07.siêu âm ống tiêu hóa

SIEÂU AÂM

OÁNG TIEÂU HOÙA

VOÕ TAÁN ÑÖÙC

Bộ môn chẩn đoán hình ảnh

Đại học Y Dược TPHCM

Email: duc.vt@umc.edu.vn

Ñaëc ñieåm chung

* SA + Xquang: löïa choïn ñaàu tieân: BUÏNG!!!

* Khoâng quan saùt toaøn boä OTH treân SA do

hôi trong loøng, OTH daøi vaø gaäp khuùc

* Khaûo saùt OTH ngaû thaønh buïng hay noäi soi

loøng ruoät (thöïc quaûn-daï daøy, haäu moân-tröïc

traøng)

* Phaùt hieän beänh lyù döïa chuû yeáu treân nhöõng

bieán ñoåi cuûa beà daøy thaønh ruoät vaø khaåu kính:

u, vieâm, taéc ngheõn…

Nhaéc laïi giaûi phaãu hoïc

Ruoät laø 1 oáng roãng lieân tuïc goàm 4 lôùp ñoàng taâm, coù theå

thaáy ñöôïc / SA 3-5 lôùp:

1. Nieâm maïc (bieåu moâ, lamina propria: phaûn aâm daøy vaø

cô nieâm: phaûn aâm keùm).

2. Döôùi nieâm: phaûn aâm daøy.

3. Cô (trong voøng, ngoaøi doïc): phaûn aâm keùm

4. Thanh maïc: phaûn aâm daøy.

Nhaéc laïi giaûi phaãu hoïc

Nhaéc laïi giaûi phaãu hoïc

Ñoä daøy bình thöôøng: ruoät < 2mm; daï daøy < 5-6 mm

Ñöôøng kính bình thöôøng: R. non < 2,5cm; R.giaø < 5 cm,

thay ñoåi tuøy traïng thaùi chaát chöùa loøng ruoät

Nhaéc laïi giaûi phaãu hoïc

SA ngaû buïng, tuøy ñoä phaân giaûi vaø tình traïng ruoät,

coù theå thaáy vaø caàn ñaùnh giaù:

1. Loøng ruoät: dòch vaø khí, coù chuyeån ñoäng

2. Thaønh ruoät: 3 - 5 lôùp.

3. Ñöôøng kính

4.Tính meàm maïi

5. Nhu ñoäng

6. Töôùi maùu ruoät

7. Maïc treo, bôøm môõ, maïch maùu, haïch, laân caän…

Hình aûnh beänh hoïc thaønh ruoät /

SA

* Hình bia (target, cocard) ñoái xöùng hay hình giaû

thaän (pseudokidney): daøy thaønh ñoàng taâm trung

taâm p/a maïnh do hôi trong loøng ruoät vaø/hay loeùt –

voøng p/a keùm noåi baät bao quanh laø thaønh ruoät daøy

beänh lyù.

* Hình bia khoâng ñoái xöùng: khoái töø loøng ruoät, thaønh

ruoät hay ngoaøi thaønh

oå loeùt chöùa khí p/a maïnh + ringdown

Trung taâm p/a maïnh (loøng: dòch + khí): chuyeån ñoäng (+)

Hình

aûnh

beänh

hoïc

thaønh

ruoät

1. Khối trong lòng

2. Giả thận

3. Khối phát triển ra ngoài thành

Kyõ thuaät

* Nhòn ñoùi (giaûm hôi vaø thöùc aên)

* Ñaàu doø:

Cong 3.5 – 5 MHz: khaûo saùt toång quaùt,

Thaúng 5 – 10 MHz (Doppler): khu truù toån thöông

* Uoáng nöôùc / thuït nöôùc, tröôùc vaø sau tieåu

* Kyõ thuaät eùp ñaàu doø:

Tính xeïp: bình thöôøng OTH xeïp khi eùp

Ñau: bình thöôøng khoâng ñau khi eùp nheï nhaøng, töø töø.

