนุริ�บภิาริะช�วยเหล"อผ/.อ"�นุตามคุวามสามาริถืของตนุ

ถื.าเริาใช.เหต�ผล เริาจะเข.าใจธริริมชาต� เม"�อเข.าใจธริริมชาต� เริาจะไม�เก�ดอาริมณ ไม�ม�ริ�ก ไม�ม�โกริธ เพริาะท�กส��งเป,นุไปตามท��จะต.องเป,นุไป

คุ�ณธริริมเก�ดจากป5ญญา เหต�ผลจะปริะหาริอาริมณ ถื.ามนุ�ษยต�0งอย/�ในุเหต�ผล จะเข.าใจพฤต�กริริมของมนุ�ษยว�า อะไริเป,นุสาเหต�ให.คุนุท าอย�างนุ�0นุ เม"�อเริาเข.าใจ เริาก7จะวางเฉยได.

คุวามโกริธ และคุวามริ�ก เก�ดจากคุวามไม�เข.าใจในุขณะท��เริาไม�เข.าใจนุ�0นุ อาริมณอย/�เหนุ"อเหต�ผลคุวามริ�กและคุวามเมตตา ไม�ใช�ส��งเด�ยวก�นุ คุวามริ�กม�จ�ดม��ง

มาท��ต�วเอง แต�คุวามเมตตาม��งไปย�งคุนุอ"�นุอ�สริภิาพ เป,นุยอดปริาริถืนุาของมนุ�ษย อ�สริภิาพ คุ"อ คุวาม

สงบแห�งจ�ตใจ และคุวามสงบม�ได.เก�ดจากการิสมอยาก แต�เก�ดจากการิริะง�บคุวามอยาก และคุวามอยากจะริะง�บได. เม"�อเริาย�ดเหต�ผลอย/�เสมอ

คุนุท��อย/� ในุอาริมณเหม"อนุคุนุต�ดคุ�ก ต.องกริะวนุกริะวายหาคุวามสงบม�ได. คุวามส�ขของเริา ม�ได.อย/�ท��ต�วเขาเอง แต�ข�0นุอย/�ก�บป5จจ�ยท��อย/�นุอกต�ว จ�งเป,นุส��งท��ไม�แนุ�นุอนุ 16

3. มน�ษยน�ยม (Humanism)

มน�ษยน�ยม เป,นุล�ทธ�ท��แย.งก�บส�ขนุ�ยม และไม�เห7นุด.วยก�บอส�ขนุ�ยม ท�0งท��เป,นุป5ญญานุ�ยมและว�ม�ต�นุ�ยม โดยให.เหต�ผลว�า

ส�ขนุ�ยมนุ�0นุ ให.คุวามส าคุ�ญแก�คุวามส�ขทางกายของมนุ�ษยมากเก�นุไป มองมนุ�ษยเพ�ยงด.านุเด�ยว ให.คุวามส าคุ�ญแก�ริ�างกายของมนุ�ษยมาก จนุไม�ยอมมองด.านุอ"�นุ ส��งม�คุ�าของช�ว�ตไม�ม�อะไรินุอกจาก

16 ว�ทย ว�ศทเวทย, หนุ.า 58-59.

30

จริ�ยศาสตริ

คุวามส�ขสบาย และคุวามส�ขสบายนุ�0 ก7ว�ดปริ�มาณได. เหม"อนุก�บว�าม�นุเป,นุว�ตถื�ส��งของท��ช��วตวงได. แม.ส�ขนุ�ยม บางคุนุยอมริ�บว�า มนุ�ษยม�ท�0งคุวามส�ขทางกายและคุวามส�ขทางใจ แต�เขาก7ถื"อว�า คุวามส�ขทางใจนุ�0นุ เป,นุเพ�ยงภิาพสะท.อนุของคุวามส�ขทางกายเท�านุ�0นุ และส�ขนุ�ยม แทบจะไม�ให.คุวามส าคุ�ญแก�ป5ญญา คุวามริ/ . ศ�ลธริริม ศาสนุา และส��งอ"�นุ ๆ ท��จ�ตใจของมนุ�ษยล�0มริสม�นุได. ท�กส��งท��ไม�ใช�คุวามส�ข เป,นุส��งไริ.คุ�า

ส�วนุป5ญญานุ�ยมและว�ม�ต�นุ�ยมให.คุวามส า คุ�ญแก�จ�ตและว�ญญาณมากเก�นุไป มองมนุ�ษยจากด.านุเด�ยวเหม"อนุก�นุ แต�เป,นุคุนุละด.านุก�บส�ขนุ�ยม คุ�ดว�า คุวามส�ขเป,นุของเลว คุวริหล�กเล��ยง และเห7นุว�า จ�ตหริ"อว�ญญาณนุ�0นุ เป,นุอ�สริะจากริ�างกาย และม�โลกอ�สริะของม�นุเองได. ม�คุวามเป,นุจริ�งท��เป,นุนุามธริริมบางอย�างท��จ�ตมนุ�ษยจะส�มผ�สได. แต�การิจะส�มผ�สนุ�0นุ ต.องหนุ�ออกจากกายเส�ยก�อนุ

ส าหริ�บมนุ�ษยนุ�ยม มองว�า มนุ�ษยม�ท�0งริ�างกายและว�ญญาณ ซ��งม�คุวามส าคุ�ญเท�าก�นุ เพริาะถื.าขาดอย�างหนุ��งอย�างใดไป มนุ�ษยก7ไม�อาจม�ช�ว�ตอย/�ได. ถื.าริ�างกายปริาศจากจ�ตว�ญญาณ ก7เป,นุเสม"อนุท�อนุไม.ท�อนุหนุ�� ง และจ�ตว�ญญาณก7ไม�สามาริถืด า ริงอย/� ได.ถื.าปริาศจากริ�างกาย ด�งนุ�0นุ จ�งต.องให.คุวามส าคุ�ญแก�ริ�างกาย และจ�ตใจอย�างเท�าเท�ยมก�นุ คุวามส�ขสบายเป,นุอาหาริทางกายฉ�นุใด ป5ญญาคุวามริ/ .และคุวามสงบของจ�ต ก7เป,นุอาหาริทางใจฉ�นุนุ�0นุเหม"อนุก�นุ

มนุ�ษยนุ�ยม ม�พ"0 นุฐานุทางอภิ�ปริ�ชญาแบบธริริมชาต�นุ�ยม (Naturalism) ซ��งถื"อว�า ท�0งสสาริและจ�ต ม�คุวามเป,นุจริ�งเท�า ๆ ก�นุ เม"�อมนุ�ษยตายลง จ�ตว�ญญาณ ก7จะแตกด�บไปพริ.อมก�บริ�างกาย จ�งม�คุวามส าคุ�ญเท�าเท�ยมก�นุ มนุ�ษยจ�งคุวริสนุองคุวามต.องการิท�0งทางริ�างกายและทางจ�ตใจให.เท�าเท�ยมก�นุ

ด�งนุ�0นุ ส��งท��ม�คุ�าหริ"อส��งปริะเสริ�ฐของช�ว�ตนุ�0นุ มนุ�ษยนุ�ยม จ�งถื"อว�า ท�0งคุวามส�ข ป5ญญา คุวามริ/ . คุวามสงบของจ�ต การิช"�นุชม

