ak yigit

8/18/2019 Ak Yigit

1/50

Yeni Sistemde Sendika Üyeliği ve Güvencesi

41


Ercan AKY İĞİT*

Özet: Yaklaş ık otuz y ıld ır uygulanmakta olan 2821 say ıl ı sendikalaryasas ı 7 Kas ım 2012 tarihinde yürürlüğ e giren 6356 Say ıl ı sendikalar ve toplu iş sözleşmesi yasas ı ile uygulamadan kalm ışt ır. Yeni yasasendika üyeliğ ine kabul ve çekilme konusunu yeni bir sistemoluşturarak çözüme kavuşturmaya çal ışm ışt ır. Yeni yasada sendikaüyeliğ inin güvencesi düzenlenirken iş güvencesi kapsam ında olanolmayan iş yerleri ay ır ım ı yap ılm ış sendika üyeliğ inin güvencesi buay ır ım üzerinden yap ılm ışt ır. Çal ışmam ızda yeni yasan ın sendikaüyeliğ ine getirdiğ i güvence sistemi incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler: Sendika, Sendika Üyeliğ inin Güvencesi, SendikaÜyeliğ i, Sendika Üyeliğ inden Ayr ılmaUnıon Membershı p And It’s Securıty ın The New System

Abstract: Trade Union Act no. 2821 which has been in force forapproximately 30 years was abolished by the Trade Union andCollective Labour Agreement Act no. 6356 on the date of 7November 2012. The new act tries to include the issue of acceptanceto and resignation from trade union membership by forming a new

system. In the new act, security of trade union membership isregulated upon the discrimination among the work places as beingunder the scope of job security or not. In this study, the regulation oftrade union membership security system of the new act is evaluated.Key Words: Trade Union, Security of Trade Union Membership, Trade Union Membership, Resignation from Trade UnionMembership.

Giriş Bilindiğ i üzere çal ışma hayat ın ın özellikle de çal ışan taraf ın ın en önemliaktörlerinden ve iş hukukuna özgü kuruluşlar ından birisi sendikalard ır. Sendikalaramac ı, kuruluşu ve faaliyetleri vs bak ım ından özel hükümlerle düzenlenmiş kuruluşlard ır. Bilhassa bunlara üyelik ve üyeliğ in devam ı, sona ermesi ve ask ıdakalmas ı ile üyelik güvencesi her zaman önem taş ım ış alanlard ır. Ülkemiz aç ıs ından07. 11. 2012 de yay ınlanarak yürürlüğ e giren 6356 say ıl ı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu aç ıs ından an ılan konu incelenmeye değ er görülerek buradasunulmaya çal ış ılacakt ır.

* Prof. Dr, Sakarya Üniversitesi, Hukuk Fakültesi Öğ retim Üyesi

Çal ışma ve Toplum, 2013/2

8/18/2019 Ak Yigit

2/50


42

Sendika/Konfederasyon ÜyeliğiDoğ uş ve gelişim süreci dikkate al ınd ığ ında sendikalar ın, üyelerinin sosyal veekonomik hak ve ç ıkarlar ı için varolduğ u ve yine kendi varl ığ ın ı da genelde

üyelerinin say ı

s ı

ve üyelerinden elde ettiğ i gelirlerle sürdürdüğ ü görülür. İşte sendika veya konfederasyon ile belli koşullarla ona bağ l ı kişiler (üyeler) aras ındaki ilişkiye“üyelik ili ş kisi” denilir. Geçici üyelik yahut belli bir süreyle üyelik söz konusuolmad ığ ından, üyelik ilişkisi yasaca öngörülen hallerden biriyle son bulana kadardevam etmek üzere kurulan sürekli bir hukuki ili ş kidir. Ancak bu sürekli hukukîilişkinin hukukî niteliğ inin “kişiler hukukuna ait bir ilişki” mi yoksa “çift karakterlibir sözleşme” mi olduğ u tart ışmal ıd ır. Gerek sendika ve gerekse konfederasyonüyeliğ inin kural olarak ilgili taraflar ın (üye ile sendikan ın/konfederasyonun)karş ıl ıkl ı r ızalar ına dayand ığ ı gerçeğ i, an ılan ilişkinin temelde sözleşme ilişkisiolduğ unu gösterir. Şüphesiz bu ilişkinin, bir yandan kişiler hukukunu bir yandansamalvarl ığ ı hukukunu ilgilendiren boyutlar ı vard ır. İlişkiye kat ılan taraflar ın temelmenfaat ve hedefleri ayn ı doğ rultudad ır. İşte burada üyelik ilişkisi, kuruluşu, içerik ve işleyişi ve sona ermesi ile güvencesi yönlerinden 6356 say ıl ı yeni yasa, yaniSendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu hükümleri çerçevesindeincelenecektir(Özveri, 2012a; 39). Asl ında üyelik işçi sendikas ına ve/veya iş verensendikas ına yahut konfederasyona ya da kamu görevlileri sendikas ına üyeliktarz ında gerçekleşir ve aç ıklaman ın da buna göre yap ılmas ı gerekir. Ancak biz, işçiniteliğ i taş ımayan kamu görevlilerinin sendika üyeliğ i ve güvencesi üzerindedurmay ıp, üyelik ve güvencesini işçi-iş veren sendikas ı üyeliğ i bağ lam ında ele

alacağ ız.

İşçi Sendikası Üyeliği

Bir işçinin 6356 say ıl ı Kanun anlam ında üyeliğ i, işçi kuruluşu tan ım ına girensendika şubesi/bölge şubesi veya işçi sendikalar ı konfederasyonuna değ il, ancak birişçi sendikas ına olabilir. Yasal sistem böyledir. Zira sendika şubesi/bölge şubesininhukuken sendikadan bağ ıms ız kişiliğ i bulunmad ığ ı gibi, konfederasyonun kişiliğ iolmakla birlikte ona da ancak işçi sendikas ı tüzel kişilikleri üyeolabilmektedir(STSK. 2/f). Tüm bunlar dikkate al ın ırsa işçi sendikas ına üyeliğ in

gerçekleşebilmesi şu koşullar ın sağ lanmas ına bağ l ıd ır.Yasa Anlamında Bir İşçi Bulunmal ıd ır

Mevcut yasal düzenleme incelendiğ inde işçi kavram ın ın iki değ işik şekilde eleal ınd ığ ı görülür. Yasal sistem bir yandan gerçekten işçiye, diğ er yandansa gerçekteişçi olmad ığ ı halde s ırf sendikalaşma bak ım ından işçi say ılanlara işçi sendikas ı üyeliğ i şans ı vermektedir. Buna göre, gerçekten işçi kavram ına gelince 6356 say ıl ı Kanun önceki yasadan farkl ı olarak, işçi kavram ın ı kendisi tan ımlamak yerine 4857say ıl ı İşK’na yollamada bulunarak ondaki tan ım ın esas al ınacağ ın ı

belirtmektedir(STSK. 2/3). Buna göre: bir iş sözleşmesine dayanarak çalı

şan

8/18/2019 Ak Yigit

3/50


43

gerçek kişiye işçi denilir( İşK. 2/1). Ancak işçi tan ım ında her ne kadar İşK’nuntan ım ı baz al ınm ışsa da sendikalaşma bak ım ından ilgili işçinin iş ilişkisinin hangi iş yasas ına tabi olduğ u önem taş ımaz. An ılan tan ıma göre çal ışt ıktan sonra, işçinin iş yasas ına yahut BasİşK veya DenİşK ya m ı, yoksa TBK’na m ı bağ l ı olarak çal ışt ığ ı

sendika üyeliğ i bağ lam ında bir farkl ıl ığ a yol açmaz.Gerçek işçi tan ım ı d ış ında yasa , :iş sözleşmesi d ış ında ücret karş ıl ığ ı iş görmeyi taş ıma, eser, vekalet, yay ın, komisyon ve adi şirket sözleşmesine görebağ ıms ız olarak mesleki faaliyet biçiminde yürüten gerçek kişileri de yasan ın ikinci(STSK. 3-16) ve alt ınc ı bölümleri(STSK. 28-32) bak ım ından işçi saymaktad ır(STSK. 2/4). Eski yasaya nazaran kapsam ı da genişletilen bu kişilerin temel özelliğ i,özel hukuka ait bir iş görme sözleşmesi çerçevesinde bağ ıms ız bir mesleki faaliyetgöstermeleridir. Ancak gerçekte işçi niteliğ inden yoksun bu kişilere işçi say ılarak işçisendikas ı kurmak vs imkan ın ın tan ınmas ı kan ımca ciddiyetten uzak yasal bir fantezi

gibidir. Çünkü kurduklar ı

sendikan ı

n TİS yapma ve onunla bağ lant ı

l ı

grev vs gibiimkanlardan doğ as ı gereğ i yoksunluğ u, bizi bu sonuca götürmektedir. Kan ımcaonlar ı işçi say ıp sendika kurdurmak vs yerine, kuruluşlar ın ın dernek olduğ unusöylemek ve STSK’da düzenlememek daha isabetli olurdu.

Buna karş ın yasan ın (t ıpk ı eskisinde olduğ u gibi) gerçekte iş sözleşmesiyleçal ışt ığ ı halde işletmenin bütününü yöneten iş veren vekili gerçek kişiyi ise (işçideğ il) iş veren sayd ığ ı ve buna göre sendikalaşmaya imkan tan ıd ığ ı görülmektedir(STSK. 2/2).

Bu İşçi Çal ışt ığ ı İşyerinin Girdi ğ i İşkolundaki Bir Sendikaya Üye Olabilir

Yeni sistemde de işkolu sendikac ıl ığ ı esas al ınd ığ ından, sendikalar (kamu iş verenlerisendikas ı d ış ında) belli bir işkolunda faaliyet göstermek (STSK. 2) üzere kurulurlar.Bu yöntemin olumlu/olumsuz yanlar ı bulunmakla birlikte (Özveri, 2012b; 43) yasalsistem böyledir. İşçinin bir işçi sendikas ına üye olabilmesi için, halen iş sözleşmesiyle belli bir işkolunda çal ış ıyor bulunmas ı zorunludur. Zira sistemimizdeişkolu esas ına göre sendikalaşma (STSK. 3/1)ve sendika üyeliğ i (STSK. 17)esast ır.Fakat bunun için fiilen çal ışma zorunlu olmay ıp, bu esnada (ask ıda bile olsa) iş sözleşmesinin hukuken devam ediyor bulunmas ı gerekli ve yeterlidir. O haldehastal ık nedeniyle raporlu yahut y ıll ık izine ç ıkm ış veya başkas ına ödünç verilmiş

olmak, bu koşulun gerçekleşmesine engel değ ildir. Bir işçinin iş sözleşmesi sonbulmuşsa, geçici işsiz de olsa bu esnada ilk kez bir sendikaya (normal veya kurucu)üye olmas ı bizce mümkün değ ildir. Zira kan ım ızca geçici işsizlik, ancak mevcutüyeliğ in devam ın ı sağ lar (STSK. 19/9) ama üyeliğ in ilk kez bu s ırada ve böylecekazan ım ına imkan vermez. İşçinin her bir iş ilişkisi çerçevesinde, çal ışt ığ ı işyeriningirdiğ i işkolu d ış ındaki bir işçi sendikas ına üye olmas ı mümkün değ ildir. Fakat hernas ılsa böyle bir üyelik gerçekleşmişse hukuken geçersizdir. Örneğ in metalişkolunda çal ışan bir işçinin bu çal ışmas ı nedeniyle gidip g ıda işkolundaki bir işçisendikas ına üyeliğ i böyledir. Ancak işçi ayn ı evrede kaç tane iş sözleşmesiyleçal ış ıyorsa, bunlar ın her biri bağ lam ında işyerinin girdiğ i işkolundaki sendika veya

8/18/2019 Ak Yigit

4/50


44

sendikalara üye olmas ı mümkündür. Burada aranan koşul, işçinin her bir iş sözleşmesi bağ lam ında çal ışt ığ ı işyerindeki as ıl işin girdiğ i işkolunda bir işçisendikas ına üye olmas ıd ır. Bu çerçevede işçiler yard ımc ı işlerde çal ışsalar da as ıl işingirdiğ i işkolunda faaliyette bulunan bir sendikaya üye olabileceklerdir. Çünkü, yasal

sisteme göre, bir işyerinde yürütülen yard ımc ı işler de as ıl işin girdiğ i işkolundansay ıl ır(STSK. 4/2). Ayr ıca geçici olarak başkas ı yan ında çal ışmak üzere gönderilen işçiler(ödünç

işçiler) ödünç alan ın değ il ödünç verenin işyerindeki as ıl işin girdiğ i işkolundaki birsendikaya üye olabilirler. Keza geçerli bir alt iş verenlik ilişkisinde alt iş veren işçileride as ıl iş verenin değ il, kendi gerçek iş verenleri olan alt iş verenin işyerindeki as ıl işingirdiğ i işkolundaki işçi sendikas ına üye olabileceklerdir. Fakat alt iş verenliğ inmuvazaa vs yollarla geçersiz olup da işçilerin baştan beri as ıl iş verenin işçisisay ıld ıklar ı hallerde, işçilerin as ıl iş verenin işyerindeki as ıl işin girdiğ i işkolunda faal

bir işçi sendikas ı

na kurucu üye veya sonradan üye olabileceklerini belirtmeliyiz.1

Ancak öğ retide alt iş verenlik halinde ona verilen iş nedeniyle onun bağ ıms ız birişyerinin olmad ığ ı, bu yüzden de eskisi gibi sorunun devam ettiğ i de söylenmektedir(Başbuğ :2012; 178).

