ajanslar olgusu, “küreselle menin aktörleri konut ... · ajansi iŞiĞinda bÖlgesel...

02dosya

Ajanslar olgusu, “küreselle menin aktörleriirketler mi devletler mi” tartışmasının

gereksizliğini bir kez daha göstermiş olmaözelliği taşımaktadır. Rol üstlenen aktörünkimi zaman şirket kimi zaman AB ya daJaponya ya da ABD gibi devlet olmasının birönemi yoktur. Gelişmiş ülkelerin yönetimleriile merkezleri buralarda olan dünya tekelleribirlikte hareketlerini sürdürmek

şş

tedirler.

4

TMMOB M MARLAR ODASI ANKARA UBESİ Ş İ

11

Konut ihtiyacının yeri, niteliği ve niceliğiaraştırılmadan ortaya atılan konut ihtiyacınailişkin (hedef gurupların niteliğ ve mekandanbağımsız şekilde) dudak uçurtan rakamlarlasanal bir piyasa oluşturul aya çalışılmış,medyanın yoğun olarak içinde yer aldığı buoyunun finansmanı için vatandaşınbirikimine göz dikilmiştir. oyunun adı“mortgage”dır.

i

m

Bu

35

Kentsel dönüşüm sürecinde coğrafisınırlar, fiziksel mekan, sosyal pratiklerlebirlikte şekillenir. Günümüzde kentlerinözellikle metropollerin dönüşmesiyalnızca yerel ve ulusal güçlerin değilküresel ekonomik ağın ve uluslararasıetmenlerin sonucunda olmaktadır.

kentsel dönüsüm tartısmaları-2

AJANSLAR SİSTEMİ ÜZERİNE: MERKEZİ YATIRIM DESTEKAJANSI IŞIĞINDA BÖLGESEL 'KALKINMA' AJANSLARI 4

ANKARA’NIN DÖNÜŞEN YÜZÜ: GECEKONDUDANGECE İNİUM’ACONDOM

20

GECEKONDU DÖNÜ ÜM/YENİLEME PROJELERİUYGULAMA ALANLARI VE UYGULAMA SÜREÇLERİ

Ş 28

35KENTSEL DÖNÜŞÜM SÜRECİNDE FARKLILAŞAN KİMLİKDEĞERLERİ: YILDIZ HİLAL 6. CADDE ÖRNEĞİNDE KENTSELKİMLİĞİN SORGULANMASI

43BİR KENTSEL/YAPISAL DÖNÜ ÜM HAYALİ/HAYALKIRIKLIĞIŞ

47NEOLİBERAL KENTİN KENTSEL DÖNÜŞÜMPOLİTİKALARINDA KÜLTÜREL MEKANLAR

55öğrenci projeleriKENTSEL DÖNÜŞÜM: ATÖLYE ÇALIŞMALARI

KENTSEL DÖNÜŞÜMÜN FİNANSAL ARACI OLARAK“MORTGAGE” 11

64öğrenci projeleriBOCHUM ÜZERİNDE GÖKYÜZÜ Atölye

BÜLTEN 42 / AĞUSTOS 2006

TMMOB M MARLAR ODASI ANKARA UBESİ Ş İKONUR SOKAK 4/3 KIZILAY ANKARA

Bugün neredeyse herkes tarafından ortaklaşa kabul edilen, kentlerin geleceği ile ilgilien önemli konu başlıkları, merkezi alanların çöküşü kirlilik, kimlik kaybı, bozulma,vb. konulardır. Bu sorunların çözümü ancak

ortak çabasıyla gerçekleş Bugünlerdemimarlık ortamında yaşanan hızlı ritm herkesin ortama katılma zorunluluğunu birkez daha gündeme getirmiştir, ni oluşturan mimarlık, kendisinineredeyse geçen yüzyılın başından beri konutla var etmeye çalışmış, ama ne yazıkyıkılışı yine konut aracılığı ile olmuştur. Mimarlığın gündelik bir tüketim malı gibialgılanması pek çok ülkede olduğu gibi ülkemizde tartışmayı koruyalımmı?, yıkalım mı?, yerli abancı mı? sadeliğine indirgemiş, gerçek ilericiprojeksiyonlar neredeyse unutulmuş, her zaman olduğu gibi bu sığ, biçimci, geçicive günübirlik olan yine galip gelmiştir.

sakinliğindeoluşunu izlediğimiz gibi, ülkemizde de süreç içinde önemli bir rant

alanına dönüşen gecekondu yıkım meydan savaşları nı izlemekteyiz. Artık kentmerkezlerinde kalan alanı, korunması gereken sit yeşilalan demeden adı kentsel dönüşüm gibi çok yüzlü bir maskenin altına saklanmış, yıksonra daha çok yap mantığı bir başka deyişle çok yapmak için daha da çok yıkmantığı lendirmiştir.

, önemli kırılma noktası oluşturacaktartışmaları geleceğe taşımak ve eleştirel bir ortam yaratmak amacıylailk iki dosyası “kentsel dönüşüm” tartışmalarına ayrılmıştır. İbağlamda özellikle konut konusunu tartışmayıhedeflemiştir. Umuyoruz kullanıcı katılımı' tartışmalarıdosyalardan birini oluşturacaktır.

bağlamda dosya içinde genel anlamda, B üler'in yazısı önce bölge kalkınmaajansları yasasını sonra merkezi ajansın ortaya çıkış sürecini ele alarak, ajanslarsistemi sorununun başlıca boyutlarını ın çevirisiyle

Neoliberal Kentin Kentsel Dönüşüm Politikalarında Kültür” başlıklı yazısı Kültürel Coğrafyasının mekanın

dönüşümündeki katkısını ortaya koyarken, bir güç aracı

Bu daha üst ölçekli yaklaşımlar yanında G. Erten İstanbul kenti özelinde2004 yılından sonr planlama sürecini açı

dönüşümlerine ışık tutuyor Gecekondu alanlarının dönüşümü ile ilgiliuygulama süreçleri, özellikle TOKİ'nin bu alandaki çalışmaları yasal çerçevemetotları G. Deliktaş’ın çalışmasında Bugüne damgasını vuran 58 ve59. hükümetler döneminde, özelikle mortgage yasasının gündelik yaşamımızıyönlendirdiği söylenebilir. Bu yasanın kimin için geldiğini sorgulayan

,sürdürülebilir planlama ve yönetim

sürecinde yer alan bütün aktörlerin tirilebilir.

Bu ortak rollerden biriki

daneredeyse,

mi?, y

Son günlerde, televizyonlarda, bir dizi , Irak, Filistin ve Lübnankentlerinin yok ,

'gecekondu, otopark, pazar ,

,her kesimden rantiyecinin ilgisini bu alanlara yön

Zaman içinde bu dönemi, belgelemek,bültenimizin

lk dosya kentsel, ikinci dosya mimari ölçekte

ki eksik kalan ‘ gelecek

Bu . G ,,

irdeliyor. A. Alpan' J. I. S.Clemente'nin “ relMekanla Anglosakson ,

kültürel olarak bunuBarselona üzerinden gösteriyor.

aki yasal düzenlemelerin, klayarak kentingelecekteki .

veortaya konuyor.

niçin ve

,

Dosya Editörü Hakan Sağlam GÜMMF

TMMOB Mimarlar Odası Ankara ubesi AdınaSahibi ve Yazı İ leri Müdürü

YAYIN BİRİMİ

Şş

Nimet Özgönül

Emel Akın, Kadri Atabaş,Bülent Batuman, Nuray Bayraktar,

Namık Erkal, Serpil Özaloğlu,Ebabekir Özmert, Mehmet Saner

Yay na Haz rlayan

Grafik Tasar m

Konur Sokak No: 4/3 K z lay AnkaraTelefon: 0 312 417 86 65

Faks: 0 312 417 18 04e-posta: [email protected]

http://www.mimarlarodasiankara.org

ı ı

ı

ı ı

Deniz Aygün, Esin Soydemir

Harman aner ÇakmakŞ

BaskıMatsa Bas meviı

TMMOB Mimarlar Odas Ankara ubesi Bültenieki olarak iki ayda bir yay mlanmaktad r.

Burada yer alan yaz lar n içeri inin sorumlulu u yazar na aittir.Kaynak gösterilmek ko uluyla al nt yap labilir.

ı Şı ı

ı ı ğ ğ ış ı ı ı

dosya

çalışmasında M. Bayram sosyal ve ekonomik kökenli birsorun olarak ele alı

nut geleneğimiz olmasına karşın ülkemizdeki konutsorunu karşısında sessiz kalmak, her kenti çevreleyen gecekonduları görmezdengelmek politikacılardan başlayıp tüm aydın kesimlere bulaşan bir hastalık halinedönüşmesini Ankara'da Kentsel Dönüşüm: Gecekondudan Gecekondumi ium'abaşlıklı çalışmada tartışılıyor. Nedense görmeyince yok sanıyoruz, görünce deyıkıyoruz zaten yıkmakla da kalmıyoruz, bölge insanını bir günde varlıklı statüsüneoturtuyoruz..

Uygulama ölçeğinde Uludağ ve C. Özer çalışmalarında, kentsel dönüşüm sürecinive sonuçlarını değerlendirebilmek için sosyal ve mekansal süreçlerin bir arada elealınması gerektiğini vurgul değişen kimlik değerlerinin,mimari çevrenin kalitesi, estetik değerler ve yerleşik kentsel kimliğin oluşmasıbağlamında sorgulanması gerektiğini belirterek eleştirel bakışla Ankara'dan YıldızHilal eki dönüşümü

ir diğer çalışma içinde olduğumuz günlerde gündemi tutmuş olan AnkaraHavagazı Fabrikası hakkındadır. Maltepe Pazarının Çankaya Belediyesi tarafındanyıkılmasının ardından, Büyükşehir Belediye Başkanının (sözde) mağdurlara,Danıştay ın yıkılamaz kararına rağmen yıktığı Ankara Havagazı Fabrikası alanını

pazar alanı olarak sunması, bir kez daha bize Türkiye'dekent, mimarlık gibi konularda ne yazık ki kentsel bilinç, toplumsal bellek ve kültürelkimlik gibi değerleri geliştiremediğimizi göstermiştir. E. Boyacıoğlu, HavagazıFabrikası anısına, Fabrika yapısını ve yakın çevresini konut bağlamında ele2004 yılında gerçekleştirilmiş uluslararası kentsel dönüşüm çalıştayını ele alıyor.

Dosyada yer alan diğer kentsel dönüşüm öğrenci çalışmaları ise iki örnekleaktarılıyor İlki ity” temalı uluslararası çalıştay

imarlık de hazırlanan dönemçalışmaları. Her iki çalışma da kentsel dönüşüm ağırlıklı stüdyo yaklaşımlarınıaktarıyor. stüdyolarda tartışılan çoğu kezyayınlanmayan önemli bir birikimi bizlere aktarıyor.

Kentsel-mimari ölçekte bugün sormaya devam ettiğimiz sorular yüzyılın ortasındanberi tartışılmaktadır. 1957 yılında durumcuların sözcülerinden Debord'un açıkladığıgibi “bütünsel kent planlamasının tanımı önce sanatların ve teknolojilerintümünün ortaklaşa güçler olarak bütünleşmiş bir çevre komisyonuna uygulanmasıyla,.. dahası, bütünsel kent planlamasının dinamikliği, diğer bir değişle yaşam biçimi vedavranışlarla sıkı ilişkisi içinde, ... s her şeyin indirgendiği konut değil,arkitektonik yapılar bütünü yani çevreyi ya

ştirilmesiyle mimarlığın heyecan verici biçimleryerine heyecan verici durumları ke

özellikle mortgage süreciniyor.

Tarihsel süreçte önemli bir ko

n

, Z.

uyorlar. Bu süreç içerisinde

, birbölgesind örnekliyorlar.

B da

' ,ikinci bir darbe olarak, yeni

,

alan,

,. Almanya'dan “Backside of the C ,

ikincisi ise yurt içinden G.Ü. M Bölümü Atölye1'

Kentsel ve mimari ölçekte sorular

sorun

onunda olarakda birbiri üzerine binen bir dizi çevreyi

belirleyen, bütün etkenlerin birle …ndine konu alarak ilerlemesiyle” cevaplanabilir.

.

1

1Metnin tamamı için bkz. 20. yüzyıl Mimarisinde Şevki Vanlı MimarlıkVakfı Yayınları, 1991

Ulrich Conrads. “ Program ve Manifestolar”

iktidarda bulunan üçlü koalisyon hükümeti bir BakanlarKurulu kararı çıkarmış ve şimdiki yasanın idarelerikurduğu bölgeleri belirleyip ilan etmişti. SözkonusuBakanlar Kurulu kararnamesine göre bunlar “istatistikamaçlı bölge birimleri”ydi; kararnamede bu alanlardabir idari yapılanmaya gidilip gidilmeyeceği konusundaherhangi bir şey söylenmiyordu.

nin AB isteği olduğubiliniyordu. 2001 tarihli “yol haritasında”, yani resmiadıyla Türkiye Katılım Ortaklığı Belgesi'nde konu açıkçabelirtilmişti. İsteğin yerine getirilmesini sağlayançalışmalar Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığıtarafından yerine getirilmişti. 2003 tarihli yol haritası bukonuyu yinelemiş, “bölgesel kalkınma için idarikapasitenin güçlendirilmesi”ni istemişti. 5449 sayılıyasa, işte bu “kapasite güçlendirme” isteğinin somutsonucu olarak doğmuştur.

u kurumlar neden kurulmalı? diye sorulduğunda,yetkililer genellikle “kurmazsak AB fonlarındanyararlanamayız” yanıtı vermişlerdir. AB'den alınacağıtasarlanan fonların üçte birini alıp kullanmanın koşulu,bu birimleri kurmaktır. Sözkonusu fonlar “hibe”dir. Birbaşka deyişle tamamen AB kaynağıdır; mali olarakTürkiye'ye hiçbir yükü yoktur. Böylesine uygun“bedava” bir kaynağı alıp almama üzerine tartışmayapmak, çoğu kişiye göre “akılsızlık” olarakgörüldüğünden, hiç hoş karşılanmamıştır.

parayı”, hibeyi almanın iki koşuluvardır: Birincisi, hibeyi kullanabilmek için AB'ye bir“proje sunmak ve bunun AB tarafından kabul edilmesi”gerekmektedir. İkincisi, proje bedelinin %30'ununTürkiye tarafından karşılanması Kısacası,bu para, AB isteklerinin, maliyetin yüzde 30'uTürkiye'den karşılanarak yerine getirilmemekanizmasından başka birşey değildir. Hibe, enyüksek maliyeti yaratmaktadır: Yapılacak işlere veönceliklere karar verme gücü, Brüksel memurlarına terkedilmektedir. Bunların “evet” dedikleri işler yapılmayabaşlanmakta, “hayır” dedikleri ise bir yanabırakılmaktadır. Bu özelliği nedeniyle “hibe”, en pahalıkrediden daha pahalı bir araçtır.

Peki bu para ne büyüklükte bir miktardır? Öngörülen vegerçekleşen rakamlar, bir yılın içinde yarım milyaryüroyu bulmayan toplamlardır. Örneğin, 2004 yılındaAB projeleri toplam bütçesi 329,8 milyon yürodur;bunun 94,2 milyon yürosunu Türkiye üstlenmiştir; ABkasasından ödenmesi öngörülen tutar 235,6 milyonyürodur. , “tüm” projelereayrılandır; genel olarak bunun üçte birinin bölgeselprojelere ayrıldığı bilindiğine göre, bölgelerde bireridare kurmakla elde edilecek miktarın ne kadar önemsizolduğu çok açıktır. 2003 yılı rakamlarına da bakılabilir:2003 projeleri toplam bütçesi 224,4 milyon yürodur;bunun 78,3'ü Türkiye'dendir; AB kasasından çıkantoplam yalnızca 144 milyon yürodur.

Bir ülkenin yatırım kararlarını verme ve öncelikleribelirleme kudretini bir başka odağa bırakması, büyük

Ancak, “istatistiki bölge birimleri”

B

Oysa, bu “bedava

zorunludur.

Toplam 236 milyon yüro

“ ”Bu kurumlar neden kurulmalı?

4

bir iştir. Bunu, üye yapılma olasılığının hemenhemen ortadan kalktığı bir klübe bırakması büyük veanlaşılmaz bir iştir. Böyle bir işi, gerçek dışı parasalbeklentilere bağlamasıysa, akıllıca olmadığı gibisamimiyetle de bağdaşır değildir.

5449 sayılı yasanın gerekçesi, kalkınma ajanslarıkurma işinin Türkiye'ye yaklaşık 700 trilyoncivarında bir maliyet getireceği bilgisini vermektedir.AB bu maliyete katılmamakta, yük tamamen Türkiyetarafından üstlenilmektedir. Bir başka deyişle, AB'ninisteklerini yerine getirmenin maliyeti parasal değerlerbakımından da yüksektir; ve yük tümüyle Türkiye'ninsırtında kalmış durumdadır.

Yasaya göre, tümü kurulduğunda sayıları 26 olacakbölge yönetimlerinin her biri ençok 100 üyeli bir“kalkınma kurulu”na, üye sayıları bölgeden bölgeyedeğişecek bir “yönetim kurulu”na, bir “genelsekreter”e ve bölgedeki illerde kurulacak “yatırımdestek ofisi” adı verilen şubelere sahip olacak.

Kalkınma Kurulu'nda o bölgedeki kamu kurumkuruluşları, özel sektör, sivil toplum örgütleri, yerelyönetimler, üniversitelerden temsilciler yer alacak.Ençok yüz üyesi olacak olan bu kurulun başkanı,kurul üyelerince kendi aralarından seçilecek biriolacak. Kurul'un başkanı kamu görevlilerinden biride olabilir, özel sektörden gelen şirket sahiplerindenbiri de olabilir. Yasa bu açıdan herhangi bir sınıröngörmüyor.

Yönetim Kurulu, ajansların karar organı olarak işgörecek. Burada illerin valileri, il genel meclisibaşkanları, il merkezindeki belediyelerin başkanları,illerdeki sanayi ve ticaret odası başkanları yer alacak.Ankara, İstanbul, İzmir'de bunlara ek olarak, bir deşirketlerden ve/ya sivil topl

ecek. Bunları, bu illerin Bölge KalkınmaKurulu seçecek. Yasa, Yönetim Kurulu'nunbaşkanlığını valilere veriyor; bu kurulun her ay en azbir kez toplanmasını zorunlu sayıyor.

Genel sekreter, ajansın icra organı olaraktanımlanmış bulunuyor. Bu göreve atanacakolanların on yıllık deneyim sahibi kişilerden olmasıöngörülüyor; ama bu deneyimin kamuda geçmesigibi bir koşul aranmıyor. Yüksek okul bitirmiş,İngilizce bilmesi zorunlu sayılan genel sekreterler,kamu kesiminden olabileceği gibi özel sektörden debu görevlere atanabilecekler. Verilen görev veyetkilere bakılınca, ajansların patronunun genelsekreter olacağı açıkça görülüyor. Genel sekreterlerinİngilizce bilme koşulu, bu birimlerin yalnızca “bölgehalkı”na değil, asıl olarak yerli ve yabancı“yatırımcılar”a hizmet vermek üzere kurulduklarınınilk işaretini oluşturuyor.

Yatırım destek ofisi adı verilen il şubeleri,“yatırımcılara hizmet verecek” ve bu hizmeti“tamamen ücretsiz” sunacak. Bu, 5449 sayılı yasanınbelki de en çarpıcı özelliğidir. Çeyrek yüzyıldır

Örgütlenme Özellikleri

TL

um örgütlerinden üçtemsilci gel

4 5

MERKEZİ YATIRIM DESTEK AJANSI IŞIĞINDA

BÖLGESEL 'KALKINMA' AJANSLARI

Prof. Dr. Birgül A. Güler YAYED Yönetim Kurulu Başkanı

Resmi Gazete'nin 8 Şubat 2006 günlü sayısında“Kalkınma Ajanslarının Kuruluşu, Koordinasyonu veGörevleri Hakkında Kanun” adını taşıyan 5449 sayısıverilmiş yeni bir yasa yayımlandı. Bunu daha da yenibir yasa izledi. 4 Temmuz 2006 günlü ResmiGazete'de bu kez merkezi düzeyde bir ajanskurulmasını öngören 5523 sayılı “Türkiye YatırımDestek ve Tanıtım Ajansı Kurulması HakkındaKanun” çıktı. Bölgesel ajanslar merkezde DPTtarafından eşgüdümlenecekti; ancak son çıkan yasamerkezde bu başka ortak getirdi. Yeniortak, bölgesel ajansların anlamını inceleyeninyorumunu gerektirmeyecek kadar açık biçimdeortaya çıkardı. Ama bu gelişmenin başka bir önemidaha vardır. Ajanslar sistemi, hem merkezi yönetimkurumlarının kendi aralarında hem de yerelkurumların kendi aralarında yaşanan çatışmalarışiddetlendirecektir. Günümüzde zaten sürmekte olançatışmaların gerçekte kurumlar arası bürokratikçatışmalar değil, siyasal-idari sisteme ilişkin temeltercih farklılıklarından kaynaklanan kapsamlı birsavaşım olduğunu gözler önüne serecektir.

Son gelişmeyle birlikte, bölgesel kalkınma ajanslarınıkendi başlarına değil ”olarak ele almak gerektiği açıklık kazanmıştır. Buyazı önce bölge kalkınma ajansları yasasını sonramerkezi ajansın ortaya çıkış sürecini ele alarak,ajanslar sorununun başlıca boyutlarınıirdelemektedir.

Toplam 32 maddeden oluşan 5449 sayılıTürkiye toprakları, 22 Eylül 2002'de karar verildiğiüzere, 26 bölgeye ayrıldı. Ankara, İstanbul ve İzmirilleri kendi başlarına birer bölge sayıldı; diğerbölgeler iki ve daha çok sayıda ili kapsayacakbiçimde oluşturuldu. Yasa, her bölgede birer“kalkınma ajansı” adı verilen bir yönetim birimi

kuruma bir

bir “ajanslar sistemi sorunu

sistemi

yasayla

Bölgesel Kalkınma Ajansları

1

kurulmasını öngörüyor. Her bölgenin “ajansı”,Bakanlar Kurulu'nca çıkarılacak ayrı kararnamelerlekurulup işleyecek. Dolayısıyla 5449 sayılı yasa, biranlamda kalkınma ajansları sisteminin “çerçeve yasası”özelliği taşıyor.

Yasanın başlığı, taslak hazırlandığında daha farklıydı:“Bölge Kalkınma Ajansları”. Taslak TBMM'negeldiğinde, başlıktan “bölge” sözünün çıkarıldığıgörüldü. Böylece, yönetim sisteminde “bölgeleşme”,“bölgecilik” amacı taşıyan yasanın, gelecekeleştirilerden sakınılması sağlanmaya çalışıldı. Ama buörtme çabası çok da işe yaramadı; çünkü kurulan yapıAvrupa Birliği'nin isteği üzerine gündeme gelmiş veyasa bu istek nedeniyle çıkarılmıştı. Avrupa Birliğibelgelerinde isteğin adı açıktır: Regional DevelopmentAgency. Türkçesiyle Bölge Kalkınma Ajansı.

Yasanın daha adından başlayan bu tartışmalı durum vedurumu örtme çabalarının bir başkası, “ajans” sözündegizlidir. Türk kamu yönetimi sisteminde “ajans” pekyaygın kullanılmayan adlandırmalardan biridir. Amadoğrusu, bölge düzeyinde kurulan yeni birimlere“ajans” adı verilmesi, eleştirileri önleme bakımındanbir hayli işe yaramıştır. Türkiye'de alışılagelmişdeyimler kullanılsa, ajanslara “idare” demek gerekir. Budurumda elimizdeki yapının adı “Kalkınma Ajansı”değil, tam olarak “Bölge Kalkınma İdaresi”dir. Böyle biradlandırmanın, konuyla pek ilgisi olmayan herkesinhemen dikkatini çekeceğiyse açıktır. Yasanın ve yenibirimlerin yapısı bir yana başlığı üzerinde birazdurmak, sanırız ne tür bir yapılanmayla ve nasıl kapalı,anlaşılması güç bir yasama süreciyle karşı karşıyaolduğumuz yeterince göstermektedir.

Kalkınma ajansı adı verilen bölge kalkınma ABisteğidir. Bu istek, bir önceki siyasal iktidarca kabuledilerek, ilk adım Eylül 2002'de atılmıştı. O tarihte

2

3

idaresi

Bölgesel Ajanslar Sisteminin Kaynağı

AJANSLAR SİSTEMİ ÜZERİNE

6 7dosya kentsel donusumkentsel donusum

insanların “bedelini ödedikleri hizmetlere karşıduyarlı oldukları” propagandasını yapanlar, buinançla doğan bebeğin nüfus kağıdından ölen kişinincenaze işlerine kadar her hizmeti bir bedelebağlamaya çalışanlar, sözkonusuolunca, “devlet”in “meccanen [bedava] hizmet verenkamu varlığı” olduğunu hiç tereddütsüz kabuletmişlerdir. Üstelik bu hizmetlerin bedavalığı çokvurguludur: Madde 15 şöyle demektedir:

ak yabancı yatırımcının hizmetinekoşulacak birimlerdir. Yatırımcı bu birimleregittiğinde, karşılığında herhangi bir ödemeyapmaksızın başvurusunu yapacaktır. Ofislereyapılmış başvurular, yatırımcı tarafından “devleteyapılmış başvuru” sayılacaktır. Ofis görevlileri tümişlemleri tamamlayacaklar; Çalışma Bakanlığı, SağlıkBakanlığı, Vergi Dairesi, Tarım Bakanlığı, Belediye,vb... hangi kurumdan hangi işlem yapılacaksa bütünişlemleri yatırımcı adına izleyecek, yaptıracak,sonuçlandıracaktır. Kısaca söylenirse ajanslar veofisler, yatırımcının işlerini takip ederek “ayakçılık”işlevi göreceklerdir. Böylece bölgeler yabancıyatırımcı için “bürokrasinin azaltılması”nısağlayacaklar, ülkenin o bölgesini yabancı yatırımcıiçin “cazip yer” haline getirmiş olacaktır.

Böylece, her bölge kendini “dünyaya pazarlayarak”,yabancı yatırımcılar için ortamı “cazip kılarak”, birdiğer bölgeyle rekabet edecektir.

Bölge kalkınma ajanslarının çalışma ilkeleri bundibarettir: Diğer bölgelerle “rekabet etmek”.

yatırımcıya hizmet

“Yatırımdestek ofislerinde yatırımcılara sunulan hizmetlertamamen ücretsizdir.”

TC vergi gelirlerinden kurulacak ofisler ve ajanslar,öncelikli olar

an

Ajanslarla Ofislerin Görevleri: Rekabet

Rekabetin yolu ise, yabancı yatırımcıya “en ucuzişgücünü”, “en ucuz toprağı”, “sıfır maliyetli kamuişlemlerini” en hızlı biçimde sunmak olaraktanımlanmıştır. Adana Gaziantep'e, Diyarbakır Van'a“fark atabilmek” için, tüm bölge halkını ve doğalkaynaklarını, ajanslar ve ofisler eliyle yabancıyatırımcının emrine verecektir.

Kalkınma ajanslarının “kalkınma” anlayışı böyle biranlayıştır.

Kalkınma ajansları gerçekte, ülkenin topraklarını veişgücünü, kayıtsız koşulsuz bir biçimde yabancıyatırımcı rekabetinin emrine sokma aracı olmaktanbaşka bir anlam taşımaz. Kalkınma ajansları, ülkenin sukaynaklarının, madenlerinin, topraklarıyla havasının,ülkenin halkıyla birlikte dünya tekellerinin hesapsızkullanımına sokma amacından başka bir anlam taşımaz.

1989 yılında Türk Parasının Kıymetini KorumaKanununun kaldırılmasından sonra, ülke ekonomisinin“sıcak para girdi-çıktı” hareketleriyle nasıl sarsıldığı vekrizden krize sürüklendiği bilinmektedir. Yetmişmilyonluk koca ülke, birkaç m rlık parahareketine bağlanınca kendini yönetme reflekslerinihızla yitirmiştir. Şimdi, bölge kalkınma idareleri eliyle,hiçbir biçimde denetlenmeyen bir “sıcak yatırım”hareketinin önü açılmaya çalışılmaktadır.

Birkaç tekel, iş stratejilerine uygun gördüğünde ülkeninherhangi bir yerini atölyesine dönüştürecek; uygungördüğünde ya da kaynakları tüketip bitirdiğinde çekilipgidecektir.

Girişte kendisinden ne teknoloji, ne istihdam artışı, nede döviz girdisi isteyenler, bu sözde yatırımcıların

“Sıcak Para”dan sonra “Sıcak Yatırım”

ilyar dola

http://www.skyscrapercity.com/showthread.php?t=358188&page=1&pp=20

çıkışına ilişkin olarak da hiçbir önlem alma yeteneğinesahip değildirler. Böyle önlemleri, yabancı yatırımcıyı“ürküten istekler” olarak görmekte; bu tür isteklerdebulunmayı akıllarından bile geçirmemektedirler.Yabancı yatırımcıyı yönlendiren herhangi bir ulusalplandan söz etmek, bu modelin en korktuğuönerilerden biridir.

Anamuhalefet Partisi'nin 129 milletvekili imzalıdilekçesi, 5449 sayılı yasanın anayasaya aykırı olduğuiddiasıyla Anayasa Mahkemesi'ne gönderilmişbulunuyor. Kalkınma ajansları sistemi, anayasal yargıdenetimine konu edilecek

İzmir bölgeleri için ajans kurmayı öngörenkararnameyi kabul ederek

e'de yayımlamış durumdadır. 2006/10550 sayılıbu karara göre, Adana-Mersin'de Kalkınma Kurulu'nun100 üyesinden 40'ı kamu 60'ı özel-sivil kesimden;İzmir'de 30'u kamu 70'i özel-sivil kesimden gelecek.Kamu deyişi “merkezi yönetim (kaymakam,il ve ilçeidare kurulu üyeleri), yerel yönetim (belediye başkan vemeclis üyeleri, il genel meclisi üyeleri), üniversite, diğerkamu tüzelkişileri” anlamına geliyor. Özel-sivil kesimise, “meslek kuruluşları, dernekler, vakıflar, sendikalar,birlikler ve diğer sivil toplum kuruluşları” olaraktanımlanmış bulunuyor.

Bakanlar Kurulu kararnamesi “özel kesim”den sözetmekle birlikte, üyeleri tanımladığı maddelerde“şirketlerin temsili”ne yer vermemiştir. Bu, felsefesi vekaynakları bakımından bir bütün olarak sorunlu olankalkınma ajansları sistemi içinde alınmış doğru birkarardır. Bölgesel kalkınma doğrultusununbelirlenmesinde, doğrudan şirket tüzel kişiliklerinintemsili hem demokratik yönetim ilkeleri hem ulusal

5449 Anayasa Mahkemesi'nde Ama İki Ajans Kuruldu

5

6

tir.

Ancak bu arada Bakanlar Kurulu TR62: Adana-Mersinile TR31:

6 Temmuz 2006 günlü ResmiGazet

çıkarların korunması bakımından önemli bir hataolur. Kalkınma ajansları, toplumda en örgütlü kesimolan şirketler dünyasının sanayi-ticaret odalarına vebu dünyanın dernek ve vakıflarına zaten gereğindenfazla açılmış bir modeldir. Bu sorunun, kararmekanizmasında doğrudan şirket sahiplerinin yeralmasıyla ağırlaştırılması, hem bölgesel hem ulusalbakımdan doğru olmayacaktır. Ne var ki bu doğru,aşağıda görüleceği gibi, merkezi yatırım destekajansı kurularak etkisizleştirilmiştir.

Uygulamada bir başka gelişme,ünlü Resmi Gazete'de yayımlanan yeni bir yasa

çıkarılması olmuştur. 5523 sayılı

adı verilen bu düzenlemeyle, Türkiye'de“yerli sermayeli yatırımlarla doğrudan yabancıyatırımları görevi verilmiş merkezi birkurum yaratılmıştır.

Türkiye Yatırım Destek ve Tanıtım Ajansı bir tür“üstkurul”dur; idari ve mali özerkliğe sahip kamutüzelkişiliğidir; Başbakanlığın “ilgili kuruluşu”konumdadır.

Ajans, bir kurul ile kurumdan oluşacaktır; ancakkurul “danışma kurulu” olarak adlandırılmıştır. Kurulüyelerini başbakan seçecektir. Seçimini “bakanlar veözel sektör temsilcileri”nden yapacaktır. Böylece buyasa, bölgeler düzeyinde kalkınma ajanslarınınkuruluna özel sektörü temsilen şirketleri almamaklayaptığı doğruyu, merkezi düzeyde güçlü bir biçimdeortadan kaldırmış olmaktadır.

Kurulun işleri ajans kurumu tarafındanyönetilecektir. Bu yapının başında, kamuda ya daözelde beş yıl deneyim sahipliği; dört yıllık okul

Yeni ve Merkezi Bir Ajans Daha Doğdu

4 Temmuz 2006g

” özendirme

7Türkiye Yatırım

Destek ve Tanıtım Ajansı Kurulması HakkındaKanun


yöneltirken, bu çalışmaların en önemli organlarından biriYatırım Danışma Konseyi [Yatırımcı Konseyi] olarakadlandırılan yapıdır. Bu Konsey ilk olarak

2005'te; son olarak 29 Haziran2006'da toplanmıştır. Konsey üçüncü toplantısını birsonuç bildirgesiyle tamamlamıştır.

mesindenanlaşılacağı üzere, Konsey “karar organı”naKoordinasyon Kurulu bunun yürütme organınadönüşmüş durumdadır.

Gündemi ve görüşmeleri doğrudan ülkenin kendisinikuşatan ve çıkarılan yasayla yasal kimlik kazanan Konseyüyelerinin kimler olduklarını bilmek bu yapıyı somutbiçimde görme olanağı vermektedir.

Sonuç Bildirgesini İmzal

18. M. Rifat Hisarcıklıoğlu

19. Ömer Sabancı

21. Oğuz Satıcı

Toplantıya Katılan Diğer Temsilciler

6.

15 Mart2004'te , ikinci olarak

Bildirgenin “

le sona er

,

ayanlar

1. Muhammed Abdulaziz Alshaya,

2. Paul Matthys,

3. Jacques de Larosiére,

4. Charles Giancarlo,

5. Michael Klein,

6. Phillippe Varin,

7. Paul N. Wright,

8. Paolo Monferino

9. Jacques Vincent

10. Joong-Geol Kim

11. Stef Wertheimer

12. Dr. Hans-Joachim Koerber

13. Yasuo Hayashi

14. Darryl Edwards .

15. Johannes Feldmayer

16. Yoshimasa Ishii Corp.

17. Diego Bevilacqua

20. Saban Erdikler

1. Anne Krueger,

2. Lorenzo Giorgiani,

3. Hugh Bredenkamp,

4. Andrew Vorkink,

5. Shigeo Katsu,

10

11

Yatırım

Ortamını İyileştirme Koordinasyon Kurulu Yönlendirme

Komitesi'nin Konseyimizce belirlenen gündemin

uygulanmasındaki desteğini takdir”

Al Shaya

Arcelor-Mittal

BNP Paribas

Cisco Systems

Citigroup Inc.

Corus Group

Eldorado Gold Corp.

Fiat S.P.A.

Groupe Danone

Hyundai Motor

ISCAR

Metro AG

Mitsui

Nortel Networks Corp

Siemens AG

Toyota Motor

Unilever N.V.

TOBB

IMF Türkiye Tems.

DB Türkiye Direktörü

DB B

TÜSİAD

Uluslararası Yatırımcılar Derneği

Türkiye İhracatçılar Meclisi

IMF Birinci Başkan Yrd

IMF Türkiye Masası Şefi

ölgesel Başkan Yrd.

Şaban Erdikler, YASED Başkanı

Bildirge incelendiğinde, bunun vergi politikası; sosyalgüvenlik politikası; enerji politikası; telekomünikasyonpolitikası; arazi kullanım politikası; yargı ve hukuksistemi; esnek işgücü sistemi reformlarını içeren bir“siyasal program” olduğu görülmektedir. YatırımcılarKonseyi'nin ilgi alanı TBMM ve TC Hükümeti'ningörev ve yetki alanını tümüyle kapsadığı gibi, yargıgücünü de içine almaktadır.

Bölge Kalkınma Ajansları kaynakları ve sürecibakımından bir AB projesidir. Yeni doğmuş merkeziYatırım Destek Ajansı ise, hazırlık raporları ve gelişimibakımından bir IMF-DB yapımıdır. Bu yapımdavarlıkları belirginleşen ülkeler arasında ABD, Japonyave Almanya'nın yer aldığı görülür. Ama her ikiyapımda da, ülkeler ile tekeller bir arada, hattabirbirinde kaybolacak kadar iç içe bir

Ajanslar olgusu, “küreselleşmenin aktörleri şirketler midevletler mi” tartışmasının gereksizliğini bir kez dahagöstermiş olma özelliği taşımaktadır. Rol üstlenenaktörün kimi zaman şirket kimi zaman AB ya daJaponya ya da ABD gibi devlet olmasının bir önemiyoktur. Gelişmiş ülkelerin yönetimleri ile merkezleriburalarda olan dünya tekelleri birlikte hareketlerinisürdürmek

Ajanslar olgusu bir başka gerçeği daha göstermektedir.AB yapımı bölgesel kalkınma ajansları, IMF-DB yapımımerkezi yatırım ajansıyla ilişkilendirilmiş; böylece ikikaynağın aynı hedefe doğru ilerlediği açıkça ortayaçıkmıştır. AB'nin Türkiye'ye koşullarını sıraladığıKatılım Ortaklığı Belgesi'nde ve Dünya Bankası'nınTürkiye Planı olan “ trategy-CAS-metinlerinde birbirlerine yaptıkları göndermeler,uygulamada da gözlenebilir hale gelmiştir. AB resmidok ında Türkiye'den açıkça IMF ve DB ileyaptığı anlaşmalara özenle uymasını istemekte,diğerleri de her koşulu “AB üyeliği için de kritik önemtaşıdığı”nı belirterek daha da vurgulu halegetirmektedirler. Metinler dünyasının bu açık işbirliği,ajanslar süreciyle birlikte reform uygulamalarınınkomitelerinde ve konseylerinde elle tutulur gözlegörülür somutluğa bürünmüştür.

