1963 2013 nĂm mƯƠi nĂm nhÌn lẠi - sachhiem.net · 1963 – 2013: năm mươi năm nhìn...
Post on 30-Aug-2019
6 Views
Preview:
TRANSCRIPT
-
1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt
1
1963 2013
NM MI NM NHN LI
TP I
Tuyn tp ca 99 tc gi
v nhng li Ph phn ca 100 Chng nhn
v ch Ng nh Dim
-
1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt
2
-
1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt
3
Thomas Ahern, Jr. V Bng o Vn Bnh Nguyn
Vn Bng Peter Brush Nguyn Tr Cm Nhm
Caravelle Niguel Cawthorn V Ng Chiu V
Hong Chng L Cung Tiu Dn Cao Th Dung
L Nguyn Diu Trn Quang Diu Trn Quc i
Phan Quang n Chnh o Cao Hu in
Lng Hu nh Trn Kim on Trn Vn n
Phan Lc Giang ng Gp Gi Bobby Ghosh
Nguyn Phan Hong L Mnh Hng Nguin Ngu
KHHB Bi Kha Nguyn Kha Vn Xa H S
Khu Bo Quc Kim Phan K Php Lc Trn
Lm Thi Kim Lan Nguyn Lang Nguyn Hin L
Lchsvitnam.info Trn Hng Lin Khc H Linh
Trnh B Lc Hng Quc Lc L Nguyn Long
Chnh Lun Phm Trng Lut V Ti Lc Nguyn
Ly Avro Manhattan Honh Linh Mu Minh
Khng V Vn Mu Trn Chung Ngc nh Nguyn
Minh Nguyn L Chn Nhn L ng Nhin
Qun Nh Trn Ngc Nhun Hong Nguyn Nhun
L Xun Nhun James Olsen Lloyd Phm
Nguyn Hu Phim O.V.V. Nguyn K Phong
Trn Gia Phng L Qun Phng Qun Nguyn
Mnh Quang V Vn Su Nguyn Tng Tm
Minh Tn Nguyn Thi L Quang Thi Nguyn Hy
Thn Minh Thnh Nguyn Tng Thit Cao Huy
Thun Ng nh Thc Vn Th Trn Vn Thng
Trn Tam Tnh Ng c Trit Nguyn Vn Trung
Nguyn Quc Tun Nguyn Tng Phm Tng
H Hu Tng Trn Th Vnh Tng L Tuyn
Phm Qu Vinh VirtualArchivist VTruong Huyn
V Hn Phong Quc V Nguyn Hnh Hoi Vy
Erich Wulff v
Li ph phn ch Ng nh Dim ca 100 Nhn chng
-
1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt
4
-
1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt
5
DN NHP
Na th k trc y, ti min Nam Vit Nam, mt bin c bi
hng lm chao nghing lch s v tr thnh mt trong nhng du
n quan trng trong dng sinh mnh dn tc vo h bn th k th hai
mi. Bin c l s sp ca ch c ti Ng nh Dim,
ko theo s ph sn ca mt sch lc ci o cp quc gia
ca Cng gio La M ti min Nam Vit Nam.
1963 2013! Nm mi nm tri qua Mt na th k l
khong thi gian di c th sot xt v suy nghim xem t bin
c ta rt ra c nhng bi hc lch s g. Tuy nhin, trong
nc, t lu, khng c mt cng trnh quy m no nghin cu v
trnh by mt cch ton din, nghim tc v cp nht hn v ch
Ng nh Dim. Cn hi ngoi, mt vi tr thc Cng gio c n
lc xt li bn cht v thnh qu ca ch ny, nhng v phi
mo ha lch s bin minh cho chy ti nn nhng tc
phm ca h va khng c gi tr lch s va thiu tiu chun tr thc.
Trong tnh hnh , s hnh thnh Tuyn Tp ny l mt ng
thi tr thc ch yu nhm ng gp vo 4 n lc:
1. Th nht l c kt li thnh mt chng liu lch s t c hai gc chng nhn v vn bn, ng gp thm vo vic kin
ton cc nghin cu tng lai v ch Ng nh Dim.
2. Th nh l lm sng t mt s ng nhn dy ln v nhng bin ng sau trn t nc ta, khin s tht v tnh b
bin dng ng sau nhng lng knh v bi m do mt s ngi
Vit v ngi nc ngoi v tnh hay c to ra.
3. Th ba l nhn din phn bin mt s xuyn tc v mo ha lch s ca tn d ch Ng nh Dim ti hi ngoi
ang tm cch nh tro s tht chy ti qu kh. N lc ny
c th l m mu, di hnh thc ny hay hnh thc khc,
thit lp mt ch Dim khng Dim trong tng lai ti
Vit Nam. iu bt hnh ny, nu xy ra, th s ch v li ch ca mt thiu s gio quyn m i ngc li li ch ca ton
th Dn tc.
-
1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt
6
4. V th t l n lc trao gi mt bi hc cho th h tng lai cnh gic h ng bao gi cho mt ch nh ch Dim
xut hin trn qu hng ta na.
V bn l do k trn, Tuyn Tp ny s khng c bn m
ch in vi mt s lng gii hn gi tng nhng c nhn hoc nh
ch no nghin cu ch ny m thi.
Trong qu trnh hnh thnh Tuyn Tp, vic thu thp ti liu
(m a s c ph bin rng ri trn Internet t nhiu nm qua)
v lin lc vi cc tc gi xin php l mt iu v cng kh khn, hu nh l bt kh thi nn xin cc tc gi thng cm v rng lng tha
th. Nht l khi c mt s t bi vit xut x t trong nc v/hoc c ph bin (trn bo giy) t trc 1975. Cho nn 122 bi vit
ca 99 tc gi, v 100 li nhn nh v ch Ng nh Dim trong
Tuyn Tp ny, d ch l mt s lng rt nh trong hng ni ti liu
c trong ln ngoi nc, nhng c l cng nhn din c
nguyn nhn, m t c bn cht v nh gi c cng ti ca ch
ny ri.
Ni dung cc bi vit c phn b thnh 8 Chng l d
truy cu theo tng ch hn l theo mt cu trc trnh by nht nh
no . V v Tuyn Tp di hn mt ngn su trm trang nn s
c chia thnh 3 Tp, pht hnh trong nm 2013 nh du mc
50 nm nhn li. Cui cng, chng ti xin trn trng cm t nhng tc gi c
bi trong Tuyn Tp 1963-2013 Nm Mi Nm Nhn Li ny.
Nhng tc gi , mt hay cn sng, a s l nhng chng
nhn v cng l, trong nhiu trng hp, nhng nn nhn, cho
nn ting ni ca h th trung thc, cn c ph bin rng ri v bo
lu lu di.
Trn trng,
Nh Xut bn Thien Tri Thuc Publications
P.O. Box 4805
Garden Grove, CA.92842-4805 - USA
-
1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt
7
MC LC Dn Nhp...5
Mc lc..7
TP I
Chng Mt - TI T TNG
H Phi dn tc th th no cng Phn dn tc
1- Ng nh Dim trong Lin minh M - Vatican Nguyn Mnh Quang..13
2- Hng y Francis Spellman v Chin tranh Vit Nam Trn Th Vnh Tng..34
3- Khi nc M chn ng minh L Nguyn Diu..46
4- Gio hi trong cn bo bng (Chng 3 - Thp gi v Li gm) Trn Tam Tnh....57
5- Ngh v hai Dng h Thng gia Hu Nguyn Hnh Hoi Vy.85
6- Bt cm Bo h ca Ng nh Khi V Ng Chiu su tm.....92
7- Th Ng nh Thc gi c Jean Decoux, Ton quyn ng Dng Ng nh Thc.......94
8- Tng Gim mc Ng nh Thc: Nhiu Tham vng Nhiu Cay ng, Vn Th ... 99 9- Jean Baptiste Ng nh Dim - Thi k cha nm quyn Chnh o..104
Chng Hai V U NN NI
on trng ai c qua cu mi hay
10- Kiu dn Cng gio thi Ng nh Dim Trn Lm......133
11- Danh t Cng gio: Ch v Ngha Nguyn Hy Thn. 148
12- Tng Gim mc Ng nh Thc: Thn quyn v Th quyn O.V.V ..156
-
1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt
8
13- Dy S di thi Dim Nguyn Hin L ....161
14- Gia nh S gia T Ch i Trng v Ch Ng nh Dim Virtualarchivis......163
15- S Thin v Thin Cha gio v Phng din Php l V Vn Mu....165
16- ng Cn Lao v cc T chc ngoi vi Trn Vn n ....174
17- ng Cn Lao L Xun Nhun ..178
18- Ch Ng nh Dim v Vn Bun bn Nha phin Phm Trng Lut....204
19- Nhng khng nh cht ngi Phm Tng..... ..210
20- Trm t ca mt tn ti t hnh H Hu Tng.....215
21- Gii ta B mt v Ci cht ca Tng Trnh Minh Th Tp ch Gp Gi s 112, 7-2-2003... ..222
22- Ti sao Ng nh Dim khng cho Tng L Quang Vinh cht ton thy, Trnh B Lc. .....226
23- ng Dim dung dng gin ip Vit Cng nhng li trit h lc lng chng Cng - Cao Th Dung.237
24- Vi V Th Tiu Di Ch Ng nh Dim .Virtualarchivis........243
25- Chuyn Th thao thi Ng nh Dim Huyn V ..247
26- Bo ch thi Ng nh Dim V Bng .257
27- Ng nh Dim v Dollar M Virtualarchivis ....273
28- Nhng nhn vt Vit Nam nhn tin ca CIA Bobby Ghosh...275
29- Ti khng ch trng hp tc vi ng Dim Phan Quang n... .278
30- Tuyn ngn ca 18 nhn vt thuc nhm T do Tin b gi Tng thng Dim, Nhm Caravelle......283
31- Trng hp gia nh Phan Lc Tuyn Phan Lc Giang ng ...290
-
1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt
9
32- V ca S quan v Binh bin 1960 b An ninh Dim
xm phm tnh dc, Trn Ngc Nhun ......... 294 33- Mt in hnh tn c ca nh Ng V Vn Su ....297
34- Nh v Nht Linh Nguyn Hu Phim....300
35- Xung quanh ci cht ca nh vn Nht Linh, 45 nm trc, Khc H Linh......317
36- Tng nim Nht Linh 7.7.1963 7.7.2008 Nguyn Tng Tm....321
37- Bi vn Truy iu Vn ho Nht Linh V Hong Chng..334
38- i hc Hu tranh u chng ch c (Phng vn gio s L Tuyn, Bch Khoa), Nguin Ngu ...337
39- Giai on Khi thy s Sp ca nn Nht Cng ha, Trn Vn Thng .. 366
40- T ng minh vi M n Tha hip vi Cng Honh Linh Mu...375
41- Tng thng Dim v Qun i M Ng c Trit v L ng Nhin...435
42- Ng nh Dim mun dng min Nam Vit Nam cho Cng sn , L Chn Nhn....445
Chng Ba CHNG NHN LCH S
Nghn nm bia ming vn cn tr tr
Ph phn ch Ng nh Dim ca 100 Chng nhn ..458
TP II
Chng Bn - BNH XE LCH S
Thin thi a li Nhn ha
Nguyn Thi - Nguyn Vn Bng - Avro Manhattan - Honh Linh
Mu - Hi Khng hc Vit Nam - L Mnh Hng - Nguin Ngu
- Peter Brush KHHB - Trn Chung Ngc - Nht bo Chnh Lun
22-7-1964 - L Xun Nhun - Nguin Hu Ng / Nguyn Vn Trung
Chng Nm - MA GIA BAN NGY
Nhng ngy bin v tro tr lch s ca tn d ch Dim
Phan K - Vtruong2602 - nh Nguyn - Bo Quc Kim - Minh
Thnh - L Xun Nhun - Trn Lm - Chnh o V Ng Chiu
-
1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt
10
Vn Xa H S Khu - Trn Quc i - L Nguyn Diu - Nguyn
Tng Thit - Nguyn Mnh Quang - Nguyn Tr Cm - Trn Quang
Diu - Trn Gia Phng - Nguyn Phan Hong James Olsen - Lloyd
Phm - L Qun Php Lc - Hng Quc Lc.
TP III
Chng Su KIM CNG BT HOI
Hoa sen trong bin la
Avro Manhattan - V Ng Chiu - V Ti Lc - Nguyn Lang - Erich
Wulff Qun Nh Phm Vn Minh - Chnh o - L Cung - Hong
Nguyn Nhun - Trn Kim on - Erich Wulff - Minh Nguyn -
Hn Phng Quc V - Lng Hu nh - L Quang Thi - Cao Hu
in - Nguyn Ly - Thi Kim Lan - o Vn Bnh - Trn Chung
Ngc - Cao Huy Thun
Chng By - LA T BI
Gi ht la vo xng da b ng
Lichsuvietnam.info - Phm Qu Vinh - Nguyn Quc Tun - Minh
Khng V Vn Mu - L Cung - Trn Hng Lin V Ng Chiu
Chng Tm - GI LI NGHN SAU
Suy nghim v mt s bi hc lch s
L Nguyn Long - Quang Phc V Vn Su - Qun Nh - Nguyn
Kha - Bi Kha - Thomas Ahern, Jr / Nguyn K Phong - Cao Huy
Thun - Su tm ca L Xun Nhun - Nigel Cawthorne - Tiu Dn -
Phng Qun - L Nguyn Diu
-
1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt
11
Chng Mt
TI T TNG
H Phi dn tc
th th no cng Phn dn tc
-
1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt
12
-
1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt
13
NG NH DIM
TRONG LIN MINH M-VATICAN
Nguyn Mnh Quang
Vi ch tm da vo M duy tr quyn lc Vit Nam,
thng 8 nm 1950, Vatican cho ngi a ng Ng nh Dim sang
Hoa K vn ng lin kt vi siu cng ny trong mt th lin
minh mi m cc nh vit s gi l Lin Minh M Vatican hay
Trc Washington Vatican (The Vatican Washington Axis) thay
th cho lin minh c Php v Vatican. Nh vy l Vatican t ng
b ri nc Php v Lin Minh Quc Thc Dn Php- Vatican coi
nh bt u tan v k t y.