Başka Bir Sendikaya Üyelik Bulunmamal ı ve Belli Bir Yaşa Ulaşılmal ıd ır

Eskiden bir işçinin ayn ı anda ayn ı işkolunda birden çok işçi sendikas ına üyeliğ i,“sendika üyeliğ inde teklik ilkesi”ni ihlal ettiğ inden sonraki üyelik geçersiz say ıl ırd ı (AY. 51/4 ve Sen. K. 22/1). Kural bu idi, fakat işçi ayn ı işkolundaki mevcutsendika üyeliğ inden ç ıkma bildiriminde bulunmuş olup da henüz bekleme süresi

içinde iken gidip ayn ı işkolunda başka bir sendikaya üye olursa, bu durumdaüyelikler geçersiz değ ildi. Sonraki üyelik, öncekinin son bulduğ u (bekleme süresininbittiğ i) tarihte kazan ılm ış say ıl ırd ı (SenK. 25/1). Anayasa’n ın konu ile ilgili hükmü12. 09. 2010 da yap ılan halkoylamas ı sonucu 5982 Say ıl ı Kanunla yürürlüktenkald ır ılm ışt ır. Fakat, bunu tekrarlayan (Sen. K. m. 22/I) yasal hüküm (Çelik , 2010,454) 07. 11. 2012 de yürürlüğ e konan 6356 say ıl ı STSK‘na kadar varl ığ ın ı sürdürmüştür. Belirtilsin ki, 2821 Say ıl ı Kanundaki söz konusu hüküm, Uluslararas ı Çal ışma Örgütü’nün Sendika Özgürlüğ ü Komitesi taraf ından sendika özgürlüğ üneayk ır ı düşüyor gerekçesiyle s ık s ık eleştirilmekte idi (Tuncay: 2011, 158). Buna

karş ıl ık, Anayasa değ işikliğ inden sonra, eğ er mümkün görülürse, işçinin ayn ı andaayn ı işkolunda birden fazla sendikaya üye olmas ın ın yetki uyuşmazl ıklar ındasorunlar yaratacağ ı söylenmekteydi. Keza bir diğ er eleştiri ise, ayn ı işkolunda birdenfazla sendikaya üye olman ın, ancak esnek istihdam ın yayg ın olduğ u çal ışmailişkilerinde (örneğ in, ayn ı anda ayn ı işkolunda birden çok k ısmi süreli iş sözleşmeleriyle çal ışmada) anlaml ı olacağ ı biçimindeydi (K ıl ıçoğ lu ve Şenocak:2011, 171-172).

1 Bkz. Ercan Akyiğ it, İş ve Sosyal Güvenlik Hukukunda Alti ş verenlik , Ankara 2011,119-120 ve orada an ılanlar

8/18/2019 Ak Yigit

5/50


45

07. 11. 2012’den itibaren yürürlüğ e giren 6356 sy. yeni yasa da işçi veiş verenlerin ayn ı işkolunda ve ayn ı zamanda birden çok sendikaya üye olamazlarhükmüne yer verdikten(STSK. 17/3, c. 3) sonra , ayn ı işkolunda ve ayn ı zamandaayr ı ayr ı sözleşmelerle farkl ı iş verenlere ait işyerlerinde çal ışan işçilerin ayn ı

işkolunda birden çok sendikaya üye olmalar ına izin verilmiştir(STSK. 17/3, c. 4). 2 Böylece art ık , bir işçinin ayn ı anda birden çok iş sözleşmesiyle ayn ı işkolunda ayr ı ayr ı iş verenler yan ında çal ışmas ı halinde, bu her bir iş ilişkisi çerçevesinde bağ l ı olduğ u işyerinin girdiğ i işkolundaki bir sendikaya üye olabilmesi mümkündür.Neticede sendikalar ayn ı işkolunda olacağ ından, işçi de ayn ı anda ayn ı işkolundaayr ı ayr ı sendikalara geçerli biçimde üye olabilecek ve üye kalabilecektir. Bununbirden çok k ısmi süreli iş ilişkisiyle çal ışma halinde sorunsuzca gerçekleşeceğ iaç ıkt ır. Ancak işçinin ayn ı zaman dilimini borçland ığ ı birden çok tam süreli iş ilişkisinde (işçi bunlardan birine çal ış ırsa, diğ erine olan çal ışma borcunu yerine

getiremeyeceğ inden) ayn ı

olgunun nas ı

l gerçekleşeceğ i tart ı

şmay ı

davet edecektir.Sözleşmeye ayk ır ı çifte iş ilişkisi (vertragswidrige Doppelarbeitsverhaeltnis) diyean ılan bu durumda iş sözleşmelerinden hiçbiri geçersiz değ ildir denirse, her biribağ lam ındaki üyeliğ e de sayg ı duymak gerekir. Ancak sözleşmelerden birisigeçersizdir denirse; bu kez geçerli olandakinde sorun ç ıkmay ıp, geçersiz denendekiduruma bak ıl ır. Eğ er geçersizlik nedeni ağ ır bir hukuka/ahlaka ayk ır ıl ık taş ıyorsageçersizlik baştand ır ve buna dayal ı üyelik de baştan beri geçersizdir. Fakatgeçersizlik sebebi bu denli ağ ır olmay ıp da geçersizlik başa değ il ileriye dönükse, bukez geçersiz ilişkiye dayal ı üyelik de o ilişkinin geçersizliğ i ileri sürülüp de sözleşmeortadan kalkana dek geçerliymiş gibi sonuç doğ uracakt ır. Fakat ayn ı anda ayn ı işkolunda farkl ı iş ilişkileri nedeniyle birden çok sendikaya üyeliğ in, uygulamadabaz ı s ık ınt ılara yol açabilme ihtimali de vard ır. Örneğ in, işçi ayn ı işkolunda faaliyetgösteren iki ayr ı işyerinde çal ışmakta ve bu iş ilişkilerinden her biri bağ lam ında ayn ı işkolunda ayr ı ayr ı sendikalara üye olmuştur. Çal ışma ve üyelik böylece devamederken, bu iki ayr ı işyeri miras/devir/birleşme vs gibi yollardan biriyle diğ erişyerine (iş verene) geçmiş olduğ unda; TİS için yetki tespiti gündeme geldiğ inde, heriki sendika da yetki mücadelesindeyse, işçinin bunlar ın herbirine üyeliğ i neolacakt ır? Acaba, sonraki üyelik geçersizdir denip son tarihli üyelik mi geçersizsay ılacak veya her iki üyelik te nötr yani etkisiz say ıl ıp hesaba hiç mi kat ılmayacak

(Başbuğ :2012; 178) yahut her iki sendikan ın da üye say ıs ına dahil mi edilecektir?Gerçekten yasada düşünülmeyen bu konuda, her iki üyeliğ e de sayg ı duyançözümün isabetli olduğ unu san ıyoruz.

İşçi sendikas ına üyelik için, ilgili işçinin 15 yaş ın ı doldurmas ı da şartt ır(STSK.17/1) 3. Yasaca getirilen bu yaş s ın ır ı İşK. 71 deki yaş ile kural olarak paralel gibi

2 Konunun henüz yasa taslağ ı halindeki durumu için bkz. Aziz Can Tuncay, “Sendikalaraİlişkin Son Kanun Taslağ ın ın Getirdikleri”, Sicil İş Hukuku Dergisi . Mart 2011, Say ı:21,s. 158. M. Özveri, Toplu İş İlişkileri Yasa Tasar ıs ı ve Sendikal Haklar, İstanbul 2012, 50 vd.3 Oysa genel fiil ehliyeti çerçevesinde 18’inden küçük bir kimse başka yollarla reşitk ıl ınmam ışsa, kendisi için (de) borç doğ uran bir hukukî işlemi ancak kanunî temsilcisinin

8/18/2019 Ak Yigit

6/50


46

gözükse de, 14 ünü doldurmuşlar bak ım ından maalesef farkl ıd ır(Krş. ÇSGB – STSK, Ankara 2012, 21). Ayr ıca diğ er iş yasalar ında böylesine somut s ın ır da yeralmad ığ ına göre, herhalde ilgili uluslararas ı sözleşmeler bağ lam ındadeğ erlendirilmek gerekecektir. Demek ki, yasa neticede 15 yaştan küçük olanlar ın

işçi sendikas ına üye olmalar ın ı kabul etmemektedir ama buna rağ men olunursa,an ılan üyeliğ in hukuken geçersizlikle karş ılaşacağ ın ı söyleyebiliriz. Ancak yeniKanun 15 ini doldurmuşlar ın nas ıl üye olacağ ı noktas ında da eski yasadan farkl ı olarak bir hüküm içermemektedir. Kan ımca, bunu sendikaya üyeliğ in de bir hukukiişlem olduğ u ve üyeye hak ve borçlar doğ urduğ u dikkate al ınarak MK’daki genelehliyet kurallar ı çerçevesinde değ erlendirmek yoluna gitmek, yeni yasan ın bukonudaki sessizliğ ini konu atlad ığ ı değ il de, genel hükümlere b ırakt ığ ı tarz ındadeğ erlendirmek anlam ın ı verir. Fakat kan ımca, yasa 15 ini dolduran bir işçinin işçisendikas ına üyeliğ ini yasal temsilcisinin bu konudaki r ızas ına bağ lamam ışt ır. Üyelik

borç da doğ uran bir hukukî ilişki olduğ u halde yasan ı

n tercihi böyledir. An ı

lan yaşagelen işçi kimseden izin/onay almaks ız ın sendikaya üye olabilir. 15 yaş ındanküçüklere üyelik imkan ı tan ınmad ığ ından, onlar kanuni temsilcilerinin r ızas ıyla veyakanal ıyla bile geçerli bir üyelik oluşturamazlar. Oysa eski yasa döneminde durumfarkl ıyd ı ve işçi 16 yaş ın ı doldurmuşsa kanunî temsilcinin iznine gerek kalmadan; 16yaş ın ı doldurmam ışsa ancak kanunî temsilcinin izniyle sendikaya üye olabilecekti 4.Şimdi bu durum ortadan kalkt ığ ından, 15 yaş ından küçükler üye olamayacakt ır.Gerçi yasa bu konuda bir geçiş hükmü getirmiş değ ildir ama eski yasa döneminde15 ini doldurmadan üye olup da bu üyeliğ i halen devam edenlerin üyeliğ iningeçersiz veya kendiliğ inden sona erdiğ i söylenmemelidir.

Sendika Tüzüğ ünde Aranan Di ğ er Koşullar Sağ lanmal ıd ır

Mevcut hukuk kurallar ına ayk ır ı olmamak kayd ıyla sendika tüzüğ ünde üyelik için eknitelikte baz ı hususlar aranabilir. Örneğ in, başka bir sendikaya üye olmamak yahutbu sendika aleyhinde faaliyette bulunmamak gibi. Böyle bir durumda üyelik içinan ılan koşullar ın da sağ lanmas ı gerekir. Ancak üyeliğ e girişte “giriş paras ı”ödeneceğ ine dair bir kayd ı hakl ı bulmak mümkün değ ildir5.

Eskiden işçi sendikas ı üyeliğ i bizzat kanunen yasaklanm ış kimseler vard ı vebu yüzden de üyeliğ in bir koşulu olarak, üyeliğ e engel bir durum bulunmamal ıd ır

diye bir başka koşul aran ırd ı. Fakat art ık buna gerek kalmam ışt ır, denilebilir.Gerçekten 2821 say ıl ı SenK’n ın gerek ilk metninde ve gerekse yaşanan değ işiklikler

r ızas ıyla yapabilir. Yahut da onun ad ına kanunî temsilci taraf ından yap ıl ır (MK. 16, 342-343 ve 403). İşçi yerine kanunî temsilcisinin üyeliğ i yasal sistemden d ışlanm ış gibidir. Çocuklar ıniş ilişkisindeki durumu içinse bkz. A. Kökk ıl ınç Eraltuğ /A. F. Şimşek , Çocuk ve Gençİşçilerin İş İlişkisinde Veli ve Vasinin Rolü, Legal İ SGHD . 2009711, 89-115.4 Kan ımca bu tür genç ve yetişkinlere böylece üyelik imkan ın ın verilmesi, hem onlar ınçal ışma koşullar ın ın yeterli ölçüde belirlenmesi ve hem de sendika özgürlüğ ünün herkesetan ınd ığ ı olgusuyla uyumludur. ( Schaub, 1602).5 Krş. Schaub, 1602.

