TÜRK- İSLAM MEDENİYE·ri . AKADEMIK ARAŞTIRMALAR . .

DERGISI

Yılda iki kez yayınlanan ulusal ve uluslar arası hakemli bir dergidir.

Editöı·:

Prof. Dr. Mehmet AYDIN '

Editör Yardımcısı:

Yrd. Doç. Dr. Alunet ARAS

Yayııı Sekreter1jası:

Yrd. Doç. Dr. Ahmet ARAS

Yrd. Doç. Dr. Mehmet ŞAHİN

Yrd. Doç. Dr. DicleAYDIN

Sayı: 4

KONYA- 2007

KONYA- ILGIN REDİF TABURU VE YENİDEN

KULLANIMI İÇİN ANALİZLER

Yrd. Doç. Dr. Dicle A YDINI03

Y. Mimar Melda ARCA YALÇINıo.ı

Mimar Belgin ŞAHİNlOS

ABSTRACT

KONYA ILGIN REDİF TABURU (SOLDİER BA TT ALİ ON)

AND ANALYSES FORRE-USİNG

It is possible to argue that, the buildings couldn't adapt altering conditions need to be used by re-fımctioning with regard to social, cultural and physical concenıs. In addition to the social and urban value of those particuZar buildiııgs, protection of the cultural inheritance is anather İlnportant dimension of the issue. The topic of this study is restricted with renovation of existed building as a building stock and their new ftmction in the existiııg envelope. Iıı this study, Ilgm soldier batfalian is aııalysed for new using. Two main topics are defined for new using: environmental origiıı inputs and structured origin inpııts and data are evaluated for re-usiııg. Two new ftmction have suggested after the results of mıalyses. One of the m is "culture&art house", other suggession is "military m useımı ".

O.Giriş

2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yasası'nda Kültür varlıkları; "tarih öncesi ve tarihi deviriere ait bilim, kültür, din ve güzel sanatlada ilgili bulunan veya tarih öncesi ya da tarihi devirlerde sosyal yaşama konu olmuş bilimsel ve kültürel açıdan özgün değer taşıyan yer üstünde, yeraltında veya su altındaki bütün taşınır ve taşınmaz varlıklardır" biçiminde tanımlanmıştır (Madran ve Özgönül, 2005). Tarihi geçmişiyle zengin bir birikime sahip olan ülkemiz, kültür varlıklan yönünden önemli bir değer taşımaktadır. Kültür varlıkları bina/yapı niteliğinde tarihi ve estetik değer taşıyan tekil örnekler olabileceği gibi, kentlerin tarihi kimliğini oluşturan,

çevresiyle var olan bir dokuyu da içerebilmektedir.

Madran ve Özgönül'ün (2005) tanımlamalarına göre kültür varlıklannın niteliklerini, onların süreklilik, tarihsel, anı, mitolojik, artistik ve teknik, özgünlük, enderlik, teklik, grup, çokluk, homojenlik, ekonomiklik, işlevsel,

geleneksel, eğitim, belge değerleri belirlemektedir. Değerlerin bir ya da bir kaçı

1"·' Selçuk Üniversitesi Mi.U1. Mim. Fakültesi Mimarlık Bölümü- Konya ı'ı.ı Konya Rölöve ve Anıtlar Kurulu :.·;Konya Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu

151

bina ya da kentsel dokuda bulunuyorsa, korunmaya değer kültür varlığı ya da tarihi yapı olarak değerlendirilmektedir.

Kültür varlıkları, değerleri tartınmayarak olduğu gibi bırakıldıklarında, çürümeye ve yok olmaya mahkum olmakta, onları canlandırarak, yeniden kentin yaşamına katma olgusu sürdürülebilirliği sağlama ve değerlerini

yaşatma adına bir gereklilik olmaktadır. Bu bağlamda yeniden kullanım 1 yeni kullaruma adaptasyon için çevresel verilerin, yapıya ait verilerin ve sosyo­kültürel değerlerin analizi gerekli olmaktadır.

Bu çalışmanın amacı, işlevi ve misyonu gereği bir dönemin sosyal ve siyasi hayatını yansıtan, Osmanlı Devleti döneminde kurulmuş, askeri bir teşkilat

olarak hizmet vermiş redif teşkilatının (Redif-i Asakir-i Mansfıre) ikamet ettikleri mekanlardan birinin belgelerrmesi ve binanın özelliklerinin tanımlanarak, yeniden işlevlendirme için gerekli analizierin yapılmasıdır.

Çalışma Konya'nın Ilgın ilçesinde konumlanan, 18.yy sonlarında yapıldığı

düşünülen Redif Taburu özelinde ele alınmış ve çevre, mekan organizasyonu, yapı niteliği değerlendirilerek alternatif yeniden kullanımlar için analizler gerçekleştirilmiştir.

Ilgın Redif Taburu, Kurutuluş Savaşında hizmet vermesi ve yüz yıla yakın geçmişiyle tarihsel, askeri amaçla inşa edilen ve yerleşirnde tek olma özelliğiyle sembolik ve enderlik, geçmişe tanıklık etmesi nedeniyle hatıra, taşıdığı mimari karakterler yönüyle özgünlük değerlerine sahip bulunmaktadır.

1. Koruma ve Yeniden Kullanım

Koruma olgusu bir toplumun geçmişini geleceğe bağlama çabasıdır. Taşuur ve taşınmaz korunmaya değer tüm vçırlıklar, koruma bilinci ile onlara tanıklık eden toplumlardan daha uzun süre yaşamakta ve sürekliliği sağlanarak, tarih ve kültür belgeleri olarak devamlı kılınmaktadır. Yeniden kullanım, yaşam

biçimlerinin sahnelendiği, farklı politik, sosyal ve ekonomik sürecin ürünleri olan binaların, yeni- çağdaş işlevlerle kullanılması anlamına gelmektedir.