Cng xin ni r l Lin Minh Quc Thc Dn Xm Lc
Php-Vatican do Vatican ch xng, vn bt ngun t mt Sc Lnh
Romanus Pontifex c ban hnh vo ngy 8/1/1454 trong thi Gio
Hong Nicholas V (1447-1455), khi s vn ng vo u th k th
17, cng do ngi ca Gio Hi La M l Linh-mc Alrexandre de
Rhodes ngh vi nc Php km theo vi bn tng trnh thnh
qu cng tc tnh bo ti Vit Nam v l th yu cu Php Hong
Louis XIV phi qun i chinh phc ng Dng ( c trnh by
y trong Chng 20.) V hon cnh kh khn lc , Php Hong
Louis XIV khng p ng c yu cu ca Gio Hi lc by gi.
Trong thp 1780, li cng ngi ca Gio Hi l Gim-mc Pigneau
de Bhaine ln li t Vit Nam em Hong T Cnh mi c 5 tui
n triu nh Php Hong Louis XVI, thnh cu vin tr qun s cho
Nguyn nh nh bi nh Ty Sn vi ch l Vatican v nc
Php s li dng cng n vin tr :
1.- Khuyn d Nguyn nh, mt khi chin thng, th phi
chiu theo nhng i hi Vatican v Php. Nu Nguyn nh
chiu theo th c Vatican v Php ln ln nm th thng
phong, p dng chnh sch c ng chn ln ng u nh
Vatican tng lm i vi Php trong thi Php Hong Henry
IV (1589-1610), dn dn p o v bin triu nh Vit Nam
tr thnh mt th chnh quyn tay sai cho c Vatican v Php.
-
1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt
14
2.- Nu Nguyn nh khng thnh cng hay khng tha mn
nhng i hi ca Vatican v ca Php, th cc nh truyn gio
ca Gio Hi ti Vit Nam s xi gic gio dn Vit Nam ni
lon, bt tun lnh chnh quyn, nhm to nn lon lc khp
ni, v mi xm o s l mt phin lon, lc by gi Gio
Hi mi cng khai nhy vo tha nc c th cu, kt hp vi
Php em qun n nh chim v thng tr Vit Nam.i Gio
Hi cng tin hnh sch lc ny East Timor my nm
va qua.
Gim-mc Pigneau de Bhaine i din cho phe ng Nguyn
nh, tim danh l i din cho Vit Nam, thng thuyt vi triu
nh vua Louis XVI v t c mt hip c k ti in
Versailles vo ngy 28-11-1787. Theo hip c ny, Php s vin tr
qun s cho Nguyn nh 4 chin hm, 1750 s quan v binh s, v
Nguyn nh phi nhng cho Php v Gio Hi La M mt s quyn
li. Nhng Hip c Versailles va k xong th nc Php ri vo
tnh trng khng hong ti chnh v kinh t do bt cng trong x hi
gy nn, ri lan sang lnh vc chnh tr v chuyn thnh Cch Mng
1789. V th m Php khng th vin tr cho Nguyn nh c.
Php b cuc, nhng Vatican vn khng nn lng v vn cn
bm ly Vit Nam. c Vatican trit ng h, Gim-mc
Pigneau de Bhaine nhn danh Vatican b tin ra mua sm sng n
v thu mn c mt s binh lnh nh thu em n vin tr cho
Nguyn nh nh bi nh Ty Sn.
Gio Hi La M thng dy l phi sng ngho. Sao ng
Gim-mc Pigneau de Bhaine ca Gio Hi tin ca u m giu
th? Nu khng phi do Vatican cung ng mua sm cc chin tu,
sng n cng nh trang tri tin tr lng cho qun lnh, qun c,
qun trang, qun dng v qun nhu trn y, th tin bc u ng
gim-mc ny mua sm chin tu, kh gii, tuyn m qun lnh, nui
qun v tr lng cho lnh? Nhng, li cng ch nhng mt ln
na, "mu s ti nhn, thnh s ti thin". Cng lao v tin ca b ra
vin tr th c, nhng nhng yu sch ca Gio Hi th li khng
c Nguyn nh (khi thnh cng l Gia Long), n b. Gim-mc
Pigneau de Bhaine v Hong T Cnh li sm ln thin ng,
khin cho Gio Hi tht bi nng n vn bi Bhaine-Nguyn nh.
Tuy nhin, nh ni trc y, k hoch xm thc ca Gio
Hi l mt k hoch di hn v trng k mai phc. Thua keo
ny, Gio Hi li by keo khc. Cui cng, vo u thp nin 1850,
-
1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt
15
Gio Hi cng thnh cng trong vic vn ng c chnh quyn
Php cng vi Gio Hi b cng b ca em qun n chinh phc
Vit Nam v Lin Minh Quc Thc Dn Xm Lc Phap-Vatican
thc s thnh hnh v tch cc hot ng k t y.
Tr li vn vn ng thnh lp Lin Minh Chng Cng Hoa
K-Vatican, cho k hoch ny c thnh cng, tt c nhng tn
ca Gio Hi ti Hoa K cng nh ti Php ty theo kh nng u
c huy ng gp cng vo vic vn ng vi chnh quyn Hoa
K lm p lc vi chnh quyn Php v Quc Trng Bo i a
ng Ng nh Dim v Vit Nam lm th tng. T b Ng nh
Nhu ra vo th th vi ng Bo i, B Nam Phng Hong Hu vi
tnh chn gi trong chn phong the, khi dn Kit La M ngi Php
cng vi ng Da-t Mouvement Republique Populaire (MRP) do
ng Da-t George Bidault lm ng trng cho n cc ng Hng Y
Spellman, Thng Ngh S John F. Kennedy, Thng Ngh Mike
Mansfield, Dn Biu Walter Judd, ng Ta Ti Cao Php Vin
William Douglas u c huy ng vn ng vo vic lm p lc
vi cc th lc lin h cho ng Dim v Vit Nam cm quyn.
Vic Vatican cho ngi dn ng Ng nh Dim sang M
giao cho Hng Y Francis Spellman vn ng nhng tn Da-t
c th lc trong chnh quyn Hoa K a ng ta (Ng nh
Dim) v cm quyn lm tay sai cho Gio Hi La M M c rt
nhiu sch s trnh by y . Di y l mt s sch s ni v s
tht lch s ny:
1.- Sch Vetnam: A History vit:
Dim ri Vit Nam vo nm 1950 vi danh ngha i d l nm
Thnh Vatican. Cui cng, ng ta i Hoa K v lu ng hai nm
Chng Vin Maryknoll Lakewood thuc tiu bang New Jersey,
lm nhng cng vic ra chn, lau sn nh v cu nguyn ging nh
mt ngi mi i tu. Quan trng hn, ng ta c gii thiu gp cc
v chnh khch ni nh Hng Y Francis Spellman ca a phn New
York, Thm Phn Ti Cao Php Vin William O. Douglas, Thng
Ngh S Mike Mansfield v Thng Ngh John F. Kennedy. ng
Dim bin minh cho trng hp ca ng vi mt l lun n gin c
th li cun c c nhng ngi bo th v t do. L lun n gin
ny l ng chng li c cng sn v thc dn Php thng tr Vit
Nam. Nh vy, ng tr thnh ngi i din cho ch ngha quc gia.
iu hp dn i vi Hng Y Spellman l ng Dim l mt tn
Kit La M. Nh vy m Hng Y Spellman tch cc ng h ng
-
1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt
16
Dim.ii
2.- Sch Vietnam: A Dragon Embattled vit:
Sau khi c chnh quyn Php cho php i d l Nm Thnh
La M, ng Dim ri Vit Nam vo thng Tm nm 1950. Trm
u tin, ng gh ng Kinh n thm ng Cng . ng ny
lu vong Nht t nm 1906. ng thi, ng Kinh, ng Dim
cng gp mt s ngi Hoa K. H dn d ng khi n th
Washington phi nn ni nhng g vi nhng nhn vt ng c tip
kin. ng Dim lu li Hoa K trong hai thng 9 v 10 nm 1950.
Trong thi gian ny, ng c lm quen vi mt s chnh khch
ngi Hoa K rt quan tm n Vit Nam nhng li khng hiu r
tnh cch phc tp v tnh hnh chnh tr v qun s ng Ding.
Lun c n gin ca ng Dim l nu chm c ch thc dn
v Vit Nam c c mt chnh quyn quc gia thc s th Vit Minh
s b nh bi nhanh chng. Hng Y Spellman, ngi m Gim-mc
Ng nh Thc em ng Dim n gii thiu, c l l ngi Hoa K
u tin ang tm mt tn Kit La M nh ng Dim lnh o
chnh quyn Vit Nam.
Thi k La M ca ng Dim rt ngn. y, ng c
Gio Hang XII tip kin, ri ng i Thy S, B v Php. Ti cc
nc ny, ng ni chuyn vi nhng ngi Vit lu vong. Nhng v
thy rng i vi Php, ng chng c c may no, ng tr li Hoa
K vo u nm 1951 v lu ng trong cc Chng Vin Maryknoll
New Jersey v Chng Vin Ossining New York. Thi gian ny
ko di ti hai nm v thnh thong ng i thuyt trnh ti cc i
Hc min ng v min Trung Ty. Nhiu ln ng i Th Hoa
Thnh n ni chuyn v cc chnh khch ngi Hoa K v
chim c cm tnh ca h i vi quan im ca ng. Trong
nhng chnh khch ng h quan im v kht vng c nhn ca ng,
c Thng Ngh S.Mike Mansfield, Thng Ngh S John F.
Kennedy, Dn Biu Walter Judd v Thm Phn Ti Cao Php Vin
William Douglas. Nhng nhng vic vn ng ca h cho nn c
lp ca Vit Nam khng c chnh quyn ca Tng Thng Truman
v chnh quyn ca Tng Thng Eisenhower quan tm, v rng lc
Hoa K vn cn theo ui chnh sch vin tr v iu kin cho
ngi Php. Chn nn vi nhng bin c ny, ng Dim quay ra dn
n lc vo vic suy tng v cu nguyn, mt phng cch rt thch
hp vi bn cht ca ng ta tm ra phng cch c chp nhn
a v Vit Nam cm quyn hn l tch cc t chc thu ht s ng
-
1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt
17
h cho vic lm ca ng.
Thc ra, gi thuyt v vic ng Dim c a ln lm th
tng c nhiu ngi chp nhn l lc by gi Hng Y Spellman
vi s tip tay ca cc thnh phn trong Phong Tro Cng Ha Bnh
Dn Kit La M v chnh quyn Php lm p lic mnh vi ng Bo
i.iii
3.- Chuyn Vatican cho ngi dn dt ng Dim i Vatican v
Hoa K chy cht cho ln cm quyn Vit Nam c tc gi
Honh Linh Mu ghi li trong sch Vit Nam Mu La Qu
Hng Ti y hn c. Di y l nguyn vn:
Tr li nm 1950, khi ti bt u mt giai on ni tri ln
lc trong nhng nm tn khc ca cuc chin Php Vit t Trung ra
Bc, th thng 8 nm , sau mt thi gian vn ng ngm ca Gim-
mc Ng nh Thc, ng Dim v ngi anh c nh hng ln lao
trn Gio Hi Thin Cha Gio Vit Nam ny, ln ng i La M
d l Nm Thnh che y m mu i M vn ng chnh tr.
L trnh khng i thng n La M m cn gh qua Nht Bn
thm K Ngoi Hu Cng (mt gii php hu nh khng c gi
tr na k t nm 1945) v nht l ng Dim c c hi gp gio s
Wesley Fisher, mt cu s quan tnh bo hi qun thuc Tht
Hm i Hoa K thi Nh Th Chin v nghe ni ang l mt
nhn vin cao cp ca CIA. Bui hp mt vi vin chc quan trng
ny ca c qua tnh bo M a n kt qu l trng i Hc
Michgan s bo tr chuyn i M ca ng Dim.
Sau , ng Dim ln ng i La M d Nm Thnh v yt
kin c Gio Hong, ri t bay i M. Qua trung gian ca Gim-
mc Ng nh Thc, ng c Hng Y Spellman, thuc dng
Franciscain, tip kin.
T M, ng Dim li quay v La M my ngy ri mi i Thy
S, B v Php tho lun vi mt s chnh khch Vit Nam m
phn ng l Thin Cha Gio ang c ng ti cc nc ny. Nm
1951, ng Dim tr li Hoa K hai nm, sng trong tu vin
Maryknoll ti Lakewood (New Jersey) v Ossining (New York). Nh
s gip ca Hng Y Spellman, thnh thong ng li c mi i
thuyt trnh ti cc i hc min ng v Trung-Ty Hoa K. ng
cng din thuyt ti th Hoa Thnh n. v vi l lun rng ch
cn chm dt chnh sch thc dn Php v ch cn Vit Nam c mt
chnh ph do ngi quc gia lnh o l c th nh bi c Cng
Sn m ng chim c cm tnh v li ha s ym tr ca cc
-
1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt
18
chnh tr gia M nh Ngh S Mike Mansfield, John F. Kennedy, Dn
Biu Walter Judd, Chnh n Williams Douglas v nhiu chnh khch
Thin Cha gio khc. Ph bnh cu ni ca ng Dim, gio s
Buttinger cho rng lun c ny phi hp c s n gin rt hp dn
v s hp l kh ci c.
Chnh v s hp dn khng ci c v quyt tm ca
Hng Y Spellman mun c mt chnh ph Vit Nam do ngi
Thin Cha gio lnh o m ng Dim tr thnh mt gii
php kh dng v kh th cho chnh sch ca M ti ng Dng
trong tng lai rt gn.. Nhng ci lun c n gin v hp l ny
chng t tnh cch thiu khoa hc v khng thc t ca n khi ng
Dim, vi mt chnh ph quc gia v 9 nm cai tr, ng Thiu vi
mt chnh ph quc gia v 11 nm cai tr khc, vn khng nh bi
c Cng Sn. Nu khng mun ni rng chnh ph quc gia ca
ng Dim chnh ngha ha s hin din ngy trang ca Cng Sn
ti min Nam, v chnh ph quc gia ca ng Thiu kin ton ha
chin thng t nhin thnh ca Cng Sn ti min Nam. Nh vy,
r rng hai ch quc gia qun tr t nc trong khong thi
gian t 1954 n 1975 qu tht khng xng ng trn c hai mt
ni dung cng nh thc t mang nhn danh t ny.
