AB BENZİN VE MOTORİN KALİTESİ DİREKTİFİMEVCUT DURUM ANALİZİ VE DÜZENLEYİCİ ETKİ

ANALİZİ ÇALIŞMASI

B. Aylin Alagöz

3 Mayıs 2019

AB’nin Enerji PolitikasıFosil Yakıtlardan Yenilenebilir Enerji Kaynaklarına…

Sürdürülebilir bir enerji politikası için, iklim değişikliği ile mücadele AB’nin enerji politikasınınönemli bir bileşenidir.

Bu amaçla Avrupa Komisyonu tarafından hazırlanan ve Mart 2007 tarihinde onaylananEnerji ve İklim Değişikliği Paketi ile, 2020’ye kadar gerçekleştirilmesi öngörülen üç önemlihedef ortaya konmuştur:

• Sera gazı emisyonlarının 2020 yılına kadar 1990 yılına oranla en az %20 azaltılması,

• Enerji arzında yenilenebilir enerji payının 2020 yılına kadar %20’ye çıkarılması veulaşımda biyoyakıt kullanım oranının en az %10’a ulaşması,

• Birincil enerji tüketiminde 2020 yılına kadar %20 tasarruf sağlanması.

AB’nin Enerji PolitikasıFosil Yakıtlardan Yenilenebilir Enerji Kaynaklarına…

• Avrupa Birliği mevcut 20/20/20 politikasının, küresel ısınmayı sınırlayacak AB düşükkarbon yol haritası 2050 hedefini sağlamakta yeterli olmayacağı görülünce Avrupa Birliğiliderleri, bu konuda daha sıkı önlemler almak amacıyla 23 Ekim 2014 tarihinde:

• sera gazı emisyon değerlerini 2030 yılına kadar % 40 oranında azaltma

• yenilenebilir enerji kullanımını % 27’ye

• enerji verimliliğini en az % 27’ye çıkarma konusunda bir anlaşmaya varmışlardır (AB Yeni40/27/27 Politikası).

SIFIR ATIK SEMPOZYUMU 30 NİSAN 2019

Ülkelere Göre Sera Gazı Salımları

Sera Gazı Emisyonları

Türkiye’de Sektörlere göre Enerji Tüketimi

• Türkiye’de 2017 yılında toplam enerji tüketimi:

145,3 Mtep (milyon ton eşdeğer petrol)

• Türkiye’nin toplam enerji tüketimi 1990 yılına göre

%177, 2005 yılına göre %64, 2016 yılına göre ise %6,7

oranında artmıştır.

• Türkiye’de, 2017 yılında toplam enerji tüketiminin

dağılımına bakıldığında, en yüksek tüketimler:

• %24,8 ile mesken ve hizmetler

• %24,4 ile sanayi sektöründe

• %23,1 ile enerji ve çevrim sektörü

• %19,6 ile ulaştırma

• %5,1 ile enerji dışı

• %2,9 ile tarım ve hayvancılık sektörü

Türkiye’nin Yenilenebilir Enerji Potansiyeli

2017 yılı sonu itibariyle 83.872 MW olan Türkiye

Elektrik Kurulu Gücü, %5,46 oranında artarak 2018

yılı sonunda 88.452 MW’a ulaştı.

AB Benzin ve Motorin Kalitesi Direktifi (98/70/EC & 2009/30/EC)

Karayolu taşıtları, karayolu dışında kullanılan hareketli makineler (denizde olmayaniç suyolları dahil), tarım ve orman traktörleri ile denizde olmayan gezi tekneleri için:

a) Pozitif ateşlemeli ve sıkıştırma ateşlemeli motorların teknik gereksinimlerinigöz önünde bulundurarak bu motorlarda kullanılacak yakıtlara (benzin, motorin ve gazyağı) yönelik sağlık ve çevre temelli teknik spesifikasyonları ve

b) Yaşam döngüsü boyunca oluşan sera gazı emisyonlarının azaltılmasına yönelikhedefleri belirler.