Altınoluk (1998) binaların yeniden kullanımları için bina niteliğini göz önünde bulundurarak iki ana başlık belirlemiş ve bu başlıkları; mimarlık

tarihçilerinin, sanat tarihçilerinin, arkeologların "korunması gereken yapı ya da yapılar" kapsamına aldıkları b inalar; yapı kapitali açısından, taşıyıcılık

bakımından mimarların, inşaat mühendislerinin değerlendirilebilir, kullanılabilir kapsamına aldıkları binalar olarak tanıınlamıştır. Korunması

gereken kültürel ve tarihi yapıların yeniden işievlendirilmesi ıçın

sınıflandırmalar önemli olmakta, binaların yapılış amacı dışmda başka bir işievle hizmet vermesi, binanın yapısal&işlevsel niteliği, mekansal organizasyonu ve mekanların hacimsel özellikleri ile doğrudan ilişkili

olmaktadır.

152

Ahunbay (1996), mimari bir yapıyı yok olmaya bırakınayıp yeniden ·kullanmayı gerektiren iki neden tanırnlamışhr; {i) binaların orijinal işlevlerini kaybetıneleri, (ii) binaların işlevsel olarak eskiıneleri. İşieve dayalı olarak belirlenen bu nedenler -özellikle tarihi binalar için- (i) sosyal ve kültürel değişimlerle ilişkili olarak han, medrese gibi bina türlerinin yapılış amacına uygun kullanılamayarak orijinal işlevini kaybetınesi ve {ii) binanın günün teknolojik, ,işlevsel, teknik gereksinimlerini karşılayamama durumlarında

işlevsel olarak-eskimesi olarak açıklanabilmektedir.

Mimari anıtlar ve tarihi çevre, döneminin kentsel ve mimari düzenini, yapım tekniklerini, sosyal yaşamını açıklayan bir belge olarak değerlendirilmektedir (Ahunbay, 1996). Belli bir süreçten geçerek günümüze ulaşabilmiş eski yapıların yeni işlevler yüklenerek yeniden örgütlenmesi, geçmişle gelecek arasında sürekliliğin sağlanmasında etkili olduğu kadar, ekonomik olma (Özdemir ve ark, 2005), kültürel ve tarihsel sürekliliği sağlama, enerji yoğun bir çaba yerine, insan gucunun ve el emeğinin daha fazla kullanıldığı emek yoğun bir süreci yaşatma (Selçuk, 2005) bakımından

avantajlar sağlamaktadır.

Yeniden işlevlendirmede, tarihi, kültürel, sosyal vs. değer taşıyan binanın kendisi, bulunduğu yerleşirnde sergilenen bir obje olduğundan, mimari ve mekansal karakterinin korunması öneınli olmaktadır. Dolayısıyla verilecek yeni işievin gereksinimleri ile mevcut binanın nitelik ve nicelikleri arasında

adaptasyon bir takım analizleri de beraberinde getirmektedir. Altınoluk {1998) yeniden işlevlendirilecek binalar için gerekli analizleri;

-Yapının bulunduğu konum,

-Yapının işlevsel ilişkiler kurgusu,

-Yapının mekansal oluşumu,

-Yapının hacim boyutlan olarak belirtmiştir. Bu analizler mekansal programa ve çevresel girdilere ilişkin analizlerdir.

Çalışmada bu başlıklardan yararlanılarak, ilgın Redif Taburunun yeniden kullanımı için; çevresel kökenli girdiler ve yapısal kökenli girdiler olmak üzere iki ana başlık tanımlanmış ve veriler yeniden kullanım için değerlendirilmiştir.

2. Redif Teşkilalı (Redif-i Asakir-i Mansure) ve ilgın Redif Taburu

Osmanlı Devleti, kurulduğu yıldan çöküşüne kadar geçen sürede, askeri birlikleri barınciırma gereği duymuştur. Askeri birlikleri, bir ülkenin gücünü ve varlığını devam ettirmesinin esas dayanağı olarak gören Osmanlı Devleti, geniş bir coğrafyaya yayılabilmek, ele geçirilen topraklan savunabilmek ya da genel olarak asayişi sağlamak için orduya önem vermiştir (Uzun, 2001). Askeri teşkilat zamana bağlı olarak değişikliklere uğramışhr. Uzun süre yeniçeri teşkilatının üstlendiği askeri görev, II. Mahmut döneminde Osmanlı İmparatorluğunun iç

153

~1.

:;ı.

ve dış güvenliğinin sarsılması nedeniyle değişime uğraınıştır. 1789 Fransız ihtilaliyle milliyetçilik fikirleri imparatorluğun sınırları içinde hızla yayılmıştır. Merkez ordusu durumunda bulunan yeniçeri ocağı, çıkan isyanlarda görevini yapamaz olmuş ve II. Mahmut döneminde yeniçeri ocağı kaldırılmıştır. Yeniçeri ocağının kaldırılması ile birlikte 1826 yılında "Asakir-i Mansure-i Muhaınmediye" adıyla Bah ülkelerinin askeri teşkilatlarına benzer bir ordunun kurulması kararlaştırılmıştır. Ancak bu düzenleme ile çok geniş sınırları olan Osmanlı imparatorluğunu koruyup kollamak mümkün olmamış, masrafların karşılanmasında güçlükler çekilmiştir (Çadırcı, 1970-1974). Ardından Redif-i Asakir-i Mansure, kalabalık-düzenli bir ordunun sürekli silahaltmda bulunmasının getirdiği ekonomik yük nedeniyle kurulmuştur (Kütükoğlu,

