ความปลอดภัยทางนิวเคลียร์ และ...

ความปลอดภยทางนวเคลยร และ การก ากบดแล

โครงการฝกอบรมเชงปฏบตการNT TAM Camp 2008

วราภรณ วชรสรกลส านกงานปรมาณเพอสนต

เนอหาการบรรยาย

• ความปลอดภยทางนวเคลยร– ความหมายของความปลอดภยทางนวเคลยร– ทางวศวกรรม– ทางดานบรหารจดการ

• แนวคดดานการก ากบดแลความปลอดภยตามมาตรฐานสากล• ตวอยางการก ากบดแลความปลอดภยทางนวเคลยรของตางประเทศ• การก ากบดแลความปลอดภยทางนวเคลยรของไทย

• ความปลอดภยทางนวเคลยร หมายถง การด าเนนการใหเปนไปตามเงอนไขการเดนเครอง(ปฏกรณปรมาณ/นวเคลยร) อยางเหมาะสม โดยมมาตรการปองกนการเกดอบตเหต หรอ การบรรเทาผลของอบตเหต เพอปองกนมใหผปฏบตงาน ประชาชน และสงแวดลอม ไดรบผลกระทบทเปนอนตรายจากรงส

วตถประสงคดานความปลอดภย

• วตถประสงคทวไปดานความปลอดภยทางนวเคลยร– เพอปองกนประชาชน สงคม และ สงแวดลอม จากผลกระทบทางรงส โดยจดใหมการปองกนและบ ารงรกษาระบบตางๆเพอกกเกบสารกมมนตรงสไมใหแพรกระจาย

• วตถประสงคดานการปองกนรงส– เพอประกนวาการไดรบรงสในทกขนตอนของการเดนเครองตามทวางแผนไว เปนปรมาณนอยทสดเทาทท าได และ อยภายใตปรมาณทก าหนด และมนใจไดวามการบรรเทาผลกระทบทางรงสจากกรณอบตเหต

วตถประสงคดานความปลอดภย (ตอ)• วตถประสงคดานความปลอดภยทางเทคนค

– เพอน ามาตรการตางๆทสมเหตสมผลมาใชปองกนอบตเหตในสถานปฏบตการทางนวเคลยร และบรรเทาผลกระทบหากเกดอบตเหตขน

– เพอใหมนใจวาอบตเหตทงหมดทอาจเกดขน ไดถกน ามาพจารณาตงแตขนตอนการออกแบบ (รวมถงอบตเหตทมโอกาสเกดขนนอยมากๆ) มผลกระทบทางรงสนอย และ อยภายใตเกณฑก าหนด

– เพอใหมนใจวาอบตเหตรนแรง และ มผลกระทบทางรงสมาก มโอกาสเกดขนไดยาก

แนวคดพนฐานดานความปลอดภยทางนวเคลยร

• IAEA Safety Fundamentals, Safety Series No. 110, ก าหนดขนเพอใหมนใจวาหนวยงานภาครฐ หนวยงานเดนเครอง และสถานปฏบตการทางนวเคลยรมการด าเนนการใหบรรลวตถประสงคดานความปลอดภย โดยอาศยหลกการและขอก าหนดตางๆ ดงน:

– กรอบกฎหมายและการก ากบดแล

– การบรหารจดการดานความปลอดภย

– มาตรการความปลอดภยทางเทคนค

– การทวนสอบดานความปลอดภย

กฎหมายและการก ากบดแล

• ขอก าหนดทางกฎหมาย– รฐบาลตองตรากฎหมาย และ จดตงหนวยงานก ากบดแลสถานปฏบตการทางนวเคลยร โดยมการแบงแยกหนาทรบผดชอบระหวางหนวยงานก ากบดแล และ หนวยงานเดนเครองอยางชดเจน

กฎหมายและการก ากบดแล (ตอ)

• หนาทรบผดชอบของหนวยงานก ากบดแล– ตองเปนหนวยงานอสระทไมขนกบหนวยงานเดนเครอง หรอ เกยวของกบการใชประโยชนจากพลงงานนวเคลยร

– มหนาทในการออกใบอนญาต ตรวจสอบ และ บงคบใหเปนไปตามกฎหมาย โดยตองมอ านาจหนาท สมรรถนะ และ ทรพยากรอยางเพยงพอทจะด าเนนการตามทไดรบมอบหมาย และตองไมมหนาทรบผดชอบอนทขดตอหนาทรบผดชอบดานความปลอดภย

