ADİL TİCARET(FAIR TRADE)

“Bir Sosyal Sorumluluk Projesi”

Dr Bülent Ergönül

Dünyada yaşamları küresel ticarete bağlı olan milyonlarca insan vardır

Gelişmekte olan ülkelerdeki üreticilere yardım etmeyi ve sürdürülebilirliği teşvik etmeyi amaçlayan, pazar odaklı bir sosyal harekettir

Gelişmekte olan ülkelere yardım

Gelişmekte olan ülkelerle daha fazla ticaret

Gelişmekte olan ülkelerden gelişmiş ülkelere yapılan ihracatlarda, özellikle el sanatları ürünleri, kahve, kakao, çay, muz, pamuk, otantik meyveler ve çiçekler söz konusu sosyal harekete konu olan temel ürünlerdir

Gelişmekte olan ülkelerdeki küçük üreticilerin ve aile şirketlerinin ürünleri için adil ve stabil ücret politikası uygulamayı taahhüt eden müşterilerin (alıcıların), gönüllülük ilkesi ile oluşturdukları bir harekettir

Böylece bu küçük üreticiler ve işletmeler var olma savaşında ayakta kalabilecek, sürekli ve sabit gelirleri ile geleceğe ilişkin planlarını daha rahat yapabilecek, ürün kalitesinden ve çevreye saygıdan ödün vermeden üretimlerini gerçekleştirme olanağı bulabileceklerdir

Adil ticaretin stratejik amacı;

Güçsüz kalmış üretici ve işçilerle çalışmak

Onların ekonomik anlamda kendi kendilerine yeter olmalarını sağlamak

Üretimlerinin sürekliliğini sağlamak

Aynı kalite ve nicelikte üretim yapmalarını sağlamak

Adil ticaretin stratejik amacı;

Ticaretin taraflarının küçük ölçekli aile şirketlerinden oluşmaları

Politik olarak bağımsız organizasyonlar altında örgütlenmeleri

Üreticilerin doğal kaynakları koruyarak, sınırlı nicelikte kimyasal madde kullanarak üretimlerini sürdürebilmeleri

Adil ticaret yapmayı taahhüt eden kuruluş ve

işletmelerin bu faaliyetlerini belgelendirdikleri ve

bağlı oldukları önemli

kuruluşlar;

FLO – “Fair Trade Labelling Organization”

WFTO – “World Fair Trade Organization”

NEWS – “Network of European Worldshops”

EFTA – European Fair Trade Association

Adil ticaret hareketi nasıl başladı?

1950-60’yıllarda dini temeli olan bir hareketti

Katolik ve Protestan kiliselerinin destek verdiği bir sosyal sorumluluk projesi olarak öne çıktı

1980’lerde Oxfam (Oxford Committee for Famine Relief) gibi kuruluşların girişimleriyle politik bir hal aldı

Adil ticaret hareketi nasıl başladı?

Oxfam, özünde adil ticaret uygulamalarını savunurken, öte yandan da politik faaliyetlerini sürdürerek Dünya Ticaret Örgütü’ne yoksul ülkelerde yaşam savaşı veren küçük üreticilerin borçlarının iptali için lobi yapıyordu

Adil ticaret hareketi nasıl başladı?

1988 yılında adil ticarete ilişkin ilk etiketleme yapıldı (Max Havelaar, Hollanda)

Meksika’dan ithal edilen ilk adil ticaret etiketli ürün olan kahve Hollanda’da satışa sunuldu

Adil ticaret hareketi nasıl başladı?

90’lı yıllar ile birlikte, büyük kuruluşların bireysel girişimleri ile politik kimliğinden sıyrılmış, geniş kitlelerce kabul görmüş, tek hedefi özellikle belirli bölgelerde genellikle de yoksul ailelerce üretilen ürünlerin sürdürülebilirliği olan bir hareket halini almıştır

Adil ticaret hareketi nasıl başladı?