1985). 1834 de redif nizamnamesi yürürlüğe girmiştir (Kütükoğlu, 1982). Haberer (1984), Redif-i Asakiri Mansurenin bir reform süreci olduğunu belirtmiştir. Yedek asker yetiştiren bu uygulamadan savaşlarda, iç güvenliğin sağlanmasında ve hükümet emirlerinin eksiksiz uygulanmasında yararlanılması hedeflenmiştir (Çadırcı, 1983). Redif adı verilen askerler, sancaklarda taburlar halinde teşkilatlandırılmış (Uzun, 2001), iç isyanlarda ve eşkiya takiplerinde de görev yapmışlardır106. Redif taburlarının eğitiminde ratasyon usulü getirilmiştir. Rotasyon, askerlerin kışla ve karargahlarda devamlı kalması durumunda devlete getireceği maddi yük ve zirai faaliyetlerin durması nedeniyle düşünülmüştür. Taburların ilk ve sonbaharda sancak merkezinde yaplıkları talimler, sonbaharın Anadolu da harman ve ekin zamanına rastlaması

dolayısıyla sene de bir defaya indirilmiştir. Bunun belirlenmesi ise ilkbahar ve yaz aylarına getirilmek üzere vali ve mutasarnflaral07 bırakılmıştır. Askerlerin eğitim süresinde sancak merkezinde kalması, barınılacak binalara gereksinimi gündeme getirmiş ve sancaklarda birer bölüğün barınabiieceği büyüklükte kışlalar inşası yoluna gidilmiş (Kütükoğlu, 1982), kışla yapımında, istihkam inşasında halktan büyük destek alınmıştır (Tunalı Can, 2004).

Anadolu' da redif taburları askerlerin toplanma, eğitim ve sevk merkezi işleviyle, sancak olarak belirlenen alanlarda108, inşa tarihinin de belirleyiciliğinde benzer mimari anlayışla inşa edilmiştir. Araştrrma konumuz olan ilgın Redif Taburuyla aynı mimari karakterleri gösteren Çorum-İskilip, Afyon- Bolvadin (Fotoğraf-1), Konya-Beyşehir redif taburlan olarak belirlenmiştir. Isparta Eğridir'de de redif taburunun olduğu kaynaklarda belirtilmektedir (Veziroğlu, 2005). Anadolu' da benzer nitelikte redif taburlarının olması muhtemeldir.

106 Bekir Altında!, Yemen Ellerinde Zile Redif Taburu, http://members.lvcos.co.uk/ kozlu/redif.htm

107 Osmanlı devlet teşkilatında tanzimattan sonra, kaza ile vilayet arasındadi idari kademe olan sancağın en yüksek idarecisi.

1os Bekir Altında!, Yemen Ellerinde Zile Redif Taburu başlıklı araşhrma yazısında Yeınen Umum Kurnandarn Muhittin Paşanın kayıtlarını referans göstererek, Tokat, Niksar, Mecidözü, Berat, Malakas, Tiran, Drac, Polathane, Trabzon, Sürmene, Rize, Of, Mapauri, Isparta, Eğirdir, Burdur, Uluborlu, Akşehir, Burdur, Yalvaç, ilgın, Beyşehir taburlarını da kaydetmiştir.

154

Redif taburlarına, bulunduğu yerleşim yerlerinde yerel halkın ve yerel · yönetimlerin duyarlılığı ile sahip çıkılmakta, devamlılığını sağlamak adına

koruma altına alınmaktadır. Afyon Bolvadin' de Y aruk Kışla olarak bilinen Redif Taburu 1921 yılında Yunanlılar tarafından yakılmış, sadece bina dış duvarları ayakta kalmıştır. 2005 yılında onarım çalışmaları başlamış ve binai:un "kültür evi" işleviyle yeniden kullanılarak halka kazandırılması hedeflenmişful09

(Fotoğraf- 2).

Fotoğraf-ı. Çorum- İskilip Redif Taburu no.

Fotoğraf-2. Afyon- Bolvadin Redif Taburu (Yanık Kışla).

ıo9Bolvadin Redif Taburuna (Yaruk Kışla) ilişkin bilgiler ve fotoğraf http:/ jwww.afyon.gov.tr internet adresinden temin edilmiştir. ııoiskilip Redif Taburuna ait fotoğraf http:/ jwww.ntv.com.trjnews/326180.asp adresinden temin

edilmiştir.

155

,,

Benzer mimari nitelikteki llgın Reclif Taburunun yaprm tarihi tam olarak bilinmemekle birlikte Sarnur (1992), Hicri 1310 tarihli Konya Salnamesini-­referans göstermiş, llgın ilçesine acele ile yapılan reclif taburu merkezinden söz ederek, binanın 1892' de yapıldığını kaydetmiştir (Fotoğraf- 3).

Fotoğraf- 3. Konya - llgın Reclif Taburu.

3. Ilgın İlçesi ve Ilgın Redif Taburunun Mimari Karakteristikleri

3.1. Ilgın İlçesi

llgın, İç Anadolu Bölgesinin güneybahsında konumlarran Konya ilinin bir ilçesidir. İlçenin Konya iline olan uzaklığı 87 km' dir. Eski çağlardan beri çeşitli kavimlerin yerleşim yeri olan ngııi 'İlçesi, Hititler (MÖ. 1650-712), Frigler (MÖ. 712-695), Lidyalılar (MÖ. 680-546) ve Persler' e {MÖ. 546-334) ev sahipliği yaprruşbr. MÖ. 334 tarihinde Büyük İskender bölgeyi fethetmiş, daha sonra yerleşim Roma ve Bizans'ın eline geçmiştir (Samur, 1992). İlçenin zengin geçmişi, o dönemlere ait tarihi belgelerin günümüze kadar ulaşmasını

sağlarruşbr.

Kurtuluş Savaşında cephe gerisinde olan llgın, büyük çapta askeri birliklerin karargah merkezi olması dolayısıyla, önemli tarihi olaylara sahne olmuştur. 1922 yılının 1 Mart- 21 Ağustos tarihleri arasında Fahrettin Altay Paşa komutasındaki 15.000 kişilik 5. süvari kolordusu llgın ilçesinde alb aya yakın bir, zaman kalınışbr. O dönemde Büyük önder Atatürk deJlgın' a gelerek süvarİ kolordusunu denetlemiştir (Altay, 1925).