31

จริ�ยศาสตริ

ศ�ลปะ ม�ตริภิาพ เสริ�ภิาพ ฯลฯ ส��งเหล�านุ�0 ล.วนุเป,นุส��งม�คุ�าในุต�วเอง ไม�ม�อะไริม�คุ�าส/งส�ด

ในุท�ศนุะของมนุ�ษยนุ�ยม จ�ดหมายของช�ว�ต คุ"อ การิได.ล�0มริสส��งม�คุ�าเหล�านุ�0อย�างท��วถื�ง และปริะสมกลมกล"นุก�นุ ไม�ล��มหลงลงไปในุส��งหนุ��งมากจนุละเลยส��งม�คุ�าอ"�นุ ๆ ท��คุวริจะได.ล�0มริสด.วย 17

เริาไม�คุวริลดคุวามคุนุลงไปเป,นุส�ตว และก7ไม�คุวริเช�ดช/คุนุให.บริ�ส�ทธ�Aเหม"อนุพริะเจ.า เพริาะข�ดก�บธริริมชาต�ของมนุ�ษย อย�าท าให.มนุ�ษยเป,นุแต�พ�ยงอย�างหนุ��งอย�างเด�ยว คุนุเริาม�ว�ว�ฒนุาการิมาจากส�ตว แต�คุนุก�บส�ตวก7แตกต�างก�นุโดยคุ�ณภิาพ คุ"อ ต�างก�นุโดยปริะเภิทม�ใช�ต�างก�นุโดยปริ�มาณ หมายคุวามว�า คุนุสามาริถืม�ปริะสบการิณบางอย�างได.ท��ส�ตวไม�ม� เช�นุ ศาสนุา ศ�ลธริริม ศ�ลปะ การิผจญภิ�ย การิใช.สต�ป5ญญาคุวามริ/ . เป,นุต.นุ แต�ส��งเหล�านุ�0 มนุ�ษยจะม�ไม�ได. ถื.าเขาไม�ด/แลริ�างกายอ�นุเป,นุธริริมชาต�อ�กส�วนุหนุ��งของเขา

ด�งนุ�0นุ ส าหริ�บมนุ�ษยนุ�ยม มนุ�ษยจ�งม�ล�กษณะพ�เศษตริงท��เขาได.พ�ฒนุามานุถื�งข�ดท��สามาริถืล.มริสส��งต�าง ๆ ได.หลายส��ง ไม�ม�ส��งหนุ��งส��งใดโดยเฉพาะท��เป,นุส��งท��ด�ท��ส�ดของมนุ�ษย

อะไริก7ตามท��ท าให.มนุ�ษย พอใจได. จ�ดว�า ด� ท�0งนุ�0นุ และส��งต�าง ๆเช�นุ อาหาริ เคุริ"�องด"�ม ส�ขภิาพ ก�จกริริมทางเพศ การิผจญภิ�ย การิแสวงหาส�จจะ การิช"�นุชมศ�ลปะ ล.วนุเป,นุส��งท��ม�คุ�าในุต�วเอง ไม�สามาริถืจะทอนุส��งหนุ��งลงเป,นุอ�กส��งได. กล�าวคุ"อไม�ม�อะไริม�ฐานุะส/งส�ด

คุนุท��ม�ช�ว�ตอย�างสมบ/ริณ คุ"อ คุนุท��ม�คุวามพอใจในุส��งต�าง ๆ ด�งกล�าวอย�างปริะสานุกลมกล"นุก�นุ ไม�ม�คุวามข�ดแย.ง หริ"อถื.าม� ก7ม�นุ.อยท��ส�ด

17 ริ� �งธริริม ศ�จ�ธริริมริ�กษ. 2525 นุ. 364.

32

จริ�ยศาสตริ

ส�งคุมท��สมบ/ริณ คุ"อส�งคุมท��สนุองคุวามต.องการิทางริ�างกายของมนุ�ษยได.ท��วหนุ.า แล.วเป>ดโอกาให.มนุ�ษยแสวงหาคุวามช"�นุชมก�บส��งเหล�านุ�0ได.ตามท��แต�ละคุนุพอใจ 18

กัริณ�ยธริริมว�ทยา (De-ontology)

เกัณฑ์ต�ด้ส�นจริ�ยธริริมเกณฑ์ต�ดส�นุจริ�ยธริริม คุ"อ หล�กหริ"อมาตริการิท�� ใช.ต�ดส�นุ

พฤต�กริริมการิกริะท าอย�างหนุ��งว�า ด�หริ"อช��ว ผ�ดหริ"อถื/ก เม"�อม�การิกริะท าหนุ��งเก�ดข�0นุมา เริาจะใช.หล�กอะไริมาต�ดส�นุว�าการิกริะท านุ�0นุถื/กหริ"อผ�ด และม�เหต�ผลอย�างไริท��ใช.หล�กนุ�0นุมาต�ดส�นุ หริ"อเม"�อตกอย/�ในุสถืานุการิณท��ต.องต�ดส�นุใจเล"อกท าอย�างใดอย�างหนุ��ง เริาม�เกณฑ์อ�นุใดท��จะช�0ว�าเริาคุวริท าอย�างนุ�0 และไม�คุวริท าอย�างนุ�0นุ เพริาะเหต�ไริ ม�ทฤษฎี�ทางจริ�ยศาสตริ 2 ทฤษฎี� คุ"อ 1) ส�มพ�ทธนุ�ยม 2) ส�มบ/ริณนุ�ยม

1) ส�มพิ�ทธน�ยม (Relativism)

ถ(อว�า การิกริะท าไม�ได.ด�หริ"อช��ว ถื/กหริ"อผ�ดอย�างแนุ�นุอนุในุต�วม�นุเอง ด� ช��ว ถื/ก ผ�ดของการิกริะท าข�0นุอย/�ก�บสภิาพแวดล.อมท��กริะท า ด� ช��ว ถื/ก ผ�ด เปล��ยนุแปลงไปตามสภิาพแวดล.อมท��กริะท า

คุ�าทางจริ�ยธริริม ในุท�ศนุะของส�มพ�ทธนุ�ยมจ�งม�ล�กษณะส�มพ�ทธ คุ�าทางจริ�ยธริริมและเกณฑ์ต�ดส�นุจริ�ยธริริมม�ได.ม�อย/�อย�างแนุ�นุอนุตายต�ว แต�ข�0นุอย/�ก�บบ�คุคุลหริ"อส�งคุม เกณฑ์ท��ใช.ต�ดส�นุคุ�าทางจริ�ยธริริม จ�งแตกต�างก�นุไปในุแต�ละบ�คุคุลและแต�ละส�งคุม

การิกริะท าหริ"อพฤต�กริริมอย�างใดอย�างหนุ��งจะด�หริ"อช��ว ถื/กหริ"อผ�ด จ�งข�0นุอย/�ก�บเง"� อนุไขและป5จจ�ยหลาย ๆ อย�าง เช�นุ บ�คุคุล เวลา สถืานุท�� จาริ�ตปริะเพณ� สภิาพทางเศริษฐก�จ

18 ว�ทย ว�ศทเวทย .เริ"�องเด�ยวก�นุ 63.