Öyle görünüyor ki, “her şey daha fazla yatırım çekmekiçin”dir. Bunun için Türkiye “teknik” komiteler kurarakortamı “yabancı yatırımcı için iyileştirmek” üzereçalışmaktadır. İstihdam “teknik” komitesiyle halk

ucuz işgücü” deyeni çalışma kurallarına bağlanmaktadır. Arazi“teknik” komitesiyle belediyelerin kamulaştırmayetkisi ve hamur kuralı budanarak özel rantın kamuyadöndürülmesi tarihe gömülmeye çalışılmaktadır.Vergilendirme “teknik” komitesiyle yatırımcı sıfatıylabeliren sermaye kesiminin vergi yükü sıfırlanmayaçalışılmaktadır. Nihayet “daha fazla yatırım için”“invest in turkey” sitesinden ülke topraklarıylainsanının övgüsüne ne denli kelepir fiyatla satınalınabileceklerine ilişkin rek

12

görüntüsergilemektedirler.

tedirler.

Country Assistance S

ümanlar

“esnek ve hammaddesi olacak biçim

lam cümlelerieklenmektedir.

Ajanslar Sistemini Nasıl Değerlendirmeli?

13

me unluğu; yabancı dil bilmesi yeterli sayılan bir“başkan” bulunacaktır. Başkan, Kurul üyeleri gibibaşbakanca atanacaktır. Burada çalışacak personelsayısı 30'la sınırlandırılmıştır. Bunlar “iş akdi”yleistihdam edilecek, Sosyal Sigortalar Kurumu'nabağlanacaklardır. Mali haklarında üst sınır,başbakanın takdirine bırakılmıştır. Bir şirket gibiçalışması düşünülen birim, ana hizmetlerini “türk yada yabancı gerçek ve tüzelkişilere yaptırma”yetkisine sahip kılınmışlardır. Bütçesi genel bütçedenbaşbakanlık bütçesi içinde yer alan bu “merkezişirket” yalnızca Sayıştay denetimine bağlanmış, bunakarşılık 5018 sayılı kamu mali yönetimi sisteminin vekamu ihale sisteminin dışında tutulmuştur.

Merkezi ajansın görevlerine gelince, yasanın 3.maddesine göre kuruluş, “

”lagörevlidir. Bu görev çerçevesinde devletkuruluşlarının, kalkınma ajanslarının, özel şirketlerinuluslararası etkinliklerini eşgüdümleyipdestekleyecektir. Yatırımcıları bilgilendirecek, bu işiyatırım öncesinde, sırasında, sonrasında

yapacaktır. Yatırımcılarınizin ve onay işlemlerinin tamamlanmasınıgözetecektir;

yatırımcılar adına yürütüpsonuçlandıracaktır.

Merkezi ajansa verilen görevler, 5449 sayılıkalkınma ajansları yasasıyla DPT Müsteşarlığı verileneşgüdüm ve gözetim görevine, “işin özüyle ilgilikonularda” yeni bir ortak geldiğini göstermektedir.Yeni ortağın kalkınma ajanslarıyla ilişkisi “idarivesayet ilişkisi” olarak tanımlanmamıştır. Dahadoğrusu bunların aralarındaki ilişki hiçtanımlanmamıştır. Ancak kullanılan dilden anlaşıldığıkadarıyla, herhangi bir bölgede bir “yatırımcı”nınişleri yeterince hızlı ilerlemiyor ya da yatırımcınınistediği gibi sonuçlandırılamıyorsa, Ajans devreye“yatırımcı adına” girecek ve kalkınma ajansındaortaya çıkan olası engeli “temizleyecek”tir. Builişkiye ne denebilir? Örneğin hiyerarşi ilişkisidenebilir mi? Merkezdeki ajansın gücü böylebir ilişki kurulmak istendiğini göstermekteyse de,

“karar onaylama”, “karar bozma”, “yerinegeçerek karar alma” gibi mekanizmalardan da sözedilmediğine göre, bu ilişkiye “hiyerarşik” niteliğiyakıştırmak güçtür. Ajansın kalkınma ajanslarıylailişkisi, yönetim hukukçularıyla yönetim bilimcileriniher birinin kendi alanlarında değil “sosyoloji”alanında bir araya gelerek çalışmaya zorlayacaktürden “yeni” bir ilişkidir.

Merkezi ajansın görevleri arasında sayılanlardan biride şudur:

Bu görev maddesi, Türkiye'de özel bir reform başlığıolduğunu anlatmakta; merkezi ajansı bu reformunuygulayıcı birimi olmakla görevlendirmektedir.Anılan reform programlanmıştır ve 2002 yılından bu

z

ulusal y

ruhen

hukuken

atırım destek ve

tanıtım stratejisini belirlemek ve uygulamak

kalkınma

ajanslarıyla işbirliği içinde

bunun için kalkınma ajanslarındaki

işleyişi8

“

”

ğ) Yatırım ortamının iyileştirilmesine ilişkin reformsürecine katkı sağlamak, bu kapsamda önerilergeliştirmek.

yanaadıyla yürütülmektedir.

Dünya Bankası'nın Yabancı Yatırım DanışmanlıkServisi (FIAS), Hazine Müsteşarlığı işbirliğinde Şubat2001'de

Yatırımların Önündeki İdari Engeller” başlıklı raporüretmiş, bu raporlarda “Türkiye'de bürokrasi yatırımcılariçin sanıldığından çok daha ağır bir sorundur” saptamasıyapılmıştı. Eylül 2001'de Hazine Müsteşarlığı'nda yediçalışma grubu toplanarak hazırlatılan raporlarbirleştirilmiş, bir “eylem planı” hazırlanmış, bu planhükümet metnine dönüştürülmüştür. Hükümetsözkonusu eylem planını,

olarak 11.12.2001 tarihliPrensip Kararı'yla abul etmiştir. Reform Programı bir deörgütlenme yaratmış,

ile buna bağlı teknikkomiteler kurulmuştur. Kararda, kapsamlı bir girişimbaşlatmak amacıyla, yatırım ortamında idari engel olarak

“Doğrudan Yabancı Yatırım Mevzuatı”ve “Yatırım Promosyonu” konularının da reformprogramına dahil edilmesi uygun görülmüş ve kamu veözel sektörün ortak katılımıyla teknik komitelerkurulmasına karar verilmiştir:

1. Şirket kuruluşu2. İstihdam

4. Yatırım yeri (arazi-arsa edinimi)5. Vergi ve teşvikler

rı.

Bakanlar Kurulu'nca bunlara eklenen iki komite iseşunlar olmuştur:

ğrudan yabancı yatırım mevzuatı başlıcaçıktısı Doğrudan Yabancı Yatırımlar Tasarısıolmuştur

B. Yatırım promosyonu [sonucu Merkezi Ajansınkurulmasıdır].

Hazine Müsteşarlığı'ndan 2002 yılının ortasında yapılandeğerlendirme şöyledir:

Koordinasyon Kurulu çalışmalarını “Invest in Turkey”adlı website kuruluşuyla altyapı hazırlıklarına

Türkiye'de Yatırım Ortamını İyileştirme ReformProgramı

lar

raporuyla Eylül 2001'de “Türkiye'debir

k

dile getirilmeyen

3. Sektörel lisanslar

6. Gümrükler ve standartlar7. Fikri mülkiyet hakla

A. Do [Yasa

],

Türkiye'de Doğrudan Yabancı Serma Yatırım

Ortamı Analizi

Türkiye'de Yatırım Ortamının

İyileştirilmesi Reform Programı

Yatırım Ortamını İyileştirme

Koordinasyon Kurulu (YOİKK)

ye

“…….y

”

apısal reformlar açısından yatırım ortamınabaktığımızda, yasal düzenleme aşamasının büyük ölçüdetamamlandığını, yapılan düzenlemelerin uygulamaya etkinve doğru bir biçimde aktarılmasının ön plana geçtiğinigörmek mümkündür. Yatırım ortamının bizatihi kendisineyönelik yatırım ortamını iyileştirme çalışmalarının büyük birkısmında teknik hazırlık safhası geride bırakılmıştır. İçindebulunduğumuz aşama yasal ve idari düzenlemelerinyapılması aşamasıdır ve kazanılan ivme kaybedilmeksizinçalışmaların hayata geçirilmesi çok önemlidir. Tüm buçabalar tamamlandığında, ülkemiz ekonomik ve siyasigelişmeleri veri olarak ele alınırsa, gerek yerli gerek yabancıyatırımcının daha kısa zamanda şirketi kuracağı, yatırım yeri

edinebileceği, sektörel izinlerini süratle ve daha az sayıda

belge sunarak alabileceği şeffaf ve öngörülebilir bir yatırım

ortamına kavuşmuş olacağız.9

“Konut Sorunu” fiziki düzenlemelerin ötesinde,sosyal ve ekonomik kökenli bir sorundur ve ancak

've Yenimahalle projeleri kentli orta

kesimin konut sahigerekse de

arsa ve konut üretimi,

bünyesinde uygulamaya konulan

” ile, kendi konutunu yapmakisteyen yüz binlerce

,

güvenli

kooperatif örgütlenmelerineile

bu şekilde algılandığı taktirde çözülmesimümkündür. Nitekim T.C. Anayasası da konuyu buşekilde ele almış, yurttaşların sağlıklı koşullardabarınma ihtiyacının karşılanmasını sosyal bir görevolarak devlete vermiştir. Devlet bu sosyal sorununçözümü için gereken ekonomik ve fizikidüzenlemeleri yapmak, tedbirleri almak zorundadır.

24 Ocak 2000 tarihine kadar tüm hükümetlerkonuyu bu şekilde algılamış, kendi bakış açıları vedevletin imkanları oranında bu sorunun çözümü içinçaba sarfetmişlerdir. Cumhuriyet tarihi, bu konudadünya literatürüne girebilecek birçok başarılıuygulama ile doludur. Henüz cumhuriyetin ilkyıllarında Ankara da gerçekleştirilen Yenişehir,Bahçelievler

bi olmasını sağlayarak gerekplanlama açısından mimari açıdan çokbaşarılı uygulamalar olmuşlardır. Devlet kendi eliylegerçekleştirdiğiuygulamalarının yanısıra Emlak Kredi Bankası

“Yapı TasarrufuHesabı” ve bu hesaba bağlı olarak verilen “İpotekKarşılığı Krediler

kişiyi, fen ve sağlık kurallarınauygun planlı alanlarda projeye uygun yapıldığıbizzat bu banka teknik elemanlarınca da denetlenen

konutların sahibi yapmayı başarmıştır.

1970'li yıllarda yerel yönetimlerin öncülüğünde veişyeri esaslı dayalıolarak Ankara-Batıkent başlayan “Toplu KonutUygulamaları” aynı sosyal anlayışın devamıniteliğindeki başarılı uygulamalar olmuş, benzerörnekler tüm ülkede yaygınlaşmış, konut sahibiolmayı hayal bile edemeyen yüzbinlerce aile buörgütlenmeler sonucunda konut sahibi olabilmiştir.

Tüm bu projelerin ortak niteliği, halihazırda konutusa koşullarında ev sahibi

olma imkanı bulunmayan dar ve orta gelirli kesimihedef alması, konutların en fazla 100 m² olması vebu niteliklerine bağlı olarak belli oranda kamusübvansiyonu (uygun koşullu arsa temini, düşükfaizli, uzun vadeli kredi imkanı g kullanmışolmalarıdır. Sağlanan bu destek, çeşitli gelirdüzeyindeki kişilere yönelik projelerde projel rinhedef kitlesine bağlı olarak değişmekte (775 sayılıyasa kapsamındaki uygulamalar gibi), ancak evsahibi olmama ve 100 m² koşulları hiç bir durumdadeğiştirilmemekte, yani suiKaynağını Anayasa ve sosyal devlet kavramındanalan bu anlayış li yılların sonuna kadar genelhatları değiş devam etmiştir.

IMF ve Dünya Bankası kaynaklı, Süleyman Demirelve l imzalı olarak yürürlüğe konan 24Ocak kararları, bu sosyal anlayışın (devletin başkabir çok olumlu niteliğinde olduğu gibi)

milat niteliği taşımaktadır.

Bu tarihten sonra yapılan yasal düzenlemelerintemelini, kentlerin bir yağma alanı, konutların isekar aracı olarak görülmesi anlayışı oluşturmaktadır.1950 sonrası dönemde, devletin ihmali ve çözümüretmekteki isteksizliğinden de kaynaklanannedenlerle yaygınlaşan gecekondu ve plansızyapılaşma gerekçe gösterilerek,

liğin ortadan kaldırılmasının yolu olaraksunulan mar affı yasaları

yeterliliğine bakılmaksızın sözdedemokratikleşmek adına b eclislerinedevredilmesi, sahillerin neredeyse koşulsuz vedenetimsiz olarak imara açılması, turizm bölgeleriuygulaması, vb. aynı anlayış çerçevesinde yapılmış

olmayan ve normal piya

ibi)

e

stismal edilmemektedir.

, 1970'meden

Turgut Öza

terkedilmesinde

kamuoyuna buçirkin

“i ”, planlama yetkisininteknik

elediye m

yasal düzenlemelerdir.

KENTSEL DÖNÜŞÜMÜN FİNANSAL ARACI OLARAK

“MORTGAGE”

Ahmet Müfit Bayram Şehir Plancısı, YAYED Yönetim Kurulu Üyesi


Bölgeler düzeyinde kurulan “kalkınma ajansları” aynıhedefe 26 ayrı noktadan yürümek üzerekurulmuşlardır. Kalkınma ajansları, birkaç sözdeyatırımcının, rakiplerine karşı fark atmaları uğruna,ülkenin illerini birbirine düşürmekten; ülkekaynaklarıyla işgücünü birkaç tekelin kar hırsına araçederek heba etmekten başka bir sonuçyaratmayacaktır. Türkiye'nin değil, AB'nin veABD'nin, kısaca gelişmiş ülkelerin çıkarını gözeten bumodelin kurulmaya başlamadan terk edilmesi gerekir.

DİPNOTLAR1

;:

Koordinasyonu ve Görevleri H

,

Bölgeleri harita üzerinde görmek için:

program çizelgeleri, 2002, 2003, 2004:

na ve

Karar no: 2006/10550, RG: 6Temmuz 2006, 26220.

RG: 4 Temmuz 2006, 26218.

,

Melek Us, Hazine Mst. “”, Temmuz 2002.

Bölge Kalkınma Ajansları Tasarı Taslağı-I:; Tasarı

Taslağı-II:Yasa Tasarısı

; 5449 sayılı Kalkınma Ajanslarının Kuruluşu,akkında Kanun, RG: 8 Şubat

2006;. İki taslak bir tasarı ve yasanın kendisini

karşılaştırmalı olarak incelemek, bir AB projesinin ne türyalpalamalarla yürütülebildiğini görmek bakımından oldukçayararlı bir çalışmadır.

Konuya ilişkin kapsamlı bir çalışma: Menaf Turan,, Paragraf-YAYED

Yayınları, Ankara 2005; Özel dosya konusu olarak:Şubat 2006/I-8.

Türkiye'nin AB fonlarından alacağı öngörülen projetutarlarına ilişkin

Anamuhalefet Partisi CHP'nin kalkınma ajansları yasasınınyürürlüğünün durdurulması iptaline ilişkin AnayasaMahkemesi dava dilekçesi metni:

5523 sayılı

Yatırım Destek Ajansı Yasası 5523: “Madde 3-ç) Yatırımlarailişkin izin ve onay işlemlerinin tamamlanmasında desteksağlamak üzere ilgili kurum ve kuruluşlar ile kalkınma ajanslarınezdinde bu işlemleri takip etmek. d) Bakanlar Kurulunca yerlisermayeli yatırımlar ile doğrudan yabancı yatırımlar için farklıveya aynı olmak üzere, yatırımın türüne, yerine, sermayetutarına veya yatırımın sağlayacağı istihdam imkânı gibikriterlere göre belirlenecek yatırımların izin ve onay işlemleriniilgili kurum ve kuruluşlar ile kalkınma ajansları nezdindeyatırımcılar adına yürütmek ve sonuçlandırmak. e)Yatırımcıların karşılaşabilecekleri engel ve sorunları tespitederek sorunların çözümü konusunda ilgili merciler nezdindegirişimde bulunmak. f) Türkiye'de yatırımların artırılmasınakatkı sağlayacak her türlü bilgi ve veriyi oluşturmak veya ilgilikurum ve kuruluşlardan toplamak, güncellemek ve dağıtmak,ulusal ve uluslararası kuruluşlarla bu konuda işbirliği yapmak.”

Yabancı Serm.Gn.Md., Türkiye'deYatırım Ortamı

Bu toplantıda başbakan, burada alınan kararların YatırımOrtamını İyileştirme Koordinasyon Kurulu'nun teknikkomitelerince “takip edilerek sonuçlandırılacağı” sözü vermişti.

2

3

4

5

6

7

8

9

10

Bölge

Kalkınma Ajansları Nedir Ne Değildir

Bazı Düzey 2 Bölgelerinde Kalkınma Ajansı Kurulmasına

Dair Bakanlar Kurulu Kararı,

Türkiye Yatırım Destek ve Tanıtım Ajansı

Kurulması Hakkında Kanun,

TİSK İşveren Dergisi,

Memleket

Mevzuat Dergisi,

http://www.yayed.org/resimler/ekler/128_ek.dochttp://www.yayed.org/resimler/ekler/129_ek.doc

http://www.yayed.org/resimler/ekler/134_ek.doc

http://www.dpt.gov.tr/bgyu/kalkinmaajanslari.pdf

http://www.yayed.org/genel/bizden_detay.php?kod=23

http://www.yayed.org/genel/bizden_detay.php?kod=26

http://www.yayed.org/resimler/ekler/229_ek.doc

Bu söz tutuldu ve Koordinasyon Kurulu Konsey'in sekretaryasınadönüştü.

İsimler listesi ve bildirge metni:[erişim: 15

Temmuz 2006]

Konseyce yapılan değerlendirmelerde, katılımyolunda ilerlerken makroekonomik, politik ve mali piyasalardakiistikrarı koruyacak ve geliştirecek politika ve reformları uygulamadagösterdiği kararlılığın önemi vurgulandı. Bu amaçlarla hükümetinönümüzdeki yıl aşağıdaki konulara öncelik vermesi faydalı olacaktır:

. azar ortamını geliştirmek içinözelleştirmeye ve deregülasyona devam edilmesi,

. Eğitim ve öğretimin geliştirilmesi ve özel sektörün ve kamununihtiyaçlarını karşılayacak düzeye getirilmesi,

. Araştırma ve geliştirme, yenilikçilik, teknolojidenyararlanma ve kalite standartlarının kullanımınınyaygınlaştırılması,

.Özellikle aşağıdaki konularda altyapının geliştirilmesi,. Lojistik, ulaştırma ve gümrük altyapısının

iyileştirilmesi,. Enerji sektörünün serbestleştirilm

. Bilgi ve iletişim teknolojilerine erişim vekullanım

. Yatırımların önündeki idari engellerin azaltılması,lisanslama süreçlerinin, Ar-Ge projelerinin onaylanmasıişlemlerinin, yatırım arazisine erişim sıkıntılarının veithalattaki kısıtlamaların ele alınması,

. Yargı sürecinin etkinliğinin artırılması,

. İşgücü piyasasında, etkinliğin ve esnekliğin sağlanması,

. Kurumsal yönetişimin güçlendirilmesi,

.

. Mali piyasaların derinliğinin artırılması, bu kapsamdafinansmana erişimin artırılması, sigortacılık sektörünüdüzenleyici çerçevenin güçlendirilmesi ve menkul kıymetborsasının yaygınlaştırılması,

. Yatırım tanıtım ve iletişim etkinliklerinin geliştirilmesi,

. Kayıtdışı ekonominin azaltılmasına yönelik çalışmalara devamedilmesi.

Bu yeni tespit ettiğimiz hususlar sürekli ve uzun dönemli bir çabagerektirmektedir ve hükümetin Türkiye'de özel sektör yatırımlarınıartırma stratejilerinin öncelikli hedefleri arasında yer almalıdır. Buhususlarda sağlanacak ilerlemelerin önümüzdeki yılda daha da fazlauluslararası doğrudan yatırım akışı sağlayacağı muhakkaktır.Hükümet ve Merkez Bankasının değişen ekonomik ve mali ortamkarşısında almakta olduğu kararlı, güçlü ve tutarlı tedbirler sayesindeTürkiye'nin uluslararası yatırımlar için cazip bir yatırım yeri olmayadevam edeceğine güveniyoruz

“Devletler mi şirketler mi” tartışması ilginçtir. Bu, 1881 doğumluDuyunu Umumiye İdaresi'yle ilgili olarak da yapılmıştı. DuyunuUmumiye İdaresi, bazı tarihçilerce ve dönemin yöneticileritarafından “ehveni şer” diye nitelenmiştir. Bu görüşe göre “şer”durum, Osmanlı'nın başına Batılı alacaklı devletlerin bir “MaliKomisyon” getirmeleridir. Oysa Duyunu Umumiye'nin üyeleri Batılıalacaklıların borsalarınca seçilmiş sermaye temsilcileridir. DuyunuUmumiye bu yüzden “kötünün iyisi” olarak nitelenir. Oysa, otarihlerde serbest rekabetçi aşamasını kapatan kapitalizm“emperyalizm aşaması”na yükselmektedir. Yani sanayi şirketleriylebankalar birleşip mesken tuttukları devletlerle birlikte hareketetmeye başlamışlardır. Nitekim, Duyunu Umumiye üyeleri ülkelerinborsalarını temsilen gelmekle birlikte bunlar ya kont, baron unvanlıtopraksahibi, sanayici, tüccarlar ya da binbaşı, istihbaratçı gibi askerve sivi ortayaçıkacak Sevr Anlaşmasının mali hükümleri bu ekibin doğrudan veetkili katkılarıyla hazırlanmıştır. Kökleri ve ilişkileri birbuçuk yüzyılöncesinde olan bir süreci, kapitalizmin yükseldiği emperyalizmaşamasını hatırlamak, küresel düzenin ana aktörü “devlet mi şirketmi” tartışmasının anlamlı olmadığını görmeye yardımcı olabilir.Duyunu Umumiye ile ilgili olarak: Birgül A. Güler, “YönetimdeÖzerklik Sorunu”,

11

12

13

“……hükümetin AB'ye

Rekabetçi p

esine devamedilmesi,

Sosyal güvenlik sistemi reformuna devam edilmesi,

.”

l sömürge kamu görevlileridir. Nitekim daha sonra

yani

C.I S.1, s. 97-120.

29 Haziran 2006, Yatırım Danışma Konseyi Sonuç Bildirgesi:

Memleket: Siyaset ve Yönetim,

http://www.tobb.org.tr/haber2.php?haberid=786&sy=1


B ise, üyelerini

kooperatif sisteminin yerini

kooperatifçilerin

, k

'

konut projelerinin ve üstgelir gurubuna yönelik projeler

. Bu dönem,

tir) bu dönemin ilk akla gelenaktörleridir.

ir diğer gelişme ağırlıklı olarak aynı işyerinde veya iş kolunda çalışan kişilerinoluşturduğu, dolayısıyla üyelerin sosyal yapıları veekonomik güçleri açısından homojen bir yapısergilediği üyeleriningerek ekonomik gerekse sosyal yapı olarakfarklılaştığı rant amaçlı kooperatif sisteminebırakmasıdır. Başını sokacak bir konut edinmeamaçlı kooperatiflerin yerini bazı “profesyonel”

yönlendirmesi ile kurulan vebirbirini tanımayan insanların üye olduğu yatırımamaçlı konut veya yazlık kooperatifleri almayabaşlamış ooperatif kavramının özünü oluşturan“dayanışma” ruhu yerini rant özlemine bırakmıştır.Bu gelişme, konutun sosyal bir ihtiyaç olmaktançıkarılıp finansal bir enstrüman halinedönüştürülmesi sürecinde önemli bir aşamadır.

Eşzamanlı olarak atılan diğer bir adım, Emlak KrediBankası nın yok edilmesi sürecinin başlatılmasıdır.Bu çerçevede ilk olarak Emlak Kredi Bankasınınhedef kitlesi değiştirilmiş, dar gelirliler için yapılan

yerini rant aktarımı amaçlıalmış, enflasyon

gerekçe gösterilerek “ipotek karşılığı konut kredisistemi” fiilen tasfiye edilmiştirbankanın kamuoyuna yansıyan birçok yolsuzluklaanıldığı dönemdir. Bülent Şemiler, Selim Edes,Engin Civan gibi Özal ailesine yakınlığı ile bilinenkişiler (bazıları daha sonra yolsuzluk suçlaması ilehapse girmiş

Kaynakları dar gelirlilere konut edindirmek yerine(İstanbul-Bahçeşehir, İzmir-

Mavişehir kuruluş amacıylabağdaşmayan

e büyük kısmı tahsil edilemeyen kredilergibi) , kendisi yok olurkenbirçok kişi veya şirketi zengin etmiştir.

nın IMF ve Dünya Bankası kaynaklı2000'li yılların başında batık krediler gerekçegösterilerek Kemal DERVİŞ

tarafından uygulanmış, bankakapatılmıştır.

Amerikan patentli “mortgage” sisteminin konutsorununun sihirli çözümü olarak medya tarafındanpazarlanması bu noktadan sonra başlamış Kasım2003 seçimlerinden sonra bu koroya AKPkurmayları da katılmıştır. man bir kuruluş olmasıplanlanarak kurulan “Konut Müsteşarlığının”kapatılması, “konut hamlesi” yapmak iddiasıylaiktidara gelen AKP Hükümetinin ilk icraatlarındanbirisi olmuştur. Konut ihtiyacının yeri, niteliği veniceliği araştırılmadan ortaya atılan konut ihtiyacınailişkin (hedef gurupların niteliğ ve mekandanbağımsız şekilde) dudak uçurtan rakamlarla sanal birpiyasa oluşturul aya çalışılmış, medyanın yoğunolarak içinde yer aldığı bu oyunun finansmanı için

,rant aktarma projelerine

ve Ankara-Bilkent gibi),ticari kredilere (denizcilik sektörüne

verilen vyönlendirilen banka

Banka ölüm emri

(DSP, MHP, ANAPHükümeti) resmen

, 3

Uz

i

m

Batırılan sadece “Türkiye Emlak KrediBankası” değildir. ülkenin konutfinansmanı konusundaki tüm deneyimi ve konutfinansmanı konusunda ulusal kaynaklarınkullanılması d de bankayla beraber yokedilmiştir.

Bu yolla,

önemi

vatandaşın birikimine göz dikilmiştir. oyunun adı“mortgage”dır.

Bu noktada “Mortgage Sistemi”nin ne olduğu veyurtdışında nasıl işlediğini incelemek konuyu dahaiyi kavramamıza katkı sağlayacaktır.

en yaygın olarak ABD'de uygulananipotek karşılığı konut finansman sistemidir.

kan rüyası olarak da bilinen sürekli daha iyibir ev ve daha iyi bir araba hedefi ile de son derecetutarlı olan bu sistem çerçevesinde, yirmi-otuz yılvade ile borçlandırılan aileler, bu süre boyunca birgün eve bütünüyle sahip olma amacıyla motiveolmakta, eve sahip oldukları anda ise daha iyisineulaşmak amacıyla yeniden borçlandırılmakta,ekonomik sistemde olabilecek tüm krizlere karşı(işini kaybetme, faizlerde artış eğilimi, konutfiyatlarında ortaya çıkabilecek düşüşler, vb.) sonderece hassas hale g

Bu durum bilinmeyen, saklanan bir şey değildir.Örümcek Adam 2 Filminde, koskoca ÖrümcekAdam'ın dünya tatlısı halası senelerceödediği evini, taksitlerini ödemede karşılaştığıgüçlükten dolayı mortgage kredisi aldığı bankayateslim edip kiraya çıkmak zorunda kalmakta, bırakınsıradan birini, dünyayı tüm kötülüklerden kurtarankahramanın dahi elinden bir şey gelmemektedir.Danny De Vitto, 1994 yapımı, Penny Marshal imzalı

filminde, daha çok parakazanacağı yeni bir iş aradığı için kendisine sitemeden “mortgage kredisiyle (ipotekle) konut

Bu

Ameri

etirilmektedir.

taksitinibir

lere

Mortgage

Sam Amcanın Erleri

almanın nasıl bir şey olduğun” diye sitem eder. Bu, birçok Amerikan

filminde görmeye alıştığımız bir sahnedir. İşinikaybeden

damın çaresizliği maalesef

gördüğümüzdeğildir.

Borcun bir ay ödenememesi, senelerce taksitleriniödediğiniz ve birgün sizin olacağını hayal ettiğinizevinizin elinizden gidivermesine sebep olacaktır.ABD'de yapılan araştırmalar, çalışan aile reislerininen büyük kaygısının işini ve buna bağlı olarak evini-ailesini kaybetmek olduğunu göstermektedir.Piyasanın en hassas parçası haline getir

piyasanın krize karşı korunması misyonunu gönüllüolarak üstlenmektedir.

Bu durumu ülkemizde borsada parası olan bir kişinindavranış biçimiyle açıklamak mümkündür. Borsadaparası olan bir küçük yatırımcı için en önemli şeyborsanın düşmemesi, tam tersi olarak artmasıdır.Borsanın düşüşüne neden olabileceği söylenen hersiyasi veya ekonomik gelişme, siyasi görüşlerineuymasa dahi, bu kişi tarafından olumsuz olarakalgılanırken leri doğrultusundaTÜPRAŞ'ın veya ERDEMİR'in satılması, çalışanlarınve emeklilerin ücretlerinin düşürülmesi veyaemeklilik yaşının artırılması, bu kişi tarafından(çalışanlar ve ülkenin geleceğine etkilerindenbağımsız olarak) olumlu olarak algılanacaktı

dan haberiniz yokgaliba

, evini ve ailesini de kaybeder. Süperkahraman Örümcek Agerçektir ve bu durum Amerikan filmlerinde

istisnai bir durum veya bir fantezi

ilen buaileler, aile olarak birlikteliklerini koruyabilmek için

, IMF'nin talep

r.


ABD'de bütünüyle orta sınıfa yönelik olaraktasarlanmış bu sistemin, toplumun alt gelirlikesimlerinin konut sahibi yapılması gibi bir amacıbulunmamaktadır. Evsizlerin en çok olduğu ülkeABD'dir. Bu açıdan bakıldığında, ortalıkta uçuşan

mlerle çelişse de, TBMM'de görüşülenyasa tasarısının, amacı açısından yurtdışı örneklerleen azından ABD örneğiyle benzer özellikler taşıdığısöylenebilir.

Sık sık çıkan krizlere karşın ABD'de sisteminbaşarılı olarak sürdürüldüğü söylenebilir.

Sistemin uzun yıllardır devam etmesi ve bunuyıllar içerisinde sağlanan kurumsallaşma ile

sistemde değerlendirilen fonların büyüklüğü buülkede ortaya çıkan krizlerin büyük ölçüde yıkımaneden olmasını engellemektedir. Fonların ağırlıklıolarak ülke içi tasarruflardan kaynaklanıyor olması,doların bu ülke tarafından basılıyor olması veipotekli finansman kuruluşları ile bu kuruluşlarafinansman sağlayan büyük fonları yönetenşirketlerin genelde organik bağ içinde olmaları, enazından sistemin devamlılığında çıkar birlikteliğibulunmasını, dolayısı ile krizlere dayanıklılığıartıran bir önemli husustur.

Bizde ise yasanın amacı yurtdışı emeklilik fonlarınıçekmek olarak belirlenmiş, tasarının maddeleri buamaca göre şekillendirilmiştir. Bu durum ABD veTürkiyedeki uygulamalar arasında ülkemizen büyük farktır.

arlılığın herhangi bir kriz anında borsadan veyabonolardan hızla para çıkması ile karşılaştırılmamasıve kıyaslanmaması gerekmektedir

Yakın eçmiş uzak doğudan başlayan ekonomikkrizin tetikleyicisi, bu ülkelerdeki “mortgage”sistemleri olmuş, sadece kredi kullananlar değil buülke ekonomileri bütünüyle çok büyük zarargörmüştür.

popüler söyle

nispetenn

sonucu,

aleyhine

Buduy

.

g te

Bilindiği gibi ABD'nin en büyük mortgage kuruluşuolan

büyük orandayurtdışı kaynaklarla fonlanıyor olması ABD'deolduğu gibi bir çıkar birlikteliğinin oluşmasınıengellemekte, sistem yurtiçi veya yurtdışındankaynaklanabilecek herhangi bir siyasi ve ekonomikkrize karşı çok duyarlı hale getirmektedir.

Konut Finansmanı Sisteminde ortayaçıkabilecek bir kriz, sistemden aldığı kredikarşılığında evini sisteme ipotek edenkişinin oturduğu konutların, yurtdışı fonlarınzararının karşılanması karşılığında ellerindenalınması, haraç mezat satılması, binlerce yuvanınyıkılması anlamına

“

Sistemin çok

i

yüzbinlerce

gelecektir.

Fannie Mae” 1938 yılında devlet tarafındankurulmuştur, kontrol ettiği fonlar o kadar büyüktürki, ABD Hazinesi (Merkez Bankası) faiz oranlarınıbelirlerken bu kuruluşla birlikte çalışmakdurumundadır.

lanmış olan on milyonlarca kişiyi doğrudanetkileyebilecek krizlerin ortaya çıkmasınınönündeki en önemli garantiyi oluşturmaktadır.

Bu birliktelik, konut kredisikul

Herhangi bir kriz döneminde konut fiyatlarınındüşmesi ve ipotek edilen konutun o anki satışdeğerinin borcun tamamını karşılamamasıdurumunda, evini kaybeden kişi aynı zamanda tümvarlıklarının da haciz edilmesi tehlikesiyle karşıkarşıya kalabilecektir. Yasa tasarısında bu konudazikredilmiş aksi bir hüküm tarafımızca tespitedilememiştir.

Yazılı ve sözlü medya tarafından “kira öder gibikonut sahibi olacağımız” müjdesiyle kamu oyunatanıtılan “Konut Finansman Sistemine İlişkin ÇeşitliKanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında KanunTasarısı”nın (kamu oyunda bilinen şekliyle MortgageSistemi) TBMM ihtisas komisyonlarında görüşülmesitamamlanmış, Genel Kurulda görüşülmesi tatilsonrasına bırakılmıştır.

Toplam 36 (otuzaltı) maddeden oluşan tasarı ile,2004 sayılı “İcra İflas Kanunu”nda, 2499 sayılı“Sermaye Piyasası Kanunu”nda, 4077 sayılı“Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun”da, 3226sayılı “Finansal Kiralama Kanunu”nda, 5422 sayılı“Kurumlar Vergisi Kanunu”nda, 193 sayılı “GelirVergisi Kanunu”nda, 6802 sayılı “Gider VergisiKanunu”nda, 492 sayılı “Harçlar Kanunu”nda ve488 sayılı “Damga Vergisi Kanunu”nda değişiklikleröngörülmektedir.

Değişikliklerin büyük kısmı İcra İflas Kanunu“Sermaye Piyasası Kanunu”

“İcra İflas Kanununda” yapılan değişikliklerinamacı, vatandaşın almış olduğu konut kredisinin geriödemelerinde (taksitlerinde) herhangi bir nedenleaksama olması durumunda, krediye karşılık olarakipotek edilen konutunun kolayca satılarak borcuntahsilatının (tasarıda bu amaçla gerekli düzenlemeleryapılmış, evi satılacak kişinin tespit edilen emlakdeğeri, vb konulardaki itiraz imkanları neredeysetamamen ortadan kaldırılmıştır hızlandırılmasıdır.

“Sermaye Piyasası Kanununda” yapılandeğişikliklerin amacı ise, konut alımı amacıylakullandırılan krediler karşılığında alınan ipoteklerinbir sermaye piyasası enstürmanına dönüştürülmeksuretiyle uluslararası finans sisteminepazarlanmasıdır.

Yasa ile kurulması karara bağlanantüm güvence sistemleri, kredi verenin haklarınıngaranti altına alınması ile ilgilidir. Yasa tasarısında,bırakın konut edinmek üzere sistemden borçlananinsanların zararını karşılamayı, bu zararı azaltmayayönelik dahi herhangi bir önlem yer almamaktadır.

de yurtdışı fonlardünya ortalamasının çok üzerinde bir faiz olarakkonut kredisi alan kişilerce öden

daşınyabancı fonların ülke içinde

kredi olarak dağıtılmalarına aracılıkbir kazanç

kapısı yaratılacaktır.

veile ilgilidir.