İlç~nin bugünkü topİam nüfusu 75.681, merkez nüfusu 26.698' dir. İlçeye bağlı 41 köy ve kasaba bulunmaktadır. Sağlık turizmine yönelik kaplıca ve içmeeelerin bulunduğu ilçede, tarihi camii, külliye, türbeler ve çeşmeler

156

ı ı

bulunmaktadır. ilgın ilçe ve çevresi 2006 yılında Termal Turizm Merkez alanı111

ilan edilmiştir. İlçe de eğitim donahsı olarak, ilköğretim okulları, liseler, meslek yüksek okulu ve kütüphane, sağlık donahsı olarak devlet hastanesi ve sağlık ocakları, idari yapılanma olarak yerel yönetimin gerektirdiği müdürlükler, güvenlik için jandarma ve emniyet, yargı birimi olarak adiiye ve meslek odaları yer almaktadır.

3.2. İlgın Redif Taburu Konumu, Mimari Özelikleri ve Mekan Kurgusu

Konya İli, ilgın ilçesi, Çavuş Mahallesi, 28-28 K pafta, 207 ada, 6 parselde bulunan Reclif Taburunun yakın çevresinde, yeni Askerlik Şubesi, Pancar Dairesi, İlkokul, Lise, Hastane, Sağlık Ocağı, Belediye Hizmet Binası, Kaymakamlık, öğrenci yurdu, park ve yeşil alan yer almaktadır (Şekil-1). ilgın Reclif Taburu binasının mülkiyeti ilgın Belediyesine aittir. Bina ve bahçesi (5514 m2'lik alan) Belediye Encümen kararı112 ile Kültür ve Turizm Bakanlığına tahsis edilmiştir. ·

Şekil-1. ilgın Redif Taburu konumu ve yakın çevresi.

Yaklaşık 11,80x22,70 m. boyutlarında dikdörtgen plan şemalı bina, kuzey­güney doğrultusunda konumlanmakta, giriş kuzeye yönlenmektedir. İki katlı binada giriş, iki taş sütun ile taşınan üstü balkonlu bir arkat ile

11116.12.2006 tarihli Resmi Gazetede yayınlanan, 2006 / 11354 sayılı Bakanlar Kurulu Karan. ııı 09.05.2002 gün ve 229 sayılı ilgın Belediye Encümen kararı.

157

lt

tarumlanmaktadır. Giriş önündeki sahına, doğu ve bab yönlerinden karşılıklı dört hasarnaklı taş merdivenle ulaşılmaktadır. Birinci katta giriş kapısı üzerinde bulunan balkonun üstünde üçgen bir alınlık bulunmakta, alınlığın ortasında Osmanlı Tuğrasına benzer bezerne yer almaktadır (Fotoğraf-4).

Fotoğraf-4. llgın Redif Taburu giriş arkatı.

Binanın giriş yönünde zemin katta ve birinci katta, girişin iki yanında üçer adet kemerli pencere bulunmaktadır. Pencereler sövelerle tarumlanmaktadır. Zemin kat pencereleri beşik kemerli, birinci kat pencereleri ise basık kemerli olarak inşa edilmiştir. Zemin kat pencerelerinde orijinal süslemeli demir ferforje korkuluklar bulunmaktadır. Zemin döşemesi albnda badrum kab havalandıran dairesel söveli pencereler binaya özgündür. Binanın doğu ve bab yönünde zemin ve birinci katlarda kemerli üÇer pencere boşluğu yer almaktadır. Doğu yönündeki duvar yüzeyinde ortadaki pencere somadan kapabimıştır (Fotoğraf­S).

Fotoğraf-S. Zemin katta kapatılan pencere boşluğu.

158

. 1

Güney yönde zemin ve birinci kat için yedi pencere boşluğu yer almaktadır (Şekil-2). Duvar yüzeylerinin köşelerinde taş plasbrlar, birbirine taş hahllarla bağlanmaktadır. Binanın dış yüzeyinde yer yer dökülen sıva altından moloz duvar örgüsü ve belirli aralıklarla tuğla hatıl örgüsü göze çarpmaktadır.

Plasbrlar saçaklarda genişleyerek üst örtüyü tanımlamaktadır. Düz toprak dam olan üst örtünün, sonradan kırma çah ile kapatıldığı, Müze Müdürlüğünün binaya ilişkin hazırladığı raporda belirtilmektedirm.

Şekil-2. Redif Taburu güney (arka) cephesi.

Plan düzleminde; zemin kattaki iki kanatlı demir giriş kapısı, uzun ve geniş giriş halüne açılmaktadır. Holün iki yanında tek hacimli mekanlar yer almaktadır. Zemin kattaki mekanlarda ahşap direkierin arasına örülen duvarların muhdes olduğu, önceden var olan pencere boşluklarının

kapatılmasından anlaşılmaktadır. Girişin tam karşısında yer alan ahşap bir merdivenle üst kata ulaşılmaktadır. Üç kollu ahşap merdivenin iki yanındaki kollar ara sahanlığa, ortadaki kol ise birinci kata ulaşmaktadır. Üst kat düzeni zemin katın tekran niteliğindedir. Merdivenin iki yanında yer alan tek hacimli mekanlar zemin katta olduğu gibi bölünmerniştir. Merdivenin bulunduğu orta alandan giriş üstündesaçak işlevi gören balkana geçilmektedir (Şekil-3; Şekil-4).

m 22.04.1985 tarih ve 5304 sayılı Müze Araştırmacısı Yaşar Yılmaz ve Müze Müdür Yardımcısı Ayhan Alp'in Müze Müdürlüğü'ne yazmış oldukları rapor.

159

·~ ..

. :ı ·:ı

,,

Şekil-3. Zemin kat plan şemasz.

Binanın bodrumuna, giriş holündeki merdivenden inilerek ulaşılmaktadır (Fotoğraf-6). Badrum kabn sel nedeniyle114 toprak ve molozlarla dolmuş olması kat yüksekliğinin tam olarak anlaşılamamasına neden olmaktadır. Binanın badrum kabnda, üst katlarda olan ahşap taşıyıcı direkler tekrar etmektedir. Ahşap direkierin aksına paralel olarak, direkler ile duvar yüzeyi arasında dörder ahşap direk daha bulunmaktadır. Bu direkierin albnda taş yapı

malzemesinden pabuçlar bulunmaktadır (Şekil-5; Şekil-6). Binada tavan ve döşemeler ahşaptır (Fotoğraf-7).