Theo di hnh trnh vn ng quc t ca ng Dim, ta thy
gm 6 chng ng.(1) i ng Kinh gp mt nhn vin tnh bo
M, (2) n Vatican gp c Gio Hong, (3) i M gp Hng Y
Spellman, (4) tr li Vatican khng bit lm g trong mt thi gian
ngn, (5) ri li tr qua M gp tip Hng Y Spellman, (6) sau l
cc chnh khch Hoa K. Su chng ng tht ra ch gm
trong hai danh t ly lng: Vatican v M.
Thng 5 nm 1953, theo li mi ca mt s chnh khch Vit
Nam lu vong m a s l ngi Thin Cha gio, ng Dim ti gi
Hoa K v Php ri i B v tr ng tai tu vin Bndictine de St.
Andr les Purges. ng mt nm sau, nm 1954, khi s phn Vit
Nam bt u b ct cht bi chin bi ca Php ti in Bin Ph vo
ngy 7 thng 5 v cuc mc c ti Hi Ngh Genve th ng Dim tr
li Paris v sng ti ngi nh ng Tn Tht Cn. Ti y, vi s ym
tr c lc ca ngi em l Ng nh Luyn, ng bt u m cc
cuc thm d v vn ng trong gii chnh khch Vit Nam cng nh
vi cc th lc quc t.
Theo gio-s Buttinger th ti Sign, ng Nhu bit rng anh
mnh khng kh nng i ph vi nhng vn ng chnh tr quc
-
1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt
19
t kh khn v phc tp, bn vi vng phi cng s vin thn tn l
ng Trn Chnh Thnh v L Quang Lut qua Paris tng cng
thm cho ng Dim. ng Trn Chnh Thnh nguyn l tri huyn thi
Php thuc, sau theo Vit Minh lm chnh n Lin Khu T, ri b
khng chin v T vo nm 1952. Cn ng L Quang Lut l mt tr
thc Thin Cha gio Bc Vit, ngi thn tn ca Gim-mc L Hu
T.
Ba mc tiu vn ng quan trng v quyt nh nht ca ng
Dim l (1) t c s ym tr ca chnh quyn M, (2) tranh th
c s tho thun ca chnh quyn Php, v (3) cui cng l thuyt
phc c Quc Trng Bo i b nhim lm th tng. Ba vn
ng linh h cht ch ca hng triu ngi Vit Nam m sc mnh
v ch ca chnh hng triu ngi Vit Nam khng h c vn
dng ti. Tht ra ba bc vn ng ny trng vo nhau nh ba mt
xch m trong bi cnh chnh tr quc t lc by gi, m c mt
xch th nht l hai mt xch cn li s b tho tung. Mt xch th
nht, Hng Y Spellman gip ng Dim m ra t nm 1953 ri
cho nn Bo i v chnh ph Php lc by gi khng ng con
ngi Ng nh Dim, nhng di p lc ca Ngoi Trng M
Foster Dulles v s can thip mnh m ca Hng Y Spellman vo
chnh sch ca Phong Tro Cng Ha Bnh Dn Thin Cha Gip
Php (MRP), cui cng chnh ph Php v Bo i nh phi chp
thun b nhim ng Dim lm th tng.
Trong cun hi k Le Dragon d Annam, trang 328, ng Bo
i c tnh khng ni r nhng p lc ny d nhng vn ng
chnh tr ca cc nc lin h n chnh tnh Vit Nam lc , (xem
thm Bn Ging Lch S 1940-1975, n bn Hoa K, ca Cao Vn
Lun). Mt cch tht tinh t, ni ln p lc ca ngi M, ng
Bo i cho bit rng Sau khi gp ng Foster Dulles cho ng
ta bit d n ca ti, ti gi ng Dim n v ni rng: (Aprs
m tre entretenu avec Foster Dulles, pour lui faire part de mon
projet...). S kin trc lc ly mt quyt nh ni b quan trng
(ch nh mt th tng) m v nguyn th quc gia phi hi vi
Ngoi Trng ca M (khng nh trc , Bo i ch nh 5
th tng khng cn phi qua th tc ny) chng t p lc ca
M qu tht c tc dng ln quyt nh ca Bo i. Hn na, ngay
trang 329 sau , Bo i cn vit thm:
Tht vy t nhiu nm nay, ng ta c nhiu ngi M bit
v thch nh tnh cng rn. Di mt h, ng Dim l ngi hng
-
1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt
20
ph hp mt cch c bit cho hon cnh hin ti, v vy m Hoa
Thnh n khng ngn ngi g m khng ng h ng ta. (En effet,
depuis de nombreuses annes, il tait connnu des Americains qui
apprciaient son intransigeance. leurs yeux, il tait lhomme fort
convenant particulirement la conjoncture, aussi Washington ne lui
mnagerait pas son appui).
Nu ln nhn nh ny, Bo i ngm cho ta bit s can thip
ca ngi M trong qu trnh chn la Ng nh Dim lm th
tng ca ng l mt s can thip c tht. (Nhng ngi khng hiu
r c tnh ca ng Bo i v ng Dim, li khng nm vng nhng
vn ng quc t cng nh ni b Vit Nam lc by gi nhm ln
v khng hiu r c s can thip ny nn hiu sai lun nhng
bin c lch s sau l l d nhin).
S kin ng Dim c Vatican v M ng h l mt yu t
quan trng xoay chuyn lch s Vit Nam trong chin tranh Quc
Cng nn ti cn trch dn ra di y nhng an sch kh tn ca
cc k gi, nh vn ni ting Anh, M thm ti liu cho cc nh
nghin cu s sau ny.
Theo John Cooney th Gio Hong Pius XII (1939-1958)
mun Hng Y Spellman vn ng vi Hoa K tham d vo chnh
tnh Vit Nam v ng h cho Ng nh Dim cm quyn ti nc
ny:
Theo Malachi Martin, mt gio s Dng Tn tng lm vic
ti Vatican trong nhng nm M gia tng s tham d vo Vit Nam,
th lp trng ca Hng Y Spellman hp vi ca Gio Hong (in
accordance with the wishes of the Pope...) Gio Hong mun Hoa K
ng h Dim v Ngi b nh hng ca Gim-mc Thc l anh ca
Dim. ng Martin xc nhn rng: Gio Hong lo ngi Cng Sn
s bnh trng thm lm suy hi n Gio Hi. Gio Hong nh
Hng Y Spellman khuyn khch ngi M can d vo Vit Nam.
(The American Pope, John Cooney, tr. 241, 242).
V vy Spellman bt tay vo vic iu ng k cng mt
chin dch xy dng ch Dim (carefully orchestrated campaign
to prop up the Diem regime). Spellman v Kennedy cng thnh lp
mt t chc Hoa Thnh n vn ng cho Dim. Chiu bi vn
ng l Chng Cng v Thin Cha Gio (the rallying cries were
anti-Communism and Catholicism). Sch dn, trang 242.
Thng 10 nm 1950, hai anh em Thc Dim gp cc vin chc
B Ngoi Giao ti khch sn Mayflower Hoa Thnh n, c s
-
1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt
21
tham d ca Dean Rusk . Dim v Thc c Linh-mc McGuire v
gio s chnh tr gia (political churchmen) c trch chnh sch Chng
Cng thp tng, l Cha Emmanuel Jacque, Gim-mc Howard
Carroll v Edmund Walsh ca i Hc Georgetown. Mc ch ca
cuc gp g l tm hiu tnh hnh Vit Nam v xc nh lp
trng chnh tr ca hai anh em Dim-Thc. Hai anh em tin rng
Dim c an bi cai tr t nc (Both Diem and Thuc
believed that Diem was destined to rule his nation). S kin gio dn
Vit Nam ch chim mi phn trm chng lm cho hai ng bn tm.
(The fact that Vietnams population was only ten percent Catholic
mattered little as far as the brothers were concerned...) nh Dim
ni trong ba n ti rng hai lp trng khng lay chuyn ca ng ta
qu r rng. ng tin rng vo quyn lc ca Ta Thnh v ng
chng Cng kch lit (He believed in the power of the Catholic
Church and he was virulently anti-Communist). Sch dn, trang
241.
Tht vy, ngoi cun The Ameican Pope - The Life and
Times of Francis Cardinal Spellman ca John Cooney do Times
Books pht hnh, trong quyn Vietnam - Why did We go? ca
Avro Manhattan (trang 58, n bn 1984), chui s kin ny cng
c trnh by r rng:
Tm dch: Hng Y Spellman gii thiu ng Dim vi ng
William O. Douglas., Thm Phn Ti Cao Php Vin. ng ny li
gii thiu ng Dim vi ng Mike Mansfield v ng John F. Kennedy,
c hai u l Thng Ngh S the Thin Cha Gio. ng gim c
CIA Allen Dulles cng u cho ng Dim - tip theo quyt nh
ca anh ng ta l (Ngoi Trng) John Foster Dulles.v ca Hng Y
Spellman, ngi i din ca Gio Hong Phr XII. ng Dim
c h tuyn chn, ng s l ngi cm u chnh ph Nam Vit
Nam.
Sau khi ly quyt nh xong, ng (Ngoi Trng M) Dulles
khuyn co chnh quyn Php hy ni vi Bo i b nhim ng
Dim lm th tng. V lc by gi c quyt nh b Vit Nam nn
Php ng . ng Dim tr thnh th tng vo thng 6 nm 1954.
Ngy 19 cng thng , Bo i phong cho ng Dim ton quyn,
khng nhng quyn kim sot dn s m cn c qun s na trn
ton quc. ng Dim v ti Sgn ngy 26 thng 6 v thnh lp
chnh ph vo ngy 7 thng 7 nm 1954.
Nhng b n lch s trn y cho ta thy ngay t trc nm 1950
-
1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt
22
ng Dim v khng th cng tc c vi Php v cu hong Bo i
na nn hng v Hoa K m cuc vn ng nhp nhng ca
Vatican v c quan CIA a ng thnh cng vi chc v th
thng khi Php tht bi ti in Bin Ph. By gi th ta thy r
rng ti sao trn ng xut ngoi vo nm 1950 hai ng Dim v
Thc li gp gio s Wesley Fisher ti Nht Bn, mt nhn vin cao
cp ca Tnh Bo Trung ng M, ti sao trong Bn Ging Lch
S Linh-mc Cao Vn Lun khoe khoang: C th ni rng nu
khng c Cha Houssa, th s phn Vit Nam khng chng khc,
ti sao khi n Saigon thm lnh M, Hng Y Spellman tuyn b:
Cc bn chin u cho vn minh Thin Cha Gio. T nay ng
Dim tr thnh ngi lnh tin n ngn chn Cng Sn cho Vatican
v Hoa K.iv [Ngng trch sch Vit Nam mu La Qu Hng
Ti]
4.- Trong bi vit Bi Hc Chin Tranh Vit Nam Nhn T Hu
Trng Chnh Tr Hoa K ng trong cun S Tht (c San Xun
inh Su 1997), ng Lng Minh Sn cho chng ta mt ci nhn r
rng v y v bn tay ca Gio Hi La M trong vic chy cht
cho ng Ng nh Dim v cm quyn Vit Nam. Di y l my
on vn quan trng ni v nhng vic lm ca Gio Hi Hoa K
trong nhng c gng chy cht vi Hoa K cho ng Dim v Vit
Nam cm quyn.
Nm 1861, ngi Php em qun i v tn gio vo cai tr
Vit Nam nhng nm 1954, ngi Php ch c th trit thoi qun
i m khng c mt k hoch tha ng cu vn tnh th cho gio
dn Vit Nam tng t nim tin ni ngi Php. Trong lc hi
tng v nhng ngy cui cng min Bc, i-t Vanuxem ca
Qun i Vin Chinh (Php) k li nhng li l trch c ca
Gim-mc Phm Ngc Chi, mt ngi bn thn ca Vanuxem, khi
n v ca ng sa son rt khi gio phn Bi Chu, nh sau:
Chng ti c tng rng chng ti xng ng c hng s
c lp (1) m chng ti c bn phn gp cng gip , nhng
n khi nhn ra th qu mun. Nhng ngi m chng ti trng
cy li l nhng k th ang mun chng ti b mt linh hn [VAN,
Tr. 158-159].
Vatican, c Gio Hong Pius XII c l cng d on
c tnh trng cc k nguy him cho gio dn Vit Nam mt khi
qun i Php rt khi min Bc, nn k t cui thp nin 1940, Ngi
khuyn khch c Hng Y Francis Joseph Spellman vn ng
-
1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt
23
chnh ph Hoa K sa son can d vo Vit Nam. iu ny c th l
mt thc mc khng nh i vi nhng ngi chuyn nhn trn
phng din tn gio thun ty. Tuy nhin, di kha cnh chnh tr,
ngoi nhim v lnh o i sng tm linh ca gio dn trn th gii,
c Gio Hong ca Thin Cha Gio La M (The Roman Catholics)
cn c trch nhim i din cho Hi ng Gio Hi (The Council) v
quc gia Vatican phn nh quan nim v pht huy nh hng
chnh tr ca Ta Thnh i vi th gii. Thnh th, mun tm hiu
v quan nim v nh hng chnh tr ca quc gia Vatican trong cuc
chin tranh Quc Cng Vit Nam ni ring, v trong cuc Chin
Tranh Lnh ni chung, lch s cn nhn li quan im chnh tr ca
mt s gio hong, bt u t c Gio Hong XII.
Gio Hong Pius XII tn tht l Eugino Pacell, sanh nm 1876
i Li. Nm 1930, Ngi c c lm Ngoi Trng cho c
Gio Hang XI (1922-1939). Nm 1933, Ngi lp cng ln vi Ta
Thnh v t c tha hip dung ha vi Pht Xt c (The 1933
Concordat). Theo tha hip ny, Ta Thnh coi nh s khng pht
biu kin v tnh hnh chnh tr ca c Quc X, chng hn nh
chuyn c Quc X ang chun b gung my chin tranh cho
Nh Th Chin. Ngc li, c Quc X coi nh s tn trng thc
th v ch quyn ca Ta Thnh. Sau ny, trn ng tin vo thn
tnh th La M, thit on chin xa Panther ca bit i SS Pht
Xt c phi ch thnh hai ng i vng qua Ta Thnh thay v c
th san bng bng qua, nu h mun.
