1. 1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt 1 1963 2013 NM MI NM NHN LI TP I Tuyn tp ca 99 tc gi v nhng li Ph phn ca 100 Chng nhn v ch Ng nh Dim

2. 1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt 2

3. 1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt 3 Thomas Ahern, Jr. V Bng o Vn Bnh Nguyn Vn Bng Peter Brush Nguyn Tr Cm Nhm Caravelle Niguel Cawthorn V Ng Chiu V Hong Chng L Cung Tiu Dn Cao Th Dung L Nguyn Diu Trn Quang Diu Trn Quc i Phan Quang n Chnh o Cao Hu in Lng Hu nh Trn Kim on Trn Vn n Phan Lc Giang ng Gp Gi Bobby Ghosh Nguyn Phan Hong L Mnh Hng Nguin Ngu KHHB Bi Kha Nguyn Kha Vn Xa H S Khu Bo Quc Kim Phan K Php Lc Trn Lm Thi Kim Lan Nguyn Lang Nguyn Hin L Lchsvitnam.info Trn Hng Lin Khc H Linh Trnh B Lc Hng Quc Lc L Nguyn Long Chnh Lun Phm Trng Lut V Ti Lc Nguyn Ly Avro Manhattan Honh Linh Mu Minh Khng V Vn Mu Trn Chung Ngc nh Nguyn Minh Nguyn L Chn Nhn L ng Nhin Qun Nh Trn Ngc Nhun Hong Nguyn Nhun L Xun Nhun James Olsen Lloyd Phm Nguyn Hu Phim O.V.V. Nguyn K Phong Trn Gia Phng L Qun Phng Qun Nguyn Mnh Quang V Vn Su Nguyn Tng Tm Minh Tn Nguyn Thi L Quang Thi Nguyn Hy Thn Minh Thnh Nguyn Tng Thit Cao Huy Thun Ng nh Thc Vn Th Trn Vn Thng Trn Tam Tnh Ng c Trit Nguyn Vn Trung Nguyn Quc Tun Nguyn Tng Phm Tng H Hu Tng Trn Th Vnh Tng L Tuyn Phm Qu Vinh VirtualArchivist VTruong Huyn V Hn Phong Quc V Nguyn Hnh Hoi Vy Erich Wulff v Li ph phn ch Ng nh Dim ca 100 Nhn chng

4. 1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt 4

5. 1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt 5 DN NHP Na th k trc y, ti min Nam Vit Nam, mt bin c bi hng lm chao nghing lch s v tr thnh mt trong nhng du n quan trng trong dng sinh mnh dn tc vo h bn th k th hai mi. Bin c l s sp ca ch c ti Ng nh Dim, ko theo s ph sn ca mt sch lc ci o cp quc gia ca Cng gio La M ti min Nam Vit Nam. 1963 2013! Nm mi nm tri qua Mt na th k l khong thi gian di c th sot xt v suy nghim xem t bin c ta rt ra c nhng bi hc lch s g. Tuy nhin, trong nc, t lu, khng c mt cng trnh quy m no nghin cu v trnh by mt cch ton din, nghim tc v cp nht hn v ch Ng nh Dim. Cn hi ngoi, mt vi tr thc Cng gio c n lc xt li bn cht v thnh qu ca ch ny, nhng v phi mo ha lch s bin minh cho chy ti nn nhng tc phm ca h va khng c gi tr lch s va thiu tiu chun tr thc. Trong tnh hnh , s hnh thnh Tuyn Tp ny l mt ng thi tr thc ch yu nhm ng gp vo 4 n lc: 1. Th nht l c kt li thnh mt chng liu lch s t c hai gc chng nhn v vn bn, ng gp thm vo vic kin ton cc nghin cu tng lai v ch Ng nh Dim. 2. Th nh l lm sng t mt s ng nhn dy ln v nhng bin ng sau trn t nc ta, khin s tht v tnh b bin dng ng sau nhng lng knh v bi m do mt s ngi Vit v ngi nc ngoi v tnh hay c to ra. 3. Th ba l nhn din phn bin mt s xuyn tc v mo ha lch s ca tn d ch Ng nh Dim ti hi ngoi ang tm cch nh tro s tht chy ti qu kh. N lc ny c th l m mu, di hnh thc ny hay hnh thc khc, thit lp mt ch Dim khng Dim trong tng lai ti Vit Nam. iu bt hnh ny, nu xy ra, th s ch v li ch ca mt thiu s gio quyn m i ngc li li ch ca ton th Dn tc.

6. 1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt 6 4. V th t l n lc trao gi mt bi hc cho th h tng lai cnh gic h ng bao gi cho mt ch nh ch Dim xut hin trn qu hng ta na. V bn l do k trn, Tuyn Tp ny s khng c bn m ch in vi mt s lng gii hn gi tng nhng c nhn hoc nh ch no nghin cu ch ny m thi. Trong qu trnh hnh thnh Tuyn Tp, vic thu thp ti liu (m a s c ph bin rng ri trn Internet t nhiu nm qua) v lin lc vi cc tc gi xin php l mt iu v cng kh khn, hu nh l bt kh thi nn xin cc tc gi thng cm v rng lng tha th. Nht l khi c mt s t bi vit xut x t trong nc v/hoc c ph bin (trn bo giy) t trc 1975. Cho nn 122 bi vit ca 99 tc gi, v 100 li nhn nh v ch Ng nh Dim trong Tuyn Tp ny, d ch l mt s lng rt nh trong hng ni ti liu c trong ln ngoi nc, nhng c l cng nhn din c nguyn nhn, m t c bn cht v nh gi c cng ti ca ch ny ri. Ni dung cc bi vit c phn b thnh 8 Chng l d truy cu theo tng ch hn l theo mt cu trc trnh by nht nh no . V v Tuyn Tp di hn mt ngn su trm trang nn s c chia thnh 3 Tp, pht hnh trong nm 2013 nh du mc 50 nm nhn li. Cui cng, chng ti xin trn trng cm t nhng tc gi c bi trong Tuyn Tp 1963-2013 Nm Mi Nm Nhn Li ny. Nhng tc gi , mt hay cn sng, a s l nhng chng nhn v cng l, trong nhiu trng hp, nhng nn nhn, cho nn ting ni ca h th trung thc, cn c ph bin rng ri v bo lu lu di. Trn trng, Nh Xut bn Thien Tri Thuc Publications P.O. Box 4805 Garden Grove, CA.92842-4805 - USA

7. 1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt 7 MC LC Dn Nhp...5 Mc lc..7 TP I Chng Mt - TI T TNG H Phi dn tc th th no cng Phn dn tc 1- Ng nh Dim trong Lin minh M - Vatican Nguyn Mnh Quang..13 2- Hng y Francis Spellman v Chin tranh Vit Nam Trn Th Vnh Tng..34 3- Khi nc M chn ng minh L Nguyn Diu..46 4- Gio hi trong cn bo bng (Chng 3 - Thp gi v Li gm) Trn Tam Tnh....57 5- Ngh v hai Dng h Thng gia Hu Nguyn Hnh Hoi Vy.85 6- Bt cm Bo h ca Ng nh Khi V Ng Chiu su tm.....92 7- Th Ng nh Thc gi c Jean Decoux, Ton quyn ng Dng Ng nh Thc.......94 8- Tng Gim mc Ng nh Thc: Nhiu Tham vng Nhiu Cay ng, Vn Th ... 99 9- Jean Baptiste Ng nh Dim - Thi k cha nm quyn Chnh o..104 Chng Hai V U NN NI on trng ai c qua cu mi hay 10- Kiu dn Cng gio thi Ng nh Dim Trn Lm......133 11- Danh t Cng gio: Ch v Ngha Nguyn Hy Thn. 148 12- Tng Gim mc Ng nh Thc: Thn quyn v Th quyn O.V.V ..156

8. 1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt 8 13- Dy S di thi Dim Nguyn Hin L ....161 14- Gia nh S gia T Ch i Trng v Ch Ng nh Dim Virtualarchivis......163 15- S Thin v Thin Cha gio v Phng din Php l V Vn Mu....165 16- ng Cn Lao v cc T chc ngoi vi Trn Vn n ....174 17- ng Cn Lao L Xun Nhun ..178 18- Ch Ng nh Dim v Vn Bun bn Nha phin Phm Trng Lut....204 19- Nhng khng nh cht ngi Phm Tng..... ..210 20- Trm t ca mt tn ti t hnh H Hu Tng.....215 21- Gii ta B mt v Ci cht ca Tng Trnh Minh Th Tp ch Gp Gi s 112, 7-2-2003... ..222 22- Ti sao Ng nh Dim khng cho Tng L Quang Vinh cht ton thy, Trnh B Lc. .....226 23- ng Dim dung dng gin ip Vit Cng nhng li trit h lc lng chng Cng - Cao Th Dung.237 24- Vi V Th Tiu Di Ch Ng nh Dim .Virtualarchivis........243 25- Chuyn Th thao thi Ng nh Dim Huyn V ..247 26- Bo ch thi Ng nh Dim V Bng .257 27- Ng nh Dim v Dollar M Virtualarchivis ....273 28- Nhng nhn vt Vit Nam nhn tin ca CIA Bobby Ghosh...275 29- Ti khng ch trng hp tc vi ng Dim Phan Quang n... .278 30- Tuyn ngn ca 18 nhn vt thuc nhm T do Tin b gi Tng thng Dim, Nhm Caravelle......283 31- Trng hp gia nh Phan Lc Tuyn Phan Lc Giang ng ...290

9. 1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt 9 32- V ca S quan v Binh bin 1960 b An ninh Dim xm phm tnh dc, Trn Ngc Nhun ......... 294 33- Mt in hnh tn c ca nh Ng V Vn Su ....297 34- Nh v Nht Linh Nguyn Hu Phim....300 35- Xung quanh ci cht ca nh vn Nht Linh, 45 nm trc, Khc H Linh......317 36- Tng nim Nht Linh 7.7.1963 7.7.2008 Nguyn Tng Tm....321 37- Bi vn Truy iu Vn ho Nht Linh V Hong Chng..334 38- i hc Hu tranh u chng ch c (Phng vn gio s L Tuyn, Bch Khoa), Nguin Ngu ...337 39- Giai on Khi thy s Sp ca nn Nht Cng ha, Trn Vn Thng .. 366 40- T ng minh vi M n Tha hip vi Cng Honh Linh Mu...375 41- Tng thng Dim v Qun i M Ng c Trit v L ng Nhin...435 42- Ng nh Dim mun dng min Nam Vit Nam cho Cng sn , L Chn Nhn....445 Chng Ba CHNG NHN LCH S Nghn nm bia ming vn cn tr tr Ph phn ch Ng nh Dim ca 100 Chng nhn ..458 TP II Chng Bn - BNH XE LCH S Thin thi a li Nhn ha Nguyn Thi - Nguyn Vn Bng - Avro Manhattan - Honh Linh Mu - Hi Khng hc Vit Nam - L Mnh Hng - Nguin Ngu - Peter Brush KHHB - Trn Chung Ngc - Nht bo Chnh Lun 22-7-1964 - L Xun Nhun - Nguin Hu Ng / Nguyn Vn Trung Chng Nm - MA GIA BAN NGY Nhng ngy bin v tro tr lch s ca tn d ch Dim Phan K - Vtruong2602 - nh Nguyn - Bo Quc Kim - Minh Thnh - L Xun Nhun - Trn Lm - Chnh o V Ng Chiu

10. 1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt 10 Vn Xa H S Khu - Trn Quc i - L Nguyn Diu - Nguyn Tng Thit - Nguyn Mnh Quang - Nguyn Tr Cm - Trn Quang Diu - Trn Gia Phng - Nguyn Phan Hong James Olsen - Lloyd Phm - L Qun Php Lc - Hng Quc Lc. TP III Chng Su KIM CNG BT HOI Hoa sen trong bin la Avro Manhattan - V Ng Chiu - V Ti Lc - Nguyn Lang - Erich Wulff Qun Nh Phm Vn Minh - Chnh o - L Cung - Hong Nguyn Nhun - Trn Kim on - Erich Wulff - Minh Nguyn - Hn Phng Quc V - Lng Hu nh - L Quang Thi - Cao Hu in - Nguyn Ly - Thi Kim Lan - o Vn Bnh - Trn Chung Ngc - Cao Huy Thun Chng By - LA T BI Gi ht la vo xng da b ng Lichsuvietnam.info - Phm Qu Vinh - Nguyn Quc Tun - Minh Khng V Vn Mu - L Cung - Trn Hng Lin V Ng Chiu Chng Tm - GI LI NGHN SAU Suy nghim v mt s bi hc lch s L Nguyn Long - Quang Phc V Vn Su - Qun Nh - Nguyn Kha - Bi Kha - Thomas Ahern, Jr / Nguyn K Phong - Cao Huy Thun - Su tm ca L Xun Nhun - Nigel Cawthorne - Tiu Dn - Phng Qun - L Nguyn Diu

11. 1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt 11 Chng Mt TI T TNG H Phi dn tc th th no cng Phn dn tc

12. 1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt 12

13. 1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt 13 NG NH DIM TRONG LIN MINH M-VATICAN Nguyn Mnh Quang Vi ch tm da vo M duy tr quyn lc Vit Nam, thng 8 nm 1950, Vatican cho ngi a ng Ng nh Dim sang Hoa K vn ng lin kt vi siu cng ny trong mt th lin minh mi m cc nh vit s gi l Lin Minh M Vatican hay Trc Washington Vatican (The Vatican Washington Axis) thay th cho lin minh c Php v Vatican. Nh vy l Vatican t ng b ri nc Php v Lin Minh Quc Thc Dn Php- Vatican coi nh bt u tan v k t y. Cng xin ni r l Lin Minh Quc Thc Dn Xm Lc Php-Vatican do Vatican ch xng, vn bt ngun t mt Sc Lnh Romanus Pontifex c ban hnh vo ngy 8/1/1454 trong thi Gio Hong Nicholas V (1447-1455), khi s vn ng vo u th k th 17, cng do ngi ca Gio Hi La M l Linh-mc Alrexandre de Rhodes ngh vi nc Php km theo vi bn tng trnh thnh qu cng tc tnh bo ti Vit Nam v l th yu cu Php Hong Louis XIV phi qun i chinh phc ng Dng ( c trnh by y trong Chng 20.) V hon cnh kh khn lc , Php Hong Louis XIV khng p ng c yu cu ca Gio Hi lc by gi. Trong thp 1780, li cng ngi ca Gio Hi l Gim-mc Pigneau de Bhaine ln li t Vit Nam em Hong T Cnh mi c 5 tui n triu nh Php Hong Louis XVI, thnh cu vin tr qun s cho Nguyn nh nh bi nh Ty Sn vi ch l Vatican v nc Php s li dng cng n vin tr : 1.- Khuyn d Nguyn nh, mt khi chin thng, th phi chiu theo nhng i hi Vatican v Php. Nu Nguyn nh chiu theo th c Vatican v Php ln ln nm th thng phong, p dng chnh sch c ng chn ln ng u nh Vatican tng lm i vi Php trong thi Php Hong Henry IV (1589-1610), dn dn p o v bin triu nh Vit Nam tr thnh mt th chnh quyn tay sai cho c Vatican v Php.