8/18/2019 Ak Yigit

7/50


47

sonras ı metinlerinde oldukça geniş bir kapsama sahip olan üyelik yasaklar ı vard ı(Sen. K. 21/1). Bunlar ın kapsam ı zamanla azalt ılm ış ve sonras ında da 6356say ıl ı Kanun bu konuda herhangi bir yasağ a yer vermeyerek uluslar aras ı standartlara daha uygun bir düzenlemeye gitmiştir. Art ık hiç tart ışmas ız, özel

güvenlik görevlileri ve özel okul yönetici ve öğ retmenleri dahil tüm işçiler bir işçisendikas ına üye olabilme hakk ına sahiptir.

Üyeli ğ in Kazanımı Yollar ından Birisi Gerçekleşmelidir

Konuya ilişkin yasa hükümleri dikkate al ınd ığ ında işçi sendikas ına üyeliğ in belirliyöntemlerle gerçekleşebileceğ i görülür. Bunlar “kuruluşta üyelik”, “olağ an (doğ al)yol ile üyelik” ve “yarg ı yoluyla üyelik” ile “birleşme/kat ılma yoluyla üyelik”tir.Bunlara üyeliğ in kazan ım ı yollar ı denilebilir.

Kuruluşta Üyelik

Sendikalar ın en az 7 kişinin bir araya gelmesiyle kurulabileceğ i (STSK. 3/ğ )vetüzükte sendika kurucular ın ın kimliklerinin yer almas ı(STSK. 8/ç); ayr ıca organlar ınoluşumuna dek sendikay ı idare edecek geçici yönetim kurulu üyelerinin de tüzüktebelirtilmesi gereğ i (STSK. 8/k), bu kişilerin sendikan ın üyeliğ ini kuruluş s ıras ındakuruluş yoluyla kazand ığ ın ı gösterir.

Olağ an Yol ile Üyelik

İşçi sendikas ına üyeliğ in en doğ al yöntemi, yasal prosedüre uygun olarak işçininbaş vurusu (teklifi) ve sendikan ın kabulü ile kazan ımd ır. Bunun nas ıl gerçekleşeceğ ikonusunda ise 6356 sy. Kanun md. 17 ve Geç. md. 4 uyar ınca bir ay ır ım yapmakgerekir. Şöyle ki;

a) 07. 11. 2012 den itibaren birinci yılın sonuna kadarki evrede: 6356say ıl ı Kanun, kendisinin yürürlüğ e girdiğ i tarihten itibaren birinci y ıl ınsonuna kadar üyeliğ in kazan ım ında 2821 sy. SenK hükümlerininuygulanacağ ın ı söylemektedir(STSK. Geç. md. 4). 07. 11. 2012 deyürürlüğ e giren bu yasa bak ım ından , yürürlüğ e girdiğ i tarihi izleyenbirinci y ıl ın sonunun ne olduğ u önemlidir ve maalesef pek de başar ıl ı biranlat ıma sahip olduğ unu söylemek biraz tart ışmaya aç ıkt ır. Eğ er bununla“07. 11. 2012 den 31. 12. 2012 ye dek geçen süre”kastediliyorsa; eski

yasal sistemin 01. 01. 2013 den itibaren art ık uygulanmayacağ ı ve yeniyasan ın getirdiğ i sistemin devreye gireceğ i söylenebilir. Ancak bu deyimle, 07. 11. 2012’ yi izleyen bir y ıl ın bitimine kadar geçecek zaman dilimidüşünülmüşse; bu kez eski yasa 31. 12. 2013‘e dek uygulanacak ve 01. 01.2014’den başlayaraksa 6356 say ıl ı Kanunun getirdiğ i yeni sistem devreyegirecektir. Hatta daha farkl ı bir düşünce olarak, 07. 11. 2012’den itibarengeçecek bir y ıl anlam ında 07. 11. 2013’ten itibaren yeni sistemin devreyegireceğ i de akla tak ılabilir. Şüphesiz, isabetli olan ı; net bir tarihinbelirtilmesiydi, örneğ in 01. 01. 2013 gibi ama böyle yap ılmay ınca, ortaya

farkl ı yorumlar ın ç ıkmas ına (anlams ızca ) yol aç ılm ış gözükmektedir.

8/18/2019 Ak Yigit

8/50


48

İşte yeni sistemin (yukarıda tartışılan bir tarihte) yürürlüğegirmesine dek uygulanacak eski yasal sisteme göre, işçi sendikası üyeliğinin olağan kazanımı şöyle gerçekleşir; sendikaya üye olmak

isteyen işçi, matbu şekildeki 5 adet üye kay ıt fişini doldurup imzalayacak ve ondan sonra da bunu notere6 tasdik ettirecektir. 7 Noterin tasdikindensonra ise üye kay ıt fişini bizzat işçi ilgili işçi sendikas ına götürüp verecektir(SenK. 22/3). İşçinin ne kadar sürede bu tasdikli fişleri sendi-kaya vereceğ i aç ık değ ildir. Bu yüzden süreye bağ l ı olmay ıp işçinindilediğ i zaman götürüp vereceğ i kabul edilir. Baş vurunun tarihinin yaz ıyabağ lanmas ında yarar vard ır.İşçinin usulünce yapt ığ ı baş vuru, ona hemen sendika üyeliğ inikazand ırmaz. Sendikan ın üyeliğ e kabulde yetkili organ ın ın işçinin bu

baş vurusunu değ erlendirip uygun görürse kabul etmesiyle üyelikgerçekleşir. Sendikan ın her baş vuran ı üyeliğ e kabul zorunluluğ u yoktur.Objektif ve hakl ı bir neden varsa, baş vuruyu reddetmesi mümkündür.Sendikan ın üyelik konusundaki yetkili organ ın ın ne olacağ ı tüzüktegösterilir. Genelde yönetim kuruluna yetki verilmektedir. Ancak tüzüktehangi organ ın yetkili olduğ u belirtilmemişse, işin doğ as ı yönetimkurulunun yetkili kabulüne götürür. Bu konuda MK. 64/2 hükmündenyararlan ıl ır. Yetkili organ ın baş vuruyu değ erlendirip olumlu/olumsuzkarar vermesi belli bir süreyle s ın ırl ıd ır. Sendikaya baş vuru tarihinden(Noterce tasdik tarihinden değ il) itibaren 30 gün8 içinde yetkili organkabul veya red biçiminde aç ıkça bir tav ır alabilir. Eğ er aç ıkça dile getirilensonuç üyeliğ e kabul biçimindeyse, bunu “üyeli ğ in aç ı kça kabulü” diyeanabiliriz. Yetkili organ ın 30 günlük süreyi sessiz geçirip aç ıkçaolumlu/olumsuz bir tav ır sergilememesi ise, red değ il “üyeliğ e kabul”olarak yorumlan ır (Sen. K. 22/3). Bununsa “üyeli ğ in örtülü kabulü” olarakdeğ erlendirimi gerekir. İşte işçi sendikas ı üyeliğ inin 2821 sy. Yasa

6 Bu Noterin “neredeki Noter” olacağ ı kanunda belirtilmemiş ve görebildiğ imiz kadar ıyla

sorun öğ retide de tart ı

ş ı

lmam ı

şt ı

r. Bunun Türkiye’nin herhangi bir yöresindeki Noter olarakalg ılanmas ı uygun olur. Sendika tüzüğ ünde sadece belli bir/birkaç Noterin yahut sadecebelirli bir yöredeki Noterlerce tasdikin aranmas ı, üyeliğ e girişi zorlaşt ıran bir olgu say ılarakgeçersiz görülmelidir.7 Noterce yap ılan bu tasdik işlemi her çeşit vergi, resim ve harçtan muaft ır. Fakat bu durum,Noterin yapt ığ ı noterlik hizmetinden ücret almayacağ ı anlam ında değ ildir. Noterlik hizmetiücreti işçi taraf ından ödenir ama % 50 indirimlidir. Noterlik ücretinin işçi yerine iş veren

veya sendika taraf ından ödenmesi, istenilen bir olgu değ ildir.8 Kan ımca Yasada belirtilen 30 günlük sürenin sendika tüzüğ ünde daha k ısa (örneğ in 20günlük) bir süre olarak saptanmas ı mümkündür. Fakat daha uzun (örneğ in 40 günlük) birsürenin öngörülmesi geçersizdir. Onun yerine yasaca belirtilen 30 günlük süre uygulan ır.(Eski dönem için bkz. Şahlanan, 165. ).

8/18/2019 Ak Yigit

9/50


49

çerçevesinde olağ an kazan ım yolu budur.

b) Yeni yasal sisteme göre olağan yol ile kazanım: Yukar ıda dilegetirildiğ i üzere, 6356 sy. Kanun’un öngördüğ ü sistem 07. 11. 2012 denitibaren birinci y ıl ın sonunda yürürlüğ e gireceğ inden, yukar ıdakitart ışmada benimsenen ş ıkta belirlenen tarihe göre yeni yasan ınuygulanacak sistemi şöyledir: Sendikaya üye olmak isteyen bir işçininüyeliğ i, ÇSGB’n ın sağ lad ığ ı elektronik baş vuru sistemine göre, e-Devletkap ıs ı üzerinden ilgili sendikaya üyelik baş vurusunda bulunmas ı vesendika tüzüğ ünde belirtilen yetkili organ ın kabulüyle kazan ıl ır(STSK.17/5, c. 1). Eğ er ilgili sendikan ın yetkili organ ı baş vuruyu 30 gün içindeaç ıkça kabul etmişse; buna “üyeliğ in aç ıkça kabulü”, ama 30 günlüksüreyi sessiz geçirmişse de “üyeliğ in örtülü kabulü”(STSK. 17/5, c. 2) vardemektir. Asl ında üyeliğ in aç ıkça veya örtülü kabulünde, üye ile sendika

aras ında üyeliğ in sözleşmeyle gerçekleştiğ i söylenebilir. Yeni sistemin buşekilde yürürlüğ e girmesiyle, Noter arac ıl ığ ıyla üyelikte son bulmuş olacakt ır. Bu yenilik, işlemlerin basitleştirilmesi, üye olmay ı zorlaşt ır ıc ı şartlar ın ortadan kald ır ılmas ı anlam ına gelmekle birlikte, yabanc ı kişilerinişçiler ad ına bu yolla internete girip üyelik işlemi yapmalar ı durumundayeni bir sahtecilik furyas ı başlamas ına neden olabilir. Ayr ıca, ülkemizşartlar ında bunu kaç işçinin başarabileceğ i de ayr ı bir sorundur. Bunedenle bu yeni yöntemin başar ıs ı yeni düzenlemeyle uyumlu birelektronik ortam ın kurulmas ına bağ l ıd ır. 9 San ır ız, iletişim teknolojisinin

ulaşt ığ ı aşama bağ lam ında bu çok da zor olmasa gerektir.Yarg ı Yoluyla Kazanım

Eğ er sendika yetkili organ ı kendisine tan ınan 30 günlük süre içinde baş vuruyuaç ıkça reddederse, red karar ın ın kendisine bildirimi (tebliğ ) tarihinden itibaren 30gün içinde, baş vuru sahibi işçinin iş mahkemesinde dava açmas ı mümkündür. Davaaç ıl ır ve iş mahkemesi yapt ığ ı yarg ılamada red karar ın ı hakl ı bulmazsa, iptaledecektir. Mahkemenin vereceğ i karar kesindir, bir üst mahkemede tart ış ım ı mümkün değ ildir. İşte mahkemenin red karar ın ı iptali de kesin olacağ ından, ilgiliişçi bu mahkeme karar ıyla birlikte sendika üyeliğ ini elde etmiş olacakt ır. Bu durumeski yasada da (SenK. 22/3) ve yeni yasada da (STSK. 17/5, c. 3-4) böyledir.Böylesi durumda işçi sendikas ına üyelik, mahkemenin üye olmak isteyen işçi lehine verdiğ i karar ın (yani üyelik baş vurusunun reddi karar ın ın iptali karar ın ın) al ınd ığ ı tarihte kazan ılm ış demektir (STSK. 17/5, c. 4). Fakat karar ın al ınd ığ ı değ il de,herhalde mahkemenin bu yöndeki karar ın ı verdiğ i celsede gerçekleşmiş demektir.

9 Aziz Can Tuncay, “Sendikalara İlişkin Son Kanun Taslağ ın ın Getirdikleri”, Sicil İş Hukuku Dergisi . Mart 2011, Say ı:21, s. 158. Özveri, Sendikal Haklar, 60 vd.