Trong sut cuc Nh Th Chin, quan im ca c Gio
Hong Pius XII v ng li tin ti ha bnh l duy tr t th trung
lp cho Ta Thnh i vi mi phe lm chin. Tuy nhin, lch s th
gii Ty Phng ch trch Ngi nng n nht l v Ta Thnh
khng ln n c Quc X khi quc gia ny thng tay tn st 6 triu
ngi Do Thi, v v Ta Thnh khng tn dng kh nng che
ch cho nhng ngi gc Do Thi khi mt v SS c lng bt h
i Li.
Khi mt s gii chc lnh o Ty Phng khuyn Joseph
Stalin, ch tch ng Cng Sn Nga S nn cho ngi Thin Cha
Gio La M ging o t do Nga ly lng c Gio Hong,
Stalin hi, c Gio Hong? c Gio Hong c my s on?
[WIN], [CDQ]. Nm 1949, c Gio Hong Pius XII ku gi gio
dn trn th gii ng ln chng li ch ngha Cng Sn, v ng thi
tuyn b pht tuyt thng (excommunicate) tt c nhng gio dn
-
1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt
24
no theo Cng Sn [CUP, Pope Pius XII].
Nhng, ti sao chnh tr li c tn gio, v tn gio li c chnh
tri? Tng Thng Richard M. Nixon (1969-1974) tng ni: Mc
d ngi Cng Sn l nhng ngi v thn nhng ch ngha Cng
Sn li l mt tn gio vi hn mt phn t tn trn th gii,
[NIX, chg. 5]. Thnh th, ngoi vn an ninh phng th cho Hip
Chng Quc, s bnh trng ca khi tn gio v thn Cng Sn
trong thp nin 1950 cn l mt mi e da trc tip n nh hng
ca Vatican ni ring, v ca khi Thin Cha Gio hu thn ni
chung. Gio-s Malachi Martin, ngi tng phc v trong Ta
Thnh Vatican cng xc nhn. c Gio Hong (Pius XII) lo
ngi Cng Sn s bnh trng v lm suy hi n uy tn ca Gio
Hi,[COO, Tr. 241-242].
Nhng quan im ca quc gia Vatican c nh hng g n
chin tranh Vit Nam? Cc d kin ca u thp nin 1950 cho thy
Ng nh Dim c c Gio Hong Pius XII gi gm cho c
Hng Y Spellman dn qua Hoa K vn ng chnh tr v quan
nim tn gio nhiu hn l quan nim cho php mt quc gia nhc
tiu nh Vit Nam c sng li sau hn 80 nm b h.
Thng 10 nm 1950, c Hng Y Spellman, Linh-mc
McGuire, v ba nhn vt y Vin Chnh Tr (political churchmen)
ca mt s gio phi Thin Cha Gio Hoa K nh Cha Emmanuel
Jacque, Gim-mc Carroll v Go-s Edmund Walsh a Ng nh
Dim v c Cha Ng nh Thc i gp mt s nhn vin ca B
Ngoi Giao Hoa K ti Khch Sn Mayflower Washington. ng
Dean Rusk l mt trong nhng nhn vt ca B Ngoi Giao c mt
trong bui cm ti hm . Sau ny, ng Rusk lm Ngoi Trng t
nm 1961 n 1969. Mc ch ca cuc gp g x giao ny l
chnh ph Hoa K tm hiu v tnh hnh Vit Nam v xc nh lp
trng ca ng Dim v c Cha Thc. S kin 90% ngi dn
Vit Nam khng phi l tn Thin Cha Gio khng lm cho
ng Dim quan tm v ng tuyn b trong ba cm ti hm
rng ng tin tng vo quyn lc ca Vatican v ng chng
Cng mt cch cc lc, [COO. Tr. 242].
Vi hai yu t v tn gio v v chng Cng, ng Dim c
c Hng Y Spellman tip tc gii thiu vi William O. Douglas,
Thm Phn Ti Cao Php Vin, Thng Ngh S Mike Mansfield,
Thng Ngh S John F. Kennedy, Allen Dulles, Gim c Trung
ng Tnh Bo CIA, v anh ca ng Dulles l Ngoi Trng John
-
1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt
25
Foster Dulles [MAN, Tr. 58]. T , ng Dim tr thnh con p s
gn nh m mn trong bi ton chnh tr ca mt phe phi c mun
can d vo Vit Nam:
1.- Chnh sch i ngoi ang i hi Hoa K phi xy dng
mt thnh tr chng Cng Vit Nam.
2.- Ngoi Trng John Foster Dulles ang mun tm mt lnh
t chng Cng theo khun mu o c v x hi Thin Cha
Gio.
3.- c Hng Y Spellman ang cn Hoa K thay th Php
Vit Nam, v cng cn mt gio dn trung kin nh ng Dim
lnh o cng cuc chng Cng nh li ku gi ca c Gio
Hong Pius XII.
iu cn li sau cng cho k hoch chnh tr hn hp ny l lm
th no gii thch cho Hi ng Chnh Ph v Quc Hi Hoa K
v kinh nghim chnh tr v kh nng lnh o ca ng Ng nh
Dim? Tng Thng Eisenhower cng ch c th trn an Hi ng
Chnh Ph bng cu ni, Trong m m, thng cht lm
vua,.[HER]. iu ny cho thy: mt l ng Dim khng c mt
thnh tch chnh tr no ng k, hai l ng Dim khng c kh nng
lnh o, hoc ba l ngi M hon ton khng bit g v ng Dim.
u nm 1954, Ngoi Trng John Foster Dulles khuyn d
Php khuyn nh Bo i b nhim ng Ng nh Dim v Vit
Nam lm th tng. v [Ngng trch ti liu ca Lng Minh Sn]
* * *
Tm k ra bn ti liu trn y c gi thy rng vai tr ca
Gio Hi trong vic chy cht vi Hoa K cho ng Dim ln cm
quyn Vit Nam nhm lm tay sai phc v cho quyn lc v
quyn li ca Vatican.
cho k hoch ny c thnh cng, tt c nhng tn ca
Gio Hi ty theo kh nng u c huy ng gp cng vo vic
vn ng vi chnh quyn Hoa K lm p lc vi chnh quyn Php
v Quc Trng Bo i a ng Ng nh Dim v Vit Nam
lm th tng. T b Ng nh Nhu ra vo th th vi ng Bo i,
B Nam Phng Hong Hu vi tnh chn gi trong chn phong the,
khi dn Kit La M ngi Php cng vi ng Da-t Mouvement
Republique Populaire (MRP) do ng Da-t George Bidault lm ng
-
1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt
26
trng cho n cc ng Hng Y Spellman, Thng Ngh S John F.
Kennedy, Thng Ngh Mike Mansfield, Dn Biu Walter Judd, ng
Ta Ti Cao Php Vin William Douglas u c huy ng vn
ng vo vic lm p lc vi cc th lc lin h cho ng Dim v
Vit Nam cm quyn.
V vic tn Da-t c th lc Php v ng Da-t MRP ca
Da-t Georges Bidault vn ng cho ng Da-t Ng nh Dim c
a ln cm quyn, sch Vit S Kho Lun k li li cu Lut-s
Trn Vn Tuyn vi nguyn vn nh sau:
D lun Vit Nam thng coi ng Ng nh Dim l ngi
ca Hoa K v vic ng ln cm quyn l do Hoa K thc y.
Thc ra, ng Ng nh Dim khng phi l con nga ca
Hoa K m l ngi cng ca Php hay ng hn ca mt ng
Cng Gio Php, Mt Trn Bnh Dn (M.R.P.), m lnh t l
Bidault, b trng ngoi giao, trng phi on Php Hi Ngh
Geneve.
Nm 1953, ng Dim c nhm chnh tr Cng Gio Php -
Vit Paris mi v Php tnh ton cng vic vi Bidault. Khi
Bo i gii tn chnh ph Nguyn Vn Tm (thng chp 1953),
Php (ca ng Da-t MRP - NMQ) mun vn ng cho ng ta v
lm th tng Vit Nam. Tuy nhin, nhng ngi tay chn ca ng
trong nc hnh ng vng v hp tp, khi h mun li dng
Phong Tro i on Kt a ng ln cm quyn (mun dng tt
c gio phi Cao i Ha Ho v nhm Bnh Xuyn lm hu
thun cho ng Dim chng Bo i). Vn ng tht bi, Bo i
khng dng ng Dim m c ng Bu Lc ra lp chnh ph thay ng
Nguyn Vn Tm.
Trc nhng kh khn ni b cng nh trc trch nhim nhn
chia i t nc, Bu Lc xin t chc, gia lc Hi Ngh Genve
ti ch b tc (trung tun thng 6/1954), Bidault li tn cng Bo i,
yu cu ng ch nh Ng nh Dim lm th tng, Bo i ngn
ng. Ngy 12/6 (1954), Bo i nh in triu ti v i-t L Vn
Kim xung Cannes hi cng vic. ng ra tn sn bay Nice n
chng ti. Sau khi nghe bo co v tnh hnh hi ngh, ng hi ti:
Bu Lc t chc. Php (ca ng Da-t MRP NMQ) ngh ng
Ng nh Dim lp chnh ph. Hoa K c ng h ng Ng nh
Dim hay khng?
Ti tr li: Khng thy cc i biu Hoa K ni g v ng Dim
v xin v Genve hi kin cc bn Hoa K ca chng ti trong Hi
-
1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt
27
Ngh Genve.
y l mt cu tr li ca nhn vin cao cp B Ngoi Giao Hoa
K khi ti hi v ng Ng nh Dim: ng Dim v anh ng l
Thc c n thm B Ngoi Gao Hoa K. Sau khi ni chuyn, chng
ti u ng l nn ng gim mc lm chnh tr v nh chnh
tr lm gim mc th ng hn. ( ni ng Dim khng xng ng
bng cha Thc). V ng Bedell Smith, th cho chng ti bit: Hoa
K khng ng h mt c nhn ai c, sn sng ng h chnh ph quc
gia chnh thc chng Cng, d ai cm u cng c.vi
V vic Vatican vn ng b Nam Phng Hong Hu th th
vi Quc Trng Bo i b nhim ng Dim l Th Tng c,
ng i Mc vit trong Nguyt San Ngi Dn s 77 (thng 1/1997)
nh sau:
"Li cng c k gi ngoi quc (Bernard Fall) vit rng chnh
b Nam Phng, do khuyn co ca gio hi, bo m vi ng
Bo i ng giao chnh ph cho ng Dim. ng Dim qu ly
th cng c hai ngi l trung thnh vi nh Nguyn. S phn bi
ca ng Dim khin b Nam Phng gin gio hi, v t t
chng t b khng cn thuc gio hi na. ng k gi lp lun rng,
trong y b, b Nam Phng khng h c triu chng v tim. M b
li mt bt ng, n ni chnh ng Bo i cng khng hay bit g.
Tuy ng Bo i v n con kia, nhng vn l ngi chng cha tt vi
gia nh chnh thc cng nh rt hiu vi m." vii
Tm li, ngay t ma h nm 1950, Gio Hi La M chy
cht lo lt vi cc nhn vt quyn th trong chnh quyn Hoa K cng vi Gio Hi lm p lc vi chnh quyn Php v Quc
Trng Bo i a ng Ng nh Dim ln lm th tng chnh
ph ca ch Bo i. S tht l Hoa K ng vi Vatican trong
vic dng p lc vi chnh quyn Php v vi Quc Trng Bo i
a ng Ng nh Dim v Vit Nam cm quyn vi ton quyn
dn s v qun s. S kin ny cho ta thy r Lin Minh Thnh M -
Vatican c thnh lp k t y. Ci Lin Minh Thnh ny c
s gia Chnh o tc V Ng Chiu gi l Cuc Thnh Chin
Chng Cng. (Houston, TX: Vn Ho, 2004).
Nhn xt v vai tr ca Vatican trong vic vn ng Hoa K a
ng Ng nh Dim v Vit Nam cm quyn, rt nhiu s gia v
chnh khch thi by gi u cng mt nhn xt i khi nh sau:
Nu khng c Hng Y Francis Spellman v nhng tn Kit c
th lc v nh hng ln trn sn khu chnh tr Php nh ng
-
1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt
28
Georges Bidault cng nh cc chnh khch Hoa K vn l nhng con
chin ca Gio Hi nh cc ng Thng Ngh S John F. Kennedy,
Thng ngh S Mike Mansfield, Dn Biu Walter, Thm Ti Cao
Php Vin William Douglas, Ngoi Trng John Foster Dulles, Gim
c C Quan Tnh Bo Trung ng (CIA) l ng Allen W. Dulles
u, th Hoa K c th a mt trong cc ng Phan Quang n,
Phan Huy Qut, Trn Vn Tuyn, Nguyn Tng Tam v Nguyn
Hu Tr ln lm th tng ri. L do d hiu l ng Ng nh Dim
khng nhng c thnh tch phn quc i vi nhn dn Vit
Nam, m li khng c ti nng chnh tr, khng c thnh tch cch
mng v cng khng c mt uy tn no i vi nhn dn Vit
Nam v nhn dn Hoa K. Cng v th m sau khi a ng Dim ln
cm quyn ri, Tng Thng Eisenhower mi b nhiu ngi ct vn
khin cho ng lng tng m nh phi tuyn b rng "Trong m
thng m, thng cht s lm vua.
