aldol - hilminamli.baun.edu.trhilminamli.baun.edu.tr/lisanssem/ls2008-2009/eda_arslan_aldol... ·...

ALDOLALDOLKONDENSASYONLARIKONDENSASYONLARI

•

Enolat anyonlarının aldehit ve ketonlara katılması

•

Aldol katılma ürününden su ayrılması•

Sentetik uygulamaları

•

Aldol katılmalarının geri dönüşümlülüğü

•

Asit katalizli aldol kondensasyonları•

Çapraz aldol tepkimeleri

•

Uygulamalı çapraz aldol tepkimeleri

•Aldol Tepkimesi: Enolat Anyonlarının Aldehit

ve Ketonlara Katılması•

Asetaldehit, seyreltik NaOH ile oda sıcaklığında (veya altında) tepkimeye sokulduğunda, 3-hidroksibütanali oluşturan bir dimerleşme meydana gelir.

•

3-hidroksibütanal

hem aldehit hem alkol olduğu için ALDOL ismi verilmiştir ve bu genel türdeki tepkimeler aldol katılmaları veya aldol tepkimeleri olarak isimlendirilmiştir.

Tepkime;

Mekanizma;

•Aldol Katılma Ürününden Su Ayrılması

• Eğer aldol içeren bazik karışım ısıtılırsa(önceki örnek), su ayrılması meydana gelir ve 2-bütenal oluşur.

•

Geri kalan alfa-hidrojenlerin asitliği nedeniyle ve ürünün içerdiği konjuge ikili bağı tarafından kararlı kılması nedeniyle su ayrılması kolayca meydana gelir.

Aldol katılma ürününden su ayrılması;

• Bazı aldol tepkimelerinde, su ayrılması o kadar kolay gerçekleşir ki ürün aldol halinde elde edilemez, yerine türevi

olan enal(alken aldehit)

elde edilir. Aldol katılması yerine bir ALDOL KONDENSASYON u meydana gelir.

•

Bir kondensasyon tepkimesi, moleküllerin, su veya alkol gibi küçük bir molekülün moleküller arası ayrılmasıyla birbirine bağlandığı bir tepkimesidir.

Tepkime;

•SENTETİK UYGULAMALARI

•

Aldol tepkimesi, alfa-hidrojen içeren aldehitlerin genel bir tepkimesidir.

• Örneğin propanal sulu NaOH çözeltisi ile tepkimeye girerek 3-hidroksi-2-

metilpentanal verir.

•

Aldol tepkimesi, organik sentezlerde önemlidir, çünkü bize iki küçük molekülün aralarında karbon-karbon bağı oluşturarak bağlandığı bir yöntem sağlar.

•

Aldol ürünlerini, iki fonksiyonel grup (-OH ve –CHO) içermesi nedeniyle, başka tepkimelerde de kullanabiliriz.

Sentetik uygulamalara örnek;

•

Ketonlar da baz katalizli aldol katılmalarına uğrarlar fakat onlar için denge yeğlenmez.

•

Bununla birlikte, tepkime, oluşan ürünün bazla temas etmeden uzaklaştırılmasına imkan veren özel bir cihaz içerisinde yapılarak bu karmaşıklığın üstesinden gelinebilir.

•

Ürünün uzaklaştırılması dengeyi sağa çevirir ve birçok ketonunda başarılı aldol katılması vermesine imkan sağlar.

Örneğin; aseton aşağıdaki gibi tepkime verir;

Aldol Katılmalarının Geri Dönüşümlülüğü;

•

Aldol katılması geri dönüşebilir.Örneğin, eğer asetondan elde edilen aldol katılma ürünü kuvvetli bir bazla ısıtılırsa, çoğunlukla aseton içeren denge karışımına geri döner.Bu tür tepkimelere RETRO- ALDOL tepkimeleri denir.

Tepkime;

Asit-katalizli Aldol Kondensasyonları;

•

Aldol kondensasyonları asit katalizle de yapılabilir. Örneğin; asetonun hidrojen klorür ile etkileştirilmesi bir aldol kondensasyon ürünü olan 4-metil-3-penten-

2-onun oluşumuna yol açar.•

Genel olarak, asit-katalizli aldol tepkimeleri başlangıçta oluşan aldol katılma ürününden su ayrılmasına neden olur.

Çapraz Aldol Tepkimeleri;•

İki farklı karbonil bileşiği ile başlayan aldol tepkimesine ÇAPRAZ ALDOL tepkimesi denir.

• Eğer her iki reaktant da alfa- hirdojenler içeriyorsa bu tepkimeler

karmaşık bir ürünler karışımı vereceğinden, sulu NaOH çözeltisi kullanılarak yapılan çapraz aldol kondensasyonunun sentetik önemi çok azdır

Örneğin; eğer asetaldehit ve propanal kullanarak çapraz aldol katılması

yapsaydık, en az dört ürün elde ederdik;

Uygulamalı Çapraz Aldol Tepkimeleri;

•

NaOH gibi bir baz kullanılarak yapılan çapraz aldol tepkimeleri, reaktantlardan biri alfa-hidrojen içermediğinde ve bu yüzden enolat anyonu oluşturmadığı için kendi kendine kondensasyona uğramadığında kullanışlıdır.

• Diğer yan tepkimeler, bu bileşen baz içerisine konulup, daha sonra bu karışıma alfa-hidrojenli bileşik yavaşça ilave edilerek önlenebilir.

• Bu şartlar altında, alfa-hidrojenli reaktantın derişimi daima azdır ve bu reaktantın çoğu enolat anyonu olarak bulunur.

•

Meydana gelen ana tepkime enolat anyonu ile alfa-hidrojensiz bileşik arasındadır.

EDA ARSLAN

200620105003 Kimya II. Öğretim

3. sınıf 2009