cümlenin öğeleri

CÜMLENİN ÖĞELERİCÜMLENİN ÖĞELERİ

YüklemYüklem• Yüklem cümlenin en önemli temel öğesidir.• Bir düşüncenin tam olarak bildirilmesini, bir

anlamın ortaya konmasını sağlar.-Geldik.-Üşüdü.-Hastadır.-Bu dolapta kitaplar var.-Bu kitapları bana ver.

Yüklem her türlü Yüklem her türlü kelimeden oluşabilirkelimeden oluşabilir

• Sağdaki kitap Akın’ınmış. (isim)

• Kırmızı araba çok güzeldi.(sıfat)

• Beni suçlayan sensin. (zamir)• Sahil havası tam bana göre. (edatlı)

• Yazarın hiç kullanmadığı kelime ve’ymiş. (bağlaç)

• İki lafının biri ah’tır. (ünlem)

Yüklem çok kelimeden de Yüklem çok kelimeden de oluşabiliroluşabilir

• Bu işle başa çıkamam. (deyim, bileşik fiil)• Sınavı geçemediği için şimdi suratından

düşen bin parça. (deyim, bileşik fiil)• Yere düşen şey çelik tencerenin cam

kapağındaki plastik kısmın vidasındaki pulmuş. (isim tamlaması, sıfat tamlaması)

• Bu soru kolay değil. (edatlı)

Yüklemleri BulunYüklemleri Bulun

• Ayşe şarkı söyledi.

• Merdivenlerden yavaş çıkınız.

• Birisi konuşurken dinleyelim

• Düzenli çalışmak, başarıyı artırır.

ÖzneÖzne

• Özne, yükleme sorulan “ne, kim” sorularının cevabıdır.

• Öğretmenim buraya geldi. (Gelen kim?)

• Babam bizi çok sever. (Seven kim?)

• Bu disket bozuk. (Bozuk olan ne?)

• Çayın rengi koyu. (Koyu olan ne?)

Gizli özneGizli özne

• Cümlede özne yoksa yüklemin kişisi yüklemin çekiminden çıkarılabiliyorsa bu durumda cümlede gizli özne vardır.

• Akşama doğru beni aradı. (Arayan kim?- o)

• Hızla aşağı düştü. (Düşen ne?- o)

Sözde özneSözde özne

• Edilgen çatılı fiillerin öznesine sözde özne denir. Sözde özne yapılan işten etkilenir.

• Sabahleyin ağır yemek yenmez.

• Bu kadar yol yürünmez.

• Gecekondular belediye tarafından yıkıldı.

Her cümlenin öznesi olmak Her cümlenin öznesi olmak zorunda mı?zorunda mı?

• Her cümlede özne olmak zorunda değil. Aşağıdaki cümlelerin öznesi yoktur.

• Bu vakitte yola çıkılmaz.

• Kasabaya bu giysilerle gidilmez.

NesneNesne

• Nesne, özneyi bulduktan sonra yükleme sorulan “ne, neyi, kimi” sorularının cevabıdır. Fiilin bildirdiği iş genelde nesne üzerinde gerçekleşir.

- Annesi çantasını hazırladı.

- Müdür Bey konuşmasını bitirdi.

-Saati kendisi tamir etmiş.

Belirtili NesneBelirtili Nesne

• İsmin –i halindedir. Neyi ve kimi sorularıyla bulunur.

• Çiçekleri getirdi.

• Hediyeyi aldı.

Belirtisiz NesneBelirtisiz Nesne

• İsmin yalın halinde bulunur. Yükleme sorulan ikinci “ne” sorusunun cevabıdır.

• Çiçek getirdi.

• Hediye aldı.

Dolaylı TümleçDolaylı Tümleç

• -e , -de , -den ekini alan tümleçlerdir. Yönelme , bulunma ve ayrılma anlamları taşır.

• Nereye , nerede , nereden• Kime , kimde , kimden• Neye , neden sorularıyla bulunur.

Zarf TümleciZarf Tümleci Yüklemi zaman ,durum , azlık -

çokluk , yön ve neden bakımından tamamlayan öğelerdir.

• Yazıyı güzel yazdı.

• Şiirini hızlı okudu.

• Yaşlılıktan yürüyemiyor.

• Bunları şüphesiz gördüm.

Cümle dışı unsurlarCümle dışı unsurlar• Cümlede cümle öğelerinin dışında da bazı

unsurlar bulunabilir. Cümle öğelerine dâhil edilemeyen bu gibi parçalara cümle dışı unsur denir. Cümle dışı unsurlar çeşitlidir.