Şekil-4. Birinci kat plan şemasz.

114 22.04.1985 tarih ve 5304 sayılı MÜZe Araştırmacısı Yaşar Yılmaz ve MÜZe Müdfu Yardımcısı Ayhan Alp'in M ÜZe Müdfulüğü'ne yazmış oldukları rapor.

160

1\ tl 1\ ji 1\

l rL =~=fHf= =

ı-ı-

' i.

Şekil-S. Badrum kat plan şeması. l'j!,

Şekil-6. RedifTaburu kesit.

161

Fotoğraf-6. Ahşap merdiven. Fotoğraf-7. Ahşap tavan.

4. Dgm Redif Taburunun Yeniden Kullanımına İlişkin Analizler

4.1. Redif Taburu İle İlgili Kararlar

ilgın Redif Taburu, Taşınmaz Kültür ve Tabiat Varlıklan Yüksek Kurulu'nun 05.12.1985 gün ve 1623 sayılı karanyla tescillenrniştir. Binanın,

06.01.1884 gün ve 61 sayılı ilke kararına göre il-A 2 yapı grubuna (gabarisini, dış mimari görlintüslinü ve dış cephe eleman ve malzemesini aynen korumak şarhyla iç taşıyıcı elemanlan, kat planları, iç malzeme ve iç mimarisi yenilenebilecek yapılar) dahil edilmesine karar verilmiştir. Rölöve projesi Konya Kültür ve Tabiat Varlıklan Koruma Kurulunun 02.06.2003 gün ve 4926 sayılı kararıyla, restorasyon projesi ise 29.05.2006 gün ve 965 sayılı kararıyla

onaylanmışınns. Binaya ilişkin restirusyon projesi bulunmamaktadır.

4.2. Yeniden Kullanım - Çevresel Kökenli Girdiler

İlçenin tarihi anlamda zengin bir geçmişe sahip olması, tarihsel ve kültürel değerini arthrmaktadır. Yerleşimin kaplıcalar nedeniyle sağlık turizmine açık olması, özellikle yerel turistlerin ilçeye gelme sebebi olmakta ve canlılık

kazandırmaktadır. ilgın ilçe ve çevresinin Termal Turizm Merkez alanı ilan edilmesi, gelecekte turizm yahrımcılarının alanı değerlendirme nedeni olacak, yeni açılımlarla hemen her mevsimde yerleşim dışından gelen insanların

115 Binaya ilişkin kararlar Konya Kültür ve Tal;ıiat Varlıklanru Koruma Kurulundan temin edilmiştir.

162

artması hareketliliği tetikleyecektir. İlçenin Konya iline yakınlığı ve ilin Anadolu'nun merkezinde konuınlanması, ayrıca havayolu, karayolu, demiryolu ulaşırıunın varlığı turizmi canlandırmacia avantaj sağlayacaktır.

İlçedeki tarihi yapılar (Lala Mustafa Paşa Külliyesi, Pir Hüseyin Bey Camii, Seyfuddin İsa Türbesi ve Handevi - Candevi Türbesi) yerleşimi kültür - tarih turizmi açısından önemli kılmaktadır. ilgın'ın Kurtuluş Savaşında, süvari birliklerinin karargah merkezi alınası ve Büyük Önder Atatürk'ün tanıklığıyla, gurur duyclan askeri manevralara ev sahipliği yapması, ilçenin tarihi önemini arttırmaktadır.

İlköğretimden Meslek Yüksek Okula kadar eğitim donatılarının varlığı, eğitimsel faaliyetler açısından önemli olınaktadır.

Redif taburunun, ilçe merkezine ve kaplıca tesislerine yakınlığı yeni kullanımda verilecek işievle de ilişkili olarak avantajlar sağlayabilecektir.

illaşım açısından ana ulaşım arteri üzerinde olması verilecek işievin seçiminde önemli bir girdi olarak kabul edilınektedir. Yakın çevresinde eğitim, idari ve konut dokusunun yer alması, kullanıcı yoğunluğu ve canlılık açısından

önemlidir.

4.3. Yeniden Kullanım- Yapısal Kökenli Girdiler

Binanın fiziki durumu

Redif Taburu uzun zamandır kullanılınadığından harap bir görünümdedir. Tavan ve zemin ahşap döşemeleri ve bunları taşıyan ahşap kirişler yer yer çürümüş ve bozulmuşlardır. Ahşap merdivende yer yer kopmalar ve çürümeler bulunmaktadır. Badrum katın molozlarla dolınuş alınası harabe görüntüyü tetiklemektedir (Fotoğraf-S). İç mekanlarda kullanım amacına dönük muhdes duvarlarla sınırlandırılınış mekanlar oluşturulmuştur. Binanın zemin katında, bah yönünde bulunan mekanda, önceden olınayan, bir dönem kullanılan ve daha sonra tekrar kaldırıldığı anlaşılan ahşap bir merdivenin izleri bulunmaktadır. Merdivenin çıkhğı birinci kat döşemesi, daha sonra merdiven kaldırılınca yeniden kapatılmıştır.

Mekansal özellikler

Bina, tekrarlanan tek hacimlerden oluşan dikdörtgen plan şemasına sahiptir. Merdiven, binanın işlevsel ilişkiler kurgusunu belirleyen en önemli unsurdur. Merdiven holü (sofa) merkezi bir alanı tanımlamakta, katlar arası bağlanhsı ise merdiven aracılığı ile olınaktadır. Merdivenin konumu mekanların boyutlarının belirleyicisi olınuştur. Uzun yüzeyin ortasında konuınlanan

merdivenin iki yanında bulunan mekanların boyutları yaklaşık olarak aynıdır. Badrum kat şu an kullanılabilir bir yükseklikte değildir ancak badrumdaki dolgunun moloz alınası kullanılabilir bir yüksekliğe sahip olabileceğini

163

.........