กฎหมายและการก ากบดแล (ตอ)

• หนาทรบผดชอบของหนวยงานเดนเครอง– ก าหนดใหหนวยงานเดนเครอง เปนผรบผดชอบดานความปลอดภยเบองตนของเครองปฏกรณ

การบรหารจดการดานความปลอดภย

• ความรบผดชอบในการบรหารจดการ• การประกนคณภาพ• ปจจยมนษย (Human factor)• การจดการอบตเหต และ การเตรยมความพรอม• วฒนธรรมความปลอดภย• การประเมนตนเอง• คณะกรรมการทบทวนจากภายนอก (Peer review)• การปฏบตงานอยางยอดเยยม (Operational excellence)

มาตรการความปลอดภยทางเทคนค

• สถานทตง• การออกแบบและกอสราง

– แนวคดดานการปองกนเชงลกซงมความส าคญเหมอนกบวฒนธรรมความปลอดภย

• การตดตงทดสอบ• การเดนเครอง และ การซอมบ ารง• การจดการกากกมมนตรงส และ การเลกด าเนนงาน• การใชเทคโนโลยทเปนทยอมรบ

– หนวยงานเดนเครองตองมการทวนสอบโดยการวเคราะหความปลอดภย เฝาระวง ทดสอบ ตรวจสอบ วาสภาพปจจบนของถานปฏบตการสามารถเดนเครองไดตามขดจ ากดและเงอนไขการเดนเครอง เปนไปตามขอก าหนดและรายงานวเคราะหความปลอดภย

– ตองมการการประเมนความปลอดภยซ าอยางเปนระบบตลอดชวงอายการใชงานตามขอก าหนด โดยค านงถงประสบการณการเดนเครอง และขอมลดานความปลอดภยจากหนวยงานทเกยวของ

การทวนสอบดานความปลอดภย

การก ากบดแลความปลอดภย

เพอเปนหลกประกนดานความปลอดภยของโรงไฟฟานวเคลยรแกประชาชนและ

สงแวดลอม

วธทจะบรรลถงความปลอดภยโรงไฟฟานวเคลยร

1. ดานเทคโนโลย2. ดานบรหารจดการ

การก ากบดแลโดยวธบรหารจดการ

การประเมนความปลอดภยกระบวนการอนญาต• การคดเลอกสถานทตง• การออกแบบและกอสราง• การเรมด าเนนงาน (ทดสอบตดตง)• การเดนเครองใชงาน• การเลกด าเนนงาน (การรอถอน)การตรวจสอบและบงคบใหเปนไปตามกฎหมาย

กระบวนการก ากบดแลความปลอดภย• ประเมนความปลอดภย

– สถานทตง – การออกแบบ– ขนตอนตางๆในการอนญาต

• ออกใบอนญาต– การกอสราง– การตดตงทดสอบกอนเดนเครอง– การเดนเครองใชงานโรงไฟฟา– การรอถอนเมอเลกใชงาน

กระบวนการก ากบดแลความปลอดภย (ตอ)

• ตรวจสอบและบงคบใหเปนไปตามกฎหมาย– ระหวางการกอสราง

– ระหวางการทดสอบตดตง

– ระหวางการเดนเครองโรงไฟฟา

– ภายหลงการเลกใชงาน

หลกในการประเมนความเหมาะสมสถานทตง

• ค านงถงองคประกอบทเกยวของซงอาจกระทบตอความปลอดภยสถานปฏบตการ หรอ จากการด าเนนงานของสถานปฏบตการทางนวเคลยร และ การด าเนนแผนกรณฉกเฉนทางนวเคลยร/รงส

• การพจารณาตองประเมนไปจนชวอายของสถานปฏบตการ และมการประเมนซ าเปนระยะเพอประกนวาองคประกอบทเกยวของยงสามารถยอมรบได

วตถประสงคของการพจารณาความเหมาะสมสถานทตง

• เพอปองกนประชาชน และสงแวดลอมจากผลกระทบทางรงส ทงในการเดนเครองปกต หรอ จากอบตเหต

• เพอแสดงใหเหนวาสถานทตงมความเหมาะสมในแงของความปลอดภยโดยสะทอนออกมาในลกษณะการออกแบบ และ การเดนเครอง ใหสอดคลองกน