AB Benzin ve Motorin Kalitesi Direktifi (98/70/EC & 2009/30/EC)

• Ürün karbon ayak izi, bir ürünün yaşam döngüsü boyunca oluşan tüm sera gazlarını hesaplanmasıdır.

• Hammaddelerin çıkartılması, üretimi ve taşınması, ürünün üretimi, dağıtımı, kullanımı ve bertarafınakadar tüm aşamaları içermektedir.

• Ürün karbon ayak izinin hesaplanması maliyet düşürme, salım azaltımı, iyileştirilmiş marka imajı, müşterilerin ilgisi, liderlik ve gelebilecek karbon vergisine hazırlık gibi pek çok fırsatları beraberindegetirir.

• Yaşam Döngüsü Sera Gazı Emisyonları: Yakıta (karıştırılmış bileşenler dahil) dair tüm net CO2 , CH4 veN2O salımları (Hammadde çıkarma ya da işleme, arazi kullanımı değişimi, taşıma, dağıtım, yakma ve buemisyonların oluşabileceği diğer tüm aşamalar dahildir.)

• Birim Enerji Başına Sera Gazı Emisyonları: Arz edilen yakıtla bağlantılı toplam CO2 eşdeğeri sera gazıemisyonlarının, arz edilen yakıtın toplam enerji içeriğine oranı (alt ısı değeri olarak)

AB Benzin ve Motorin Kalitesi Direktifi (98/70/EC & 2009/30/EC)

• Üye ülkeler 31.12.2020 tarihine kadar dağıtım şirketlerinden arz edilen yakıtların birim enerjibaşına muhtemel yaşam döngüsü sera gazı emisyonlarının 2010 yılı baz alınarak kademeliolarak en fazla %10’a kadar azaltılmasını talep eder (2020 yılı için bağlayıcı hedef ise %6’dır).

2015/652/EU Direktifi ile hedeflenen %6’lık azaltım ile:

• 2010 yılı için: 94.1 g CO2/MJ

• 2020 yılı için : 88.45 g CO2/MJ

• Kazanç: 66 milyon ton CO2e

AB Benzin ve Motorin Kalitesi Direktifi(98/70/EC & 2009/30/EC)Biyoyakıt kaynaklı sera gazı emisyonları, fosil yakıtlara göre;

• 05.10.2015 öncesi tesisler için:

• 2018’e kadar: %35

• 2018’den: %50

• 05.10.2015 sonrası tesisler için:

• 2018’e kadar %60’dan daha az olmalıdır.

AB Benzin ve Motorin Kalitesi Direktifi(98/70/EC & 2009/30/EC)• Madde 7a-1 Üye ülkeler birim enerji başına yaşam döngüsü sera gazı

emisyonlarının izlenmesi ve raporlanmasından sorumlu dağıtımşirketlerini belirler.

• 01.01.2011 itibariyle belirlenen dağıtım şirketleri arz edilen yakıtınsera gazı yoğunluğunu yetkili idareye asgari olarak aşağıdaki bilgilersağlanarak yıllık olarak raporlar. a) Her yakıt türünün toplam hacmi ilenereden satın alındığı ve menşei b) Birim enerji başına yaşamdöngüsü sera gazı emisyon miktar

• 2018 yılında; ABD’de kişi başına düşen günlük benzin tüketimi 4,39 LTürkiye’de günlük tüketim 0,09 L

Ülkeler bazında günlük benzin tüketimi (kişi/L-2018)

Mevcut Durumun Değerlendirilmesi

AB Üye ve Aday Ülkelerinde Yakıt Tüketimi

AB’de Ülkelere Göre Yakıt Satışları (2015)

Ulaşım Kaynaklı Sera Gazı Emisyonları (2015)

AB Yenilenebilir Enerji ve Benzin VeMotorin Kalitesi Direktifleri• AB ülkelerinin ulaşım sektöründe %10 yenilenebilir enerji kullanımı hedefini

gerçekleştirmede biyoyakıtlar ön plana çıkıyor.