33

จริ�ยศาสตริ

คุวามด� คุวามช��ว จ�งไม�ม�เกณฑ์หริ"อมาตริการิใดท��ตายต�วมาต�ดส�นุได. เกณฑ์หริ"อมาตริการิ จะเปล��ยนุแปลงตามบ�คุคุลหริ"อส�งคุมนุ�0นุ ๆ ไม�ม�เกณฑ์ใดถื/กต.องหริ"อด�กว�าเกณฑ์อ"�นุ เกณฑ์ของคุนุหนุ��งหริ"อของส�งคุมหนุ��ง จะนุ าไปใช.ก�บอ�กคุนุหนุ��งหริ"อส�งคุมหนุ��งไม�ได.

ส�มพิ�ทธน�ยม 2 ปริะเภิท คุ"อ1.1 ส� ม พิ� ท ธ น� ย ม ส� ว น บ� ค ค ล (Individual

Relativism)มองว�า คุ�าทางจริ�ยธริริม คุ"อ ด� ช��ว ถื/ก ผ�ด นุ�0นุ เป,นุเริ"�องท��

มนุ�ษยเป,นุผ/.ต�ดส�นุ ถื.าโลกนุ�0ไม�ม�มนุ�ษย ด� ช��ว ถื/ก ผ�ด ท��ว�า ก7ไม�ม� จะม�ก7แต�เพ�ยงปริากฏิการิณหริ"อข.อเท7จจริ�งในุธริริมชาต�เท�านุ�0นุ ต�วแทนุของกล��มนุ�0 คุ"อ พวกโซฟิ>สต (Sophists) ท��เห7นุว�า ด� ช��ว ถื/ก ผ�ด นุ�0นุ เป,นุเริ"�องของคุวามชอบ ไม�ชอบของแต�ละคุนุซ��งต�างจ�ตต�างใจก�นุ ไม�ม�หล�กศ�ลธริริมท��เป,นุสากลและแนุ�นุอนุตายต�วให.ท�กคุนุได.ย�ดถื"อริ�วมก�นุ ใคุริชอบอย�างไริ ก7ด�ส าหริ�บคุนุนุ�0นุ ไม�ม�ใคุริถื/กใคุริผ�ด

โปริทากอริ�ส (Protagoras, 480-410 B.C.) กล�าวว�า มนุ�ษยเป,นุเคุริ"�องว�ดสริริพส��ง “ ” 19 หมายคุวามว�า มนุ�ษยแต�ละคุนุ

เป,นุผ/.ช�0ขาดหริ"อต�ดส�นุว�า อะไริด� อะไริช��ว ช�ว�ตท��ด�คุ"อ ช�ว�ตท��ม�คุวามส�ขสบาย ส��งท��ด�คุ"อ ส��งท��ม�ปริะโยชนุแก�ต�วเอง การิกริะท าท��ด�คุ"อ การิกริะท าท��ก�อให.เก�ดปริะโยชนุ คุวามส�ข คุวามส าเริ7จ ช"�อเส�ยง เก�ยริต�ยศ คุวามม��งคุ��งให.ก�บต�วเองไม�ว�าจะได.มาด.วยว�ธ�ใด

1.1 ส� ม พิ� ท ธ น� ย ม ท า ง ส� ง ค ม (Social Relativism)

มองว�า เกณฑ์ต�ดส�นุการิกริะท าอย�างใดอย�างหนุ��งนุ�0นุ คุ"อ ส�งคุม จ�งใช.จาริ�ตปริะเพณ�และขนุบธริริมเนุ�ยมริวมท�0งคุ�านุ�ยมของส�งคุมนุ�0นุ เป,นุเกณฑ์ต�ดส�นุการิกริะท า เพริาะจาริ�ตปริะเพณ�ของ

19 สเตซ 2514 : 62 อ.างในุ ปริ�ชญาเบ"0องต.นุ โดย ส�จ�ตริา ริณริ"�นุ หนุ.า 80

34

จริ�ยศาสตริ

ส�งคุม ม�ได.เก�ดข�0นุมาลอย ๆ แต�เก�ดจากคุวามจ าเป,นุท��ต.องการิให.ส�งคุมอย/�ริอด

ต�วแทนุของล�ทธ�นุ�0 คุ"อ ปริะโยชนุนุ�ยม (Utilitarianism)

ถื"อว�า หล�กมหส�ข หริ"อปริะโยชนุ เป,นุริากฐานุศ�ลธริริม โดยเห7นุว�า คุวามถื/กต.องของการิกริะท าข�0นุอย/�ก�บแนุวโนุ.มท��การิกริะท านุ�0นุ จะก�อให.เก�ดคุวามส�ข คุวามผ�ดข�0นุอย/�ก�บแนุวโนุ.มท��จะก�อให.เก�ดคุวามท�กข

บ�คุคุลคุวริท าในุส��งท��ก�อให.เก�ดปริะโยชนุส�ขมากท��ส�ด แต�ม�ได.หมายเอาเฉพาะปริะโยชนุของผ/.กริะท า เท�านุ�0นุ หากแต�หมายถื�งปริะโยชนุส�ขของคุนุท��วไป ม�ได.สอนุให.คุนุเห7นุแก�ต�ว ไม�ให.นุ�กถื�งคุวามส�ขของตนุฝ่Iายเด�ยว และก7ไม�ให.นุ�กถื�งแต�คุวามส�ขของผ/.อ"�นุจนุล"มนุ�บต�วเอง

ตามหล�กมหส�ข การิกริะท าท��ถื/ก คุ"อ การิกริะท าท��ก�อให.เก�ดคุวามส�ขมากท��ส�ด แก�คุนุมากท��ส�ด การิกริะท าในุต�วม�นุเองไม�จ�ดว�า ด�หริ"อเลว แต�อย/�ท��ว�า ม�นุก�อให.เก�ดผลเช�นุไริ ถื.าก�อให.เก�ดผลด� คุ"อ ปริะโยชนุส�ข ม�นุก7เป,นุการิกริะท าท��ด� ถื.าผลของม�นุก�อให.เก�ดคุวามท�กข ม�นุก7เป,นุการิกริะท าท��เลว

เกณฑ์ต�ดส�นุจริ�ยธริริม เป,นุส��งท��มนุ�ษยได.สริ.างข�0นุเองตามคุวามเช"�อถื"อ และตามคุวามเหมาะสมของแต�ละส�งคุม กฎีศ�ลธริริมม�ได.ม�อย/�จริ�งตามธริริมชาต�เหม"อนุก�บกฎีธริริมชาต� มนุ�ษยไม�ได.คุ.นุพบกฎีศ�ลธริริมเหม"อนุก�นุท��เริาเช"�อว�า นุ�กว�ทยาศาสตริคุ.นุพบกฎีธริริมชาต�

ด�งนุ�0นุ ขนุบธริริมเนุ�ยม จาริ�ตปริะเพณ� และคุ�านุ�ยมของส�งคุมนุ�0นุ ย�อมเป,นุเหม"อนุกฎีหมายท�� ใช.ต�ดส�นุคุวามถื/กผ�ดของส�งคุมนุ�0นุ กฎีศ�ลธริริมจ�งม�ผลต�อจ�ตใจของคุนุมากกว�ากฎีหมาย เม"� อละเม�ดกฎีศ�ลธริริม ม�กม�คุวามริ/ .ส�กผ�ดในุใจมากกว�าละเม�ดกฎีหมาย เพริาะกฎีศ�ลธริริมนุ�0นุได.ริ�บการิริ�บริองโดยจ�ตใจคุนุในุส�งคุม แต�กฎีหมายได.ริ�บการิริ�บริองโดยอ านุาจของริ�ฐ แต�ท�0งกฎีศ�ล