)

Bu düzenlemeler sayesin , bedeli

mek suretiyleülkemize çekilebilecek, vatan evi teminatgösterilerek getirilecek

edecekbankalara ise yeni, uzun süreli ve risksiz

Tasarı ile diğer yasalarda yapılması planlanan tümdeğişikli ortak noktası, yurtdışından alınabu kredilerin geri ödenmesinin garanti altınaalınması hedefine yönelik olmalarıdır

Değiştirilen ve ek yapılan maddeler dışında, İpotekFinansmanı Kuruluşları'nın tasfiyesi ile ilgili olarak,6762 sayılı “Türk Ticaret Kanunu” ile 2004 sayılı“İcra İflas Kanunu”nun ilgili maddelerinin bu yasakapsamında uygulanmaması öngörülmekte, halenkanunla düzenlenmiş bu hususlara ilişkin uygulamausul ve esaslarının belirlenmesi yetkisi “SermayePiyasası Kuruluna” bırakılmaktadır. Aslında bueğilim yasa tasarısının bütününde mevcuttur.

“Konut FinansmanSistemine İlişkin Çeşitli Kanunlarda DeğişiklikYapılması Hakkında Kanun Tasarısı”nın esasamacının, yukarıda belirttiğimiz gibi,

oluşturmak su

olduğu açık bir şekildebelirtilmektedir. kentsel dönüşüm veyabancılara gayrimenkul satışını serbest bırakan

düzenlemelerle birlikte ele alınması süreci birbütün olarak kavramamızı kolaylaştıracaktır. Çünküizlenen politikada yabancıların emlak alımı amacıylaharcamış oldukları paralar doğrudan yabancı sabitsermaye yatırımı olarak değerlendirilme

asit bir anlatımla şu şekilde çalışmasıöngörülmektedir. Yukarıda belirtiğimiz gibimortgage ile gelecek yabancı kredilerin kaynağınıyabancı emeklilik fonları oluşturacaktır. Bu fonlarınbizim gibi ülkelerden sağladığı/sağla ğı göreceyüksek faiz gelirleri, örneğin İngiliz emekli (X) in,

imkanlarınıiyi bir yaşam sürmesini, İngilterdeki evinden

ayrı olarak, daha iyi iklimi olan ülkemizin güneysahillerinde de bir ev almasını sağlayacakdüzeydedir. Emekli İngiliz (X) kendi oturmadığızamanlar bu evi kiralayarak yaptığı yatırımın geridönüşüne katkı da sağlamakta, üstelikgerçekleştirdiği bu ticari faaliyet sonucunda sağladığıkazançtan vergi de vermemektedir.

Medyadaki yaygın söyleme göre ninfantezileri olarak görülebilecek bu anlatım Yasa

klerin cak

.

Gerek Genel Gerekçe ve Madde Gerekçeleri,gerekse madde metinlerinde,

yeni birfinansal araç retiyle

Konunun

yasal

ktedir.

B sistemin

yaca

kendi ülkesinin kaynak ve zorlamadangörece

paranoyak biri,

Doğrudan kişilerin hakları ve bu hakları kullanmabiçimiyle ilgili olduğu için, yasayla düzenlenmesiuygun olan bir çok husus “Sermaye PiyasasıKurulu”nun kararına bırakılmaktadır. Bu tutum,ileride uygulamada çıkabilecek aksaklıklarınkolayca giderilebilmesi açısından ilk bakışta uygunbir çözüm gibi görünse de, vatandaşların veyatırımcıların haklarının korunması açısındantelafisi zor sorunlara ve ciddi adaletsizliklere yolaçabilecektir

Bu benzerigelişmiş hiçbir ülkede yaşanamayacak bir vergikaçırma suçudur.

.

yabancı emeklilik

fonlarının ülkemize çekilmesi bu yolla dış borçların

vadelerinin uzatılmasının ve yabancı sermaye

girişinin artırılması

,

Tasarısının nin 8. paragrafındaaçıkça ifade edilmiştir:

Genel Gerekçesi'

“Sermaye piyasamızda mevcut durumda özel

sektör borçlanma senedi ihraç edilmemekte,

ihraç edilen ve borsalarda işlem gören devlet iç

borçlanma senetlerinin vadeleri ise ancak bir

senenin biraz üstüne çıkabilmektedir. Daha

uzun vadeli bir sermaye piyasası aracının

bulunmaması finansal işlemleri bu vadelerle

kısıtlamakta, daha uzun vadelere yönelik

beklenti oluşturmak ve fiyatlama yapmak

mümkün olmamaktadır. Kurulacak konut

finansmanı sistemi çerçevesinde ihraç edilecek

sermaye piyasası araçlarının vadeleri, kişilerin

kullandıkları konut kredilerinin vadelerine

paralel bir şekilde oluşacak olup, (...) yirmi ila

otuz yıla uzayan vadelere ulaşılması söz konusu

olabilecektir. Uzun vadeli ipotekli sermaye

piyasası araçlarının piyasamızda işlem görmesi,

piyasa aktörlerinin uzun vadede önlerini

görebilmelerini ve riskleri ölçebilmelerini

sağlayacaktır. Piyasanın bu şekilde gelişmesi,

vadeli işlem piyasalarının canlanmasından,

emeklilik fonlarının ihtiyaç duydukları uzun


vadeli yatırım araçlarına ulaşabilmelerine kadar

geniş bir yelpazede olumlu et

“İcra İflas Kanununda

yapılan değişikliklerin temel amacı, ipotek teminatlı

olarak konut finansmanı amacıyla kişilere sağlanan

kaynakların geri ödenmemesi durumunda, söz

konusu ipoteklerin paraya çevrilme süresinin

kısaltılmasıdır”

Bu Kanunun 38/A

maddesinde yapılan konut finansmanı tanımına

uyan kredi ve finansal kiralama sözleşmeleri,

sözleşme tarihi dikkate alınmaksızın anılan madde

uyarınca konut finansmanı kapsamındadır

Faiz oranının

sabit olarak belirlenmesi halinde, sözleşmede

yer verilmek suretiyle, bir ya da birden fazla

ödemenin vadesinden önce yapılması

durumunda konut finansmanı kuruluşu

tarafından tüketiciden erken ödeme ücreti talep

edilebilir. Erken ödeme ücreti gerekli faiz

indirimi yapılarak hesaplanan ve tüketici

tarafından konut finansmanı kuruluşuna erken

ödenen tutarın yüzde ikisini geçemez. Oranların

değişken olarak belirlenmesi halinde tüketiciden

erken ödeme ücreti talep edilemez

kilerini

gösterecektir.

”

.”

”

, t

“

”

Halen Mecliste görüşülmekte olan yasa tasarısınınen ağırlıklı bölümlerinden biri de, yukarıda kısacabelirttiğimiz gibi aksitlerini ödeyemeyen ailelerinevlerinin hızla satılmasını sağlayacak düzenlemelereayrılmış bulunmaktadır. Yasanın GenelGerekçesinde bu durum

şeklinde yer almaktadır.

Yasa Tasarısının 20. maddesiyle, 2499 sayılı Kanunaeklenen geçici 11. madde;

şeklindedüzenlenmiştir.

Birinci olumsuzluk; bu tasarı ile İcra İflasYasasında kredi kullananlar aleyhine yapılandeğişikliklerden kaynaklanmaktadır. Bu kişilerinherhangi bir şekilde ödeme zorluğuna düşmeleridurumunda konutlarının hemen parayaçevrilmesinin yolu açılmakta, yasal süreç çokkısaltılırken, kredi alanının kendisi açısındanortaya çıkabilecek olumsuz gelişmelere itirazimkanları neredeyse fiilen ortadankaldırılmaktadır.İkinci olumsuzluk; anılan madde, yasatasarısının 24. maddesi ile birliktedeğerlendirildiğinde ortaya çıkmaktadır.Tasarının 24. maddesi şöyledir:

Budurumda sabit faizli olarak yapılmış olan eskikredi sözleşmelerinin yükümlüleri de, erken

Bu düzenleme,borçlanarak

için

yurtdışındanvatandaşlara dağıttıkları konut

kredileri karşılığında almış oldukları ipoteklerimenkul değer haline dönüştürüp tekrar satmaimkanı sağlayacağı ve bu şekilde almış olduklarıkredinin faiz yükünü azaltacağı bankalaramaliyetlerini aşağıya çekme, dolayısıyla karlarınıartırma imkanı sağlarken, daha önce konut kredisialmış olan vatandaşları esas olarak iki olumsuzluklakarşı karşıya bırakmakta, halen sahip olduklarıhakların bir kısmını ellerinden almaktadır.

-

-

ödeme durumunda, eskiden olmadığı şekildeen ödeme ücreti ödeme yükümlülüğü ile

karşı karşıya bırakılmaktadır.

Yasa Tasarısın 24. maddesine göre konut kredilerisabit veya değişken faizli olarak belirlenebilecektir.24. madde bu yanıyla da konut alıcılarını gelecektezor durumda bırakabilecektir. Hükümet yetkilileri vebasın tarafından sanki kredi alacak vatandaşın lehinegibi gösterilen bu düzenleme, faizin değişken olarakseçilmesi durumunda kredi ile konut alan kişiyi,baştan hesap etmediği birçok riskle karşı karşıyabırakacaktır.

ayıs ayı başında başlayan kriz hükümetyetkililerinin söylediği şe , ilkolarak konut kredisi faizlerini etkilemiştir. Nisansonunda aylık bazda 1.07'lere kadar düşen

haziran sonu itibarı ile aylık bazda2.00’lara dayanmış durumdadır. Eğer şu andaverilmiş olan konut kredileri esas olarak sabit faizliolmasa idi u aylık 500 milyon lira kredi taksitiödeyen kişinin aylık ödemesinin yaklaşık olarakmilyon lira artmasınlamına gelece , bugün

itibarı ile bir çok kişi, konutunu kaybetmedurumuyla karşı karşıya kalacaktı.

Hükümet serbest döviz kuru uygulamasının uzunyıllar boyu uygulanmasını öngörmektedir

yeni beş yıllık plan çalışmaları içindeverilmiş bulunmaktadır deysetamamına yakını yurtdışından fonlanan ve bu tasarıdoğrultusunda daha da yaygın şekilde yurtdışıkaynaklarla öngörülen konutkredilerinin, kurdaki oynaklıklara karşı çok dahahassas hale geleceği açıktır. Konut kredisi alanların,hiçbir zaman boyutunu ve zamanını tam olarakkestiremeyeceği bu riske karşı hiçbir güvencesibulunmamaktadır.

Tasarı metni ile ilgili söylenebilecek bir husus da,komisyon görüşmeleri sırasında, faiz giderlerininbelli miktarı aşmamak üzere vergiden düşülmesineolanak sağlanmasına yönelik olarak yapılandüzenlemedir. 2007 yılından itibaren yürürlüğegirmesi öngörülen bu değişikliğin hükümet ve genelkurul tarafından benimsenip benimsenmeyeceğibelli değildir bütçe dengeleri açısındanIMF ile müzakere edilmesi gerekmektedir.

omisyonda yapılan bu düzenlemenin amacı lkbakışta gelirlilere konut alımında sübvansiyonsağlanması gibi görülse de, bu uygulamanın bırakındar gelirli k gelir düzeyleri ve konut

( )erk

Nitekim M ,kliyle ”dalgalanma”

konutkredi faizleri,

, b300

yani 800 milyon lira ödemesia kti ve bunun sonucunda

. Buhususa de yer

. Bu durumda nere

finanse edilmesi

. Konunun

K idar

esimi,

Ne Genel Gerekçe ve Madde Gerekçelerinde, nemadde metinlerinde yer alan husus ise, dargelirlilere yöneli

.

k olacağı söylenen ucuz konutüretiminin ne şekilde destekleneceği ve bukonutların dar gelirli vatandaşlarımızca kira ödergibi taksitlerle edinilmesinin nasıl sağlanacağıdır

maliyetleri dikkate alındığında orta gelir düzeyindekiinsanların bile konut sahibi olmasını sağlamayacağı,bu sübvansiyonun esas olarak üst orta ve üst gelirdüzeyindeki vatandaşlara yönelik olacağıgörülmektedir. Eğer bu tespitimiz doğru ise, tümvatandaşların vergileri ile oluşturulan kamukaynakları ile yapılacak bu doğru,adaletli ve etik olup olmadığı hususu tartışılır halegelecektir.

Tasarının 16. ve 17. maddeleri, mali yapılarıbozulan ve bu şekilde yükümlülüklerinikarşılayamayacak duruma düşen ipotek finansmanıkuruluşlarının tasfiyesi ile ilgilidir. Tasarıda bukurumların tasfiye işlemlerinin kurulacak olan“Yatırımcıları Koruma Fonu” tarafından yürütüleceğibelirtilmekte

önce yasaile düzenlenmiş konularda yetkili kılınmakta,böylelikle yatırımcıların haklarının ne şekildekorunacağına ilişkin hususlar belirsizliğe ve keyfiliğe

Aynı belirsizlik ve keyfilik bu kuruluşlarınkayıtlarının tutulma şekline ilişkin olarak da sözkonusudur.

Bir kuruluşun batması, tümkonutların fiyatında düşmeye neden olacağı için,olayın bir şekilde gelişmesi kaçınılmazolacaktır.

Bunu engellemenin yolu, krizin derinleşmesininönlenmesi için bu batıkların yaratacağı yükünhazinece üstlenilmesi durumudur. Sistemde bulunanparaların esas olarak yabancı fonlara ait olması buihtimali güçlendirmektedir.

Yasa tasarısı konutların değeriniGayrimenkul Değerleme

Uzmanları'nca yapılmasını öngörmektedir. Bu görevkredi kullanan konut sahiplerinin haklarının

sübvansiyonun

dir.

Böylece dahaSPK

terk edilmektedir.

zincirleme

, n objektif kriterleregöre belirlemesi görevinin

“Tedrici tasfiye karar v

.”

e

işlemlerinde 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu, 2004

sayılı İcra ve İflas Kanunu ve diğer mevzuatın tasfiye

ile ilgili hükümleri uygulanmaz. İpotek finansmanı

kuruluşlarının tedrici tasfiyelerinin uygulama usul ve

esasları Kurulca belirlenir

Korkumuz, ipotek

'

phesiz ki bu korkumuzun paranoya olaraknitelendirilmesi mümkündür. Ancak, ArthurAnderson

un

finansmanıkuruluşlarının batması durumunda karşı karşıyakalınacak depremin boyutlarının, 2000 yılındabankaların batması sonucunda ortaya çıkandepremi kat kat aşabileceği olasılığındankaynaklanmaktadır.

Böyle bir durum,günümüzde batık bankalar nedeniyle TMSF ninhazineye, yani tüm topluma yüklediği maddizararın kat kat fazlasının ortaya çıkması, ipoteklifinans kuruluşlarının kötü yönetim ve (olmamasınıdilediğimiz) yolsuzluklarının faturasının yinehalkımızın sırtına yüklenilmesi anlamına gelecektir.

Şü

adlı sözde bağımsız ve saygın denetimkuruluşun , World COM ve Enronskandallarındaki payı bu korkumuzu anlaşılabilirkılmaktadır.

korunması açısından büyük önem taşımasına karşın,yasa tasarısında bu önemine uygun şekilde yeralmamıştır. Değerleme yapacak kişilerin niteliği,değerlemenin objektif neler olduğutanımlanmam , tasarının 15. maddesinde yapılanbir düzenlemeyle bu işler (uygulamanın , vb.) kurulmasıplanlanan “Türkiye Değerleme Uzmanları Birliği nehavale edilmektedir.

Yasa tasarısında 2. ma şöyleyazılmıştır:

Şöyle ki; tamamı “Başbakanlık TopluKonut İdaresi” tarafından idare edilen ve tümçalışanların “Konut Edindirme Yardımı” hesaplarınedeniyle ortak oldukları Emlak GayrimenkulYatırım Ortaklığı”; İzmir-Mavişehir'deki bir arsasını“Kaynak Geliştirme Projeleri” adı altında hasılatpaylaşımı yöntemiyle ihale etmeyi planlanmıştır.Anılan arsa için, SPK tarafından yetkilendirilmiş birşirket tarafından 31.12.2002 tarihinde düzenlenensatışa esas ekspertiz raporunda arsanın değeri 15trilyon lira olarak tespit edilmiştir. İmar durumunda

ölçütlerininakta

ölçütlerin belirlenmesi,denetlenmesi

ddenin gerekçesi

”

Sermayesinin

”

“Konut finansman sisteminin sağlıklı bir şekilde

işleyebilmesi, alacakların takip sürecinin hızlı ve

sağlıklı bir şekilde yürütülebilmesini

gerektirmektedir. Bu süreçte hak sahiplerinin

haklarının doğru ve süratli olarak belirlenebilmesi

açısından, kıymet takdiri yapan kişi ve kurumların

taşımaları gereken nitelikler ile çalışma usul ve

esaslarının sağlam kurallara bağlanması

zorunludur.

Sermaye piyasası mevzuatında gayrimenkul

değerleme faaliyetinin kimler tarafından

yürütülebileceği ve bu kişilerin taşıması gereken

nitelikler, değerleme faaliyetini yürüten kişi ve

kurumların çalışma esasları, raporlama standartları

ve değerleme ilkeleri belirlenerek, bu esaslara

aykırılıkların yaptırımları düzenlenmiştir. Ayrıca,

değerleme hizmeti verebilecek kurumlar, Sermaye

Piyasası Kurulu tarafından listeye alınmakta ve

yine Sermaye Piyasası Kurulu tarafından bu

faaliyeti yürütebilecek değerleme uzmanları,

sınava tabi tutularak lisans verilmekte ve bu

kişilerin sicilleri tutulmaktadır. Tasarıda “belirtilen

kıymet takdirlerinin Sermaye Piyasası Kurulu

tarafından listeye alınmış kurumlar veya Sermaye

Piyasası Kurulu düzenlemelerine göre lisans almış

kişiler tarafından yapılması, hizmetin kalitesini

artıracağı gibi, kıymet takdirine itirazları azaltacak

ve takip sürecinin kısalmasına katkıda bulunarak

konut finansman sistemine olan güveni

artıracaktır.

Para kazanabilmesi için, işvereni olacak KonutFinansmanı Kuruluşlarıyla birlikte çalışmak zorundaolan, onlardan iş almak için onları memnun etmekzorunda olan bu kişi ve kurumların ne kadarbağımsız ve güvenilir olabileceği ise gerçektetartışmalıdır.


ödeyebilmek için kiralara zam yapmalarıgerektiğidir. Fatura malesef yine başını sokacak birevi olmayan insanlara ödetilecektir

“Dönüşüm AlanlarıHakkında Kanun Tasarısı” ile yerel yönetimler,vatandaşın evini veya arsasını tamamen sübjektifgerekçelerle ve kendi koyduğu koşullarda elindenalabilecek bir güce kavuşmaktadır.

Bu yasaya göre Batıkent, Küçük sat, Aydınlıkevlerveya Dikmen gibi yasalara ve mevcut imar

.

rakekonomi ayakta tutulmaya ,

, bu

ul

“Mortgage” ile,

Sonuç olarak; ülke toprağı, gayrimenkulü satılaçalışılmakta yaratılan çok

büyük rantların rantları vergilendirecek birsistem bulunmadığı için, ülkenin kalkınmasına vetoplumun refahına hiç bir katkı sağlanmadanyurtdışına çıkmasına göz yum maktadır.

gayrimenkullerin menkul değerhaline getirilip, yurt dışından alınacak borçlarıngarantisi olarak kullanılması öngörülürken,22.06.2006 tarihinde Başbakanlık tarafından TürkiyeBüyük Millet Meclisi Başkanlığına gönderilen veönümüzdeki yasama döneminde “mortgage” ilebirlikte yasalaşması beklenen

Bu alanları ilanyetkisinin Bakanlar Kuruluna verilmesi, bu sorunlarıortadan kaldırmadığı gibi, teknik bir konunun politikçıkarlara alet edilme olasılığını daha dagüçlendirmektedir.

e

hiç bir değişiklik olmamasına karşın aynı şirket30.10.2003 tarihinde hazırladığı raporunda aynıarsanın değerini öncekinden farklı olarak 5.4 trilyonlira olarak tespit etmiştir. Ekonomik göstergeleringöreli olarak iyileştiği, borsanın ve emlak fiyatlarınınarttığı bir ortamda arsanın değerinin on ay içindeyaklaşık üçte birine gerilediği bu firma tarafındantespit edilebilmiştir.

Bir kamu kurumu olan ve senelerce maaşından“Konut Edindirme Yardımı” kesilen tümvatandaşların paralarını korumak ve en çok gelirgetirecek şekilde değerlendirmekle yükümlü olanEmlak Gayrimenkul Yatırım Ortaklığı” arsaları ile

ilgili olarak dahi, benzer başka örnekler vermekmümkündür.

Şüphesiz ki sadece bu yazı ile, doğru amaçla veülkemiz gerçeklerine uygun şekilde kurulmadığında,hem ülke ekonomisini hem de doğrudanvatandaşların barınma sorununu çok olumsuz birşekilde etkileyebilecek olan “ipotek karşılığı konutkredisi sistemi” ve ülkemizde bu sisteminkurulmasının yasal altyapısını oluşturacak

tüm boyutlarıyla ve yeterli şekilde ele almamızmümkün değildir. Yasanın her maddesi ile ne getiripne götürdüğü, hangi konularda ne tür sorunlarçıkabileceği ayrıntılı olarak ilgili tüm disiplinlerinkatılımıyla tartışılmalı, illetvekillerinin yasa tasarısıGenel Kurulda görüşülmeden ayrıntılı olarakbilgilendirilmesi sağlanmalıdır.

Bu tartışma “Kentsel Dönüşüm” ve “YabancılaraGayrimenkul Satışı” konularıyla birlikte yapılmalıdır.Bu durumda oynanan oyunun büyüklüğü daha açıkbir şekilde gözler önüne serilecektir. Nisan sonuitibarı ile bankalarca kullandırılan konut kredilerininmiktarının yaklaşık olarak 18 milyon d laştığıve bu kredilerin tamamına yakınının yabancı finanskuruluşlarından alınan dış kredilerle finanse edildiğigerçeği, kaygılarımızın boşuna olmadığınıgöstermektedir.

“

vem

olara u

Bu sistem, bir tarafta ()

(maddi imka )

Maalesef gerek

durum,

aynı zamandaişvereniniz olan güçlü şirketler, diğer taraftaborcunu ödeyemediği için zaten zor durumda olan

nları sınırlı sıradan bir vatandaşın karşıkarşıya olduğu durumlarda nasıl doğru kararüretebilecektir. başka ülkelerdeki,gerekse ülkemizdeki örnekler bu sistemin ciddiyetive güvenilirliğine ilişkin kaygılarımızı haklıçıkarmaktadır.

Son günlerde TL'nin değerinde yaşanan düşüşsonrası sözde gayrimenkul uzmanı birçok kişitelevizyonlara çıkıp, bu durumda kiralarınartacağını söylediler. Bu insanların aldıklarıkonut kredilerini ödemede sıkıntıya düşmeyebaşlamış olmalarından kaynaklanmaktadır. Sözdeuzmanların söylemek istediği, kredi ile yatırımamaçlı ev sahibi olan kişilerin, kredileri geri

“Konut

Finansman Sistemi'ne İlişkin Çeşitli Kanunlarda

Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Tasarısı”nıplanlarına uygun olarak yapılaşmış alanlar dahi“Kentsel Dönüşüm Alanı” olarak ilan edilebilecek,vatandaşın mülkü yok pahasına elindenalınabilecektir

Bu yasaların temel amacının sağlıklı ve güvenleoturulabilecek konutlar üretmek olduğu, bu yasalarıgündeme getirenler tarafından sıkças İmar sistemindeki yozlaşma(planlama ile başlayıp iskanla sonuçlanan sürecinher aşaması ile ilgili olarak, yurdun her tarafındangelen ve basına yansıyan yolsuzluk iddialarımaalesef toplumun büyük kesimi tarafındankanıksanmış durumdadır) rojeye aykırıve iskansız binaların imarlı alanlarda ’vardığı günümüzdeyazının başında bahsettiğimiz başarılıdeneyimlerimize dönüp bakmak yerine, “mortgage”sistemine bel bağlamamız, eğer cahillikten değilse,en hafif tabirle kendine güvenmeme ileaçıklanabilir.

.

öylenmektedir.

sonucunda p%50 lere

, bu sorunun çözümü için,kendi

D

durumunda,Anayasa Mahkemesi

bunu bilme

oğrudan mülkiyet hakkına tecavüz ettiğinidüşündüğümüz “Dönüşüm Alanları Hakkında KanunTasarısı”nın bu haliyle yasalaşması

tarafından iptal edilmesi büyükbir olasılıktır. Siyasal iktidarın diği veyabu olasılığı hesap etmediği düşünülemez. Anayasa

Mahkemesi kararları geriye dönük olarakişletilemediğine göre, bu durum ister istemez

hazırlıkları şimdiden başlamışbazı l bazı kişiler için mi yapılıyor?

Başta örfez sermayesi olmak üzere, yabancılarınartan gayrimenkul sevdasının altında yatan (siyasisonuçlarını görmek istemeseniz dahi) yaratılmayaçalışılan bu yağma düzenidir. Ofer'ler ve yerliortakları gibi yüzlercesi bu yağma sofrasından

aşbakanın çok kullandığı bir tabirle nemalanırken ,bu sofradan ülkemiz insanlarına düşecek şeyinşaatlarda işçi, binalarda temizlikçi ve güvenlikgörevlisi olmaktan öteye gitmeyecektir.

sahillerinde yapılacak kısa bir tur bu tespitindoğruluğunu ispatlamak için yeterlidir.

birbirine düşmüş durumdadır,arsasını nispeten yüksek bedel ödeyen yabancıyasatıp satmama konusunda bugünü kurtarmakpahasına satmak istediklerinin farkındaolmayan çılgınlığı ve işsizliğinpençesinde bunalmış çocukları ile karşı karşıyagelmektedirler.

“Konut Finansman Sistemine İlişkin ÇeşitliKanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında KanunTasarısı”nın yasallaşması durumunda;

“budüzenlemeler, özel

yerler veya öze ”sorusunu akla getirmektedir.

K

b “ ”

Ege veAkdeniz

Aileler ana-baba evini-

,geleceklerini

, pompalanan tüketim

.

1- Mortgage sisteminin dar gelirlilerin konutgereksinmesinin karşılanması sorunuylahiçbir ilişkisi yoktur. Dargelirliler bu sistemindışındadır.

2- Bu yasa tasarısı yasallaşmadan öncebankalardan konut kredisi alan kişiler bu yasakapsamına alınmakta, gerek kredilerinödenmemesi durumunda ve erken ödemedurumunda, mevcut mevzuatımızdaolmayan, yeni yük ve olumsuzluklarla karşıkarşıya bırakılmaktadır.

3- Değişken faiz uygulaması ile, konut sahibiolmak isteyen insanlar ekonomik ve siyasikrizlere karşı daha ha sas hale gelecek, enufak bir krizde konutlarını kaybetmekdurumunda kalacaktır.

4- Sistemde çıkacak bir kriz, sadece vatandaşınevini kaybetmesine yol açmayacak, ortayaçıkan açık “Yatırımcıları Koruma Fonu"aracılığıyla sırtınayüklenebilecektir.

Yasaların amacı bireyin mutluluğunu, toplumunrefahını artırmak, ülkenin esenliğini sağlamakolmalıdır. Sorumluluğu bu doğrultuda yasalaryapmak olanların, ülke emlakının yabancılaraipotek edilmesini gizlemek için konuyu yoksula evvaadiyle kamuoyuna sunmaları, uzun vadeli borçbulmak amacıyla yaptıkları düzenlemeninsonuçlarından kendilerinin de korkmasından veutanmalarından kaynaklansa gerektir

s

tüm toplumun


gezerek uygulamaları 'senden iyi mimar yok'diyerek” destekledikleri bilinmektedir. Bu nedenleolsa gerek 1958 yılında düzenlenen Alanya KentPlanı yarışması sonucu öneri olarak getirilen otoyolakarşı Alanyalıların direnişe geçmesi DemokratPartiye başkaldırma olarak yorumlanarak, bir gecedeonlarca yapı yerle bir edilmiştir.

Falih Rıfkı Atay “Çankaya” adlı eserinde, Vali veBelediye Başkanı Nevzat Tandoğan için Jansen'inAnkara İmar Plan na açıkça muhalefet edemeyeceğiiçin, adet olduğu üzere devamlı bir baltalama

Yine aynı eserde dönemin NafıaVekili Ali Çetinkaya'nın Jansen'in demiryolununyerini değiştirmek istemesine kızıp, yüzüne karşı“ben böyle fikrinden cayan mütehassıs istemem”dediği, yeni yapılacak gar binasını da yarışmaya bileçıkarmaya gerek görmeden yeni mezun birineyaptırdığı uzun uzun anlatılmaktadır. Zaten 1927yılında Jansen'e sınırlı bir yarışma ile yaptırılan projeancak “beş yıl sonra onaylanabilmiştir. Planınkuzeybatısında amele mahallesi önerilerek düşükgelirlilerin konut sorununa da çözüm aranmış ancakuygulaması yapılmamıştır.” Uygulamadakiaksaklıklar, gecekondulaşmanın başlaması,belediyenin bu konuda hiç bir şey yapmaması, yerelotoritenin ilgisizliği şöyle dile getirilmiştir; “şehirplanında evsiz fakirlere verilmek üzere bir ucuzarsalar bölgesi ayrılmıştır. Bu arsalar her isteyeneparasız da verilecekti. Böylece kurulacak bölgeler,mühendisin kontrolu altında bulunacaktı.Belediyeye verilen bu vazifelere göre merkezdemektep, çarşı, dispan için yerayrılacaktı. Fakat belediye bu vazifesini bir yanabıraktı dışardan gelenler Ankara Kalesi etrafındakisırtlarda ilk gecekonduları tecrübe ettiler, imarkomisyonu yıkılma kararı verdi. Vilayet ve Belediyealdırış bile etmedi. Türkiye'de gecekondu faciası işteo zamanlar Ankara Belediyesi’nin imar planınıbaltalaması ile aldı yürüdü.”

Görüldüğü üzere bugün de olduğu gibi siyasiiktidar

lardır. Ve siyasi iktidarlar tarafından yapılanmüdahaleler çoğunlukla plan kararlarınınuygulanamayışı ile sonuçlanmıştır.

çözüm arayışları siyasi iktidarların her dönemgündeminde olmuştur gecekondusorunu Cumhuriyetten bugüne güncelliğinikorumuştur.

Cumhuriyetin ilk yıllarında çıkarılan yasalar,özellikle memurlar için yeni konut bölgelerioluşturmak amacıyla ele alınan kamulaştırmayasalarıdır. Bu yasalara dayanarak Yenişehir gibiçok önemli bir uygulama alanı hayatageçirilebilmiştir. Fakat Belediye alan içinde kendineait “diğer arsaları da sonradan satarak bilinçli bir arsapolitikasının, planlama amaçları için kendisinesağladığı olanakları değerlendirememiştir.”yönetim gecekondu yerleşim alanları için fikrini

7

8

9

10

11

12

ı “yolu

tuttu” , demektedir.

ser gibi umumi tesisler

lar

Öte yandan dargelirlilerin konut sorunu ve bu soruna yönelik

ve bu nedenle de

Üst

imar faaliyetlerinin her dönem içindeolmuş

açıkça ortaya koymuştur. İçişleri Bakanı Şükrü Kayabugüne hiç de yabancı olmayan bir üslupla,gecekonduları “yapısal bir sorun olarak değil,Ankara'ya özgü mahalle ölçeğinde ve yönetimindenetiminde gerektiği an yıktırılarak çözülebilir”bir sorun olarak tanımlamıştır.

1930’lu yıllarda kooperatifçiliğin önemsenmeyebaşlaması ve ilk kez Ankara’da 1935 yılındaBahçelievler Yapı Kooperatifinin kurulması ileönemli bir dönem başlamıştır. Ancak kooperatifüyelerinin tümü üst bürokratlardır, uygun faizoranlarında kredi kullanmışlardır, konutları döneminsosyal konut anlayışından uzak lüks konutlardır.Üyeler yapı tesliminden hemen sonra bireyseltapularını almışlardır. Ne yazık ki Bah

operatif aynı süreciyaşayarak alt gelir guruplarına yönelik herhangi birçaba gösterememiş, kooperatifçilik salt kazançanlamına indirgenerek asıl amacından saptırılmıştır.Bu yıllar dolaylı da olsa devlet eliyle sayılabilecek,devletin iktisadi girişimlerince oluşturulan daha çokmahalle ölçeğindeki yatırımlar dikkat çekmektedir.Özellikle Sümerbank ve DDY gibi kurumlartarafından gerçekleştirilen yatırımlar, kurumçalışanlarının konut talebini karşılamaya yöneliktir.

Öte yandan bu dönemde konumuz ve mimarlıkortamı açısından önemli bir olay gerçekleşmiş veC ilk önemli konut yarışması1935 yılında yapılmıştır. “Halkevi Trakya GöçmenEvleri” proje yarışması sonucunda tipik köy eviesintileri taşıyan proje birinci seçilmiş, konubiçimsel bir irdelemenin ötesine geçememiştir.

1944 yılında çıkarılan yasa ile ise devletyalnızca memurlar için konut yapmakla kendinisınırlı kılmıştır. Bu yetersizlik sonucu 1946 yılındaEmlak Eytam Bankası,

Emlak Kredi Bankası’na dönüştürülmüş ancaksorun yine de çözülememiştir. Zira “çok uzun yıllardevam eden bu mülk konut edindirme kredilerinekarşın, beklenen sonuç elde edilememiştir. EmlakKredi Bankası üst-orta ve orta gelirlilere mülk konutsağlayan ve mülk konut kredisi veren bir bankaolarak konut sorununu çözecek fonksiyonlarıgörememiştir” ve banka açıkça alt gelir grubunudışlamıştır. Öte yandan “9 Temmuz 1945 tarih ve4792 sayılı yasayla kurulan İşçi Sigortaları Kurumubiriken fonlarını değerlendirmek, aynı zamandasigortalılarla ilgili bir sosyal konut politikasıuygulamak amacıyla üyelerine 2 Haziran 1949 tarihve 5417 sayılı İhtiyarlık Sigortası Yasası ile konutkredisi vermeye başlamıştır.” Ancak bu dönemhenüz kat mülkiyeti kanunu olmadığından, bu yasalçerçeve ancak bireysel konut üretimi için geçerliolabilmiş, büyük ölç i üretimler yapılamamıştır.

yıllarında kat mülkiyeti kanununu çıkarma çareleriniaramış, “Noter Yasası’nın 44. Maddesinin BFıkrasına yapılacak bir ilave ile kat mülkiyeti kanunu

13

14

15

16

17

çelievler'densonra kurulan pek çok ko

umhuriyet tarihinde

Konut sorununa yönelik yasal süreç ise devametmektedir.

konut üreten, konut kredisiveren

eklHükümet ve Büyük Millet Meclisi 1932 ve 1948

Bugün Ankara'nın gecekondu bölgeleri, iyileştirme,sağlıklaştırma, dönüşüm, yeni konut alanlarınakavuşma gibi, adını ne koyarsanız koyun, köklü biryıkım alanı görünümünü almıştır. Ankara dışındanüfusun yoğun olduğu birçok kentimizde degecekondu dönüşüm projeleri yoğun biçimde

laşımla gerçekten bu projeleregecekondu bölgelerinin dönüştürülmesi,iyileştirilmesi, sağlıklaştırılması vs. gibi olumlu

kılabilir. bu zının amacı, bazıçevrelerin, bu yatırımları özellikle bir rant olayınaçevirerek, geri dönülemez, kentsel ve mimarigerçeklikleri oluşturduklarına dikkat çekmektir. İlkyıkılanlar gecekondulardır ama bir gecede yıkılanHavagazı Fabrikası, gündemi sürekli meşgul edenGüvenpark, Atatürk Kültür Merkezi Alanı, UlusTarihi Kent Merkezi ve Gençlik Parkı gibi kamusalbelleğimizde önemli şgal eden bölgelerinbelirsiz geleceği, okları doğrudan karar vericikonumunda bulunanlara yönlendirmektedir. Üstyönetim, tarihin her döneminde işveren konumundaolduğundan onaylamauygulama mercii olarak mimarlarla birlikte çalışmış,mimarlar da herzaman güçlü bir işverene ihtiyaçduymuşlardır. Bu birliktelik zaman zaman yan yanaolma, zaman zaman karşı karşıya gelme biçimindegerçekleşmiştir.

Bu bağlamda tarihi süreç içinde, ülkemiz konutsorununa üst yönetimin yaklaşımı, konut edindirmepolitikalarının gelişimi ve yarışmalar çerçevesindetoplumun en büyük kesimini oluşturan alt gelirgrubu açısından bakmak yararlı olacaktır.

Tarih boyunca, işveren konumunda bulunanlar,mimari ürünün oluşumunda en önemli aktörlerden

2

devam etmektedir.

Çok iyimser bir yak

ba Ancak, ya

yer i

, karar verme, tasarlama hatta

olmuşlardır. Rollerini karar verici, seçici, tasarımcıya da uygulamacı olarak oynamışlardır. Örneğin,“Abbasi Halifesi el-Mansur'un Bağdat'ı planladığı,Gazne Sultanı Mesud'un mimari tasarımlar yaptığı,Artuklu hükümdarı Melih Salih Nasır Eddin MahmutBin Muhammed'in bina tasarımlarıyla uğraştığı,İlhanlı hükümdarı Gazan Han'ın kendi türbesiniplanladığı, Fatih Sultan Mehmet'in TopkapıSarayının planlamasında mimarlarla çalıştığı”bu çalışmalarda isteklerini yerinegetirmeyen “mimar Atik Sinan'ın bunu hayatıylaödediği” , İstanbul'daki ünlü silahhanenin MimarSarkis Balyan tarafından “Sultan Abdülaziz'in bizzatçizdiği plana göre inşa edildiği” bilinmektedir. Çokyapıcı, tasarlayıcı yöneticiler yanında tarihe yıkıcıolarak geçenler de mevcuttur, örneğin Mussolini veHitler'in yaptıkları doğrudan 'modern' kentten neanladıkları ile ilişkilidir. Mussolini “18 Mart 1932”de yaptığı bir konuşmada 'Majesteleri Kazma' dansöz etmiştir. Mussolini'nin kendisi için yarattığıimgelerden biri de gözden çıkarılmış mahallelerdenbirinde kazmasını yapılardan birinin çatısına hırslaindiren yıkıcı Duce imgesidir.”