14. 1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt 14 2.- Nu Nguyn nh khng thnh cng hay khng tha mn nhng i hi ca Vatican v ca Php, th cc nh truyn gio ca Gio Hi ti Vit Nam s xi gic gio dn Vit Nam ni lon, bt tun lnh chnh quyn, nhm to nn lon lc khp ni, v mi xm o s l mt phin lon, lc by gi Gio Hi mi cng khai nhy vo tha nc c th cu, kt hp vi Php em qun n nh chim v thng tr Vit Nam.i Gio Hi cng tin hnh sch lc ny East Timor my nm va qua. Gim-mc Pigneau de Bhaine i din cho phe ng Nguyn nh, tim danh l i din cho Vit Nam, thng thuyt vi triu nh vua Louis XVI v t c mt hip c k ti in Versailles vo ngy 28-11-1787. Theo hip c ny, Php s vin tr qun s cho Nguyn nh 4 chin hm, 1750 s quan v binh s, v Nguyn nh phi nhng cho Php v Gio Hi La M mt s quyn li. Nhng Hip c Versailles va k xong th nc Php ri vo tnh trng khng hong ti chnh v kinh t do bt cng trong x hi gy nn, ri lan sang lnh vc chnh tr v chuyn thnh Cch Mng 1789. V th m Php khng th vin tr cho Nguyn nh c. Php b cuc, nhng Vatican vn khng nn lng v vn cn bm ly Vit Nam. c Vatican trit ng h, Gim-mc Pigneau de Bhaine nhn danh Vatican b tin ra mua sm sng n v thu mn c mt s binh lnh nh thu em n vin tr cho Nguyn nh nh bi nh Ty Sn. Gio Hi La M thng dy l phi sng ngho. Sao ng Gim-mc Pigneau de Bhaine ca Gio Hi tin ca u m giu th? Nu khng phi do Vatican cung ng mua sm cc chin tu, sng n cng nh trang tri tin tr lng cho qun lnh, qun c, qun trang, qun dng v qun nhu trn y, th tin bc u ng gim-mc ny mua sm chin tu, kh gii, tuyn m qun lnh, nui qun v tr lng cho lnh? Nhng, li cng ch nhng mt ln na, "mu s ti nhn, thnh s ti thin". Cng lao v tin ca b ra vin tr th c, nhng nhng yu sch ca Gio Hi th li khng c Nguyn nh (khi thnh cng l Gia Long), n b. Gim-mc Pigneau de Bhaine v Hong T Cnh li sm ln thin ng, khin cho Gio Hi tht bi nng n vn bi Bhaine-Nguyn nh. Tuy nhin, nh ni trc y, k hoch xm thc ca Gio Hi l mt k hoch di hn v trng k mai phc. Thua keo ny, Gio Hi li by keo khc. Cui cng, vo u thp nin 1850,

15. 1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt 15 Gio Hi cng thnh cng trong vic vn ng c chnh quyn Php cng vi Gio Hi b cng b ca em qun n chinh phc Vit Nam v Lin Minh Quc Thc Dn Xm Lc Phap-Vatican thc s thnh hnh v tch cc hot ng k t y. Tr li vn vn ng thnh lp Lin Minh Chng Cng Hoa K-Vatican, cho k hoch ny c thnh cng, tt c nhng tn ca Gio Hi ti Hoa K cng nh ti Php ty theo kh nng u c huy ng gp cng vo vic vn ng vi chnh quyn Hoa K lm p lc vi chnh quyn Php v Quc Trng Bo i a ng Ng nh Dim v Vit Nam lm th tng. T b Ng nh Nhu ra vo th th vi ng Bo i, B Nam Phng Hong Hu vi tnh chn gi trong chn phong the, khi dn Kit La M ngi Php cng vi ng Da-t Mouvement Republique Populaire (MRP) do ng Da-t George Bidault lm ng trng cho n cc ng Hng Y Spellman, Thng Ngh S John F. Kennedy, Thng Ngh Mike Mansfield, Dn Biu Walter Judd, ng Ta Ti Cao Php Vin William Douglas u c huy ng vn ng vo vic lm p lc vi cc th lc lin h cho ng Dim v Vit Nam cm quyn. Vic Vatican cho ngi dn ng Ng nh Dim sang M giao cho Hng Y Francis Spellman vn ng nhng tn Da-t c th lc trong chnh quyn Hoa K a ng ta (Ng nh Dim) v cm quyn lm tay sai cho Gio Hi La M M c rt nhiu sch s trnh by y . Di y l mt s sch s ni v s tht lch s ny: 1.- Sch Vetnam: A History vit: Dim ri Vit Nam vo nm 1950 vi danh ngha i d l nm Thnh Vatican. Cui cng, ng ta i Hoa K v lu ng hai nm Chng Vin Maryknoll Lakewood thuc tiu bang New Jersey, lm nhng cng vic ra chn, lau sn nh v cu nguyn ging nh mt ngi mi i tu. Quan trng hn, ng ta c gii thiu gp cc v chnh khch ni nh Hng Y Francis Spellman ca a phn New York, Thm Phn Ti Cao Php Vin William O. Douglas, Thng Ngh S Mike Mansfield v Thng Ngh John F. Kennedy. ng Dim bin minh cho trng hp ca ng vi mt l lun n gin c th li cun c c nhng ngi bo th v t do. L lun n gin ny l ng chng li c cng sn v thc dn Php thng tr Vit Nam. Nh vy, ng tr thnh ngi i din cho ch ngha quc gia. iu hp dn i vi Hng Y Spellman l ng Dim l mt tn Kit La M. Nh vy m Hng Y Spellman tch cc ng h ng

16. 1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt 16 Dim.ii 2.- Sch Vietnam: A Dragon Embattled vit: Sau khi c chnh quyn Php cho php i d l Nm Thnh La M, ng Dim ri Vit Nam vo thng Tm nm 1950. Trm u tin, ng gh ng Kinh n thm ng Cng . ng ny lu vong Nht t nm 1906. ng thi, ng Kinh, ng Dim cng gp mt s ngi Hoa K. H dn d ng khi n th Washington phi nn ni nhng g vi nhng nhn vt ng c tip kin. ng Dim lu li Hoa K trong hai thng 9 v 10 nm 1950. Trong thi gian ny, ng c lm quen vi mt s chnh khch ngi Hoa K rt quan tm n Vit Nam nhng li khng hiu r tnh cch phc tp v tnh hnh chnh tr v qun s ng Ding. Lun c n gin ca ng Dim l nu chm c ch thc dn v Vit Nam c c mt chnh quyn quc gia thc s th Vit Minh s b nh bi nhanh chng. Hng Y Spellman, ngi m Gim-mc Ng nh Thc em ng Dim n gii thiu, c l l ngi Hoa K u tin ang tm mt tn Kit La M nh ng Dim lnh o chnh quyn Vit Nam. Thi k La M ca ng Dim rt ngn. y, ng c Gio Hang XII tip kin, ri ng i Thy S, B v Php. Ti cc nc ny, ng ni chuyn vi nhng ngi Vit lu vong. Nhng v thy rng i vi Php, ng chng c c may no, ng tr li Hoa K vo u nm 1951 v lu ng trong cc Chng Vin Maryknoll New Jersey v Chng Vin Ossining New York. Thi gian ny ko di ti hai nm v thnh thong ng i thuyt trnh ti cc i Hc min ng v min Trung Ty. Nhiu ln ng i Th Hoa Thnh n ni chuyn v cc chnh khch ngi Hoa K v chim c cm tnh ca h i vi quan im ca ng. Trong nhng chnh khch ng h quan im v kht vng c nhn ca ng, c Thng Ngh S.Mike Mansfield, Thng Ngh S John F. Kennedy, Dn Biu Walter Judd v Thm Phn Ti Cao Php Vin William Douglas. Nhng nhng vic vn ng ca h cho nn c lp ca Vit Nam khng c chnh quyn ca Tng Thng Truman v chnh quyn ca Tng Thng Eisenhower quan tm, v rng lc Hoa K vn cn theo ui chnh sch vin tr v iu kin cho ngi Php. Chn nn vi nhng bin c ny, ng Dim quay ra dn n lc vo vic suy tng v cu nguyn, mt phng cch rt thch hp vi bn cht ca ng ta tm ra phng cch c chp nhn a v Vit Nam cm quyn hn l tch cc t chc thu ht s ng

17. 1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt 17 h cho vic lm ca ng. Thc ra, gi thuyt v vic ng Dim c a ln lm th tng c nhiu ngi chp nhn l lc by gi Hng Y Spellman vi s tip tay ca cc thnh phn trong Phong Tro Cng Ha Bnh Dn Kit La M v chnh quyn Php lm p lic mnh vi ng Bo i.iii 3.- Chuyn Vatican cho ngi dn dt ng Dim i Vatican v Hoa K chy cht cho ln cm quyn Vit Nam c tc gi Honh Linh Mu ghi li trong sch Vit Nam Mu La Qu Hng Ti y hn c. Di y l nguyn vn: Tr li nm 1950, khi ti bt u mt giai on ni tri ln lc trong nhng nm tn khc ca cuc chin Php Vit t Trung ra Bc, th thng 8 nm , sau mt thi gian vn ng ngm ca Gim- mc Ng nh Thc, ng Dim v ngi anh c nh hng ln lao trn Gio Hi Thin Cha Gio Vit Nam ny, ln ng i La M d l Nm Thnh che y m mu i M vn ng chnh tr. L trnh khng i thng n La M m cn gh qua Nht Bn thm K Ngoi Hu Cng (mt gii php hu nh khng c gi tr na k t nm 1945) v nht l ng Dim c c hi gp gio s Wesley Fisher, mt cu s quan tnh bo hi qun thuc Tht Hm i Hoa K thi Nh Th Chin v nghe ni ang l mt nhn vin cao cp ca CIA. Bui hp mt vi vin chc quan trng ny ca c qua tnh bo M a n kt qu l trng i Hc Michgan s bo tr chuyn i M ca ng Dim. Sau , ng Dim ln ng i La M d Nm Thnh v yt kin c Gio Hong, ri t bay i M. Qua trung gian ca Gim- mc Ng nh Thc, ng c Hng Y Spellman, thuc dng Franciscain, tip kin. T M, ng Dim li quay v La M my ngy ri mi i Thy S, B v Php tho lun vi mt s chnh khch Vit Nam m phn ng l Thin Cha Gio ang c ng ti cc nc ny. Nm 1951, ng Dim tr li Hoa K hai nm, sng trong tu vin Maryknoll ti Lakewood (New Jersey) v Ossining (New York). Nh s gip ca Hng Y Spellman, thnh thong ng li c mi i thuyt trnh ti cc i hc min ng v Trung-Ty Hoa K. ng cng din thuyt ti th Hoa Thnh n. v vi l lun rng ch cn chm dt chnh sch thc dn Php v ch cn Vit Nam c mt chnh ph do ngi quc gia lnh o l c th nh bi c Cng Sn m ng chim c cm tnh v li ha s ym tr ca cc

18. 1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt 18 chnh tr gia M nh Ngh S Mike Mansfield, John F. Kennedy, Dn Biu Walter Judd, Chnh n Williams Douglas v nhiu chnh khch Thin Cha gio khc. Ph bnh cu ni ca ng Dim, gio s Buttinger cho rng lun c ny phi hp c s n gin rt hp dn v s hp l kh ci c. Chnh v s hp dn khng ci c v quyt tm ca Hng Y Spellman mun c mt chnh ph Vit Nam do ngi Thin Cha gio lnh o m ng Dim tr thnh mt gii php kh dng v kh th cho chnh sch ca M ti ng Dng trong tng lai rt gn.. Nhng ci lun c n gin v hp l ny chng t tnh cch thiu khoa hc v khng thc t ca n khi ng Dim, vi mt chnh ph quc gia v 9 nm cai tr, ng Thiu vi mt chnh ph quc gia v 11 nm cai tr khc, vn khng nh bi c Cng Sn. Nu khng mun ni rng chnh ph quc gia ca ng Dim chnh ngha ha s hin din ngy trang ca Cng Sn ti min Nam, v chnh ph quc gia ca ng Thiu kin ton ha chin thng t nhin thnh ca Cng Sn ti min Nam. Nh vy, r rng hai ch quc gia qun tr t nc trong khong thi gian t 1954 n 1975 qu tht khng xng ng trn c hai mt ni dung cng nh thc t mang nhn danh t ny. Theo di hnh trnh vn ng quc t ca ng Dim, ta thy gm 6 chng ng.(1) i ng Kinh gp mt nhn vin tnh bo M, (2) n Vatican gp c Gio Hong, (3) i M gp Hng Y Spellman, (4) tr li Vatican khng bit lm g trong mt thi gian ngn, (5) ri li tr qua M gp tip Hng Y Spellman, (6) sau l cc chnh khch Hoa K. Su chng ng tht ra ch gm trong hai danh t ly lng: Vatican v M. Thng 5 nm 1953, theo li mi ca mt s chnh khch Vit Nam lu vong m a s l ngi Thin Cha gio, ng Dim ti gi Hoa K v Php ri i B v tr ng tai tu vin Bndictine de St. Andr les Purges. ng mt nm sau, nm 1954, khi s phn Vit Nam bt u b ct cht bi chin bi ca Php ti in Bin Ph vo ngy 7 thng 5 v cuc mc c ti Hi Ngh Genve th ng Dim tr li Paris v sng ti ngi nh ng Tn Tht Cn. Ti y, vi s ym tr c lc ca ngi em l Ng nh Luyn, ng bt u m cc cuc thm d v vn ng trong gii chnh khch Vit Nam cng nh vi cc th lc quc t. Theo gio-s Buttinger th ti Sign, ng Nhu bit rng anh mnh khng kh nng i ph vi nhng vn ng chnh tr quc