* Thay ñoåi tö theá beänh nhaân

Kyõ thuaät

Nhaän dieän caáu truùc OTH

* Thöïc quaûn –taâm vò: hình target hay maét boø ôû loå

taâm vò treân cô hoaønh (T), tröôùc traùi coät soáng,

ÑMCB vaø ngay sau gan (T), phía treân laø buoàng tim.

* Daï daøy-haønh taù traøng: deã quan saùt khi uoáng nhieàu

nöôùc:

Phình vò & thaân vò thöôøng coù daïng tuùi dòch lôùn, deã nhaàm

laãn oå tuï dòch döôùi hoaønh (T). Phaân bieät = luoàng dòch

chuyeån ñoäng khi nuoát

Phaàn ngang & hang vò thöôøng xeïp khi naèm ngöûa

Moân vò & haønh taù traøng: deã thaáy khi ñaày dòch & naèm

nghieâng (P), coù nhu ñoäng.

Thöïc quaûn coå

Thöïc quaûn ñoaïn cuoái – taâm vò

Daï daøy – taù traøng

Nhaän dieän caáu truùc OTH

* Ruoät non: thöôøng

chæ quan saùt töøng

ñoaïn & khoâng xaùc

ñònh ñöôïc vò trí tröø

ñoaïn cuoái hoài traøng

choå caém vaøo manh

traøng. Tuøy traïng thaùi:

+ Xeïp hoaøn toaøn: thaáy roõ 2

thaønh vôùi lôùp dòch nhaøy

moûng ôû trung taâm.

+ Coù chöùa dòch tieâu hoaù laãn

khí vaø nhu ñoäng.

+ Hôi coù töøng maûng daøi, voâ

ñònh hình.

+ Neáp nieâm maïc voøng ñoàng

taâm, moûng vaø nhaët (ruoät caêng

öù dòch)

Ruoät thöøa

Nhaän dieän caáu truùc OTH

* Ñaïi traøng: queùt ngang vaø doïc theo khung ÑT, ñi

töø manh traøng tröïc traøng:

+ Nhieàu phaân – hôi, ít nhu ñoäng: hôi xeáp thaønh ngaán (buùi -

haustra) ôû ngoaïi vi oå buïng (ñaëc tröng treân maët caét doïc).

+ Neáp van hình baùn nguyeät, thöa thôùt (thaáy ñöôïc neáu coù öù ñoïng)

ÑT Sigma - Tröïc traøng

U AÙC TÍNH

ADENOCARCINOMA

* Thöôøng gaëp ôû ñaïi traøng, daï daøy, hieám ôû RN

* SA:

Khoâng thaáy ñöôïc ôû möùc ñoä nieâm maïc

Target ñoàng taâm hay khoâng ñoàng taâm, hình giaû thaän.

Khí / oå loeùt cuûa u xuøi oå sinh aâm daïng thaúng + aûnh giaû

ringdown

Giaõn, öù ñoïng treân doøng neáu coù gaây taéc hay baùn taéc (taêng

hay giaûm nhu ñoäng tuøy giai ñoaïn)

Xaâm laán tröïc tieáp, haïch vuøng phì ñaïi, di caên gan, buoàng

tröùng (u Krukenberg), xoang phuùc maïc…

U AÙC TÍNH: ADENOCARCINOMA

Pseudokidney / tâm vị-TQ Lõi táo / ĐT ngang U trong lòng / thân vị

U hoại tử + hạch phì đại

Dày thành, mất ctrúc lớp: K thể thâm nhiễm và thâm nhiễm mỡ mạc treo

U AÙC TÍNH

GIST - u cô trôn

U cô trôn (leiomyosarcoma)

thöôøng laø khoái phaûn aâm keùm,

phaùt trieån trong thaønh, daøy

thaønh khoâng caân xöùng. U

thöôøng lôùn coù nhieàu hoác nang

beân trong do hoaïi töû, xuaát

huyeát. Coù khi keøm loeùt.