• 2030 yılı itibariyle %32 yenilenebilir enerji kullanımı seviyesine ulaşılması

• Üye ülkeler 31.12.2020 tarihine kadar dağıtım şirketlerinden arz edilen yakıtların birimenerji başına muhtemel yaşam döngüsü sera gazı emisyonlarının 2010 yılı baz alınarakkademeli olarak en fazla %10’a kadar azaltılmasını talep eder (2020 yılı itibarı ile GHG emisyonlarında en az %6)

• double-counting options for biofuels produced from waste and residues, including used cooking oil methyl ester (UCOME)

• indirect land use change (ILUC) debate promotes high GHG performance of advanced biofuels based on waste and residues

Türkiye’de Uygulama

• Benzin ve Motorin Türlerinin Çevresel Etkilerine Dair Yönetmelik (01.04.2017, 30025)

• Motorin Türlerine Biodizel Harmanlanması Hakkında Tebliğ (16.06.2017, 30098)

• Harmanlama Oranı En Az %0,5 (V/V)

• Benzin Türlerine Etanol Harmanlanması Hakkında Tebliğ (07.07.2012, 28346)

• Harmanlama Oranı En Az %3,0 (V/V)

• Yönetmelik kapsamında tanımlanan yakıtların ithalatı, temini ve sunumunda EN 228 (Benzin) ve EN 590 (Motorin) standardı kapsamında EPDK tarafından belirlenen teknik özellikler esasalınır.

Türkiye’de Durum

• Enerji Piyasası Düzenleme Kurumunun (EPDK), biyodizelin motorinle harmanlanmasıoranına zorunlu taban getirilmesi uygulaması ile ithal veya rafinericiden temin edilenmotorine en az binde 5 yerli tarım ürünlerinden veya bitkisel atık yağlardan üretilmişbiyodizel katılmaktadır.

• Böylece satılan her 200 litre motorinde en az 1 litre biyodizel bulunacak.

• Türkiye'de toplam akaryakıt satışlarının yaklaşık %84'ü motorin türlerinden oluşuyor.

• Söz konusu satış miktarına uygulanacak binde 5'lik biodizel harmanlanmasıyla 2018'de yıllık yaklaşık 115 bin ton biodizel üretilmesi planlanmaktadır.

• Türkiye'de biyodizel lisansı sahibi 12 şirketin üretim kapasitesinin yıllık 240 bin tonunüzerinde olduğu bilinmektedir (geçtiğimiz yıl 70 bin ton biyodizel üretilmiştir).

BİYODİZEL

Biyodizel Nedir?

Biyodizel, kolza (kanola), ayçiçek, soya, aspir gibi yağlı tohumbitkilerinden (enerji bitkileri) veya birincil atıksu çamurlarındanelde edilen yağların, esterifikasyonla, bir katalizör eşliğinde kısazincirli bir alkol ile (metanol veya etanol) reaksiyonu sonucundaaçığa çıkan ve yakıt olarak kullanılan yağ asidi metil esterleridir(YAME).

Esterifikasyon

• Biyodizelin, gliserinin yağ veya bitkisel yağdan ayrıldığı,transesterleşme ile üretiminden yan ürün olarak gliserin(kimya, ilaç, deterjan, kozmetik ve gıda sanayi gibi farklıalanlarda kullanılan) elde edilmektedir.

• Bitkisel atık yağların, enerji bitkilerinin ham madde olarakkullanıldığı biyodizel, yerli tarım ürünlerini kullanmazorunluluğu bulunan yegane sektördür.

Biyodizel: Yenilenebilir, çevreci, yerli enerji kaynağı

Biyodizel Kaynakları

✓ Yenilebilir bitkisel yağlar

• kanola

• ayçiçeği

• palmiye

• soya fasulyesi

• hindistan cevizi

✓ Yenilebilir olmayan bitkisel yağlar

• hint fıstığı

• kene otu

• tespih ağacı

• beyaz çay

✓ Hayvansal yağlar

✓ Atık kızartma yağları

✓ Mikroalg

✓ Arıtma çamuru

➢ Yüksek fiyat➢ Sınırlı tarım arazileri➢ Gıda güvenliği

aşırı ekim ekosistemin bozulması

düşük kalitede biyodizel

biyokütle üretimi yüksek maliyet

Atık Yönetimi Hiyerarşisi

Bitkisel Atık Yağlardan Biyodizel Üretimi

Biyodizelin Avantajları

➢ Yenilenebilir➢ Biyobozunabilir➢ Toksik etkisi yoktur➢ Kolay taşınabilir ve depolanabilir➢Mükemmel yağlayıcılık özelliği➢ Sera etkisini azaltıcı yönde etki➢ Çevreye zararlı gazların emisyon profillerinde azalma