Hoa K c ng u sau khi a "ci thng cht" Ng nh
Dim ny v lm vua Min Nam Vit Nam th n li lm hng ht
c chng trnh vin tr ca Hoa K cho mc ch chng Cng v
lm mt ht i ci ngha cao p ca l tng t do dn ch m
nhn dn Hoa K hng theo ui t khi pht ng cuc chin Cch
Mng (1776-1783) nh ui Quc Thc Dn Anh ginh li
quyn t ch v quyn t do bt kh nhng ca Tri ban cho. Tt
c cng ch v "ci thng cht" Ng nh Dim mang cn bnh cung
tn v tn ngng, ch bit nghe lnh Vatican, theo ui chnh sch
bt khon dung" i vi cc thnh phn thuc tam gio c truyn ca
dn tc, tin hnh "k hoch Da-t ha" min Nam Vit Nam bng
bo lc, cho nn chnh sch vin tr ca Hoa K cho Min Nam mi
ri vo thm cnh au thng nht trong lch s ngoi vin ca Hoa
K. S kin ny c ng Lng Minh Sn ni r nh sau:
"Nm 1971, da theo tp ti liu "H S Ng Gic i", bnh
lun gia Neil Sheehan c c kt mt phn nhn nh v chnh quyn
ca Tng Thng Ng nh Dim nh sau: "Ngay t nhng ngy u,
chnh c nhn ca Tng Thng Dim v quan nim chnh tr ca ng
lm gim thiu hiu nng ca chnh quyn... c trng thnh
trong mt gia nh va cung tn theo Thin Cha Gio, va mang
nng tnh cch phong kin ca giai cp quan li thng tr, ng
Dim l mt ngi c on, c chp, th li, a nghi v cu n v
phng din lun l. Tinh thn ca ng l tinh thn ca mt
"Spanish Insquisitor"...," mt loi hung thn ca Ty Ban Nha thi
-
1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt
29
Trung C , [SHE, Trg 70-72].viii
Phn trnh by trn y cho chng ta thy r rng l ngy t nm
1950, Vatican s dng tt c nhng tn Da-t ca Gio Hi c
th lc Hoa K, Php v c b Nam Phng Hong Hu vn
ng a ng Ng nh Dim v Vit Nam cm quyn lm tay sai
cho Gio Hi. D nhin, khi a ng Dim v Vit Nam cm quyn,
Hoa K cng coi ng Dim nh l mt th lm tay sai cho Hoa
K v coi min Nam nh l thuc a ca Hoa K. y l s tht lch
s v s tht ny khng nhng cc nh vit s chn chnh u khng
nh nh vy, m ngay c bn vn n Da-t nh T Gn (mt bt
hiu ca cu thm phn Nguyn Cn) cng phi nhn nhn s tht
ny bng my on vn di y:
Coi min Nam nh thuc M: Cm tng u tin ca chng
ti khi c Cng in mang s Deptel 243 v cc ti liu tip theo
ca chnh ph Hoa K l Washington coi min Nam nh thuc a
ca M.
Nc Php ngy xa khi n h min Nam v bo h min
Bc v min Trung Vit Nam u c k hip c vi Triu nh Hu.
n nm 1887, Php hp Bc K, Trung K, Nam K, v Cao Mn
li thnh Lin Bang ng Dng (Union Indochinoise) do mt Ton
Quyn ng ng (Gouverneur Gnral de l Indochine) H Ni
cai tr v t di quyn ca B Thuc a (Ministre des Colonies).
Cc quan li l tnh u t trc thuc mt Cng S (Rsident) Php.
u nm 1956, do p lc ca M, Php phi k tha c vi
Vit Nam rt Qun i Php khi min Nam trc ngy 30/6/1956.
Nhng n ngy 26/4/1956, Qun i Php rt ht khi min
Nam. Ngy 26/4/1956, Php tuyn b bi b chc Cao y ng
Dng v ngy 28/4/1955 tuyn b gii tn B T Lnh Php ti
ng Dng. Ngi M m thm vo thay Php.
Tuy chnh ph M khng h k vi cc chnh ph Vit Nam mt
hip c no v quyn bo h nh chnh ph Php k trc
y, nhng B Ngoi Giao Hoa K t ng bin thnh B Thc
a p t mi chnh sch v ng li ln trn min Nam v
i S M ti Sign nghim nhin tr thnh Ton Quyn ng
Dng hay Cao y M ti ng Dng, thng c ngi Vit
gi l Quan Thi Th. Cc lnh s M tnh cng ng vai tr
ca cc Cng S Php. Mt s tnh nguyn lm lnh Kh Xanh
(Gardes Indignes) hay lnh Kh (Tiraillers) cho M. Trm CIA
(CIA Station) ca M ti Sign hot ng ging ht S Mt Thm
-
1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt
30
hay S Lim Phng ng Dng (Service de Suret Gnrale de
LIndochine ca Php ngy xa!
Chng ti xin nhc li: Nm 1963, khi tip i S Frederick
Nolting, ng Dim c ni: Chng ti khng mun thnh mt x
bo h ca Hoa K.ix
Qua my on vn trn y, chng ta thy c hai im: Th
nht, ng Da-t T Gn trch mc ngi Hoa K coi min Nam
nh l thuc a ca Hoa K. Th hai, ng Tng Thng Da-t Ng
nh Dim ni vi i-s Hoa K Frederick Nolting rng: Chng
ti khng mun tr thnh mt x bo h ca Hoa K. S kin ny
chng t rng (1) c hai ng Da-t Ng nh Dim v T Gn u
khng hc s Vit Nam (quc s) v s th gii, v (2) c hai ng
Da-t ny u thiu thng minh.
V khng hc quc s cho nn hai ng Da-t ny khng bit ly
chuyn ng vua L Chiu Thng suy ra thn phn ng Da-t Ng
nh Dim. Vo cui nm 1788, khi Bc Bnh Vng Nguyn Hu
ko qun ra Bc dp tn ma u chnh tr Nguyn Hu Chnh, L
Chiu Thng b trn Thng Long chy sang Tu cu cu nh Thanh
em qun sang Vit Nam ti lp vng quyn cho ng ta. p li cu
cu ca L Chiu Thng, Vua Cn Long sai Tn S Nghi, Tng c
Lng Qung, em 280 ngn qun Tu a L Chiu Thng v
Thng long cho ngi vo ngai vng, nhng hng ngy chnh nh vua
v L Qunh cng my chc tn lnh hu phi thn hnh n ph ca
Tn S Ngh Ty Long Cung chu chc, ch nhn lnh cho
php lm g th mi c lm. S kin ny ng Hoa Bng k li trong
cun Quang Trung Nguyn Hu Anh Hng Dn Tc 1788-1792 vi
nguyn vn nh sau:
Du c ngi Thanh ban cho danh hiu h, vua L vn
khp np e d, khng dm ng hong trn vn th dng nin hiu
Chiu Thng, m vn phi hiu Kin Long nh Thanh (by gi l
nm Kin Long th 53 tc nm Mu Thn 1788).
Hng ngy, Chiu Thng ci nga i trc, L Qunh ci
nga theo sau, vi vi chc lnh hu, cong cc sang Ty Long Cung,
ni S Ngh ng, chu chc cng vic qun quc. C khi Chiu
Thng tin yt, Ngh khng tip, ch sai ngi ng di gc chung,
truyn ra bo vua L rng: Nay khng c vic qun quc g, hy c
v cung m ngh.x
Trong nhng nm 1950-1954, Vatican cho ngi dn ng Da-t
Ng nh Dim sang M, sang Php ri li sang M khn khon
-
1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt
31
nh M a v Vit Nam cm quyn. Nhng phi ch ti khi c hon
cnh thun tin M mi thc hin c. Mi ti ma xun nm 1954,
lc , qun dn Vit Nam sp nh bi Lin Qun Xm Lng Php
Vatican ti tp on c im in Bin Ph, M mi ra tay hnh
ng, gi i-T tnh bo Edward G. Lansdale ti Vit Nam dn
ng, ri ti ngy 26/6/1954 mi a ng Dim v Sign cho ngi
vo ngi v th tng vi ton quyn v qun s v dn s, d nhin
l di quyn ch o ca M.
Trng hp ny ca ng Da-t Ng nh Dim c M a v
ngi vo gh th tng Sign v tng thng trong nhng nm
1954-1963 ging y ht nh trng hp L Chiu Thng c nh
Thanh a v Vit Nam cho ngi vo ngi vua Thng Long vo
cui nm Mu Thn 1988. C mt iu hi khc l vo thp nin
1950, ngi M tng i khn kho v t nh hn Tn S Ngh:
Tn S Ngh i hi L Chiu Thng hng ngy phi thn hnh
n ph Tn S Ngh chu chc vic qun quc. Ngi M khn
ngoan hn, h cho anh em ng Dim v cc tu s Da-t c nm
trn quyn qun l nhn dn min Nam min l ng qu trn khin
cho h mang ting l th phm to nn mt th Spanish Inquisitor
min Nam Vit Nam vo gia th k 20. Cn h, h lo vic bin
min Nam thnh tin n chng Cng ng Nam Chu v bin
o qun nh thu ngi Vit do ngi Php li thnh mt o
qun hng mnh nht trong vng ny nh thu cho h trong vic
i ph vi phong tro Cng Sn ang dng trn t phng Bc.
Th nhng anh em ng Dim v cc ng tu s Da-t khng nh
li quan thy M dn rng ng qu trn. V th h mi hng say
theo ui chnh sch Ki-t ha min Nam bng bo lc, tn st
hn 300 ngn ngi dn khng chu theo o Da-t nhng vng
ho lnh xa Sign, v cng khai bch hi Pht gio ngay c
Hu, ngay Sign v nhiu ni khc trn ton lnh th, V th
chnh ph M mi ra lnh cho ng i S Frederick Nolting n
Dinh Gia Long ra ch th cho ng Tng Thng Da-t Ng nh Dim
phi ngng tc khc chnh sch bch hi Pht Gio v khng c
tin hnh k hoch Ki-t ha nhn dn min Nam bng bo lc na.
Do mi c chuyn ng Dim ni vi ng i S Hoa K
Frederick Nolting rng: Chng ti khng mun thnh mt x bo h
ca Hoa K.
S tht r rng l nh vy, m c ng Da-t T Gn, tc L
Giang, tc cu thm phn Nguyn Cn li khng nhn ra. Phi chng
-
1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt
32
v thiu thng minh hay v khng hc quc s v khng hc lich s
th gii, cho nn ng ta mi khng nhn ra vn ny? D l vo
trng hp no i na, trong thc t, ng T Gn cng vo tnh
trng chm hiu v ci thn phn ca ng Da-t Ng nh Dim, v
chnh ng Da-t Ng nh Dim cng thiu thng minh, cho nn mi
khng nhn ra ci thn phn ca ng trong nhng nm 1954-1963
khng khc g thn phn ca L Chiu Thng vo cui nm Mu
Thn 1788. Hu qu l anh em ng phi n ti trc nhn dn
Sign vo sng ngy 2/11/1963.
Nu nm 1889, ngi Php c th a Thnh Thi ln lm vua
b nhn ti triu nh Hu lm cnh trang tri cho nn thng tr ca
h Vit Nam, th nm 1907 h cng c th ph b ng ta khi thy
rng ng ta tr mi nghe li xi gic ca thng Vit gian Ca-t Ng
nh Kh ng theo Vatican chng li ngi Php trong mu ginh
th thng phong trong b my cai tr ti Vit Nam. Tng t nh
vy, nu nm 1954, ngi M c th a tn phn thn tam i
Vit gian Ng nh Dim ln cm quyn min Nam lm tay
sai cho h trong nhu cu bin min Nam thnh tin n chng
Cng ng Nam , th nm 1963, h cng c th li ng xung
hay kh dit ng khi h thy rng ng t ra khng khng ch
bit phc v cho quyn li ca Vatican m bt cn n uy tn v
quyn li ca h, ng nh li Gio-s L Chnh Trung ghi nhn:
ng tng mnh c th nhy vo vng tay ngi M trong
mt giai on ngt ngho ri thot khi vng tay khi tnh hnh
sng sa hn, ng tng c th chp nhn lm con c trong mt
vn c ri ngay trong vn c , c th t ng i mt nc c ring
ca ng.
Khi ng nhn thy ch l o tng th qu tr: ng cht
v o tng . V ci cht bi thm ca ng cho thy mt s tht ht
sc tm thng: Khng mt con c no c th t ng i mt nc
c cho ring n, du con c mang tn Ng nh Dim, v khng
mt nc nh no c th li dng mt nc ln, nht l nc
mang tn Hoa K. xi
Nguyn Mnh Quang
[Trch t tc phm Lch s v H s Ti c ca Gio hi Cng gio
La M, Phn 5, Mc VIII]
-
1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt
33
Cc ch:
i. Nguyn Xun Th. Bc M u Ca S Thit Lp H Thng
Thuc a Php Vit Nam 1858-1897 (Santa Ana, CA: Tc gi
xut bn, 1998, trang 17, 86-87 v 361.
ii. Stanley Karnow, Vietnam: A History (New York: Viking Press,
1983), p 217.
iii. Joseph Buttinger, Vietnam: A Dragon Embattled, Vol. II (New
York: Frederich A. Praefer, 1967) pp, 846-848.
iv. Mu, Vit Nam Mu La Qu Hng Ti (Wesminster,
California: Vn Ngh, 1993), trang 87-91.
v. L Hu Dn,. S Tht - c San Xun inh Su 1997 (Fremont,
Calornia, 1997), trang 23-24.
vi. Hong C Thy, Vit S Kho Lun - Cun 5 (Paris: Nam ,
2002), tr. 2621-22.
vii. i Mc. Bo i i T V i Cng" Ngi Dn s 77 thng
1/997.
viii. L Hu Dn. Bd., tr 27.
ix. T Gn. Ra Lnh o Chnh Sign Nh, S 568, pht ngy
ngy 2/22/2007, ph bin trn nhm in th SAIGON_9
ngy1/11/2007.
x. Hoa Bng, Quang Trung Nguyn Hu Anh Hng Dn Tc 1788-
1792 (Glendale, CA: i Nam, khng nm xut bn), tr.171.
xi. L Chnh Trung, Nhng Ngy Bun Nn (Sign: i Din,
1971), tr. 137.
-
1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt
34
HNG Y FRANCIS SPELLMAN
V CHIN TRANH VIT NAM
Trn Th Vnh Tng
SOLDIERS NEVER LOSE
Ngi dn M bit ta sao h tham chin Pearl Harbor nm
1941, Triu Tin nm 1950. Nhng hnh nh h khng hiu ti sao
x h ln vo vng ly chin tranh Vit Nam t 1954 n 1975. T
chin trng Vit Nam xa xi, quan ti lin tip tr v. Khi nt nhc
chiu hn cn ang l lng, bn nm m ph hoa v l c y kch
tnh, gia nh t s git mnh S tht u? Ngi anh hng khng
ton thy kia nm xung cho ai? Tng McArthur ni Old soldiers
never die; they just fade away/Ngi lnh gi khng cht; h ch nht
dn i. C l phi thm Soldiers never lose, but are betrayed/ Ngi
lnh khng bao gi thua trn/h ch b phn bi.