' ,, . 1.

düşündürmektedir. Restorasyon öncesi restirusyon projesinin hazırlanmaması belirsizliklerin varlığı açısından bir dezavantajdır. Bodrum kat orijinal yüksekliginin bilinmesi, verilecek işlev için bu katın da değerlendirilinesini sağlayabilecektir

Zemin ve birinci kattaki hacimler tek mekan özelliği taşımaktadır.

Mekanların ortasında yer alan ahşap taşıyıcı elemanlar yeni işievin

organizasyonunda girdi olabilecektir. Binanın ikinci grup tescil kaydının olınası her ne kadar iç mekanda gerekli düzenlemelerde serbestlik sağlasa da, zemin ve birinci kattaki bu mekanların bölünmeden kullanılınası özgünlüğü yitirmemeyi sağlayacaktır. Aksi halde sonradan yapılan bölünmeler binanın orijinalliğini bozacak, mevcutta olduğu gibi kapatılan pencere boşluklarırun dıştan da algılanması, onarırnda ve yeniden kullanıında istenmeyen sonuçları meydana getirecektir.

Bodrum kat ve sel ile oluşan dolgu. · _Bodrum havalandırma penceresi.

İç mekandanlardan görüntüler.

Fotoğraf-S. Binanın bugünkü durumunu anlatan detaylar.

164

Binarun cephe karakterini oluşturan, pencere silmeleri, pencere demir

ferforjeleri, girişi tanımlayan üçgen alınlıklı arkatı, yüzey köşelerinde yer alan

plastırları, üst örtüye geçiş profilleri ve bodrumun havalandırılmasını sağlayan

dairesel pencere boşlukları aynı nitelikteki binalara örnek teşkil eden özgün

nitelikler olarak sıralanabilmektedir.

4.4. Yeniden Kullanım İçin Girdilerin Değerlendirilmesi

ilgın Redif Taburuna verilecek yeni fonksiyon, yerleşimin ve binarun tarihi

niteliği ile ilişkili olarak, halkın ve ilçeye gelen yabancıların kullanımına açık,

ilçenin dokusunu zenginleştiren ve ilçenin karakterini pekiştiren niteliklere

sahip olmalıdır. Binarun ve çevrenin girdileri ışığında yeni işievin taşıması

gereken boyutlar; çevreyle fiziksel ve sosyal bağların kurulması, paylaşıma açık

olması, kullanıcı gereksinimlerinin karşılanması olarak tanımlanabilmektedir.

Kullamcı gereksinimleri binarun hem geçici kullanıcıları için hem de hizmet

veren sürekli kullanıcıları için önemli olmaktadır. Kullanıcıların meınnuniyeti

yeni işievin sürekliliğinde bir değerlendirme ölçütüdür. Yeniden

işlevlendirmede, işievin gereklerinin tanımlanması, girdiler doğrultusunda

detaylı bir analizi gerekli kılmaktadır.

Öneri İşlev I

Binarun kültür ve sanat faaliyetlerine hizmet eden bir işlev üstlenmesi,

yerleşim de bu amaçla kullarulan bir binarun var olmaması nedeniyle

düşünülebilmektedir. Sanatsal etkinliklerin düzenlendiği, el sanatlarını

geliştiren atölyelerin yer alması, çalışmaların sergi ve satışının yapılabileceği

ortamların oluşturulması, yerleşimdeki yerel halk ve özellikle gençler için katkı

sağlayabilecektir. Yardımlaşma amaçlı kermeslerin de düzenlenebileceği bir

ortamın oluşturulması binarun farklı zamanlarda yoğun kullanımına imkan

verecektir. Üretilen el sanatları, yerleşirne sağlık turizıni amaçlı gelenlerin satın

almalan için de bir olanak sağlamış olacaktır. Önerilen işlev, bu boyutuyla

sanat, tarih, mimari değerlerinin yanı sıra ekonomik değer de kazanmış

bulunmaktadır (Tablo-1).

Öneri İşlev II

Kriterler göz önünde bulundurulduğunda binarun müze olarak hizmet

etınesi, halka açık kullanıma imkan vermesi ve yerleşirnde müze bulunmaması

165

! :.

nedeniyle düşünülebilmektedir. Yerleşimin tarihi geçmişi ve binanın yapılış

amacı, müzenin içeriğinin ne olması gerektiği konusunda farklı alternatifleri

gündeme getirmektedir. Askeri amaçla yapılınış olan binanın 11 askeri müze11

olarak kullanımı, yerleşimin özellikle Kurtuluş Savaşındaki önemini yansıtacak

tarihi belgelerin ve fotoğrafların sergileronesine imkan verecektir. Askeri müze

olarak canlandırmaların, modellerin yapılarak sergilenınesi tarihi anları

anlatmak adına anlamlı olacaktır. Kurtuluş Savaşında kullanılan silahlar,

haberleşme araçları, askeri giysiler müze kapsamında sergilenebilecek

öğeleridir. Kemal Atatürk'ün o tarihlerde llgın'a gelmesi ve binayı kullanınası

da müze olarak kullanım için bir neden olabilecektir. Yerleşimin Bititiere

uzanan geçmişi ve tarihi lahitlerin konutların bahçesinde yer alması, müzenin

gerekliliğini artırmakta, binaya ait açık alanın 11 açık m üze~~ olarak kullanıma . .

imkan vermesi bir avantaj olarak görülmektedir. Açık alanda sergilenen eserleri

ön plana çıkaracak düzenlemeler ve sergilenen esere ait gerekli bilgilerin yer

aldığı panolar ziyaretçileri aydınlatacaktır. Sergilenen eserin nitelikleri ile ilgili

olarak yağışlardan etkileronernek için yarı açık mekan çözümleri de

öngörülebilecektir. Müzeyi gezmeye gelenler için açık alanda dinlenme, çay

kahve içme alanları da düzenlenebilecektir (Tablo-2).