Cumhuriyetin başından itibaren ülkemizde depolitikacılar mimariye özel bir ilgi göstermiş, kent vemimarlıkla ilgili sorunlarda söz sahibi olmak istemiş,yasal yetkilerini baltalama, muhalefet, alınankararları uygulamama ya da doğrudan tasarım veuygulama sürecinde yer alma biçimindekullanmışlar, bugün de olduğu gibi yıkıcı yanlarınısergilemekten kaçınmamışlardır. Öyle ki Menderesdöneminde gerçekleştirilen yıkımlar, hemen tümkentlerimizin aynılaşmasının nedeni olarak kabuledilmektedir. Üstelik yapılanlar, akademikçevrelerce de onaylanmıştır. Dönemin bazı öğretimüyelerinin “Başbakan Menderes ile yıkılan İstanbul'u

3

4

5

6

hattaFatih'in

Hakan Sağlam GÜMMF

ANKARA'NIN DÖNÜŞEN YÜZÜGECEKONDUDAN GECE 'ACONDOMİNİUM1


1963-1964 yıllarında yapılan bir araştırmaTürkiye'de kooperatiflerin ne olduğu konusunda çokönemli ip uçları vermektedir. Bu araştırmanınbulguları kooperatiflerin amaç dışı kullanımını,kooperatiflere dargelirlilerden çok orta ve üstgelirlilerin üye olduklarını, bunların çoğunun birdençok kooperatifte yer aldıklarını, kooperatifçiliğinspekülasyona açık olduğunu ve üyelerinkarşılaştıkları zorlukları yenmek amacıyla siyasi,iktisadi otoritenin yardımı için maddi ve manevibedel ödemekten kaçınmadıklarını, vd. açıkça ortayakoymaktadır. Araştırmadaki önemli saptamalardanbiri de kooperatiflerin daha çok tek apartman bloğuyaptırdıkları sonuçta da büyük ölçekli inşaatınekonomik getirilerinden yararlanamadıklarıdır. Aynıyıllar kooperatifler yanında “Or-an, Mesa gibi büyüktoplu konut kuruluşlarının da devletin ilgisizliğindenyakındıkları” görülmektedir. Bu dönemdebankaların baskılarıyla yasada değişiklik yapılmış,

26

27

bankaların tümüne, müteahhitlere, kooperatiflere, veöteki toplu konut kuruluşlarına kredi açma yetkisiverilmiştir

1970’li yıllar yine yerel yönetimlerin konutsorununun çözümünde aktif rol oynadıkları yıllardır.Toplu konutu desteklemek amacıyla, yürürlüğe girenbir dizi yeni yasa ile bugün Ankara'nın en önemlikonut bölgesi durumundaki Batıkent projesininhayata geçirilmesi sağlanmıştır. Batıkent İmar Planı1979 yılında onaylanmıştır. Ancak zaman içinde“belediyenin farklı siyasal iktidarlarca denetlenmesisonucunda, Ankara belediyesinden beklediği arsa vealt yapı yardımını göremeyen Batıkent 1984-1989arasında önemli bir darboğaza girmiştir.” Batıkentprojesi de kısa zamanda asıl amacından saparak ortagelir grubuna hitap etmeye başlamıştır.

1980 yılında yürürlüğe giren 'Milli Konut PolitikasıKararnamesi'nin amacı halkı konut sahibiyapmaktır. Bu ana amaç yanında kararname aynızamanda “gecekondu bölgelerinin iyileştirilmesi”,“toplu konut uygulaması” ve “Türk İslamgeleneklerine uygun konut tipi geliştirilmesi” gibiçok farklı noktalardan konuyu ele alarak dikkatibaşka yönlere çekmeyi başarmıştır. Aynı yıllar, bir“ideal ev” kavramı her yerde kendini göstermeyebaşlamıştır. Sağlıklı, mutlu, temiz bir çevre arayışıözellikle medyada körüklenmiş, sonuçta tüm büyükkentlerin çeperlerinde bunu gerçekleştireceği iddiasıile yeni yerleşimler hızla çoğalmıştır. “Bu dönemyerel reklam ajanslarının uluslararası reklamşirketleri ile ortaklıklar kurmalarıyla,Türkçeleştirilmiş ya da Türk tüketicisine uyarlanmış,tüketim ürünü idealinizdeki ev mizansenindesunulmuştur. Özellikle konuta ilişkin reklamlarda,bildiğimiz ya da bilmediğimiz bir dünyanın, görselbir şovla sunulması , sonuçta bir dizi yıkma,yenileme, projesinin hızlanmasına ya da en azındankullanıcılar tarafından daha kolay kabullenilmesineneden olmuştur.

Bu arada otuz yıl kadar ülkemizin yarışmalartakviminde konutla ilgili hiç bir gelişme olmamıştır.Ancak, 1981 yılında nihayet doğrudan gecekonduüzerine bir yarışma açılmıştır. İmar ve iskanbakanlığı “Gecekondu Önleme Bölgeleri ve GeriKalmış Yörelerde Kiralık Konut” yarışmasınıgerçekleştirmiştir. Tüm iyi niyetlere karşın sonuçtaelde edilen projeler bitmiş konutlardan ibaret vegecekondu olgusunun içeriğini yakalamaktan çokuzak olmuştur. Daha sonraki yıllar, konuta ilişkin 5adet öğrenci fikir proje yarışması , 1991 yılında T.C.Kültür Bakanlığı Güzel Sanatlar Genel Müdürlüğütarafından “Gelenekten Geleceğe Evimiz” konulubir fikir projesi yarışması gerçekleştirilmiştir.Yarışmanın adı nasıl bir sonuç beklendiğini işaretetmektedir, sonuçta miştÖzellikle bir fikir projesi yarışmasında öne çıkmasıgereken düşünsel yapı atlanmış ve alt gelir grubuiçin sonuç alınamamıştır. Bu tarihtengünümüze kadar yarışmalar düzeninde konuta ilişkin

.

en 'güzel' ev birinci seçil ir.

önemli bir

28

29

30

31

32

33

34

35

36

dolaylı yoldan yasallaştırılmaya çalışılmışsa dabaşarılamamıştır.”

Dar gelirlilerin konut sorunlarının çözümüneyönelik olarak 1948 yılında kabul edilen yasalarlaAnkara için önemli olan, Yenimahalle konut bölgesioluşturulmuştur. Ancak proje sürecinin sonevresinde, arsa tahsisine gecekondusuolmayanlardan başlanacağı kararı alınarak,gecekonducular bir anda devre dışı bırakılmıştır.Zaten bu yıllara gelindiğinde, gecekondu Türkinsanının acil barınma ihtiyacı olma anlamını çoktanyitirmiş, açıkgözlerin kazanç kapısı durumunagelmiştir. Falih Rıfkı Atay özellikle“milletvekillerinin bu işi nasıl organize ettiklerini,1946 yılından sonra siyasi iktidarın ne tür ödünlerverdiğini, çok partili sistemin gecekonduyu hoşgören söylemi gündelik yaşantımıza nasılyerleştirdiğini” anlatmaktadır.

Bu dönemde konut sorununun mimarlık ortamınabir yansıması olarak 1948 yılında, “Ankara İllerKooperatifi Ev Projeleri” yarışması düzenlenmiştir.Daha çok orta-üst gelir grubuna hitap eden buyarışma, sonuçta ancak üst gelir grubununbenimseyebileceği projelerin elde edilmesi ilesonuçlanmıştır. Bu yarışmadan bir sene sonra 1949yılında “Ankara Belediyesi Ucuz Evler” projeyarışması açılmıştır. En azından adıyla alt gelirgrubunu ön plana çıkaran yarışmanın, ödülleri bile,alt gelir grubu hakkında ne düşünüldüğü konusundaönemli ip uçları vermektedir. Ödül kategorisinde birkatlı, 2 ve üç odalı tiplerle birlikte iki katlı 3, 4 ve 5odalı tipler de mevcuttur. Aynı yıl yarışmayaçıkarılan “Emlak Bankası Ucuz Evler” projeyarışması da aynı biçimde altı tip projeyiödüllendirmiştir. Bunlar 2, 3, 4 ve 5 odalı tek katlıevlerle iki katlı 5 odalı ev tipini içermektedir. Busonuçlar mimarlık ortamında dar gelirlilerin konutsorununun farklı ele alındığının bir göstergesi olarakdeğerlendirilebilir.

Aynı yıllarda Ankara belediyesi konut sorununuçözmek adına ucuz arsa, ucuz konut elde etmek içinpek çok girişimde bulunmuş ancak sonuçta“Belediye Meclisi, başkanlığa verilen arsa içinborçlanma yetkisinin kullanılmaması önergesinikabul ederek, bu alandaki çalışmaları durdurmuştur.Oluşturulan politikalar önceleri memur kesiminesonraları ise memurları da kapsayan orta ve orta-üstgelir guruplarına hizmet etmiştir. Geliştirilen bazıolumlu ilkeler de uygulamaya yansımamış, hattabazı fırsatlar kaçırılmıştır.” fırsatların kaçırılmasısadece Ankara için değil Ankara'yı örnek alan diğerbelediyeler için de geçerli olmuştur.

Görüldüğü gibi 950'li yıllara gelinceye kadar konutsorunu, belediyelerin sorumluluğu olarak elealınmıştır. “Bu durum 9 Mayıs 1958’de 7116 sayılıİmar ve İskan Vekaleti Kuruluş ve VazifeleriHakkındaki Kanun kabul edilinceye kadar büyükölçüde sürmüştür.

18

19

20

22

23

Bu

1

21

Bu arada 1950 yılında Türk Yüksek Mimarlar Birliği -Türk Yüksek Mühendisler Birliği İstanbul Şubesi“Eskişehir Ucuz Ev Tipi” proje yarışmasınıgündeme getirmiştir ama sonuç diğer yarışmalarlaaynı olmuştur.

1960'lı yıllardaki hızlı politik değişim ve başlatılanplanlı dönem 'Toplu Konut' üretimini ön planaçıkarmıştır. Beş Yıllık Kalkınma anları topluüretimin önemini ve bundan faydalanmanıngereklerini vurgulamışlardır. “Değişim-gelişim, arsafiyatlarındaki artış, başkentte o gün geçerli olanYücel-U badin planındaki önemli değişimin nedeniolmuştur. Yönetim erkinin sürece müdahalelerininbir başka örneği olarak, plancının olumsuz görüşünekarşın İmar İdare Heyeti tarafından 3.12.1960 günve 609 sayılı kararla Bölge Kat Nizamı Planında katartışı kabul edilmiştir. Bu kararla neredeyse tümAnkara’ya önemli bir yoğunluk artışı getirilmiştir.”

24

25

Pl

y

kaldıkları, bildik eleştirilerin başında gelmektedir.Özellikle gelişmekte olan ülkelerde, konut kredisiuygulamalarında toplumun en geniş basamağınayani dar gelirli gruplara ulaşılamamaktadır. Krediverme koşulları arasında “düzenli bir iş belli biradres gibi ölçütler bu gurupların kredilerdenyararlanamama nedenlerinden biri olmaktadır.”

Bu çalışmada ortaya konulduğu üzere büyük birsorun olarak algılanan planlama kararlarına resmiotoritelerin müdahalesi tarihsel süreç içinde sıkçayaşanan bir durumdur. Her dönem bu kararlarınuygulanamaması söz konusu olmuştur.

barınma sorunlarınayönelik çeşitli çözümler üretilmiştir. Ancak yukarıdayer alan değerlendirmelerden anlaşılacağı üzere buçözüm amacından sapmış ve orta ve üst gelirgrubuna yönelik konut üretimini sağlayacak

Mimarlık söyleminde ise “gecekondu”, “gelişim”,“değişim”, “dönüşüm”, “kırsal mimari”, “alt gelirgrubu konut” ve bu konuyla ilgili pek çok başlıkneredeyse Cumhuriyetin başından beri süreklitartışılarak günümüze kadar gelmiştir. Özellikle butartışmanın; politik, ekonomik, toplumsal analizlerioldukça önemli bir dökümantasyon sağlamaktadır.Ancak mimarların bu konuda çok da verimliçalıştıkları, çözüm önerileri ürettikleri söylenemez.Örneğin “Cumhuriyet Mimarisi tarihi alanındakihemen hiçbir çalışma gecekondu birimlerininmekansal analizine girişmiyor. Formların veüslüpların incelenmesi üzerine kurulu bir mimariyazın geleneği, bu analizlerin sosyo-kültürelolgularla desteklendiği durumlarda bile gecekonduolgusuna değinmekten uzak kalıyor” saptamasıaçıkça mimarların ne yapmadıklarını ortayakoymaktadır. Bu durum şim gecekondusorununun mimari söylem alanında dışlandığınıaçıkça dile getirirken, aynı biçimde uygulamada da

48

49

Öte yandangecekondu sorununa alternative olmak üzere tarihselsüreç içinde dargelirlilerin

lerbirer

diye kadar

araca dönüşmüştür.

gecekondu olgusu dışlanmış ya da görmezdengelinmiştir. Uygulamada ya da yapı elde etmenin enönemli araçlarından birini oluşturan yarışmalardakonut, gecekondu, . .üzerine yapılmış önemli bir çalışma olmamasısorunun mimarlık ortamındaki ele alınışıyla ilgilidir.

Teorik olarak kamunun, özellikle alt gelir grubu içinkonut üretme politikalarının amacı maliyetleridüşürerek daha geniş bir kitleye ulaşabilmektir vepek çok ülkede benzeri yöntemler uygulanmasınakarşın, her zaman teori ile uygulama tam olarakörtüşememiştir. Bu konuda “endüstrileşmiş yapımteknolojilerinin kullanılmasının da i bir girdisağlayamadığı” uzun yıllardır bilinmektedir.

Öte yandan özellikle gecekondu alternatifi olabilecekalt gelir grubuna nasıl konut tasarlanacağına ilişkinyaklaşımlar, 'esneklik', 'gelişebilirlik' ve 'kullanıcıkatılımı' gibi kavramları tasarım dünyasınakazandırmışlardır. Gelişebilir konut tasarımıkuramları, kullanıcıların konutlarını kendi zevklerinegöre düzenleyebilmelerine, büyük ölçekteplanlanmış konutların esneklikten ve gelişmedenyoksun olduğuna ve kullanıcı ihtiyaçlarına cevapveremediğine, özellikle alt gelir grubu için istatistikdeğerlerin bir anlam taşımadığına, genel kullanıcıiçin program, metrekare gibi girdilerin, optimalolarak belirlenemiyeceğine dikkatleri çekmiştirÖzellikle alt gelir grubu için konut tasarımında amaçmimari veriler ne olursa olsun sorunun kolaylıklaadapte edilebilen, uygulanan, aşamalı, organik olarakgelişebilen, tasarımlarla kullanıcının ekonomik gücüçerçevesinde çözümlenebilmesidir.

k tasarımın içeriğeyönelik bir araştırma alanı olarak ele alınmasıgerekmektedir. Konut tasarımının bitmiş,tamamlanmış bir durum olarak değil de yaşayan birsüreç olarak ele alınıp değerlendirilmesi sorununçözümünde mimarlığın en önemli katkısı olacaktır

alt gelir grubuna konut, v s

öneml

Dar gelirli

.

50

51

.

gruplar için gerçekleştirilece

1

2

“Condominium” ya da kısaca Condo konut alanında hızlayayılarak kullanılan kavramlardan biridir. ÇoğunluklaAmerika Birleşik Devletleri ve Kanada da çok katlı veküçük m ’li kiralık konutlar için kullanılan bir terimdir.

Bu konu ve özellikle TOKİ'nin son yıllardakiuygulamaları ile ilgili bkz. Erdoğan Bayraktar.Gecekondu ve Kentsel Yenileme. Ekonomik AraştırmalarMerkezi Yayınları. Mayıs 2006, Ankara.

ğur Tanyeli. Faşizmin Mimarlığı; Siyasal ve MimariArketiplerin Egemenliği, Arrademento Dekorasyon, 1991no:12 s.117-122

Jale Erzen. Mimar Sinan Cami ve Külliyeleri. Çev.Zeynep Rona Kınık. ODTÜ Mimarlık Fak. Yayınları:Ankara. 1991

Afife Batur, “Batılılaşma Döneminde Osmanlı Mimarlığı”Tanzimattan Cumhuriyete Türkiye Ansiklopedisi. C.4, s.1056-1067.

2

3

4

5

U

başka bir girişim olmamış, bu dönemde açılanyarışmalar ne yazık ki sadece öğrenci fikir projeleriyarışmaları ile sınırlı kalmıştır.

Bu arada 1989 yılında 'Konut ve Arsa Sertifikası'yöntemi uygulamaya konmuştur ama yöntem “konutüretim hızını artıracağı, arsa spekülasyonundandoğan rantların ucuz konut olarak halka geridöneceği, ve kullanıcılara sabit fiyatla ulaşılacağısavlarına karşın, ancak belirli bir gelir düzeyininüstündekilere hitap etmesi bakımından”eleştirilmiştir.

Tüm bu uygulamalar ve yarışmalar sürecininsonucunda elde edilen ürünler kısaca “Kırsalalanların mimarlıktaki (yeniden) kurgulanışı ,biçimsel reçetelere dayanan yada statükoyusürdürmeye yarayan yıpranmış bir bölgeselciliğinkapsamından çıkmadı” biçiminde özetlenmiştir.

1995 yılında “Toplu Konut Tasarruf Sistemi” adıaltında yürürlüğe giren sistemse “bireysel krediyidesteklemesi, bunun da enflasyonu artırıcı etkiyaratacağı ve Türkiye'deki yüksek enflasyonortamında sağlıklı işleyemeyeceği, hükümetin buuygulamayla kamunun arsalarını Arsa Ofisi GenelMüdürlüğü eliyle özel kişilere geçirme kararı vermişolması, Arsa Ofisi Genel Müdürlüğü'nün artık özgünamacına aykırı olarak arsa stoklarını artırmakla değiltüketmek ve elden çıkarmakla görevli bir kuruluşdüzeyine indirgenmiş olması,” bakımlarındaneleştirilmiştir.

Bugün olduğu gibi gecekondu sorununun her seçimdönemi politik bir yatırım aracına dönüştürülmesi,ne yazık ki her hükümet döneminde giderekkarmaşıklaşan sorunlar dizgesini gündemdetutmuştur. Örneğin 27 Mart 1994 yerel seçimleriöncesi bizzat başbakanın ağzından, televizyonlardagecekondulara “yasal bir olanak sağlayıp tapuverileceğinin” açıklanması neredeyse tümkentlerimizde gözle görülür bir değişimin nedeniolmuştur.

Hükümetlerhem Hükümet Programlarında hem de Acil EylemPlanında (AEP) konut sorununa aynı siyasal partinindevamı olarak gerekli önemi vermişlerdir. Bugünedamgasını vuran yasal düzenlemelergerçekleştirilerek, “toplu konut seferberliği” başlamışve “kentsel dönüşüm projelerinin” önü açılmıştır.Planın olumlu algılanabilecek yaklaşımına karşın,“köy mimarisi”, “tarihi doku”, “yöresel mimari” gibibasmakalıp kavr uygulamada, son süratgerçekleştirilen yeni konut çevreleri, sosyal, mimarive kentsel ölçekte olumlu işaretler vermemektedir.

Dünyanın ani büyüyen neredeyse tüm kentlerindegörülen bu hızlı genişleme, kent merkezlerindekalan, giderek çöküntü alanı haline gelen alanlaraekonomik bir rant aracı olarak bakmayı daberaberinde getirmiştir. Sonuçta sermaye, ister adına'soylulaştırma', ister 'dönüştürme' desin, kendi

37

38

39

40

41

42 43

44

45

2002 seçimlerinden sonra 58. ve 59.

amlarla,

çıkarları doğrultusunda bu alanları ranta çevirmeyebaşlamıştır. Bu durum son günlerde Ankara'daki,hatta tüm göç alan illerimizdeki kent merkezlerindeya da gecekondu semtlerinde yaşanan dönüşümletam olarak çakışmaktadır. Ankara’nın son yıllardaaşırı büyümes Esenboğa Havaalanı yolu,Cevizlidere vs. gibi- belirli gecekondu bölgelerininbir anda kentin en merkezi, son derece yüksekrantlar elde edilen bölgeleri haline gelmesin

Bu bölge sakinlerine -çokuygun koşullarda da olsa- yeni evler sağlanmaktadır,ancak deneyimler göstermiştir ki, buradayaşayanların büyük bölümü yeni oluşturulacakbölgelerde yaşayacak gelir seviyesine sahip değildir,olsa bile kendi yaşam modellerini çok katlı bloklarataşıyabilecek kültürel birikime sahip değildir. Budurum, eski kullanıcıların kısmen de olsadışlanacağını, kentin bir başka bölgesinde yeni birillegal yerleşimin oluşacağını göstermektedir

Son birkaç yıldır, bir anda patlayan konut arzı,yükselen konut fiyatları, artan talep karşısında aşırıfırlayan inşaat malzemesi fiyatları, bankalarıninanılmaz rekabeti içinde düşen konut edindirmefonu faizleri, ardından faizlerin bir anda yenidenyükselmesi, henüz yasası oluşturulamayan, neolduğu doğru dürüst anlaşılamayan “mortgage”sistemine bağlanmıştır. Ve bu yöntem daha şimdideninanılmaz pek çok sorunu beraberinde getirmiştir.Özellikle medyada, sistemin iyi ve olumlu yanlarınınaltı çizilirken, göz ardı edilen; sistemin ekonomisigelişmiş ülkelerde toplumun en geniş basamağınıoluşturan orta gelir grubuna konut sağlama modeliolarak geliştirildiğidir. Sistem özellikle Amerika’daaraba, benzin vs. tekelinin desteklediği kentlerinyakın çevrelerindeki oluşumları gerçekleştirmiştir.“İşçi ağır ipotekborçları altına girmeleri gerektiği, böylece işvereninaçıkça kölesi haline geldikleri, evlerine bağlanıp,uzaklaşamadıkları, ve kendilerine sunulan çalışmakoşulları ne olursa olsun tahammül etmek zorunda”

46

47

i özellikle -

innedeni olarak görülebilir.

lerin bu meskenleri almak için

.



6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

Spiro

Falih Rıfkı Atay, a

Fehmi

Yıldız

Yıldız

Nabi

Fehmi

Kostof, “Majesteleri Kazma; Yıkımın Estetiği”Mimarlık, 89/10, Çev: Deniz Altan, Burak

Oktay Ekinci, “Menderes'in Yıkımlarını Anımsamak”Cumhuriyet, ek 2. sayı. 24886, s.1. 5 Mart 1994

Falih Rıfkı Atay, Çankaya. Sena Matbaası. İstanbul. 1980

Yavuz, Ankaranın İmarı ve Şehirciliğimiz. S.B.F.Yayınları. Ankara

Falih Rıfkı Atay, a.g.e

Tokman,. Kent-Koop Yayınları: 45,

Özgün Matbaacılık. 1985, Ankara, s.10

Tansı Şenyapılı, Barakadan Gecekonduya. İletişimYayınları İstanbul, 2004. s.9

Bahçeliever’de çok geniş bir araştırma için bkz. İlhanTekeli, Selim İlkin. Bahçelievlerin Öyküsü, Bir BatıKurumunun Yeniden Yorumlanması. Ankara Kent-Koop.Yayınları 1984

Arkitekt, 1935/07-08 s.205-206. 1934 yılındagerçekleştirilen “Ankara’da Hususi Bir Apartman” projesiyarışması, salt üst gelir gurubu çalışması olarak ilgiçekici.Bkz. Mimar, 1934/05, s.128, 139-143

Tokman, a.g.e s.13

K ultayı,Aralık, 1974, s.5

İller ve BelediyelerDergisi, :

5218 nolu ve 5528 nolu Yasalar

Boysan,s.3,12.

.g.e.

1952. s.24

7

Dinçer, '' TMMOB. Konut ur

Yavuz, 'No 80, 1951 s. 67

Konut Politikaları UygulamalarındaÖzel Bir Örnek: Yenimahalle

Türkiye'de Bir Sosyal Konut PolitikasıOlarak Konut Kredileri

Bina Yapımını Teşvik'

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

Atay,

Yıldız

Ruşen

Ruşen

Ruşen a.g.e

Ayşe

Falih Rıfkı ' ' Emlak SahiplerininMülkiyet Mecmuası, Yıl: 2, sayı:8, 1949, s.8-16

Mimarlık 1948/02, s.6-7, Mimarlık 1948/04, s.9-11

Tokman, a.g.e. s.17

İlhan Tekeli,. T.C. Başbakanlık Toplu Konut İdaresi

Bşk. Konut Araştırma Dizisi:2, 1996, s.90

Mimarlık, 1950/ ,

İlhan Tekeli, a.g.e

Keleş, , İmar veİskan Bakanlığı Mesken Genel Müdürlüğü, Ankara, 1967

Keleş, . İmge Kitabevi.Ankara, 2002, s.457

, 21 Ağustos 1979, No:16740

eş, ., 2002, s.459

, 6 Mayıs 1980, No:16980

Öncü, Petra Weyland, ,İletişim Yayınları, 2005, İstanbul, s.93

Bu konuda daha geniş bir yaklaşım için bkz. C. AbdiGüzer, “Bir Kültürel Çatışma Alanı Olarak Konut” GaziSanat Dergisi, No: 2, Eylül 2001, s.71-80

Bu dönemde 1962 yılında Ankara’da farklı fonksiyonlarıiçinde barındıran üst gelir gurubu için düşünülen“Ankara Kulübü Apartmanı, Çarşı, Sinema Tesisleri”sınırlı yarışması açılır. On yıl aradan sonra 1972 yılındaçok katlı blok apartmanlar elde etmek amacıyla “YapıKredi Bankası Mensupları Yardım ve Emekli SandığıVakfı Apartmanı” sınırlı yarışması açılır. bkz. Arkitekt,1978/02, s.84-90

İşte Bolşeviklik

Türkiye’de Yaşamda ve Yazında KonutSorunu Gelişimi

’

Kentleşme Politikası

Mekan, Kültür, İktidar

03 s.38

Kel

Türkiye de Konut Kooperatifleri

Resmi Gazete

Resmi Gazete

34

35

36

37

38

39

40

’

Ruşen

Ruşen

Mimarlık 1981/11-12, s.45 ,

TMMOB Mimarlar Odasıtarihi kentte “Gelecek İçin Yaşama Çevreleri, Bursa2000”, yine aynı yıl TMMOB Mimarlar Odası-UNESCOTürkiye Milli Komisyonu Uluslararası “Yarının Yaşamıİçin Konut ve Çevresi” yarışmasını düzenler. 1987yılında ise Müşavir Mühendisler ve Mimarlar Birliği’nindüzenlediği “Ekonomik Konut Tasarımı Öğrenci ProjeYarışması”, Kent- Koop tarafından düzenlenen, MimarlarYapı Kooperatifinin “sosyal konut” konulu öğrenciyarışması ve Birleşmiş Milletler Türk Derneği, Kent-Koop, TMMOB Mimarlar Odası’nca düzenlenen “21.Yüzyılın Konutu ve Çevresi” konulu öğrenci fikir projeyarışması düzenlenir.

Mimarlık & Dekorasyon 1991/10-11, s.99-112

1992 yılında Mimarlar Derneği 1927- YenimahalleBelediyesi'nin açtığı “Ankara Yenimahalle İlçesi Sınırlarıİçinde Mevcut Gecekondu Olgusunun YenidenYapılandırılması” konulu öğrenci proje yarışması, Gökİnşaat ve Ticaret A.Ş. tarafından açılan “ÜlkemizKoşullarına Uygun Konut Üretim Modeli” yarışması,1993 yılında Türkiye Prefabrik Birliği tarafından çıkarılan“Toplu Konut Projelerinde Prefabrikasyon” konuluöğrenci proje yarışması, 1998 yılında Türk SerbestMimarlar Birliği Derneği tarafından açılan “2100 YılındaKonut” konulu öğrenci fikir proje yarışması ve 2002yılında TMMOB Mimarlar Odası tarafından açılan“Depreme Uyarlı Yerleşmeler Fikir Proje Yarışması”gerçekleştirilir. Ancak sonuçta tüm yarışmalar öğrenci vefikir yarışması olduğundan, çok önemli olmalarınakarşın, acilen pratik hayata geçirilemeyeceği dikkatealınmalıdır.

Keleş, a.g.e., s.540

Gülsüm Baydar Nalbantoğlu,

, Türkiye Ekonomik veToplumsal Tarih Vakfı Yayını, Mart 1998, s.153-167

Keleş, a.g.e., s.528

, 1982/8-9 s.14-40

1985 de Bursa Belediyesi -

“Kırsal Türkiye ile Mimari Yüzleşmeler, Türkiye'deModernleşme ve Ulusal Kimlik”

Sessiz Direnişler ya da

41

42

43

44

45

46

47

48

49

50

51

Turner

Başbakan Tansu Çiller'in 06 Şubat 1994 tarihlitelevizyon konuşması.

58. Hükümet Programı, bkz.ww

59. Hükümet Programı, bkz.www.belgenet.com/hükümet/program/59-1.html

T.C. 58. Hükümet Acil Eylem Planı (AEP) 03-01-2003bkz. http://ekutup.dpt.gov.tr/plan/aep.doc

16 Haziran 2005’de kabul edilen 5366 sayılı ya“Yıpranan Tarih ve Kültürel Taşınmaz VarlıklarınYenilenerek Korunması ve Yaşatılarak KullanılmasıHakkında Kanun”. Daha geniş bir açılım için bkz.Erdoğan Bayraktar, a.g.e.

Bu konuda daha detaylı bir araştırma için bkz. SevinOsmay “1923'ten Bugüne Kent MerkezlerininDönüşümü”, 75 Yılda Değişen Kent ve Mimarlık, TarihVakfı Yayınları, s.139-154

C

Gelişmekte Olan Ülkeler İçin Konut Politikalarında YolGösterici İlkeler. Birleşmiş Milletler Yayını N.Y.1976,s.50

Gülsüm Baydar Nalbantoğlu, a.g.e., s.153-167

T ,

1960'lı yılların sonlarında Yono Friedman 'Mimarlarartık ortalama insan için ev yapmamalıdırlar. Çünkü buinsan mevcut değildir. Mimarlar milyonlarca kişi içinevler yapamazlar çünkü onları tanımıyorlar. Mimarınyapacağı tek şey her bir kişiliğe, kendi istek ve arzusunagöre kullanabilmesi için azami serbestlik tanıyanstrüktürlerdir' demektedir. Bu dönem görüşleri N.Habraken, C. Alexander, J.C. Jones, S.A.R gibi pek çokkişi ve kurum tarafından günümüze kadar taşınmış,

w.belgenet.com/hükümet/program/58-1.html

sa.

Engels, “ ”, , ilt 2, s.379

F.C. John , Robert Fichter,NewYork, he Macmillan Company,1972 s.201

Konut Sorunu

Freedom To Build

Seçme Eserler

,


Gerek çıkarılan imar aflarının, gerekse de bellistandartlarda ucuz konut yapımını özendiren arsatahsisi uygulamalarının ülkemizde gittikçekemikleşen gecekondu-kaçak yapı sorununa kalıcıçözüm üretmediği görülmektedir. Bugün artık birdenfazla aktörün yer alacağı, finansal, idari, teknik vesosyolojik açıdan tüm paydaşların katılımı iletasarlanacak ve uygulanacak gecekondu dönüşüm /kentsel yenileme projelerinin teoriden çıkarakuygulamaya geçmesinin zamanı gelmiştir.

Çağımızda sosyal kalkınmanın ekonomikkalkınmadan geçtiği, toplumların düzen ve rahatınınekonomik kaynakları geliştirmekle mümkün olduğubilinmektedir. Kentsel toprak kıt, yenidenüretilemeyen, değerli bir kaynaktır ve bu sebepleisraf edilmemelidir. Özellikle Türkiye'de bugünkentlerimizdeki mevcut sorunlu yapılaşma deseniüzerinde, aynı hız ve ciddiyetle ıslah veyenilemenin sağlanmasına, modern yerleşimalanlarının geliştirilmesine ihtiyaç vardı

Diğer yandan sağlıklı kentleşmenin belli bir maliyetivardır ve finansmanı gereklidir. Devlet yada özelsektör eliyle yeni yerleşim alanlarının inşası ciddi biryatırım olmakla birlikte, halihazırda meskun birgecekondu ve/veya kaçak yapı alanının ıslahı,gerektiğinde tasfiyesi ve yenilenmesi daha uzun,alanda yaşayan hak sahipleri ile uzlaşma boyutusebebiyle geri dönüşleri içinde barındıran, daha zorve karmaşık uygulamadır.

Mevcut gecekondu-kaçak yapı alanlarını tasfiyeetmek için gerekli adımlar atılırken, paralel olarakkırsal yerleşmelerin kapasite ve cazibesininarttırılması, entegre bir yerleşmeler ağı oluşturulmasıgerekir. Kırsal alandan kente göçü kontrol edilebilirbir düzeye indirmek için gerekli tarımsal reformlarıngerçekleştirilmesi, yeterli altyapı ve eğitimyatırımlarının sağlanması, orta ve alt ölçeklikentlerin kendine yeten merkezler halinegetirilebilmesi önemlidir. Bu amaçlara hizmetedecek politika ve projelerin ülke genelindeuygulanması ve bu doğrultuda yeterli finansalkaynaklar üretilmesi yerinde çözümler olacaktır.

Toplu Konut İdaresi Başkanlığı, sağlıklı kentselçevrelerin oluşturulması amacıyla ülke çapındayürüttüğü kentsel yenileme / gecekondu dönüşümprojelerinde tasarım, kontrol ve uygulama safhalarınıüstlenerek, yasalarla verilen yetkiler çerçevesinde vebugüne kadar edindiği deneyimler ışığında kentbilimini ve mühendislik disiplinini toplumunhizmetine sunmaktadır.

İdaremiz 1984 yılında 2985 Sayılı Kanun ilekurulmuş ve ülkede hızla artan konut talebinin çevredüzeni ile birlikte, planlı ve belli bir finansman

r.

2. T.C. BAŞBAKANLIK TOPLU KONUT İDARESİBAŞKANLIĞI TARAFINDAN YÜRÜTÜLENGECEKONDU DÖNÜŞÜM / KENTSEL YENİLEMEPROJELERİNİN YASAL ÇERÇEVESİ

modeli çerçevesinde karşılanmasını sağlayan önemlibir kurumdur. İdare konut sektörünü teşvik ederekişsizliğin önlenmesine ve ekonominin canlanmasınakatkıda bulunan uygulamalarıyla da Türk konutsektöründe bir model teşkil etmektedir.

İdaremiz alternatif uygulamalarla konut üretimininbelli bir model çerçevesinde gerçekleşmesinisağlayarak, ülke nüfusunun ülke coğrafyasına dengelidağılımını sağlamayı, nitelikli, ucuz ve hızlı üretilenkonutlarla modern, yaşanır yaşam çevrelerininoluşmasını, aynı zamanda dar ve orta gelir grubununuygun şartlarda ev sahibi olmasına katkıda bulunmayıhedeflemektedir.

Toplu Konut İdaresi tarafından geliştirilen KentselYenileme (Gecekondu Dönüşüm) Projelerinin amacı,58. Hükümetin Acil Eylem Planının Sosyal Politikalarbaşlığı altındaki;

ile; yerel yönetimlerle işbirliği sağlanarakkentlerimizdeki gecekondulaşmanın önlenmesi vemevcut gecekondu alanlarının dönüştürülmesi,

ile de; dar gelirlilerin kira öder gibi kısasürede ev sahibi olmalarının sağlanması hedefleri iletanımlanmıştır

Bu itibarla, yapılan yasal düzenlemeler neticesindeToplu Konut Kanunu ile belirlenen görev tanımlarıarasında, modern kentselleşmenin unsurlarından olangecekondu alanlarının dönüşümüne, tarihi doku veyöresel mimarinin korunmasına yönelik projelerikredilendirme ve destekleme yetkileri de eklenmiştir.

24730 sayı ve 18.04.2002 tarihli Resmi Gazete'deyayınlanan Toplu Konut İdaresi Kaynaklarınınkullanım şekline ilişkin Yönetmeliğin “İdareKaynaklarının Kullanım Yerleri, Harcama Programı veHarcama Yetkisi” Bölümü'nün (n) bendi uyarınca,İdare kaynaklarının kullanım yerleri arasında:“Gecekondu bölgelerinin ıslahı ve iyileştirilmesiamacıyla finansman sağlanması” ifadesi de yeralmaktadır.

Ayrıca, 25460 sayı ve 12.05.2004 tarihli ResmiGazete'de yayınlanan 5162 sayılı Kanun ile, 2985Sayılı Toplu Konut Ka

.” hükmüyer almaktadır.

45. Madde

46. Madde

nunu'na eklenen Ek Madde 6’da“Başkanlık gecekondu bölgelerinin tasfiyesine veya

iyileştirilerek yeniden kazanımına yönelik olarak

gecekondu dönüşüm projeleri geliştirilebilir, inşaat

uygulamaları ve finansman düzenlemeleri yapabilir.