19. 1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt 19 t kh khn v phc tp, bn vi vng phi cng s vin thn tn l ng Trn Chnh Thnh v L Quang Lut qua Paris tng cng thm cho ng Dim. ng Trn Chnh Thnh nguyn l tri huyn thi Php thuc, sau theo Vit Minh lm chnh n Lin Khu T, ri b khng chin v T vo nm 1952. Cn ng L Quang Lut l mt tr thc Thin Cha gio Bc Vit, ngi thn tn ca Gim-mc L Hu T. Ba mc tiu vn ng quan trng v quyt nh nht ca ng Dim l (1) t c s ym tr ca chnh quyn M, (2) tranh th c s tho thun ca chnh quyn Php, v (3) cui cng l thuyt phc c Quc Trng Bo i b nhim lm th tng. Ba vn ng linh h cht ch ca hng triu ngi Vit Nam m sc mnh v ch ca chnh hng triu ngi Vit Nam khng h c vn dng ti. Tht ra ba bc vn ng ny trng vo nhau nh ba mt xch m trong bi cnh chnh tr quc t lc by gi, m c mt xch th nht l hai mt xch cn li s b tho tung. Mt xch th nht, Hng Y Spellman gip ng Dim m ra t nm 1953 ri cho nn Bo i v chnh ph Php lc by gi khng ng con ngi Ng nh Dim, nhng di p lc ca Ngoi Trng M Foster Dulles v s can thip mnh m ca Hng Y Spellman vo chnh sch ca Phong Tro Cng Ha Bnh Dn Thin Cha Gip Php (MRP), cui cng chnh ph Php v Bo i nh phi chp thun b nhim ng Dim lm th tng. Trong cun hi k Le Dragon d Annam, trang 328, ng Bo i c tnh khng ni r nhng p lc ny d nhng vn ng chnh tr ca cc nc lin h n chnh tnh Vit Nam lc , (xem thm Bn Ging Lch S 1940-1975, n bn Hoa K, ca Cao Vn Lun). Mt cch tht tinh t, ni ln p lc ca ngi M, ng Bo i cho bit rng Sau khi gp ng Foster Dulles cho ng ta bit d n ca ti, ti gi ng Dim n v ni rng: (Aprs m tre entretenu avec Foster Dulles, pour lui faire part de mon projet...). S kin trc lc ly mt quyt nh ni b quan trng (ch nh mt th tng) m v nguyn th quc gia phi hi vi Ngoi Trng ca M (khng nh trc , Bo i ch nh 5 th tng khng cn phi qua th tc ny) chng t p lc ca M qu tht c tc dng ln quyt nh ca Bo i. Hn na, ngay trang 329 sau , Bo i cn vit thm: Tht vy t nhiu nm nay, ng ta c nhiu ngi M bit v thch nh tnh cng rn. Di mt h, ng Dim l ngi hng

20. 1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt 20 ph hp mt cch c bit cho hon cnh hin ti, v vy m Hoa Thnh n khng ngn ngi g m khng ng h ng ta. (En effet, depuis de nombreuses annes, il tait connnu des Americains qui apprciaient son intransigeance. leurs yeux, il tait lhomme fort convenant particulirement la conjoncture, aussi Washington ne lui mnagerait pas son appui). Nu ln nhn nh ny, Bo i ngm cho ta bit s can thip ca ngi M trong qu trnh chn la Ng nh Dim lm th tng ca ng l mt s can thip c tht. (Nhng ngi khng hiu r c tnh ca ng Bo i v ng Dim, li khng nm vng nhng vn ng quc t cng nh ni b Vit Nam lc by gi nhm ln v khng hiu r c s can thip ny nn hiu sai lun nhng bin c lch s sau l l d nhin). S kin ng Dim c Vatican v M ng h l mt yu t quan trng xoay chuyn lch s Vit Nam trong chin tranh Quc Cng nn ti cn trch dn ra di y nhng an sch kh tn ca cc k gi, nh vn ni ting Anh, M thm ti liu cho cc nh nghin cu s sau ny. Theo John Cooney th Gio Hong Pius XII (1939-1958) mun Hng Y Spellman vn ng vi Hoa K tham d vo chnh tnh Vit Nam v ng h cho Ng nh Dim cm quyn ti nc ny: Theo Malachi Martin, mt gio s Dng Tn tng lm vic ti Vatican trong nhng nm M gia tng s tham d vo Vit Nam, th lp trng ca Hng Y Spellman hp vi ca Gio Hong (in accordance with the wishes of the Pope...) Gio Hong mun Hoa K ng h Dim v Ngi b nh hng ca Gim-mc Thc l anh ca Dim. ng Martin xc nhn rng: Gio Hong lo ngi Cng Sn s bnh trng thm lm suy hi n Gio Hi. Gio Hong nh Hng Y Spellman khuyn khch ngi M can d vo Vit Nam. (The American Pope, John Cooney, tr. 241, 242). V vy Spellman bt tay vo vic iu ng k cng mt chin dch xy dng ch Dim (carefully orchestrated campaign to prop up the Diem regime). Spellman v Kennedy cng thnh lp mt t chc Hoa Thnh n vn ng cho Dim. Chiu bi vn ng l Chng Cng v Thin Cha Gio (the rallying cries were anti-Communism and Catholicism). Sch dn, trang 242. Thng 10 nm 1950, hai anh em Thc Dim gp cc vin chc B Ngoi Giao ti khch sn Mayflower Hoa Thnh n, c s

21. 1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt 21 tham d ca Dean Rusk . Dim v Thc c Linh-mc McGuire v gio s chnh tr gia (political churchmen) c trch chnh sch Chng Cng thp tng, l Cha Emmanuel Jacque, Gim-mc Howard Carroll v Edmund Walsh ca i Hc Georgetown. Mc ch ca cuc gp g l tm hiu tnh hnh Vit Nam v xc nh lp trng chnh tr ca hai anh em Dim-Thc. Hai anh em tin rng Dim c an bi cai tr t nc (Both Diem and Thuc believed that Diem was destined to rule his nation). S kin gio dn Vit Nam ch chim mi phn trm chng lm cho hai ng bn tm. (The fact that Vietnams population was only ten percent Catholic mattered little as far as the brothers were concerned...) nh Dim ni trong ba n ti rng hai lp trng khng lay chuyn ca ng ta qu r rng. ng tin rng vo quyn lc ca Ta Thnh v ng chng Cng kch lit (He believed in the power of the Catholic Church and he was virulently anti-Communist). Sch dn, trang 241. Tht vy, ngoi cun The Ameican Pope - The Life and Times of Francis Cardinal Spellman ca John Cooney do Times Books pht hnh, trong quyn Vietnam - Why did We go? ca Avro Manhattan (trang 58, n bn 1984), chui s kin ny cng c trnh by r rng: Tm dch: Hng Y Spellman gii thiu ng Dim vi ng William O. Douglas., Thm Phn Ti Cao Php Vin. ng ny li gii thiu ng Dim vi ng Mike Mansfield v ng John F. Kennedy, c hai u l Thng Ngh S the Thin Cha Gio. ng gim c CIA Allen Dulles cng u cho ng Dim - tip theo quyt nh ca anh ng ta l (Ngoi Trng) John Foster Dulles.v ca Hng Y Spellman, ngi i din ca Gio Hong Phr XII. ng Dim c h tuyn chn, ng s l ngi cm u chnh ph Nam Vit Nam. Sau khi ly quyt nh xong, ng (Ngoi Trng M) Dulles khuyn co chnh quyn Php hy ni vi Bo i b nhim ng Dim lm th tng. V lc by gi c quyt nh b Vit Nam nn Php ng . ng Dim tr thnh th tng vo thng 6 nm 1954. Ngy 19 cng thng , Bo i phong cho ng Dim ton quyn, khng nhng quyn kim sot dn s m cn c qun s na trn ton quc. ng Dim v ti Sgn ngy 26 thng 6 v thnh lp chnh ph vo ngy 7 thng 7 nm 1954. Nhng b n lch s trn y cho ta thy ngay t trc nm 1950

22. 1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt 22 ng Dim v khng th cng tc c vi Php v cu hong Bo i na nn hng v Hoa K m cuc vn ng nhp nhng ca Vatican v c quan CIA a ng thnh cng vi chc v th thng khi Php tht bi ti in Bin Ph. By gi th ta thy r rng ti sao trn ng xut ngoi vo nm 1950 hai ng Dim v Thc li gp gio s Wesley Fisher ti Nht Bn, mt nhn vin cao cp ca Tnh Bo Trung ng M, ti sao trong Bn Ging Lch S Linh-mc Cao Vn Lun khoe khoang: C th ni rng nu khng c Cha Houssa, th s phn Vit Nam khng chng khc, ti sao khi n Saigon thm lnh M, Hng Y Spellman tuyn b: Cc bn chin u cho vn minh Thin Cha Gio. T nay ng Dim tr thnh ngi lnh tin n ngn chn Cng Sn cho Vatican v Hoa K.iv [Ngng trch sch Vit Nam mu La Qu Hng Ti] 4.- Trong bi vit Bi Hc Chin Tranh Vit Nam Nhn T Hu Trng Chnh Tr Hoa K ng trong cun S Tht (c San Xun inh Su 1997), ng Lng Minh Sn cho chng ta mt ci nhn r rng v y v bn tay ca Gio Hi La M trong vic chy cht cho ng Ng nh Dim v cm quyn Vit Nam. Di y l my on vn quan trng ni v nhng vic lm ca Gio Hi Hoa K trong nhng c gng chy cht vi Hoa K cho ng Dim v Vit Nam cm quyn. Nm 1861, ngi Php em qun i v tn gio vo cai tr Vit Nam nhng nm 1954, ngi Php ch c th trit thoi qun i m khng c mt k hoch tha ng cu vn tnh th cho gio dn Vit Nam tng t nim tin ni ngi Php. Trong lc hi tng v nhng ngy cui cng min Bc, i-t Vanuxem ca Qun i Vin Chinh (Php) k li nhng li l trch c ca Gim-mc Phm Ngc Chi, mt ngi bn thn ca Vanuxem, khi n v ca ng sa son rt khi gio phn Bi Chu, nh sau: Chng ti c tng rng chng ti xng ng c hng s c lp (1) m chng ti c bn phn gp cng gip , nhng n khi nhn ra th qu mun. Nhng ngi m chng ti trng cy li l nhng k th ang mun chng ti b mt linh hn [VAN, Tr. 158-159]. Vatican, c Gio Hong Pius XII c l cng d on c tnh trng cc k nguy him cho gio dn Vit Nam mt khi qun i Php rt khi min Bc, nn k t cui thp nin 1940, Ngi khuyn khch c Hng Y Francis Joseph Spellman vn ng

23. 1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt 23 chnh ph Hoa K sa son can d vo Vit Nam. iu ny c th l mt thc mc khng nh i vi nhng ngi chuyn nhn trn phng din tn gio thun ty. Tuy nhin, di kha cnh chnh tr, ngoi nhim v lnh o i sng tm linh ca gio dn trn th gii, c Gio Hong ca Thin Cha Gio La M (The Roman Catholics) cn c trch nhim i din cho Hi ng Gio Hi (The Council) v quc gia Vatican phn nh quan nim v pht huy nh hng chnh tr ca Ta Thnh i vi th gii. Thnh th, mun tm hiu v quan nim v nh hng chnh tr ca quc gia Vatican trong cuc chin tranh Quc Cng Vit Nam ni ring, v trong cuc Chin Tranh Lnh ni chung, lch s cn nhn li quan im chnh tr ca mt s gio hong, bt u t c Gio Hong XII. Gio Hong Pius XII tn tht l Eugino Pacell, sanh nm 1876 i Li. Nm 1930, Ngi c c lm Ngoi Trng cho c Gio Hang XI (1922-1939). Nm 1933, Ngi lp cng ln vi Ta Thnh v t c tha hip dung ha vi Pht Xt c (The 1933 Concordat). Theo tha hip ny, Ta Thnh coi nh s khng pht biu kin v tnh hnh chnh tr ca c Quc X, chng hn nh chuyn c Quc X ang chun b gung my chin tranh cho Nh Th Chin. Ngc li, c Quc X coi nh s tn trng thc th v ch quyn ca Ta Thnh. Sau ny, trn ng tin vo thn tnh th La M, thit on chin xa Panther ca bit i SS Pht Xt c phi ch thnh hai ng i vng qua Ta Thnh thay v c th san bng bng qua, nu h mun. Trong sut cuc Nh Th Chin, quan im ca c Gio Hong Pius XII v ng li tin ti ha bnh l duy tr t th trung lp cho Ta Thnh i vi mi phe lm chin. Tuy nhin, lch s th gii Ty Phng ch trch Ngi nng n nht l v Ta Thnh khng ln n c Quc X khi quc gia ny thng tay tn st 6 triu ngi Do Thi, v v Ta Thnh khng tn dng kh nng che ch cho nhng ngi gc Do Thi khi mt v SS c lng bt h i Li. Khi mt s gii chc lnh o Ty Phng khuyn Joseph Stalin, ch tch ng Cng Sn Nga S nn cho ngi Thin Cha Gio La M ging o t do Nga ly lng c Gio Hong, Stalin hi, c Gio Hong? c Gio Hong c my s on? [WIN], [CDQ]. Nm 1949, c Gio Hong Pius XII ku gi gio dn trn th gii ng ln chng li ch ngha Cng Sn, v ng thi tuyn b pht tuyt thng (excommunicate) tt c nhng gio dn

24. 1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt 24 no theo Cng Sn [CUP, Pope Pius XII]. Nhng, ti sao chnh tr li c tn gio, v tn gio li c chnh tri? Tng Thng Richard M. Nixon (1969-1974) tng ni: Mc d ngi Cng Sn l nhng ngi v thn nhng ch ngha Cng Sn li l mt tn gio vi hn mt phn t tn trn th gii, [NIX, chg. 5]. Thnh th, ngoi vn an ninh phng th cho Hip Chng Quc, s bnh trng ca khi tn gio v thn Cng Sn trong thp nin 1950 cn l mt mi e da trc tip n nh hng ca Vatican ni ring, v ca khi Thin Cha Gio hu thn ni chung. Gio-s Malachi Martin, ngi tng phc v trong Ta Thnh Vatican cng xc nhn. c Gio Hong (Pius XII) lo ngi Cng Sn s bnh trng v lm suy hi n uy tn ca Gio Hi,[COO, Tr. 241-242]. Nhng quan im ca quc gia Vatican c nh hng g n chin tranh Vit Nam? Cc d kin ca u thp nin 1950 cho thy Ng nh Dim c c Gio Hong Pius XII gi gm cho c Hng Y Spellman dn qua Hoa K vn ng chnh tr v quan nim tn gio nhiu hn l quan nim cho php mt quc gia nhc tiu nh Vit Nam c sng li sau hn 80 nm b h. Thng 10 nm 1950, c Hng Y Spellman, Linh-mc McGuire, v ba nhn vt y Vin Chnh Tr (political churchmen) ca mt s gio phi Thin Cha Gio Hoa K nh Cha Emmanuel Jacque, Gim-mc Carroll v Go-s Edmund Walsh a Ng nh Dim v c Cha Ng nh Thc i gp mt s nhn vin ca B Ngoi Giao Hoa K ti Khch Sn Mayflower Washington. ng Dean Rusk l mt trong nhng nhn vt ca B Ngoi Giao c mt trong bui cm ti hm . Sau ny, ng Rusk lm Ngoi Trng t nm 1961 n 1969. Mc ch ca cuc gp g x giao ny l chnh ph Hoa K tm hiu v tnh hnh Vit Nam v xc nh lp trng ca ng Dim v c Cha Thc. S kin 90% ngi dn Vit Nam khng phi l tn Thin Cha Gio khng lm cho ng Dim quan tm v ng tuyn b trong ba cm ti hm rng ng tin tng vo quyn lc ca Vatican v ng chng Cng mt cch cc lc, [COO. Tr. 242]. Vi hai yu t v tn gio v v chng Cng, ng Dim c c Hng Y Spellman tip tc gii thiu vi William O. Douglas, Thm Phn Ti Cao Php Vin, Thng Ngh S Mike Mansfield, Thng Ngh S John F. Kennedy, Allen Dulles, Gim c Trung ng Tnh Bo CIA, v anh ca ng Dulles l Ngoi Trng John