Kaynak: Volkan Küçükakarsu, Enerji Sistemleri Mühendisliği, Aralık 23, 2016

Biyodizel Üretim Basamakları• Baz ve Alkolün Karıştırılması: Genellikle kullanılan bazlar kostik soda olarak bilinen NaOH

veya KOH‟tur. Baz, karıştırıcı yardımı ile alkolün içerisinde çözdürülür.

• Transesterifikasyon Basamağı: Bitkisel veya hayvansal yağ manyetik ısıtıcıda 55 °C veya 60 °C‟ye kadar ısıtıldıktan sonra alkol- baz çözeltisi (MeOH-NaOH/KOH) ilave edilir.

• Transesterifikasyon reaksiyonunun tamamlanması için ortalama 80 saat beklemeye bırakılır. 80 saat sonunda biyodizel-gliserin‟den oluşan iki fazlı karışım elde edilir .

• Ayırma İşlemi: Gliserin-biyodizel karışımı ayırma hunisiyle yoğunluk farkına dayalı olarak ayrılır. Gliserinin yoğunluğu daha yüksek olduğu için alt fazda gliserin, üst fazda yağ asidi alkol esteri (biyodizel) toplanır. Her iki fazda da eser miktarda alkol bulunmaktadır.

• Alkolün Uzaklaştırılması: Fazlar birbirinden ayrıldıktan sonra her bir fazdaki fazla alkol damıtma işlemiyle ya da flaş buharlaştırma işlemiyle uzaklaştırılır. Her iki fazdaki fazla alkol alkol geri kazanılır.

• Gliserinin Nötralizasyonu: Gliserin, baz ve sabun kalıntıları içerdiği için yan ürün olarak ham gliserin tanklarda biriktirilir. Alkol ve su kalıntıları uzaklaştırılarak ham gliserin elde edilir. Elde edilen gliserin ilaç ve kozmetik sektöründe kullanılmaktadır.

• Metil Esterleri Yıkama İşlemi: Biyodizel –gliserin karışımı ayrıldıktan sonra, biyodizeliçerisinde bulunan eser miktardaki sabun ve baz saf su ile yıkanarak uzaklaştırılır. Reaksiyon karşımı nötr hale getirilir. Sonuç olarak açık sarı renkli petrodizele benzer viskoziteli biyodizel elde edilmiş olur.

Biyodizel Kaynaklı Sera Gazı Azaltımı (2014)

Dünyada Biyoyakıt Üretimleri, PJ/yıl (2006-2016)

AB ve Ülkemizde Biyodizel Üretimleri (2018)

Ülke

Biyodizel

Üretimi

(m3)

Tarım Yapılabilir Alanlar

Toplamı

(hektar)

Türkiye 108.000 23.830.000

Almanya 2.610.000 11.900.000

Fransa 1.700.000 18.510.000

İspanya 1.200.000 13.700.000

Polonya 1.030.000 12.140.000

İtalya 560.000 6.280.000

Yunanistan 130.000 2.630.000

Türkiye’de yıllara Göre Biyodizel Üretimleri (ton)(Referans Senaryo)

Formül: Y =7116,594 - 4905,287X + 1080,088X2

666 1872 2958 7463 11732 17732 21379 32877 60945 64103 74000105000 130000 150140

511520

1882334

0

200000

400000

600000

800000

1000000

1200000

1400000

1600000

1800000

2000000

2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2030 2050

Türkiye’de yıllara Göre Biyodizel Üretimleri (ton)(%20, 40 and 50 arttırılmış senaryo)

0

2000000

4000000

6000000

8000000

10000000

12000000

2020 2030 2050

Biodiesel Market Production and Sales Quantities %20 Increase %40 Increase %50 Increase