8/18/2019 Ak Yigit

10/50


50

Sendikalar ın Birleşmesi/Kat ılması Yoluyla Üyelik

Bilindiğ i üzere sendikalar ın (ve konfederasyonlar ın) bir başka sendikaya(konfederasyona) kat ılmas ı (STSK. 22/1) yahut birden çok sendikan ın(konfederasyonun) birleşmesi (STSK. 22/2) mümkündür. Böylesi durumlarda

kat ılan/birleşen sendikalar ın (konfederasyonlar ın) tüm hak ve borçlar ı gibi üyeleride başkaca bir işleme gerek kalmadan kendisine kat ıl ınan yahut birleşim sonucuoluşturulan yeni sendikaya (konfederasyona) geçer (STSK. 22/3). İşte bu yol ileüyeliğ in kazan ım ı, ilgili üyenin r ızas ına da bağ l ı değ ildir. Oysa yukar ıda değ inilen ilküç ş ıkta, üyeliğ in kazan ım ında ilgilinin r ızas ı/isteğ i zorunludur. Kendisine kat ıl ınan veya birleşme sonucu oluşturulan yeni sendikan ın bu durumu, kat ılman ın veyabirleşmenin gerçekleştiğ i tarihten itibaren bir ay içerisinde ÇSGB’na bildirmesigerekir(STSK. 22/4). Fakat birleşme 7 kat ılma yoluyla başka sendika üyeliğ inegeçişin (üyeliğ in kazan ım ın ın ) gerçekleşebilmesi, an ılan bildirimin yap ılmas ına bağ l ı

değ ildir. Zira an ı

lan bildirim kurucu değ il, aç ı

klay ı

c ı

niteliğ e sahiptir.İşveren Sendikası Üyeliği

İş veren sendikas ı üyeliğ inin gerçekleşebilmesi için şu şartlar ın sağ lanmas ı zorunludur.

Sen. K. Anlamında İşveren Bulunmal ıd ır

Önceden de söylendiğ i üzere işçiye karş ı iş sözleşmesinin taraf ı olan kişininiş verenliğ inde şüphe yoktur ve yeni yasa iş veren kavram ı konusunda 4857 say ıl ı İşKhükmüne yollama yapt ığ ından (STSK. 2/3), iş verenin “bir iş sözleşmesinedayanarak işçi çal ışt ıran gerçek ve tüzel kişiye veya kişiliğ i olmayan kurum vekuruluşlar”olacağ ı aç ıkt ır( İşK. 2/1). Fakat Yasa bireysel iş hukuku aç ıs ından işçiolan (işletmenin tümünü yöneten) iş veren vekilini de iş veren saym ışt ır (STSK. 2/1-e ve 2/2). O halde gerçek iş veren ile işletmenin tümünü yöneten en üst düzeydekiiş veren vekili iş veren s ıfat ıyla ayn ı işkolundaki bir iş veren sendikas ına(kurucu/normal) üye olabilecektir. Ayr ıca belirtilsin ki iş veren gerçek yahut tüzelkişi10, hatta tüzel kişiliğ i bulunmayan bir kamu kurum ve kuruluşu da olabilir. Buarada iş sözleşmesi d ış ında ücret karş ıl ığ ında iş görüp de adi ortakl ık pay ı olarakemeğ ini koyan ortağ a karş ı diğ er ortaklar; taş ıma-eser, vekalet, yay ın, komisyon

sözleşmesiyle serbest çal ışan kişilere karş ı iş gördürenler de iş veren say ıl ır (STSK.2/2). Bununla birlikte uygulamada, bu son say ılanlar ın sendikalaşma aç ıs ından ciddibir anlam ve öneme sahip olmad ıklar ın ı, yasal bir fanteziden öteye gitmediğ inibelirtelim.

Ehliyet Koşulu Sağ lanmal ıd ır

İşçi sendikas ı üyeliğ i için aç ıkça belli bir yaştan söz eden yasa koyucu nedenseiş veren sendikas ı üyeliğ inde herhangi bir yaş öngörmemiştir. Gerçekten de kanun,herhangi bir yaş s ın ır ı öngörmeden, yasa anlam ında iş veren say ılanlar ın iş veren

10 Schaub, 1602.

8/18/2019 Ak Yigit

11/50


51

sendikas ına üye olacağ ın ı belirtmektedir (STSK. 17/2). Bir ihtimal olarak (eskidönemdeki gibi) STSK. 80’in yapt ığ ı yollama sonucu MK. ve DerK. uyar ınca fiilehliyetinin ve yaş olaraksa ilke baz ında 18 yaş ın arand ığ ı akla gelebilir. Kan ımca tamfiil ehliyetini, ilgilinin bizzat üyeliğ i için aramal ı ve fakat genel ehliyet kurallar ı

çerçevesinde yaş küçüklüğ ü yahut k ıs ıtl ıl ık durumunda kanunî temsilcinin r ızas ıylaüyeliğ in gerçekleşebileceğ ini kabul etmelidir(Schaub, 1602). Hatta, tam ehliyetsizbir iş veren ad ına onun kanunî temsilcisinin üye olabileceğ ini belirtelim. Dolay ıs ıyla18 yaş ın doldurulmas ın ı aramak isabetli gözükmemektedir(Tuncay, 61). Ayr ıcaiş verenin yaş ı küçük de olsa aile d ış ında yaşamas ına veya bir meslek ve sanatlauğ raşmas ına izin verilmişse, bu faaliyet çerçevesinde sendika üyeliğ i için kanunîtemsilcinin ayr ıca olurunu almaya gerek yoktur(Schaub, 1602).

İşyerinin Girdi ğ i İşkolunda Bir Sendikaya Üye Olunabilir

Bu koşul işçi sendikas ına üyelikteki gibidir, yani bir iş veren her bir işyeribak ım ından o işyerinin girdiğ i işkolundaki bir iş veren sendikas ına kurucu veyasonradan üye olabilir. Ayn ı işyeri nedeniyle ayn ı anda ayn ı işkolunda birden çoksendikaya üye olunamaz. Özel kesim iş verenleri bak ım ından bu koşul aynengeçerlidir. Fakat kamu kesimi iş verenleri kendi faaliyetlerinin girdiğ i işkolundaki biriş veren sendikas ına üye olmak zorunda değ ildir. Onlar için iki alternatif sözkonusudur. Şöyle ki, bir kamu iş vereni,

a) Özel kesim iş verenlerinin de üye olduğ u bir iş veren sendikas ına (özel kesimiş veren sendikas ına) üye olabilir. Ama bu durumda sadece kendi faaliyetiningirdiğ i işkolunda kurulu bir iş veren sendikas ına üye olabilecektir. Zira özel

kesim iş veren sendikalar ın ın birden fazla işkolunda faaliyet göstermelerimümkün değ ildir. Sonra özel kesimde bir iş veren de ancak kendi faaliyetiningirdiğ i işkolunda bir sendikaya üye olabilir. Bu ise , iş verenin her bir işyeribak ım ından sözkonusudur.

b) Kamu iş verenleri sendikas ına üye olmak istiyorsa; bu durumda kamuiş verenleri sendikas ı (tüzüğ ünde farkl ı bir hüküm yoksa) tüm işkollar ın ı kapsar biçimde faaliyette bulunabileceğ inden(STSK. 3/2), her işkolundankamu iş verenlerini üye kabul edebilecektir. O halde bir kamu iş vereni, kendifaaliyetinin girdiğ i işkoluna bakmaks ız ın herhangi bir kamu iş verenleri

sendikas ına üye olabilecektir.Bu durum ise özel kesim iş verenleri ve iş veren sendikalar ı karş ıs ında kamukesimi iş verenlerini ve iş veren sendikalar ın ı daha avantajl ı bir konuma sokmaktad ır.

Üyeli ğ in Kazanımı Yollar ından Birisi Gerçekleşmelidir

İş veren sendikas ı üyeliğ inin de kimi özellikleri olmakla birlikte işçi sendikas ındakigibi çeşitli yollarla gerçekleşebileceğ i söylenebilir.

Kuruluşta Üyelik Yolu

T ıpk ı işçi sendikas ındaki gibi iş veren sendikas ın ın kuruluşunda kurucular ın

(kurucular içinde tüzel kişi varsa onu temsil eden gerçek kişinin) ve organlar ın

8/18/2019 Ak Yigit

12/50


52

oluşumuna kadar sendikan ın işlerini yönetmeye yetkili geçici yönetim kurulunuoluşturanlar ın isimlerinin sendika tüzüğ ünde yer almas ı gerekir (STSK. 6/2, 8/k).İşte tüzükte isimleri yer alan bu kişiler, ilgili sendika üyeliğ ini başkaca bir işlemegerek kalmadan böylece kazan ırlar. Görevleri bitse bile böylece edindikleri

üyeliklerinin devam edeceğ ini söyleyebiliriz.Olağ an Yöntem ile Kazanım

İş veren sendikas ı üyeliğ ini kazanman ın olağ an yöntemi, kurulmuş-işleyen birsendika için söz konusu olur. Bu ise 6356 say ıl ı Kanun ile Geç. md. 4 2deöngörülen kurala göre farkl ı zaman dilimlerine göre aşağ ıdaki gibi farkl ı şekildegerçekleşecektir.

a) 07. 11. 2012 den itibaren birinci yılın sonuna kadarki evrede: 6356say ıl ı Kanun, kendisinin yürürlüğ e girdiğ i tarihten itibaren birinci y ıl ınsonuna kadar üyeliğ in kazan ım ında 2821 sy. SenK. 22/5 hükümlerininuygulanacağ ın ı söylemektedir(STSK. Geç. md. 4). 07. 11. 2012 deyürürlüğ e giren bu yasa bak ım ından, yürürlüğ e girdiğ i tarihi izleyenbirinci y ıl ın sonunun ne olduğ u önemlidir ve maalesef pek de başar ıl ı biranlat ıma sahip olduğ unu söylemek biraz tart ışmaya aç ıkt ır. Eğ er bununla07. 11. 2012 den 31. 12. 2012 ye dek geçen süre kastediliyorsa; eski yasalsistemin 01. 01. 2013 den itibaren art ık uygulanmayacağ ı ve yeni yasan ıngetirdiğ i sistemin devreye gireceğ i söylenebilir. Ancak bu deyimin, 07.11. 2012 yi izleyen bir y ıl ın bitimine kadar geçecek zaman dilimidüşünülmüşse; bu kez eski yasa 31. 12. 2013 ‘e dek uygulanacak ve 01.

01. 2014’den başlayaraksa 6356 say ıl ı Kanunun getirdiğ i yeni sistemdevreye girecektir.İşte yeni sistemin (yukar ıda tart ış ılan bir tarihte) yürürlüğ e girmesine dekuygulanacak eski yasal sisteme göre, iş veren sendikas ı üyeliğ inin olağ ankazan ım ı şöyle gerçekleşir; Öyle ki, bir iş veren sendikas ına üye olmakisteyen iş veren, ilgili sendikaya ait 3 adet üye kay ıt fişini doldurupimzalamal ı ve ilgili iş veren sendikas ına vermelidir11. Bundan sonraiş veren sendikas ın ın üye kabulünde yetkili organ ın ın, üye kay ıt fişininsendikaya verildiğ i tarihten itibaren 30 gün içinde karar vermesi gerekir.

Eğ er bu süre içinde ilgili organ olumlu yan ıt verirse “üyeliğ in aç ıkçakabulü”nden, 30 günlük süreyi sessiz geçirmesi durumundaysa “üyeliğ inörtülü kabulü”nden söz edilir (Sen. K. 22/son f ıkra). İşte 2821 sy. yasadöneminde iş veren sendikas ı üyeliğ inin olağ an kazan ım yöntemi budur.

11 Dikkat edilirse, iş veren sendikas ı üyeliğ inin olağ an yolla kazan ım ı için (işçi sendikas ı üyeliğ inden farkl ı olarak) üye kay ıt fişi say ıs ı azd ır ve ayr ıca bunun için Noter tasdikinegerek yoktur. İlgili kimse istiyorsa Noter tasdikli baş vuruda bulunabilir fakat bu durumdabu işlemden her türlü vergi, resim ve harç kesileceğ i gibi Noterin alacağ ı ücrette de indirimsöz konusu değ ildir.

8/18/2019 Ak Yigit

13/50


53

b) Yeni yasal sisteme göre olağan yol ile kazanım: Yukar ıda dilegetirildiğ i üzere, 6356 sy. Kanun’un öngördüğ ü sistem 07. 11. 2012 denitibaren birinci y ıl ın sonunda yürürlüğ e gireceğ inden, yukar ıdakitart ışmada benimsenen ş ıkta belirlenen tarihe göre yeni yasan ın

uygulanacak sistemi şöyledir: Sendikaya üye olmak isteyen bir iş vereninüyeliğ i, ÇSGB’n ın sağ lad ığ ı elektronik baş vuru sistemine göre, e-Devletkap ıs ı üzerinden ilgili sendikaya üyelik baş vurusunda bulunmas ı vesendika tüzüğ ünde belirtilen yetkili organ ın kabulüyle kazan ıl ır(STSK.17/5, c. 1). Eğ er ilgili sendikan ın yetkili organ ı baş vuruyu 30 gün içindeaç ıkça kabul etmişse; buna “üyeliğ in aç ıkça kabulü”, ama 30 günlüksüreyi sessiz geçirmişse de “üyeliğ in örtülü kabulü”(STSK. 17/5, c. 2) var demektir. Asl ında üyeliğ in aç ıkça veya örtülü kabulünde, üye ilesendika aras ında üyeliğ in sözleşmeyle gerçekleştiğ i söylenebilir. Yeni

sistemin bu şekilde yürürlüğ e girmesiyle, Noter arac ı

l ı

ğ ı

yla üyelikte sonbulmuş olacakt ır. Bu yenilik, işlemlerin basitleştirilmesi, üye olmay ı zorlaşt ır ıc ı şartlar ın ortadan kald ır ılmas ı anlam ına gelmekle birlikte,yabanc ı kişilerin işçiler ad ına bu yolla internete girip üyelik işlemiyapmalar ı durumunda yeni bir sahtecilik furyas ı başlamas ına nedenolabilir. Ayr ıca, ülkemiz şartlar ında bunu kaç işçinin başarabileceğ i deayr ı bir sorundur. Bu nedenle bu yeni yöntemin başar ıs ı yenidüzenlemeyle uyumlu bir elektronik ortam ın kurulmas ına bağ l ıd ır.San ır ız, iletişim teknolojisinin ulaşt ığ ı aşama bağ lam ında bu çok da zorolmasa gerektir.