35

จริ�ยศาสตริ

ธริริมและกฎีหมาย ก7เหม"อนุก�นุในุแง�ท��เป,นุส��งท��มนุ�ษยได.สริ.างข�0นุ ม�ได.เป,นุส��งท��ม�อย/�จริ�งในุธริริมชาต� 20

2) ส�มบ:ริณน�ยม (Absolutism)

ถื"อว�า คุ�าทางจริ�ยธริริม เป,นุส��งท��แนุ�นุอนุตายต�ว และม�อย/�เป,นุอ�สริะจากคุวามคุ�ด ม�อย/�โดยไม�ข�0นุก�บบ�คุคุล สถืานุท�� และเวลา ม�นุม�อย/�อย/�ด.วยต�วของม�นุเอง ไม�เปล��ยนุแปลงไปตามกาลเวลา หริ"อตามสภิาพส�งคุม ไม�ได.ข�0นุอย/�ก�บคุวามคุ�ดของคุนุไม�ว�าจะมองว�าด�หริ"อไม�ด� ก7ไม�เปล��ยนุแปลงไปตามคุวามเห7นุของใคุริ ม�ล�กษณะเป,นุว�ตถื�ว�ส�ย (Objective)

คุ�าทางจริ�ยธริริม จ�งเป,นุส��งสมบ/ริณ คุ"อส��งท��ม�อย/�และเป,นุอย/�โดยต�วของม�นุเอง ม�ได.ข�0นุอย/�ก�บส��งใดและไม�เปล��ยนุแปลงไปตามส��งอ"�นุ ๆ เกณฑ์ต�ดส�นุคุ�าทางจริ�ยธริริม จ�งช�ดเจนุตายต�วว�าถื/กต.องหริ"อไม� เป,นุส��งท��คุวริท าหริ"อไม� การิท��คุนุสองคุนุเห7นุข�ดแย.งก�นุในุเริ"�องว�าอะไริด� อะไริช��ว เป,นุเป,นุคุวามริ/ .เท�าไม�ถื�งการิณของมนุ�ษย เพริาะคุวามจริ�งจะต.องม�ฝ่Iายหนุ��งถื/ก ฝ่Iายหนุ��งผ�ด จะถื/กท�0งสองฝ่Iายไม�ได.

ทฤษฎี�ฝ่Iายส�มบ/ริณนุ�ยม ม� 2 กล��ม คุ"อ 1) เจตจ านุงนุ�ยม 2)

กริริมนุ�ยม

2.1 เจตจ#านงน�ยม (Intentionalism)

ถ(อว�า เจตนุาหริ"อแริงจ/งใจท��ก�อให.เก�ดการิกริะท า เป,นุมาตริการิในุการิต�ดส�นุการิกริะท า การิจะต�ดส�นุว�า การิกริะท านุ�0นุ ๆ ด�หริ"อเลว ต.องด/ท��เจตนุาหริ"อแริงจ/งใจท��ก�อให.เก�ดการิกริะท านุ�0นุ ถื.าการิกริะท านุ�0นุเก�ดจากเจตนุาด� ม�นุก7เป,นุการิกริะท าท��ด� แต�ถื.าเก�ดจากเจตนุาช��ว ม�นุก7เป,นุการิกริะท าท��ช� �ว เพริาะเจตนุาจะม�อย/�ท�กคุริ�0งท��ม�การิกริะท าและเจตนุานุ�0นุ เป,นุส��งท��อย/�ในุคุวามคุวบคุ�มของผ/.กริะท า

20 ส�จ�ตริา ริณริ"�นุ. เริ"�องเด�ยวก�นุ. นุ . 79-83.

36

จริ�ยศาสตริ

ด�งนุ�0นุ คุ�าทางจริ�ยธริริม เป,นุส��งม�อย/�จริ�งและตายต�ว ไม�ข�0นุก�บบ�คุคุล ส�งคุม หริ"อกาลเวลาใด ๆ การิกริะท า ใดก7ตาม ถื.าเป,นุการิกริะท าท��ด� ไม�ว�าจะกริะท าท��ไหนุ เม"�อไหริ� ย�อมต.องเป,นุการิกริะท าท��ด�เสมอ

2.2 กัริริมน�ยม (Deontologicalism)

ถื"อว�า กริริม คุ"อ การิกริะท า ไม�ว�า จะด�หริ"อช��ว ถื/กหริ"อผ�ด ม�ได.ข�0นุอย/�ก�บเจตนุาหริ"อแริงจ/งใจท��ก�อให.เก�ดการิกริะท านุ�0นุ หากแต�ข�0นุอย/�ก�บต�วการิกริะท านุ�0นุเอง ต�วการิกริะท า เอง จ�งเป,นุเกณฑ์ต�ดส�นุการิกริะท าเอง ถื.าการิกริะท านุ�0นุ เป,นุการิกริะท าท��ถื/กหริ"อด�ในุต�วม�นุเอง ม�นุก7เป,นุการิกริะท าท��ด�หริ"อถื/กเสมอไป เจตนุาไม�สามาริถืเปล��ยนุการิกริะท านุ�0นุให.เป,นุอย�างอ"�นุไปได.

ด�งนุ�0นุ ในุการิต�ดส�นุการิกริะท า ใด ๆ นุ�0นุ ต�ดส�นุจากต�วการิกริะท าเท�านุ�0นุ การิกริะท าอย�างเด�ยวก�นุ เป,นุไปไม�ได.ท��จะด�ต�อเม"�อคุนุหนุ��งกริะท าและเลวต�อเม"�ออ�กคุนุหนุ��งกริะท า การิกริะท าอย�างหนุ��งเป,นุการิกริะท าท��ด� ก7เพริาะว�าม�นุด�

ล�ทธ�ท��จ�ดอย/�ในุกริริมนุ�ยม ได.แก� มโนุธริริมนุ�ยม และล�ทธ�ของคุ.านุท

1) มโนธริริมน�ยม (Conscientialism)

ถื"อว�า มโนุธริริมเป,นุเกณฑ์ตายต�วเพ�ยงเกณฑ์เด�ยวท��จะต�ดส�นุคุวามถื/ก คุวามผ�ด คุวามด� คุวามช��ว ของการิกริะท าของมนุ�ษย การิกริะท าท��สอดคุล.องก�บมโนุธริริม ถื"อเป,นุการิกริะท าท��ถื/กหริ"อด� ถื.าข�ดแย.งก�บมโนุธริริมถื"อเป,นุการิกริะท าท��ผ�ดหริ"อเลว

มโนุธริริม คุ"อ ส านุ�กท��ท�กคุนุม�โดยธริริมชาต�ในุฐานุะท�� เป,นุมนุ�ษย เป,นุเส�ยงกริะซ�บภิายในุจ�ตใจท��ท าให.เริาต�ดส�นุได.ว�าอะไริผ�ด อะไริถื/ก โดยท��เริาไม�ต.องคุ�ดหาเหต�ผลหริ"ออ.างอ�งหล�กเกณฑ์ใด ๆ เช�นุ การิฆ�าคุนุ มโนุธริริมจะบอกและช�0ขาดว�าผ�ด