• - Bağlaçlardan oluşabilir.• - Seslenmeler cümle dışı unsurdur.• - Bazı arasöz ve aracümleler cümle dışı

unsurdur.

• •

SorularSorular

• Aşağıdaki cümlelerin hangisi yalnızca özne ve yüklemden oluşmuştur?

A)Orhan Pamuk tüm romanlarıyla edebiyat dünyamızda en çok tartışılan romancı olmuştur.

B)Sinemanın başlangıcından beri şairlerin şiirlerinde bu sanat dalıyla ilgi kurdukları görülmüştür.

C) “Şu şiiri beğendim” dediğimiz zaman, o şiirin, mutlaka bize hitap eden bir yönü vardır.

D)Karanlığa ve umutsuzluğa karşı çıkmak sanatın, edebiyatın doğasındadır.

Birçok yapıtında çocuk sevgisini dile getirmiş olan Dağlarca, “Ağır Hasta” şiirinde de ağır hasta bir çocuğun kendisi, çevresi ve özlemleriyle ilgili hissettiklerini büyük bir duyarlılıkla yansıtıyor.

Bu cümlenin öğeleri aşağıdakilerin hangisinde sırasıyla verilmiştir?

A)Dolaylı tümleç-Özne-Nesne-Zarf tümleci-Yüklem

B)Özne-Dolaylı tümleç-Zarf tümleci-Nesne-Yüklem

C)Özne-Dolaylı tümleç-Nesne-Zarf tümleci-Yüklem

D)Dolaylı tümleç-Nesne-Özne-Zarf tümleci-Yüklem

• “Hilmi Yavuz şiir ile felsefe arasındaki bağları, ayrılıkları vurguladığı bir söyleşide benim de ilgi alanıma giren kimi kavramlara değiniyor.”

Yukarıdaki altı çizili bölüm cümlenin hangi öğesidir?

A)Zarf tümleci

B)Dolaylı tümleç

C)Özne

D)Nesne•

• Aşağıdakilerin hangisi sadece özne ve yüklemden oluşmuştur?

A)Şaire göre, şiirde anlatılan şey aslında her zaman için insanın iç dünyasıdır.

B)Ömer Seyfettin in toplumsal sorunlara uzak kalmadığını kanıtlayan yapıtları çoktur.

C)Her toplumda, dünyayı eline alıp değiştirmeye çalışanlar yazardır öncelikle.

D)İkinci Yeni şairlerinden olan Turgut Uyar, şiirde güncelliğe yer veren bir şairdir.

• “II. Meşrutiyet daha ilk yıllarında, halkta özgürlüğü hayata geçirme bilinci yaratmıştı.”

Yukarıdaki cümlenin öğelerini bulabilmek için yükleme aşağıdaki sorulardan hangileri sırasıyla sorulmalıdır?

A)Ne-Ne zaman-Kimde-Ne

B)Ne zaman-Ne-Kimde-Ne

C)Kimde-Ne-Ne zaman-Ne

D)Ne zaman-Kimde-Ne-Ne

E)Kim-Ne zaman-Kimde-Ne

I- Ben kendimi denemeci ve yenilikçi sayarım.

II- Fakir Baykurt bu konuya farklı bir açıdan bakar.

III-Sıradan bir insan bir sanatçının yazdığı gibi yazamaz.

IV-Bu romanı bitireceğine söz vermiştim kendime.

V- Okul kitaplarına yazılacaklar ince elenip sık dokunmalı.

Yukarıdaki numaralanmış dizelerin hangi ikisinde zarf tümleci vardır?

A)I ve II

B)I ve V

C)II ve III

D)III ve V

E)IV ve V

Aşağıdaki cümlelerden hangisi yalnızca yüklemden oluşmuştur?

A)Omuzlarının üzerinde kendi kafasını taşıyan çok az insan tanıyorum.

B)Bir şairin adının sadece ve sadece şiiriyle öne çıkacağına inanan biriyim.

C)Her ülke şiirinin kendine göre bir rengi olduğunu söylerdi Cemal Süreya.

D) “Devlet Ana” Kemal Tahir’in üzerinde en çok tartışılan romanı olmuştur.

• .Genç gazetecileri değil de onların düşürüldüğü durumu ve geçerli anlayışı eleştiriyorum.

• Yukarıdaki cümlenin öğe dizilişi aşağıdakilerden hangisidir?

A)Özne-Yüklem

B)Dolaylı tümleç-Yüklem

C)Zarf tümleci-Yüklem

D)Belirtili nesne-Yüklem

E)Yüklem-Nesne-Yüklem