Yarg ısal Yol ile Kazanım

Sendikan ın bizzat kendi varl ığ ın ı korumay ı içeren “kollektif sendika özgürlüğ ü”nünbir gereğ i olarak iş veren sendikas ı, her üyelik baş vurusunu kabul zorunda değ ildir. T ıpk ı işçi sendikas ındaki gibi objektif-hakl ı bir nedeni varsa üyelik baş vurusunureddedebilir. İşte iş veren bu red karar ına karş ı, karar ın ilgiliye tebliğ inden itibaren30 gün içinde İş Mahkemesinde dava açabilir. Eğ er dava aç ıl ır da red karar ın ın iptaliyönünde karar verilirse, üyelik böylece yarg ı karar ıyla ve karar ın verildiğ i andakazan ılm ış olur. Red karar ı hakl ı bulunursa, bu kez üyeliğ in reddi kesinleşir(STSK.

17/5). Bu konuda İş Mahkemesince verilen karar kesindir, üst mahkemeyegötürülemez.

Sendikalar ın Birleşmesi/Kat ılması Yoluyla Kazanım

T ıpk ı işçi sendika (ve konfederasyon) lar ında olduğ u gibi iş veren sendika veyakonfederasyonlar ında da birleşme veya kat ılma olgusu yaşanabilir(STSK. 22/1-2).Bu durumda üyenin isteğ ine bak ılmaks ız ın onun üyeliğ i, kendisine kat ıl ınan yahutbirleşim sonucu oluşan yeni sendikaya/konfederasyona kendiliğ inden geçer (STSK.22/3). Yeniden üyelik fişi doldurumu vs. gündeme gelmez. Ama kendisine kat ıl ınan

veya birleşme sonucu yeni oluşturulan sendikan ı

n bu durumu bir ay içinde

8/18/2019 Ak Yigit

14/50


54

ÇSGB’na bildirmesi gerekir(STSK. 22/4). Bu bildirim, kat ılma/birleşme işlemleri ve böylece üyeliğ in kazan ım ı bak ım ından kurucu değ il, aç ıklay ıc ı niteliğ e sahiptir.

Konfederasyon Üyeliği

İşçi veya iş veren sendikas ı üyeliğ inden farkl ı olarak yasa, (gerek işçi ve gerekseiş veren sendikalar ı ) üst kuruluş diye and ığ ı(STSK. 2/1-f) konfederasyon üyeliğ ininnas ıl gerçekleşeceğ i konusunda da (eski yasadan farkl ı olarak) aç ıkça hükümiçermektedir(STSK. 20). An ılan yasal düzenlemeyi şöylece sunmak mümkündür.

Sen. K. Anlamında Bir Sendika Bulunmal ıd ır

Konfederasyonlar (ister işçi isterse de iş veren konfederasyonu/üst kuruluşu olsun)ancak sendikalarca kurulabilir ve onlara yaln ızca sendikalar üye olabilir(STSK. 2/1-f). Bu yüzden konfederasyon üyeliğ inin ilk koşulu, üye olmak isteyenin STSK.

anlam ında bir “sendika” niteliğ i taş ımas ıd ır. Sendika kavram ı yukar ıda ayr ınt ıl ı biçimde sunulduğ undan burada yinelenmeyecektir. Yaln ız sendikada safl ık ilkesininbir uyarlamas ı olarak “konfederasyonda safl ı k ilkesi” nden söz edilebilir. Bununsonucundaysa, işçi sendikalar ı konfederasyonuna sadece işçi sendikalar ı, iş verensendikalar ı konfederasyonuna ise sadece iş veren sendikalar ı (kurucu veya normal)üye olacakt ır. İşçi ve iş veren sendikalar ın ı birlikte üye kabul eden karma birkonfederasyon, sistemimize yabanc ıd ır.

Bu Sendikanın Usulünce Üyelik Karar ı Alması Gerekir

Konfederasyona üyelik konusunda o sendikan ı

n genel kurulunun bu yönde al ı

nm ı

ş bir karar ın ın varl ığ ı zorunludur(STSK. 20/1, c. 1). Fakat üyelik konusundakikarar ın genel kurul üye/delege tamsay ıs ın ın salt çoğ unluğ unca al ınmas ı zorunludur(STSK. . 13/3). Tüzükte salt çoğ unluğ u aşan bir çoğ unluk (2/3 gibi)öngörülebilir fakat daha düşük bir say ı (1/3 gibi) geçersizdir. Bu söylenenler gerekişçi gerekse iş veren sendikalar ı için aynen geçerlidir.

Konfederasyon Üyeli ğ inin Kazanımı Yollar ından Birisi Gerçekleşmelidir

Yasakoyucu konfederasyon üyeliğ inin kazan ım yollar ın ı pek bir nitelikledüzenlemeyip baz ı hükümler sevketmekle yetinmiştir. Buna göre konfederasyonüyeliğ inin şu görünümlerde kazan ılabileceğ i söylenebilir.

Kuruluşta Üyelik

Konfederasyon kurulurken kurucular ın ve ilk genel kurula kadar konfederasyonuyönetecek geçici yönetim kurulu üyelerinin adlar ı Konfederasyon Tüzüğ ünde yeralacağ ından (STSK. 8/1-ç), bunlar ın üyeliğ inin kuruluş s ıras ında kazan ıld ığ ı söylenebilir. Dikkat edilecek nokta, konfederasyonun organlar ı oluşana kadarkonfederasyonun işlerini yönetecek olan geçici yönetim kurulu üyelerinin(STSK.8/1-k) ilgili üye sendikay ı temsil eden gerçek kişilerden oluşacağ ıd ır.

8/18/2019 Ak Yigit

15/50


55

Konfederasyonlar ın Birleşmesi/Kat ılması Yoluyla Üyelik

Bir konfederasyonun (ayn ı türden) diğ er bir konfederasyona kat ılmas ı yahut (ayn ı türden) diğ er bir/birden çok konfederasyonla birleşerek yeni bir konfederasyonoluşturmas ı mümkündür (STSK. 22/1-2). Bu durumda kat ılan konfederasyonun

üyeleri kendisine kat ıl ınan konfederasyona; birleşmedeyse, birleşen konfederasyon-lar ın üyeleri yeni oluşturulan konfederasyon üyeliğ ine kendiliğ inden geçer (STSK.22/3). Üye sendikan ın buna r ıza göstermemesinin anlam ı yoktur. Konfederasyonlarbelli bir işkolunda kurulamayacağ ı ve faaliyet gösteremeyeceğ i için (STSK. 2/1-f)bunlardaki kat ılman ın/birleşmenin ayn ı işkolundaki konfederasyonlarla olacağ ın ı söylemek isabetli değ ildir12.

Diğ er bir yol olaraksa, konfederasyon kurulduktan sonra üye olmakt ır veyasada öngörülmüştür (STSK. 20/1). Buna göre; üst kuruluş yani konfederasyonüyeliğ i, üyelik ilişkisinin (icap ve kabulden oluşan) sözleşme niteliğ i gereğ i, ilgili

sendika taraf ı

ndan üyelik için konfederasyona baş vurunun ve onun yetkiliorgan ın ın kabulüyle gerçekleşeceğ ini de anlat ır(STSK. 20/1, c. 2). Ancak yasada bubaş vuru için e-Devlet sistemi öngörülmediğ i gibi, Noterden baş vuru dagetirilmemiştir. Ayr ıca, konfederasyonun yetkili organ ın ın bu baş vuruya ne zamanadek olumlu/olumsuz cevap vermesi gerektiğ i belli değ ildir. Yasada düzenlenmeyenbu noktada sendika üyeliğ iyle ilgili kurallar ın k ıyasen (örnekseme yoluyla)uygulanmas ı yerinde olur. Buna göre baş vuru ve 30 günlük sürede kabulün vesürenin sessiz geçirilmesinin, ayr ıca red karar ına karş ı yarg ı yoluyla konfederasyonüyeliğ inin kazan ım ı önerilebilir13. Konfederasyona üyelik halinde bu üyeliğ inkonfederasyon taraf ından bir ay içinde ÇSGB’na bildirilmesi gerekir(STSK. 20/4). Ama bu bildirim kurucu değ il, aç ıklay ıc ı niteliktedir.

Üyelikte Teklik İlkesi

Hukukumuzda gerek işçiler ve gerekse iş verenlerin sendika üyelikleri bağ lam ında“sendika üyeliğ inde teklik” ilkesi geçerlidir. Bunun anlam ı, işçilerin ayn ı iş ilişkisiçerçevesinde “ayn ı anda ayn ı işkolunda bir tek sendikaya üye olabileceğ i”dir.İş verenler bak ım ındansa, bir iş verenin ayn ı işyeri bağ lam ında ayn ı işkolunda ayn ı anda bir tek iş veren sendikas ına üye olabileceğ ini ifade eder. Buna ayk ır ı olarak ,ayn ı iş ilişkisi/işyeri vesilesiyle ayn ı anda ayn ı işkolunda birden çok sendikaya üyelikhalinde ise, sonraki üyelik(ler) geçersizdir (STSK. 17/3). Fakat ayn ı anda farkl ı işkollar ında birden çok sendikaya üyelik mümkün ve geçerli olduğ u gibi, ayn ı andada olsa, farkl ı iş ilişkileri/işyerleri bağ lam ında ayn ı işkolunda birden çok sendikayaüyelik de geçerlidir.

Sendikalar da ayn ı anda birden çok konfederasyona(üst kuruluşa) üye ola-mazlar. Birden çok konfederasyona üyelik halinde (eskisinden farkl ı olarak) sadecesonraki üyelikler geçersizdir (STSK. 20/1, c. 3).

12 Krş. Tuncay, 80.13 Eyrenci, 144. Şahlanan, 209. Tuncay, 80.

8/18/2019 Ak Yigit

16/50


56

Önemli bir husus; üyelikten çekilme bildiriminden sonra bekleme süresiiçinde başka sendikaya üye olunursa, bunlardan hiçbiri geçersiz değ ildir. Sonrakiüyelik, öncekinin bitiminde kazan ıl ır (STSK. 19/3).

Uluslararası

Kuruluşlara ÜyelikGerek işçi ve gerekse iş veren sendikalar ı ve konfederasyonlar ın ın bu alandakiuluslararas ı işçi/iş veren örgütlerine üyelikleri de mümkündür. Ancak ülkemizin bukonuda sanc ıl ı ve değ işken bir evre yaşad ığ ın ı söyleyebiliriz. 2821 say ıl ı Sen. K’n ınilk metninde kimi ağ ır koşullara bağ lanan bu tür üyelik, 4101 say ıl ı Kanun ile1995’de yap ılan değ işiklik sonras ı basit bir hal alm ış ve nihayette ise 6356 sy. Kanunile daha da özgürlükçü bir yap ıya demir atm ışt ır. İşte bu son duruma göre; Türkişçi/iş veren sendikalar ı ve/veya konfederasyonlar ı uluslararas ı işçi-iş verenkuruluşlar ına önceden izin almadan, serbestçe kurucu veya üye olabilir, mevcut

üyelikten çekilebilir, onlarla işbirliğ inde bulunabilir, onlara üye veya temsilcigönderebilir yahut onlar ın temsilcilerini kabul edebilir yahutta yabanc ı ülkelerde d ış temsilcilikler açabilirler(STSK. 21/1). Türk sendika ve konfederasyonlar ı bak ım ından urum böyle ise de, uluslar aras ı işçi ve iş veren kuruluşlar ın ın( sendika ve/veya konfederasyonlar ın ın) Türkiye’de temsilcilik açabilmesi veya üstkuruluşlara 8konfederasyonlara) üye olabilmesi için, D ışişleri bakanl ığ ın ın görüşü ve İçişleri bakanl ığ ın ın izninin al ınmas ı şartt ır(STSK. 21/2). Buna ayk ır ıl ıkhalindeyse, İçişleri Bakanl ığ ı’n ın uluslararas ı kuruluşun Türk üst kuruluşundakiüyeliğ inin iptali, varsa temsilciliğ inin faaliyetinin durdurulmas ı veya kapat ılmas ı için,

kuruluş merkezinin veya temsilciliğ in bulunduğ u yerdeki iş mahkemesinde davaaçmas ı mümkündür(STSK. 21/3). Ayr ıca KKTC’deki işçi ve iş veren örgütleri T. C.’deki konfederasyonlara üye olabilirler (STSK. 21/4). Bunun uluslararas ı kuruluşlara üyelik olduğ unu söylemek zordur.