25. 1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt 25 Foster Dulles [MAN, Tr. 58]. T , ng Dim tr thnh con p s gn nh m mn trong bi ton chnh tr ca mt phe phi c mun can d vo Vit Nam: 1.- Chnh sch i ngoi ang i hi Hoa K phi xy dng mt thnh tr chng Cng Vit Nam. 2.- Ngoi Trng John Foster Dulles ang mun tm mt lnh t chng Cng theo khun mu o c v x hi Thin Cha Gio. 3.- c Hng Y Spellman ang cn Hoa K thay th Php Vit Nam, v cng cn mt gio dn trung kin nh ng Dim lnh o cng cuc chng Cng nh li ku gi ca c Gio Hong Pius XII. iu cn li sau cng cho k hoch chnh tr hn hp ny l lm th no gii thch cho Hi ng Chnh Ph v Quc Hi Hoa K v kinh nghim chnh tr v kh nng lnh o ca ng Ng nh Dim? Tng Thng Eisenhower cng ch c th trn an Hi ng Chnh Ph bng cu ni, Trong m m, thng cht lm vua,.[HER]. iu ny cho thy: mt l ng Dim khng c mt thnh tch chnh tr no ng k, hai l ng Dim khng c kh nng lnh o, hoc ba l ngi M hon ton khng bit g v ng Dim. u nm 1954, Ngoi Trng John Foster Dulles khuyn d Php khuyn nh Bo i b nhim ng Ng nh Dim v Vit Nam lm th tng. v [Ngng trch ti liu ca Lng Minh Sn] * * * Tm k ra bn ti liu trn y c gi thy rng vai tr ca Gio Hi trong vic chy cht vi Hoa K cho ng Dim ln cm quyn Vit Nam nhm lm tay sai phc v cho quyn lc v quyn li ca Vatican. cho k hoch ny c thnh cng, tt c nhng tn ca Gio Hi ty theo kh nng u c huy ng gp cng vo vic vn ng vi chnh quyn Hoa K lm p lc vi chnh quyn Php v Quc Trng Bo i a ng Ng nh Dim v Vit Nam lm th tng. T b Ng nh Nhu ra vo th th vi ng Bo i, B Nam Phng Hong Hu vi tnh chn gi trong chn phong the, khi dn Kit La M ngi Php cng vi ng Da-t Mouvement Republique Populaire (MRP) do ng Da-t George Bidault lm ng

26. 1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt 26 trng cho n cc ng Hng Y Spellman, Thng Ngh S John F. Kennedy, Thng Ngh Mike Mansfield, Dn Biu Walter Judd, ng Ta Ti Cao Php Vin William Douglas u c huy ng vn ng vo vic lm p lc vi cc th lc lin h cho ng Dim v Vit Nam cm quyn. V vic tn Da-t c th lc Php v ng Da-t MRP ca Da-t Georges Bidault vn ng cho ng Da-t Ng nh Dim c a ln cm quyn, sch Vit S Kho Lun k li li cu Lut-s Trn Vn Tuyn vi nguyn vn nh sau: D lun Vit Nam thng coi ng Ng nh Dim l ngi ca Hoa K v vic ng ln cm quyn l do Hoa K thc y. Thc ra, ng Ng nh Dim khng phi l con nga ca Hoa K m l ngi cng ca Php hay ng hn ca mt ng Cng Gio Php, Mt Trn Bnh Dn (M.R.P.), m lnh t l Bidault, b trng ngoi giao, trng phi on Php Hi Ngh Geneve. Nm 1953, ng Dim c nhm chnh tr Cng Gio Php - Vit Paris mi v Php tnh ton cng vic vi Bidault. Khi Bo i gii tn chnh ph Nguyn Vn Tm (thng chp 1953), Php (ca ng Da-t MRP - NMQ) mun vn ng cho ng ta v lm th tng Vit Nam. Tuy nhin, nhng ngi tay chn ca ng trong nc hnh ng vng v hp tp, khi h mun li dng Phong Tro i on Kt a ng ln cm quyn (mun dng tt c gio phi Cao i Ha Ho v nhm Bnh Xuyn lm hu thun cho ng Dim chng Bo i). Vn ng tht bi, Bo i khng dng ng Dim m c ng Bu Lc ra lp chnh ph thay ng Nguyn Vn Tm. Trc nhng kh khn ni b cng nh trc trch nhim nhn chia i t nc, Bu Lc xin t chc, gia lc Hi Ngh Genve ti ch b tc (trung tun thng 6/1954), Bidault li tn cng Bo i, yu cu ng ch nh Ng nh Dim lm th tng, Bo i ngn ng. Ngy 12/6 (1954), Bo i nh in triu ti v i-t L Vn Kim xung Cannes hi cng vic. ng ra tn sn bay Nice n chng ti. Sau khi nghe bo co v tnh hnh hi ngh, ng hi ti: Bu Lc t chc. Php (ca ng Da-t MRP NMQ) ngh ng Ng nh Dim lp chnh ph. Hoa K c ng h ng Ng nh Dim hay khng? Ti tr li: Khng thy cc i biu Hoa K ni g v ng Dim v xin v Genve hi kin cc bn Hoa K ca chng ti trong Hi

27. 1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt 27 Ngh Genve. y l mt cu tr li ca nhn vin cao cp B Ngoi Giao Hoa K khi ti hi v ng Ng nh Dim: ng Dim v anh ng l Thc c n thm B Ngoi Gao Hoa K. Sau khi ni chuyn, chng ti u ng l nn ng gim mc lm chnh tr v nh chnh tr lm gim mc th ng hn. ( ni ng Dim khng xng ng bng cha Thc). V ng Bedell Smith, th cho chng ti bit: Hoa K khng ng h mt c nhn ai c, sn sng ng h chnh ph quc gia chnh thc chng Cng, d ai cm u cng c.vi V vic Vatican vn ng b Nam Phng Hong Hu th th vi Quc Trng Bo i b nhim ng Dim l Th Tng c, ng i Mc vit trong Nguyt San Ngi Dn s 77 (thng 1/1997) nh sau: "Li cng c k gi ngoi quc (Bernard Fall) vit rng chnh b Nam Phng, do khuyn co ca gio hi, bo m vi ng Bo i ng giao chnh ph cho ng Dim. ng Dim qu ly th cng c hai ngi l trung thnh vi nh Nguyn. S phn bi ca ng Dim khin b Nam Phng gin gio hi, v t t chng t b khng cn thuc gio hi na. ng k gi lp lun rng, trong y b, b Nam Phng khng h c triu chng v tim. M b li mt bt ng, n ni chnh ng Bo i cng khng hay bit g. Tuy ng Bo i v n con kia, nhng vn l ngi chng cha tt vi gia nh chnh thc cng nh rt hiu vi m." vii Tm li, ngay t ma h nm 1950, Gio Hi La M chy cht lo lt vi cc nhn vt quyn th trong chnh quyn Hoa K cng vi Gio Hi lm p lc vi chnh quyn Php v Quc Trng Bo i a ng Ng nh Dim ln lm th tng chnh ph ca ch Bo i. S tht l Hoa K ng vi Vatican trong vic dng p lc vi chnh quyn Php v vi Quc Trng Bo i a ng Ng nh Dim v Vit Nam cm quyn vi ton quyn dn s v qun s. S kin ny cho ta thy r Lin Minh Thnh M - Vatican c thnh lp k t y. Ci Lin Minh Thnh ny c s gia Chnh o tc V Ng Chiu gi l Cuc Thnh Chin Chng Cng. (Houston, TX: Vn Ho, 2004). Nhn xt v vai tr ca Vatican trong vic vn ng Hoa K a ng Ng nh Dim v Vit Nam cm quyn, rt nhiu s gia v chnh khch thi by gi u cng mt nhn xt i khi nh sau: Nu khng c Hng Y Francis Spellman v nhng tn Kit c th lc v nh hng ln trn sn khu chnh tr Php nh ng

28. 1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt 28 Georges Bidault cng nh cc chnh khch Hoa K vn l nhng con chin ca Gio Hi nh cc ng Thng Ngh S John F. Kennedy, Thng ngh S Mike Mansfield, Dn Biu Walter, Thm Ti Cao Php Vin William Douglas, Ngoi Trng John Foster Dulles, Gim c C Quan Tnh Bo Trung ng (CIA) l ng Allen W. Dulles u, th Hoa K c th a mt trong cc ng Phan Quang n, Phan Huy Qut, Trn Vn Tuyn, Nguyn Tng Tam v Nguyn Hu Tr ln lm th tng ri. L do d hiu l ng Ng nh Dim khng nhng c thnh tch phn quc i vi nhn dn Vit Nam, m li khng c ti nng chnh tr, khng c thnh tch cch mng v cng khng c mt uy tn no i vi nhn dn Vit Nam v nhn dn Hoa K. Cng v th m sau khi a ng Dim ln cm quyn ri, Tng Thng Eisenhower mi b nhiu ngi ct vn khin cho ng lng tng m nh phi tuyn b rng "Trong m thng m, thng cht s lm vua. Hoa K c ng u sau khi a "ci thng cht" Ng nh Dim ny v lm vua Min Nam Vit Nam th n li lm hng ht c chng trnh vin tr ca Hoa K cho mc ch chng Cng v lm mt ht i ci ngha cao p ca l tng t do dn ch m nhn dn Hoa K hng theo ui t khi pht ng cuc chin Cch Mng (1776-1783) nh ui Quc Thc Dn Anh ginh li quyn t ch v quyn t do bt kh nhng ca Tri ban cho. Tt c cng ch v "ci thng cht" Ng nh Dim mang cn bnh cung tn v tn ngng, ch bit nghe lnh Vatican, theo ui chnh sch bt khon dung" i vi cc thnh phn thuc tam gio c truyn ca dn tc, tin hnh "k hoch Da-t ha" min Nam Vit Nam bng bo lc, cho nn chnh sch vin tr ca Hoa K cho Min Nam mi ri vo thm cnh au thng nht trong lch s ngoi vin ca Hoa K. S kin ny c ng Lng Minh Sn ni r nh sau: "Nm 1971, da theo tp ti liu "H S Ng Gic i", bnh lun gia Neil Sheehan c c kt mt phn nhn nh v chnh quyn ca Tng Thng Ng nh Dim nh sau: "Ngay t nhng ngy u, chnh c nhn ca Tng Thng Dim v quan nim chnh tr ca ng lm gim thiu hiu nng ca chnh quyn... c trng thnh trong mt gia nh va cung tn theo Thin Cha Gio, va mang nng tnh cch phong kin ca giai cp quan li thng tr, ng Dim l mt ngi c on, c chp, th li, a nghi v cu n v phng din lun l. Tinh thn ca ng l tinh thn ca mt "Spanish Insquisitor"...," mt loi hung thn ca Ty Ban Nha thi

29. 1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt 29 Trung C , [SHE, Trg 70-72].viii Phn trnh by trn y cho chng ta thy r rng l ngy t nm 1950, Vatican s dng tt c nhng tn Da-t ca Gio Hi c th lc Hoa K, Php v c b Nam Phng Hong Hu vn ng a ng Ng nh Dim v Vit Nam cm quyn lm tay sai cho Gio Hi. D nhin, khi a ng Dim v Vit Nam cm quyn, Hoa K cng coi ng Dim nh l mt th lm tay sai cho Hoa K v coi min Nam nh l thuc a ca Hoa K. y l s tht lch s v s tht ny khng nhng cc nh vit s chn chnh u khng nh nh vy, m ngay c bn vn n Da-t nh T Gn (mt bt hiu ca cu thm phn Nguyn Cn) cng phi nhn nhn s tht ny bng my on vn di y: Coi min Nam nh thuc M: Cm tng u tin ca chng ti khi c Cng in mang s Deptel 243 v cc ti liu tip theo ca chnh ph Hoa K l Washington coi min Nam nh thuc a ca M. Nc Php ngy xa khi n h min Nam v bo h min Bc v min Trung Vit Nam u c k hip c vi Triu nh Hu. n nm 1887, Php hp Bc K, Trung K, Nam K, v Cao Mn li thnh Lin Bang ng Dng (Union Indochinoise) do mt Ton Quyn ng ng (Gouverneur Gnral de l Indochine) H Ni cai tr v t di quyn ca B Thuc a (Ministre des Colonies). Cc quan li l tnh u t trc thuc mt Cng S (Rsident) Php. u nm 1956, do p lc ca M, Php phi k tha c vi Vit Nam rt Qun i Php khi min Nam trc ngy 30/6/1956. Nhng n ngy 26/4/1956, Qun i Php rt ht khi min Nam. Ngy 26/4/1956, Php tuyn b bi b chc Cao y ng Dng v ngy 28/4/1955 tuyn b gii tn B T Lnh Php ti ng Dng. Ngi M m thm vo thay Php. Tuy chnh ph M khng h k vi cc chnh ph Vit Nam mt hip c no v quyn bo h nh chnh ph Php k trc y, nhng B Ngoi Giao Hoa K t ng bin thnh B Thc a p t mi chnh sch v ng li ln trn min Nam v i S M ti Sign nghim nhin tr thnh Ton Quyn ng Dng hay Cao y M ti ng Dng, thng c ngi Vit gi l Quan Thi Th. Cc lnh s M tnh cng ng vai tr ca cc Cng S Php. Mt s tnh nguyn lm lnh Kh Xanh (Gardes Indignes) hay lnh Kh (Tiraillers) cho M. Trm CIA (CIA Station) ca M ti Sign hot ng ging ht S Mt Thm