166 ,1,

Tablo-ı.

llgın Red.if Taburunun Kültür & Sanat Evi olarak kullanımına ilişkin analizler.

ILGIN REDİF TABURU

Bina Bölümleri EV 1--B-o_drum __ K_a_t-,--Z-e_mın_'_K_a_t-.----B-inn-.-cı-. K-a-t---,,----A-çık_al_an---1

KÜLTÜR&SANAT EVi

DEGERLENDİRME

Q) ·ı:: ı:: ı:: >

... Q) "' "' ]] .:::! "2::0 .E! o '"' ı:: ,ı:; ..><: "' o

Q) ~ ,ı:; u ..o "" s ~ ~ ~ -~ :s ·~ .ı:: :::..: ..><: > cı l:lcıı ... "' Q)

Q) "' ]i Ul Ul ı

Mekfuılar arası erişim şeması Mekansal organizasyon

.,--. ()

eıe;;,,..; 1-HH:i 2Aa,J

u """""""""' l bm

Bodrum kahn kullamima durumu restirusyon çalışmalan için gerekli araştırmalar yapıldıktan sonra belirlenebilecektir. Bodnım kahn kullanılabilme durumunda binanın ısıtma ve kullanıcılar için lavabo­tuvalet gereksinimi bu katta karşılanabilecektir. Ancak ısıtma ve ıslak hacimler için zemin ve birinci katta çözümler aramak uygun olmayacaktır. Bodrum kahn bu işlevlere ilişkin değerlendirilememe

durumda bina dışmda (bağunsız) uygun çözümler aranmalıdır. "Kültür ve Sanat Evi" sergi mekfuılannı ve el sanatlan üretiminde atölyeleri bulunduracaktır. Zemin kattaki mekfuılar sergi ve satış alanlan olarak düzenlenebilecektir. Mekandaki suurlar tavandan duvara bir suur elemanı şeklinde değil, hafif, değiştirilebilir, görsel bağı kesmeyen, yüksekliği az elemanlarla sağlanabilecektir. Bu düzenleme esneklik sağlayarak kullanımda değişikler için de avantaj sağlayacaktır. Birinci kattaki mekfuılar atölyeler olarak düzenlenebilecektir. Açık alan düzenlemesi halkın kullanınıma açık peyzaj düzenlemesini içerebilecektir. Açık alanda kapalı ve açık oturma alanlannı bulunduracak kafeterya, el sanatlan ürünlerinin satışına katkı

sağlayabilecektir.

167

~· ., . '·' 1

Ut• ,J\ ·

... ~ \ ~i.: ) :r; , ~~ ~~ 1.

1 ·ı

' 1 • i .ı 1'1

i :! ~ ; . .. ·.,

Tablo-2. ilgın Redif Taburunun Askeri M üze olarakkullarumına ilişkin analizler.

ASKERİMÜZE

DEGERLENDİRME

ILGIN REDİF TABURU

Bina Bölümleri

BadrumKat ZeminKat Birinci Kat Açıkalan

"' ;:::: s ;:::: "' ;:::: ... U»

"' s "2 "' ] s "2 ::ı "' "2 "' "' o :;:ı

iii "' c:;ı ~ "&ı :0 iii Tl Cl> ..ı:: ... ..r:ı Cl> "' :;:ı s .... Cl> ·;:::: s "' ::ı:: o "' Cil l§ "&ı ~ "'

Cl> ~ ..ı:: .::Q 'So B "' ""' ...

$l :s Cl> ... o Cil Cl> () Cil

Mekanlar arası erişim şeması Mekansal organizasyon

:~1.>~;~\ ··<i"ii\

u

___ _,:·i~~;~ i":;------~· ··r ·--

··h

~~tb; ~ ::~ Ml).1tJS:~3 t:ı:atıaıbb'

Badrum katın kullanılına durumu restirusyon çalışmaları için gerekli araştırmalar yapıldıktan sonra belirlenebilecektir. Badrum katın kullarıılabilme durumunda binanın ısıtma ve kullanıcılar için lavabo­tuvalet gereksinimi bu katta karşılanabilecektir. Ancak ısıtma ve ıslak hacimler için zemin ve birinci katta çözümler aramak uygun olmayacaktır. Badrum katın bu işlevlere ilişkin değerlendirilememe

durumda bina dışında (bağımsız) uygun çözümler aranınalıdır. "Müze binaları" işlevi gereği sürekli kullanıcılar diyebileceğimiz hizmet eden personeli de bünyesinde bulunduracaktır. Bu durum gün boyu binada bulunacak personel için mekanların olması anlamına gelmektedir. Redif taburunda zemin ve birinci kattaki mekanlar ahşap direklerle sınırlandırılmış tek mekan niteliğindeilir. Dolayısıyla bölünme orijinalliği bozacaktır. Bu durumda gerekli mekanlar için çözüm, şeffaf yüzeylerle açık büro biçiminde olabilecektir. Birinci Merdiven halünün doğu ya da batı yönünde kalan alanda düzenlemeler yapılabilecektir. Açık alanda düzenlemelerde sergilenecek tarihi eserler belirleyici olacaktır.