90’lı yılların başında adil ticaret etiketli ürünler Belkçika, İsviçre, Danimarka, Norveç, Fransa, İngiltere ve Almanya gibi Avrupa ülkeleri ile

ABD, Kanada ve Japonya’da ticarete konu olmaya başlamıştır

Adil ticaret hareketi nasıl başladı?

1997’de bağımsız üreticiler ve şirketler bir araya gelerek “FLO – Adil Ticaret Sertifikasyon Kuruluşu” adını aldı (Bonn,

Almanya)

Adil ticaretin sınırları çizilerek, kuralları konuldu, fiyatlandırma politikası stabil hale getirildi.

2002’de günümüzdeki “Fairtrade” sertifikasyon işareti oluşturuldu

2004’te uluslar arası adil ticaret organizasyonu 2 farklı departman altında çalışmalarına devam etmeye başladı

Fairtrade standards ve FLO-CERT

Fairtrade standards ve FLO-CERT

Fairtrade Standards; üreticilerin desteklenmesi kapsamında ele alınan standartlar ve kriterler üzerinde çalışırken,

FLO-CERT; kuruluşların adil ticaret çerçevesinde gerçekleştirecekleri ticari faaliyetlerin sertifikasyonu ile ilgili işlemleri yürütmektedir

Adil Ticaretin Dört Önemli İlkesi

a. Ürünün doğrudan sertifika verilmiş küçük üreticilerden alınması

b. En azından yıllık hasadının ötesinde uzun dönemli bir sözleşme yapılması

c. Belirli prim ödemesinin yanında organik ve adil ticaret sertifikalarının her ikisine de sahip olanlara ek prim ödenmesi

d. Yıllık sözleşmesinin en azından %60’ını kapsayacak olan ön ödemenin üreticiye sağlanması

Adil ticaret çerçevesinde üreticiden beklenen sorumluluklar

Çok küçük ölçekte üretim yapan (aileler gibi) üreticilerin adil ticaret gerekliliklerini yerine getiren bir kuruluş bünyesinde ticarete katılması

Fabrika ve büyük çiftliklerde çalışanların ticaret sendikalarında çalışmalara dahil olması

Zorla işçi çalıştırma ve çocuk işgücünden fayda sağlama gibi yanlış uygulamalara gidilmemesi

Çevreye zarar vermeden üretim

Tüketici için Adil Ticaret etiketinin anlamı

Adil şartlarda üretimin ve ticaretin yapılıyor olduğunun garantisi

Tüketici etiketli ürünler satın alınıp tüketildiğinde, gelişmekte olan ülkelerdeki üreticiler ve işçiler çokuluslu tekellere karşı mücadelelerinde desteklenmiş oluyorlar

Adil ticarette başı çeken ülkeler, İsviçre, İtalya, Almanya ve İngiltere’dir

2009 itibariyle Adil Ticaret etiketli ürünlerin Dünya çapında pazarı 2,9 milyar Euro’yu bulmuştur

Bir önceki yıla göre %22’lik bir artış kaydedilmiştir

Adil Ticaret Faaliyetlerinden Örnekler

İsviçre’de adil ticaret faaliyetleri 1992 yılında başlamıştır ve günümüzde %5 gibi bir paya ulaşmıştır

İsviçre’de yılda kişi başına 20 Euro’luk adil ticarete konu olan ürün tüketildiği bilinmektedir

Sivil toplum örgütleri zincir hipermarketler ile entegre çalışarak bu ürünlerin tüketimini arttırıcı yönde politika gütmektedir

Genel olarak Avrupa’da adil ticaret ürünlerinin satışları 2000 yılından bugüne %20 artış göstermiştir

Avrupa’da 55.000 kadar markette adil ticaret etiketli ürünler satılmaktadır

1300 civarında ürün çeşidi ile 1,5 milyar Dolar’dan fazla satış cirosu mevzu bahistir