30. 1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt 30 hay S Lim Phng ng Dng (Service de Suret Gnrale de LIndochine ca Php ngy xa! Chng ti xin nhc li: Nm 1963, khi tip i S Frederick Nolting, ng Dim c ni: Chng ti khng mun thnh mt x bo h ca Hoa K.ix Qua my on vn trn y, chng ta thy c hai im: Th nht, ng Da-t T Gn trch mc ngi Hoa K coi min Nam nh l thuc a ca Hoa K. Th hai, ng Tng Thng Da-t Ng nh Dim ni vi i-s Hoa K Frederick Nolting rng: Chng ti khng mun tr thnh mt x bo h ca Hoa K. S kin ny chng t rng (1) c hai ng Da-t Ng nh Dim v T Gn u khng hc s Vit Nam (quc s) v s th gii, v (2) c hai ng Da-t ny u thiu thng minh. V khng hc quc s cho nn hai ng Da-t ny khng bit ly chuyn ng vua L Chiu Thng suy ra thn phn ng Da-t Ng nh Dim. Vo cui nm 1788, khi Bc Bnh Vng Nguyn Hu ko qun ra Bc dp tn ma u chnh tr Nguyn Hu Chnh, L Chiu Thng b trn Thng Long chy sang Tu cu cu nh Thanh em qun sang Vit Nam ti lp vng quyn cho ng ta. p li cu cu ca L Chiu Thng, Vua Cn Long sai Tn S Nghi, Tng c Lng Qung, em 280 ngn qun Tu a L Chiu Thng v Thng long cho ngi vo ngai vng, nhng hng ngy chnh nh vua v L Qunh cng my chc tn lnh hu phi thn hnh n ph ca Tn S Ngh Ty Long Cung chu chc, ch nhn lnh cho php lm g th mi c lm. S kin ny ng Hoa Bng k li trong cun Quang Trung Nguyn Hu Anh Hng Dn Tc 1788-1792 vi nguyn vn nh sau: Du c ngi Thanh ban cho danh hiu h, vua L vn khp np e d, khng dm ng hong trn vn th dng nin hiu Chiu Thng, m vn phi hiu Kin Long nh Thanh (by gi l nm Kin Long th 53 tc nm Mu Thn 1788). Hng ngy, Chiu Thng ci nga i trc, L Qunh ci nga theo sau, vi vi chc lnh hu, cong cc sang Ty Long Cung, ni S Ngh ng, chu chc cng vic qun quc. C khi Chiu Thng tin yt, Ngh khng tip, ch sai ngi ng di gc chung, truyn ra bo vua L rng: Nay khng c vic qun quc g, hy c v cung m ngh.x Trong nhng nm 1950-1954, Vatican cho ngi dn ng Da-t Ng nh Dim sang M, sang Php ri li sang M khn khon

31. 1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt 31 nh M a v Vit Nam cm quyn. Nhng phi ch ti khi c hon cnh thun tin M mi thc hin c. Mi ti ma xun nm 1954, lc , qun dn Vit Nam sp nh bi Lin Qun Xm Lng Php Vatican ti tp on c im in Bin Ph, M mi ra tay hnh ng, gi i-T tnh bo Edward G. Lansdale ti Vit Nam dn ng, ri ti ngy 26/6/1954 mi a ng Dim v Sign cho ngi vo ngi v th tng vi ton quyn v qun s v dn s, d nhin l di quyn ch o ca M. Trng hp ny ca ng Da-t Ng nh Dim c M a v ngi vo gh th tng Sign v tng thng trong nhng nm 1954-1963 ging y ht nh trng hp L Chiu Thng c nh Thanh a v Vit Nam cho ngi vo ngi vua Thng Long vo cui nm Mu Thn 1988. C mt iu hi khc l vo thp nin 1950, ngi M tng i khn kho v t nh hn Tn S Ngh: Tn S Ngh i hi L Chiu Thng hng ngy phi thn hnh n ph Tn S Ngh chu chc vic qun quc. Ngi M khn ngoan hn, h cho anh em ng Dim v cc tu s Da-t c nm trn quyn qun l nhn dn min Nam min l ng qu trn khin cho h mang ting l th phm to nn mt th Spanish Inquisitor min Nam Vit Nam vo gia th k 20. Cn h, h lo vic bin min Nam thnh tin n chng Cng ng Nam Chu v bin o qun nh thu ngi Vit do ngi Php li thnh mt o qun hng mnh nht trong vng ny nh thu cho h trong vic i ph vi phong tro Cng Sn ang dng trn t phng Bc. Th nhng anh em ng Dim v cc ng tu s Da-t khng nh li quan thy M dn rng ng qu trn. V th h mi hng say theo ui chnh sch Ki-t ha min Nam bng bo lc, tn st hn 300 ngn ngi dn khng chu theo o Da-t nhng vng ho lnh xa Sign, v cng khai bch hi Pht gio ngay c Hu, ngay Sign v nhiu ni khc trn ton lnh th, V th chnh ph M mi ra lnh cho ng i S Frederick Nolting n Dinh Gia Long ra ch th cho ng Tng Thng Da-t Ng nh Dim phi ngng tc khc chnh sch bch hi Pht Gio v khng c tin hnh k hoch Ki-t ha nhn dn min Nam bng bo lc na. Do mi c chuyn ng Dim ni vi ng i S Hoa K Frederick Nolting rng: Chng ti khng mun thnh mt x bo h ca Hoa K. S tht r rng l nh vy, m c ng Da-t T Gn, tc L Giang, tc cu thm phn Nguyn Cn li khng nhn ra. Phi chng

32. 1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt 32 v thiu thng minh hay v khng hc quc s v khng hc lich s th gii, cho nn ng ta mi khng nhn ra vn ny? D l vo trng hp no i na, trong thc t, ng T Gn cng vo tnh trng chm hiu v ci thn phn ca ng Da-t Ng nh Dim, v chnh ng Da-t Ng nh Dim cng thiu thng minh, cho nn mi khng nhn ra ci thn phn ca ng trong nhng nm 1954-1963 khng khc g thn phn ca L Chiu Thng vo cui nm Mu Thn 1788. Hu qu l anh em ng phi n ti trc nhn dn Sign vo sng ngy 2/11/1963. Nu nm 1889, ngi Php c th a Thnh Thi ln lm vua b nhn ti triu nh Hu lm cnh trang tri cho nn thng tr ca h Vit Nam, th nm 1907 h cng c th ph b ng ta khi thy rng ng ta tr mi nghe li xi gic ca thng Vit gian Ca-t Ng nh Kh ng theo Vatican chng li ngi Php trong mu ginh th thng phong trong b my cai tr ti Vit Nam. Tng t nh vy, nu nm 1954, ngi M c th a tn phn thn tam i Vit gian Ng nh Dim ln cm quyn min Nam lm tay sai cho h trong nhu cu bin min Nam thnh tin n chng Cng ng Nam , th nm 1963, h cng c th li ng xung hay kh dit ng khi h thy rng ng t ra khng khng ch bit phc v cho quyn li ca Vatican m bt cn n uy tn v quyn li ca h, ng nh li Gio-s L Chnh Trung ghi nhn: ng tng mnh c th nhy vo vng tay ngi M trong mt giai on ngt ngho ri thot khi vng tay khi tnh hnh sng sa hn, ng tng c th chp nhn lm con c trong mt vn c ri ngay trong vn c , c th t ng i mt nc c ring ca ng. Khi ng nhn thy ch l o tng th qu tr: ng cht v o tng . V ci cht bi thm ca ng cho thy mt s tht ht sc tm thng: Khng mt con c no c th t ng i mt nc c cho ring n, du con c mang tn Ng nh Dim, v khng mt nc nh no c th li dng mt nc ln, nht l nc mang tn Hoa K. xi Nguyn Mnh Quang [Trch t tc phm Lch s v H s Ti c ca Gio hi Cng gio La M, Phn 5, Mc VIII]

33. 1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt 33 Cc ch: i. Nguyn Xun Th. Bc M u Ca S Thit Lp H Thng Thuc a Php Vit Nam 1858-1897 (Santa Ana, CA: Tc gi xut bn, 1998, trang 17, 86-87 v 361. ii. Stanley Karnow, Vietnam: A History (New York: Viking Press, 1983), p 217. iii. Joseph Buttinger, Vietnam: A Dragon Embattled, Vol. II (New York: Frederich A. Praefer, 1967) pp, 846-848. iv. Mu, Vit Nam Mu La Qu Hng Ti (Wesminster, California: Vn Ngh, 1993), trang 87-91. v. L Hu Dn,. S Tht - c San Xun inh Su 1997 (Fremont, Calornia, 1997), trang 23-24. vi. Hong C Thy, Vit S Kho Lun - Cun 5 (Paris: Nam , 2002), tr. 2621-22. vii. i Mc. Bo i i T V i Cng" Ngi Dn s 77 thng 1/997. viii. L Hu Dn. Bd., tr 27. ix. T Gn. Ra Lnh o Chnh Sign Nh, S 568, pht ngy ngy 2/22/2007, ph bin trn nhm in th SAIGON_9 ngy1/11/2007. x. Hoa Bng, Quang Trung Nguyn Hu Anh Hng Dn Tc 1788- 1792 (Glendale, CA: i Nam, khng nm xut bn), tr.171. xi. L Chnh Trung, Nhng Ngy Bun Nn (Sign: i Din, 1971), tr. 137.

34. 1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt 34 HNG Y FRANCIS SPELLMAN V CHIN TRANH VIT NAM Trn Th Vnh Tng SOLDIERS NEVER LOSE Ngi dn M bit ta sao h tham chin Pearl Harbor nm 1941, Triu Tin nm 1950. Nhng hnh nh h khng hiu ti sao x h ln vo vng ly chin tranh Vit Nam t 1954 n 1975. T chin trng Vit Nam xa xi, quan ti lin tip tr v. Khi nt nhc chiu hn cn ang l lng, bn nm m ph hoa v l c y kch tnh, gia nh t s git mnh S tht u? Ngi anh hng khng ton thy kia nm xung cho ai? Tng McArthur ni Old soldiers never die; they just fade away/Ngi lnh gi khng cht; h ch nht dn i. C l phi thm Soldiers never lose, but are betrayed/ Ngi lnh khng bao gi thua trn/h ch b phn bi. Cu qun nhn Vit M ging nhau mt im: n o nhn thua trn m qun rng: Ch cp lnh o mi thua trn! Ch cp lnh o mi phn bi! Nhng cp lnh o chin tranh Vit Nam l ai? Lc ngi dn M khm ph ra rng khi chp nhn chin tranh th phi chp nhn hy sinh nhng Hng Y Spellman ch mun ng hy sinh cho ngi, h bt u biu tnh trc nh th St. Patrick v t dinh ca ngi New York. Ln u tin tn mt hng y c t tn cho cuc chin, Spellmans War. Nhng bi vit cay ng v ngi kh nhiu. C mt iu ngi dn M cay ng v cuc chin Vit Nam: ang t mt dn tc anh hng kiu v dn dit bo, h tr thnh hiu chin hiu st, trong khi , Vatican c ting l rao ging ho bnh. kin ca mt cu chin binh Hn 58,000 lnh M khng bit rng h cht Vit Nam cho Gio Hi Ki-t. Khng i lnh, th i t 5 nm. Bit vy, ti khng ng lnh nm 1968. Ti s i biu tnh chng chin tranh v ngi t trong danh d thch nhng lo khot ca chnh ph v tnh hnh Vit Nam. iu au ca qun nhn M-Vit, t tng cho n qun, trong

35. 1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt 35 cuc chin Vit Nam: o ng th b t, mun nh cng khng uc, mun thua cng khng xong, mun thng li cng kh! Cht ung i, sng b ph nh! Khi siu quyn lc mun ko di chin tranh tiu th v kh, th xc ngi ch l con s, Vit Nam l nm m, chn ai khng cn bit. Trong 28 nm lm hng y, hng y Spellman trc tip can d vo cuc chin Vit Nam sut 13 nm - t 1954 n 1967. Tuy c ti hn ba triu ng Vit-M cht Cho Ngi, Do Ngi v V Ngi, mc d tn tui ca ngi hnh nh cn rt xa l vi ngi mnh, ngoi tr mt s du hc sinh c, M nhng nm 1960, bt TV ln l thy ngi. Nhng hng y Spellman l ai? Truyn thng Hoa K ghi chp y cuc i v s nghip hng y Spellman (1889-1967). Quan im ca nhng tc gi c lp ny kh khch quan, khi ch mun tm ra s tht, tm ra mc tiu ti thng cu s vic. H khng tm cch bo cha/tng bc/p nhn vt, m ch phn tch mc tiu cho cho ra l. Tc gi Avro Manhatttan cn cn thn vit cp n gio hi Ki-T cun sch ca ti khng nhm n nhng tn thun thnh, khng bit cht xu g v nhng m mu toan tnh ni trn, ch ni n gii lnh o cao cp Vatican v nhng tu s Dng Tn. Bi vit ny ch nht nhng chi tit c lin quan xa gn ti chin tranh Vit Nam, cn nhng s vic khc nh ngi l ngi ng tnh (homosexual), chim gii qun qun trong vic pht trin gio hi qua vic xy dng trng hc Cng gio trn ton th gii, thnh cng vt bc trong kinh doanh Knights of Malta, thit lp Ratlines gip m Nazis c Quc X chy trn, thnh tch quy ph cc x Trung Mkhng lin quan g n vn mnh ng Vit c. C th ni ng hon l cu ngi thng bng nh mt cy thc k. 1. VTNGIA: Nm 1911, chng sinh Spellman/dng Jesuits (tc dng Tn), 22 ti tu hc Rome c hn hnh kt bn rt thn vi Hng Y Eugenio Pacelli. Hng y gi yu cu l Frank hay Franny. Trong 7