37

จริ�ยศาสตริ

ในุกริณ�ท��คุนุเห7นุไม�ตริงก�นุว�า การิกริะท าอย�างหนุ��งถื/กหริ"อผ�ด เป,นุเพริาะมโนุธริริมย�งพ�ฒนุาไม�เต7มท�� แม.ในุผ/.ใหญ�ท��สต�ไม�สมบ/ริณนุ�0นุ แม.มโนุธริริมของเขาจะพ�ฒนุาเต7มท��แล.ว ก7อาจถื/ก�เลสต�ณหาบดบ�งมโนุธริริมเอาไว. ท าให.ช�0ขาดเริ"�องด� ช��ว ถื/กผ�ด ต�างก�นุ

ถื.ามโนุธริริมของท�กคุนุพ�ฒนุาเต7มท��แล.วและไม�ตกอย/�ในุอ านุาจของก�เลสต�ณหา ก7จะเห7นุตริงก�นุในุเริ"�องคุวามด� คุวามช��ว คุวามถื/ก คุวามผ�ดได.

ท�ศนุะของมโนุธริริมนุ�ยมสริ�ปได.ว�า คุ�าทางจริ�ยธริริมม�อย/�จริ�ง และมนุ�ษยใช.มโนุธริริมเป,นุมาตริการิต�ดส�นุคุวามด� คุวามช��ว คุวามถื/ก คุวามผ�ดของการิกริะท าของมนุ�ษย

2) ล�ทธ�ของค,านท (Kantianism)

คุ.านุท (Immanuel Kant 1724-1804) นุ�กปริ�ชญาชาวเยอริม�นุ เป,นุนุ�กปริ�ชญาฝ่Iายจ�ตนุ�ยม ม�ท�ศนุะว�า

“คุ�าทางจริ�ยธริริมจะต.องแนุ�นุอนุตายต�ว ถื.าส��งหนุ��งหริ"อการิะกริะท าอ�นุหนุ��งด� ม�นุจะต.องด�เสมอโดยไม�เล"อกเวลา สถืานุท�� ส��งแวดล.อม หริ"อบ�คุคุลแต�อย�างใด และเกณฑ์ในุการิต�ดส�นุต.องแนุ�นุอนุตายต�วด.วย”

คุ.านุท ถื"อว�า เจตนุาเป,นุต�วต�ดส�นุคุวามถื/กคุวามผ�ด การิกริะท าท��ด�หริ"อการิกริะท าท��ถื/ก คุ"อ การิกริะท าท��เก�ดจากเจตนุาด� และเจตนุาด� หมายถื�ง การิกริะท าตามหนุ.าท�� ม�ใช�การิกริะท าท��เก�ดจากอาริมณหริ"อคุวามริ/ .ส�ก

การิจะต�ดส�นุว�า การิกริะท าอย�างไริเป,นุการิกริะท าตามหนุ.าท��นุ� 0นุ คุ.านุทเสนุอว�า จะต.องม�คุวามจงใจท��จะให.การิกริะท าเป,นุสากล คุ"อ ให.คุนุอ"�นุริ/ .และปฏิ�บ�ต�เช�นุเด�ยวก�บตนุได. และเป,นุกฎีท��ใช.ได.ก�บท�กคุนุ ไม�ใช�เล"อกปฏิ�บ�ต�ก�บคุนุใดคุนุหนุ��งเท�านุ�0นุ

ถื.าสามาริถืบอกได.ว�า การิกริะท านุ�0นุไม�เป,นุการิข�ดแย.งในุต�วม�นุเอง การิกริะท านุ�0นุ เป,นุการิกริะท าตามหนุ.าท� ถื"อว�าเป,นุการิกริะท าท��

38

จริ�ยศาสตริ

ถื/ก ถื.าการิกริะท าใดข�ดแย.งในุต�วเอง การิกริะท านุ�0นุ ไม�เป,นุการิท าตามหนุ.าท�� ถื"อว�า เป,นุการิกริะท าท��ผ�ด

นุอกจากนุ�0 คุ.านุทย�งได.อธ�บายการิกริะท าท��ถื"อว�าเป,นุหนุ.าท�� โดยช�0ให.เห7นุถื�งคุวามแตกต�างริะหว�างคุ าส��งม�เง"� อนุไข (Hypothetical

Imperative) แ ล ะ คุ า ส�� ง ไ ม� ม� เ ง"� อ นุ ไ ข (Categorical Imperative)

คุ าส��งท��ม�เง"� อนุไข ม��งไปท��ผลของการิกริะท า ในุล�กษณะท��เป,นุเง"�อนุไขว�า ถื.าต.องการิผลอย�างนุ�0นุ จงท าอย�างนุ�0

แต�คุ าส��งท��ไม�ม�เง"� อนุไขนุ�0นุ ไม�เสนุอเง"� อนุไขใด ๆ ส��งให.ท าโดยไม�ม�ข.อแม. จงท าอย�างนุ�0เพริาะอย�างนุ�0เป,นุส��งคุวริท า เช�นุ การิซ"�อส�ตย เป,นุส��งคุวริท า

การิกริะท าจากการิส านุ�กในุหนุ.าท��เป,นุการิกริะท าตามคุ าส��งท��ไม�ม�เง"�อนุไข ท าโดยไม�หว�งผลตอบแทนุใด ๆ เลย ไม�ว�าผลเพ"�อต�วเองหริ"อเพ"�อผ/.อ"�นุก7ตาม

คุ าส��งท��ไม�ม�เง"�อนุไขหริ"อกฎีศ�ลธริริมท��ตายต�วในุจริ�ยศาสตริของคุ.านุทคุ"อ จงท าตามหล�กซ��งท�านุจงใจท��จะให.เป,นุกฎีสากล หริ"อ “ ”

“จงปฏิ�บ�ต�ต�อมนุ�ษยโดยถื"อว�าเขาเป,นุจ�ดหมายในุต�วเอง อย�าถื"อเขาเป,นุเพ�ยงเคุริ"�องม"อไม�จะเป,นุต�วท�านุเองหริ"อเพ"�อนุมนุ�ษยด.วยก�นุ”

คุ.านุทเนุ.นุถื�งคุวามเท�าเท�ยมก�นุริะหว�างมนุ�ษย ถื"อว�ามนุ�ษยท�กคุนุม�ศ�กด�Aศริ�เท�าก�นุ ม�คุวามเป,นุมนุ�ษยเท�าก�นุ จะใช.มนุ�ษยด.วยก�นุเป,นุเคุริ"�องม"อเพ"� อให.ตนุบริริล�จ�ดหมายไม�ได. ต.องปฏิ�บ�ต�ต�อเพ"� อมนุ�ษยในุล�กษณะท��ยอมริ�บศ�กด�Aศริ�ของเขา