Cu qun nhn Vit M ging nhau mt im: n o nhn thua
trn m qun rng:
Ch cp lnh o mi thua trn!
Ch cp lnh o mi phn bi!
Nhng cp lnh o chin tranh Vit Nam l ai?
Lc ngi dn M khm ph ra rng khi chp nhn chin tranh
th phi chp nhn hy sinh nhng Hng Y Spellman ch mun ng
hy sinh cho ngi, h bt u biu tnh trc nh th St. Patrick v t
dinh ca ngi New York. Ln u tin tn mt hng y c t tn
cho cuc chin, Spellmans War. Nhng bi vit cay ng v ngi
kh nhiu. C mt iu ngi dn M cay ng v cuc chin Vit
Nam: ang t mt dn tc anh hng kiu v dn dit bo, h tr
thnh hiu chin hiu st, trong khi , Vatican c ting l rao
ging ho bnh. kin ca mt cu chin binh Hn 58,000 lnh M
khng bit rng h cht Vit Nam cho Gio Hi Ki-t. Khng i
lnh, th i t 5 nm. Bit vy, ti khng ng lnh nm 1968. Ti s
i biu tnh chng chin tranh v ngi t trong danh d thch
nhng lo khot ca chnh ph v tnh hnh Vit Nam.
iu au ca qun nhn M-Vit, t tng cho n qun, trong
-
1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt
35
cuc chin Vit Nam: o ng th b t, mun nh cng khng uc,
mun thua cng khng xong, mun thng li cng kh! Cht ung
i, sng b ph nh! Khi siu quyn lc mun ko di chin tranh
tiu th v kh, th xc ngi ch l con s, Vit Nam l nm m,
chn ai khng cn bit.
Trong 28 nm lm hng y, hng y Spellman trc tip can d
vo cuc chin Vit Nam sut 13 nm - t 1954 n 1967. Tuy c ti
hn ba triu ng Vit-M cht Cho Ngi, Do Ngi v V Ngi,
mc d tn tui ca ngi hnh nh cn rt xa l vi ngi mnh, ngoi
tr mt s du hc sinh c, M nhng nm 1960, bt TV ln l
thy ngi.
Nhng hng y Spellman l ai?
Truyn thng Hoa K ghi chp
y cuc i v s nghip hng y
Spellman (1889-1967). Quan im ca
nhng tc gi c lp ny kh khch
quan, khi ch mun tm ra s tht, tm
ra mc tiu ti thng cu s vic. H
khng tm cch bo cha/tng bc/p
nhn vt, m ch phn tch mc tiu
cho cho ra l. Tc gi Avro Manhatttan
cn cn thn vit cp n gio hi Ki-T cun sch ca ti
khng nhm n nhng tn thun thnh, khng bit cht xu g v
nhng m mu toan tnh ni trn, ch ni n gii lnh o cao cp
Vatican v nhng tu s Dng Tn.
Bi vit ny ch nht nhng chi tit c lin quan xa gn ti
chin tranh Vit Nam, cn nhng s vic khc nh ngi l ngi
ng tnh (homosexual), chim gii qun qun trong vic pht trin
gio hi qua vic xy dng trng hc Cng gio trn ton th gii,
thnh cng vt bc trong kinh doanh Knights of Malta, thit lp
Ratlines gip m Nazis c Quc X chy trn, thnh tch quy ph
cc x Trung Mkhng lin quan g n vn mnh ng Vit c.
C th ni ng hon l cu ngi thng bng nh mt cy
thc k.
1. V TN GIA:
Nm 1911, chng sinh Spellman/dng Jesuits (tc dng Tn),
22 ti tu hc Rome c hn hnh kt bn rt thn vi Hng Y
Eugenio Pacelli. Hng y gi yu cu l Frank hay Franny. Trong 7
-
1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt
36
nm, hng y Pacelli i khp th gii u mang Frank theo, t leo ni
Alps n bi bin Hy Lp. Thng 7-1932, Frank c phong lm
gim mc gio phn Boston, th tiu bang Massachssetts. Chnh
hng y Pacelli, lc l b trng ngoi giao, tn phong cho Frank
trong mt bui l trng th c hnh n th Thnh Phr/St. Peters
Basilica Vatican, Frank mc a l mu vng chi m hng y Pacelli
mc nm xa. Ln u tin mt gim mc Hoa K c hn hnh
ny, gio dn Boston n nang mt mi.
Thng 3-1939, hng y Pacelli c bu lm gao hang Pius
XII. ng tm tun l sau, gio hong Pius XII phong cho Spellman
lm Tng gim mc New York, gio phn giu c nht Hoa K. 20
nm sau, hng y Spellman bin New York thnh gio phn giu nht
th gi. Cng nm 1939, Spellman uc phong chc tng tuyn y
qun i: ci v ti danh d t gim mc Spellman trn nh mng
li siu quyn lc gm siu qu tc/ti phit/chnh tr/tnh bo/qun
s lin quc gia c tn Sovereign Military Order of Malta, vit tt
SMOM, hi vin phi c gio hong sc phong. Ni ci tn khng
thi ni ln mc ch ca SMOM.
Nm 1946, gio hong Pius XII phong Spellman chc hng y.
Khng cn mc cnh, ngi tr thnh thin thn gia Vatican v b
ngai giao M. M, ngi ta linh nh chc tng ngi l American
Pope/Gio Hong Hoa K. Vatican, ng ta gi ngi l Cardinal
Moneybags/Hng Y Ti Tin. Ngi thnh ng Patrick ngi ng
uc g chch i l Come-on-wealth Avenue/a l Ca Ci Nho
V (thay v Commonwealth), tr thnh thi thng. Ngi lm l
ci cho Edward Kennedy .
2. QUYN LC:
ng gp ti chnh ca hng y Spellman cho Vatican, tnh bn
vi Gio hong Pius XII, v tr cht vt trn nh SMOM, quyn lc
Spellman hu nh v tn khng ai dm ng. Bn ca ngi nm
trong danh sch 100 ngi quan trng nht th k 20. Ngi gii thiu
vi gio hong Pius XII hng lot cc nh c ph, bin h thnh qu
tc Hip s Malta, khng ai dm ng ti. Ht tin ch ny b ch kia
kho lo nh mt b ch hi, di bn tay Spellman mi vic tri m.
Thay v np tin nin lim cu Knights of Malta- Hip s Malta vo
tng hnh dinh SMOM Rome, Spellman chuyn tin vo ti
khon ring cu hng y Nicola Canali (1939-1961) b trng b
ngoi giao Vatican. Vi cu hi yu t vang ln, ngi khng bn tm
-
1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt
37
tr li. Bo no xa gn hi tiu cc v ngi, ngi cho lnh cc ca
hng sang trng khu Sak Fifth Avenue rt ht qung co lin mt khi.
Thng x Sak Fifth/New York ch l mt ti sn khim nhng ca
ngi, cng nh tng gim mc Ng nh Thc l ch thng x
Tax/Saigon vy.
Hng y Spellman gip Vatican 1 triu la ti tr Cng ng
Vatican II nhng ngi khng hi sc no bu bn vi nhng k ngho
kh. Thng 3/1949, hai trm phu o huyt ngha trang Calgary -
rng 500 mu m ngi l ch nhn - i tng lng 20% t 59.40 ln
71.40 $USD (mt tun). Ngi khng chp nhn, ngy mm mi bt
cc chng sinh nh th St. Patrick thay th, o huyt chn 1020 quan
ti xp lp. Ngi cho ci m cng kh y l bn cng sn.
My ng v ngho kh ca m phu o huyt mu mo phn trn
Chng ti ch mun tng lng, khng bit cng sn l g.
3. V CHNH TR:
Hng y Spellman u khin
th gi bng in thoi. Ngi cho
hay trc s khng ai vit c
tiu s ngi, v s khng bao gi
c du vt chng t. Ngi l c
vn ca nm i tng thng M t
1933 n 1967, t Roosevelt,
Truman, Eisenhower, Kennedy
n Johnson. Ngi l bn thn vi
tng William Donovan - xp
sng OSS, tin thn CIA.
Donovan ch nh Allen Dulles
ni ngi CIA, nn hai anh em nh
Dulles, b trng ngoi giao v
gim c CIA, cng di tay ngi.
Mt trong nhng ngi bn danh gi l i gia Joseph
Kennedy, thn ph ca thng ngh s tr tui John Kennedy/tiu
bang nh, Mass. Nm 1935, ta sn ng Kennedy ln ti $180 triu
la, khong 3 t by gi. Sau th chin II, mt trong nhng chin
lc ca Vatican trong vic ngn chn cng sn bng cch ng h cc
ng vin phe Dn Ch Ki-T gio. ang khi Vatican mun c mt
tng thng Ki-t ta Bch c, ng lc Joseph Kennedy mun
John Kennedy lm tng thng. Gio hong Pius XII g bc s ring
-
1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt
38
Riccardo Galeazzi n gp Spellman v Joseph Kennedy thng
lng. C tin mua chc tng thng d nh mua bp rang.
Nhng yu t trn chn mi cng lc, Spellman da vo
Vatican dng ln hai tng thng Ki-t dn ch u tin: John F.
Kennedy Washington D.C cng nh Ng nh Dim trc
Saigon.
Ti liu ngoi quc khng c nhng chi tit nh trong bi vit
C phi Hoa Thnh n a ng Dim V Lm Tng Thng
Nht Cng Ho VN cu Linh mc An-Tn Trn Vn Kim. LM l
ngi duy nht gn ng Ng nh Dim trong hn hai nm ng
Dim M, Theo Linh mc, c ba ngi c hng y Spellman bo
tr, nhn lm con nui: hai linh mc Trn Vn Kim-Nguyn c
Qu v ng Ng nh Dim.
(Ghi ch: ng Ng nh Dim c ti ba v cha nui oai
quyn mt ci: thng th Nguyn Hu Bi, Hng y Spellman v
trm CIA Allen Dulles)
Nm 1951, ang New York, Linh mc Trn Vn Kim, c
in tn t u chu ra n tng gim mc Ng nh Thc v em l
Ng nh Dim ta phi trng Idlewild (phi trng Kennedy by
gi). Sau Hng y Spellman gi ng Dim tr ta nh dng cc
linh mc Maryknoll, New Jersey. Tuy uc Hng y Spellman giu c
bo tr, ng Dim khng c Hng y cho ng xu no. Sut hai
nm, ch mt mnh Linh mc Kim thm ving, bao bin vic di
chuyn, k c thu khch sn cho ng tip khch v bit ng rt thanh
bch. Cho n thng 6/1953, ngy ng t gi Hoa K qua Php gp
hong Bo i trc khi v VN nhn chc th tng, Linh mc
Trn Vn Kim v nm ng bn cn chy mua vi cho ng chic c
vt mu xanh.
Tuy vy, theo linh mc Trn Vn Kim, mi n gia nm
1953, chnh gii M chng bit g v ng Ng. LM TVKim vit:
- C ln chnh khch M phn nn vi ti: linh mc cao t
cch lnh o ca ng Ng nh Dim, v c c Cha Ng nh
Thc cng lm nh th, nhng chng ti cn thm chng nhn, v
c Cha Thc l anh cao em th c chi l l.
- Mi ti gn mt thng sau khi trn in Bin ph n ln
ngy 13 thng 3 nm 1954 (tht th ngy 26 thng 6) v c l cng v
nghe li c Hng y Francis Spellman ku gi, ngy mng 7 thng
t nm 1954 tng thng Eisenhower mi ln ting cnh gic, khi ng
xng ln ch thuyt Domino: Nu Vit Nam sp trc sc tn
-
1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt
39
cng Cng sn quc t vi Lin X v Trung hoa ym tr H ni, th
my nc ng Nam s kh m ng vng c.
HNG Y SPELLMAN DNG NN
NHT CNG HA VIT NAM
Mt chn in Capitol, mt chn Vatican, hng y Spellman
nh hng c tng thng M, sai khin c trm CIA, hoch nh
chnh sch cho b ngoi giao, nn ngi yn ch s c bu lm gio
hong Vatican khi bn thn ngi l gio hong Pius XII qua i.
Khng ng, ngy 28-10-1958, ngi c bu l Hng Y Angelo
Roncalli, tc Gio hong John XXIII. Hng y Spellman gin lm,
nhic sau lng ng: ng ta u xng lm Gio Hang, ng ng i
bn chui/Hes no Pope. He should be selling bananas.
Hng y Spellman c v nh lp la cu ni cu Cesar Veni,
Vidi, Vici. Nhng nm 1950, chnh khch M ni v chu cn
lng cng d bn , Spellman i qua c ri. Nm 1948, ngi
u cho linh mc Fulton Green qua Australia c din vn ti nh th
St. Marys Sydney. Spellman gh Singapore v Bangkok, bay
ngang Angkor Wat. Trn ng tr v M, trc khi bay qua Canton
v Hongkong, ngi tin chn gh Saigon. Tng gim mc Saigon
ngi Php Jean Cassaigne c mi tng gim mc Vnh-Long Ng
nh Thc trong bui tip n ngy 25-5-1948: t bui tin chn
nh mnh ny, s phn cu dng h Ng-nh an bi.
Gii hc thut M - tn gio, chnh tr, truyn thng, gio dc -
ng dt khat 100% v vai tr ca Hng Y Spellman trong vic
dng ln tng thng Ng nh Dim. Xin ch gii hn vo bn tc gi
m sch ca h c th thch vi th gian. Trong s bn ng
ny, hai l linh mc Ki-t gio:
- Theo Wilson D Miscamlble, gio s mn s/a hc Notre
Dame/Indiana, trong bi vit Francis Cardinal Spellman and
Spellmans War, l do ngi M nhng tay vo chin tranh VN bt
ngun t Chin Tranh Lnh ko di t chu u. Di nh hng v
cng to ln ca Spellman, chnh gii M u tin tng rng s bnh
trng ca khi Cng Sn Lin S v ng minh ca h, Bc VN, l
mi e da trc tip nc M.