36. 1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt 36 nm, hng y Pacelli i khp th gii u mang Frank theo, t leo ni Alps n bi bin Hy Lp. Thng 7-1932, Frank c phong lm gim mc gio phn Boston, th tiu bang Massachssetts. Chnh hng y Pacelli, lc l b trng ngoi giao, tn phong cho Frank trong mt bui l trng th c hnh n th Thnh Phr/St. Peters Basilica Vatican, Frank mc a l mu vng chi m hng y Pacelli mc nm xa. Ln u tin mt gim mc Hoa K c hn hnh ny, gio dn Boston n nang mt mi. Thng 3-1939, hng y Pacelli c bu lm gao hang Pius XII. ng tm tun l sau, gio hong Pius XII phong cho Spellman lm Tng gim mc New York, gio phn giu c nht Hoa K. 20 nm sau, hng y Spellman bin New York thnh gio phn giu nht th gi. Cng nm 1939, Spellman uc phong chc tng tuyn y qun i: ci v ti danh d t gim mc Spellman trn nh mng li siu quyn lc gm siu qu tc/ti phit/chnh tr/tnh bo/qun s lin quc gia c tn Sovereign Military Order of Malta, vit tt SMOM, hi vin phi c gio hong sc phong. Ni ci tn khng thi ni ln mc ch ca SMOM. Nm 1946, gio hong Pius XII phong Spellman chc hng y. Khng cn mc cnh, ngi tr thnh thin thn gia Vatican v b ngai giao M. M, ngi ta linh nh chc tng ngi l American Pope/Gio Hong Hoa K. Vatican, ng ta gi ngi l Cardinal Moneybags/Hng Y Ti Tin. Ngi thnh ng Patrick ngi ng uc g chch i l Come-on-wealth Avenue/a l Ca Ci Nho V (thay v Commonwealth), tr thnh thi thng. Ngi lm l ci cho Edward Kennedy . 2. QUYNLC: ng gp ti chnh ca hng y Spellman cho Vatican, tnh bn vi Gio hong Pius XII, v tr cht vt trn nh SMOM, quyn lc Spellman hu nh v tn khng ai dm ng. Bn ca ngi nm trong danh sch 100 ngi quan trng nht th k 20. Ngi gii thiu vi gio hong Pius XII hng lot cc nh c ph, bin h thnh qu tc Hip s Malta, khng ai dm ng ti. Ht tin ch ny b ch kia kho lo nh mt b ch hi, di bn tay Spellman mi vic tri m. Thay v np tin nin lim cu Knights of Malta- Hip s Malta vo tng hnh dinh SMOM Rome, Spellman chuyn tin vo ti khon ring cu hng y Nicola Canali (1939-1961) b trng b ngoi giao Vatican. Vi cu hi yu t vang ln, ngi khng bn tm

37. 1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt 37 tr li. Bo no xa gn hi tiu cc v ngi, ngi cho lnh cc ca hng sang trng khu Sak Fifth Avenue rt ht qung co lin mt khi. Thng x Sak Fifth/New York ch l mt ti sn khim nhng ca ngi, cng nh tng gim mc Ng nh Thc l ch thng x Tax/Saigon vy. Hng y Spellman gip Vatican 1 triu la ti tr Cng ng Vatican II nhng ngi khng hi sc no bu bn vi nhng k ngho kh. Thng 3/1949, hai trm phu o huyt ngha trang Calgary - rng 500 mu m ngi l ch nhn - i tng lng 20% t 59.40 ln 71.40 $USD (mt tun). Ngi khng chp nhn, ngy mm mi bt cc chng sinh nh th St. Patrick thay th, o huyt chn 1020 quan ti xp lp. Ngi cho ci m cng kh y l bn cng sn. My ng v ngho kh ca m phu o huyt mu mo phn trn Chng ti ch mun tng lng, khng bit cng sn l g. 3. V CHNH TR: Hng y Spellman u khin th gi bng in thoi. Ngi cho hay trc s khng ai vit c tiu s ngi, v s khng bao gi c du vt chng t. Ngi l c vn ca nm i tng thng M t 1933 n 1967, t Roosevelt, Truman, Eisenhower, Kennedy n Johnson. Ngi l bn thn vi tng William Donovan - xp sng OSS, tin thn CIA. Donovan ch nh Allen Dulles ni ngi CIA, nn hai anh em nh Dulles, b trng ngoi giao v gim c CIA, cng di tay ngi. Mt trong nhng ngi bn danh gi l i gia Joseph Kennedy, thn ph ca thng ngh s tr tui John Kennedy/tiu bang nh, Mass. Nm 1935, ta sn ng Kennedy ln ti $180 triu la, khong 3 t by gi. Sau th chin II, mt trong nhng chin lc ca Vatican trong vic ngn chn cng sn bng cch ng h cc ng vin phe Dn Ch Ki-T gio. ang khi Vatican mun c mt tng thng Ki-t ta Bch c, ng lc Joseph Kennedy mun John Kennedy lm tng thng. Gio hong Pius XII g bc s ring

38. 1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt 38 Riccardo Galeazzi n gp Spellman v Joseph Kennedy thng lng. C tin mua chc tng thng d nh mua bp rang. Nhng yu t trn chn mi cng lc, Spellman da vo Vatican dng ln hai tng thng Ki-t dn ch u tin: John F. Kennedy Washington D.C cng nh Ng nh Dim trc Saigon. Ti liu ngoi quc khng c nhng chi tit nh trong bi vit C phi Hoa Thnh n a ng Dim V Lm Tng Thng Nht Cng Ho VN cu Linh mc An-Tn Trn Vn Kim. LM l ngi duy nht gn ng Ng nh Dim trong hn hai nm ng Dim M, Theo Linh mc, c ba ngi c hng y Spellman bo tr, nhn lm con nui: hai linh mc Trn Vn Kim-Nguyn c Qu v ng Ng nh Dim. (Ghi ch: ng Ng nh Dim c ti ba v cha nui oai quyn mt ci: thng th Nguyn Hu Bi, Hng y Spellman v trm CIA Allen Dulles) Nm 1951, ang New York, Linh mc Trn Vn Kim, c in tn t u chu ra n tng gim mc Ng nh Thc v em l Ng nh Dim ta phi trng Idlewild (phi trng Kennedy by gi). Sau Hng y Spellman gi ng Dim tr ta nh dng cc linh mc Maryknoll, New Jersey. Tuy uc Hng y Spellman giu c bo tr, ng Dim khng c Hng y cho ng xu no. Sut hai nm, ch mt mnh Linh mc Kim thm ving, bao bin vic di chuyn, k c thu khch sn cho ng tip khch v bit ng rt thanh bch. Cho n thng 6/1953, ngy ng t gi Hoa K qua Php gp hong Bo i trc khi v VN nhn chc th tng, Linh mc Trn Vn Kim v nm ng bn cn chy mua vi cho ng chic c vt mu xanh. Tuy vy, theo linh mc Trn Vn Kim, mi n gia nm 1953, chnh gii M chng bit g v ng Ng. LM TVKim vit: - C ln chnh khch M phn nn vi ti: linh mc cao t cch lnh o ca ng Ng nh Dim, v c c Cha Ng nh Thc cng lm nh th, nhng chng ti cn thm chng nhn, v c Cha Thc l anh cao em th c chi l l. - Mi ti gn mt thng sau khi trn in Bin ph n ln ngy 13 thng 3 nm 1954 (tht th ngy 26 thng 6) v c l cng v nghe li c Hng y Francis Spellman ku gi, ngy mng 7 thng t nm 1954 tng thng Eisenhower mi ln ting cnh gic, khi ng xng ln ch thuyt Domino: Nu Vit Nam sp trc sc tn

39. 1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt 39 cng Cng sn quc t vi Lin X v Trung hoa ym tr H ni, th my nc ng Nam s kh m ng vng c. HNGY SPELLMAN DNG NN NHTCNGHAVIT NAM Mt chn in Capitol, mt chn Vatican, hng y Spellman nh hng c tng thng M, sai khin c trm CIA, hoch nh chnh sch cho b ngoi giao, nn ngi yn ch s c bu lm gio hong Vatican khi bn thn ngi l gio hong Pius XII qua i. Khng ng, ngy 28-10-1958, ngi c bu l Hng Y Angelo Roncalli, tc Gio hong John XXIII. Hng y Spellman gin lm, nhic sau lng ng: ng ta u xng lm Gio Hang, ng ng i bn chui/Hes no Pope. He should be selling bananas. Hng y Spellman c v nh lp la cu ni cu Cesar Veni, Vidi, Vici. Nhng nm 1950, chnh khch M ni v chu cn lng cng d bn , Spellman i qua c ri. Nm 1948, ngi u cho linh mc Fulton Green qua Australia c din vn ti nh th St. Marys Sydney. Spellman gh Singapore v Bangkok, bay ngang Angkor Wat. Trn ng tr v M, trc khi bay qua Canton v Hongkong, ngi tin chn gh Saigon. Tng gim mc Saigon ngi Php Jean Cassaigne c mi tng gim mc Vnh-Long Ng nh Thc trong bui tip n ngy 25-5-1948: t bui tin chn nh mnh ny, s phn cu dng h Ng-nh an bi. Gii hc thut M - tn gio, chnh tr, truyn thng, gio dc - ng dt khat 100% v vai tr ca Hng Y Spellman trong vic dng ln tng thng Ng nh Dim. Xin ch gii hn vo bn tc gi m sch ca h c th thch vi th gian. Trong s bn ng ny, hai l linh mc Ki-t gio: - Theo Wilson D Miscamlble, gio s mn s/a hc Notre Dame/Indiana, trong bi vit Francis Cardinal Spellman and Spellmans War, l do ngi M nhng tay vo chin tranh VN bt ngun t Chin Tranh Lnh ko di t chu u. Di nh hng v cng to ln ca Spellman, chnh gii M u tin tng rng s bnh trng ca khi Cng Sn Lin S v ng minh ca h, Bc VN, l mi e da trc tip nc M. - The American Pope: The Life and Times of Francis Cardinal Spellman, tc gi John Cooney (cy bt cu Wall Street Journal) vit: Nu khng c Spellman ng h Ng nhDim hi 1950, chc chn khng c chnh ph min Nam Vit Nam. Cooney dnh

40. 1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt 40 18 trang ring v Spellman v Vit Nam. T Church & State ph bnh dn chng k cng, tt c ngi M nn c v hc hi - An American Requiem/Kinh Cu Hn Nc M, t truyn, tc gi James Carroll c b l trung t tnh bo Pentagon: chuyn vin tm to nm bom Vit Nam, m li l bn thn cu hng y Spellman. ng vit Chin tranh VN bt u t Spellman, sch- bn-chy nht 1960-70, ot National Book Award for Non-Fiction (1996), gii thng cao qu nht cu vn hc M. Carroll dnh nguyn chng 8, Holy War/Cuc Chin Thn Thnh cho chin tranh Vit Nam. - Theo linh mc Martin Malachi: Spellman dn thn vo Vit Nam l theo mun ca Gio Hong Pius XII: mun ngi M a ng Ng nh Dim ln v nh hng ca tng gim mc Ng nh Thc. [Ghi ch: Linh mc Malachi, gio s Gio hong Hc Vin Vatican (Pontifical Biblical Institute) t 1958 n 1964, cng th im chn tranh Vit Nam. ng l ph t, th k ring, thng dch vin cho hng y Augustin Bea/dng Jesuit v cho Gio hong John XXIII. ng cng dinh v gio hong John XXIII, c giao ph nhiu vic nhy cm. L linh mc dng Jesuits/dng Tn trong 25 nm, nm 1965 ng xin chm dt n ku go, nghi l ra khi dng Jesuits. ng qua New York, sng lang thang lm bi bn, ti x taxi, ra chn. Hai nm sau ng bt u kim n bng vit sch. Cun ni ting nht: The Jesuits: The Society of Jesus and the Betrayal of the Roman Catholic Church/ Dng Jesuit v S Phn Bi Ca Gio Hi La M]. (C ba cun The American Pope, An American Requiem, The Jesuits u c trn amazon.com.)

41. 1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt 41 C th tm tt: c cc nhn vt ti cao cu lp php, t php, tnh bo, ta phit v tn gio Hoa K nng , con ng hon l cu ng quan Chu Ng nh Dim ging nh truyn c tch C B L Lem, ngai tr on cui. 1. 1951: ti New York, Hng Y Spellman gii thiu ng quan-t lu vong-Ng nh Dim vi chnh gii M, gm thng ngh s Michael Mansfield, thm phn ti cao php vin William O. Douglas, trm CIA Allen Dulles, cha con Joseph Kennedy, tt c l tn cng gio. 2. 1954: CIA gi Edward Landsdale qua Saigon ha php trng cu dn trut ph Ba a-ng h th tng NDim. Landsdale ngh t l c c l 70%, ng Dim khng ng , i phi t c 92.2%, con s cao hn c s c tri ghi danh. 3. 1955: B Ngoa Giao gi on c vn dn s qua Saigon (gio s Wesley Fishel/i hc Michigan cm u) son cu trc cho an ninh, kinh t, gio dc, hnh chnh, son c hin php cho Vit Nam Cng Ha. C quan USAID/S Thng tin Hoa K pht khng t Th Gii T Do, l sn xut nhng khu hiu nh tin n chng cng, l tng t do, ng quc gia. USAID cng bao dn trn gi lun t The Times bng ting Anh ca ng Ng nh Nhu. 4. 1955: chnh ph Eisenhower ti tr 20 triu la cho qu [Roman] Catholic Relief Services , C Quan Vin Tr Cng Gio. Hng y Spellman cng ch thn ving Saigon v tng $100,000 cho qu ny, gip ti nh c ngi di c (c ti liu ghi $10,000). T mi nm, Hoa K vin tr khong 500 triu la mt nm cho Vit Nam Cng Ha. 5. Ngoi c vn M chnh thc t dinh c Lp, Spellman cn g ip vin kim sot hai anh em ng Dim-Nhu. 6. T u nm 1963, Spellman bt u tch ri khi Ng nh Dim khi chnh ph Dim t chi khng cho thm qun nhn Hoa K vo Vit Nam. 7. Ngy 7-9-1963 tng gim mc Ng nh Thc ri Vit Nam qua Roma, bc lu vong u tin, khng c gio hong Paul VI tip. Ngy 11-9-1963 Ng nh Thc bay qua New York cu cu, hng y Spellman lnh mt i Miami Beach/Florida d l gn huy chong. 8. Ngy 1-11-1963: Spellman bt n xanh cho m mu dt im con nui Ng nh Dim. T , Spellman khng h nhc n tn Thc-Dim thm mt ln no na.