2018 yılında AB ve Türkiye’de Biyodizel ÜretimindeKullanılan Hammaddeler

AB Türkiye

BİTKİSEL ATIK YAĞLAR

Bitkisel Yağlar-Tüketim Miktarları

• Dünyada kişi başı yağ tüketim ortalaması 15 kg/yıl,

• Gelişmiş ülkelerde tüketim 30-38 kg/yıl arasında değişmekte,

• Türkiye’de 20 kg/yıl

• Ülkemizde yıllık yaklaşık olarak 1,5 Milyon ton bitkisel yağ tüketilmektedir.

Ülkemizde gıda amaçlı kullanılan bitkisel yağlar

• Kullanılan Yemeklik Yağlar : 1.593.000 ton

• Oluşan Atık Yağlar : 100.000 ton

• Toplanan Atık Yağlar : 35.000 ton

• 65.000 ton?????

• Lavaboya dökülüyor

• Kayıt dışı toplanip kaçak akaryakıt yapımındakullanılıyor

• Tavuk yemine karıştırılıyor

• Tekrar gıda amaçlı kullanılıyor

• Çöpe dökülüyor.

Dünya Bitkisel Yağ Üretimi 2000-2008 (milyon metrik ton)

90.5

118.4 121.4127.8

133.7140.9

148.77

157.85161.62

171.75 171.11176.74

185.75

195.09

0

50

100

150

200

250

2000/01 2005/06 2006/07 2007/08 2008/09 2009/10 2010/11 2011/12 2012/13 2013/14 2014/15 2015/16 2016/17 2017/18**

Bitkisel Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği

• Kullanılmış kızartmalık yağların;

• Lavaboya dökülmesi,

• Çöpe atılması,

• Kanalizasyona boşaltılması,

• Yemeklik yağlara, ham yağlara, mineral yağlara karıştırılması

• Doğrudan yakıt olarak kullanılması

YASAKTIR

Çevresel Etkiler

• Lavaboya dökülen atık yağlar denizlere, akarsuya ve göle ulaşarak, kuşlara, balıklara vediğer canlı türlerine zarar vermektedir.

• Atık bitkisel yağlar su yüzeyini kaplayarak havadan suya oksijen transferini önlemektedir.

• Atık yağlar zamanla suda bozunarak sudaki oksijeni tüketmektedir.

• Bu atık yağlar atıksu toplama sistemlerinin (kanalizasyon, kollektörler vs.) daralmasına vetıkanmasına neden olmaktadır.

• 1 lt atık yağ 1 milyon litre içme suyunu kirletebilmektedir.

• Kullanılmış bitkisel atık yağlar evsel atık su kirliliğinin %25’ini oluşturmaktadır.

Bitkisel Atık Yağların Yönetimi

• 15 Temmuz 2017’de çıkan kanunla, ülkemizde satılan motorin içerisine %0,5 oranında atıkyağlardan veya yerli bitkisel yağlardan yapılmış biodizelin karıştırılması zorunlu hale getirilmiştir. Bu oran AB ülkelerinde %10 dur.

Türkiye Biyodizel Harmanlama İhtiyacı

• EPDK verilerine göre, Türkiye'de geçen yılki 26,7 milyon tonluk petrol ürünü tüketiminin, yüzde83,5'ine karşılık gelen 22,3 milyon tonu motorin satışlarından oluştu. Tüketilen motorinin 9,5 milyon tonu yerli üretimden 12,3 milyon tonu da ithalattan sağlandı.

• Motorin Tüketimi: 22,300,000 ton

• Biyodizel Harmanlama Oranı : 0,005

• Asgari Biyodizel İhtiyacı = 111500 ton

• 2017 yılı için Biyodizel Üretimi: 74000 ton

• 2017 yılı için Bitkisel Atık Yağ Üretimi: yaklaşık 32000 ton

•

• 2019 için %20 arttırılmış Biyodizel Üretimi ile : 180 000 ton

• 2019 için %50 arttırılmış Bitkisel Atık Yağ Toplama Senaryosu ile: 70,000 ton

Dünya yağlı tohum üretiminin yarısı A.B.D, Brezilya ve

Arjantin tarafından üretiliyor…

Dünyada hamyağ üretiminde en fazla paya palm yağı

sahip ve üretimi her yıl artıyor…

Ülkemizde yağlı tohum üretimi yıllık 2,3 - 2,7 milyon ton

arasında.