168

5. Sonuç

Osmanlı Tarihinde ve Kurtuluş Savaşında askeri anlamda önemli yeri olan, bir döneme tanıklık etmiş Redif Taburlarının belgelenerek koruma altına

alınması ve yaşatılması toplumsal sorumluluklarımızdandır. Yüz yıla tarihlenen ilgın Redif Taburunun yenilenmesi ve kamunun yararlanacağı bir yeniden kullanımı tanımlapıak, binanın tarihi, simgesel, teklik, özgünlük değerlerlerinin devamlılığını sağlayabilmenin bir aracı olmaktadır. ilgın Redif Taburu yeniden kullanım analizleri, binanın geleceği için bir karar verme sürecini yansıtmaktadır. Bu süreçte, amacın tanımlanması, kullanıcı gereksinimlerinin, yenileme ilkeleri doğrultusunda mevcuda adapte edilebilirliği için çevresel değerler, mekansal organizasyon, hacimsel özellikler, mimari karakterler, binaya ilişkin alınan kararlar girdi olmaktadır. ilgın Redif Taburunun yeniden kullanımı kapsamında iki farklı işlev önerisi üzerinde durulmuş, yeni işievin asgari gereksinimleri ve mevcut binanın mekansal kurgusu için adapte edilebilmeye ilişkin analizler yapılmıştır. Analizler doğrultusunda binanın

geçmişteki işleviyle de denk düşen "askeri müze" olarak kullanımının "kültür ve sanat evi" fonksiyonuna göre daha uygun olduğu söylenebilmektedir. Askeri m üze işleviyle binaya ait açık alanın "açık hava müzesi" olarak kullanımı da, yerleşime ait bir gereksinimin karşılanması açısından avantaj sağlayacağı

düşünülmektedir. Alternatif işlevierin sayısını artırmak ve analizleri, -yerleşime ekonomik katkı, -bina onarım maliyeti, -yapılabilirlik etüdleri başlıkları altında artırmak mümkündür.

Eski binaların terkedilmiş bir harabe olarak kalmalan ve zamanla yok olmalan yerine, yeniden işlevlendirilerek hayat kazanması, bulunduğu çevreye de olumlu katkılar sağlayacaktır. Yeniden kullanımda, çevresel ve yapısal

kökenli girdiler, binanın geleceği için verilecek kararlarda belirleyici olmaktadır. Süreçte binanın özgünlüğünü yitirmemesi, mevcut ve ,yeni işievin

gerekliliklerinin uyumu, binanın çevreyle olan etkileşimi, analiz edilmesi gereken ölçütler olmaktadır. Yeni kullanımda kullanıcıların gereksinimlerinin karşılanması da işievin sürekliliğinde, dolayısıyla binanın sürdürülebilirliğinde önemlidir.

Bilgilendirme ilgın Redif ı::aburunun Rölöve Projesi ve Raporu, Mimar Belgin ŞAHİN,

Arkeolog Halil lbrahim KUNT ve Yüksek Mimar Melda ARCA YALÇIN tarafından hazırlanmıştır.

169

.,.;.,,, 1

•. , .~t .... ~~ ··ı

ü .,'''

6. Kaynaklar AHUNBAY, Z., 1996, "T~ Çevre Koruma ve Restorasyon", Yapı

Endüstri Merkezi (YEM) Yayınları, Istanbul ALTAY, F.F., 1925, "Türkiye İstiklal Muharebatında Süvari Kolordusu

Harekah", Konya ALTINDAL, B., 2005, "Yemen Ellerinde Zile Redif Taburu"

http:// members.lycos.co. uk/kozlu/ redif.htm. ALTINOLUK, Ü., 1~98, "Binaların Yeniden Kullanımı", Yapı Endüstri

Merkezi (YEM) Yayınları, Istanbul ÇADIRCI, M., 1983, "Osmanlı Ordusunda Yeni Düzenlemeler (1792-1869)",

Birinci Askeri Tarih Semineri, Bildiriler II, s.85-98. Ankara. ÇADIRCI, M., 1970-1974, "Anadolu'da Redif Askeri Teşkilahnın Kuruluşu",

Tarih Araştirmalari Dergisi 8-12.14-23. s. 63- 75 HABERER, G., 1984, "Dıe Aufstellung Von Redıf-Truppen In Der Frühen

Tanzımatzeıt (Nach Osmanisehem Quellenmaterial", Hausarbeit zur Erlangung des Magistergrades an der Ludwig-Maximilians-Universitat München, Hauptreferent: Prof. Dr. H.-G. Majer

KÜTÜKOGLU, M. S., 1982,"Sultan IL Mahmud Devri Yedek Ordusu Reelif­i Asakir-i Mansfue," Tarih Enstitüsü Dergisi, Sayı: 12, Yıl: 1981-1982, Edebiyat Fakültesi Matbaası, s:127 - 157 . KÜTÜKOGLU, M. S., 1985, "Redif Kıyafetlerinin. Maliyetlerine Dair", İ.Ü., Iktisat Fakültesi Mecmuası, Cilt:41, sayı:1-4, s.283-299. Istanbul

MADRAN, E.; ÖZGÖNÜL, N., 2005, "Kültürel ve Doğal Değerlerin Korunması", Mimarlar Odası, Ankara

ÖZDEMİR, İ.M.; KARS, F.B.; ŞAHİN, Ş., 2005, "İşlevsel ve Fiziksel Eskimeye Alternatif Bir Tasarun:', KTÜ . Hangar Binasının Kateteryaya Dönüşmesi", Tasarım, Tasarım Yayın Grubu, Istanbul, Sayı:153, s:100-103

SAMUR, T., 1992, "llgında Türk Devri Yapıları", T.C. Konya Valiliği İl Kültür Müdürlüğü Kültür Envanteri Serisi No:1, Konya

SELÇUK, M., 2006, "Binaların Yeniden İşlevlendirilmesinde Mekansal Kurgunun Değerlendirilmesi", Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, S.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Mimarlık Anabilim Dalı, Konya

TUNALI CAN, A., 2004, "Tanzimat Döneminde Ordu-Halk İlişkilerine Dair Bazı Gözleınler", Tarih Araşhrınaları Dergisi, 20Q.4, 23 (26), s.236-249

UZUN, A., 2001, "1257 /1841 Tarihli Bir Belgeye Göre Osmanlı Devleti'nde Mevcut Olan Askeri Birlikler ve Bunlara Yapılan Harcamaların Türü ve Miktarları", C.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 25 No: 2, s: 235-245

VEZİROGLU, N.G., 2005, "Eğirdir Ansiklopedisi ve Hamidoğlu Tarihi Oyun", Isparta Eğirdir Belediyesi Kültür Hizmeti.

170