Türk işçi-iş veren kuruluşlar ın ın uluslararas ı kuruluşlara üyeliğ i ve oradatemsilcilik açmas ı ile Uluslararas ı kuruluşlar ın da Türk işçi-iş veren üst kuruluşlar ınaüyeliğ i veya temsilcilik açmas ın ın nas ıl gerçekleşeceğ i konusunda detayl ı birdüzenleme yoktur. Ancak Türk işçi-iş veren kuruluşlar ın ın uluslar aras ı işçi-iş verenkuruluşlar ına kurucu veya normal üyeliğ i ve üyelikten çekilme konusunda kendigenel kurulunun bu yöndeki karar ı şartt ır(STSK. 11/i). Yasada başka bir organab ırak ılmad ığ ından, uluslararas ı kuruluşlara temsilci göndermek ve d ış temsilcilikaçmak ve işbirliğ i konusunda da yine genel kurul karar ın ı aramak uygundur(STSK.11//k). Sonras ında ise, ilgili uluslararas ı kuruluşa onun öngördüğ ü prosedüre görebaş vurmas ı gerekir. Uluslararas ı kuruluşlara kurucu veya normal biçimde üyelik ileonlardaki üyelikten çekilme konusunda genel kurulun karar yeter say ıs ı üye veyadelege tamsay ıs ın ın salt çoğ unluğ udur(STSK. 13/3, c. 3). Ancak uluslararas ı kuruluşlarla işbirliğ i ve onlarda temsilcilik aç ılmas ı için ayn ı kural değ il, neticede üye veya delege tamsay ıs ın ın ¼ ünden az olmamak üzere, ilgili toplant ıya kat ılanlar ınsalt çoğ unluğ unun oyu gerekli ve yeterlidir. Buna STSK. 13/3, c3 hükmünün

z ıt(karş ıt kavram kan ıt ı yoluyla) yorumundan var ılabilir. Keza ayn ı şey, uluslararas ı

8/18/2019 Ak Yigit

17/50


57

işçi-iş veren kuruluşlar ın ın Türk üst kuruluşlar ına üyeliğ i, üyelikten at ılmas ı, temsilcibulundurmas ı konular ında da geçerli olsa gerektir. Çünkü; yasa koyucu bu olgular ı da bildiğ i halde özel bir çoğ unluk aramamas ı, herhalde unutkanl ıktan değ il, işi genelkurala b ırakma düşüncesinden kaynaklansa gerektir.

Uluslararas ı kuruluşlar ın Türk üst kuruluşlar ına üyeliğ inin, baş vuru üzerineotomatikman gerçekleşeceğ i söylenemez. Herhalde yine ilgili üst kuruluşun bunu30 günlük sürede karara bağ lamas ı ve karar olumsuzsa da, 30 gün içindemahkemeye müracaatla dava sonucuna göre hareket etmek düşünülebilir. Ama tümbunlar yasada sessiz geçilmiş konulard ır, dava yoluyla üyeliğ in, uluslararas ı camiadapek de ş ık düşeceğ i söylenemez.

Üyelikten Doğan Haklar ve BorçlarGerek işçi gerekse iş veren sendikas ı ve konfederasyonu üyeliğ i, üye ile ilgili örgüt(sendika/konfederasyon) aras ındaki ilişkide bir tak ım haklar ve borçlar doğ uran birhukuki ilişkidir. Bunun tüzel kişilik hukuku sözleşmesi veya iltihaki/kat ılmal ı sözleşme olduğ undan söz edilmekle birlikte (Başbuğ :2012, 179) kendine özgü birsözleşmeye dayal ı hukuki ilişki olarak nitelemek uygun düşebilir. Üyelik ilişkisininüye taraf ında ilişkinin kişiye bağ l ı yan ı göze çarpar. Üyelik o kişiye bağ l ıd ır ve onunölümü (veya tüzel kişiyse sona ermesi) halinde üyelik de sona erer. Gerçek kişiişçinin mirasç ılar ına bu üyeliğ in geçmesi mümkün değ ildir. Ayn ı şeyin gerçek kişiiş verenin iş veren sendikas ına üyeliğ i bağ lam ında da düşünümü tart ış ılabilir14 amabir tüzel kişi iş verenin veya işçi-iş veren sendikas ın ın konfederasyona üyeliğ i

bağ lam ında benimsenmesi, somut olaydaki varyasyona bağ l ı ele al ınmal ıd ır. Öyle ki;eğ er tüzel kişi iş veren veya sendika hukuken bir şekilde sona ererek hukukhayat ından çekiliyorsa, onun üyeliğ inin de son bulduğ u söylenebilir. Fakat an ılantüzel kişi iş veren veya sendika kendi tüzel kişiliğ i hukuken sona ermekle birliktebirleşme/kat ılma yahut (iş veren için)devir yollar ından biriyle bir başka tüzel kişide varl ığ ın ı sürdürecekse, böylesi hallerde an ılan kişinin üyeliğ inin de devam ettiğ isonucuna var ılmal ıd ır. Fakat kimi zaman çifte üyelik gibi olgularla karş ılaş ılabilir.Örneğ in diğ erine kat ılan sendika ve kendisine kat ıl ınan sendikan ın ayr ı ayr ı konfederasyonlara üyeliğ inde durum budur. İşte an ılan hukuki ilişkide taraflara

birtak ım haklar ve borçlar doğ ar ve bunlar ı k ısaca şöyle sunabiliriz:Üyelik Haklar ı

Bir üyenin, ilgili kuruluşa (sendikaya/konfederasyona) üyeliğ i nedeniyle sahipolduğ u haklard ır ve şöylece sunulabilir.

Kuruluşun/Örgütün Faaliyet ve Yönetimine Kat ılma Hakk ı

Buna k ısaca “kat ılma hakk ı” (Mittwirkungsrecht) da denilebilir(Schaub, 1603). Bubağ lamda üyenin, ilgili örgütün/kuruluşun genel kurullar ına kat ılma, organlara aday

14 krş. Başbuğ , Üyelik, 180

8/18/2019 Ak Yigit

18/50


58

olma, seçme ve seçilme, (Güven/Ayd ın, 187) oy kullanma, aranan say ıya ulaşarakgenel kurulun olağ anüstü toplant ıya çağ r ılmas ın ı isteme hakk ı vard ır. Kezatoplant ıda gündeme madde koydurman ın da az ınl ık oluşturma yoluylamümkünlüğ ü belirtilmelidir. Üye say ıs ın ın fazlal ığ ı sonucu üyeler değ il delegeler

baz ında toplanma, bu durumu değ iştirmez. Sendika içi demokrasinin iyiişleyebilmesi, üyelerin/delegelerin burada say ılan haklar ın ın eksiksiz tan ınmas ın ı gerektirir. Bu bağ lamda bir üyenin (delegenin) bu konumu devam ettiğ i sürece,genel kurula kat ılmas ı ve oy kullanmas ı engellenemez(STSK. 13/2). Fakat bunusürekli biçimde engellenemez tarz ında anlamak ve sendika içi disiplinin bir gereğ iolarak ( şartlar ı ve süresi tüzükte gösterilmek ve yarg ıya taş ınabilirlik taş ımakkoşuluyla) bir üyenin/delegenin geçici olarak genel kurula kat ılma veseçme/seçilme, oy hakk ı ask ıya al ınabilir. Burada bir disiplin cezas ı olarak ask ıyaalma vard ır. Önemle belirtilsin ki hiçbir üyenin ayr ıcal ıkl ı/üstün yahut birden çok

oy hakk ı

olamaz, her üyenin/delegenin oyu eşittir. Bu durum sadece seçimli genelkurullarda değ il(krş. STSK. 14/1) hepsinde geçerli olmal ıd ır. Aksine, tüzük hükmü ve/veya Genel Kurul karar ı hukuken geçersizdir. Üyenin, örgütün faaliyet veyönetimine kat ılma hakk ın ı maddi bir bedel ödeyerek kullanmas ın ı öngören kural ve kararlar ın hukuken geçersizliğ i düşünülebilir. Ayr ıca sendikan ın faaliyetlerinekat ılma bağ lam ında da toplumsal cinsiyet eşitliğ i dikkate al ınmal ıd ır. 15 Fakatuygulamaya bak ıld ığ ında, örneğ in sendika yönetim kurulu üyeliğ i de dahildir amaözellikle de genel merkez yönetim kurulu başkanl ığ ında (yanl ış hat ırlam ıyorsak)hiçbir kad ın ın bulunmay ış ı, sistemimizin tuhaf ama gerçek bir yan ıd ır. Umar ız,bundan sonra an ılan farkl ıl ık olumlu yönde bir ivme kazan ır ve azalarak kaybolur.Bu çerçevede, mutlaka belli say ıda kad ın üyenin yönetim kurulu başkan ı veya üyesiolacağ ına dair sendika tüzüğ ündeki kay ıtlar ın, üyelerin örgütün yöneticileriniözgürce seçme hakk ıyla da birlikte dikkate al ınarak değ erlendirimi isabetli olur.

Örgütün Tesis ve Faaliyetlerinden Yararlanma Hakk ı

Her üyenin, üyesi olduğ u örgütün (sendika/konfederasyon) kurduğ u (lokanta, otel,kamp, yüzme havuzu, kütüphane, vs. gibi) tesislerden ve tesisi olsun olmas ınsunduğ u (örneğ in gezi, seminer, kurs, yürüyüş, hukuki koruma gibi) etkinliklerdenyararlanma hakk ı da vard ır. 16 Ancak genel olarak eşitlik ilkesi ile toplumsal cinsiyet

eşitliğ i ilkesini zedelememek koşuluyla örgütün bundan yararlanmay ı birs ıraya/düzene bağ lamas ı mümkündür. Toplumsal cinsiyet eşitliğ i bizde yenikullan ılan önemli bir kavram olup, maalesef genelde kad ınlara ve zaman zaman da

15 Bkz. E. Manav , Sendikal Faaliyetlerden Yararlanmada Toplumsal Cinsiyet Eşitliğ i,Sicil /Aral ık 2012, 185-196 (190 vd. Ünlütürk Ulutaş/Pala, Sendikalarda Kad ın Sesi.

Türkiye’de Sendikalar ve Toplumsal Cinsiyet Eşitliğ i, http//www. sosyalhaklar.net/2012/Bildiriler/Unluturkulutas-Pala. pdf, 29316 Schaub, s. 1603. Sendikan ın hukuki koruma sağ layan bir kuruluşla sözleşme yaparakr ızalar ı aranmaks ız ın üyelerin aile hukuku ve konutlar ıyla ilgili hukuki koruma sağ lamayaçal ışmas ı F. Almanya’da yasaya ayk ır ı görülmektedir. ( Schaub, s. 1603)

8/18/2019 Ak Yigit

19/50


59

cinsel eğ ilim farkl ıl ığ ı taş ıyanlarda karş ım ıza ç ıkabilecektir. 17 Ayr ıca an ılan tesis veetkinliklerden yararlanman ın bedava olacağ ı da söylenemez. Eşitlik ilkesine ve diğ eremredici hukuk kurallar ına ayk ır ı olmamak koşuluyla, üyelerden masraf yahut katk ı pay ı biçiminde ödentiler al ınabilir. Bunun üyelik aidat ın ı yüksek tutmak veya onun

yan ında ayr ıca ek bir ödeme olarak al ınmas ı mümkündür (Başbuğ :2012; 180).Üyenin Korunma Hakk ı

Her bir üyenin, üyesi olduğ u kuruluşun yetkili organlar ın ın yasa ve örgüt tüzüğ üneuygun davranmas ın ı isteme hakk ı vard ır. Bu hak, yerine göre bazen mahkemededava açma; bazen örgütün üst organ ına baş vurma (ve sonras ında dava) ve nihayetteeşit işlem görme talebi şeklinde karş ım ıza ç ıkabilir. Örneğ in yönetim kurulu karar ı aleyhine genel kurula baş vurma; yahut yönetim kurulu veya disiplin kurulu karar ı veyahut ta genel kurul karar ı aleyhine dava açma (MK. 83) ve Kuruluşun üyelerikarş ıs ındaki eşit davranma yükümü ile ay ır ımc ıl ık yasağ ına uyma yükümü (STSK.26/2) böyledir18. Ancak buradaki eşitlik ilkesi ve ay ır ımc ıl ık yasağ ı, objektiffarkl ıl ıklara kör bir eşitlik ve ay ır ımc ıl ık yasağ ı olarak alg ılanamaz. 19 Buradayasaklanan olgu, haks ız ay ır ımc ıl ıkt ır. Örneğ in cinsiyete veya dini-felsefi anlay ışagöre farkl ı kurallar uygulamak böyledir. Nitekim yasa kuruluşlar ın, faaliyetlerindetoplumsal cinsiyet eşitliğ ini gözetmelerinden söz etmektedir (STSK. 26/3). Bunakarş ın, objektif biçimde hakl ı görülebilecek noktalarda sergilenen farkl ı tutumuhaks ız ay ır ımc ı bir durum olarak göremeyiz. Örneğ in, sendikada üyeliğ i en az 10 y ılsürenlerin sendikan ın otelinde 2 gün bedava yahut belli bir indirimle konaklayacağ ı karar ına karş ı, bu süreyi doldurmayan bir üyenin itiraz hakk ı olmamal ıd ır.