การิกริะท าใด ๆ ท��ใช.ต�วเองหริ"อคุนุอ"�นุเป,นุเพ�ยงเคุริ"�องม"อเพ"�อบริริล�เป:าหมาย การิกริะท านุ�0นุถื"อว�าผ�ด เช�นุ การิฆ�าต�วตาย คุ.านุทถื"อว�า ผ�ด เพริาะใช.ต�วเองเป,นุเพ�ยงเคุริ"�องม"อเพ"�อให.บริริล�เป:าหมายบางอย�าง คุ"อ พ.นุจากภิาวะบ�บคุ�0นุ

39

จริ�ยศาสตริ

ด�งนุ�0นุ ริะบบทาสก7ด� การิคุ.าปริะเวณ�ก7ด� เป,นุการิใช.มนุ�ษยอ"�นุเป,นุเคุริ"�องม"อ ไม�ยอมริ�บศ�กด�Aศริ�ของเพ"�อนุมนุ�ษยด.วยก�นุ จ�งถื"อว�าเป,นุการิกริะท าท��ผ�ด

ท�ศนุะของคุ.านุท สริ�ปได.ว�า เกณฑ์ต�ดส�นุจริ�ยธริริมนุ�0นุ ใช.เจตนุาเป,นุต�วต�ดส�นุ การิกริะท าท��ถื/กริ"อด�นุ�0นุ ต.องเป,นุการิกริะท าท��เก�ดจากเจตนุาด� เจตนุาด� คุ"อ เจตนุาท��เก�ดจากส านุ�กในุหนุ.าท�� ม�ใช�จากอาริมณหริ"อคุวามริ/ .ส�ก และการิท าตามหนุ.าท�� ก7คุ"อ การิกริะท าตามคุ าส��งท��ไม�ม�เง"�อนุไขซ��งถื"อว�าเป,นุกฎีศ�ลธริริมของคุ.านุท การิกริะท าท��ด� คุ"อการิกริะท าตามกฎีศ�ลธริริม ช�ว�ตท��ด�ไม�ใช�ช�ว�ตท��ม�คุวามส�ข แต�เป,นุช�ว�ตอย/�ภิายใต.กฎีศ�ลธริริม ศ�ลธริริมก�บคุวามส�ข จ�งม�ใช�ส��งเด�ยวก�นุ ข�ดแย.งก�บท�ศนุะของม�ลลซ��งถื"อว�า ศ�ลธริริมก�บคุวามส�ข“

เป,นุส��งเด�ยวก�นุและช�ว�ตท��ด� คุ"อ ช�ว�ตท��ม�คุวามส�ข”

หล�กจริ�ยศาสตริของคุ.านุท สามาริถืสริ�ปเป,นุข.อ ๆ ได.ว�า1) คุ�าทางจริ�ยธริริมม�อย/�จริ�งและแนุ�นุอนุตายต�ว2) ผลท��เก�ดภิายหล�งการิกริะท าม�ใช�ต�วต�ดส�นุการิกริะท าว�า

ถื/กหริ"อผ�ด3) คุวามจงใจหริ"อเจตนุาท��เก�ดก�อนุการิกริะท านุ�0นุเป,นุต�ว

ต�ดส�นุการิกริะท า คุ"อม�คุวามจงใจจะให.หล�กเกณฑ์นุ�0นุเป,นุกฎีสากลหริ"อไม�

4) ช�ว�ตท��ด�คุ"อช�ว�ตท��อย/�ภิายใต.กฎีศ�ลธริริม คุนุด�คุ"อคุนุท��ท าตามหนุ.าโดยไม�คุ านุ�งถื�งผล

6. อภิ�จริ�ยศาสตริ - Meta-ethics

อภิ�จริ�ยศาสตริ เป,นุป5ญหาเก��ยวก�บคุ�าทางจริ�ยธริริม พ/ดถื�งป5ญหาเก��ยวก�บคุวามม�อย/�ของคุ�าทางจริ�ยธริริมและล�กษณะของคุ�าทางจริ�ยธริริม

1. ความม�อย:�ของค�าทางจริ�ยธริริม

40

จริ�ยศาสตริ

คุวามม�อย/�ของคุ�าทางจริ�ยธริริม เป,นุป5ญหาเก��ยวก�บต�วคุ�าของจริ�ยธริริม เม"�อบอกว�า ด� คุ าว�า ด� “ ” “ ” นุ�0นุหมายคุวามอย�างไริ หมายถื�งอะไริบางอย�างท��ม�อย/�จริ�ง ๆ หริ"อไม� หริ"อเป,นุเพ�ยงคุวามเห7นุของผ/.พ/ด ม�คุ าตอบอย/� 2 ล�ทธ� คุ"อ

1.1 ล�ทธ�อ�ตว�ส�ย (Subjectivism)

ถื"อว�า คุวามด� คุวามช��วนุ�0นุ ม�ได.ม�อย/�จริ�ง ๆ การิพ/ดว�า การิกริะท าอย�างหนุ��งด�นุ�0นุ เป,นุเพ�ยงคุวามพอใจต�อการิกริะท านุ�0นุ และการิพ/ดว�า การิกริะท าอย�างหนุ��งช��ว ก7เป,นุเพ�ยงคุวามไม�พอใจต�อการิกริะท านุ�0นุ

การิกริะท าอ�นุหนุ��ง ถื.าม�นุก�อให.เก�ดคุวามส�ขแก�คุนุหนุ��ง ม�นุก7เป,นุการิกริะท าท��ด�ส าหริ�บคุนุนุ�0นุ แต�การิกริะท าอ�นุเด�ยวก�นุนุ�0 ถื.าม�นุก�อให.เก�ดคุวามท�กขแก�บ�คุคุลอ�กคุนุหนุ��ง ม�นุก7เป,นุการิกริะท าท��ช� �วส าหริ�บเขา

ในุต�วการิกริะท านุ�0นุ ไม�ด�ไม�ช��วในุต�วม�นุเอง มนุ�ษยเป,นุผ/.ให.คุ�าแก�ม�นุ คุ�าทางจริ�ยธริริมเป,นุเพ�ยงคุวามเห7นุของมนุ�ษยแต�ละคุนุตามริสนุ�ยมของเขา

1.2 ล�ทธ�ว�ตถ�ว�ส�ย (Objectivism)

ถื"อว�า คุ�าทางจริ�ยธริริมนุ�0นุ ม�อย/�จริ�ง ๆ ในุโลก ม�อย/�ด.วยต�วม�นุเอง และเป,นุอ�สริะจากคุวามคุ�ดของมนุ�ษย ม�ล�กษณะแนุ�นุอนุตายต�วและไม�เปล��ยนุแปลงไปตามกาลเวลาหริ"อสภิาพแวดล.อม การิพ/ดว�า การิกริะท าอ�นุหนุ��งด� หริ"อช��ว นุ�0นุ หมายคุวามว�า คุวามด� คุวามช��ว ม�อย/�ในุส��ง นุ�0นุจริ�ง ๆ ไม�ใช�เป,นุเพ�ยงคุวามริ/ .ส�กชอบไม�ชอบของมนุ�ษยเท�านุ�0นุ

คุ�าทางจริ�ยธริริมม�อย/�โดยไม�ข�0นุอย/�ก�บคุวามคุ�ดของมนุ�ษย ไม�ว�าโลกนุ�0จะม�มนุ�ษยหริ"อไม�ก7ตาม คุ�าทางจริ�ยธริริมก7ย�งม�อย/�คุงอย/� ถื�งจะไม�ม�ใคุริมาริ�บริ/ .ม�นุหริ"อไม�ก7ตาม ซ��งผ�ดก�บล�ทธ�อ�ตว�ส�ย ท��มองว�า

41

จริ�ยศาสตริ

มนุ�ษยเป,นุผ/.ก าหนุดคุ�าทางจริ�ยธริริมข�0นุมา ถื.าไม�ม�มนุ�ษยเลยส�กคุนุในุโลก คุ�าทางจริ�ยธริริมก7ไม�ม� ม�แต�ปริากฏิการิณธริริมชาต�เท�านุ�0นุ

ในุท�ศนุะของล�ทธ�ว�ตถื�ว�ส�ย การิคุนุสองคุนุโต.แย.งก�นุเก��ยวก�บคุวามด�คุวามช��ว จะต.องม�คุนุหนุ��งถื/ก คุนุหนุ��งผ�ด จะถื/กท�0งสองคุนุไม�ได.