Leiomyoma phát triển ngoài

thành DD

Leiomyosarcoma DD

GIST ở RN & DD

U AÙC TÍNH

lymphoma

3 dạng:

* daïng noát hay polyp: noát nhoû echo keùm ôû döôùi nieâm

* daïng loeùt gioáng carcinoma: target + loeùt

* daïng thaâm nhieãm, xaâm laán maïc treo vaø haïch laân caän

U AÙC TÍNH:

di caên

töø u melanoma, K phoåi, K vuù… di caên vaøo (theo

thöù töï) daï daøy, ruoät non, ñaïi traøng: khoái nhoû

hay lôùn, echo keùm, naèm trong lôùp döôùi nieâm

coù khuynh höôùng taïo loeùt. Thöôøng keøm di caên

oå buïng (dòch), maïc noái, phuùc maïc…

Melanoma ác tính di căn RN

Di căn xoang PM: nốt + ascite

BEÄNH LYÙ VIEÂM – NHIEÃM TRUØNG

Beänh CROHN: hieám gaëp ôû VN. Xaûy ra ôû hoài traøng vaø

toaøn boä khung ñaïi traøng ñeán haäu moân.

Daáu hieäu kinh ñieån:

Daøy thaønh OTH (target hay giaû thaän), töøng ñoaïn (vaøi mm

ñeán nhieàu cm) chít heïp (keøm daáu taéc hay baùn taéc ruoät)

Môõ maïc treo tröôøn leân bôø ruoät beänh quaàng sinh aâm ñoàng

nhaát ôû bôø maïc treo.

Sung huyeát thaønh ruoät (doppler)

Haïch maïc treo phì ñaïi, bieán ñoåi nieâm maïc ruoät.

Bieán chöùng:

Khoái vieâm nhieãm hay aùp xe

Roø

Taéc ruoät, thuûng, xuaát huyeát, vieâm ruoät thöøa…

BEÄNH LYÙ VIEÂM – NHIEÃM TRUØNG

Thành dày mạnh, phù nề, hẹp lòng

Mất c.trúc lớpcủa thành, hẹp lòng

Biến đổi mỡ lớp dưới niêm

BEÄNH LYÙ VIEÂM – NHIEÃM TRUØNG

Mỡ trườn ở đoạn cuối hồi tràng / Crohn

Thâm nhiễm mỡ mạc treo ĐT sigma /

Crohn

Hạch mạc treo phì đại

Thủng gây viêm tấy khu trú

BEÄNH LYÙ VIEÂM – NHIEÃM TRUØNG

• * Vieâm haïch maïc treo vaø vieâm hoài traøng caáp:

thöôøng do Y.enterolitica vaø Campylobacter jejuni:

ñau HC (P), soát, haïch maïc treo phì ñaïi vaø daøy

thaønh hoài traøng ñoaïn cuoái.

• * Vieâm manh traøng vaø vieâm ñaïi traøng do lao vaø

Cytomegalovirus: daøy thaønh ñaïi traøng ñoàng taâm,

töôøng keøm loeùt vaø thuûng neáu do virus. Lao thöôøng

khoù phaân bieät vôùi carcinoma vaø thöôøng keøm haïch.

• * Vieâm ñaïi traøng giaû maïc:thöôøng do Clostridium

difficile. Beänh caûnh: soát, ñau buïng, tieâu chaûy. SA:

thaønh ruoät daøy noåi baät lan toûa, hình muùi roõ reät, lôùp

döôùi nieâm daøy khoâng ñoàng nhaát, nieâm maïc aùp saùt

thöïc söï vaøo nhau.

BEÄNH LYÙ VIEÂM – NHIEÃM TRUØNG

Viêm đại tràng giả mạc

Viêm manh tràng

Beänh lyù buïng caáp

Buïng caáp ngoaïi khoa

Hình aûnh: X quang, Sieâu aâm, CT scan

SA:

- Khí töï do trong oå buïng: maët phaûn aâm maïnh +

ringdown, toát nhaát quan saùt döôùi hoaønh (P).

khoù nhaän dieän vì deã nhaàm hôi trong ruoät non

- Dòch töï do trong oå buïng

- Vieâm moâ môõ caïnh ruoät: khoái p/a daøy

- Daáu aán ñau khu truù baèng ñaàu doø SA

- Haïch maïc treo phì ñaïi.