Üyelik Borçlar ı

Sendika/konfederasyon üyeliğ inin üyeye yüklediğ i kimi yükümler de vard ır. Bunlar ı şöylece s ıralayabiliriz.

Aidat Ödeme Borcu

Sendika (konfederasyon) üyesinin temel bir borcu, ilgili kuruluşa “aidat ödemeyükümü”dür20. Aidat ödeme, yeni yasada dile getirilmese de, t ıpk ı eskisi (SenK.23/1) gibi, ancak faal (faaliyeti durdurulmam ış ) bir kuruluşa karş ı söz konusudur ve

ilgili kuruluşun kollektif sendika özgürlüğ ünü koruyan, onu devaml ı

k ı

lan bir olguolarak görülür. Zira sendika/kuruluş yaşam ın ı, temelde üyelerinden ald ığ ı aidatlarla

17 Bkz. E. Manav , Sendikal Faaliyetlerden Yararlanmada Toplumsal Cinsiyet Eşitliğ i,Sicil/Aral ık 2012, 185-196 190 vd18 Schaub, s. 1603. Yönetim kurulu ve disiplin kurulu kararlar ı icrai (kesin) nitelikte ise,bunlar aleyhine Genel Kurula götürmeden, doğ rudan iptal davas ı aç ılabilir. Süre konusundagenel kural (MK. 83) uygulan ır. (Bu yönde bkz. HGK. 02. 02. 2000, 9-54/43).19 Greve kat ılmayan bir üyeye grev yard ım ı yap ılmamas ı böyledir.20 Schaub, s. 1603, Güven/Aydın, s. 187. Arıcı, Türk Sendika Hukukunda SendikaÜyelerinin Aidat Ödeme Yükümlülüğ ü, Kamu-İş D. Nisan 2000, s. 483-486.

8/18/2019 Ak Yigit

20/50


60

sürdürür. Kald ı ki aidat ödeme borcu, bir kuruluşun faaliyetlerinden yararlanman ınkarş ıl ıks ız olmad ığ ı esas ına da uygundur. K ısacas ı “her nimet bir külfet karş ıl ığ ıd ır”ilkesi burada da uygulama alan ı bulur. Üyelik aidat ı mevcut sistemimizde hukukenfaaliyetini sürdüren her sendikaya/konfederasyona karş ı vard ır ve kan ımca

sendikan ın/konfederasyonun tüzüğ ünde üyeden aidat al ınmayacağ ına dair kuralgetirilip getirilemeyeceğ i ve getirildiğ inde geçerli olup olmayacağ ı, eskisinden farkl ı olarak yeni yasa döneminde tart ışmaya aç ıkt ır. Zira 6356 say ıl ı Kanun, üyelik aidat ı konusunda bir alt veya üst s ın ır getirmemektedir. Bundan hareket edilirse; miktar ın ı özgürce belirlemenin içinde, hiç veya belli sürede aidat al ınmayacağ ı yönündedüzenlemeye gitmenin de bulunduğ u söylenebilir. Buna karş ın ise: kuruluşlar ıngelirlerinden birisinin üyelik aidat ı olmas ı (STSK. 28/1-a) ve üyelik aidat ın ın ayr ıcadüzenlenmesi(STSK. 18) ve hatta kuruluş tüzüklerinde üyelerce ödenecek aidat ileilgili usul ve esaslar ın yer almas ın ın zorunluluğ undan(STSK. 8/1-ğ ) söz eden

hükümler baz al ı

n ı

rsa, üyeden hiç üyelik aidat ı

al ı

nmayacağ ı

yönündeki anlay ı

ş ı

nbiraz zorland ığ ı söylenebilir. Nitekim an ılan yasal düzenleme öğ retide, aidat ın hiçal ınmayabileceğ i değ il de, aidatta tavan ın (üst s ın ır ın)kalkt ığ ı biçimindeyorumlanmaktad ır. 21 Ancak bu durumda da aidat ın alt s ın ır ın ın (taban ın ın) neolacağ ı sorusu akla tak ılmaktad ır.

Tart ışmada benimsenen düşünce ne olursa olsun, üyelik aidat ı al ınmakistendiğ inde, bunun miktar ıyla ilgili olarak yasaca öngörülen bir taban ve tavans ın ır ı art ık yoktur. İlgili kuruluşun tüzüğ ünde gösterilen usul ve esaslara göre, üyelikaidat ın ın miktar ın ın ne olacağ ın ı, o kuruluşun genel kurulu belirler (STSK. 18/1). 22 Aidat miktar ında tavan ın ortadan kalkmas ı biçiminde değ erlendirilen bu yenilik,ilgili kuruluşlar ın genel kurullar ında aidatlar ın keyfi biçimde belirlenebileceğ ikuşkusunu da beraberinde getirmektedir (Tuncay: 2011, 158). Ayr ıca sendikalararas ı rekabette, üyeyi diğ erine kapt ırmamak için daha düşük tutmas ı üye olacak işçiaç ıs ından olumlu gözükse de, neticede sendikalar ve onlar ın sahip olduğ u sendikaözgürlüğ ü bağ lam ında üye kaydetme bak ım ından baz ı olumsuzluklara yol açmas ı damuhtemeldir, denilebilir. Ancak üyelik aidat ında taban ve tavan ın kanunen aç ıkçabelirlenmemesi, ilgili Kuruluş genel kurullar ın ın bu konuda tümden serbestolduklar ı manas ın ı vermez. Örneğ in işçi sendikas ın ın bir üyenin tüm ayl ık kazanc ın ı yahut bir iş veren sendikas ın ın iş verenin o ayki tüm gelirinin üyelik aidat ı olacağ ı

biçimindeki karar ın ın hukuken geçersiz olduğ u ve örgütlenmenin önünde bizzatörgütçe ç ıkar ılm ış bir engel olarak görüleceğ i de aç ıkt ır.

Belirtilsin ki üyelik aidat ı mevcut bir üyelik ilişkisine dayan ır ve üyenin gelirelde etmediğ i, hatta geçici işsiz kald ığ ı evrede bile varl ığ ın ı sürdürür. Ancak ilgiliKuruluşun an ılan evrelerde hiç veya düşük miktarda aidat ödenmesini kararabağ lamas ı da mümkündür (Başbuğ :2012, 180-181).

21 A. K. Sayın, Toplu İş İlişkileri Kanunu Tasar ıs ın ın Getirdikleri, Sicil /Haziran 2012, 71-72. Başbuğ, Üyelik, 18022 http://www2. tbmm. gov. tr/d24/1/1-0567. pdf Erişim Tarihi: 18. 06. 2012.

8/18/2019 Ak Yigit

21/50


61

Üyelik aidat ın ın hangi aral ıklarla al ınacağ ı da yeni yasada sessiz geçilerektüzükte gösterilmek kayd ıyla genel kurul karar ına b ırak ılm ışt ır, denilebilir. Buyüzden istenirse eski dönemdeki gibi aydan aya al ın ır, istenirse de daha farkl ı birperiyot getirilebilir. Aidat ın23 nereye, nas ıl ödeneceğ ine gelince; bunu işçi

sendikas ına üyelik aidat ı bak ım ından bir ayr ımla ele almak gerekir. Şöyle ki;*Eğ er sendika, ilgili üye işçinin çalıştığı iş yerinde/TİS ünitesinde TİSiçin yetkili (herhalde kesin yetkili ) bir sendika ise, buna ödenecek üyelikaidatlar ın ı iş veren, bu sendikan ın yaz ıl ı baş vurusu üzerine üye işçilerin ücretlerindenkaynakta kesinti yöntemiyle kesip en geç 1 ay içinde ilgili işçi sendikas ınaödeyecektir(STSK. 18/2). Kaynaktan kesme yöntemine check-off sistemi dedenilmektedir ( Şakar: 2011, 360. ). An ılan aidat ı kesmeyen veya kesse de vaktindeödemeyen iş veren, ayr ıca bildirim(san ır ım ihtar denmek istenmiş )ilgili sendikayagecikilen süre için, bankalarca uygulanan en yüksek işletme kredisi faizi üzerinden

gecikme faizi de ödemek zorunda kal ı

r (STSK. 18/3). Fakat gerek bu yollakesintinin ve gerekse ödemede gecikmenin gündeme gelebilmesi için, ilgili işçisendikas ın ın oradaki üyelerinin listesini iş verene vermesi ve onlardan üyelikaidat ın ın kesilerek kendisine (veya banka hesab ına) ödenmesini yaz ı l ı olarak talepetmesi zorunludur . İşçi sendikas ın ın o işyerinde TİS için yetkililiğ i ise, ya henüz TİS yapmadan al ınan kesin yetki belgesiyle veya mevcut ve uygulanan bir TİS nintaraf ı olmas ı halinde geçekleşecektir. Mevcut TİS devam ederken bitime en çok 120gün kala yenisi için yetki işlemlerine başlanmas ı ve yetki al ınmas ı (hatta TİSyap ılmas ı bile ) mümkün olduğ undan (STSK. 35/4), böylesi hallerde ayn ı anda ikiayr ı işçi sendikas ın ın kaynakta kesinti yöntemiyle aidat toplanmas ın ı işletmesimümkündür.

*Buna karş ın sendika TİS taraf ı değilse ve TİS yetkisine de sahipbulunmuyorsa, ona ödenecek üyelik aidat ın ın (TBK. Md. 89/I’den hareketle)belirtilen sürede sendikaya götürülerek veya sendikan ın bildirdiğ i banka hesab ınayat ır ılarak bizzat üye taraf ından ödenmesi beklenir. Bu tür işçilerin aidat ı ödemedegecikmeleri durumunda sendikaya ödeyecekleri gecikme faizi, 3095 say ıl ı Kanun ve TBK md. 120 uyar ınca belirlenir24. Üye işçilerden işçilerin ücretlerinden üyelikaidat ı d ış ında bir aidat al ınacağ ına dair sendika tüzüğ üne hüküm konulamaz.Konulursa geçersizdir. Ayn ı şey bu yöndeki genel kurul kararlar ı için de geçerlidir.

Fakat uygulamada karş ılaş ılmamakla birlikte, üye isterse sendikaya kendiliğ indenekstra bir ödeme yapabilir.

İş verenlerin iş veren sendikasına ödeyecekleri aylık üyelik aidatı konusunda da yeni yasa, eskisinden farkl ı olarak ilgili kuruluşu serbestb ırakmaktad ır. İlgili iş veren kuruluşu tüzüğ ünde esas ve usullerini belirtmekkoşuluyla üyelerinden alacağ ı üyelik aidat ın ın kuruluşun genel kurulunca

23 Bir ayl ık süreyi k ısaltan anlaşmalar üyeyi s ık ınt ıya sokabileceğ inden geçerli değ ildir. Fakatistenirse daha uzun bir periyotta (örneğ in 40 günde bir) ödeneceğ i tüzükte öngörülebilir vegeçerlidir.24 Bu şekilde bkz. 9. HD. 31. 01. 2001, 17244/1577.

8/18/2019 Ak Yigit

22/50


62

belirlenmesi gerekir. Miktar ı ve ödeme periyotu konusunda işçi sendikas ına üyelikaidat ıyla ilgili yukar ıda söylenenler burada da geçerlidir. Yani bir taban ve tavanyoktur. Bununla birlikte, hiç aidat al ınmayacağ ına ilişkin hükmün geçersiz olupolmayacağ ı tart ış ıl ır. Bu aidat ın üye iş verence ilgili sendikaya bizzat yahut onun

ad ına aç ılm ış hesaba yat ırma yoluyla ödenmesi gerekir. Ödemenin nas ılyap ılacağ ın ın sendika tüzüğ ünde gösterilmesi uygun olur. İş verenin, iş verensendikas ına üyelik aidat ın ı ödemede gecikmesi halinde işletme kredisi faizi değ il,genel temerrüt faizi uygulan ır25.