İsviçre’de satılan şekerin %9’u, muzun ise %47’si adil ticaret etiketlidir

İsviçre’ye göre çok daha büyük bir adil ticaret pazarına sahip olan İngiltere’de ise tüketilen çayın %5’i, muzun %6’sı ve kahvenin %20’si adil ticaret etiketlidir

Fransa’da ise sadece adil ticaret etiketli ürünlerin satışa sunulduğu özel marketler bulunmaktadır

Fransa’da tüketilen adil ticaret etiketli kahvelerin yaklaşık %90’ının bu marketlerde satıldığı bilinmektedir

Adil Ticaretin yasal çerçevesi üzerine en çok çalışan hükümetlerden birisi dönemin Fransa hükümeti olmuş, Ocak 2006’da adil ticarete ilişkin bağlayıcı kanun ve standartlar yayımlanmıştır

Avrupa Adil Ticaret Tüzüğü ise 11 Mayıs 2005’te kabul edilerek 2007 yılından itibaren uygulanmak üzere yürürlüğe girmiştir

İspanya’da ise adil ticaret hareketi Bask Bölgesinde 1986 yılında başlamış, hızla yayılım göstererek 1996 yılında ulusal örgütlenmesini tamamlamıştır

2003 yılında, Avrupa’da tüketilen adil ticaret etiketli ürünlerin yaklaşık %1,9’unun İspanya’da satıldığı belirlenmiştir

Latin Amerika ülkeleri ile tarihi anlamda yakınlığı olduğu bilenen Güney Avrupa ülkelerinde adil ticaret hususunda sosyal yardımlaşma ve dayanışma duygusu daha fazla öne çıkmasına karşın, ulusal anlamda yaygınlaşması diğer Avrupa ülkelerine göre biraz daha fazla zaman almıştır

Belçika’da ise adil ticaret ürünleri Oxfam ve Max Havelaar etiketleriyle piyasaya sürülmüş ve özellikle iyi eğitimli, yaşı ilerlemiş ve yüksek gelir grubundan olan tüketiciler tarafından özellikle kabul görmüştür

Kuzey Belçika’da Oxfam tarafından işletilen yaklaşık 200 mağazada 6000 gönüllü bu ürünlerin satışında görev almaktadır

Güney Belçika’da ise 70 Oxfam mağazasında yaklaşık 3000 gönüllü görev almaktadır

Öte yandan ABD ve Kanada gibi ülkelerde büyük bir tüketici potansiyeli olmasına karşın, adil ticaret hala daha sınırlı bir büyüme göstermektedir

Bu ülkelerde bu ürünlere en çok ilgiyi üniversite öğrencilerinin gösterdiği ve kampüs alanlarında bu ürünlerin satıldığı bilinmektedir

Ülkemizde Adil Ticaret

Ülkemizde pek bilinmiyor

Uygulanması hususunda yeterli inisiyatif oluşmamış

Sosyal yardımlaşma bilinci gelişmiş aktif tüketicilerin (küresel tüketici) sayısının çok az olmasına bağlanmakta

Türkiye’de FLO’nun bir ofisi yok, temsilciliği yok

Adil ticaret etiketli ürünler satılmıyor

Bu hareketi destekleyen bir kooperatif veya tüketici örgütünün varlığına ilişkin bir bilgi yok

Fakat,

Fransız Alter Eco Commerce şirketi, Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) çerçevesinde aldığı destek ile Adıyaman’ın Besni ilçesinin Suvarlılı Köyü’nde yaşayan ve üzüm tarımı yapan bazı aileleri adil ticaret kuralları çerçevesinde desteklediği ve ürettikleri kuru üzüme diğer alıcı kuruluşlardan daha yüksek ücret ödemeyi taahhüt ederek uzun süreli anlaşma yaptığı bilinmektedir

Bu adil ticaretin – UNDP vasıtası ile olsa da –ülkemizdeki ilk resmi uygulaması olarak bilinmektedir

Teşekkürler ….