Bu amaçla gecekondu bölgelerinde, gerçek kişilerin

ve özel hukuk tüzel kişilerinin mülkiyetinde bulunan

gayri menkuller ile 24.02.1984 tarihli ve 2981 sayılı

İmar ve Gecekondu Mevzuatına Aykırı Yapılara

Uygulanacak Bazı İşlemler ve 6785 sayılı İmar

Kanununun Bir Maddesinin Değiştirilmesi Hakkında

Kanuna göre hak sahibi olan kişilerin haklarına konu

gayri menkullerin değeri Başkanlık tarafından tespit

edilir ve Başkanlık bu kişilere proje çerçevesinde

anlaşmalar yapabilir. Bu anlaşmaların usul ve

esaslarını belirlemeye Başkanlık yetkilidir

GECEKONDU DÖNÜŞÜM/KENTSEL YENİLEME PROJELERİUYGULAMA ALANLARI VE UYGULAMA SÜREÇLERİ

B. Gül Deliktaş TOKİ / Kentsel Yenileme Birim Sorumlusu, Y.Şehir Plancısı

1. GECEKONDU DÖNÜŞÜM/KENTSEL YENİLEMETANIMLARI

Türkiyede kırsal alandan şehirlere doğru gerçekleşenve temelinde işsizlik, can güvenliği ve yeni birdüzen kurma umudunun yattığı yoğun göç, büyükkentlerimizde daha belirgin hissedilmekle ve dahaderin izler bırakmakla birlikte, göçü çeken tümcazibe merkezlerinde hızlı bir nüfus artışına sebepolmuştu

Söz konusu nüfus artışı ile birlikte kentler sadecekalabalıklaşıp yoğunlaşmamış, aynı zamandakentlerin içinde gerek ekonomik, gerek sosyolojik,gerekse de hayat kalitesinin tespitine yönelikparametreler açısından farklılaşmalar belirmiştir..

re göç yolu ile eklenen nüfus beraberindebarınma ihtiyacını ve iş bulma beklentisini degetirmektedir. Anılan grup sermaye birikimi zayıf,eğitim seviyesi düşük, kente entegrasyonaraçlarından yoksun durumdadır. Göç eden kişininsatın alma gücü sınırlı iken ucuz barınma talebibaskındır. Sadece ülkemizde değil özelliklegelişmekte olan ülkelerde de konut arzında görülenaçık veya yetersizlik, kentlere göç eden dar gelirliyigecekondu yapmaya zorlamaktadır. Göçle gelennüfusun kente fiziksel olarak dahil olması, kültürelve sosyal açıdan kente eklenme diğer bir deyişlekentlileşme sürecini aynı hızda yaratmamaktadır.Sonuçta çoğunlukla plan dışı, yasa dışı, mühendislikhizmetleri ile desteklenmemiş, toplumauyumsuzluğun ve suç oranının artış gösterdiğiyerleşim alanları oluşmaktadır.

İlk zamanlar kentlerin çevrelerinde düşükyoğunlukta, münferit yapılar olarak baş gösterengecekondular, zamanla organik olarak genişleyerekkendi mahallelerini oluşturmuştur. Bu oluşum ise

r.

Kentle

belli bir müddet sonra nüfus artışı karşısında kentingelişme akslarının tıkanmasını, kentin planlı vesağlıklı gelişmesini önlemiştir.

Gecekondu yapmak üzere seçilen yerler, aynı bölgeiçin planlama eliyle getirilen kararların uygulamasınıda doğal olarak engellemektedir. Gecekondubölgeleri genellikle sit alanları, tarım ve ormanalanları, su havzaları, jeolojik açıdan sakıncalı dereyatakları, heyelan bölgeleri, tarihi eserlerinçevrelerini sarmakta, zamanla bu alanların tahripedilmesine, kirlenmesine ve mevcut ekolojikdengelerin bozulmasına da yol açmaktadır.

Bu durum kentlerde kamu yararı gözeten, kentselilkeleri esas alan yapısal ve mekansal düzenlemelerizorunlu kılmıştır. Bilindiği üzere ülkemizde yasa dışı/ kaçak / ruhsatsız olarak tanımlanan yapılaşmanınhem önlenmesi hem de tasfiyesi için bugüne kadardeğişik yaklaşımlar neticesinde bazı tedbirleralınarak, uygulamalar gerçekleştirilmiştir.

Konut Müşteşarlığı tarafından hazırlanan, Mayıs2002 yılında İstanbul'da Yıldız TeknikÜniversitesinde yapılan Konut Kurultayında da Sn.Ahmet Çanga tarafından sunulan araştırmaTürkiye'deki kaçak yapılaşma hakkında etkileyicitespitler içermektedir. Bu çalışmaya göre 2000yılında nüfus artışından oluşan konut ihtiyacı ilemevcut konut stoku karşılaştırıldığında, ihtiyacınruhsatsız konut sunumu ve nitelikleri belli olmayankonutlarla karşılandığı görülmektedir. Ruhsatlı konutsunumu ihtiyacın ancak %62'sini karşılarken,ihtiyacın %38'i ruhsatsız konut üretimi ilekarşılanmaktadır. Araştırmadaki en önemlibulgulardan biri de konut stokuna ruhsatsız konutlardahil edilmediğinde Türkiye'nin tamamında konutaçığının gözlemlendiğidir .1


sahipleri için borçlanma makasının daraltılmasıamaçlanmaktadır.

Bu model çerçevesinde halihazırda gecekondu işgalialtında bulunan veya kaçak yapılaşmış (dönüşümüistenilen) alanın harita, plan ve mülkiyet bilgileriniiçeren başvuru dosyası Belediye tarafından resmi biryazı ekinde İdaremize iletilmektedir. Proje teklifideğerlendirilirken, İdaremiz tarafından önerilenalanda saha tespiti de eş zamanlı olarakyapılmaktadır. Alanın İdaremiz tarafındangecekondu dönüşüm / kentsel yenileme kriterlerineuygun bulunması halinde protokol çalışmalarıbaşlatılmaktadır.

İdaremiz ve proje alanının muhatabı olanBelediyeler arasında imzalanan Protokoller projesürecini tanımlamakta, taraflar arası işbölümü esasve usullerini belirlemektedir. Bu süreci takiben,İdaremiz tarafından halihazır duruma, mevcut veöneri plan kararlarına, zemin etüt raporlarınadayandırılan proje çalışmaları ve fizibilite analizleritamamlanmaktadır.

Her ne kadar söz konusu protokoller kurumsal veidari bir düzenleme olarak görülse de, aslındaprotokol metinleri ile tanımlanan kurgu bir kenttebelli bir sınır içerisinde yaşayan vatandaşlarasunulacak yeni yaşam koşullarının nasıl, ne kadar,ne zaman, ne şartlar ile teklif edileceğinin birsenaryosudur.

Yerine Dönüşüm / Yenileme Modeli ile ele alınanprojelerde Protokol metninin taraflarcaimzalanmasından sonra öncelikle mülkiyetdağılımının kesinleştirilmesi, hak sahipliği

3.1 Metodu. Yerinde Dönüşüm / Yenileme

tespitlerinin ve bedel takdirlerinin tamamlanmasıamacıyla İdaremiz ve Belediye Başkanlığıyetkililerinden oluşan bir Komisyon kurulmaktadır.

Hak sahipliği tespitlerinde 2981 sayılı Yasakapsamında yer alan hak sahipliği tanımlarının yanısıra, proje alanında ikamet eden vatandaşlardanilave bazı belgeler de talep edilmektedir. Elde edilenverilere dayalı olarak her bir parsel ve parseldebulunan yapı ve eklentilere ait ayrı detay tespitiyapılmaktadır.

Arsa ve (varsa) yapı sahipliliğini belgeleyenvatandaşlar İdaremizce aynı alanda yaptırılacakkonutlardan, uygulanacak projeye ait maliyetlerçerçevesinde denk gelen miktarda birim konutedinim hakkını elde etmektedir. Kamu arazisi veyabir başka şahısa ait arazi üzerinde yapısı bulunanlar,işgalciler ve hiç bir yasal belgeye sahip olmayanlarise işgal ettikleri alanı belli bir süre içerisindeboşaltmak şartı ile projeden sadece borçlanma yoluile kurasız konut hakkı (talep örgütlenmesi) teklifedilerek yararlanmaktadır.

İdaremiz tarafından aynı alanda yaptırılacakkonutlardan edinmek isteyen hak sahiplerimuvafakat vererek mevcut mülkiyet haklarındanferagat etmekte, arsa ve üzerindeki yapı için yapılanbedel takdiri ile aynı alanda inşa edilecek yenikonutun fiyatı arasında oluşabilecek fark içinborçlanmayı kabul etmektedir. Borçlanma usul veesasları, İdaremiz tarafından belirlenmekte olup,muvafakat veren hak sahipleri İdaremiz ile satışsözleşmesi imzalamaktadır. Şahısların yapı ve arsabedelleri, tespit edilen konut satış bedelindendüşülmekte, kalan borç için uzun vadeli satışyöntemi izlenmektedir. Mevcut uygulamalarımızda

3. GECEKONDU DÖNÜŞÜM / KENTSEL YENİLEMEPROJELERİN UYGULAMA ALANLARI VEUYGULAMA SÜREÇLERİ

Kentsel Yenilemede hedef, teknik açıdanyenilenmesi yada tamamen tasfiye edilmesi zorunlu,kentin gelişimine ve kimliğine uymayan, planlamahedeflerine aykırı, çöküntü ve kaçak yapı alanlarınınkente ihtiyaç duyulan formda yenidenkazandırılmasıdır.

Proje alanları tamamen kamu mülkiyetinin veyaşahıs mülkiyetinin işgal altına alındığı, ruhsatsızyapılaşma alanları olabildiği gibi, kısmen işgallikısmen ruhsatlı yapılaşmış şahıs arsalarından daoluşabilmektedir. Proje alanlarının tamamındayapılaşma kalitesinin düşük olduğu görülmektedir.

Dönüşüm projeleri ile yenilenmiş konut alanlarınınyanısıra, büyük rekreasyon alanları, kent parkları,kent meydanları, ticaret merkezleri ve kentsel kimlikunsurları da projelerin kazanım hanesineyazılmaktadır.

Kentsel Yenileme Projelerine sadece finansmantemini veya kentsel değerin yeniden paylaşım aracıolarak bakılmamalıdır. Projelerin hedefle değerve kalite artışı sağlama amaca uygun olarakgerçekleştirilebilmesi için, proje bütünü içindeyeterli kaynağın yaratılacağı bir modelle beraberteknik, sosyal, idari ve hukuki yönden tutarlıçözümlerin de eş zamanlı olarak ele alınmasıgerekmekted

Yenileme alanlarına ait hak sahipliği tespitlerinindoğru ve eksiksiz yapılması, uygulanacak konut vekentsel donatı yapı projelerinin alanın özellikleri vekarşılanması hedeflenen ihtiyaçlara göre seçilmesi,

nen

ir.

proje bütününe ve etaplarına ait fizibiliteanalizlerinin uygulama öncesinde tamamlanması veproje süresince düzenli olarak yenilenmesi dönüşümprojelerinin vazgeçilmez unsurlarıdır

Gecekondu Dönüşüm Projelerinde ilk aşamadaproje alanının seçimi ve gerekli altlık bilgilerinin(güncel halihazır haritalar, mevcut planlar, zeminetüdleri ve mülkiyet bilgileri) temininden sonra,İdaremiz ve Belediyeler arasında tarafların yetki,görev ve sorumluluklarını tanımlayan Protokollerakd

Dönüşüm / Yenileme Projelerinde genel olarakalternatif yöntem çerçevesinde çalışmalaryürütülmektedir. Projeler gecekondu / kaçak yapıalanında yaşayan hak sahiplerinin,İdaremizce yapılacak konutlara taşınması yöntemiçerçevesinde geliştirilebilirken, hak sahiplerinin

yine İdaremizce yaptırılankonutlara taşınması yöntemi de izlenebilmektedir.

Uygulamalarımızda mühendislik hizmetlerisunularak, çevre düzeni ile birlikte yapılandırılmışyaşam alanlarının yaratılması ilke olarak kabuledilirken; dönüşüm Alanı'nda yaşayan ve bellikriterler çerçevesinde hak sahibi olarak kabul edilenvatandaşların mağdur edilmemesi dehedeflenmektedir.

Çalışmalarımızda dönüşüm bölgesine ait ekonomikdurum ve sosyal statü araştırmaları yapılmakta,projelendirmede alanın kent bütünü içindekikonumu ile planlama öngörüleri dikkate alınmakta,birim maliyetin düşük tutulması ve dolayısıyla hak

.

edilmektedir.

Kentsel Yenileme (Gecekondu Dönüşümü)Projelerinde Uygulanan Yöntemler:

iki

aynı alanda

başka bir alanda

deprem ve benzeri afet riskleri düşünülerektasarlanmış, çağdaş konutlardan faydalanma şansıedinmekte, teknik ve sosyal altyapı sıkıntılarıyaşayan bölgeler çevre düzeni ile birliktedüşünülmüş, donanımlı yerleşim alanlarınadönüşmekte ve kent yenilenmekte

Bu alternatif çerçevesinde Belediye tarafındantespitleri yapılarak alan ve mülkiyet bilgileriİdaremize iletilen alanın gecekondu dönüşüm /kentsel yenileme kriterlerine uygun görülmesihalinde, ilk etapta hak sahipleri için transferkonutların inşa edilebileceği boş ve yerleşime uygunnitelikteki taşınmazların tespit ve mülkiyet devirişlemleri başlatılmaktadır. Bu amaçla dönüşümprojesinin yürütüleceği bölgeye en yakındakiBelediye veya diğer kamu kuruluşlarına aittaşınmazlar tercih edilmektedir.

Diğer yandan, Belediye sınırları içinde olangecekondu / kaçak yapı bölgesi üzerindeyaşayanların hak sahipliği tespitleri ve bedel takdirçalışmaları, ilk modelde izlenilen yöntemçerçevesinde, İdaremiz ve Belediye Başkanlığıtarafından görevlendirilen komisyonca aynı ilkelerebağlı olarak yürütülmektedir.

Toplu Konut Alanı olarak tanımlanan ve ilk etaptatransfer konut ve sosyal donatı uygulamalarıbaşlatılan boş alana ait projelendirme, ihale veyapım masrafları İdaremizce üstlenilmektedir.Yaptırılan konutların inşaatlarının bitimini takiben,dönüşüm alanında yaşayan ve projeden yararlanmakistediklerini beyan eden hak sahipleri yeni alandakikonutlara taşınmaktadır

Hak sahiplerinin İdaremizle satış sözleşmesiimzalayarak edindikleri konutları teslim almalarınıtakip eden belli bir süre sonra da DönüşümAlanındaki yapı ve eklentiler Belediye tarafındantasfiye edilerek, Kentsel Yenileme Alanı boş olarakİdaremize devir edilmektedir.

Bu model çerçevesinde İdaremizce ilk etap konutuygulaması başlatılan alanda inşa edilenkonutlardan hak sahiplerine tahsis edilenler dışındakalan stokunu kullanma hakkı ile her iki alan içinde (toplu konut alanı-dönüşüm alanı) Belediye'denplan değişikliği, ifraz, tevhit ve benzeri revizyonlarıtalep etme hakkı saklıdır. Hem ilk uygulamanınyapıldığı toplu konut alanı hem de tasfiye edilecekdönüşüm alanı için imar yollarında kalan genelaltyapı yatırımı, konutların inşası bitirilinceye kadartamamlanmak üzere Belediye tarafınd

Yerinde dönüşüm projesinde olduğu gibi başkayerde dönüşüm modelinde de proje sınırlarıiçerisinde belediyelere ait arsaların bulunmasıdurumunda söz konusu alanlar İdaremizce emlakbeyan değeri yada ekspertiz bedeli üzerindennakden veya konut karşılığı verilerekdevralınmaktadır

dir.

anüstlenilmektedir.

3.2. Başka Alana Taşıyarak Dönüşüm/YenilemeMetodu

.

.

hak sahipleri yüzde 15 peşin 180 ay vade ile konutsahibi olmaktadır.

Yerinde dönüşüm projelerinde tasfiye alanındakonutların yanı sıra ticari yapıların bulunmasıdurumunda, projelendirme mevcut kullanım dikkatealınarak yapılmakta, hak sahipleri birim konut karşılığıyerine birim ticari alan takasına da girebilmektedir.

Anlaşma yolu ile uzlaşılamayan hak sahiplerininmülkiyetlerindeki taşınmazlar için ise 2942 sayılıKamulaştırma Kanunu kapsamında Belediye eliylekamulaştırma yoluna gidilmekte veya kamulaştırmaişlemleri 5162 sayılı Kanun çerçevesinde İdaremizcegerçekleştirilmektedir.

Proje sınırları içerisinde belediyelere ait arsalarınbulunması durumunda söz konusu alanlar İdaremizceemlak beyan değeri veya ekspertiz bedeli üzerindendevralınmaktadır. Mülkiyetindeki arsaların karşılığıolarak Belediyeye maliyetler oranında konut daverilebilmekte, Belediyeler tarafından söz konusukonutlar da yürütülen diğer istimlak projelerindekullanılmaktadır. Belediyeler dışında diğer kamukurumlarına ait taşınmazların talep ve devir işlemleride İdaremizce tamamlanmaktadır.

İdaremiz tarafından projelendirilen, ihale ve yapımmasrafları üstlenilerek yaptırılan konutlara aitinşaatların bitimini müteakip hak sahipleri konutlarataşınmakta, konut teslimleri Belediyeler tarafındanyapılmaktadır. İnşaatların yapım süresince gecekondualanında yaşayan hak sahiplerinin geçici ikameti (kirave benzeri yardımlar yolu ile) ilgili Belediye tarafındansağlanmaktadır.

Dönüşüme konu olan proje alanı Belediye tarafındantasfiye edilerek, gecekondu ve kaçak binalaryıkıldıktan sonra boş olarak İdaremize teslimedilmektedir. İdarenin taşınmazlar üzerinde yaptırdığıkonutlardan hak sahiplerine tahsis edilenler dışındakalan konut stokunu satma hakkı ile alan için plandeğişikliği, ifraz, tevhit ve benzeri revizyonlarıBelediye'den talep etme hakkı saklıdır.

Alan üzerinde üretilecek tüm konut, kentsel donatıyapılarının tasarımı ile üst yapı ve ada içi altyapıyatırımı İdaremizce karşılanırken, proje alanına kadarimar yollarında kalan genel altyapı yatırımı konutlarıninşası bitirilinceye kadar tamamlanmak üzere,Belediye tarafından üstlenilmektedir.

Yerinde dönüşüm modeli çerçevesinde İdaremizgecekondu / kaçak yapı bölgesini tasfiye edip, kentlekesi içende genellikle merkezi bir konumda, alanınteknik verilere bağlı olarak yeniden yerleşime uygunbulunmasına bağlı olarak konut talebi kolaylıklaörgütlenebilecek, kentsel arsa değeri yüksek birtaşınmazın mülkiyetini edinmektedir.

durumuna ve büyüklüğüne göre, aynı alanda(yerinde) dönüşüm etaplar halinde deuygulanabilmektedir.

Genel çerçevede, yerinde dönüşüm projeleri ilegecekondu ve kaçak yapı alanında ikamet eden nüfusyasal, modern standartlarda, alım satım değeri yüksek,

Projenin

TOKİ Malatya-Akçadağ

TOKİ Denizli-Merkez

TOKİ Konya-Akşehir

TOKİ Aksaray-Merkez

TOKİ Manisa-Merkez



KENTSEL DÖNÜŞÜM SÜRECİNDE FARKLILAŞANKİMLİK DEĞERLERİ:

YILDIZ HİLAL 6. CADDE ÖRNEĞİNDE KENTSELKİMLİĞİN SORGULANMASI

*Yrd. Doç. Dr. Zeynep Uludağ - Canan ÖzerMimar

Bu çalışma kentsel dönüşüm sürecini, fiziksel vesosyal olarak belgeleyen, Ankara'da Yıldı

almaktadır.Caddenin gecekondu bölgesinden prestijli konutalanına dönüşmesi

açısından değerlendirilmekte vebelgelenmektedir.

Bugün kentsel dönüşüm sürecini tartışabilmek vedoğru bir kentsel okuma yapabilmek için baktığımıztüm kuramsal çerçevelerde sosyal ve mekansalsüreçlerin bir arada ele alındığını görürüz. Toplum,geçmişten günümüze kalan özellikleri ve önemiçoğu kez teslim edilmeyen koşullar altında, gündelikyaşam pratiklerinin ve eylemlerin kastedilen vekastedilmeyen sonuçlarıyla kesintisiz yenidenüretilmektedir. Toplumsal zaman ve toplumsalmekan gündelik yaşam pratiklerinin farklılaşmasıylabirlikte dönüşür. (Harvey, 1999:230) Bu pratiklerdenbağımsız bir toplumsal mekan ve zaman yoktur.Böylece toplumun mekanda yayılış ve mekanıkullanma biçimi o toplumu kavrayışımızın vedönüştürme çabalarımızın bir parçası halinegelebilir. Dolayısıyla toplumu mekansal bağlamdankopararak kuran sosyolojik çerçeveler entelektüelaçıdan ne kadar çekici olursa olsun bir şeyleri eksikbırakacaktır. Sonuçta, sosyal bilimcilerin, tarihçilerinve coğrafyacıların zaman ve mekanın nesnelboyutunu göz ardı etmeleri toplumsal yaşamınyeniden oluşmasına hizmet eden maddi pratikleri deret etmeleri demek olur ki bu toplum ve sosyal yapıüzerine oluşan kavramların temellenemeyeceğianlamına gelir. Bu bağlamda kent mekanı ve sosyalhayatı üzerinde yapılan çalışmalar zaman vemekandan bağımsız olamaz. Sosyal pratiklerinoluşabilmesi ve onların yeniden üretilebilmeleri için

z HilalMahallesinde bulunan 6. Caddeyi konu

, vekentsel kimlik kolektif bellek

estetik değerler

hem sosyal aktörler yani bireyler, hem de onlarınbulunduğu, ait oldukları, bir araya geldikleri yer vezaman bu kuram içerisinde artık ayrılmazbileşenlerdir. Mekan artık 'şurası', 'burası' ya da bir'boşluk' değil toplumsal bir faaliyetin ürünüdür.

Kentsel dönüşüm sürecinde coğrafi sınırlar, fizikselmekan, sosyal pratiklerle birlikte şekillenir.Günümüzde kentlerin özellikle metropollerindönüşmesi yalnızca yerel ve ulusal güçlerin değilküresel ekonomik ağın ve uluslararası etmenlerinsonucunda olmaktadır. Ancak kentsel çevrenindönüşümünü yalnızca ekonomik ve politiknedenlerle açıklamak birçok yönden indirgeyici birtutum olur.

oplumsalyapı ve gündelik hayatın dinamikleri bu sürecitamamlar.

t'in de ifade ettiği gibi kentsel tasarımbelirsizliklere dayanan bir yap-boz sanatıdır.(Sennett, 1994:59) Burada fiziksel olarak önerilençözümler ne kadar çeşitlilik gösterirse göstersinsonuçta hepsi de kentteki sosyal ve kültürel hayatınsürekliliğine dayanır. Modern toplumun coğrafyasıgünümüzde sıkıştırılmış yoğun kent merkezlerindendaha yaygın ve amorf kent dışı alanlara kaymış vepek çok ülkede olduğu gibi Türkiye'de deöngörülmemiş ve planlanmamış mekansaldönüşümler olmuştur. Özellikle ülkemizde1940’larda başlayan kırdan kente öngörülmemişgöçün sonucunda oluşan plansız yerleşimler, fizikselmekanı dönüştürdüğü gibi kentin sosyal coğrafyasınıda değiştirmiştir. t planlama sistemiiçinde kentsel dönüşümün bir kentsel yenilememodeli olarak en yaygın uygulaması özellikle kent

Bu süreçte belirleyici ve düzenleyiciolan ekonomik ve politik sistem olsa da t

Sennet

Ülkemizde ken

Bu alternatif dahilinde Belediyeler Dönüşüm Projesiöncesinde gecekondu veya kaçak yapılaşma alanıolup, hak sahiplerinin Toplu Konut İdaresi eliyleüretilen çağdaş yapılara transferi ile boşaltılanbölgeyi, İdarece tarafından yeni bir proje başlatılanakadar geçecek süre zarfında her türlü işgal ve rızadışı kullanımlardan korumakla yükümlüdür.

Yerinde Dönüşüm ile Başka Yerde DönüşümModellerinin birbiri ile kıyaslanması gerekirse;

Yerinde dönüşüm projelerinde tespit ve takdirişlemlerinin ivedilikle tamamlanmasıgerekmektedir çünkü İdaremizce alanın yenidenprojelendirilmesi ancak tasfiyesi yapıldıktansonra mümkün olmaktadır.

Genel tutum olarak hak sahiplerinin aynı yerdeikamet etme talebi ile karşılaşıldığı için, yerindedönüşüm projelerinde halkın katılımı ve desteğidaha belirgin olmaktadır.

Yerinde dönüşüm projeleri uygulanabilmek içinalanın tasfiyesini esas aldığından gerçekdönüşüm projeleri yaratmaktadır. Başka alandadönüşüm projelerinde ise uzlaşmasağlanamaması veya bir takım gerekçeler ilealanın Belediye tarafından tasfiye edememesidurumunda, o bölgede sadece bir toplu konutuygulaması yapılmış olmaktadır.

Yerinde dönüşüm projeleri ile sadece yenidenkonut alanları yaratılmamakta, tasfiye sonrasıİzmir Konak ve Trabzon örneklerindeki gibibüyük rekreasyon alanları, Bayburt örneğindekigibi merkezi ticaret alanları daoluşturulabilmektedir.

Başka yerde dönüşüm projelerinde ilk uygulamakamu arazileri üzerinde yapıldığı ve arsa maliyetidüşük olduğu için ucuz konut üretmek mümkünolmaktadır. Yerinde dönüşüm projelerinde isetoplam istimlak maliyeti konut fiyatlarınayansıtıldığı için aynı oranda düşük fiyatlandırmayapılamamaktadır.

Başka yerde dönüşüm projeleri teknik, ekonomikve sosyolojik gerekçeler ile tamamen tasfiyeedilmesi gereken riskli bölgeler için tercihedilmekte, transfer edilecek nüfus için tespit vetakdirlerin yapılması süreci, ilk uygulamanınyapıldığı alandaki konutların tamamlanmasıtakvimine bağlı olarak daha geniş bir zamanayayılabilmektedir.

Toplu Konut İdaresi Kentsel Yenileme (GecekonduDönüşüm) Projelerine İlişkin olarak 2004 yılındayasalaşan 5162 Sayılı Kanun kapsamındatarihi itibariyle İdaremiz toplam

ile proje çalışmalarına başlamış,Ankara’da 4, İstanbul’da 7, İzmir’de 2 ayrı proje içinolmak üzere belediyeler ile toplam 38 bölge için

-

-

-

-

-

-

Mart 200678 il ve ilçe

belediyesi

Kentsel Dönüşüm Protokolü imzalayarak projelendirmeve uygulama süreçlerine geçmiş durumdadır

Uygulamaya geçen projeler çerçevesinde inşaatlarıbaşlatılan konut sayısı , mevcut projelerçerçevesinde hedeflenen konut sayısı ise

Türkiye'deki gecekondu ve kaçak yapılaşma alanlarısadece bireyin ve grupların kaderinden, eksikliğinden yada yanlış davranışlarından kaynaklanmadığı gibi,çözümü de bireylere ve gruplara bakılmayacak kadarönemlidir. İdaremizce ciddiyetle ele anılan dönüşümprojeleri aynı zamanda sosyal devletin yükümlülüğüolarak görülmektedir. Sorunların çok yönlü olmasıbireyin ve grupların bu sorunların üstesinden yalnızbaşlarına gelmelerini engellemektedir.

Bu doğrultuda, Toplu Konut İdaresi sürdürdüğü tümfaaliyetleri içinde özellikle dönüşüm projelerine özel birönem vererek bu konudaki çalışmalar için azami mesaiharcamaktadır. Bu tür projelerin hayata geçirilmesindevatandaşa ve bölgenin sorunlarına en yakın olan yerelyönetimlerle işbirliği yapılmakta, kamu yararının önplanda tutulduğu bu tür projelerine destekverilmektedir.

Kentsel Dönüşüm Projeleri tespit, tasarım ve uygulamaaşamaları detaylı çalışmalar sonucunda şekillenenprojelerdir. Projelerin değişik aşamalarında geridönüşler yaşanabilmekte, optimum sonuçlar eldeedilebilmesi için belli kontrol ve değerlendirmenoktaları tanımlanması gerekmektedir. Diğer yandan birkent parçası için kentsel dönüşüm kararı verilmesi veilgili tespit, değerlendirme ve proje çalışmalarınıntamamlanması o alan için bir çözüm önerisi sunabilir.

Gecekondulaşmanın önlenebilmesi için noktasalçözümlerin yeterli olmayacağı açıktır. Ülkelerde kentlerarasında ve kırdan kente nüfus hareketliliğinin kontrolüancak üst ölçekli ekonomik kalkınma planları ile buplanların uygulanabilmesi için etkin araçların varlığınadoğrudan bağlıdır.

Kentsel Dönüşüm Projelerini uygulamaya çalışan yerelve merkezi otoriteler için de belirli bir kurumsalkoordinasyonun sağlanmasına ve yetki-sorumluluklarınmevcut düzenlemeler ile çelişmeyen yasal bir çerçeveile yeniden tanımlanmasına ihtiyaç bulunmaktadır. Butip projelerin hayata geçirilebilmesinde en önemlifaktörlerin olan zamanlama, süre ve maliyet unsurlarıolduğu dikkate alınarak, kentsel dönüşüm projesialanlarında vakit ve kaynak tasarrufu sağlayacakkolaylıkların sağlanması, gecekondu-kaçak yapıbölgelerinin tasfiyesi amacıyla üretilen konut ve donatıyapılarının en düşük maliyet ile imal edilebilmesi içingerekli teşvik ve tedbirlerin alınması gerekmektedir.

.

konuttur.

17.52636.000

4. ÖNERİLER

1 Ahmet Çanga, 2000-2010 Dönemi Konut İhtiyacı Analizlerive Konut Politikaları, Syf.: 50-57 22-23-24 Mayıs 2002 KonutKurultayı, İstanbul.


merkezlerinde ve yakın çevresinde kalmış gecekondualanlarının yeniden kazanımı ve yeniden yapılanmasıarayışının bir uzantısıdır.

İmar ıslah planlarıyla dönüştürülmeye çalışılangecekondu bölgeleri

çerçevesinde ele alınmış ve projelerbaşlatılmıştır. Ekonomik ve politik süreçlersonucunda alınan kararlar ve yapılan düzenlemelercoğrafi mekanı dönüştürmeye başlamışa kentsel yenileme projeleri, kentin bubölgelerinde oluşmuş olan sosyal coğrafyasını aynıhızda dönüştürememiştir.

işlevsel olarak ve arazi rantının kazanımıaçısından başarılı farklı birölçekten bakıldığında

gibideğerler açısından bilinçli

ecekondu alanlarının lüks konut alanlarıyla dahaprestijli kentsel çevreler oluşturma kaygısıbaşlayan bu özellikle büyükyatırımcıları kendine çekmiş ve dönüşümühızlandırmıştır. Yüksek rant değeri taşıyan bu konutçevrelerinin hızlı ve kontrolsüz yapılaşması sokak yada cadde ölçeğinde değerlerinsorgulanamadığı kimliksiz çevreler oluşturmaktadır.Gecekonduların yanında lüks konutların ya daişyerlerinin yükseldiği caddelerde mekansalve sosyal pratikleri de değişm Kentin bubölgelerinin değişen sosyal coğrafyası üzerinde titizve disiplinler arası çalışmayı gerektirecek niteliktedir.

u bölgelerde öngörülen mekansaldönüşüm tamamlandığında farklı kullanıcılarındeğişen yaşam pratikleriyle mekanı yenidendönüştürmesi kaçınılmaz olacaktır.

Kentsel dönüşüm sürecinin açıkça izlenebildiği 6.Cadde mekansal, sosyal ve kültürel dönüşümütamamlayamamış olması nedeniyle farklılaşan kimlikdeğerlerini yansıtması açısından

elecekte Ankara'nın önemli ulaşımakslarından biri olacağı düşüncesiyle, yenilemeplanlarında kentsel arazi rantının yüksek olduğubölgeler arasında sayılan Hilal 6. Cadde dönüşümünühenüz fiziksel ve sosyal olarak tamamlayamamışolmasına rağmen beklenen rantı kazandırmıştır.Cadde

kapsamında bulunduğu için bu dönüşümhızla tamamlanmak adır.

en kapsamlı kentsel dönüşümprojelerinden Dikmen Vadisi Konut ve ÇevreGeliştirme Projesi ile Ankara'nın doğal yapısı

Vadisi'nin, sağlıksızkontrolsüz yapılaşmasından, modern, sağlıklı ve

(Dündar, 2003:66)

daha sonra kentsel yenilemeprojeleri

ve fizikselncak

Kentsel yenilemeprojelerinde

gibi görünen planlamalar; ,

, veçözümler önermezler.

Gyla

yenileme projeleri

sosyal ve tarihsel

, kentlininektedir.

Gelecekte b

gündelik

nü

oldukça iyi birörnektir. G

,

t

Türkiye'nin

ndabulunan vadilerden Dikmen

mekan kalitesi estetik

kentsel kimlik kolektif bellek

rme

Projesi

değerler

Dikmen Vadisi Konut ve Çevre Gelişti

Dikmen Vadisi Konut ve Çevre Geliştirme Projesi

yaşanabilir bir mekana dönüştürülmesiamaçlanmaktadır.

1928 yılındaki imar planını hazırlayanmerkezine doğru uzanan vadi

in mümkün olduğunca doğal halindebırakılması ve konut birimlerinden uzak tutulmasıgerektiğini belirtmiştir.dışında bırakıldığı planda 1978 yılındaki nüfus300.000 olarak öngörülmüş ancak bu rakama1950'lerde ulaşılmıştır. Çankaya veAyrancı'nın imarlı bölge içerisine alındığı 1957onanlı - planı korunan bu yeşilalanlarda zaman içerisinde Ankara'daki hızlı nüfusartışı bu tarz bölgelerde kaçak yapılaşmaya nedenolmuş, artan gecekondu yoğunluğundan dolayıçözüm arama yoluna gidilmiştir. 1982 yılındaki1/50000 ölçekli Ankara Nazım Planında kent çevresiiçin gerekli yeşil kuşak kararı ile Dikmen Vadisi gibiönemli vadiler rekreasyon alanı olarak önerilmişlerdir

Ankara için hazırlanan 1/100 000ölçekli 2015 yılı yapısal planında da hava kirliliğininönlenmesi için gerekli hava akımlarını yaratmakadına kentin etrafında genişliği 8-10 km olan veolabildiğince kent merkezine doğru uzatılmasıgerektiği belirtilen bir yeşil kuşak önerilmektedi(Dikmen Vadisi Konut Gelişt

Düzeltilmiş 1. Taslak, Bu kararınuygulanması amacıyla da Büyükşehir BelediyeMeclisi, 17.11.1986 tarihinde 1/5000 ölçekli DikmenYeşil Alan projesini onamıştır n Deresi YeşilAlan Projesi, 1989 yılında Dikmen Vadisi Konut veÇevre Geliştirme Projesi olarak revize edilmiş

yılında bu proje kapsamında Ankara'nınkültürel ve rekreasyon sisteminin çalışmalarınabaşlanmıştır Vadisi Konut ve ÇevreGeliştirme Projesi Revizyon Nazım İmar PlanıAçıklama Raporu s.19-20)

Öncelikle doğal yapıya ait özelliklerin veproblemlerin araştırılması yapılmış, sağlıksız biçimdeoluşan ortamda doğal dengenin geri kazanılmasıadına gerekli çevre düzenlemesi için planlaroluşturulmuş lece yıllar öncesinde korunmasıgerekliliği üzerinde durulan yeşil kuşağın yaratılmasısağlanmıştır. Bunun yanı sıra bölge içerisindebulunan gecekondularda yaşayanların konutsorunlarının çözülmesi amaçlanmıştır. Projenin birözelliği de uygulama esnasında belediyeye ağır finansyükü getirilmeden, vadide oluşan rantın kamu-özelsektör işbirliği neticesinde paylaşılması olmuştur

liştirme Projesi,Güney Ankara Kentsel Gelişme Alanı içerisindeÇankaya, Dikmen ve Ayrancı'nın imarlı kesimleriarasında yer almaktadır. Projenin batısında Dikmen

imarlı kesimleriyle, kuzeyinde Çetin Emeç

Jansen,Ankara'da kent vetepeler

Dikmen bölgesinin imar

Dikmen,

Yücel Uybadin imar nda

(Kutsal, 1993:14).

r.irme Projesi Fizibilite

Raporu, Mart 1991)

. Dikme

ve1990

(Dikmen

.

, böy

(Kutsal, 1993:13).

Dikmen Vadisi Konut ve Çevre Ge

bölgesi

Resim 1. Dikmen Vadisi Projesi


Bulvarı, ğusunda Çankaya ve Ayrancı'nın imarlıkesimleri ile Turan Güneş Bulvarı

ile sınırlanmaktadır (Dikmen VadisiProjesi ve Yıldız-Oran Aksı 1/5000 Revizyon Nazımİmar Planı Açıklama Raporu,

km uzunluğunda kuzey-güneydoğrultusunda uzanmaktadı Kuzeyiile güneyi arasındaki kot farkı 180m rtalamaeğim vadi tabanında %3, yamaçlarda 30arasındadır (Dikmen Vadisi Konut Gelişt

Dikmen 1 ve 2. etapları tamamlanmış olup iki senegibi bir sürede bitirilmesi düşünülen 3. etapçalışmaları da başlanmıştır Şu andadevam etmekte olankamulaştırılmış adinin Hoşdere tarafında yeralacak 100 dairelik 5 bloktan oluşan Park VadiÇankaya evleri ve Dikmen tarafında inşa edilecekolan Park Vadi Teras Evle konutinşa edilecektir.