การพจารณาดานความปลอดภย

ดานสถานทตงโรงไฟฟานวเคลยร

* ไมอยในเขตทเกดภยธรรมชาต * หางจากคลงแสง คลงน ามน หรอ แนวขนลงของเครองบน หรอพจารณาวามโรงงานนวเคลยรอนในบรเวณใกลเคยงหรอไม * ประชากรไมหนาแนน * ใกลแหลงน าขนาดใหญ * ลกษณะทางธรณวทยาเหมาะสม

เทคโนโลยความปลอดภยโรงไฟฟานวเคลยร• ปรชญาการออกแบบอาศยหลกพนฐาน 3 ประการ:

– การควบคมปฏกรยา /การดบเครองปฏกรณ– การระบายความรอนจากแกนปฏกรณ– การกกเกบสารกมมนตรงส

• การออกแบบเมดเชอเพลง• การออกแบบระบบเครองปฏกรณ• การออกแบบอาคารคลมเครองปฏกรณ

โดยรวมคณลกษณะภายใน และ คณลกษณะทไมตองพงพลงงานในระบบความปลอดภย และระบบสนบสนนทางวศวกรรม

ระบบความปลอดภย และระบบตรวจตดตาม เครองปฏกรณ ตองมระบบส ารองซงแตกตางกน และสามารถท างานไดโดยอสระไมขนแกกน

การควบคมปฏกรยาลกโซ

การพจารณาดานความปลอดภย (ตอ)อาศยหลกการปองกนหลายขนตอน - การปองกนเหตผดปกต * การออกแบบใหการเดนเครองมความผดพลาดนอยทสด * การมกฎระเบยบ และการตรวจสอบการด าเนนการ * การเลอกใชวสดอปกรณ และการควบคมคณภาพ * การฝกอบรมเจาหนาท - การควบคม * การออกแบบระบบใหสามารถตรวจสอบความผดปกตไดอยางรวดเรว * การออกแบบใหดบเครองอตโนมตกรณเหตฉกเฉน รวมทง ECCS * การตรวจสอบระบบอปกรณและ การซอมบ ารง ตามระยะเวลา - การด าเนนการแกไข (แผนฉกเฉนกรณอบตเหตและพทกษความ ปลอดภยวสดนวเคลยร)

สรปแผนภมของการปองกนเชงลก (หลายขนตอน)

การออกแบบโรงไฟฟาและการกอสราง

• โรงไฟฟาตองไดรบการออกแบบใหมโครงสรางทแขงแรง และเหมาะสมกบสภาพดอยของสถานทตงนนๆ

• หนวยงานก ากบดแลความปลอดภยตองมโปรแกรมตรวจสอบการกอสรางเปนระยะ เพอใหเปนไปตามแบบทไดผานการพจารณาความปลอดภยแลว

การทดสอบเดนเครอง

• กอนการเดนเครองใชงานจรงจะมการทดสอบระบบตางๆ กอน เพอแสดงวาสามารถท างานไดตามการออกแบบ และเพอก าหนดคาความปลอดภยของระบบและอปกรณตางๆ เมอการทดสอบเดนเครองผานการพจารณาจากหนวยงานก ากบดแลความปลอดภยแลว จงจะใสเชอเพลง เพอเดนเครองใชงานจรง

การเดนเครองใชงาน

• โรงไฟฟานวเคลยรจะตองมใบอนญาตการเดนเครอง ซงหนวยงานก ากบดแลความปลอดภยจะเปนผพจารณาใหใบอนญาต และระหวางอายของใบอนญาตจะมการตรวจสอบเปนระยะดวย

การรอถอนโรงไฟฟาเมอเลกใชงาน

• เมอโรงไฟฟานวเคลยรถงเวลาปลดระวาง จะตองท าแผนการรอถอนทงการด าเนนการและแผนการจดการกากกมมนตรงสใหหนวยงานก ากบดแลพจารณากอนการด าเนนการ

ตวอยางกระบวนการก ากบดแลความปลอดภย

และ กระบวนการตางๆ

ปญหาทมกถกถามบอยๆ

• ใครเปนคนก ากบดแล• หนวยงานก ากบดแลฯ เปนหนวยงานอสระหรอไม• ใครเปนผออกใบอนญาต• กรอบภาระรบผดชอบเปนอยางไร• มกระบวนการควบคมในการพจารณาของหนวยงานก ากบดแลอยางไร