2. ล�กัษณะของค�าทางจริ�ยธริริมป5ญหาเก��ยวก�บคุ�าทางจริ�ยธริริมอ�กป5ญหาหนุ��ง คุ"อ คุ�าทาง

จริ�ยธริริมม�ล�กษณะอย�างไริ สามาริถืให.นุ�ยามได.หริ"อไม� ห�นุมาสนุใจในุการิว�เคุริาะหคุวามหมายของศ�พททางจริ�ยธริริมในุทางภิาษาว�าม�คุวามหมายว�าอย�างไริ ม� 3 ล�ทธ�ท��ตอบคุ าถืามนุ�0 คุ"อ 1) ธริริมชาต�นุ�ยม 2) อธริริมชาต�นุ�ยม 3) อาริมณนุ�ยม

2.1 ธริริมชาต�น�ยม (Naturalism)

ถื"อว�า คุ�าทางจริ�ยธริริมนุ�0นุ สามาริถืนุ�ยามได. และส��งท��ใช.นุ�ยามนุ�0นุ เป,นุส��งท��อย/�นุอกเหนุ"อจากวงจริ�ยธริริม คุ"อ ส��งท��ม�อย/�ในุโลกธริริมชาต�

ถื.าเริาเอาศ�พทท��อย/�ในุวงจริ�ยธริริมด.วยก�นุมานุ�ยามคุ�าทางจริ�ยธริริม ก7จะไม�ไปไหนุ จะวนุเว�ยนุอย/�ท��เด�มเหม"อนุการิพายเริ"�อในุอ�าง เช�นุ การินุ�ยามว�า ส��งท��ด� คุ"อ ส��งท��ถื/ก เท�าก�บว�า เอา ด� ไป“ ” “ ”

นุ�ยาม ถื/ก ซ��งท�0งสองก7เป,นุศ�พททางจริ�ยะเช�นุก�นุ จ�งไม�ได.บอกอะไริ“ ”

เริาการิจะนุ�ยามคุ�าทางจริ�ยธริริม จะต.องนุ าเอาส��งอ"�นุท��ไม�อย/�ในุวง

จริ�ยธริริมมาอธ�บาย เช�นุ การินุ�ยามว�า ส��งท��ด� คุ"อ ส��งท��คุนุส�วนุใหญ�“

เห7นุชอบ ในุท��นุ�0เริานุ�ยาม ด� ด.วย คุวามเห7นุชอบของคุนุส�วนุ” “ ” “

ใหญ� ” ซ��งเป,นุปริากฏิการิณท��เก�ดก�นุคุนุในุส�งคุม (ปริากฏิการิณด�งกล�าวม�ใช�ปริากฏิการิณทางศ�ลธริริม) ส�งคุมเป,นุปริากฏิการิณท��เก�ดข�0นุในุโลก และโลกก7เป,นุส�วนุหนุ��งของธริริมชาต� ด�งนุ�0นุคุวามเห7นุชอบของคุนุส�วนุใหญ�ก7เป,นุปริากฏิการิณธริริมชาต�ท��เก�ดข�0นุ

42

จริ�ยศาสตริ

ในุกริณ�นุ�0 เริาเอาส��งธริริมชาต� (คุวามเห7นุชอบของคุนุส�วนุใหญ�) มานุ�ยามศ�พททางจริ�ยธริริม ท าให.เริาสามาริถือธ�บายคุ�าทางจริ�ยธริริมได.โดยใช.ศ�พทท��อย/�นุอกวงจริ�ยธริริม

2.2 อธริริมชาต�น�ยม (Non-naturalism)

ถื"อว�า เริาไม�สามาริถืนุ�ยามคุ�าทางจริ�ยธริริมได. เพริาะคุ�าทางจริ�ยธริริมม�ได.เก��ยวข.องก�บข.อเท7จจริ�งหริ"อปริากฏิการิณในุธริริมชาต� จ�งไม�สามาริถืจะนุ�ยามได.โดยใช.ส��งธริริมชาต�หริ"อข.อเท7จจริ�งมาอธ�บายเพริาะเป,นุคุนุละเริ"�องก�นุ

อธริริมชาต�นุ�ยม เห7นุด.วยก�บธริริมชาต�ในุแง�ท��ว�า การินุ�ยามศ�พทจริ�ยะหนุ��งด.วยศ�พทจริ�ยะอ"�นุนุ�0นุไม�ได. เพริาะม�นุไม�ได.อธ�บายอะไริแก�เริา แต�ไม�เห7นุด.วยก�บธริริมชาต�นุ�ยมในุแง�ท��นุ าเอาศ�พทนุอกวงจริ�ยธริริมมาอธ�บายศ�พททางจริ�ยธริริม เช�นุ บอกว�า ส��งท��ด� คุ"อ ส��งท��คุนุส�วนุใหญ�เห7นุชอบ เป,นุการิพ/ดคุนุละเริ"�องก�นุ

ม�วริ (G.E. Moore 1873-1958) นุ�กปริ�ชญาฝ่Iายอธริริมชาต�นุ�ยม บอกว�า การินุ�ยามคุ�ณสมบ�ต�อ�นุหนุ��งด.วยคุ�ณสมบ�ต�อ�กอ�นุหนุ��งเช�นุนุ�0 เป,นุข.อผ�ดพลาดหริ"อการิว�บ�ต� (Fallacy) อย�างหนุ��งในุการินุ�ยามศ�พท และการินุ�ยามศ�พทจริ�ยธริริมด.วยส��งธริริมชาต� เป,นุการิกริะโดดข.ามจากข.อเท7จจริ�งไปส/�คุ�าทางจริ�ยธริริม เริ�ยกว�า การิว�บ�ต�ทางธริริมชาต�นุ�ยม (Naturalistic Fallacy)

ม�วริ เห7นุว�า การิจะนุ�ยามส��งใดส��งหนุ��ง ส��งนุ�0นุต.องเป,นุส��งเช�งซ.อนุ คุ"อ ม�ส�วนุปริะกอบหลายอย�าง และเริานุ�ยามได.โดยบอกส�วนุปริะกอบต�าง ๆ ของม�นุ แต�ว�าคุ�าทางจริ�ยธริริม เช�นุ ด� เป,นุ“ ”