Hak sahipleri ile sözleşmelerin imzalanmayabaşlandığı ve bu yıl içinde çalışmalarına başlanılmasıdüşünülen Dikmen Vadisi Konut ve Çevre GeliştirmeProjesi'nin son etabı olan 4. ve 5. etapta

bölgede 8 000 den fazla konutplanlanmıştır. 1

Proje bütününde başlangıçta düşünülenmaliyetlerinin çok yüksek olması

nedeniyle yapımından vazgeçilmiştir etaparasında bulunan, vadinin Çankaya ve Dikmenyakasını birleştiren viyadük Dikmen tarafında, önceDikmen 1. Cadde'ye ardından Sinan Caddesi ile

do, güneyinde ise

TBMM sitesi

1993:1). Bu bölge 300metre eninde 6

vadi boyunca r.. ve o

ise %20-irme Projesi

Fizibilite Raporu, 1991:6).

na Mart 2006' .etapta, 300 tane gecekondu

olup v

ri ile toplam 1120

2786 haksahibi olup

dört adetviyadükten ikisinin

. 3. ve 4.

,

(Resim )

Resim 2. makroformundaki konumuYıldız Hilal 6.Cadde'nin kent

Dikmen Caddesi'ne bağlanarak Hoşdere Caddesi ilebağlantı sağlanacak Çankaya tarafında, ŞehitMustafa Doğan S ileiki yöne ayrılacaktır BüyükşehDikmen Vadi Projesinin Turan Güneş Giriş Kapısıolarak da nitelend Yıldız Hilal 6. CaddesiAnkara'da gelecekte ihtiyaç duyulacak yoğun trafiğiönemli ölçüde ve u proje ile Ankaraaçısından caddenin önemi artacaktır.

C Dikmen Deresi’nden Turan Güneş'e doğruyükselen dalgalı ve eğimli rafik yapıyasahiptir. Cadde çevresi de yer yer vadilerle bölüneneğimli bir yapıdadır. Kuzeyinde Dikmen Vadisi,güneyinde Turan Güneş Bulvarı, doğusunda

batısında Yukarı Dikmen Mahallesi olancadde bu iki mahalleyi ayıran bir sınır görevi degörmektedir.

Gecekondulu yapılaşma öncesinde ekili arazi olanbu bölgede k gecekondu yerleşimleri 1960'lardaoluşmuş sonrasında gecekonduyapımı hız kazanmıştır. Caddenin her iki tarafı

ğimli topoğ iptir. Coğrafiyapının yapılaşma açısı oluşturduğuzorluklarına rağmen gecekondulaşma hızla artmış

katlı kaçak yapılar inşaedildiği görülmüştür Caddeninbulunduğu bölge 1960’lardave ulaşım olanakları çok sınırlıyken, 1980’leregelindiğinde büyümesi, teknolojik veekonomik gelişmelerin servislerin mekansaldağılımını etkilemesi sonucunda, özel araba ve

olup,okak ve

(Ankara ir Belediyesi)

irilen ,

rahatlatacak b

6. addebir topog

HilalMahallesi,

(Resim 2)

il, özellikle 1980

daoldukça e bir rafyaya sah

ndan,

hatta zaman içerisinde da. (Resim 3, 4)

kent merkezine uzak

kentin

artan

Yıldız Hilal 6. Caddesi

Yıldız Hilal 6. Cadde

ulaşım imkanları kent içerisinde kalmıştır. Bubölgede yaşayan gecekondu sahipleriyle yapılansözlü görüşmeler sonucunda, yerleşiminin

umhurbaşkanlığına ait birimlerin ye yakınolmasının radaki gecekondu oluşumunuhızlandırdığı anlaşılmıştır

1989 yılında caddenin uzandığı Dikmen deresiboyunca sayıları çok fazla olan gecekondularaçözüm maksadıyla Dikmen Vadisi Konut ve ÇevreGeliştirme jesi çalışmalarına başlanması 6.

enin de gelişimini etkilemiştirYukarı Dikmen Mahallesi ve Hilal Mahallesi 2.KısımPlanlama Alanı, Dikmen Vadisi Konut ve ÇevreGeliştirme Projesi 2 Aşama Nazım İmar Planı veYıldız Oran Aksı Revizyon Nazım İmar Planıkapsamında ele alınmıştır. Büyükşehir Belediyesi

diyesinin koordineli olarak yapmışolduğu çalışmalar sonucunda

şinin barındığı 400 adetgecekonduyu kapsayan bölgeye ait

hazırlanmıştır (Dikmen VadisiProjesi ve Yıldız-Oran Aksı Revizyon Nazım İmarPlanı Açıklama Raporu,

onaylanarak, bölge üzerinde parselasyon plançalışmalarına başlanmıştır.

Aşağıdaki tablo 1993 yılındaki Dikmen VadisiProjesi ve Yıldız-Oran Aksı 1/5000 Revizyon Nazımİmar Planı Açıklama Raporu'nda Yukarı DikmenMahallesi ve Hilal Mahallesi 2.Kısım Islah İmar PlanıArazi kullanım değerleri

ORAN veC bölge

bu(Resim 5).

ProCadd . Bu bölge;

.

ileÇankaya Bele

6. Cadde ve çevresinide içeren 1800 ki

:

1993:31). Plan, ÇankayaBelediyesi meclisince 11.02.1994 tarihinde

ki

ni göstermektedir.

1/1000 ölçekli

Yukarı Dikmen ısım

İmar Planı

Mahallesi ve Hilal Mahallesi 2.K

Islah

Tablo 1. Yukarı Dikmen Mahallesi ve Hilal Mahallesi 2.Kısım Islahİmar Planı Arazi kullanım değerleri (1993 yılı için öngörülennüfus toplam 8899 kişidir)

Konut(200 kişi /ha.)

Eğitim

Sağlık

Kentsel Altyapı Alanı

Dini Tesis

Yeşil Alan

Ulaşım

Toplam

Alan ( m )2

Brüt

245,000

Net

140,000

Y zdeü Adet

185,000 101,000

24,845

5,120

5,796

3,140

36,836

113,263

430,000 100

3

6.0

23.5

32.6

Konut(250 kişi /ha.)

1.0

1.0

1.0

8 6.

26 3.

1

2

05.01.1995 tarihli parselasyon02.03.1994 g

kat arttapartman

.

(Resim 6, 7, 8).

konutla

planlarıyla, 2 ve 3katlı olarak öngörülen kat miktarları ünve 67 sayılı yasa ile 1 ırımı yapılmış veböylece bölgede konut yapım sürecibaşlamıştır (Çankaya Belediyesi Arşivi)

Büyükşehir Belediyesi tarafından 1/5000 ölçekli 15Ekim 2004 tarihli Dikmen Vadisi Konut ve ÇevreGeliştirme Projesi 4. ve 5. Etaplar ile Doğu YakasıNazım İmar Planı çerçevesinde oluşturulacak olanplanlama ile proje sonlanacak olup Yıldız Hilal6.Cadde, Ankara için önemli ve kent içi kullanımınçok yoğun olacağı bir mekan olma niteliğinitaşıyacaktır

Yıldız bölgesinde oluşan gecekondu yapıları ıslahimar planları neticesinde apartman konut, özellikleTuran Güneş Bulvarı ve çevresinde ise

Resim 3. Turan G (özel a .1993 yılında caddenin Dikmen yönünden üneş Bulvarı'na doğru çekilmiş bir hava fotoğrafı rşiv)


Resim 5. Askeri Lojmanlar, Sancak ve Hilal Mahalleleri (1993) (özel a .Turan Güneş Bulvarı, rşiv)

birlikte .

9).

Bugün 6. Caddedeki konut dokusunda gecekondular,

üzere üç konut mevcuttur (Resim 10,11). Gecekondu haric

,

izinler gö

yönelik

denin sonu vadidekigecekondu (Resim 12).

6. Caddenin dönço

ticarete yönelik yapılaşma başlamıştır6.Cadde üzerinde bulunan gecekondular 1994yılındaki ıslah imar planları neticesinde 1996 yılındainşa edilmeye başlanılan ilk inşaat ile çok kısa birsürede yerini apartman konutlara bırakmayabaşlamıştır (Resim

apartman tipi konutlar ve yüksek katlı bloklar olmakfarklı örneği

indeki diğer konutların birkısmı inşaat halindeyken inşaatı bitmiş yapıların birkısmının kullanılmadığı görülmektedir. Dönüşümhem sosyal hem de yapısal anlamda gerçekleşmekteolup işlev olarak çoğunlukta konut kullanımı sözkonusudur. Ancak imar planının konut altı ticaretkullanımına vermesi dolayısıyla konutlarda ticariamaçlı birim rülmektedir. Son dönemyapılarında ticari amaçlı kullanıma yapılarıninşa edilmesi caddenin işlevinin sadece konutkullanımıyla kısıtlı kalmayacağını düşündürmektedir.Şu anda cadde araba geçişi açısından çıkmaz bircadde niteliğinde olup cad

lara açılmaktadır

üşümü yakın geçmişte başlamışancak k kısa bir sürede rant değerleri değişmiştir.

Bitirirken

Dönüşümün henüz tam anlamıyla tamamlana mışolması, çıkmaz bir cadde niteliğindeolması ve halen ların bulunuyor olmasıbölgenin prestijli bir konut alanına dönüşme süreciniyavaşlatmamış ve rant değerlerini düşürmemiştir. Buyapılaşma sürecinde ortaya çıkan mimari ürünler

gecekondudan dönüşen yap-satmekanizması ile yapılan apartman konut mimarisinebir örnek teşkil etmektedir. Bu bağlamda mimariçevrenin kalitesi ve estetik değerleri açısındansorgulanması gerekmektedir. Oluşmakta olan kentselçevrenin tanımlı ve anlamlı birolmaması, hem kentsel dönüşüm sürecinintamamlanmamış olmasından, hem de mimarideğerlerin sorgulanmamış olmasındankaynaklanmaktadır. Aynı zamanda bu bölgededeğişmekte olan sosyal ve kültürel kimlik değerleride mimari ve kentsel çevrenin

etkilemektedir. Kentsel dönüşüm sürecindesürekli değişen ve dönüşen kimlik değerl

yerleşik kimliğininoluşması açısından değerlendirilmeli ve bağlamdatoplumsal belleğin ve kent kültürünün sürekliliğinisağlayabilmelidir.

mahatta caddenin

gecekondu

,günümüzde

ve

eri, hemmimari, hem de kentsel çevrenin

bu

kentsel kimliğinin

kimliğini oluşum

sürecini

*GÜMMF Mimarlık Bölümü Öğretim ÜyesiGÜMMF Mimarlık Bölümü Yüksek Lisan Öğrencisis

KAYNAKÇA

UrbanRevisions

Bilsel, G., Polat, E., ve Yılmaz, N., 2003 “DeğişimDönüşüm Sürecinde Kimlik Arayışları ve KentselYenileşme Kavramı”,

, Haziran 2003. Yıldız Teknik ÜniversitesiBasım-Yayın Merkezi. İstanbul. S. 53-64.

Dündar, Özlem, 2003. “Kentsel DönüşümUygulamalarının Sonuçları Üzerine Kavramsal BirTartışma”,

, Haziran 2003. Yıldız Teknik Üniversitesi Basım-Yayın Merkezi. İstanbul. S. 65-74.

, SungurSavran (Çev.), Metis Yayınları, İstanbul.

, TMMOB Mimarlar Odası Ankara Şubesi,Ankara, S.13-21

Konut ve Çevre Geliştirme Projesi II.AşamaNazım İmar Planı ve Yıldız Oran Aksı Revizyon Nazımİmar Planı 1/5000 Açıklama Raporu, 1992, AnkaraBüyükşehir Belediyesi İmar Daire Başkanlığı

Dikmen Vadisi Projesi ve Yıldız-Oran Aksı 1/5000Revizyon Nazım İmar Planı Açıklama Raporu, Aralık1993

Dikmen Vadisi Konut Geliştirme Projesi Fizibilite RaporuDüzeltilmiş 1.Taslak, Mart 1991. Metropol İmar A.Ş.

Kentsel Dönüşüm SempozyumuBildiriler Kitabı

Kentsel Dönüşüm Sempozyumu BildirilerKitabı

Postmodernliğin Durumu

AnkaraSöyleşileri

Harvey, David. 1999.

Kutsal,K.,1994. “Dikmen Vadisi Projesi”,

Sennett, Richard. 1994. “The Powers of The Eye” in, Ferguson, Russel (ed.), The MIT Pres,

Cambridge. S. 59-69.

Dikmen Vadisi

.

.

Resim 4. 6. (özel a .1993 yılında Cadde ve çevresini gösteren Dikmen yönüne doğru çekilmiş bir hava fotoğrafı rşiv)


Geçtiğimiz günlerde Ankara’nın, daha sonra daTürkiye'nin, özellikle tüm duyarlı mimarlarını vekent plancılarını dehşete düşüren bir gelişme oldu.Danıştay'ın 1196/5342 sayılı kararına rağmen,Ankara Kültür ve Tabiat Varlıklarını KorumaKurulu'nun (bir üye haricinde) onayı ile tescilidüşürülen Havagazı Fabrikası'nın, tam bir geceyarısıeylemi biçiminde, 13 Haziran 2006 Salı günü, 18.00– 22.30 saatleri arasında ASKİ ve özel bir kuruluşunyıkım ekipleri tarafından, yıkımına başlandı. Yıkım,ertesi günde Mimarlar Odası ve Üniversitelerdengelen elemanların katılımıyla yapılan toplantı vedağıtılan Basın Bildirisine rağmen devam etti. Sondarbe ise 22 Haziran 2006 saat 14.30 sıralarındavuruldu ve Havagazı Fabrikası 77 yıllık varoluşunukaybedip kendi molozlarının üzerine çökertildi.

Havagazı Fabrikası Ankara Maltepe'de GaziÜniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi binasınabir yapı adası uzaklığında bir mesafede yeralmakta(ydı). Fakültenin Mimarlık Bölümü, bukomşuluk ilişkisinin de verdiği yakınlıkla, dönemprojelerinde 1 yıllık aralar ile alanı bir kentseldönüşüm sorunu olarak ele almayı sürdüren ve busayede de, öğrencilerine endüstri mimarlığının dadeğerli bir miras olduğunu, kentin ortak bilincindeyer aldığını kavratmaya çalışan bir yolizlemekte(ydi) lümün yapmış olduğuUluslararası Çalıştaylarda ise Havagazı Fabrikası, hergelen konuk öğretim elemanı için karşı konulmazçekiciliği ile önde gelen proje konularından veçalışma alanlarından biri olarak ele alınır(dı)

- 2

. Özellikle Bö

.

1

2

“2004 Yılı Yaz Okulu” adı altında Gazi ÜniversitesiMühendislik ve Mimarlık Fakültesi, MimarlıkBölümü ve Romanya Ion Mincu ÜniversitesiMimarlık Fakültesi, işbirliği ile düzenlenen 2 aşamalıbir başka çalıştayın ilk aşamasının çalışma konusuyine Havagazı Fabrikası idi.

başlığınıtaşıyan altı günlük çalışma Ankaranın tescillenmiş,korunma altına alınmış, ancak bu konuda hiç bir şeyyapılmadığı için bir anlamda yıkılmaya terkedilmişHavagazı Fabrikası Tesisleri alanında gerçekleşti .İşlevini yitirmiş, ama ortak bellekte yer alan birendüstri yapısı ile çağdaş konut mekanı kavramını biraraya getirmek, kentliler tarafından kullanılamayanbu arsayı ve yapılarını tekrar kente kazandırmak,çalışmanın konusu olarak saptanmıştı. Amaç, bukent parçasını işlevsel ve sosyal olarak dönüştürmek,bu yapıya yeni, sürdürülebilir bir işlev kazandırmakve Maltepe semtinde geceleri oluşan kimlikdönüşümünün getirdiği 'tekinsiz' ortamın, konutlarınvarlığı ile 'evcilleştirilmesi' olarak belirlenmişti.Ankara'nın tarihsel gelişimi ve bu gelişim içindeHavagazı Fabrikasının yeri, bölgenin kent içindekikonumu üzerine ve benzer eski, kullanımdan çıkmışendüstri yapıların dünya üzerinde değerlendirilmişörnekleri, bunların dönüşüm potansiyelleri üzerineyapılan bilgi aktarımı sonrasında başlayan çalışmayaRomanya “Ion Mincu” Üniversitesinden 14, GaziÜniversitesinden 14 öğrenci ve her iki üniversiteden4'er öğretim üyesi katıldı

“Çağdaş Konut tartışmaları ışığında eski KentselEndüstri Yapılarının tekrar Canlandırılması”

3

4.

Resim 8. Caddenin Dikmen Deresi yönünden Oran ve Turan Güneş'e doğru bir görünümü (Fotoğraf Canan Özer)

Resim 9. mevcut konutörneklerinin görünümü.

Caddenin sonundan Turan Güneş'e doğru(Fotoğraf Canan Özer)

Resim 10. 6. Cadde'ne

tarafta.

( Canan Özer)

ninTuran Güneş Caddesibağlandığı bulunanyapılarFotoğraf

Resim 11. 6. Cadde sonundabulunan .yapılar(Fotoğraf Canan Özer)

Resim 12. Cadde sonundabulunan sitenin inşaat aşaması.(Fotoğraf Canan Özer)

Esin Boyacıoğlu, GÜMMF

BİR KENTSEL / YAPISAL DÖNÜŞÜM

HAYALİ / HAYALKIRIKLIĞIResim 7 .Yıldız Hilal 6.Caddenin Dikmen Vadisi ile birleşim bölgesinden genel bir görünüm(Resimde Caddenin Dikmen Vadisi Konut ve Çevre Gelişt e olan ilişkisi de görülmekte(Fotoğraf Canan Özer)

irme Projesi il )


gelen ama ortak bilgi/bilinçleri keşfeden öğrencilereçalışmalarında itici güç oldu. Fabrikanın yapısalözellikleri, tektoniği, iç mekanı ve özellikle soğutmakulesi, katılımcıları çok heyecanlandırdı, bu gücüarttırdı.

Öğrenciler yapı adası içinde fabrika müştemilatındankorunması gereken diğer yapıları tespit ettiler,korunma gerekçelerini ortaya koydular. Kenselyaklaşım konusunda gruplar farklı kentsel değerleriöne çıkardılar. Bölgenin perspektifleri çizildi, konutişlevinin varolan yapı ile gerilimi, özel ve kamusalolanın verilen konu kapsamında sürekli kesişmedurumunda olması katılımcıların tartıştıkları diğerkonular oldu.

Gruplar, teknolojik gelişmelerin, üretim ruhunundevamı olarak düşündükleri konteyner, takılıpsökülme, loft gibi kavramları fabrika / konut mekanıgerilimini / karşıtlığını aşmak için kullandılar. Yapıadası barınma, kültür, ticaret gibi işlevlerinbiraradalığında dönüştürülerek yeni kentsel çevrealternatifleri oluşturuldu.

5-6 kişiden oluşan beş karma grup oluşturularaksürdürülen çalışmalar bağlamsal ve mekansalsorunlar olarak belirlenen,

Endüstriyel miras içinde yapı yapma /kentsel bağlamda dönüştürme,

,

Fabrika mekanlarınındönüştürülmesi,

i yapısı ve konut mekanı gerilimiKonut birimlerinin büyüklük, görsellik gibisorunların çerçevesinde çözümleri, buaçıdan endüstri yapısının yenidenorganizasyonu,

gibi kavramsal problem başlıkları çerçevesindegeliştirilen tartışmalarla stüdyoda yürütüldü. Bu türyapıların (sudeposu, feshane, gazhane, vs. gibi),özellikle kent içinde olmaları durumunda, kentleriçin referans noktaları oluşturmaları, semtlere,duraklara isimlerini vermeleri, bu açıdan da ortakhafızadan silinmedikleri gerçeği, farklı kültürlerden

�

�

�

�

�

Endüstriyel çevrenin yeniden organizeedilmesi

VeEndüstri -

Endüstr

Havagazı Fabrikası Ocak 2004, Winter School 2004

Andrej Baranowski stüdyosu çalışma arşivi

Havagazı Fabrikası Haziran 2006, Esin Boyacıoğlu

Çalışma Grubu sunuşu, E. Boyacıoğlu

Çalışma Grubu, E. Boyacıoğlu

Çalışma Grubu sunuşu, E. Boyacıoğlu

Grupların tasarımlarını final jüriye sunuşları ile sona eren çalışma, öğrenciler ve öğretim elemanları için yoğun,zorlu, öğretici, eğitici ama oldukça sıcak bir ortam oluşturdu. Farklı kültürel altyapılardan gelen öğrenciler, bu

Çalışm

aG

rub

usu

nu

şu(S

un

uş

malz

em

esi

)Ç

alışm

aG

rub

usu

nu

şu(S

un

uş

malz

em

esi

)


süreç içerisinde yalnızca mimarlık ortamını değil sosyal ortamı da paylaştılar, ortak çalışma yeteneklerinigeliştirdiler. Ama en önemlisi, kamu kuruluşlarının bir türlü değer vermediği Havagazı Fabrikası Yapısınındeğerini kavradılar; Cumhuriyet mirası olarak, hergün önünden geçtiğimiz bildik, tanıdık bir dost olarak çoksevip değer verdiğimiz bu yapıyı misafirlerimiz de çok sevdiler .5

1 G.Ü.M.M.F

sinden ise Stefan Ghenciulescu, .

. Mimarlık Bölümü, farklı atölyelerde, Havagazı Fabrikası ve Fabrikanın yerleşim alanını, fabrikayıkoruyarak/kullanarak farklı dönemlerde ve farklı konu başlıkları (müze, kültür merkezi, mimarlık okulu gibi) ile öğrencilerinedönem projesi olarak verilmiştir. Fakültede ayrıca yürütücülüğünü Doç. Dr. Nur Çağlar'ın yapmış olduğu “Ankara MaltepeHavagazı Fabrikası Belgeleme” isimli bir bilimsel araştırma projesi 18. 12. 2005 tarihinde tamamlanarak onaylanmıştır.

Aynı bölüm, 2003 yılından başlayarak her yıl düzenli olarak Uluslararası bir kış Okulu düzenlemektedir. Kış okuluna farklıülkelerden davet edilen öğretim elemanları beraberlerinde kendi kurumlarından öğrenci getirmektedir. Kış Okulu etkinliğitüm Türkiye'nin mimarlık okulları öğrencilerine açıktır. Etkinlik bir hafta sürmektedir. Her misafir öğretim elemanı farklıokullardan katılan öğrencilerden oluşan bir grubu, bir tasarım problemi çerçevesinde yönlendirmektedir. Gruplar çalışmahaftası bitiminde projelerini ortama sunmaktadır. Bu etkinlik çerçevesinde 2004 yılında Andrzej Baranowsky (GlanskUniversity of Technology, Polonya) “Sustainability in Architectural Design”, aynı yıl Manfrodo Manfredini (Politecnico diMilano, İtalya) “Urban Skyfront”, 2005 yılında Heiner Krumlinde (University of Applied Sciences, Bochum) “Parasite”,Manfredo Manfredini “Urban Skyfronts 2.1 Extreme Housing”, 2006 yılında yine Manfredo Manfredini ve NazanKırcı“Urban Skyfront III” temaları ile havagazı Fabrikası ve çevresini konu alarak çalışmışlardır. Bu konuda ayrıntılı bilgi içinbkz: Winter School 2004 Workshop Series No: 2, Ed. Zeynep Uludağ, Gazi University, Faculty of Engineering andArchitecture, ve Winter School 2005 Workshop Series No:3, ed. Esin Boyacıoğlu, Gazi University, Faculty of Engineeringand Architecture.

Bu çalışma başlangıcında öğrencilerin ve konuk öğretim üyelerinin yapıları ve çevreyi görebilmeleri için gerekli izin yazısıFakülte tarafından Ankara Büyükşehir Elektrik İdaresine ulaştırılmış, ancak izin talebi reddedilmişti. Olumsuz yanıtın nedeniyapının çökme tehlikesi içinde olması olarak belirtilmişti. Arsada yapılan sözlü görüşmeler sırasında öğrenciler yer görmekonusunda gerekli zamanı elde edip araştırmalarını yapabildiler; ancak bu sırada elde edilen izlenim, görevlilerin Fabrikayapısını dışarıya kapatıp, tescilli olması açısından bir şey yapamadıkları için adeta yapının kendi kendisine çökmesinibekleyerek/isteyerek, ondan bir nevi kurtulmak olduğudur. Görünen o ki, yapının zamana inatla direnişi ve sürecin uzamasıkarşısında bekleyemediler ve koruma kurulunu ikna etmeyi tercih ettiler.

Bu etkinlik Gazi Üniversitesi'nden Nur Çağlar, Esin Boyacıoğlu, Zeynep Uludağ, Erdal Sorgucu, Murat Sönmez, Ion MincuÜniversite Tiberiu Florescu, Andrei Serbescu yöneticiliğinde gerçekleşti

Bu iki aşamalı etkinliğin ikinci ayağı, yine 14 Türk ve 14 Romen öğrencinin katılımı ile Bükreş, Romanya'da Ekim 2004'te“Living in the City” başlığı ile gerçekleştirildi. Konu bu kez Bükreş'te ana arterin arka yüzünde yer alan, Çavuşeskudöneminde yıkılıp, bir artık alan olarak gözardı edilen bir bölgenin dönüştürürlmesi olarak gerçekleştirildi.

2

3

4

5

ÖZ:

Anglosakso ,, kültür

Barselona

Anahtar kelimeler: Kült

önemli caddeleri ve çevresindekialanlar, kültüre e dayanan yeniaktiviteler ve mekanlarla dolmakta, beraberindemüze, tarihi-kültürel

, kültürel aktivite, vebirçok benzer terim planlama belgelerinde, turistikya da politik tar tekra

.kültürün artan önemine paralel

olarak,e ye

izin veren teorik ve metodolojik. “

ü”yazarlar

a dikkat çekmektedir: Kavramverilen önem,

kavramsal ya da sosyal veekonomik

n Yeni Kültürel Coğrafyanın katkılarımekanın dönüşümünde el bir güç aracı olarakyaklaşmayı olanaklı kılmıştır. Bu makale, sözkonusuyaklaşımın kentsel politikalar ile kültür arasındakiilişkileri analiz etmede nasıl faydalı olduğunu,

örneği üzerinden göstermeyiamaçlamaktadır.

ürel Coğrafya, Kültür,Kültürel Stratejiler, Kentsel Politika, KentselDönüşüm, Barselona

Son yıllarda kültür, kentsel dönüşüm strateji vesüreçleri içerisinde merkezi bir pozisyonkazanmıştır. Şehrin

l ve estetik değerler

mirasın yenidendeğerlendirilmesi, yaratıcı bölge

itışma broşürlerinde rlayarak yer

almaktadır Yeni kentsel mekanlarınoluşturulmasında

kültürel coğrafya, özellikle anglosaksoncoğrafya çalışmalarında ön mli bir zenginleşme

açılımlarsağlamıştır Buna rağmen, coğrafyanın KültürelDönüş olarak adlandırılan gelişmeye yabancıolmayan bu Yeni Kültürel Coğrafya'nınkısıtlamaların salçalışmalara kültürün açık bir şekilde

laşamaması kültürün diğersüreçler ile olan ilişkilerinin hesaba

I. Giriş

katılmamasıkısıtlamalar, şehrinin vepolitikalarının oluşmasında neden önemli olduğunuve kültürün kentsel mekanın bugünkü dönüşümündeoynadığı rolü açıklayabilecekoluşmasını zorlaştıra

l coğrafyadan doğmuşve kültürün değişik

tanımlarınıy) formları olarak düşünebiliriz

Kültürün değişik nosyonlarının oluşturduğu, tarihselkültürel coğrafyanın

ödevi olarak görüldüğünde, kültür belli ilgiodaklarının destekçisi olarak algılanabilir. Bu bakışaçısı lı kültür kavramlarının günümüzkentsel mekanının oluşumunda oynadığı rol ve

değişim süreçleriile olan ilişkisini düşünme olanağı sağlamaktadır.

a çıkarak, kültürün son 30 yıldakentsel yapılanmadaki K

neoliberal görüş tabanlı modelegeçmesini sağlayan , bir güç aracı olarakkültürün nasıl türediği gösterilmeye çalışılmıştır uyaklaşıma bir örnek olarak, Barselonakentinin farklı kültürel politikalarının son yıllardaortaya çıkan yeni sosyal ve ekonomik koşullarlailişkili olarak kentsel mekanın yenidendüzenlenmesine nasıl katkıda bulunabileceğinigöstermeyi amaçlamaktadır.

coğrafyadaki kültür içinanlaşılması gereken amsallaştırmalarısunmayıp aynı zamanda Yeni Kültürel Coğrafya'nın

üzyıl sonu ve 21. yüzyıl başı fiziksel,sosyal ve ekonomik yapısının değişim süreçler

, kentsel mekana transfer olankültürün bugünün

bir vizyonunbilmektedir.

Anglosakson kültüre (Mitchell1999; Barnett 2001) kültür

, ideolojiler ve güç ekonomisinin(governmentalit .

ve mekansal süreçlerin analizi,

, bize fark

bunun kentlerde deneyimlenen,Bu

kavramlardan yolönemi, Fordist - eynezyen

modelden,süreç

. Bmakale;

Böylece bu makale, sadeceyeni kavr

,20. y kentinin

ini ve

Jorge Ignacio Selfa Clemente, Barselona Özerk Üniversitesi Doktora Öğrencisi

NEOLİBERAL KENTİN

KENTSEL DÖNÜŞÜM POLİTİKALARINDA

KÜLTÜREL MEKANLAR1

Çeviri: Açalye Alpan2


konular hakkında katkısıbir öğe olarakaçmaktadır.

Diğer daha derin eleştiriler grubu, Yeni KültürelCoğrafyaya dayanan kültür kavramını sorgulamış veanlam birliği olan kültür yaklaşımının üstesindengelmeye alışmışlardır. Mitchell'in1995'te yazmış olduğu makale

kültürelcoğrafya çalışmalarındaki kültür kavramıbir tanım eksikliğinin tahminen kültür olarakdüşünülen örnekler üzerine yapılan çalışmalarınçoğalması ile sonuçlanabileceği şaret etm

fazlasıyla geniş olan kültürtanımlarının

bir öğe içerdiğinikültürel analizden çıkan kendi

bütünlüğü içinde açıklanabileceği mayıteşvik edebileceğini düşünmektedir.

Yeni Kültürel Coğrafya şemsiyesialtında yapılan çalışmalara karşıt olan eleştirilerinhangi noktaya kadar geçerliliğini koruyacağını analizetmek amaçlanmamıştır. Fakat, inanıyoruz ki

t'in eleştirilerinden, ve herşeyin üstünde kültürle ilgili yenikavramsallaştırmalardan, ve bu yazarların kattığı vebir sonraki noktada açıklayacağımız kültürelcoğrafyanın görevinden, kültürün kentsel mekanındönüşümünde neden önemli olduğunu,

ıyla kültürel olmayan dönüşüm süreçleri ileolan bağlantısını ve şehirdeki kentsel kültürelstratejilerin mekansal etkileri

yeni bir vizyon yapabilecek“maddi kültüre” olan ilgisini

ç Bu durumdayi vurgulamak

gerekmektedir. Bu makalede, yazar net, veile uyumlu

,

ne i ektedir.Barnett (2001),

, tüm sosyal, politik ve ekonomiksüreçlerin sembolik veya kültürelve bu süreçlerin

ni varsay

Bu makalede

DonMitchell ve Clive Barnet

,

tamanlam

ni anlayabiliriz.

III. Mekanın Dönüşüm Aracı Olarak Kültür

Kültürel coğrafya çalışmalarındaki kültür ile uyumluve net bir tanımın eksikliğine karşı Mitchell,

n olmadığınadayanmasından çıkabilecek yeni bir kültür yaklaşımıve sadece toplumu bu şekilde organize edenbirbirinden farklı güç düzenleri önermiştir:

sadece özel tarihsel koşullar altındagelişmiş ve maddi farklılıkları, toplumsal düzeni vegüç ilişkilerini açıklama aracılığıyla daha sonragenişlemiş olan güçlü bir kültür fikri vardır. (...) Bunedenle, şimdi ihtiyaç duyulan, daha öncekitanımların sergilemiş olduğu re ince ayaryapmayı ümit etmekte olan bir “kültür”ün daha geniştanımı değil, kültür var olmadığı halde güçve kâr adına “ötekileri”tanımlama teşebbüsü aracılığıyla kültür fikriningeliştiğini ve modern (ve postmodern) dünyayayayıldığını açıkça itiraf etmektir.

Bu şekliyle kültür fikri, gücün kullanımı oğrudanilgili olduğ ilgi odakları

elmiş ine dönüştüğü andanitibaren bir ideoloji olarak anlaşılmalıdır.

kullanı tavır,doğal olarak düşünülen, ve bu nedenle sosyaldönüşüm çevresinin dışında kalan, “metafizik dünyaait olan” veya “maddi olmayan dünya küresi” gibibazı baskın “kültürel” öğelerin belirlenmesindearacıdır.

“ontolojik form kültürü”nü

“Bu nedenle

problemle

daha çok,kontrol etme, düzenleme ve

” (s. 75)

ile du ima edilen, belli na

yön anlamlar sistem, Bu güç

operasyonunda lan kültür fikrindeki

mekanizmalarını mamıza nasıl yardımedebileceğini göstermeye çalışacaktır.

Coğrafyadaki evrim, hem çalışma amaçlarınıntanımında hem de araştırmanın metodolojisindediğer sosyal bilimlerin ve insan konulu disipldönüşümüne önemli bir dönüşümolacağını saymıştır Yeni Kültürel Coğrafya

ültürel çalışmaların gelişiminde vücut bulmuştur.Kısaca, Saueryan okulunun kültürel coğrafyası

farklılıklar veya kimliklerin yaratılmasındaki rolü gibima öğelerin çalışılmasına yaklaşımarasındaki ayrılık

Yeni kültürel coğrafyanın ana katkısı tüm coğrafyadisiplinine yayılmış olan sosyal hayatın diğerbağlantılarının arasında yerleştirenve vurgulayan ilgisi olmuştur. Son on yılda gelişmişolan çalışmanın ardından kültür artık ekonomiyebağımlı k olarak düşünülemez, aksinesosyal değişimin tecrübe edildiği yanıt verildiğioluşturulduğu rak düşünülmelidir.

Kültürü ekonomi ileaynı düzleme oturtmak ni yaklaşım

arasında geleneksel olarakoluşmuş bölünmeyi aşmak gerekliliğini düşünmeyisadece mümkün kılmaz aynı zamanda bunu zorunlukılar. Yeni KültürelCoğrafyanın bir diğer vurgulanan etkisi mekanınevrimi ve kavramlarının açıklamasında

ve bu nedenle coğrafyadaanaliz öğeleri gibi kültürel

geriyedönük bir bakışta temsille ilgili soruların 90’lıyılların kültürel coğrafyasının öncelikli konusuolduğunu düşünmektedir.

oğrafyadaki bu yeni yaklaşımların doğuşueleştirisiz gerçekleşmemiştir anglosaksoncoğrafyanın merkezindeki önemli tartışmalara konuolmuştur. Bu eleştirilerin bir bölümü kültürelcoğrafyanın yeni kavramlarına ve gerçekleştirdiğitanımlamalara karşı Saueryan coğrafyayı savunmayaodaklanmıştır. (Prince ve Lewis Diğer yanda,öteki grup eleştiriler kültürel coğrafyadaki yeniyaklaşımların katkılarını reddetmemekte, daha çok bukatkıların olası kısıtlamalarını ve yeni yolları

odaklanmaktadır.

apıl eleştirileroğrafyanın kimliklerin yaratılması

çalışmalarına verilen aşırı önem, ve sosyalve ekonomik süreçlerin unutulması üzerineodaklanmıştır. Bu tip eleştiriler Kültürel Dönüş m,ekonomi coğrafyası gibi coğrafyanın diğer alanlarınıda etkilemeye başladığı andan daha güçlü birşekilde hissedilir olmuştur. Hiç şüphesiz, bu grup

daha iyi kavra

,inlerin

paralel olarak,var . ,

özellikle anglosakson dünyada, ve paralel olarakk

vebunun maddi kültür üzerindeki vurgusu ile temsilin,

ddi olmayanolarak tarif edilebilir.

,,kültürün rolünü

bir ategori, , ve

bir araç ola(Cosgrove ve Jackson, 1987)

, ye lar önererek“ekonomik” ile “kültürel”

,(Jackson 1999; Amin 1999)

,temsiller,

söylem ya da kimlikler,olgulara verilen önem ile

uyum içindedir. Böylece Peter Jackson (1999),,

Kültürel cve bu da

, 1993).,

göstermeye

Y an bu , özellikle, Yeni KültürelC temsil ve

öznellik,

, ü

itibaren

II. Kültürel Coğrafyanın Yenilenmesi

eleştirilerin en 1994yılında Environment and Planning dergisindeki“Kültürel Çalışmalar ve 'aptal ekonomi'” (

başlıklı makalesiaktarılabilir.araştırmada kültürel faktörlere öncelik verilmesi,coğrafik olguların kavranmasında önemli olmayadevam eden ekonomik faktörlerin ise arka planaatılmasından duyduğu endişeyi dile getirmiştir.Gerçek şudur ki 1990'ların sonunda Yeni KültürelCoğrafya'nın iki kilit yazarı

sosyal ve kültürel coğrafyayı yenidenyönlendirmek için girişimler gerçekleştirmiştir.