ตวอยางกระบวนการก ากบดแลความปลอดภย

ประเทศญปน

ตวอยางกระบวนการก ากบดแลความปลอดภย

ประเทศแคนาดา

กระบวนการก ากบดแลความปลอดภยของไทย

การก ากบดแลความปลอดภยทางนวเคลยร และ รงส

• พระราชบญญตพลงงานปรมาณเพอสนต พ.ศ. ๒๕๐๔

• พระราชบญญตพลงงานปรมาณเพอสนต (ฉบบท๒) พ.ศ. ๒๕๐๘

– กฎกระทรวง ฉบบท ๑-๘

– กฎกระทรวงก าหนดเงอนไขวธการขอรบใบอนญาต พ.ศ. ๒๕๔๖

– กฎกระทรวงวาดวยการจดการกากกมมนตรงส พ.ศ. ๒๕๔๖

– รางกฎกระทรวงวาดวยวธการขอใบอนญาต และ เงอนไขทผรบในอนญาตตองปฏบต พ.ศ. ๒๕๕๐

• ระเบยบปฏบต ประกาศคณะกรรมการ มาตรฐาน และแนวปฏบต

พระราชบญญตพลงงานปรมาณเพอสนต• ใหรฐมนตรมอ านาจ– ก าหนดเงอนไขและวธการขอรบใบอนญาต– ก าหนดเงอนไขใหผรบใบอนญาตปฏบตตาม

• คณะการการพลงงานปรมาณเพอสนตมอ านาจ– ออกใบอนญาต วางระเบยบ มาตรฐาน เพอควบคมใหเปนไปตามขอก าหนด/เงอนไข– ระงบการใช เพกถอน สงใหแกไข เพอความปลอดภย

• พ.ร.บ. หาม– ผลต มไวในครอบครอง และใชวสดนวเคลยรพเศษ พลงงานปรมาณ วสดพลอยได หรอวสด

ตนก าลงซงพนสภาพทเปนอยตามธรรมชาตในทางเคม– น าหรอสงออกนอกราชอาณาจกร น าหรอสงเขามาในราชอาณาจกร ซงวสดนวเคลยรพเศษ

วสดพลอยได ฯลฯ เวนแตไดรบใบอนญาตจากคณะกรรมการฯ# ก าหนดหนาทพนกงานเจาหนาทตรวจสอบความปลอดภยฯ

กฎกระทรวง

• ก าหนดวธการและเงอนไขการขอรบใบอนญาต

• ก าหนดเงอนไขทผรบใบอนญาตตองปฏบตตาม

• ก าหนดปรมาณวสดตนก าลงในสนแร

• ก าหนดเกณฑปรมาณรงสส าหรบผปฏบตงาน และ ประชาชนทวไป

• ก าหนดใหมมาตรการปองกนรงส การรกษาความมนคงปลอดภย การพทกษวสดนวเคลยรพเศษ การปองกนอคคภย แผนฉกเฉนทางนวเคลยร/รงส ฯลฯ

• ก าหนดมาตรการจดการกากกมมนตรงส

บทบาทของส านกงานปรมาณเพอสนต

ก าหนดมาตรการควบคม ประเมน และตรวจสอบการปฏบตงานใหเปนไปดวยความปลอดภย (โดยผานกระบวนการออกใบอนญาตตามมาตรฐานสากล เพอมใหสงผลกระทบตอประชาชน และ สงแวดลอม)

- การพจารณาความเหมาะสมสถานทตง - การพจารณาการออกแบบ - การพจารณารายงานการวเคราะหความปลอดภย - การตรวจสอบระหวางการกอสราง ทดสอบเดนเครอง การเดนเครอง ใชงาน และ การรอถอน รวมถงความพรอมของเจาหนาท และ การจด การกากกมมนตรงสดวย

THAI ATOMIC ENERGY COMMISSION

OFFICE OF ATOMS FOR PEACE (OAP)18 Sub -Committees

Medical Application

Agricultural Application

Industrial Application

Licensing of Radioisotopes and Nuclear Materials (LRNMS)

Nuclear Law

Food Processing Technology

Reactor Safety (RSSC)

(Formation of Regulatory and Safety Standard for NPP and

Reactor Safety)

Etc.

Infrastructure of regulatory system

Prime minister

Thai Atomic Energy Commission Ministry of Science and Technology

18 Sub-Committees Office of Atoms for Peace

Office of Secretary

Deputy Secretary General (2)

Bureau of Atomic Energy Administration

Deputy Secretary General (1)

Bureau of Radiation Safety Regulation

Bureau of Nuclear Safety Regulation

Bureau of Technical Support for Safety Regulation

Other Support groups

Organization chart

การยอมรบโรงไฟฟานวเคลยรในแตละประเทศ GlobeScan Incorporate, 2005

sir_lop@yahoo.com