2014 yılında toplam6 milyon 240 bin ton yağlı tohum ve

türevleri ithal ettik!4,3 milyar dolar ödedik!

Dünya bitkisel ham yağ üretimi 175 milyon ton,

Türkiye’deki üretim ise 771 bin ton…

Türkiye’de toplanan Bitkisel Atık Yağ Miktarları(2005-2014)

Biyodizel üretiminde kullanılan bazı bitkisel yağlarınortalama fiyatları

Çeşit Fiyat ($/ton)

Palm Yağı 703

Kolza Yağı 824

Soya Yağı 771

Bitkisel Atık Yağ 224

Türkiye’de toplanan Bitkisel Atık Yağ Miktarları(Referans Senaryo)

Formula: Y = 1388,221 + 218,366X + 162,96X2

0

50000

100000

150000

200000

250000

300000

350000

400000

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2016 2017 2020 2030 2050

Türkiye’de toplanan Bitkisel Atık Yağ Miktarları(%20, 40 ve 50 artış senaryosu)

0

100000

200000

300000

400000

500000

600000

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2016 2017 2020 2030 2050

Used Fried Oils (Tones) %20 Increase %40 Increase %50 Increase

Farklı Yakıt Türlerinden Elde EdilenSera Gazı Emisyonları

Yaşam Döngüsü Çevrim

Toplam

Direkt

KIP

Toplam

Dolaylı

KIP Toplam KIPYakıt Türü % Biyoyakıt

karışım oranı

Miktar Birim Toplam

kg CO2e

Toplam kg

CO2e

Toplam kg CO2e

Biyodizel (saf) 1 122688 L 2086 165678 167764

Biyodizel / Dizel 20 122688 L 262246 83048 345293

Biyodizel / Dizel 5 122688 L 311026 67552 378578

Dizel 1 122688 L 327283 62387 389669

Türkiye Biyodizel İhtiyacı

• EPDK verilerine göre, Türkiye'de geçen yılki 26,7 milyon tonluk petrol ürünü tüketiminin, yüzde 83,5'ine karşılık gelen 22,3 milyon tonu motorin satışlarından oluştu. Tüketilen motorinin 9,5 milyon tonu yerliüretimden 12,3 milyon tonu da ithalattan sağlandı.

• Türkiye için Biyodizel Uygulaması

• Motorin Tüketimi: 22,300,000 ton

• Biyodizel Harmanlama Oranı : 0,005

• Asgari Biyodizel İhtiyacı = 111500 ton

• 2017 yılı için Biyodizel Üretimi: 74000 ton

• 2019 için %50 arttırılmış Bitkisel Atık Yağ Toplama Senaryosu ile : 70,000 ton

• 2017 yılı için Bitkisel Atık Yağ Üretimi: yaklaşık 32000 ton

• 2019 için %50 arttırılmış Bitkisel Atık Yağ Toplama Senaryosu ile : 70,000 ton

Biyodizel – Motorin Harmanlama Oranları

20746678

103733.39 207466.78 414933.56 622400.34 829867.12 1037333.9

2074667.8

0

5000000

10000000

15000000

20000000

25000000

Biodisel Production %0.5 1% 2% 3% 4% 5% 10%

AB YENİLENEBİLİR ENERJİ DİREKTİFİ (2018/2001/EU)

MEVCUT DURUM ANALİZİ VE DÜZENLEYİCİ ETKİ ANALİZİ ÇALIŞMASI

Ekonomik sistem döngüsellik kazanmaya

başladı.

Üretim ve tüketimde

israf azalıyor

Geri dönüşüm düşük bir

oranla yapılıyor.