KültürelDönüş'ün ilerlemelerini olumlu bir şekildedeğerlendirmenin yanında coğrafyanın mekandanve sosyal olandan kopmasından

dikkati çektiği bir metin sunmuştur.ekonomi ve politikanın,

anın dışında bir yere oturan sosyal coğrafyaçalışmalarında insancoğrafyasının içinde olduğu formlar için zorunluolduğundan hala dikkatimizi çekiyor olması gerekenbazı üstünlükleri

kaybolmuş olabilir Yazarın işaretettiğine göre, kültürel coğrafyanın tamamı değil amabir kısmı,maddileştirilmemiş dışında

sosyal vekültürel coğrafyada anlam, kimlik ve temsile verilenaşırı önem duyduğu endişeyi veüreselleşmenin anlamı, doğanın sosyal inşaası,

sibermekan ve sanal gerçeklik, tüketim kültürü gibi

güçlüsü olarak Andrew Sayer'in

“CulturalStudies and 'the economy, stupid'”)

(Sayer, 1994) Bu makalede yazar,

olan Peter Jackson veChris Philo,

Kronolojik olarak, Chris Philo 1999'da

,kaynaklanan

problemlereYazara göre, “ akademikdüny

problemlere yol açmakta olan

” için ilgi maddi dünyaya referansvermeden di.

maddi dünyaya referans vermedenmetinlerin ikamet eder (s.

91) görünmektedir. Peter Jackson (2000),

e yönelikk

Sant Adriá del Besós (Bar elona), 2003s Casco antiguo de Alcoy, 1986


geleceğe doğru yönelmesinin gayrimenkul yatırımı,turizm ve kültürel sanayilere bağlı ekonomikgelişimin eklemlendiği bir bilgi kenti olarak organizeolma stratejisini üstlenmiştir. (Garcia-Ramon veAlbet, 2000) Bu stratejinin içinde 2004 KültürlerinBuluşması (Fórum de la Culturas del 2004), 22@ileri teknoloji sanayileri sektörünün gelişimi, veyaKültürel Sektörün Stratejik Planı gibi projeler teşvikedilmektedir. Tüm bu projeler, yeni sosyal veekonomik koşullar popülasyonun bu mekanlar ileyeni ilişkiler kurmasına yol açabileceği zaman,kentsel mekanda ekonomik aktivitelerin ikameedilmesi ve demografik yapı ve bazı belli alanlarınsosyal değişimi anlamına gelen önemli fizikseldönüşümler varsaymaktadır.

kurulması, son yıllarda fordist rejimden post-fordistrejime geçiş örneğinde olduğu gibi sosyaltopluluğun değer ve davranışlarının, kapital birikimive bunun meşrulaştırılmasının yeni biçimlerinin

olanaklı hale getirendönüşümü neoliberalprojenin önerdiği gibi devlet için daha az pazarmekanizması için daha çok

derinleştirilmesinde,

(Ajuntament deBarcelona, 1999)

Yeni bir sosyal ve ekonomik düzenleme modelinin

,

hayata geçirilmesininü ima etmektedir. Gittikçe

olan bir ekonomikyönetim organizasyonunun

2. Kentsel Dönüşüm Stratejilerinde Kültür

sadece pazar tabanlı karar mantığının sosyal yapınıniçine işlemesi gereklidir. neoliberalşehir politikalarında kültürün seferberliği bu geçişikolaylaştıran mekanizma olarak anlaşılmalıdır.

Polanyi'nin çalışmasına dayanarakmantığının

mamına sızabilmesi aracılığıyla dört adetsürece işaret etmek İlk şimdiye kadar kapitalbirikimi mantığının kıyısında kalmış olan çevrelerinmetalaştırılması;

diğer sistemlertarafından oluşturulmuş kontrol ve zorluklarınüstesinden gelmenin olabilir kılınması; sonuncusu,sosyalleşmenin baskın

doğrudan veya dolaylı olarak tanıyabilenir projenin oluşturulmasıdır.

bu tanımınmodelinin mekanizmaları bu

tanımı teşvik eden sosyal grubunyi bulmaya adanmış

değişik süreçlerin e tanımlanacaktır.

Son yıllarda, kültür terimi Barselona kentinde gelişenkentsel dönüşüm süreçlerinde tekrarlayan bir şekildeortaya çıkmıştır. nerdeyse değişmezgörünümü kentsel değişimi tarif etmek veya mazurgöstermek amaçlı olarak ecrübe ettiği sosyal,ekonomik ve kentsel yapının değişimini motive edensüreçler içinde anlaşılmalıdır. Bu anlamda, kültürünfarklı kavramsallaştırmalarımodu ve modelini teşvik amaçlı kapitalin

Bu anlamda,,

Jessop (2001),pazar güçleri ve kapital birikimi birtoplumun ta

tedir. i,

ikincisi, ekonomik hesaplamalaradayanan ticari olmayan aktivitelere karar kodununempose edilmesi; üçüncüsü,

formu olarak kapitalbirikiminihegemonik b Buanlamda, kültür, tek gereksinim olan 'yeni düzenleme ve

ilgileri ile uyumluolabilmesi' ile neoliberal proje

içind

Kültürün,

kentin t

, yeni bir düzenlemeolarak,

Mitchell'in başlattığı çizgiyi takiben Barnett (2001) birideoloji olarak kültür fikrini derinleştirmeye vekültürün, güç süreçlerinin bir aracı olarak anlaşılmasıgerekliliğini göstermeye çalışmıştır Barnett'in önerdiğiyeniden kavramsallaştırmalar Fou

güvenlik teknolojileri çalışmalarıışığındaki postkoloniye çalışmalardan çıkmıştır.Kültürel ve estetik pratikler, modern demokratiksüreçlerin kavramlaştırılması ve eylemselleştirilmesiiçin merkezi olarak tanımlanmıştır. (s.

ış yorumlamaş değer kazanma ve yargı bir kaynakserisinin kurulmasıyla birbiriyle bütünleşmekte, aynızamanda da bazı baskın olanları, kaynakların kullanımıile bireyin davranışlarını değiştirebilmekte vedönüştürebilmektedir. Bu nedenle

etisine sahip öznelere dönüşümüne yönelik bir dizipratik veya teknolojiler olarak anlaşılmaktadır. Buyeniden kavramsallaştırma tarafından

sosyal yönetimin özel şekillerine tabii olmakamacıyla yeni alanlar kültürel olarak yenidenyapılandırıldığı için,özel oluşumlarını ve tamamen ayrı kültürelbiçimlerin yayılmasını

Coğrafya çalışmalarının içinde yer alan bu yeni kültürkavramsallaştırmaları mekanın dönüşümünü organizeetmek ve meşrulaştırmak ya da olası veçeşitli karşıtgüçler için kullanılan

Mekandageliştirilen değişik stratejiler, kültürel olaraketiket miş yenimekanlar yaratmak, bu mekanları dönüştürmek, vebunları kişisel değerlerdirme ve davranışolduğu ka

sağlamak amacıyla ı kültür tanımlarıkullan Bu bakış açısından farklı disiplinlerve somut olarak coğrafyada, farklı kültürelçalışmaları için ilgi Bunun yanındkültürün mekanın dönüşümündeki rolü üzerinegelişmiş olan teoriler kentsel süreç çalışmalarına

yaklaşmamıza izin vermelidir. Buyaklaşımlardan yola çıkarak, ne gibi kültürkavramsallaştırmaları oluşturulduğunu, kimin hangiamaçla oluşturduğunu, ve yeni ve farklı mekanlarıüretmeye ve meşrulaştırmaya yardımcı olan farklıkültür tanımları aracılığıyla gerçekleşen süreçlerianlamamızı gerektiren bugünkükentsel mekanın yaratılması ve dönüşümü süreçlerinidaha iyi anlamamızı sağlamalıdır.

Son 20 yılda kentsel politikal rın tasarımı veuygulanması ve kültürün bunlar içinde

.cault'un güç

ekonomisi, disiplin vel

11) Bu pratikler,yönetim (kanunlar, kültürel cal malar,ekilleri, ) için

n:

“Kültür, bireylerin kendi kendilerini yönetebilmey

önerilen kritikproje,

yönetimin kültürel biçimlerininyönetimin

in modern sosyal hayat düzenineizlemektir.” (s.14)

,üzere, güç

bir araç olarak birkültür vizyonunu davet etmektedir.

lenme olanlar da dahil olmak üzere,

biçimleri iledar sosyal ve ekonomik hegemonyalar ile de

uyumlu olarak farklabilecektir.

olgueksilmeyecektir. a

dahaiyi (better)

kültürün analizi,

a

IV. Kentsel Politikalarda Kültür Bir Örnek larakBarselona

- O

1. Neoliberal Şehirde Kentsel Politikalar

kavramsallaştırıldığı biçimler, şehirlerin yönetim veidare şekillerini tecrübe etmiş olan derin değişimleriçinde anlaşılmalıdır ideolojitabanlı şehir teşvi ne doğru

yerel sakinlerarasında kaynakların F K

özgü bir şekilde yeniden dağıtılmasınıdışlamaktadır Kentsel politikanınyönelmesindeki bu değişimin özü 1970'lerdeki ve1980'lerin başındaki ekonomik krizde,

abanını düzenleme ihtiyacında,yeni muhafazakarlık ideolojisinin ve pazarınrasyonelleştirilmesinin belirmesi vemeşrulaştırılmasında, ulus devlet tarafında gücünyitirilmesi ve yönetim yetkilerinin yerel otoriteleregeçirilmesinde yatıyor olabilir

kış açımızdan bugünün kentini ve politikalarınıkavramsallaştırmanın daha iyi bir yolu

referans vererek bunu yapmaktır.ilişkiler arası (interrelational)

özelliğe sahip olabilir: ilk olarak,düzenlemenin kaldırılması (deregulation),liberalleşme, özelleştirme tabanlı sermayebirikimi oluşması kamu sektöründe pazarmantığının başlaması, vergilerin azaltılması

ı yapılmasınınderinleştirilmesi; ikinci olarak, leşen pazarekonomisini tamamlayan sosyal idare şekilleriarayışı. Küresel olarak yayılmışkentsel politikaların, aktif ya da pasif olarak 20.yüzyıl sonu 21. yüzyıl başı kentini neoliberalşehir olarak görmemize izin veren neoliberalprojenin ortaya çıkan yeni koşullarına adapte olmasıgerektiğini ima edenkoşullardaki ve kentsel yapıdaki değişimlerlegösterilen yeni bir sosyal ve ekonomik düzenşekillendirmektedir.

kentsel yönetim şekillerindekibu değişimlere yabancı kalmamış aynızamanda olanakların çokluğu içinde bu süreçlerinvurgulanan bir örneğini sergilemiştir.

şehri ana ekonomik temelindenmahrum bırakmış

nüfus kaybı süreci başlamıştır1992

Olimpiyat Oyunları'nın kutlanmasını öneren iticigüç sinin yeniden canlanmasıtarafından eşlik edilen, kentsel mekanın önemli biryükselme ve dönüşümü anlamı Buyeniden canlanma, kenti yıllar önce terketmiş olansanayi sektörü ile değil,İspanyol ekonomisinin 1986 yılında çok dahauluslararası olmuş bir ekonomiye açılması anlamınagelen İspanya'nın Avrupa Ekonomik Topluluğu'nakatılımı için faydalı görülen servis sektörleri ilebirleşmiştir e bir avantajıolmamıştır 90'ların başındaki kriz ve olimpiyat keyfibir kere geçtikten sonra Barselona kenti, kentin

. Gerçekte neoliberalekonomisinin ki

yönelmeden meydana gelen bir kentsel politikayareferans vermekteyiz. Bu yönelme,

daha çok ordist - eynescietapa

(Harvey, 1989)

bunu takibenkentlerin ekonomik t

.

Bu ba“neoliberal

projeye” Jessop'a(2001) göre, bu proje iki -

yeni bir

nin ,ve

ekonominin uluslararasküresel

olan bu iki özellik,

ve

, sosyal ve ekonomik

Barselona kenti sadecekalmamakla ,

70'lerdekisanayi krizi

, tam bu zamanda hala devametmekte olan .Demokratik belediyenin ilk müdahaleleri ve

, kent ekonomi

na gelmekteydi.

aksine, kentsel reformlar ve

, ki bu tarihe kadar böyl.

ULUSLARARASI KONUT YARIŞMASI

s

-

’in sergi için

seçilmiş rojesi

UIA Bar elona 1996,

p

R Mahallesiaval Santiago Pages, Alexis

Rochas, Bruno Emmer


çekim

“tüketimde avant-garde zevklere sahip olan”

mevcut sosyal kar

“...

,

müsaadeetmektedir.

Skonusunda

destekleyen

.

in olduğu bu mahalleyi seçtiğinibelirtmektedir. Bir tekstil dükkanının sahibi,

insanların olduğu bir yer aradığını söylemiştir.Bunun yanında, ışım, mahalledeiskan etmenin bir başka reklamı olarakdüşünülmektedir: ve mimarlar, zenginler,Magripliler ve Dominikler arasındaki zıtlıklaroldukça doğal ve estetik bir şekilde birlikte varolmaktadır”. (García, 2002)

Şimdiye kadar düşünülmemiş olan karar alanlarınınkültürel olarak belirtilmesi bu şekliyle, pazarın yenimantığı tarafından verimsiz ve ekonomik gelişmeyiengelleyici olarak düşünülen, özellikle sosyaleşitsizliği önlemeye hedeflenen devlet politikalarınınayrışmasına izin vermektedir. Sosyal ve ekonomikeşitsizliklerin tarifi, bu göçmen gruplardanbahsedilirken hala en çok vurgulanmakta olan ilişki,bir tarafta bu eşitsizlikleri yeni sosyal yapıya entegreeden yeni bir tartışmanın, diğer yanda sakıncalı(unfavorable) gruplardan Devletin doğrudanyardımını uzaklaştıran yeni politik eylembiçimlerinin rahatlıkla ifade edilebilmesine

PESCB'deki strateji çizgilerinden biri, sosyalbütünleşmenin bir unsuru olarak kültürün işlevinireferans almıştır. Kültüre, özellikle de dijital kültüreerişim bugünkü toplumdaki eşitsizliklerjenerasyondan sorumludur, bu nedenle, sosyalbirliğin öğesi olarak konuta erişim veya çalışmapazarının düzenlenmesi gibi devletin diğerişlevlerinin ihmal edilmesine izin veren bu çevrede,kamusal politikaların fikrinde direnmesi gereken yerburasıdır. Gerçekten bu şekilde, bütünleştirme ya dabireyci olmama kendi sorumluluğundadır yani sosyalve ekonomik sistemin düzenlenmesinin bir sonucudeğildir. Aynı şekilde, Raval mahallesindeki göçmengrupların temsili ve yaşam koşulları, bu gruplara birproblem ya da mekandan öte bir çekim olaraksunulmaktadır, bu da köüt iş ve konut koşullarınıgizlemektedir.

on yıllarda kültürün kentte neoliberal projeyi teşviketme kullanıldığı dördüncü biçim,uluslararası ekonomik döngünün içine yerelliğinkurulmasını ve şehrin hegemonik projesiolarak kentsel mekanın rekabetçiliğini güçlendirenbir düş yaratılmasında ortaya çıkmıştır Doksanlıyılların sonunda bu düş, özellikle, şehrinrekabetçiliği garantileyen bir öğe olarak şehrinkültürel kaynaklarının öne çıkarıldığı bir “bilgi şehri”kavramı etrafında dönmüştür. (Amin ve Thrift 2002,58) Kuruluş, yenilenme, gelenek, teknik bilgi, ya dakentin mekansal veya kültürel kaynakları, her şehir

C) Önceki Düzenleme Modelle

r

rini Mağlup EtmedeKültür

D) Şehrin Hegemonik Projesinde Kültü

için tek ve kendine özgü olan bu özellikler,ekonomik, sosyal ve mekansal dönüşümünmeşrulaştırılmasına hizmet eden bir anlatınınyaratılmasında şehrin, uluslararası ekonomik akışıniçinde kentsel politikalarına katmayı amaçladığıtemel öğelere dönüşmüştür.

Barselona kenti bu eğilime yabancı değildir.Gerçekten, PESCB'nin asıl amacı, Barselona'yıuluslararası kabul edilmiş bir bilgi sehri olarakyapılandırmaktır. Bunun için, kültürel politikalar,ekonomik yükselmede olduğu kadar sosyal birliktede, bu projenin temel çarkı olarak önerilmektedir.(ICUB, 1999, 5) Barselona, insanların ve aktivitelerinçeşitliliğinin hakim olduğu yerde, kendine özgümekansal örgütlenmesi ve akdeniz formuyla (ICUB,2001), kültürel üretim geleneğinin kenti olarakkendini tanıtmaktadır. Geleceğini, bilgi toplumu ileilgili yeni aktivitelerin gelişimine ve yeniteknolojilerin yayılmasıyla oluşan yeni sosyalyapıların gösterilmesine bağlamıştır. Sonuç olarak,ekonominin -kültürün önemli bir rol oynayacağı-yeni şekillerine adapte olabilirliğine istinaden kentselmekanın dönüşümünün haklı çıkması düşüneinanılmaktadır.

Doksanlı yıllarda Kültürel Dönüş'ün etkisi, enazından anglosakson dünyada, coğrafya disiplininindeğişimindeki önemli öğelerden biri haline gelmiştir.Her şeyden temsil çalışmalarına dayanan yeniyönelimler, kültürel coğrafya çalışmalarının büyükbölümüne hakimiyet kurmuş, ve az çok coğrafyanındiğer alanlarını da etkilemiştir. Ancak, coğrafyanınbu yeni yönelimleri ne eleştirisiz ne de temelalınmış kavramları sürekli yenilemeksizinüretilmemiştir. Özellikle doksanlı yıllardan itibarenkiyansımalar, kültürün bir güç öğesi olma

çıkmakta ve bugün kentsel mekanlardadönüşümde kültürün öneminin

anlaşılması için kapıları açmaktadır. Düzenlemeşekillerinin ve kurallarının dönüşüm döneminde,kültür, bu bahsedilen geçişi meşrulaştıran vekolaylaştıran değişik tanımların aracılığı ile

olarak karşımıza çıkmaktadır.

Bu makalede örnek olarak kültürün Barselonakentinde kentsel dönüşümü teşvik etmekte nasılkullanıldığı gösterilmiştir. Bu örneklemeden,kültürün kentsel dönüşüm politikalarında temel birunsura dönüştüğü ve eğer bu politikalarda kültürünfonksiyonlari düşünülmezse bunların tam anlamı ileanlaşılamayacağı sonucunu çıkarabiliriz. Ancak, aynızamanda kültürün kullanımının şehri etkileyensosyal, kültürel ve politik süreçlerden nasıl ayrılamazolduğunun da gösterildiğine inanmaktayız. Buşekilde, eğer kent ve dönüşümleri kültürün işlevanalizinden öte bir unsur olarak düşünülecek ise,bunun çalışılması, çalışmadaki ana yaklaşım halinedönüştürülmemelidir. Eğer kentsel gerçekliğin

V. Sonuç

önce

,

durumunagöre ortayadeneyimlenen

bir güçunsuru

,

uluslararası akışı içine yerleştirilmiş kent projesi ileuyumlu olacak şekilde geliştirilmiştir. Jessoptarafından dikkate sunulan dört süreci takiben,kültürün son yıllarda Barselona belirginleşenfarklı davranış biçimleri, ve daha yaygınsosyal ve ekonomik değişim süreçleritarafında kentsel gelişmenin yeni bir modelininprojelendirilmesi ile bağlantısını tanımlayabiliriz

meta olarak yenidenyapılandırılmıştır

bir öğe haline dönmüşolduğu anlamına gelmektedir Bunun yanında,ürünlerin sembolik değeri olarak anlaşılan

değil diğer ürünlerden deeklenen değerin bir parçası olarak oluşmuştur.

'dabunun

ve yerel güçler

.

Öncelikle, kültür, önemli faydalar sunma becerisinesahip bir ürün olarak,

; bu da kültürel ürünlerin hemüretiminin, hem de tüketiminin düzenlenmesininkapitalin birikiminde önemli

.kültürel

içerik, sadece kültürel(Lash

A) Bir eta larak ültürM O K

ve Urry, 1994) Bu, kentsel çevrede, kültürel

a Barselona kentinin ekonomik stratejisi,kenti, bir

(PESCB)

ilk strateji,

“kültüreliçeriklerin üretim fabrika

” (s.44) önermektedir. Özellikle,

eski sanayi bölgesi Poblenou'nun, 22@yeni teknolojinin firmalar bölgesi olarak

yenilenmesi ve bunun içinde

Bu a

olan' ' Dergi, sergi veya t

entselbugün

yeni ekonomi , ve enönemlisi,

(Zukin, 1992)

özellikle gayrimenkullerin ekonomik döngüyleyeniden bü gitmekte olankültürel veya lmeye

Raval ya da Born mahalleleri

, yeni ekonomik aktiv.

makalede(Bernal, M. Ve Marrón, 2000),

oturmak için, tarih ile büyük bir avant-gar , birçok

metaların üretimi ile bağlantılı aktivitelerin, vebunların dağıtımı ve tüketiminin mekandaki büyükizi anlamına gelmektedir.

Son yıllardkültürün ana itici güç olarak düşünüldüğü

bilgi şehri olarak anılmaya adapte etme amaçlıolmuştur, aynı şekilde, Belediye tarafından teşvikedilen Barselona'da Kültür Sektörünün StratejikPlanı'nın başlığı “Kültür, bilgi şehrininmotoru” (ICUB, 1999) olarak açıklanmıştır. Bu plankapsamında belli bazı ekonomiksektörlerin (görsel-işitsel, basım, çoklu ortam...)potansiyelini de dahil edebilecek,

sı olarak Barselona'yıgüçlendirmeyigeleceğin ana proje sektörlerinden biri olarak görülenkültürel sanayinin potansiyelleştirilmesindeki buvurgu, olarakadlandırılan

görsel-işitsel sanayininçekim gücüne ayrılmış donatım setlerinin (Görsel-işitsel Kampüs) yaratılması ile gerçekleştirilmiştir.Kültür, kentte yeni bir üretim alanı olarak ortayaçıkmış ve Barselona'nın mekansal ve ekonomikgelişme stratejilerini sıkıca birleştirmiştir.

İkinci olarak, bireylerin ekonomik rasyonalitesinidönüştüren veya içinde yeni öğeleri barındıranbirikimin (ve kentsel dönüşümün) yeni biçimleri iletutarlı bazı davranışlara izin veren değerler aktarımıolarak kullanılmaktadır. yeni öğeler arasın , birmeta olarak düşünülmesinin mantıklı bir sonucuolarak ekonomik performansta değerlendirilecekaynı kültür katılacaktır. uristik

promosyonların önemli bir rol oynadığı kmekandaki estetiğin yeniden değerlendirilmesi

k değerlerin yaratılmasınakültürel kapitalin işleyişi içinde yeni

mekanların ekonomik olarak değerlendirilmesine vedönüşüm gerekçesi olarak bu kültürel kapitalinyeniden değerlendirilmesini sunmaya izinvermektedir.

Barselona örneğinde yeni mekanların dönüşümü,

tünleşmesine paralel olaraksembolik yeniden değerlendiri

dayanmaktadır. Yıllar boyunca kenarda kalmış olan, kültürel öncülük ve

artistik üretim merkezleri olarak kent haritasındayeniden belirmişlerdir. Tarihi değerleri ve sosyaltemaları ite veya yeni nüfusgrupları öneren olanaklar içinde yapılandırılmıştırBorn'daki dönüşümlere referans veren bir

prestiji olan tanınmışbir tasarımcı

de akımın birbiriyle harmanlandığı

B) Değerlerin aktarımı olarak kültür

Walden 7 Konut Kompleksi, Ricardo BofillProje eski bir çimento fabrikasının kalıntılarının yanında yer almaktadır.Çimento Fabrikası da proje kapsamında restore edilerek yenilenmiş, yeniişlevler verilerek konut kompleksinde yaşayanların sosyal ve kültürel amaçlıetkinlikleri için düzenlenmiştir. (Mimarlık&Dekorasyon Sayı:6,1991)


bütününe yaklaşımın olanaksız olduğunufarkedebilirsek, çalışmanın amacına bağlı olarak, bugerçekliğin bir yönünün başka bir yönüne göre, budiğer yönler de ihmal edilmeyecek şekilde, önceliklihale getirilmesi gerektiğinden yola çıkmalıyız. Buanlamda, Barselona örneğinde ortaya koyulmuşolduğu gibi, bu çalışmada ele alınan coğrafyadakikültür konusuna yaklaşım, ekonomik, politik veyasosyal süreçler ile son yıllarda kültürün kentselpolitikanın içinde ortaya çıktığı farklı şekillerarasında bağlantılar kurmaya izin verebilecektir.

1 Bu makale, “Neoliberal Kentin Kentsel DönüşümPolitikalarında Kültürel Mekanlar” (Los Espacios de LaCultura en Las Políticas de Transformación Urbana de LaCiudad Neoliberal) başlığı ile İspanyol CoğrafyasıDerneği'nin 2002 yılı 34 sayılı Bü

yayınlanmıştır. (sayfa:245-256)

No:

No:

lteninde

AJUNTAMENT DE BARCELONA (1999):

. Barcelona, Ajuntament de Barcelona, 387AMIN, A. (1999): «Cities, Culture, political economy

, Cilt. 6 (4) s. 291-292.AMIN, A. y THRIFT, N. (2002):

. Cambridge, Polity Press, 184BARNETT, C. (2001): «Culture Geography, and the arts ofgoverment

, Cilt. 19, s. 7-24.BERNAL, M. y MARRÓN, N. (2002): «Els comerciantsarriben al barri atrets per la seva

14 Eylül, s. 3.COSGROVE, D (1996): «Ideas and culture: a response toDon Mitchell

, 21, s. 574-575.COSGROVE, D. y JACKSON, P. (1987): «New directionsin cultural geography». , 19, s. 95-101.DUNCAN, J. y DUNCAN, N. (1996): «Reconceptualizingthe idea of culture in geography: a reply to Don Mitchell».

(Boletín de la

AGE -Asociación de Geógrafos Españoles- N 34- 2002)

Barcelona

1979/2004. Del desenvolupament de la ciutat a la ciutat

de qualitat

».

European Urban and Regional Studies

Cities. Reimagining the

urban

». Environment and Planning D: Society and

Space

El

Periódico

». Transactions of the Institute of British

Geographers

Area

o

2

3

4

Gazi Üniversitesi Şehircilik Bölümü Araştırma Görevlisi.

Mitchell tarafından formüle edilmiş olan eleştirilereverilen yanıtlar Cosgrove, 1996; Duncan ve Duncan,1996; Jackson 1996'da bulunabilir. Kültürel coğrafyaiçindeki diğer yeni yaklaşımlar için: Jackson 1999 ve2000; Philo, 1999; ve kültürel dönüşten etkilenen kentselcoğrafyadaki yeni yaklaşımlar için Lee, 2001'i görün.

989), kentsel yönetimin belirmekte olanyeni şekillerinin tarifinde “kentsel girişimcilik” kavramınıbu tip kentsel yönetimin amaçlarının ve prosedürlerininişsel yönelmesine referans vererek uygulamıştır. Karşıtarafta Bob Jessop ve Sum (2000), bu kavramınkullanımını, sadece pazar ve rekabet mantığındanetkilenmiş bir eğilime adapte olan değil, aynı zamandapolitikaları gibi şehri, diğer şehir ya da bölgelere karşırekabetçi bir politika kurma becerisine sahip önemlibileşimler olarak tamamen işsel anlamda tanımlayan birtartışmayı geliştiren politikalarla sınırlamıştır.

David Harvey (1

s.

s.

BİBLİYOGRAFYA

tranquil˙litat»,

Transactions of the Institute of British Geographers

Geografiska Annaler

El

Periódico

Environment and Planning A

Pla Estratègic del Sector Cultural de

Barcelona. La cultura, motor de la ciutat del coneixement.

Debats culturals de la Virreina. Pensar i actuar en la

cultura a Barcelona

Transactions of the Institute of British

Geographers

Documents d'Anàlisi Geogràfica

Social and cultural geography,

Good Governance and the Urban

Question: On Managing the Contradictions of Neo-

Liberalism

The Social Embeddedness of the

Economy and its Implications for Economic Governance

Urban Studies

Economies of signs and space

Progress in Human Geography

Transactions of the Institute of British

Geographers

Documents d'Anàlisi Geogràfica

Annals of the Association of

American Geographers

Environment and Planning D: Socity and Space

Landscapes of power. From Detroit to

Disney World

,21,s. 576-579.HARVEY, D. (1989): «From managerialism toentreperneuralism: the transformation in urban governancein late capitalism». 71 B (1), s. 3-17.GARCÍA, J. (2002): «Interiorisme, disseny i ruca».

, 14 Eylül, s. 4.GARCÍA-RAMÓN, M. y ALBET, A. (2000): «Pre-Olympicand post-Olympic, a model for urban regeneration today?».

, Cilt 32, s. 1331-1334.ICUB (1999):

Barcelona, Ajuntament de Barcelona, 139ICUB (2001): «Districtes digitals i districtes culturals». En

. Institut de cultu2001

«http://www.bcn.es/comunitatcultura/DistrictesDigitals.doc».JACKSON, P. (1996): «The idea of culture: a response toDon Mitchell».

, 21, s. 572-573.JACKSON, P. (1999): «¿Nuevas geografías culturales?».

, 34, s. 41-51.JACKSON, P. (2000): «Rematerializing social and culturalgeography». 1, s. 9-14.JESSOP, B. (2001):

. Department of Sociology, Lancaster University.« ».JESSOP, B. (2001):

.Department of Sociology, Lancaster University.« ».JESSOP, B. y SUM N.L. (2000): «An Entrepreneurial City inAction: Hong Kong's Emerging Strategies in and for (Inter-)Urban Competition». , Cilt 37, 12,s. 2290-2315.LASH, S. y URRY, J. (1994): ,London, Sage, 360 s.LEES, L. (2002): «Rematerializing geography: the 'newurban' geography». 21,1, s. 101-112.MAGRINYA, F. y MAZA, G. (2001): «Inmigración y huecosen el centro histórico de Barcelona (1986-2001)».Ponencia presentada en el III coloquio internacional deGeocrítica.

MITCHELL, D. (1995): «There's no such thing as culture:towards a reconceptualization of the idea of culture ingeogrphy»,

, N 20, s. 102-116.MITCHELL, D. (2000): Cultural Geography. A criticalintroduction. Londres, Blackwell, 325PHILO, C. (1999): «Más Palabras, más mundos: reflexionesen torno al 'giro cultural' y a la geografía social».

, 34, s. 81-99.PRINCE, M. y LEWIS, M. (1993): «The reinvention ofcultural Geography».

. 83, s. 1-17.SAYER, A. (1994): «Cultural studies and 'the economy,stupid'». ,

12 s. 635-637.ZUKIN, S. (1991):

. Berkeley. University of California Press,326 s.

No:

No:

ra de Barcelona: 24Mayıs

No:

No:

No:

No:

No:

Migración y Cambio social 28, 29 ve 30 Mayıs 2001.

o:

No:

No:

No:

s.

s.

http://www.comp.lancs.ac.uk/sociology/soc075rj.html

http://www.comp.lancs.ac.uk/sociology/soc075rj.html Kentlerin tarihleri

iteliklerini belirler mi?

tarihsel süreçlerindegeldikleri noktada varolagelen

ve ilginç olurdu. Söz gelimiLondra , Paris'in, Berlin'in, Prag'

bu sorulara tarih içinde

kentönemlidir. Bu kentlerin kendi

ki bu da , tarihleri, ,

i.

kenti bu türdensorularla sorgulayabilmek

önemlidir.

farklı dönemlerine ait zeminkatmanlarında mı saklıdır? Zeminin kendisi ilekurduğumuz ilişki, yada daha toplumsal bir boyuttakentlilerin yaşadıkları topografya ile kurduklarıilişkiler kentlerin n Eğer böylebir nitelikten söz edilebilirse bu niteliğin somutkarşılıkları nelerdir? Kentler

durumlarını nasıl veneler aracılığı ile sağlamışlardır? Tüm bu sorularıdoğrudan bir kente yöneltecek olsak alacağımızcevaplar her kentin tarihinin ve onun tarihselsürecini yaşayan toplumların kültürelfarklılıklarından dolayı kuşkusuz ki birbirlerindentamamen farklı

'nın ın yadaRoma'nın vereceği cevaplargeçirdikleri kentsel ve mekansal dönüşümlerinizlerini ve şu anki kimliklerinin niteliklerinianlatıyor olmak adınatarihlerine ve şu anki gelişmişliklerine ait ipuçlarınıbarındırırdı onların yaşayanlarıgeçirdikleri kentsel ve mekansal dönüşümlerarasında çok doğrudan bir il şkiden sözedebilmemizi olası kılardı Bir kentin tarihini,şimdisini anlayıp algılayabilmek ve o kentin geleceğiile ilgili doğru düşünebilmek adına

onun ruhunu anlamakadına Dolayısıyla kentin geleceği ile ilgilidüşünebilmenin ve onu, mekanını tasarlayabilmeninön koşulu olarak görünmektedir.

Kentlerin

Butar Gazi

Üniversitesi BölümüAtölye 1

kavramsaln flemektedir.

lar

geçmişe ait değerleri ile güncel değerleriarasında nasıl ya da ne türden ilişkiler geliştiğinianlamamıza ışık tutabilecek bu sorgulama sürecidaha birçok soru ve yöntemle geliştirilebilir. Bunokta da nasıl bir bakış açısı ile bakıldığı ne eldeedilmeye çalışıldığı ne amaçlandığı önemlidir.Toplumsal bir değişim süreci yaşayan ülkemiz içinkentlerimizin mekansal bir değişim sürecindeolduklarını söylemek mümkündür. Bu noktadaönemli olanın kentin zemini, kendi içinde somutolarak oluşturduğu nesnel değerleri, tarihi,yaşanmışlıklarıyla doğru ve düzgün bir gelişim süreciiçinde olmalarını sağlamak ve bu yönde toplumunher kesiminin kendi üstüne düşen görevi yapmasınınortamını sağlamaktır.

yazı Ankara'nın şehirleşme sürecinin kentseldönüşüm çerçevesinde nasıl tışıldığını

Mimarlık Mimari ProjeStüdyolarından biri olan çalışmalarıüzerinden ele almakta ve atölyenin geçmişdönemlerde yaptığı çalışmaların desteğinde oluşmuş

bakışı ve atölyede geliştirilmiştartışmaları içeriğini anlatmayı hede Butartışma atölyenin sadece bu dönemine ait bakışaçısının anlatımı olmaktan öte, geçmiş dönemlerdeyapılan kentsel dönüşüm projelerinin kapsamındayapılmış tüm tartışmaları ve bu dönem yapılan proje“Zafer Meydanı ve Çarşısı alanında Ankara ModernSanatlar Müzesi” çalışmasının düşünce alt yapısını

KENTSEL DÖNÜŞÜM: ATÖLYE ÇALIŞMALARI

öğrenci projeleri


mimarlığın etkin bir değer olarak toplumukentleştirme gücü “yapma” eyleminin varlık bulduğualanda tersinir bir sonuç üretmektedir. Sonuçtamimarlık ve kırsal değerlerin barındırdığıdeğer

ile kır arasında ki gelişim süreci kentin zemintabakalarına katmanlar ekleyerek gelişmiştir

li doygunluk düzeylerineerişmediğinden modern bir kent ya da örneğin birbaşkent olmanın ne demek olduğu ne türden yapısalgereklilikler içerebileceği

yapısal ve zihinsel niteliklerdenuzaktır. Bu niteliklerin zemin ve onu arttırmak yadayapaylaştırmak bilinci üzerinden bi etmek vetoplumun gelişen değiş yaçlarına göre yenimekansal üretim modelleri geliştirmek olduğusöylenebilir.

sıçrama yapamamak bizleri kır-kentlerve onların kültürel değerleri ile karşı karşıyabırakmaktadır. Mimarlığımızın ve kentkültürümüzün içeriği kır ve değerleri arasındabocalamaktadır. Dolayısı ile kır ve kent kültürüarasında gidip gelen bu karmaşık yapı mimarlığa aitdeğerlerimizin ve “yapma” biçimlerimiz, gelişmiş birkent- gelişmiş mimarlık ürünlerine ulaşılabilmesine,“yeninin” tanımlanabilmesine yada onun eldeedilebilmesine ve var olan “eskinin”, nitelikli mimarideğerlerin dönüştürülebilmesi süreçleriningelişmemesine izin vermemektedir. entlerinkültürel, yapısal, tarihsel ve z katmanları

gelişmiş kent ayrımı ilekırsal ayrımı neredeyse ortadan kalkmaktadır.Başkent hem kıra hem de bir ait tüm değerlerietkin olarak üzerinde barındırmaktadır.

onomikyapısından, eğitimine sanatsaldeğerlerinden kişisel gelişmişliğe kadar birçokyapıyla ilişkili olmakla birlikte mimarlığımızıntoplumsal yapıyla çok büyük bir uzlaşı arayışındaolması birincil derecede önemli görünmektedir.Mimarların yi” yapma niyetindeolmaktan öte mekansal anlamda tartışmaktan bileuzak olmaları kentin şimdiki biçimin oluşmasındaönemli bir etkendir. Mimarlık değerleri ve kentarasında ne bir çatışma ne bir karşı koyuş nede biruyumdan söz edilebileceğinden toplum- mimarlık-kent üçlemesi bir eriyik haline gelip gelişmişliğe aitherhangi bir durumu temsil edememektedir. Budurumun temeli örneğin “Mimari” gibi bir alanın

toplumsal yapı içinde ki önemi ile doğrudanbağlantılıdır. Şöyle ki:

a için eğitim, hukuk, sağlık, kültür vebarınma gibi gelişmiş bir kent olabilmesinin olmazsaolmazlarına ait mekansal yapılar ModernCumhuriyet tarihi ile eşdeğer bir tarihe sahip

aşkent olabilmenin değeri bu kentseldonatıları mimari ürünlere dönüştürmekle doğrudan

“yapma”lerin ötesine geçememektedir:

Kent

denebilirse de, bizim artifize etme süreçlerimizkültürel anlamda bel

konusu mimari ve kentselanlamda henüz

na üren ihti

Bu noktada mimari ve kentsel anlamdaherhangi bir

kent

Kihinsel

birbiri içine girmekte vekent

kenteBu durum

köken olarak toplumunun sosyo-ek, kültürel ve

kente ait “yeni

varolan

Ankar , endüstri

tir.B ve önemi

içermektedir. Kent - kentsel dönüşüm - mimarlık -toplumsal bakış dörtlemesinin içitartışmalarda nasıl ele alındığını, kentin dönüşümsürecinde yukarı da yapılan türden bir sorgulamanın

tasarım stüdyosu ortamı içerisinde nasılşekillendiğinin ne tür noktalarda yoğunlaştığınınasıl bir anlam bulduğunun anlatımıdır.