Beänh lyù buïng caáp

Hơi tự do dưới hoành

Hơi trong ổ ápxe giữa các quai ruột

Hơi trong thành ruột

Beänh lyù buïng caáp

VIEÂM RUOÄT THÖØA

Ñoä chính xaùc: 70% - 95%.

Daáu hieäu SA cuûa VRT caáp khoâng bieán chöùng:

Caáu truùc OTH coù ñaàu taän, khoâng nhu ñoäng.

Moïc töø ñaùy manh traøng

Ñöôøng kính > 6mm

Aán khoâng xeïp

Ñau (Mc Burney sieâu aâm döông tính)

Ñaëc ñieåm hoå trôï:

- Vieâm môõ quanh ruoät

- Dòch quanh manh traøng

- Soûi phaân trong loøng RT

Beänh lyù buïng caáp

VIEÂM RUOÄT THÖØA

Daáu hieäu SA cuûa VRT caáp coù b/chöùng thuûng gaây

VPM khu truù hay toaøn theå, aùp xe…

(caàn theâm yeáu toá thôøi gian vaø t/c buïng ñeå keát luaän)

- oå tuï dòch khu truù quanh manh traøng

- oå aùp xe (coù voû bao roõ reät, daïng caàu)

- Daøy môõ quanh manh traøng

- Maát lôùp döôùi nieâm voøng theo chu vi

- Dòch töï do thaáy ñöôïc ngoaøi HC (P) + p/öù buïng

toaøn theå VPM toaøn theå

Beänh lyù buïng caáp

VIEÂM TUÙI THÖØA

Ít gaëp ôû ngöôøi VN, thöôøng tuùi thöøa ñaïi traøng.

Sieâu aâm:

- Thaønh ruoät daøy ñoàng taâm töøng ñoaïn

- Tuùi thöøa vieâm coù p/a taêng trong thaønh coù

khi coù ringdown

- Vieâm moâ môõ quanh ñaïi traøng

- AÙp xe hay roø

Beänh lyù buïng caáp: VIEÂM TUÙI THÖØA

Viêm túi thừa

ĐT sigma

Nhồi máu

mạc nối

Beänh lyù buïng caáp

TAÉC RUOÄT CÔ HOÏC

Caùc daïng ñaëc bieät:

- Taéc ruoät quai kín: quai ruoät giaõn to coù hình

chöõ U hay chöõ C, thaønh daøy, khoâng coù khí

beân trong.

- Loàng ruoät: Hình nhieàu voøng ñoàng taâm / caét

ngang. Khoái loàng nhieàu lôùp / caét doïc.

- Lieät ruoät cô naêng: nhieàu quai ruoät giaõn to, öù

ñoïng, naèm yeân tónh hay giaûm nhu ñoäng.

TAÉC RUOÄT

CÔ HOÏC

TAÉC RUOÄT QUAI KÍN

LOÀNG RUOÄT

Beänh lyù khaùc

Thieáu maùu ruoät cuïc boä: daøy thaønh +/- hôi / thaønh

Nang ruoät ñoâi: nang trong buïng khoâng gaùn ñöôïc

Mucocele ruoät thöøa: nang to daïng thoi /HC(P).

Maùu tuï thaønh ruoät thöôøng gaëp sau chaán thöông:

daøy thaønh ruoät lan toûa hay khu truù.

Loeùt tieâu hoùa: oå p/a maïnh + ringdown

Bezoars: khoái trong loøng +/- boùng löng & thöôøng

gaây taéc ruoät cô hoïc…

Phù nề thành ruột

do viêm mạch máu,

thiếu máu nuôi

Nang mạc

treo

Nang ruột đôi trước xương cùng

Mucocele ruột thừa

Loét dạ dày

SA lòng trực tràng - ống hậu môn

Thành trực tràng

Đánh giá giai đoạn ung thư

T1

T2

T3

T4

T1

T2

T3

Di căn tới thành trực tràng

GIST trực tràng

Ống hậu môn

ống hậu môn

bình thường

Rò hậu môn

– âm đạo

Nhiễm trùng hậu môn – quanh hậu môn