42. 1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt 42 9. Spellman tip tc u khin gung my chin tranh Vit Nam khng-Dim cho n khi v hng nhan thnh Chu nm 1967. Hng Y hay i tng? ng l Hng y Spellman phi theo nghip binh ao. Nm 1943, ch trong bn thng, ngi vt 15,000 miles, n 16 quc gia va l i din ca Vatican, va l tng tuyn u qun i, va l c s cu tng thng Roosevelt. Ngi kho lo lun Vatican ng ngoi, v ng trn chn tranh. Ngi uc West Point trao tng huy chng. Ng c bng li my bay c Italy ln Massachussets. Fidel Castro m t hng y Spellman l Gim mc ca Ng Gic i, ca CIA v FBI. Tng thng M cn s b m st, Spellman th khng. Trong cun Vietnam Why Did We Go?/V Sao Chng Ta i Vit Nam tc gi Avro Manhattan chng minh siu quyn lc git tng thng John Kennedy chnh l Hng y Spellman. Bn dch ting Vit, c trn internet, dch gi Trn Thanh Lu. Hu thun ln ca hng y Spellman cho chnh quyn Lyndon Johnson khng phi chu M La Tinh, m Vit Nam. D tui no ngi cng thich lm anh l lnh a tnh. Nga thng xuyn gp g cc ng tng ta Bch c, c mt ti nhng phin hp mt ca tnh bo. Ngi hp vi Ng Gic i, bn ci chin thut/chin lc vi hng tng lnh. Phin hp cui ngi tham d, thng 3/1965, ti Carlisle mt trng hun luyn qun s Pensylvania. Ngi cho tin cc gio hi a phng, ngun cung cp tin tc v tn. Khi cn ngi h tr cho CIA v FBI khin hai c quan ny khp np di chn

43. 1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt 43 ngi. H khng sao c c mng l rng ln, min ph v trung thnh nh gio dn. Trong khi hng y Spellman ch phn mt cu, cc gio hi a phng xa xi ngho nn mng mng ti ti, vt c t tin ng hu thnh . Linh mc William F. Powers vit Hnh nh Hng Y Spellman n Vit Nam ban php lnh cho nhng khu i bc, trong khi gio hong John 23 ang nn n phi ct chng i. Ngi sang thm lnh M Vit Nam trong binh phc kaki vng. C ln, va tr v t mt trn VN, o anh mi thuc sng ngi lp tc bay n Washington dng cm tra vi tng thng Johnson, c c mc s Billy Graham (uc coi nh Gio hong Tin Lnh M). Tng thng hi c hai ngi bc k tip phi lm g. Trong khi mc s Graham cn ang lng tng gi yn lng, HY Spellman khng ngn nga, ni lin mt cu lnh cng Th bom chng! Ch vic th bom chng! V Johnson lm theo li c vn cu ngi. [Thus, when Johnson asked both Spellman and Billy Graham at a luncheon what he should do next in Vietnam, Graham was uncomfortably silent. Bomb them! Spellman unhesitatingly ordered. Just bomb them! And Johnson did]. Chng l ai? L ngi Vit. Cha c c bi no ca tc gi Vit v cu ni kinh hi ny. Ch mi thy tc gi Nguyn Tin Hng gin d v cu Sao chng n khng cht pht i cho ri cu ng Henry Kissinger. Billy Graham (1918-) u phi tay m. ng c coi nh gia hong Tin Lnh, c vn cc tng thng M t i Eisenhower n G. Bush. ng rt oai, qu trch tng thng Richard Nixon nh con ci trong nh. C l thy Spellman ngon lnh qu, Graham bt chc y chang khin ng cng rt ni ting trong qun s Hoa k vi l th 13 trang: Nm 1969 Graham n Bangkok gp g vi nh truyn gio t VN qua. Cc a din Cha sau khi lm du thnh gi, ngh nu hi ngh ho bnh Paris tht bi, Nixon nn di bom cc iu Bc Vit. Khng r cc nh truyn gio ny kim ip vin hay ip vin kim nh truyn gio, h l ngi Vit hay ngi ngoa quc, thuc dng no, t u qua Bangkok gp Graham rt tic bn tin khng ni r. Tr v M, Billy hng hi gi 13 trang vit tay ngy 15-4-1969 cho tng thng Nixon di bom cc Bc Vit Nam, ch trong mt m th kinh t tiu u lin h. Bc th ny uc bch ha thng 4/1989. T n Cha, Alleluia!! Di bom iu git c triu dn l ti c chin tranh! Ngi M phi hnh qun ng mt nc ln. H

44. 1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt 44 khng qun n l Arthur Seyss-Inquart, lut s ng c, s quan Pht xt cu Hitler. Ngy 16-10-1946, to n quc t x treo c ng ny v 10 ngi khc v ph hy Ho Lan trong th chin II. Trc khi cht, Seyss-Inquart cn ni kiu sn khu: Hy vng cuc hnh hnh ny l thm kch cui cng cu th chin II m bi hc s l ho bnh v hiu bit gia con ngi. T ti xin tr la o, uc xng ti v chi cc php b tch. K cng hay, git ngi xong xng ti l linh mc tha ti ngay, Cha c tha khng tnh sau. C hi thc mc khng bit ng c ti sinh lm Ki-t hu cha. Wilson D. Miscamble kt lun v s nghip cu hng y Spellman nh sau: Lng i quc m qung ngn cn ng t hi mt iu rt quan trng mc ch ca chin tranh l g? ng cng khng thm bit n phng tin v hu qu. ng khng h bit rng nhng bo co ca chnh ph v Vit Nam l la gt. ng khng bao gi bit n nhn mng v tin bc tr cho cuc chin tnh n 1967. ng cng khng bao gi phn i cch nc M tin hnh cuc chin. Ngc li ng l ngi c v vic nm bom Bc Vit Nam. Cui cng, ng khng bao gi t hi tic v vai tr cu ng. S thit hi nhn mng do vic di bom cng khng h dy ln trong ng bt c mt tnh cm no. l iu ng trch nht, v ng l mt ng ch chn. Theo nh tranh u L Th Cng Nhn: S kin 30-4-75 th ti khng phi l chng nhn ca s kin v ti sinh ra vo nm 1979 nhng vi nhng g m ti trc tip tri qua, v ti chu ng trn t nc Vit Nam, ti thy y l 1 s kin ht sc c bit v c nhn ti ngh rng y l s an bi nghit ng ca c Cha Tri dnh cho dn tc Vit Nam. C dng vn ni au thng ln cho Cha, ngi cng s im lng nh ngn nm nay, nh khi dn Do Thi cu Cha b tn dit. cho Cha, Vit Cng mng v Cha an bi nh th, khi tranh u na. Hng y Spellman mng, Cng sn quc t mng, t bn mng! C lm i ri h cho Cha. Nhng mt khi bom n v tn tht sinh mng cn ong o m c th nguyn nhn/th phm cn phi c xem xt k lng. D khng lm k cht sng li, ngi m sng mt, nhng t ra hc c v s bi hc. Nu khng, chc

45. 1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt 45 chn qu kh s lp li thm ln na. C khi ang lng l xy ra cng nn! Trn Th Vnh Tng [Ngun: Tp ch SiGn Nh, s 1265, ngy 22 thng 10 nm 2010, n bn Orange County, trang A1]

46. 1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt 46 TRNG HP NG NH DIM CCH M CHN NG MINH TI CHU L Nguyn Diu Cuc chin Vit Nam t 1954 n 1975 chia cc tc gi M vit sch chnh tr ra lm hai phe: Chng i v ng h, m h mnh danh l phi chnh thng (orthodox) v phi xt li (revisionist). Mt cch tng qut, phi Chnh thng gm nhng tc gi nh N. Chomsky, D. Halberstam, F. Fitzgerald, W. Fishel vi quan im nc M sai lm khi can thip vo Vit Nam l mt ng minh bt lc. Phi Xt li gm nhng tc gi nh E. Hammer, N. Podhoretz, M. Moyar th ch trng ngc li. iu ng ch l nhng tc gi thuc Chnh thng li gm rt nhiu ngi trong qu kh tng ng h ng Ng nh Dim nh J. Buttinger, M. Mansfield, D. Anderson v ngay c Hng Y Spellman nhng sau th hon ton tht vng, thm ch cn chng i li ng Dim v ch ca ng ta. Cho mt c gi ngi Vit, nhng tc gi thuc phi Xt li thng phm nhng li lm cn bn v vn ho Vit Nam lm cho khng cn mun c tip. Ly th d ca hai trng hp tiu biu: Th nht l Francis X. Winters, gio s i hc Georgetown, tc gi cun The Year of the Hare: America in Vietnam, University of Georgia Press xut bn nm 1988. (c hai ng cu B trng ch Dim l Lm L Trinh v Tn Tht Thin, d nhin, ht li ca ngi). Sch ny c nhng sai lm nh: H Ch Minh sinh bn b sng Hng Hu, Thch Tr Quang l mt lut s thnh cng, ng mn H Ch Minh bt u nm 1962. ng Winters phi th nhn nhng li lm s ng ny khi b mt c gi nu ra trn tp san hu khuynh National Review nm 1989. iu ng bun l ngay c ci ta sch (The Year of the Hare - ch nm Qy Mo, 1963) cho thy tc gi khng phn bit c vn ho Vit v Tu. Th hai l Mark Moyar, gio s i hc Thy qun Lc chin

47. 1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt 47 M, tc gi cun Triumph Forsaken: The Vietnam War 1954-1965, Cambridge University Press xut bn nm 2006. (Cng li c ng Lm L Trinh khen ngi ht li). Cun sch ny cng ch trng n thi k cai tr ca Tng thng Ng nh Dim nhng phn tch ca tc gi th qu sc nng cn. Khi ni v ng Ng nh Nhu, tc gi khen l mt v lnh o ti gii, lm cho ng tr thnh mt trong nhng nh t chc chnh tr hu hiu nht ca Nam Vit-Nam.(trang 35) Ngi Vit Nam, k c trm mt v Trn Kim Tuyn (trong sch Nhng Huyn Thoi v S tht v Ch ND ca Vnh Phc) cng phi ch ng Cn Lao, t chc Thanh Nin Cng Ho (TNCH) m ng Nhu lm Th lnh. Ni v hu hiu th ai cng bit trong ngy o chnh 1/11/63, c ci t chc TNCH y ch c mt ng Cao Xun V lm vic, cn Phong tro Cch mng Quc gia v nht l ng Cn Lao trc ht ra la th nay hon ton ln i u mt. Ba lc lng chnh tr do ng Ng nh Nhu t chc , khi ch lm nguy v lnh t bn tu, th tan nh bt x phng ! Cn cuc o chnh gi Bravo II (gi cho ng Nhu thay th ng Dim lm tng thng) do chnh ng Nhu t chc bng cch da vo tng Tn Tht nh th tng ny b i t Mu tranh th ri. Ngoi ra, cun sch dy 512 trang ca Moyar phn tch ch Dim m ch nhc tn ng Ng nh Thc 2 ln trong 2 dng, trong khi nh vn hoi Ng ca nm 2010 l Nguyn Vn Lc cng phi cng nhn rng hai ngi c trch nhim nng nht lm cho nh Ng sp l ng Gim mc Thc v b Ng nh Nhu. Vi nhng tc gi nh vy trong phi Xt li, tc phm ca gio s Seth Jacobs xut hin nh mt hi ng chng chc chiu sng vo vng sng m ca mt cuc tranh chp n nay vn cn nhiu tranh ci. Tc phm Americas Miracle Man in VietNam Ngo Dinh Diem, Religion, Race, and U.S. Intervention in Southeast Asia ca tc gi Seth Jacobs, gio s S hc ti Boston College, nguyn l mt lun n tin s vit nm 1997. Sau , ng thu thp thm ti liu mi gii mt v cp nht

48. 1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt 48 ho ri xut bn cun sch ny nm 2004 v ti bn nm 2006 (Duke University Press). Ch ca lun n ny l l do v sao ngi M can thip vo Vit Nam v v sau tr thnh mt li lm tn khc cho ng minh Vit Nam v cho chnh c nc M m mt na th k sau vn cn nhiu di chng. l mt ci nhn can m v tc gi cp n hai ch khng nn bn ci: Tn gio v Chng tc. Mt cch tng qut, lun n ca Seth Jacobs gm hai phn chnh. Bn chng u chng minh chnh sch ngoi giao ca M sau Nh Th chin b nh hng bi ba yu t: Tn gio, Chng tc v Ch thuyt Cng sn. Hai chng cui phn tch tin trnh quyt nh ca chnh quyn M da trn ba yu t chn ng Ng nh Dim v Si Gn lnh o mt tin n chng Cng cho th gii t do ca M. Phn u ca sch phn tch 3 yu t ch o ca chnh sch i ngoi M sau th chin th Hai c th tm lc nh sau: V Tn Gio, lun l nc M c du dt bi nhng khun mt ng n nh Mc s Billy Graham (Tin Lnh), Hng y Francis Spellman (Cng gio). Mc s Graham l bn ca 11 i Tng thng M, t Eisenhower n Obama, v s hu mt quc truyn o (evangelical empire) khng l. c bit Hng y Spellman, theo ng ng li chng Cng sn trit ca Vatican, nm chc Tng Tuyn y ca qun i M. Khi qua Vit Nam nm 1955, d ch l mt chc sc tn gio, ng dc Tng thng Dim tip n nh mt quc khch vi i tic ti Dinh c Lp. Nm 1952, Kinh thnh bn c 26.5 triu cun trn ton nc M. Hai siu i gia trong ngnh truyn thng l DeWitt Wallace v Henry Luce, u l con cc nh truyn gio Tin lnh, v siu i gia th ba l Randolf Hearst Jr. s dng ti a cc c quan truyn thng truyn o Cha d t bo ca h l Life, Time, hay Popular Science, Mademoiselle, Fortune. Tc gi Jacobs cng dnh nguyn mt chng (s Bn) ni v bc s qun y Tom Dooley l mt ngi Cng gio cung tn, k th chng tc gin tip y nc M dnh vo vi Vit Nam qua cuc di c nm 1954 trong hnh nh mt i thm ha Cng sn ang p ln u nhng ngi Vit Nam (m ng thng gi l dn ng (the Asians) yu ui, kh di, dt nt).

49. 1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt 49 Mc s Billy Graham Hng Y Francis Spellman V Chng Tc, gia th k 20, ngi dn M c mt khi nim rt m h v nhng quc gia ngoi nc M. Nht l cc nc Phi chu v chu. S m h ny a n tnh trng tng qut ha chng tc, coi tt c dn Phi chu l da en (Black) v dn chu l da vng m ngi M gi l Asian. Siu i gia Henry Luce khi u tnh trng ny bng cch ym tr nh vn James Michener xut bn mt lot sch v chu dy ngi M nhng s tht v mt ging dn chu n gin, ngu dt, v chnh tr cha th c kh nng tip nhn v s dng nhng khi nim ca Ty phng nh dn ch, t do, nhn quyn. Bn cnh , Hollywood cng sn xut nhng phim nh The King and I, Sayonara, The Geisha Boy, a ra hnh nh nhng ngi ng, chm chp, bn khai cn c khai ho. Ngay c cun The Quiet American ni ting ca Graham Green, c phe tin b khen tng nhng khi ni v ngi tnh Vit Nam ca k gi Fowler, tc gi cng cho thy mt c gi Vit Nam da vng ngu ng v an phn. V ch thuyt Cng sn (ang c xy dng Nga S v Trung Quc) ngi M c gio dc t trong trng hc ra n cuc sng thc tin rng y l him ha ln nht ca nc M v kinh t (T bn chng V sn), v chnh tr (T do, Dn ch chng c ti, c ng), v vn ho (T do t tng chng Kim duyt t tng), v tn gio (Hu thn chng V thn), v qun s (Bom A chng Bom A).