Genel olarak kuruluş kavram ına giren üst örgüt konfederasyona(STSK. 2/1-g) üyelik aidat ı ödenip ödenmeyeceğ i ve miktar ı konusunda da ayr ıks ı birdüzenleme bulunmad ığ ından yukar ıda söylenenler aynen geçerlidir(STSK. 18/1 ve4). Demek ki, ilgili konfederasyon tüzüğ ünde belirtmek koşuluyla üyelerdenal ınacak üyelik aidat ın ın miktar ın ın genel kurul taraf ından saptanmas ı

gerekir(STSK. 18/1). Şüphesiz bu belirlemede aidat ı

n ödenme zaman ı

ve yeri ilebiçimi de yasada saptanabilir. Konfederasyona üyelik aidat ı al ın ıp al ınmayacağ ı konusunda da yukar ıda dile getirilen tart ışmalar geçerlidir. Konfederasyonlaraödenecek üyelik aidatlar ın ın tespit şekli ve yönteminin konfederasyon tüzüğ ündeyer alacağ ı belirtilmektedir (STSK. 8/1-ğ ). O halde tart ışmada benimsenendüşünceye göre, konfederasyona da üyelik aidat ı ödenecektir ve fakat bununmiktar ı ile ödenmesi usulünün konfederasyon tüzüğ ünde gösterilmesi gerekecektir.Şüphesiz, bunun da, faaliyeti durdurulmayan bir konfederasyona ödenmesi vemiktar olaraksa sendikan ın kendi toplad ığ ı üyelik aidat ın ı elinden alma sonucudoğ urmamas ı gerekir. Aidat ın ı ödemeyen üyeye karş ı ilgili sendika/konfederasyontaraf ından dava aç ılabilir (Schaub, 1603) ve davan ın iş mahkemesinde görülmesigerekir (STSK. 79). Orada iş mahkemesi yoksa bu iş için görevlendirilmiş AsliyeHukuk Mahkemesi İş mahkemesi s ıfat ıyla bu davay ı görür ( İş Mah. K. 1). Ancak iş mahkemesinin hangi yerdeki (yetkili) iş mahkemesi olacağ ında, genel kural ın(HMK. md. 2) m ı yoksa İş Mah. K. 5’deki kural ın m ı uygulanacağ ı üzerinde duru-labilir.

Örgüt/Kuruluşun Düzenine Uyma Borcu

Sendika ve konfederasyonun, üyelerinden ayr ı ve bağ ıms ız kişiliğ i ile örgütü ve

işleyiş yap ıs ı, bilhassa tüzükleri kanal ıyla orada bir düzenin kurulmas ın ı gerektirir.Bu düzen bir yandan tüm üyelerin ortak yarar ına, diğ er yandansa örgütün kişisel

25 Bu doğ rultudaki bir Yarg ıtay karar ına göre de “Hüküm altına alınacak alacak için2821 sy. SenK. 61. maddesinde öngörülen “bankalarca işletme kredilerine uygulananen yüksek faiz”in uygulanması, yani yürütülmesi hatalıdır. Gerçekten anılan maddebaşlığında da vurgulandığı üzere “işçi sendikalarına aidat kesilmesi konusunailişkindir. Madde işçilerin aidatlarına ilişkin olduğu için benzetme yoluyla iş verensendikaları aidatlarına uygulanması mümkün değildir. Bu durumda genelhükümler uyarınca yasal faiz yürütülmekle yetinilmelidir”. (9. HD. 31. 01. 2001,17244/1577).

8/18/2019 Ak Yigit

23/50


63

ç ıkar ına hizmet eder. İşte ona kat ılan her üyenin, yasal çerçevede saptanm ış buörgütsel düzene yahut bir başka deyişle kollektif düzene uymas ı, onu bozmamas ı gerekir. Eğ er üyenin an ılan düzeni bozucu tutumuyla karş ılaş ıl ırsa,sendika/konfederasyon, bu düzeni bozan davran ışa karş ı ilgili üyeye yapt ır ım

uygulama imkan ına sahiptir. Örgütün, üyelerine karş ı bir savunma olanağ ı diyeniteleyebileceğ imiz söz konusu yapt ır ımlar, disiplin yapt ır ımlar ıd ır. Hangi tutum vedavran ışa karş ı hangi disiplin yapt ır ım ın ın (cezas ın ın) uygulanacağ ı, ilgili örgütüntüzüğ ünde gösterilir. Bu bağ lamda ceza hukukunun “kanunsuz suç, kanunsuz cezaolmaz” prensibinin sendikal düzene “tüzüksüz disiplin suçu, tüzüksüz disiplincezas ı olmaz” biçiminde yans ıd ığ ı söylenebilir26. Söz konusu disiplin cezalar ın ınuyarmadan başlay ıp üyelikten geçici ç ıkarma ve hatta tamamen ç ıkarmaya kadaruzand ığ ı görülür. Herhangi bir üyeye karş ı disiplin tedbiri uygulanmadan evvel okişiye demokratik kurallar çerçevesinde kendini savunma hakk ı tan ınmal ıd ır. Ayr ıca

disiplin hükümlerinin uygulanmas ı

nda eşitlik ilkesinin ihlal edilmemesi27

de aran ı

r.Zira sendikalar demokrasi esaslar ına göre işlemek zorundad ırlar (AY. 51). Şüphesizhukuka/tüzüğ e ayk ır ı yapt ır ıma karş ı ilgili üyenin dava hakk ı mevcuttur.

Üyenin örgüt/kuruluş düzenine uyma borcunun sadece mevcut düzeni ihlaletmemeyi değ il, harfiyen işleyen bir düzende bile örgütün kollektif amac ın ıngerçekleştirilmesi ve yay ılmas ı için aktif baz ı faaliyetlerde bulunma yükümü degetirdiğ i söylenir28. Örneğ in, sendikan ın ald ığ ı grev karar ına uymayan/kat ılmayanbir üyenin bu tutumunun onun bireysel hakk ı olmakla birlikte, ortak düzenibozduğ u kabul edilir. İşçinin greve kat ılmama/kat ıl ıp da vazgeçme özgürlüğ ünün varl ığ ı dahi, bu noktada ona disiplin cezas ı uygulanmas ına mani olamaz29. Keza birkimsenin belli bir sendikadaki üyeliğ i devam ederken bu üyeliğ e yol açan iş ilişkisibağ lam ında bir başka sendika lehinde propaganda yapmas ı, örgütün amac ın ı geliştirme yükümüne ayk ır ıl ık oluşturur. Sonuçta ise üyelikten ç ıkar ılma ve/veyatazminat yapt ır ım ın ın gündeme gelmesine yol açabilir (Schaub, 1603). Ancak üye okuruluşun üyeliğ inden ç ıkma bildiriminde bulunduktan sonra, bekleme süresiiçinde, ayn ı iş ilişkisi nedeniyle ayn ı işkolunda bir başka sendikaya üyelik vs.durumunda ayn ı sonucun geçerlilik taş ıy ıp taş ımayacağ ı tart ış ılabilir niteliktedir.Kan ımca, bunda hukuka ayk ır ıl ık yoktur(STSK. 19/3).

Üyenin sahip olduğ u (girdiğ i) sözleşme bağ ıtlar ın ı üyesi olduğ u kuruluşun

(sendikan ın/konfederasyonun) üyelerine bildirme yükümü gibi, akdî ilişkiye girdiğ i

26 Şahlanan, 205. Demir, 134.27 Sendikan ın üyelerine eşit davranma yükümü konusunda bkz. Schaub, 1603.28 Buna, üyenin ait olduğ u örgütü (sendika veya konfederasyonu) geliştirme yükümü(Förderungspflicht) ad ı verilir. ( Schaub, 1602).29 Üyelerin örgüt düzenine uyma, onu geliştirme yükümü karş ıs ında üyelerin, onunfaaliyetinden vs. yararlanma hakk ı vard ır. Keza sendika tüzüğ ünde, greve kat ılan üyeleregrev yard ım ı (Streikunterstützung); lokavta giden üye iş verenlere ise lokavt yard ım ı (Aussperrungsunterstützung) yap ılmas ı öngörülebilir.

8/18/2019 Ak Yigit

24/50


64

kimselere bu üyeliğ ini bildirme yükümünün bulunup bulunmad ığ ı da tart ışmal ıd ır30.Kural olarak böyle bir aç ıklama yükümünün bulunmad ığ ı kan ıs ınday ız.

Sendika Üyeliğinin Sona Ermesi-Askı-Devam Halleri

6356 say ıl ı Kanun incelendiğ inde, normalde tereddüt doğ uracak kimi noktalardahükümler getirilerek baz ı hallerde üyeliğ in son bulduğ u, baz ılar ında son bulmay ıpask ıda kald ığ ı, kimi durumlardaysa ask ıya bile uğ ramadan varl ığ ın ı devamettirdiğ inin belirtildiğ i görülür(STSK. 19). Biz bunlar ı “üyeliğ i sona erdiren haller” ve “üyeliğ i sona erdirmeyen haller” diye iki ayr ı başl ık alt ında ele alman ın yararl ı olacağ ın ı düşünüyoruz.

Üyeli ğ i Sona Erdiren Haller

Sendika üyeliğ i, doğ as ı gereğ i sürekli bir hukuki ilişkidir ama bu, onun ebediyen

devam edeceğ i anlam ı

na gelmez. Bir şekilde son bulana dek varl ı

ğ ı

n ı

sürdüreceğ inianlat ır. Nitekim, mevcut sistemimizde, sendika üyeliğ inin sona ermesi aşağ ıdasunulacağ ı üzere, değ işik şekillerde karş ım ıza ç ıkar.

Üyeli ğ in Kendili ğ inden Son Bulması

Üyelik ilişkisi üyenin kişiliğ ine bağ l ı bir hukukî ilişkidir ve bu yüzden gerçek kişiüyenin ölümü, yitikliğ i, ay ırt etme gücünün sürekli kayb ı olgular ı, üyeliğ i, başkacabir şeye gerek kalmadan sona erdirir. Ay ırt etme gücünün geçici kayb ı üyeliğ i sonaerdirmese de, bu sürede üyelik hak ve borçlar ın ın işlemeyeceğ i kabul edilmelidir. Tüzel kişinin iş veren sendikas ı üyeliğ i ve (işçi-iş veren fark etmez) konfederasyon

üyeliğ i, üye tüzel kişinin son bulmas ı (fesih-infisah) ile de sona erer. Keza kendisineüye olunan sendikan ın (veya konfederasyonun) tüzel kişiliğ inin kayb ı da ona üyeliğ isona erdirir. İşçinin veya iş verenin bu üyeliğ e vesile olan faaliyet gösterdiğ i işkolunudeğ iştirmesi de o işkolundaki üyeliğ i sona erdirir(STSK. 19/7). Ayr ıca işçi s ıfat ın ınkesin yitiriminin de üyeliğ i sona erdirdiğ i benimsenir (Başbuğ :2012, 182). İşçininbağ l ı olduğ u sosyal güvenlik kuruluşundan emeklilik/yaşl ıl ık/malûllük ayl ığ ı yahuttoptan ödeme alarak işten ayr ılmas ı, kural olarak böyledir(STSK. 19/6, c. 1)31.Fakat işçinin emekliyken (sosyal güvenlik destek primi ödeyerek veya

30 Fazlas ı için bkz. Rüthers, Pflicht zur Offenbarung der Gewerkschaftszugehörigkeit, BB1966, 824.31 Bunu doğ rulayan bir karara göre de “Dosyadaki bilgi ve belgelere göre davacı işçinindavanın açılmasından önce emekli olduğu anlaşılmaktadır. 2821 sayılı SendikalarKanununun 25. maddesinin son f ıkrası uyarınca emekli olan işçinin sendika üyeliğisona erer. Davacı işçinin emeklilikten sonra çalıştığı da iddia edilmiş değildir.Böyle olunca sendikanın işçiyi temsilen dava açma yetkisi bulunmamaktadır. Bu

yön dikkate alınarak davanın usulden reddine karar verilmesi gerekirken işinesasına girilerek red kararı verilmesi hatalıdır. Ne var ki sonuç itibariyle doğruolduğundan kararın onanması gerekmiştir”. (9. HD. 09. 10. 2000, 15430/13221) Ayn ı yönde bkz. 9. HD. 16. 09. 1999, 14446/13694 ve HGK. 29. 03. 2000, 9-713/222.

8/18/2019 Ak Yigit

25/50


65

kaçak)çal ışmaya devam ı durumunda işçi sendikas ına üyeliğ i varl ığ ın ı sürdürür(STSK. 19/6, c. 2). İşçi olarak çal ış ırken (hizmet sözleşmesi devamederken) emekli olan işçilerin durumu böyledir. Buna karş ın, iş sözleşmesiniyöneticilik nedeniyle sonland ır ıp işten ayr ılarak sendika/şube veya konfederasyon

yöneticiliğ ine giden ve bu görevi s ıras ında sosyal güvenlik kuruluşundanyaşl ıl ık/emeklilik/malûllük ayl ığ ı veya toptan ödeme alan kimsenin (yöneticinin)hem yöneticiliğ i ve hem de üyeliğ i devam eder. Yeniden seçilme halinde de durumayn ıd ır (STSK. 19/6, c. 2). Fakat yeni yasal sistemde işçi kuruluşu yöneticiliğ ineseçilen işçinin

ak yigit

Documents