- The American Pope: The Life and Times of Francis Cardinal
Spellman, tc gi John Cooney (cy bt cu Wall Street Journal)
vit: Nu khng c Spellman ng h Ng nhDim hi 1950,
chc chn khng c chnh ph min Nam Vit Nam. Cooney dnh
-
1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt
40
18 trang ring v Spellman v Vit Nam. T Church & State ph
bnh dn chng k cng, tt c ngi M nn c v hc hi
- An American Requiem/Kinh Cu Hn Nc M, t truyn,
tc gi James Carroll c b l trung t tnh bo Pentagon: chuyn
vin tm to nm bom Vit Nam, m li l bn thn cu hng
y Spellman. ng vit Chin tranh VN bt u t Spellman, sch-
bn-chy nht 1960-70, ot National Book Award for Non-Fiction
(1996), gii thng cao qu nht cu vn hc M. Carroll dnh
nguyn chng 8, Holy War/Cuc Chin Thn Thnh cho chin
tranh Vit Nam.
- Theo linh mc Martin Malachi: Spellman dn thn vo Vit
Nam l theo mun ca Gio Hong Pius XII: mun ngi M
a ng Ng nh Dim ln v nh hng ca tng gim mc Ng
nh Thc.
[Ghi ch: Linh mc Malachi, gio s Gio hong Hc Vin
Vatican (Pontifical Biblical Institute) t 1958 n 1964, cng th
im chn tranh Vit Nam. ng l ph t, th k ring, thng dch
vin cho hng y Augustin Bea/dng Jesuit v cho Gio hong John
XXIII. ng cng dinh v gio hong John XXIII, c giao ph
nhiu vic nhy cm. L linh mc dng Jesuits/dng Tn trong 25
nm, nm 1965 ng xin chm dt n ku go, nghi l ra khi dng
Jesuits. ng qua New York, sng lang thang lm bi bn, ti x taxi,
ra chn. Hai nm sau ng bt u kim n bng vit sch. Cun ni
ting nht: The Jesuits: The Society of Jesus and the Betrayal of the
Roman Catholic Church/ Dng Jesuit v S Phn Bi Ca Gio Hi
La M].
(C ba cun The American Pope, An American Requiem, The
Jesuits u c trn amazon.com.)
-
1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt
41
C th tm tt: c cc nhn vt ti cao cu lp php, t
php, tnh bo, ta phit v tn gio Hoa K nng , con
ng hon l cu ng quan Chu Ng nh Dim ging nh
truyn c tch C B L Lem, ngai tr on cui.
1. 1951: ti New York, Hng Y Spellman gii thiu ng quan-t
lu vong-Ng nh Dim vi chnh gii M, gm thng ngh s
Michael Mansfield, thm phn ti cao php vin William O. Douglas,
trm CIA Allen Dulles, cha con Joseph Kennedy, tt c l tn cng
gio.
2. 1954: CIA gi Edward Landsdale qua Saigon ha php trng
cu dn trut ph Ba a-ng h th tng NDim. Landsdale
ngh t l c c l 70%, ng Dim khng ng , i phi t
c 92.2%, con s cao hn c s c tri ghi danh.
3. 1955: B Ngoa Giao gi on c vn dn s qua Saigon
(gio s Wesley Fishel/i hc Michigan cm u) son cu trc cho
an ninh, kinh t, gio dc, hnh chnh, son c hin php cho Vit
Nam Cng Ha. C quan USAID/S Thng tin Hoa K pht khng
t Th Gii T Do, l sn xut nhng khu hiu nh tin n chng
cng, l tng t do, ng quc gia. USAID cng bao dn trn
gi lun t The Times bng ting Anh ca ng Ng nh Nhu.
4. 1955: chnh ph Eisenhower ti tr 20 triu la cho qu
[Roman] Catholic Relief Services , C Quan Vin Tr Cng Gio.
Hng y Spellman cng ch thn ving Saigon v tng $100,000 cho
qu ny, gip ti nh c ngi di c (c ti liu ghi $10,000). T
mi nm, Hoa K vin tr khong 500 triu la mt nm cho Vit
Nam Cng Ha.
5. Ngoi c vn M chnh thc t dinh c Lp, Spellman cn
g ip vin kim sot hai anh em ng Dim-Nhu.
6. T u nm 1963, Spellman bt u tch ri khi Ng nh
Dim khi chnh ph Dim t chi khng cho thm qun nhn Hoa K
vo Vit Nam.
7. Ngy 7-9-1963 tng gim mc Ng nh Thc ri Vit Nam
qua Roma, bc lu vong u tin, khng c gio hong Paul VI
tip. Ngy 11-9-1963 Ng nh Thc bay qua New York cu cu,
hng y Spellman lnh mt i Miami Beach/Florida d l gn huy
chong.
8. Ngy 1-11-1963: Spellman bt n xanh cho m mu dt
im con nui Ng nh Dim. T , Spellman khng h nhc n
tn Thc-Dim thm mt ln no na.
-
1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt
42
9. Spellman tip tc u khin gung my chin tranh Vit Nam
khng-Dim cho n khi v hng nhan thnh Chu nm 1967.
Hng Y hay i tng?
ng l Hng y Spellman phi theo nghip binh ao. Nm 1943,
ch trong bn thng, ngi vt 15,000 miles, n 16 quc gia va l
i din ca Vatican, va l tng tuyn u qun i, va l c s cu
tng thng Roosevelt. Ngi kho lo lun Vatican ng ngoi, v
ng trn chn tranh. Ngi uc West Point trao tng huy chng.
Ng c bng li my bay c Italy ln Massachussets.
Fidel Castro m t hng y Spellman l Gim mc ca Ng Gic
i, ca CIA v FBI. Tng thng M cn s b m st, Spellman th
khng. Trong cun Vietnam Why Did We Go?/V Sao Chng Ta
i Vit Nam tc gi Avro Manhattan chng minh siu quyn
lc git tng thng John Kennedy chnh l Hng y Spellman. Bn
dch ting Vit, c trn internet, dch gi Trn Thanh Lu.
Hu thun ln ca hng y Spellman cho chnh quyn Lyndon
Johnson khng phi chu M La Tinh, m Vit Nam. D tui
no ngi cng thich lm anh l lnh a tnh. Nga thng xuyn gp
g cc ng tng ta Bch c, c mt ti nhng phin hp mt ca
tnh bo. Ngi hp vi Ng Gic i, bn ci chin thut/chin lc
vi hng tng lnh. Phin hp cui ngi tham d, thng 3/1965, ti
Carlisle mt trng hun luyn qun s Pensylvania. Ngi cho tin
cc gio hi a phng, ngun cung cp tin tc v tn. Khi cn ngi
h tr cho CIA v FBI khin hai c quan ny khp np di chn
-
1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt
43
ngi. H khng sao c c mng l rng ln, min ph v trung
thnh nh gio dn. Trong khi hng y Spellman ch phn mt cu, cc
gio hi a phng xa xi ngho nn mng mng ti ti, vt c t
tin ng hu thnh .
Linh mc William F. Powers vit Hnh nh Hng Y Spellman
n Vit Nam ban php lnh cho nhng khu i bc, trong khi
gio hong John 23 ang nn n phi ct chng i. Ngi sang thm
lnh M Vit Nam trong binh phc kaki vng. C ln, va tr v t
mt trn VN, o anh mi thuc sng ngi lp tc bay n
Washington dng cm tra vi tng thng Johnson, c c mc s
Billy Graham (uc coi nh Gio hong Tin Lnh M). Tng thng
hi c hai ngi bc k tip phi lm g. Trong khi mc s Graham
cn ang lng tng gi yn lng, HY Spellman khng ngn nga, ni
lin mt cu lnh cng Th bom chng! Ch vic th bom chng!
V Johnson lm theo li c vn cu ngi. [Thus, when Johnson
asked both Spellman and Billy Graham at a luncheon what he should
do next in Vietnam, Graham was uncomfortably silent. Bomb them!
Spellman unhesitatingly ordered. Just bomb them! And Johnson
did]. Chng l ai? L ngi Vit. Cha c c bi no ca tc gi
Vit v cu ni kinh hi ny. Ch mi thy tc gi Nguyn Tin Hng
gin d v cu Sao chng n khng cht pht i cho ri cu ng
Henry Kissinger.
Billy Graham (1918-) u phi tay m. ng c coi nh
gia hong Tin Lnh, c vn cc tng thng M t i Eisenhower
n G. Bush. ng rt oai, qu trch tng thng Richard Nixon nh
con ci trong nh. C l thy Spellman ngon lnh qu, Graham bt
chc y chang khin ng cng rt ni ting trong qun s Hoa k vi
l th 13 trang: Nm 1969 Graham n Bangkok gp g vi nh
truyn gio t VN qua. Cc a din Cha sau khi lm du thnh
gi, ngh nu hi ngh ho bnh Paris tht bi, Nixon nn di bom
cc iu Bc Vit. Khng r cc nh truyn gio ny kim ip
vin hay ip vin kim nh truyn gio, h l ngi Vit hay ngi
ngoa quc, thuc dng no, t u qua Bangkok gp Graham rt
tic bn tin khng ni r. Tr v M, Billy hng hi gi 13 trang vit
tay ngy 15-4-1969 cho tng thng Nixon di bom cc Bc
Vit Nam, ch trong mt m th kinh t tiu u lin h. Bc
th ny uc bch ha thng 4/1989.
T n Cha, Alleluia!! Di bom iu git c triu dn l
ti c chin tranh! Ngi M phi hnh qun ng mt nc ln. H
-
1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt
44
khng qun n l Arthur Seyss-Inquart, lut s ng c, s quan
Pht xt cu Hitler. Ngy 16-10-1946, to n quc t x treo c ng
ny v 10 ngi khc v ph hy Ho Lan trong th chin II.
Trc khi cht, Seyss-Inquart cn ni kiu sn khu: Hy vng cuc
hnh hnh ny l thm kch cui cng cu th chin II m bi hc s
l ho bnh v hiu bit gia con ngi. T ti xin tr la o,
uc xng ti v chi cc php b tch. K cng hay, git ngi
xong xng ti l linh mc tha ti ngay, Cha c tha khng tnh sau.
C hi thc mc khng bit ng c ti sinh lm Ki-t hu cha.
Wilson D. Miscamble kt lun v s nghip cu hng y
Spellman nh sau:
Lng i quc m qung ngn cn ng t hi mt iu rt
quan trng mc ch ca chin tranh l g? ng cng khng thm
bit n phng tin v hu qu.
ng khng h bit rng nhng bo co ca chnh ph v Vit
Nam l la gt.
ng khng bao gi bit n nhn mng v tin bc tr cho
cuc chin tnh n 1967.
ng cng khng bao gi phn i cch nc M tin hnh
cuc chin. Ngc li ng l ngi c v vic nm bom Bc Vit
Nam.
Cui cng, ng khng bao gi t hi tic v vai tr cu ng.
S thit hi nhn mng do vic di bom cng khng h dy ln trong
ng bt c mt tnh cm no. l iu ng trch nht, v ng l
mt ng ch chn.
Theo nh tranh u L Th Cng Nhn:
S kin 30-4-75 th ti khng phi l chng nhn ca s kin
v ti sinh ra vo nm 1979 nhng vi nhng g m ti trc tip
tri qua, v ti chu ng trn t nc Vit Nam, ti thy y l 1 s
kin ht sc c bit v c nhn ti ngh rng y l s an bi nghit
ng ca c Cha Tri dnh cho dn tc Vit Nam.
C dng vn ni au thng ln cho Cha, ngi cng s im
lng nh ngn nm nay, nh khi dn Do Thi cu Cha b tn dit.
cho Cha, Vit Cng mng v Cha an bi nh th, khi tranh
u na. Hng y Spellman mng, Cng sn quc t mng, t bn
mng! C lm i ri h cho Cha. Nhng mt khi bom n v tn
tht sinh mng cn ong o m c th nguyn nhn/th phm cn
phi c xem xt k lng. D khng lm k cht sng li, ngi
m sng mt, nhng t ra hc c v s bi hc. Nu khng, chc
-
1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt
45
chn qu kh s lp li thm ln na.
C khi ang lng l xy ra cng nn!
Trn Th Vnh Tng
[Ngun: Tp ch SiGn Nh, s 1265, ngy 22 thng 10 nm
2010, n bn Orange County, trang A1]
-
1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt
46
TRNG HP NG NH DIM
CCH M CHN NG MINH
TI CHU
L Nguyn Diu
Cuc chin Vit Nam t 1954 n 1975 chia cc tc gi M
vit sch chnh tr ra lm hai phe: Chng i v ng h, m h mnh
danh l phi chnh thng (orthodox) v phi xt li (revisionist).
Mt cch tng qut, phi Chnh thng gm nhng tc gi nh N.
Chomsky, D. Halberstam, F. Fitzgerald, W. Fishel vi quan im
nc M sai lm khi can thip vo Vit Nam l mt ng minh
bt lc. Phi Xt li gm nhng tc gi nh E. Hammer, N.
Podhoretz, M. Moyar th ch trng ngc li. iu ng ch l
nhng tc gi thuc Chnh thng li gm rt nhiu ngi trong qu
kh tng ng h ng Ng nh Dim nh J. Buttinger, M.
Mansfield, D. Anderson v ngay c Hng Y Spellman nhng sau
th hon ton tht vng, thm ch cn chng i li ng Dim v ch
ca ng ta.
Cho mt c gi ngi Vit, nhng tc gi thuc phi Xt li
thng phm nhng li lm cn bn v vn ho Vit Nam lm cho
khng cn mun c tip. Ly th d ca hai trng hp tiu biu:
Th nht l Francis X. Winters, gio s i hc Georgetown,
tc gi cun The Year of the Hare: America in Vietnam, University
of Georgia Press xut bn nm 1988. (c hai ng cu B trng
ch Dim l Lm L Trinh v Tn Tht Thin, d nhin, ht li ca
ngi). Sch ny c nhng sai lm nh: H Ch Minh sinh bn b
sng Hng Hu, Thch Tr Quang l mt lut s thnh cng,
ng mn H Ch Minh bt u nm 1962. ng Winters phi th
nhn nhng li lm s ng ny khi b mt c gi nu ra trn tp san
hu khuynh National Review nm 1989. iu ng bun l ngay c
ci ta sch (The Year of the Hare - ch nm Qy Mo, 1963)
cho thy tc gi khng phn bit c vn ho Vit v Tu.