50. 1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt 50 Phn th hai ca cun sch t trng tm trn tin trnh chn la ng minh ca M da theo ba tiu chun trnh by hon tt chin thut ngn chn Cng sn Nga Tu (containment) ca nh ngoi giao George F. Kennan. L ng minh vi M ngha l trc ht phi chng Cng, th hai l phi khng c vn chng tc, th ba l theo mt tn gio m ngi M cm thy thoi mi. Theo nhng tiu chun ny, cc nc Ty u da trng theo o Thin cha v chng Cng c coi nh ng minh hng s mt. V M lp ra NATO (T chc Minh c Bc i Ty Dng) nm 1949 lm tri n cho M chng Nga S ngay bn cnh cc nc Ty u. Cng phi ni thm trng hp nc sau Nh Th Chin, tuy c mt ng Cng sn rt mnh (nm 1970 vn c 1/3 dn bu phiu cho ng ny), nhng vn c M nhn cho lm hi vin ca NATO l v s c mt ca Vatican ti La-M c kh nng ho gii nh hng ca ch thuyt v thn ny. Xong phn NATO chng Nga S n phn chng Tu, nc M sa son mt vng ai ngn chn gm 9 nc t Nht qua Hn quc xung i Loan, Phi Lut Tn, Vit Nam Cng Ho, Indonesia, Thi Lan, Min in v n . Trong 9 nc ny, n l cu thuc a ca Anh quc nn nc M khng dnh vo. Thi Lan v Min in c o Pht l quc gio v Indonesia c i a s dn theo Hi gio lm cho thnh phn thn Do Thi trong chnh quyn M khng mun lin h cht ch. Ch cn li i Loan, Phi Lut Tn, Nam Hn, Vit Nam Cng Ho v Nht bn. Theo tc gi Seth Jacobs, y l nhng nc c lnh t chnh tr theo o Thin Cha, tr Nht, c chnh quyn M chn lm ng minh da theo ba tiu chun k trn, trong nhng nm u tin ca cuc Chin tranh Lnh. 1. I LOAN: T khi thay th Tn Dt Tin lm Tng thng Trung Quc v Ch tch Quc Dn ng nm 1928, Thng ch Tng Gii Thch phi cm u cuc chin chng qun xm lng Nht v cuc ni chin chng Cng sn ca Mao Trch ng. Mt nm sau, tui 42, khi mun ci Tng M Linh, vn l con gi mt nh truyn gio, Tng Gii Thch ly d v ri i t mt Pht t thnh tn o Tin lnh (tng t nh ng

51. 1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt 51 tng Nguyn Vn Thiu b o Pht theo o v). V (cng nh ng Ng nh Dim) h Tng c bo Time nm 1931 ng hnh ba nhiu ln v ca ngi l nhn vt v i nht ca Vin ng. ng c bo ch Tin Lnh v Cng gio tranh nhau phng vn (ht nh ng Dim, h ca ngi Tng Gii Thch l mt ngi ngoan o v thnh thin) n ni nhiu nh phn tch ngh l Tng Thng ch ang s dng ti a chuyn i o ca mnh ly lng d lun M. Nhng d c s ng h trit v qun s, kinh t, chnh tr v nht l ca gii truyn thng M, ch c ti, tham nhng qu ca Tng Gii Thch cng i bi trc Hng qun ca Mao Trch ng. Nm 1949, Thng ch h Tng xch tn qun chy qua t nn o i Loan, m mt ngy v gii phng Bc Kinh khng bao gi tr thnh hin thc. D vy, Tng Thng ch vn c Thin Cha gio M tip tc bnh vc. Dn biu Walter Judd, mt cu gio s tng truyn gio bn Trung Quc, khng ngng ngng bnh h Tng: Chng ta khng i hi k th phi ci t, nhng vi ng minh th chng ta bt phi c dn ch, phi tn trng nhn quyn ngay tc khc. Dn M ch 175 nm mi c c mt nn dn ch nhng Nam Hn, i Loan, Nam Vit Nam th phi c dn ch ngay tc khc i vi dn ng, y qa l mt s kh hiu. Tng Gii Thch, khng phi l mt k ngoi o, d man m l mt con chin ca Cha. Nhn xt cung tn ny cng khng khc g cu c a mt ng Linh mc Vit Nam khc: ng Thiu l mt ngi ti knh phc, mt ngi c tinh thn quc gia cao v cng quyt chng Cng. ng Thiu l mt ngi Cng gio o c, ch nht no cng di nh th xem l, v trc khi i ng hai ng b cng nhau c kinh. (Bn Ging Lch S, Cao Vn Lun, trang 363) 2. PHI LUT TN: Ramon Magsaysay l mt s quan theo o Cng gio trong qun i Phi Lut Tn. ng c c tng thng nm 1953 vi lp trng chng Cng sn trit v ng minh cht ch vi M. Tng thng Magsaysay cht qu sm trong mt tai nn my bay nm 1957 nn kh c th i n mt kt lun r rng v mi lin h gia ng v M ngoi hai thnh qa rt c ngi M ca tng: Tiu dit lc lng Phi Cng Hukbalahap v gip M thnh lp T chc Minh

52. 1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt 52 c ng Nam (SEATO) vo nm 1954 bao vy Trung Cng. Magsaysay l mt trong nhng trng hp him hoi m lin h ng minh ca M c th c coi nh l thnh cng. Kt qa ny n t s kin ng Magsaysay t c cao im trong c ba yu t chn la ng minh ca M. Chnh tr v truyn thng M ng h ng ti a v hai yu t Cng gio v chng Cng. Bn cnh , yu t chng tc cng khng l mt tr ngi v sau ba th k ri lin tc b h bi ba quc Thin Cha gio l Ty Ban Nha, Anh v M, nc Phi Lut Tn thnh mt quc gia khng cn cn cc vn ha c th ca chnh mnh na: Quc gia ny mt tn:: Philippines ly t tn ca dng h Philip ca cc vua Cng gio Ty Ban Nha. V mt ngn ng v tuy ting ni chnh thc l Tagalog, nhng c nc, nht l giai cp t trung lu tr ln ch dng ting Anh (ngay c trong nhng h s chnh thc), h qa ca mt chng trnh gio dc su m v rng ri ca cc trng Ging Cng gio trong thi k h ging nh ngi Php c gng p dng Vit Nam. Tuy Phi Lut Tn lm trn bn phn tin n chng Cng cho M, nhng x hi Phi vn ni ting vi nn im v ti c x hi d hn 80% dn Phi theo o Cng gio, ngi dn Phi vn ngho i di nhng ch c ti, tham nhng nh Ferdinand Marcos. 3. NAM HN: Tng thng L Tha Vn (Syngman Rhee) c kh nhiu im ging ng Ng nh Dim. ng xut thn t mt gia nh quyn qy. Trc khi nm chnh quyn ng tri qua mt thi gian M. ng c chnh quyn M ng h v i theo o Cha (Tin Lnh) v rt chng Cng. Bo Readers Digest tuyn dng ng l mt nh lnh o Gia t v i. ng cng c tng M James Van Fleet, T lnh Qun on 8 ca M Nam Hn khen ngi: L Tng thng bin i mt quc gia lc hng v hn lon thnh mt trong nhng tin n chng Cng hng mnh nht th gii. Tun bo Time ca i gia Henry Luce so snh ng vi George Washington v, trong tinh thn khai ho kiu thc dn Ty, cho rng dn tr Hn Quc cha pht trin n mc c th c mt nn dn ch kiu Jefferson ca M. Nm 1945, Nht bn bi trn, ng theo qun M v nc. Ba nm sau ng c bu lm Tng thng u tin ca Hn Quc nh ng Dim nm 1955. Trong thi k nm quyn, ch L Tha Vn cng c mt nt ging ch Dim l dng l do chng Cng n p i lp d l nhng ngi tng

53. 1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt 53 cng vi ng khng chin chng quc Nht nh Kim Ku, Yo Woon Young. L Tng thng c ba im khc cn bn vi ng Dim l (1) ng i t gc o Pht qua o Tin Lnh, (2) chng nhng khng hp tc m cn tham gia khng chin va chng Nht va chng ch qun ch ca dng h Yi v b i t 6 nm, v (3) khi b dn chng, sinh vin phn i ch c ti tham nhng, ng t chc v b nc ra i sng i lu vong H Uy Di. L v lnh t mt quc gia ng u sng ngn gi vi Bc Hn v Trung Cng, L Tng thng du c ti tham nhng bao nhiu vn c ngi M bnh vc n gi pht cht nh Tng thng Thiu ca Vit Nam. Ngha l ng c mt my bay ca CIA M a ng ra khi nc mt ngy cui thng 4 nm 1960 (trc ng Thiu ng 15 nm) khi lc lng biu tnh chng i sp trn ln to Bch c (Blue House) bt ng x ti c ti v tham nhng (Th trng Ti chnh ca ng, Kim Yong Kap, tit l L Tng Thng tham nhng 20 triu M kim). im c bit ca Nam Hn l sau kinh nghim v vi L Tha Vn, nhng chnh ph qun nhn tip theo chng nhng khng lm cho ng minh M tho chy m ngc li, trong chuyn cng du ngy 11/11/2010 mi y, TT Obama tuyn b ti th Seoul rng sau gn 60 nm hp tc: nc M s khng bao gi t b trch nhim bo v an ninh cho Nam Hn. (the U.S. will never waver in its commitment to South Korea's security) 4. NHT BN: Thng 8 nm 1945, sau khi nc Nht bi trn, tng Douglas MacArthur dn qun i M t b Tng ch huy ti ng Kinh. Mt trong nhng iu u tin ng tng ny lm l ku gi cc nh truyn gio Tin lnh v Cng gio hy tch cc lp y khong trng tm linh ca nc Nht. V ng e do: nu khng lp y nc ny bng Thin cha gio

54. 1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt 54 th n s b Cng sn lp y. ng nhn mnh: nc Nht khng th tr thnh dn ch nu khng c o Thin cha. ng Tng ny cng ni thng rng nhim v ca ng vi t cch l mt Chin s ca Cha l phc sinh li tn gio cho nc Nht. Hong t Higashikuni, lnh chc Th tng u tin ca Nht sau Nh Th chin, tuyn b vi mt phi on truyn gio M rng: Chng ti cn mt chun mc o c mi nh ca Cha Gi-Su. o Pht hay Thn o (Shinto) khng bao gi c th dy chng ti tha th cho k th. c cu tuyn b ny ta mi thy c ng Th tng Nht hiu rt r tiu chun tn gio ca nc M h mnh n mc ch c o Pht v Thn o ca quc gia mnh. Nht l sau 54 ngy lm Th tng, ng quyt nh v hu v lp mt Thin ng tn Higashikuni-kyo, v b B ch huy qun i M ng ca. Nhng nc M tht bi trong c gng thay i tn gio nc Nht v mi lin h qu cht ch gia vn ho v o Pht ca x V s o ny. C phi lm vui lng nc M vi nhng loi tng nh MacArthur, m nc Nht chp nhn cho nhp cnh hai mn th thao d cu (baseball) v bng (American football) khng? 5. VIT NAM CNG HA: Qua bn ng minh trn ca M, ta c th thy ng Dim t Vatican bay n Nu c nm 1951 l ng ngi, ng ch v ng lc c M chn lm ng minh trong cuc chin tranh lnh chng Cng sn. ng l mt con chin Cng gio thun thnh c bo m ca Hng y Spellman. Trong trng hp ng Dim, ch yu t tn gio m thi cng mnh thuyt phc ngi M v yu t chnh tr (chng Cng) v yu t chng tc (vn ho Gia t s ko dn tc Vit n nm ngoan ngon di ci d v i ca vn ho Ty phng nh cc ng C Ty v cc ng quan Ty Thc dn rng thc hin trong gn 100 nm trc ). V y l mt cha kha ca s sai lm trong chnh sch i ngoi ca M Vit Nam, ngay sau ngy thc dn Php bc chn ra v h bc chn vo, khi h nhm ln v vai tr ca mt ngi lnh t Cng gio cung tn trong mt nc m a s ngi dn theo, hoc chu nh hng su m ca, Pht gio.

55. 1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt 55 Theo tc gi Seth Jacobs, cha kha ny li b kt cng thm na v yu t thi gian. Nc M ca Eisenhower, McCarthy, Spellman b thay th bi nc M ca Kennedy, Martin Luther King Jr. iu oi om l s kin ng Kennedy c c c tng thng, d l ngi Cng gio trong mt quc gia a s dn theo Tin Lnh, em n hu qa l yu t Cng gio ca TT Dim tr nn khng cn quan trng lm cho nc M na. Khi c tri M chn ng Kennedy vo chc Tng thng nm 1960, h bu vi tm trng o no cng c. Ngc li, trong khi yu t chng Cng gia tng tm quan trng khi Kennedy phi i u vi Kruschev qua vu khng hong u n nguyn t Cuba st nch nc M, th ng Dim v Nhu li (va n p Pht gio va) i gp ng ch Phm Hng v chng cnh o ca ng H Ch Minh trong dinh c Lp th ng minh phi tho chy ng minh ym tr cho ng Kaki chng Cng lt Dim-Nhu l mt hu qu khng lm ai ngc nhin c. Thi gian cng l mt nhn t lm cho yu t chng tc thay i. T chin thng quc Anh bng thuyt bt bo ng ca Gandhi cho n hnh nh t binh thc d n Php sp hng sau cuc i bi in Bin Ph em n cho ngi dn M nhng suy t khc (bo ng hay bt bo ng) v cc dn tc ngoi nc M. thuyt phc ngi M v s hin hu ca nhng nn vn ho ngoi Ty phng, ngi M ca thp nin 1960 ch cn so snh hnh nh tn bo, d man ca cnh st M dn ch i cn nhng ngi da en i biu tnh ngay th Hoa Thnh n v hnh nh tranh u bt bo ng ca Ho thng Thch Qung c trn truyn hnh M. Trong phn cht ca chng kt lun, tc gi Seth Jacobs vit: Gia nhng chnh quyn ni tip nhau sau khi ng Dim b lt