66. türkiye jeoloji kurultayı cvm ltd. Şti. bildirisi (4 nisan 2013)

Çok Kriterli Karar Verme

Yönteminin

(CKKVY)

Afet Bilgi Sistemine Uygulanması

Çağla Çetin, Nefise Yaman, Levent Sabah, Can Ayday

Nisan 2013

İçerik

• AHP Nedir ?

• AHP’nin Getirileri

• AHP Yöntemi

• Afet Bilgi Sisteminde AHP Uygulaması

AHP Nedir?

• 1970’li yılların başında,

Thomas L. Saaty tarafından

geliştirilen AHP tekniği, problemin

önceden tanımlanan

kriterlerinin, karar verici (uzman)

tarafından göreceli önemlerinin

belirlenmesine ve daha sonra her bir

kritere göre karar alternatifleri

arasında seçim yapılabilmesine

olanak tanımaktadır.

AHP Getirileri

• AHP tekniğinin en önemli getirisi, sayısal

olarak belirlenebilecek objektif yargılar ile,

sübjektif nitelikli yargıları bir arada

bulundurabilmesidir.

• Ayrıca kullanım kolaylığı da tekniğin bir

diğer önemli getirisidir.

• Belirlenen amaç ve ölçütler doğrultusunda

en uygun seçimi belirlemek,

... devam

• Ölçüt ve seçeneklerin sayılarının çok

olması durumunda kolay ve hızlı karar

vermek,

• Çeşitli bilgileri değerlendirmede kontrolü

sağlamak için.

AHP Yöntemi

• Birden fazla ölçütü ve seçeneği bir arada

değerlendirilerek en uygun seçimin

yapılmasını sağlayan matematiksel bir

yöntemdir.

• AHP Yöntemi için;

1. Problemin amacının ortaya konması

gerekmektedir.

2. Ölçütlerin belirlenmesi gerekmektedir.

3. Seçeneklerin belirlenmesi gerekmektedir.

... devam

• Bu yöntem Kütahya iline ait ilçelerin

deprem riski bakımından durumlarını

ortaya çıkarılması amacına yöneliktir.

• Belirlenen ölçütler göre seçeneklerin

birbirleriyle kıyaslanmasını ve

puanlanmasını sağlamaktadır.

Afet Bilgi Sisteminde AHP Uygulaması

• Amaç: Kütahya ilinin ilçelerinin deprem

riski bakımından durumlarını ortaya

çıkarmak.

• Kullanılan Ölçütler:

1. Litoloji, deprem bakımından riskli yerler

2. Aktif Fayların özellikleri,

3. Deprem Dış Merkezleri,

... devam

• Seçenekler:

• Kütahya il sınırları içinde bulunan ilçeler.

• Sınırlar içinde 13 ilçe bulunmaktadır.– Altıntaş, - Gediz - Çavdarhisar

– Aslanapa, - Hisarcık - Şaphane

– Domaniç, - Pazarlar - Merkez ilçe

– Dumlupınar, - Simav

– Emet - Tavşanlı

Çalışma Alanı

Ölçütlerin Tanımlanması

Ölçüt 1 : Litoloji Haritası

Ölçüt 2 : Fay Haritası

Kriter 3 : Deprem Dış Merkezi Haritası(Büyüklüğü 4 üzerinde olan deprem noktaları)

Tüm katmanların birlikte görünümü

Afet Bilgi Sisteminde

AHP Arayüzünün Kullanımı

• Bu çalışmada AHP arayüzü geliştirilerek Afet

Bilgi Sistemi içine yerleştirilmiştir.

• AHP arayüzü Afet Bilgi Sistemi ile birlikte

kullanılmaktadır.

• AHP arayüzünde 2 farklı Ölçüt ile

çalışılabilmektedir;

1. Doğal Ölçütler,

2. İnsana bağlı ölçütler

... devam

• Her seçenek (ilçe) için belirlenen 3 ölçüt

değerleri programa eklenmekte ve hesapla tuşu

ile her ilçenin diğer ilçelere göre doğal

nedenlerle olası deprem riski hesaplanmaktadır.

• Doğal nedenlerle hesaplanacak sonuçlara 8

adete kadar içinde insan faktörü olan (hastane

sayısı, personel sayısı, yatak kapasitesi vs) ek

ölçüt eklenerek, doğal nedenlerle oluşan riski

azaltmaya yönelik işlemler yapılabilmektedir.

Ölçütlerin Önem Derecesi Belirlenir…

Kriterler önem derecelerine göre

1 ile 9 arasında puanlanır…

Seçeneklere (İlçelere) veriler eklenir

ve

hesaplama işlemleri yapılır

Litoloji İçin Hesaplama

Fay uzunlukları için hesaplama

Büyüklüğü 4 ve üzerinde olan deprem dış

merkezleri için hesaplama

Belirlenen 3 ölçüte göre her ilçe için

hesaplanan olası Deprem Riski sonucu

Ek ölçütlere göre (insan faktörüne

göre) İşlemler

• Örnek çalışmada 7 adet ek ölçüt ele

alınmıştır.• Hastane Sayısı (Ölçüt 1)

• Yataklı Kurum Sayısı (Ölçüt 2)

• Medikal Sayısı (Ölçüt 3)

• Eczane Sayısı (Ölçüt 4)

• Laboratuvar Sayısı (Ölçüt 5)

• Spor Salonu Sayısı (Ölçüt 6)

• Barınak sayısı (Ölçüt 7)

... devam

• Şekilde ek ölçüt olarak hastane sayısı

gösterilmektedir.

• Her ilçe için ilgili ölçütlerin verileri eklenip

hesapla tuşuna basıldıktan sonra insan faktörlü

ek ölçütlerin sonucu hesaplanmakta ve bu sonuç

ile doğal nedenlerle oluşabilecek sonuçlar ile bir

birleşik sonuç hesaplanmaktadır.

• Bu sonuca göre ilçelerin maddi imkanları arttıkça

olası deprem risklerinin düştüğü görülmektedir.

İlçelerin hastane sayıları…

Doğal – Maddi – Bileşik Sonuçlar…

Hesaplama ile İlgili Bir Örnek

• Örnek çalışmada için Ölçüt 2 ele alınmıştır.

• Ölçüt 2 Yataklı Kurum Sayısına karşılık

gelmektedir.

• Merkez ilçede yataklı kurum sayısı 56 iken, bu

durumda risk puanı 78.3 olmaktadır.

• Yataklı Kurum sayı değerini 5 adet olarak

azaltılmasıyla risk puanı değerinin 80.8

olmasına neden olmaktadır.

... devam

Sonuç

• Birleşik deprem risk oranının % 4.61’den

%5.22’e yükseldiği anlaşılmıştır.

... devam

• Bu çalışma 19 Mayıs 2011 Simav Depreminden

önce yapılmıştır.

• Bu çalışma sonucunda deprem öncesi Kütahya

ili sınırları içinde en riskli ilçenin Simav ilçesi

olduğu belirlenmiştir.

Teşekkürler..