Th hai l Mark Moyar, gio s i hc Thy qun Lc chin
-
1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt
47
M, tc gi cun Triumph Forsaken: The Vietnam War 1954-1965,
Cambridge University Press xut bn nm 2006. (Cng li c ng
Lm L Trinh khen ngi ht li). Cun sch ny cng ch trng n
thi k cai tr ca Tng thng Ng nh Dim nhng phn tch ca
tc gi th qu sc nng cn. Khi ni v ng Ng nh Nhu, tc gi
khen l mt v lnh o ti gii, lm cho ng tr thnh mt trong
nhng nh t chc chnh tr hu hiu nht ca Nam Vit-Nam.(trang
35) Ngi Vit Nam, k c trm mt v Trn Kim Tuyn (trong sch
Nhng Huyn Thoi v S tht v Ch ND ca Vnh Phc)
cng phi ch ng Cn Lao, t chc Thanh Nin Cng Ho (TNCH)
m ng Nhu lm Th lnh. Ni v hu hiu th ai cng bit trong
ngy o chnh 1/11/63, c ci t chc TNCH y ch c mt ng Cao
Xun V lm vic, cn Phong tro Cch mng Quc gia v nht l
ng Cn Lao trc ht ra la th nay hon ton ln i u mt. Ba
lc lng chnh tr do ng Ng nh Nhu t chc , khi ch
lm nguy v lnh t bn tu, th tan nh bt x phng ! Cn cuc o
chnh gi Bravo II (gi cho ng Nhu thay th ng Dim lm tng
thng) do chnh ng Nhu t chc bng cch da vo tng Tn Tht
nh th tng ny b i t Mu tranh th ri. Ngoi ra,
cun sch dy 512 trang ca Moyar phn tch ch Dim m ch
nhc tn ng Ng nh Thc 2 ln trong 2 dng, trong khi nh vn
hoi Ng ca nm 2010 l Nguyn Vn Lc cng phi cng nhn
rng hai ngi c trch nhim nng nht lm cho nh Ng sp l
ng Gim mc Thc v b Ng nh Nhu.
Vi nhng tc gi nh vy trong
phi Xt li, tc phm ca gio s Seth
Jacobs xut hin nh mt hi ng
chng chc chiu sng vo vng sng
m ca mt cuc tranh chp n nay
vn cn nhiu tranh ci.
Tc phm Americas Miracle
Man in VietNam Ngo Dinh Diem,
Religion, Race, and U.S. Intervention
in Southeast Asia ca tc gi Seth
Jacobs, gio s S hc ti Boston
College, nguyn l mt lun n tin s
vit nm 1997. Sau , ng thu thp
thm ti liu mi gii mt v cp nht
-
1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt
48
ho ri xut bn cun sch ny nm 2004 v ti bn nm 2006 (Duke
University Press). Ch ca lun n ny l l do v sao ngi M
can thip vo Vit Nam v v sau tr thnh mt li lm tn khc
cho ng minh Vit Nam v cho chnh c nc M m mt na th
k sau vn cn nhiu di chng. l mt ci nhn can m v tc gi
cp n hai ch khng nn bn ci: Tn gio v Chng
tc. Mt cch tng qut, lun n ca Seth Jacobs gm hai phn chnh.
Bn chng u chng minh chnh sch ngoi giao ca M sau
Nh Th chin b nh hng bi ba yu t: Tn gio, Chng tc v
Ch thuyt Cng sn. Hai chng cui phn tch tin trnh quyt nh
ca chnh quyn M da trn ba yu t chn ng Ng nh
Dim v Si Gn lnh o mt tin n chng Cng cho th gii t
do ca M.
Phn u ca sch phn tch 3 yu t ch o ca chnh sch i
ngoi M sau th chin th Hai c th tm lc nh sau:
V Tn Gio, lun l nc M c du dt bi nhng
khun mt ng n nh Mc s Billy Graham (Tin Lnh), Hng y
Francis Spellman (Cng gio). Mc s Graham l bn ca 11 i
Tng thng M, t Eisenhower n Obama, v s hu mt quc
truyn o (evangelical empire) khng l. c bit Hng y Spellman,
theo ng ng li chng Cng sn trit ca Vatican, nm chc
Tng Tuyn y ca qun i M. Khi qua Vit Nam nm 1955, d
ch l mt chc sc tn gio, ng dc Tng thng Dim tip n nh
mt quc khch vi i tic ti Dinh c Lp. Nm 1952, Kinh thnh
bn c 26.5 triu cun trn ton nc M. Hai siu i gia trong
ngnh truyn thng l DeWitt Wallace v Henry Luce, u l con cc
nh truyn gio Tin lnh, v siu i gia th ba l Randolf Hearst Jr.
s dng ti a cc c quan truyn thng truyn o Cha d t
bo ca h l Life, Time, hay Popular Science, Mademoiselle,
Fortune. Tc gi Jacobs cng dnh nguyn mt chng (s Bn)
ni v bc s qun y Tom Dooley l mt ngi Cng gio cung
tn, k th chng tc gin tip y nc M dnh vo vi Vit Nam
qua cuc di c nm 1954 trong hnh nh mt i thm ha Cng sn
ang p ln u nhng ngi Vit Nam (m ng thng gi l dn
ng (the Asians) yu ui, kh di, dt nt).
-
1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt
49
Mc s Billy Graham Hng Y Francis Spellman
V Chng Tc, gia th k 20, ngi dn M c mt khi
nim rt m h v nhng quc gia ngoi nc M. Nht l cc nc
Phi chu v chu. S m h ny a n tnh trng tng qut ha
chng tc, coi tt c dn Phi chu l da en (Black) v dn chu l
da vng m ngi M gi l Asian. Siu i gia Henry Luce
khi u tnh trng ny bng cch ym tr nh vn James Michener
xut bn mt lot sch v chu dy ngi M nhng s tht
v mt ging dn chu n gin, ngu dt, v chnh tr cha th
c kh nng tip nhn v s dng nhng khi nim ca Ty
phng nh dn ch, t do, nhn quyn. Bn cnh , Hollywood
cng sn xut nhng phim nh The King and I, Sayonara, The Geisha
Boy, a ra hnh nh nhng ngi ng, chm chp, bn khai
cn c khai ho. Ngay c cun The Quiet American ni ting
ca Graham Green, c phe tin b khen tng nhng khi ni v
ngi tnh Vit Nam ca k gi Fowler, tc gi cng cho thy mt c
gi Vit Nam da vng ngu ng v an phn.
V ch thuyt Cng sn (ang c xy dng Nga S v
Trung Quc) ngi M c gio dc t trong trng hc ra n
cuc sng thc tin rng y l him ha ln nht ca nc M v
kinh t (T bn chng V sn), v chnh tr (T do, Dn ch chng
c ti, c ng), v vn ho (T do t tng chng Kim duyt t
tng), v tn gio (Hu thn chng V thn), v qun s (Bom A
chng Bom A).
-
1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt
50
Phn th hai ca cun sch t trng tm trn tin trnh chn
la ng minh ca M da theo ba tiu chun trnh by hon tt
chin thut ngn chn Cng sn Nga Tu (containment) ca nh
ngoi giao George F. Kennan. L ng minh vi M ngha l trc
ht phi chng Cng, th hai l phi khng c vn chng tc, th
ba l theo mt tn gio m ngi M cm thy thoi mi.
Theo nhng tiu chun ny, cc nc Ty u da trng theo o
Thin cha v chng Cng c coi nh ng minh hng s mt. V
M lp ra NATO (T chc Minh c Bc i Ty Dng) nm
1949 lm tri n cho M chng Nga S ngay bn cnh cc
nc Ty u. Cng phi ni thm trng hp nc sau Nh
Th Chin, tuy c mt ng Cng sn rt mnh (nm 1970 vn c 1/3
dn bu phiu cho ng ny), nhng vn c M nhn cho lm
hi vin ca NATO l v s c mt ca Vatican ti La-M c kh
nng ho gii nh hng ca ch thuyt v thn ny.
Xong phn NATO chng Nga S n phn chng Tu, nc
M sa son mt vng ai ngn chn gm 9 nc t Nht qua Hn
quc xung i Loan, Phi Lut Tn, Vit Nam Cng Ho, Indonesia,
Thi Lan, Min in v n . Trong 9 nc ny, n l cu
thuc a ca Anh quc nn nc M khng dnh vo. Thi Lan v
Min in c o Pht l quc gio v Indonesia c i a s dn
theo Hi gio lm cho thnh phn thn Do Thi trong chnh quyn
M khng mun lin h cht ch.
Ch cn li i Loan, Phi Lut Tn, Nam Hn, Vit Nam Cng
Ho v Nht bn. Theo tc gi Seth Jacobs, y l nhng nc c
lnh t chnh tr theo o Thin Cha, tr Nht, c chnh
quyn M chn lm ng minh da theo ba tiu chun k trn,
trong nhng nm u tin ca cuc Chin tranh Lnh.
1. I LOAN: T khi thay th Tn Dt
Tin lm Tng thng Trung Quc v Ch tch
Quc Dn ng nm 1928, Thng ch Tng
Gii Thch phi cm u cuc chin chng
qun xm lng Nht v cuc ni chin chng
Cng sn ca Mao Trch ng. Mt nm sau,
tui 42, khi mun ci Tng M Linh, vn
l con gi mt nh truyn gio, Tng Gii
Thch ly d v ri i t mt Pht t
thnh tn o Tin lnh (tng t nh ng
-
1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt
51
tng Nguyn Vn Thiu b o Pht theo o v). V (cng nh
ng Ng nh Dim) h Tng c bo Time nm 1931 ng hnh
ba nhiu ln v ca ngi l nhn vt v i nht ca Vin ng. ng
c bo ch Tin Lnh v Cng gio tranh nhau phng vn (ht nh
ng Dim, h ca ngi Tng Gii Thch l mt ngi ngoan o v
thnh thin) n ni nhiu nh phn tch ngh l Tng Thng
ch ang s dng ti a chuyn i o ca mnh ly lng d lun
M. Nhng d c s ng h trit v qun s, kinh t, chnh tr
v nht l ca gii truyn thng M, ch c ti, tham nhng qu
ca Tng Gii Thch cng i bi trc Hng qun ca Mao
Trch ng.
Nm 1949, Thng ch h Tng xch tn qun chy qua t nn
o i Loan, m mt ngy v gii phng Bc Kinh khng bao gi
tr thnh hin thc. D vy, Tng Thng ch vn c Thin Cha
gio M tip tc bnh vc. Dn biu Walter Judd, mt cu gio s
tng truyn gio bn Trung Quc, khng ngng ngng bnh h
Tng: Chng ta khng i hi k th phi ci t, nhng vi ng
minh th chng ta bt phi c dn ch, phi tn trng nhn quyn
ngay tc khc. Dn M ch 175 nm mi c c mt nn dn
ch nhng Nam Hn, i Loan, Nam Vit Nam th phi c dn ch
ngay tc khc i vi dn ng, y qa l mt s kh hiu.
Tng Gii Thch, khng phi l mt k ngoi o, d man m l
mt con chin ca Cha. Nhn xt cung tn ny cng khng khc g
cu c a mt ng Linh mc Vit Nam khc: ng Thiu l mt ngi
ti knh phc, mt ngi c tinh thn quc gia cao v cng quyt
chng Cng. ng Thiu l mt ngi Cng gio o c, ch nht
no cng di nh th xem l, v trc khi i ng hai ng b cng nhau
c kinh. (Bn Ging Lch S, Cao Vn Lun, trang 363)
2. PHI LUT TN: Ramon Magsaysay l mt s quan theo
o Cng gio trong qun i Phi Lut Tn. ng
c c tng thng nm 1953 vi lp trng
chng Cng sn trit v ng minh cht ch
vi M. Tng thng Magsaysay cht qu sm
trong mt tai nn my bay nm 1957 nn kh c
th i n mt kt lun r rng v mi lin h
gia ng v M ngoi hai thnh qa rt c
ngi M ca tng: Tiu dit lc lng Phi Cng
Hukbalahap v gip M thnh lp T chc Minh
-
1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt
52
c ng Nam (SEATO) vo nm 1954 bao vy Trung Cng.
Magsaysay l mt trong nhng trng hp him hoi m lin h ng
minh ca M c th c coi nh l thnh cng.
Kt qa ny n t s kin ng Magsaysay t c cao
im trong c ba yu t chn la ng minh ca M. Chnh tr v
truyn thng M ng h ng ti a v hai yu t Cng gio v chng
Cng. Bn cnh , yu t chng tc cng khng l mt tr ngi v
sau ba th k ri lin tc b h bi ba quc Thin Cha gio
l Ty Ban Nha, Anh v M, nc Phi Lut Tn thnh mt quc
gia khng cn cn cc vn ha c th ca chnh mnh na:
Quc gia ny mt tn:: Philippines ly t tn ca dng h Philip
ca cc vua Cng gio Ty Ban Nha. V mt ngn ng v tuy ting
ni chnh thc l Tagalog, nhng c nc, nht l giai cp t trung
lu tr ln ch dng ting Anh (ngay c trong nhng h s chnh
thc), h qa ca mt chng trnh gio dc su m v rng ri ca
cc trng Ging Cng gio trong thi k h ging nh ngi
Php c gng p dng Vit Nam. Tuy Phi Lut Tn lm trn bn
phn tin n chng Cng cho M, nhng x hi Phi vn ni ting
vi nn im v ti c x hi d hn 80% dn Phi theo o Cng
gio, ngi dn Phi vn ngho i di nhng ch c ti, tham
nhng nh Ferdinand Marcos.
3. NAM HN: Tng thng L Tha Vn (Syngman Rhee) c
kh nhiu im ging ng Ng nh Dim. ng xut thn t mt gia
nh quyn qy. Trc khi nm chnh quyn ng tri qua mt thi
gian M. ng c chnh quyn M ng h v i theo o
Cha (Tin Lnh) v rt chng Cng. Bo Readers Digest tuyn
dng ng l mt nh lnh o Gia t v i. ng cng c tng
M James Van Fleet, T lnh Qun on 8 ca M Nam Hn khen
ngi: L Tng thng b
top related