Yapısal ve müdahaleci olmak yada artifizeedebilmek biçim olarak gelişmişlik göstermektedir

“Yapma” ve “yıkma” eylemlerininsüreçleri bu gelişmişliğin bir göstergesi iken bukavramların bir toplum tarafından nasıl kullanıldığı otoplumu ve onun sosyokültürel yapısını anlamadaönemli ipuçları verebilir. Örneğin kırsal ve kentseltoplum ayrımı yapılabilir ki kırsal toplumlar “yapma”süreçlerinden neredeyse yoksundurlar .Toprağın kendisi ile doğr bir ilişki içinde olankır toplumunda gündelik yaşam onaait donanımlarının işlediği zemin artifize edilmekten,yapaylaştırılmaktan uzaktır. Zıttın da ise

doğal zemin ürettiği“yaptığı” zeminler üzerine ı vardırDolayısı ile yapaylaştırmak gelişmiş bir toplumun eniyi yapabildiği şeydir; yeni yapay zeminler eldeetmek, kat üretmek, yükselmek ve bu süreçlerinsonunda elde edilen zeminleri kullanım ömürlerisonunda “yıkmak” gelişmiş bir toplumun doğal birdavranışıdır ve neredeyse tüm toplumsal donatılarbu “yapma” ve “yıkma” sürecini desteklemek,geliştirmek üzerine kuru Toplum gündelikyaşantısı içinde yeni ihtiyaçlar ürettikçe, kültürel veekonomik anlamda geliştikçe bu ikili yapı sürekli birdevinime girmektedir.

Bu anlamda kent toplumuna en önemli katkımimarlık tarafından yapılmıştır denebilir. Kırtoplumun e sürecindemimarlık bir artifize etme yöntemi olarak öne çıkıpkentleri ve yaşanılan ortamı tarif etmektedir.

mimarlık “yapma” eyleminin öznesiolarak toplumsal niteliği tarif ederken

leri tanımlamakta ve kentlerdetoplumların kırsal kültürden ve onun değerlerindenne kadar öteye gittiklerinin ifadesi olmaktadırMimarlık ve toplumsal yapı arasında ki bu ilişkibizim ülkemiz için bir takım sorunları üzerindebarındırmaktadır. Mimarlık - kent - toplumsal yapıüçlemesi kırsal ya da kentsel ayrımının net olarakyapılamamasından dolayı mimari nesneler kent içinbir nitelik taşımamaktadır. Şöyle ki: kentler,mimarlığı bina üretme, yapaylaştırma alanında kendigelişmişliklerinin bir göstergesi olarak sunarlarkendiğer bir taraftan kırsal şartların kültürel değerlerinide üzerlerinde taşımaktadırlar. Binalar toplumun köykültüründen uzaklaşıp yeni ve ona uzak değerlerelde etmelerinin somutlaşması olarak değil köykültürüne ve onun değerlerine öykünen yapılarolarak karşımıza çıkmaktadırlar. Dolayısı ile de

atölye

Atölye 1n,

denebilir.

denebilirudan

kültürünün ve

kenttoplumunun i artifize ederek ,

kurulu bir hayat .

ludurlar.

dan kent toplumuna evrilm

Böylebir sonuçla

onun ürünüolan binalar kent

.

1.

ATÖLYE

Gazi Üniversitesi Mimarlık Bölümü tasarım stüdyolarından biridir. Doç. Dr. Nur Çağlar, Yrd. Doç. Dr. Zeynep Uludağ,

Öğr. Gör. Dr. Adnan Aksu, Öğr. Gör. Erdal Sorgucu ve Arş. Gör. Murat Sönmez k'den uruludur.


bağlantılıdır. Mimarinin toplumsal yapı için önemitamda bu noktada belirmektedir. Başkent olmaya aitdonatılar mimari ile toplumsal bir değeredönüşmektedirler. donatıların gelişmişliği ilekendi gelişmişliğini sergilemektedir. Dolayısı ilemimarlık

Bu noktada bir başkentolarak Ankara ile onu temsil etme gücüne sahipMimarlık disiplini arasında nasıl bir ilişkinin olmasıgerektiği önemlidir. Bu ilişki iki biçimde elealınabilir. Birincisi “yeniyi” “yapmak” ikincisi ise

korumak ve“dönüştürmek” Bu iki yapı kentin kırsallıktan

olmasına dönük ön unsurolarak belirmekte ve mimarlığımızın kentle birçatışma veya uzlaşı içinde kent tartışmalarıyapabilmesinin bir aracı olarak görünmektedir. Buiki yapıya yönelik derin tartışmal r açmak, bu yöndemimari yapım ve tasarım süreçlerini örgütlemekleörneğin Ankara için bir gelişmişlik modeli yadakentsel bir tartışma başlatılabilir.

Toplumsal düzenin ihtiyaç duyduğu mimariprogramları mimarlığınişidir. Bu anlamda mimarlık kentin, Ankara'nın,katmanlarını tarif etmektedir denebilir. Kentin tümkatmanları mimarin ve “dönüştürme”dünyası üzerine inşa edilmektedir. Kent bu ikilisürecin sürekliliğinde bir bütünlük kazanmakta vekendi imgesini ve donanımlarını oluşturmaktadır.

Bu noktada kıra ya da ait değerlerinifarklılaştıramamış Ankara'nın i değeroluşturma ve var olanlara olan yaklaşımınıirdelemek çok doğru görünmektedir. Toplumsaldüzenimizi kır kültüründen koparamayışımızbizlerin mimarlık ve kentle ilgili birtakım tartışmalarıyap mamasına neden olmaktadır. Mimarlığın etkinbir değer olmaması ve toplumu eni yaşambiçimlerine ve mekansal durumlara doğru çekmekyönünde hiçbir tartışmayı yapmaması, Ankara'yıdönüştürme çabalarından uzak durması

ile doğrudan bağlantılıdır. Özgünmimari eserler genel yapı sayısına baktığımızdaneredeyse yok denecek kadar azdır. Dolayısı ile kentyapı yoğunluğuna rağmen nitelikli yapılar eldeedememektedir. Ankara'nın gelişim süreçlerine aitmimari yapılaryoğun olarak sonrasında ki 20 yıllık bir süre

apılmış binaları içermektedir. Buanlamda da önem ve değerleri temsil ettiklerianlamın içeriği, ki Cumhuriyet tarihini temsiletmektedirler, ve bundan dolayı çok büyük bir önemkazanmaktadırlar

Kent gelişim süre ait binaları, endüstri yapılarınıbünyesinde barındırıyor olsa , bu yapıların önemiher geçen gün artsa da yaşayanlarınbirçokları için bu yapıların herhangi bir anlam ve

Kent bu

bir gösterge olarak kentin temsil gücünüörtük olarak örgütlemektedir.

varolan kentin tarihine ait “eskiyi”tir. uzak

modern bir kent emli iki

a

üretmek, yada elde etmek

in “yapma”

kentemimar

biraz

ay

kentinbugünkü durumu

, ki bunlar Cumhuriyet Dönemi veç

içerisinde y

.

cineda

Ankara da

2.

değer taşımadıkları aşikardır Bu durumun doğalsonucu olarak yere mimarların yadadaha genel bir anlamda toplumun çoğunluğununAnkara'nın mimari değerlerinin korunmasında birçaba içinde olacaklarını beklemek mümküngörünmemektedir. Hem yeni bir şey üretecekdinamizme sahip olmamak hem de azda olsa varolan mimari değerlere sahip çıkmamak yada onlarıbir dönüşüm sürecine tabi tutmamak bir kentinkimliğinin doğrudan ifadesi olarak görülebilecek vebir kentin gelişmişliğinin göstergesi olacak mimarlığıve mimarlık nesnesini etkisiz ve önemsiz bir konumasokmaktadır.

Bu durumda mimarlık için çok önemli iki durum sözkonusudur. Birincisi yeni ve özgün olabilecekkentleri dönüştürme gücüne sahip binalar üretmekve bu üretim sürecine ait tartışmayı yapmak

kentlerin kimliklerini tanımlamada önemli bir rolsahibi olan yapıları korumak ya da yenidenişlevlendirmek Yazının başında da belirtildiği üzereatölye 1 tasarım stüdyosu içinde yapılan çalışmalarınodağında yer alan tartışmalar bu iki noktayaodaklanmıştır. Şöyle ki:

Ankara'nın kentsel gelişim n ve CumhuriyetDönemi Mimarlığının simgesi olan gibi AtatürkOrman Çiftliği gibi, Havagazı Fabrikası gibi, onunkentsel evrimini gösteren yapılar bir dönüşümpolitikası içinde, dönüşüm politikası kentin sahipolduğu mimari değerleri kentin o günk ve gelecekteoluşması olası ihtiyaçları doğrultusunda yenidenişlevlendirmektir,

Dolayısı ile kentsel dönüşümpolitikaları bizlerde kırsal kültürün etkisinde plansızyıkımlarla sonuçlanmaktadır. Bu ait tarihinkatmanlarının ve kentlinin hafızasının yok edilmesianlamına gelmektedir. Kentin tarihine ait mimarideğerlerin anlamlı ve gerekçeli kararlaradayandırılmadan yerlerine ne geleceği, yerinegelecek yapının eskisinden mimari ve kentselanlamda daha iyisi olması beklenir

erhangi bir dönüşüm ve yenidenişlevlendirme alternatifinin düşünülmemesiAnkara'nın kentsel imgelerinin yok edilmesianlamına gelmektedir. gelişmişliğinbir göstergesi olan “yapma” eylemselliği gibi karşıtıkonumunda ki “yıkma” eylemi bizim toplumumuziçin tasarlanmamış ve ilkel dürtülerin sonucu olarakduyarlılıktan uzak bir “yok edim” eyleminedönüşmektedir. Sonuçta tarihsel-toplumsal belleğesahip olmayan, kendi değerlerini koruyamamış veherhangi bir değerinin farkında olmayan kentler ve okentlerde yeni bir gün olarak yaşayanduyarsız kitleler ortaya çıkmaktadır.

Kentlerin tarihlerine ait değerler korunmalı mıdır?Aslında sorunun içeriği gereği mecburi bir evet

.l yönetimlerin,

, ikincisiise

.

iniUlus

ü

ya da herhangi bir stratejikprogramlama süreci içinde gözdengeçirilmemektedir.

Ankara'ya

, tasarlanmadanyok edilmeleri, h

Gelinen noktada

her günü

2.1.


cevabı kaçınılmaz görünmekte ve yersiz bir soruhalini almaktaysa da gelişen kentsel büyüklükler veihtiyaçlar doğrultusunda kentlerin tarihi dokularınıkorumak bir çeşit gericilik olarak değerlendirilebilir

oldukları alanlarıya da yapıları tutmak kentin geleceği için bir çeşitengelleyici tamponlar oluşturmak mıdır? Tarihidokuyu korumak ile onu tahrip edebilmeyi meşruhale getirmek arasında oluşan gerilim alanı kentleriçin ne türden mekansal durumları üzerlerindebarındırmaktadır? Bunu anlayabilmenin en iyi yolubu iki duruma ait bir tartışmayı yapmak ve butartışmanın somut nesnelerini üretmektir denebilir.Bu noktada, korumak ve tahrip etmek, dolaylı biryoldan “yapma” ve “yıkma” süreçlerimize geridöndüğümüz söylenebilir. Korumanın arkasında kiyapma eylemliliği bir kentin arkeolojik hafızasınayönelik bir eylemler ve tartışmalar bütünlüğü ik

yada mimari, tarihi,zihinsel yapılara ait bütün değerlerin yok edilmesianlamına gelmektedir. Dolayısıyla bu iki kutup zatenkentlerimiz için içinde oldukları gelişim süreçlerindeüst düzey bir doygunlukta ele alınması gereken birkonu olarak karşımıza çıkmaktadır.

Tarihi değerlerin korunması geçmişe, şimdiye vegeleceğe bir bütün olarak bakılabilmesi becerisiolduğu söylenebilir. ğer korumacı birpolitika güdülücekse bu beceriyi oluşturmakyönünde yada zıttın dönüştürme işlevinebir karşı duruş sergilenecekse bunun zihinselaltyapısı kurulmalıdır. Bu durumun kuramsal yadazihinsel altyapısının kurulmasında akademikortamların, mimarlık ve kent planlam cısıçevrelerinin, sivil toplum kuruluşlarını, yerelyönetimlerin katkısının büyük olması gerekliliğiniaçık olduğu söylenebilir. Geleceğin kentlerinin, yada Ankara'nın, nasıl bir bürüneceği bukatkıların sonucu ile doğrudan bağlantılıdır.

Gazi Üniversitesi Mimarlık Bölümü 1. atölyekapsamında kenti, Ankara'yı, ve onun sahip olduğumimari değerler ile bu değerleri güncel mimari vekentsel tartışmalar ile harmanlayarak Ankara'ya aitbir kent-mimarlık tartışmasının genel hatları yukarıdayapıldığı türden içerikleri içinde barındırmaktadır.Bu tartışmaların sürekliliğinde Öğrencinin Ulus,Gençlik Parkı, Gar Binası ve , HavagazıFabrikası , Atatürk Orman Çiftliği,Bakanlıklar gibi Cumhuriyet Tarihinin önemli mimarive kentsel değerlerine bugünün mimari değerleriylebakabilmeleri yönünde ulusal ve uluslararası atölyeçalışmaları yürütülmektedir. Bu kapsamda UlusTarihi Kent Alanında Tren GarıHavagazı Fabrikasında, Büklüm Sokakta ve en sonolarak Zafer meydanı ve Çarşısı alanında birakademik çalışma dönemini kapsayan mimaritasarım stüdyoları gerçekleştirilmiştir.

mi? Ya da kentlerin sahip bu türden

en,tahrip etmek temelsiz yenilikler

E bir kent için

da koruma,

a

n

yüze

Çevresi, Derman Sokak

, ve Çevresinde,

3.

Kentlerin onları algılayabilen ya da kendi ruhları ilekentin ruhunu örtüştürebilen duyarlı mimarlarınellerinde şekilleneceğini düşünürsek, kentin hertürden donatısına ait bir takım duyarlılıkları olanmimarlar yetiştirmek mimarlık bölümlerinin enönemli yoğunluk alanlarından birisi olması gerekliliğikuşku götürmezdir. Kentin gelişim ve dönüşümsürecinde yazını başında tartışılmaya çalışıldığıbiçimiyle kendine bir alan belirleyerek bu alandankentin dönüşümüne ait bir tartışma yaparak sürecekatılmak ve böyle bir alandan mimarlık ve kentortamına katkıda bulunmak Atölye 1 tasarımstüdyosu ortamının kendine belirlediği birsorumluluktur. dairyapılan tartışmaların ve bu tartışmaların öğrenciyeaçılması yönünde

teması altında öğrenci projelerinikapsamaktadır.

Mimarlık eğitimi misyonunun mimarlık öğrencisineverdiği yapı ya da binayaait yapısal detay bilgilerinin yanında kentin ruhunuyakalamaya yönelik duyarlılıklar bir ölçüde yapılankent tartışmaları ile ilgilidir. Şimdiki yapılı çevreyebakabilme, kültür ve tabiat varlıklarının öneminikavrayabilme, kentin imgelerine sahip olma ve tümbunların bütünlüğünde kenti anlama ve onu geçmişşimdi ve gelecek arasında ki zaman diliminde kendiyaptıkları veya yapacakları ile dönüştürebilme gücübir mimar için üst bir bakış olarak çok önemlidir.Dolayısı ile mimar böyle bir misyon içinde çevresineait duyarlılıklarını bina inşa ettiği ortam ve o ortamındeğerinin ne olduğu ile birleştirmek gibi önemli birkişisel beceri içinde olmalıdır ya da böyle birtartışmayı en azından yapabilecek mimari alt yapıyasahip olmalıdır. Bu durumunun kökenininöğrenciliğe ve mimari tasarım stüdyolarına dayandığısöylenebilir.

le alınan “Zafer Meydanı AlanındaSanatlar Müzesi Tasarımı öğrencinin gündemdeolan mimari veya kent tartışmalarına katılabilmesibec geliştirmek ve kentin modern tarihindeönemli bir yere sahip olan tasarım alanın kentindeğişen ihtiyaçlarına yönelik nasıl ele alınabileceğineyönelik bir çalışmasıdır. Bu çalışma JansenPlanında Modern Ankara'nın oluştur

müze kadar Atatürk Bulvarı üzerinde GüvenPark ile birlikte kentsel anlamda bir meydan veyapısal çevre için tasarlanmış boşluk varolmuşçok önemli kentsel bir alanın dönüşümünüiçermektedir.

Bu dönüşümün genel içeriği yukarı da yapılanmarlık” tartışmaları ır.

Ankara'nın sahip olduğu dönüşüme duyan

n

Bundan sonra ki bölüm kente

en son proje dönemine ait

tasarlayabilme, yapabilme

E Ankara Modern”,

erisini

atölyeulma sürecinden

günü

olarak

“kent”, “mi d Atölye içinde,ihtiyaç

“

ve Ankara Modern

Sanatlar Müzesi”

Zafer

Meydanı Çarşısı Alanında

3.1


mimari ve kentsel değerleri neden önemli olduğualanın anlamının keşfedilmesi

öğrenciye bırakılmıştır. Böylelikle her tasarımcınınzihninde kendi bakışının ve değer yargılarınınoluşmasına özen gösterilmiştir. Bu her bir tasarımınsüreç içerisinde birbirlerinden tamamen farklıkavramsal ve yapısal içeriklere ulaşmasına yardımcıolmuştur.

tartışmalarda konu ericiolarak kalmış yukarıda tartışıldığı türden genelatölye bakışını temel bir tartışma alanı olaraköğrenciye sunmuştur. Alanın dönüşümünde

programınıniçinin işlevsel olarak nasıl doldurulacağını yineöğrencin kendi kişisel okumaları ve alanınihtiyacına dönük olarak geliştireceği öznel bakışıngereklilikleri doğrultusunda tasarımcılarabırakılmıştır. Alana yönelik öğrencinin elde etmesibeklenen kişisel bakış aynı ölçüde bu alanınprogramatik olarak dönüşümünün aracısı olan müzeprogramından da beklenmiştir. Her tasarımcınınkendi alanlarıdoğrultusunda tasarımını gerçekleştirmesi istenmiştir.Bu noktada tasarımcılara yardımcı olmak adına alanve program arasında ki ilişki tarihsel olarak ele alınıpModern bir müzenin gereği olan programatikunsurlar ile tasarım alanın dönüşümü ve kentinbugünkü ihtiyaçları doğrultusunda nasıl elealınabileceği sorunu tartışılmıştır. Kent için tarihi birplanın izlerinin sürebileceği değerde ki bu alan ilemimari program arasında bir geçiş sağlanmayaçalışılmıştır. Mimari programın müze olarakverilmesi bu geçişi sağlamada kolaylaştırıcı bir etkenolmuş ve lyenin yukarıda yaptığı türdentartışmaların tasarımcılara açılmasında kolaylıksağlamıştır. ogramın alanın kamusallığı ileörtüşmesi Zafer meydanı ve Çarşısını Cumhuriyettarihi ile özdeş edindiği kamusallıklaörtüştürülmüştür. Örneğin zaten alanınkamusallığı ile bu noktada birçakışma göstermiş ve alanın şuanki hali eleştirialan eksik kamusallığının programı ilegiderilebileceğine dönük tartışmalar yapılmıştır.

Atölye alanda iki farklı noktada çalışmagerçekleştirmiştir. Sınıf düzeylerine göre sınıfikinci dönemler ve üçüncü sınıf birincidöne Zafer Meydanın sınırında duran şuanda otopark olarak kullanılan parsel bazında kialanda program büyüklüğüne ve ağırlığına göre dahaküçük bir metrekarede çalışırlarken, üçüncü sınıfikinci dönemler ve dördüncü sınıf birincidönemler Atatürk Bulvarının Zafer Çarşısıtarafında tasarımlarını gerçekleştirmişlerdir.

roblem olarak ortaya çıkan isekamusallık ile bu alanın dönüşüm sürecinde ne tür

nve bu kapsamda

,

Atölye, yu belirleyerek yön vve

verilen

in

ihtiyaç ve mimari program

atö

Pr

varolanprogram olarak müze

ilemüze

ikinci(M202)

mler (M301)

(M302)(M401)

Bu süreçte p varolan

“Ankara Modern Sanatlar Müzesi”

kavramların kullanılacağı ve bu kavramların nasılsoyut deyişler olmaktan çıkarılıp mimari bir tasarımölçeğine çekileceği olmuştur. Bu noktada Müzeleredönük yapısal ve programatik bir taramasıgerçekleştirilmiş tasarımcılar alana ve programayönelik yaptıkları tartışmaları bu inceleme ilebirleştirerek kentsel bir dil oluşturma yönündeçalışmalar yapmışlardır. Alanın Atatürk Bulvarını dikolarak kesmesi ve Bulvarın belki de Ankara’da bir

özelliği gösteren tek aralık olarak gündemegelmesi, “büyüklü tartışmasını her tasarım içinsorun haline getirmişti “Büyüklüğün” kavramsalolarak dönüşümü her tasarımın özelinde program-konstrüksiyon ve kent bağlamı

kumaların ve atölyede ki kent tartışmalarınınkişiselleştirilmesi sürecine tasarımcıları götürmüştür.

Alanın sahip olduğu nsiyeller ileprogramın sahip olduğu- olacağı mimari değerlerklasik anlamda bir ihtiyaç programınıngerekliliklerinin yerine getirilmesinin ötesinetaşınmasına özellik dikkat edilmiştir.

farklı niteliklere sahip tasarımlara ulaşmakhedeflenmiştir.

Kentin zeminiyle kurulacak ilişki biçimleri ve bununprogramatik dönüşümü irdelenmiş müze tasarımları,kimi tasarımlarda zeminin değerinin ön planaçıkarılması ve Zafer meydanı alanın kentsel birboşluk olarak değerinin arttırılması yönünde zeminaltına itilmiştir Bunun zıttında datasarım alanının zeminini dönüştürenyapısal boşluğu yeniden tasarlayanöneriler olmuştur . Otopark alanındaparsel bazında çalışma yapan (202) ve (301)guruplarında ise genel anlamda bir bina tartışmasıyapılmıştır. Bu tartışmada bina ile tasarım alanıarasında alanın varolan potansiyelini hareketegeçirmek ve müzeye dönük öznel yapısal bir dilgeliştirmenin yolları aranmıştır

tartışma noktası ise bina ile tasarımalanı arasında ki akışın nasıl sağlanacağı olmuştur.Kendi içine kapalı bir müze binası yerine alanınkentsel değerleri ile birleşen bir bütün-yapı eldeetme fikri tasarımların bütününe hakim olmuştur

alde her tasarımın kente ait farklı söylemlergeliştirdiği ve alanın dönüşümüne ait öznel birmimarlık dili yakaladıkları görülmüştür. Sonuçtakentle ilgili sıradan bir düşünce biçimindentasarımcıları uzaklaştırmak ve kentin

te olması ihtimali yüksek mekansaldönüşümünün niteliklerini

alt yapı kurmak amacıyla tasarıcıları yönlendirenat onların ortaya çıkardıklarıyukarıda yapılan kent tartışmalarının bu dönemkiörnekleri olarak sunmaktadı

literatür

kentk”

r.

na yönelik öznelo

kentsel pota

le Bu anlamdada

(Resim 8, Resim9).ve burada

bir müdahale(Resim 10)

(Resim 1-3-4-5-6). Bunoktadaki önemli

(Resim 2-7).

Fin

ruhunu,gelecek

anlamak üzerine zihinselbir

ölye süreci, ürünleri,

r.

M401---ZEYNEP ASLANER

BOCHUM ÜZERİNDE GÖKYÜZÜ


öğrenci projeleri

1.Kentsel dönüşüm, yenileme, soylulaştırmaçalışmaları yapısal ve nüfus yoğunluğu yüksekkentler için başlıca iyileştirme yaklaşımı olmaktadır.Kentlerde zaman içinde fiziksel, sosyal ve ekonomikçöküntüye uğrayan bölgelerin, gereksinmeler veolanaklar doğrultusunda mimari ve kentseldokunuşlarla yenilenmiş nitelikli yaşam çevresinedönüştürülmesi kentli için yeni sosyal ve ekonomikolanaklar kent için yeni görünüm demektir. Kentinvarolan gereksinmelerini çözümleyerek, gelecektekigereksinmelerini yorumlayarak bilinçli bir dönüşümsüreci kurgulamak yoğun düşünce alt yapısınıgerektirmektedir. Kullanımı durdurulmuş, boşaltılmışendüstri yapılarının, kent içinde kalmıştarihi/arkeolojik alanların, eskimiş, güncelliğiniyitirmiş, çağdaş yaşam koşullarının gereksinmelerinikarşılayamayan doku ve yapıların iyileştirilmesiniiçeren kentsel dönüşüm çalışmaları mimarlık vekentsel tasarım eğitiminin de başlıca çalışma alanınıoluşturmaktadır. Kentsel dönüşüm bölgelerininniteliklerinin ve potansiyellerinin tartışılabilmesi içinbirçok ulusal ve uluslararası kısa süreli yoğun çalışmaprogramları düzenlenmektedir.

Almanya-Bochum'da 26 Mayıs- 2 Hazirantarihlerinde “backside of the city” temalı uluslararasıbir çalıştay gerçekleştirilmiştir. Çalıştayda kuzeysınırından A-40 otoyolu, güney sınırından Duisburg-Dortmund demiryolu geçen, üzerinde demiryoluistasyonu, konut ve küçük ölçekli endüstri tesislerininyer aldığı kimliksiz kentsel alanın, kentin değişen vegelişen kimliğine ve gereksinmelerine yönelikdönüşümü tasarım konusu olarak ele alınmıştır. FHBochum Mimarlık Bölümünün evsahipliğindedüzenlenen, Avrupa'nın çeşitli kentlerinden sekizmimarlık okulunun öğretim üyeleri ve lisans, yükseklisans ve doktora öğrencileri ile gerçekleştirilençalıştaya Gazi Üniversitesi Mimarlık Bölümünden

2

Doç. Dr Nur Çağlar, Araştırma Görevlisi MuratSönmez, Araştırma Görevlisi Meltem Mimarsinanoğluve lisans öğrencileri Ayça Ayaz, Gizem Yeniaras, EceBanu Günyol katılmıştır.

H Bochum'dan iki ve diğer okullardanbirer öğrencinin yer aldığı altı kişilik oniki tasarımgrubu çalıştay süresince verilen tema ve yerbağlamında tasarımlarını geliştirmişlerdir.

Genel anlamda otoyol ile demiryolu arasında kalanalanın dönüşümü olarak tanımlanabilen tasarımproblemi Bochum'un endüstriyel mirasa sahip kentpeyzajının nitelikli bir gelişim sürecine kavuşturulmasıadına tasarım gruplarına birçok olanak sağlamıştır.Tasarım probleminin sunumu çözüm önerilerineyönelik olanakları içinde barındırmaktadır. Tasarımgruplarından öncelikle yaklaşık iki kilometreyedörtyüz metre boyutlarında ki tasarım alanının varolansorunlarını çözmeye yönelik yaratıcı ve girişimciyaklaşımlar geliştirmeleri beklenmiştir. Alanınbatısında demiryolu istasyonunun yer aldığı kısmınkentsel giriş olarak tanımlanması, demiryolu ve otoyolüzerinden alana erişim olanaklarının güçlendirilmesi,programda sağlık, kültür, spor gibi kentsel / kamusaletkinliklerin yoğunlaştırılması, alanda yer alacaktesislerin araç ve yaya bağlantılarının sağlanması, açıkve yeşil alan kullanımlarının artırılması başlıca tasarımstratejileri olarak benimsenmiştir. Tasarımlardayaşanabilirlik ile işlevsel, sosyal, mekansal niteliklerinvurgulanması önemsenmiştir. Üst kentsel kararların1/1000 planlar ve maket, kentsel tasarıma yönelikayrıntıların 1/500 kesitler, planlar ve silüet görünüşler,yapı tasarımlarının 1/200 plan, kesit, görünüşler ileifade edilmesi beklenmiştir. Tasarımları ifade etmektekullanılacak modellemeler, video clipler, fotoğraf vekolajlar gibi ek sunumlar tümüyle özgür bırakılmıştır.

Çalışmanın başından sonuna kadar tüm süreç,tasarımların gelişimine katkısı olacak etkinlikler ilebeslenmiştir. Bu etkinliklerin başlıcaları davetli

Her grupta F

konuşmacıların verdiği kent ve kent peyzajınayönelik dersler ile Duisburg, Essen, Gelsenkirchengibi çevre kentlerdeki kentsel dönüşüm çalışmalarınıtanıtmaya yönelik gezilerdir. Verilen dersler vedüzenlenen geziler kapsamında öğrenciler veöğretim üyeleri Ruhr havzasında bulunan endüstriyelve kültürel mirasa ait yapıların yenidenişlevlendirilmesi çalışmalarını yakından izlemeolanağı bulmuşlardır. Geziler master planını Foster'ınhazırladığı Duisburg Ren nehri limanı kentselyenileme alanı, ve liman bölgesinde Foster, Herzog& de Meuron, Zvi Hecker, Auer & Weber gibitanınmış mimarlar tarafından yenidenişlevlendirilmiş olan depo, antrepo, elektrik fabrikasıgibi endüstri yapılarını, Essen de Zeche and DesignCentre Zollverein VII (Foster, Sanaa, Koolhaas, Böll),Gelsenkirchen'de Science Park Rheinelbe, ZecheNordstern (Feldmeier & Wrede) eski kömürsantralinin yeniden işlevlendirilmesi proje veuygulamalarını kapsamaktadır.

Alana yönelik yapılan açılımlar ve atölyeyürütücülerinin tasarım gruplarının yeri ve sorunlarıile potansiyellerini kavramalarını sağlamak üzereverdikleri derslerle çalıştay sürecibirbirinden gerek içerik gerekse biçimsel olarakayrılan oniki tasarımın ortaya çıkması iletamamlanmıştır. Aşağıda tasarım grupları vesunumları örneklenmektedir.

beslenen

1.Grup ( , LeoC Felix, Rudolfvan Ee, Ewa Szafraniec, Hasan Yildiz)

2.Grup ( , Daniel Knijnenburg,Katarzyna Steinhof, Karam Waly, Michael Hirsch,Scott Rose)

3.Grup (Rita Sousa Lopes, Yevgenij Sokolov, FábioDaniel Cortês Paulo, Michael Akenya, DeborahKlein, Elke Miedema)

2.

Meltem Mimarsinano lu

Murat Sönmez

ğ

4.Grup ( , Jeremy Griffin, GiuliaPrandi, Nadine Bombach, Martin Jursza)

5.Grup (Bartosz Dendura, Mike Gattas, JaimeMesquita, Mattia Tommaselli, Tobias Wessel,Chistian Schaefer)

6.Grup ( ,Jürgen van Erk, BjörnKublank, Monica Morgoni, Christian Spröd)

7.Grup (Nathalie Ponamarev, Daniela Dörmer,Sabina Chmiel, Andrea Scotton, Brian Buckner,Michiel van Loon)

8.Grup ( , Carla Costa, Alexander Schunn,Ramona Schütt, Theresa Hinterwälder)

9.Grup (Edna Luddecke, Mónica Fonseca, RemyJansen, Thorsten Dudek, Tomasz Piwinski)

10.Grup (Maartje van Bavel, Mèlina Santos, KerstinStreith, Lorenzo Pasqualini, Jaroslaw Kliczykowski,Sun Chen)

11.Grup (Dulce Mateus, Thorsten Huxel, MagdalenaGolenia, Ulrike Meinhardt, Bob van den Meiracker,Alexander Bech)

12.Grup (Sarah von Hoersten, Julie La Rue, StefanoSabatino, Michael Zimmermann, Germar Reitze)

Ece Banu G nyol

Gizem Yeniaras

Ay a leri

ü

ç İ

Atölye1


3.

Böylesi bir çalışmanın Bochum'un “arka tarafı”nınkentsel dönüşümüne gerçekten katkısı olur mu?Tasarımların çeşitliliği, kısa zamanda eriştikleriolgunluk düzeyi ve gelişme potansiyelleri dikkatealındığında kurulan düşünsel altyapı oldukça

güçlüdür. FC Bochum Üniversitesi bulunduğu kenteait sorunun uluslararası düzeyde tartışılması veçözüm önerileri geliştirilmesi için oluşturduğuortamı yerel yönetimin, kentte yaşayan çalışanmimarların, sivil toplum kuruluşlarının ve medyanınpaylaşımına sunmuştur. Böylece bir yandangeleceğin mimarlarını otantik ve güncel konulardapratik yapmaya yöneltmiş, diğer yandankamuoyunda gerek kentsel dönüşüm konularınazaten varolan duyarlılığı gerekse dönüşüm alanınaduyulan ilgiyi uyandırmıştır.

Farklı uluslardan, farklı sosyal ve kültürel birikimleresahip tasarımcıların sinerjisi ile ortaya çıkantasarımlar kentin geleceğine gönderme yapmakta,sağladığı entelektüel birikim ile kamusal belleğekatkı sağlamakta, FH Bochum'un bulunduğu kentingelişiminde söz sahibi olmayı ve tasarım kararlarınıyönlendirmeyi sürdüreceğini anımsatmaktadır. Bubağlamda, yapılan çalışma “

mimari ve kentsel anlamda aydınlıkkılacak etmenlere katılmaktadır.

Bochum üzerindegökyüzü” nü

1 Atölye 1 Gazi Üniversitesi Mühendislik ve MimarlıkFakültesi Mimarlık Bölümünde Bina Bilgisi ve MimariTasarım derslerini sürdürmekle görevli çalışmagruplarından birisidir. Doç. Dr. Nur Çağlar, Yard. Doç.Dr. Zeynep Uludağ, Öğr. Gör. Dr. Adnan Aksu, Öğr. Gör.Erdal Sorgucu, Araş.Gör. Murat Sönmez'den oluşmaktadır.

Kentin arka tarafı2

1. GRUP İ İ Ğ I I(MELTEM M MARS NANO LU, LEOC FELIX, RUDOLF VAN EE, EWA SZAFRANIEC, HASAN Y LD Z)

2. GRUP MURAT SÖNMEZ()

, DANIEL KNIJNENBURG, KATARZYNA STEINHOF, KARAM WALY,MICHAEL HIRSCH, SCOTT ROSE

3. GRUP ()

RITA SOUSA LOPES, YEVGENIJ SOKOLOV, FÁBIO DANIEL CORTÊS PAULO, MICHAEL AKENYA,DEBORAH KLEIN, ELKE MIEDEMA


7. GRUP NATHALIE PONAMAREV, DANIELA DÖRMER, SABINA CHMIEL, ANDREA SCOTTON,BRIAN BUCKNER, MICHIEL VAN LOON

()

8 AYÇA İLERİ. GRUP ( ), CARLA COSTA, ALEXANDER SCHUNN, RAMONA SCHÜTT, THERESA HINTERWÄLDER

9. GRUP ( )EDNA LUDDECKE, MÓNICA FONSECA, REMY JANSEN, THORSTEN DUDEK, TOMASZ PIWINSKI

4. GRUP ECE BANU G NYOLÜ( ), JEREMY GRIFFIN, GIULIA PRANDI, NADINE BOMBACH, MARTIN JURSZA

5. GRUP BARTOSZ DENDURA, MIKE GATTAS, JAIME MESQUITA, MATTIA TOMMASELLI, TOBIAS WESSEL,CHISTIAN SCHAEFER

()

6. GRUP GİZEM YENİARAS( ), JÜRGEN VAN ERK, BJÖRN KUBLANK, MONICA MORGONI, CHRISTIAN SPRÖD

70

11. GRUP (DULCE MATEUS, THORSTEN HUXEL, MAGDALENA GOLENİA, ULRIKE MEINHARDT,BOB VAN DEN MEIRACKER, ALEXANDER BECH)

12. GRUP ()

SARAH VON HOERSTEN, JULIE LA RUE, STEFANO SABATINO, MICHAEL ZIMMERMANN,GERMAR REITZE

1 . GRUP0 MAARTJE VAN BAVEL, MÈLINA SANTOS, KERSTIN STREITH, LORENZO PASQUALINI,JAROSLAW KLICZYKOWSKI, SUN CHEN

()