เช�งเด��ยวไม�ม�ส�วนุปริะกอบ จ�งนุ�ยามไม�ได. เริาสามาริถืริ/ .จ�ก ด� “ ” ได.โดยการิส�มผ�สโดยตริง ด�ก7คุ"อด�“ ”

2.3 อาริมณน�ยม (Emotivism)

43

จริ�ยศาสตริ

ปฏิ�เสธการิม�อย/�ทางคุ�าทางจริ�ยธริริม คุวามด� คุวามช��ว ไม�ม�อย/�จริ�ง การิพ/ดว�าส��งหนุ��งด�หริ"อเลวนุ�0นุ ไม�ม�คุวามหมายอะไริ เป,นุเพ�ยงการิแสดงอาริมณหริ"อคุวามริ/ .ส�ก ท��ผ/.พ/ดม�ต�อส��งนุ�0นุเท�านุ�0นุ

ด�งนุ�0นุ ถื.าแดงพ/ดว�า ส��งนุ�0ถื/ก ด าพ/ดว�า ส��งนุ�0ผ�ด คุนุท�0งสองด/เหม"อนุโต.แย.งก�นุ แต�ในุคุวามเป,นุจริ�งเขาม�ได.โต.แย.งก�นุเลย ต�างฝ่Iายต�างก7เพ�ยงแสดงคุวามริ/ .ส�กของตนุท��ม�ต�อส��ง ๆ หนุ��ง

ล�ทธ�นุ�0 จ�งนุ�ยาม ด� ไม�ได. เพริาะม�นุไม�ม�คุวามเป,นุจริ�งในุโลก“ ”

ภิายนุอกริ�บริองม�นุ เป,นุเพ�ยงคุ าท��เริาใช.เม"�อพอใจก�บส��งหนุ��งเท�านุ�0นุ ส�วนุอธริริมชาต�นุ�ยม บอกว�า ด� นุ�ยามไม�ได. เพริาะเป,นุส��งเช�งเด��ยว“ ”

7. สริ�ป

เนุ"0อหาทางจริ�ยศาสตริ ม� 3 ปริะเด7นุใหญ� ๆ คุ"อ1. ป5ญหาเก��ยวก�บส��งม�คุ�าหริ"อส��งท��ด�ส าหริ�บมนุ�ษย ม�คุ าตอบ 2

ล�ทธ�คุ"อ 1)ส�ขนุ�ยม ท��ถื"อว�า คุวามส�ขเป,นุส��งด�ส าหริ�บมนุ�ษย และ 2) อส�ขนุ�ยม ท��ถื"อว�าป5ญญาคุวามริ/ .และคุวามสงบของจ�ตเป,นุส��งม�คุ�าส าหริ�บช�ว�ต 3) มนุ�ษยนุ�ยม ถื"อว�า ริ�างกายและจ�ตใจม�คุวามส าคุ�ญเท�าก�นุ คุวริให.คุวามส�ขท�0งแก�ริ�างกาย และพ�ฒนุาด.านุจ�ตใจไปพริ.อมก�นุ คุวามส�ขสบายเป,นุอาหาริทางกายฉ�นุใด ป5ญญาคุวามริ/ .และคุวามสงบส�ขของจ�ต ก7เป,นุอาหาริทางใจฉ�นุนุ�0นุเหม"อนุก�นุ

2. ป5ญหาเก��ยวก�บเกณฑ์ต�ดส�นุจริ�ยธริริม ม�คุ าตอบ 2 ล�ทธ� คุ"อ 1) ส�มพ�ทธนุ�ยม ถื"อว�า เกณฑ์ต�ดส�นุจริ�ยธริริมม�ล�กษณะส�มพ�ทธ คุ"อ ไม�แนุ�นุอนุตายต�วแต�ข�0นุอย/�ก�บป5จจ�ยอ"�นุ ๆ เช�นุ บ�คุคุล ส�งคุม กาลเวลา และสภิาพแวดล.อม 2) ส�มบ/ริณนุ�ยม ถื"อว�า เกณฑ์ต�ดส�นุจริ�ยธริริมต.องม�ล�กษณะแนุ�นุอนุตายต�วโดยไม�ข�0นุก�บป5จจ�ยใด ๆ

3. ป5ญหาเก��ยวก�บคุ�าทางจริ�ยธริริม ม�คุ าตอบ 3 ล�ทธ� คุ"อ 1)

ธริริมชาต�นุ�ยม ถื"อว�า คุ�าทางจริ�ยธริริมม�อย/�จริ�ง และสามาริถืนุ�ยามได.โดยใช.ศ�พทนุอกวงจริ�ยะมานุ�ยามได. 2) อธริริมชาต�นุ�ยม ถื"อว�า

44

จริ�ยศาสตริ

คุ�าทางจริ�ยธริริม ม�อย/�จริ�งเช�นุก�นุ แต�ไม�สามาริถืนุ�ยามได.เพริาะเป,นุส��งเช�งเด��ยว 3) อาริมณนุ�ยม ถื"อว�า คุ�าทางจริ�ยธริริม ไม�ได.ม�อย/�จริ�ง เป,นุเพ�ยงคุวามริ/ .ส�กหริ"ออาริมณของผ/.พ/ดเท�านุ�0นุ 21

หน�งส(ออ�านค,นคว,าเพิ�3มเต�ม1. ก�ริต� บ�ญเจ"อ. แกั�นปริ�ชญาป5จจ�บ�น. กริ�งเทพ ฯ : ไทย

ว�ฒนุาพานุ�ช, 2522.

2. ว�ทย ว�ศทเวทย,ศ.ดริ. จริ�ยศาสตริเบ(2องต,น. กริ�งเทพ ฯ : อ�กษริเจริ�ญท�ศนุ, 2532.

3. ---------------. ปริ�ชญาท�3วไป. กริ�งเทพ ฯ : อ�กษริเจริ�ญท�ศนุ, พ�มพคุริ�0งท�� 10.

4. เด"อนุ คุ าด�, ดริ. ป5ญหาปริ�ชญา. กริ�งเทพ ฯ : โอเด�ยนุสโตริ, 2530.

5. ส�จ�ตริา ริณริ"�นุ, ผศ. ปริ�ชญาเบ(2องต,น. กริ�งเทพ ฯ : อ�กษริาพ�พ�ฒนุ, 2532.

6. พริะเมธ�ธริริมาภิริณ (ปริะย/ริ ธมLมจ�ตLโต). ปริ�ชญากัริ�กัโบริาณ. กริ�งเทพ ฯ : มหาจ�ฬาลงกริณริาชว�ทยาล�ย, 2532.

7. ริาชบ�ณฑ์�ตยสถืานุ. พิจนาน�กัริมศ�พิทปริ�ชญา อ�งกัฤษ-ไทย.

กริ�งเทพ ฯ : อมริ�นุทริ พริ�0นุต�0ง กริ� Nพ, 2532.

8. ช�ชช�ย คุ�.มทว�พริ. จริ�ยศาสตริ : ทฤษฎี�และการิว�เคุริาะหป5ญหาจริ�ยธริริม. กริ�งเทพฯ : บริ�ษ�ท เคุล7ดไทย, 2540.

21 สริ�ปคุวามจาก ปริ�ชญาเบ"0องต.นุ โดย ส�จ�ตริา ริณริ"�นุ, 2532 * 83-92

45

top related