Sürdürülebilir kalkınma stratejisi kapsamında mevcut durum

➢ Ekonomiye yeni kaynak girdisinde azalma olmasına rağmen bu oran çok düşük.

➢ Yenilenebilir enerjiye yönelme artmakla birlikte halen ana enerji kaynağı fosil yakıtlar.

Yenilenebilir Enerji Direktifi (2018/2001/EU)

• Amaç: Yenilenebilir enerjinin kullanımının arttırılması ve özendirilmesi

• 2020 yılı itibariyle ülkelerin ulusal hedeflerine ulaşmaları sonrasında AB’nin toplam enerji ihtiyacının %20’sini yenilenebilir enerjiden sağlaması hedefleniyor.

• Söz konusu Direktif’le AB ülkelerinin aynı zamanda 2020 yılında ulaşımda kullanılacak yakıtın %10’unun yenilenebilir kaynaklardan sağlaması hedefleniyor.

Türkiye Biyokütle Enerji Potansiyeli (168,7 TWh/yıl)

Black Sea Region

Eastern Anatolia Region

SouthernAnatolia Region

Central Anatolia Region

MediterraneanRegion

Aegean Region

Marmara Region

5.7 Mteo(15.6%)

8.6 Mteo(23.8%)

2 Mteo(5.6%)

4.6 Mteo(12.5%)

7 Mteo(19%)

4.1 Mteo(11.3%)

4.4 Mteo(12.2%)

Türkiye'nin Yenilenebilir Kaynaklarına Ait KuruluGücü

KaynakYenilenebilir Enerji Sektörü

Kurulu Güç (2017 sonu itibarı ile)

Hedeflenen

Kapasiteler (Mw)

Kurulu Güç

(MW)

İşletme

Sayısı

Yenilenebilir

Oranı (%) 2019 2023

Hidrolik 27,273 618 33,9 32000 34000

Rüzgar 6,516 161 7,3 10000 20000

Güneş 3421 3619 1 3000 10000

Jeotermal 1064 40 1 700 1500

Biyokütle 575 98 0,6 700 1500

Kaynak: T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, Yenilenebilir Enerji Genel Müdürlüğü,2018

Türkiye Tarımsal Biyokütle Enerji Potansiyeli

2016 Yılı Türkiye Elektrik Enerjisi ÜretimininKaynaklara Göre Dağılımı (TEİAŞ 2018)

Biyokütle Enerjisinin Yararları

Biyokütle enerjisi, diğer enerji kaynaklarına göre çeşitli üstünlükleri ile öne çıkmaktadır.

• Hemen hemen her yerde yetiştirilebilme

• Üretim ve çevrim teknolojilerinin iyi bilinmesi

• Her ölçekte enerji üretimi için uygunluk

• Düşük ışık şiddetlerinin yeterliliği

• Depolanabilir olma

• 5-35C̊ arasındaki sıcaklıkların yeterliliği

• NOx ve SO2 salınımlarının çok düşük olması

• Atmosferde CO2 dengesinin sağlanması

• Asit yağmurlarına yol açmaması

• Diğer enerji kaynaklarına göre sera etkisine katkısının daha az olması

Türkiye’nin Biyokütle Atık Potansiyeli

• Türkiye’nin biyokütle atık potansiyelinin yaklaşık 8,6 milyon ton eşdeğer petrol (MTEP) ve üretilebilecekbiyogaz miktarının 1,5-2 MTEP olduğu tahmin edilmektedir.

• Ülkemiz Tarımsal atıklar toplamı 15.336,035 ton ile 303,2 PJ (PetaJoule) ısıl değere sahip olmakla birlikte, kaynağı orman olan toplam atık miktarı 4.800,000 ton (1,5 Mtep) olup kurulabilecek gazlaştırma kapasitesi600 MW olarak hesaplanmıştır.

• 2016 yılı lisanslı biyokütle santrali sayısı: 78 (398.611 MWe kurulu güç, 269.246 MWe işletme oranı)

• 2017 yılı lisanslı biyokütle santrali sayısı: 122(634,2 MW kurulu güç, 269.246 MWe işletme oranı)

• Biyogaz, Türkiye’de sağlanan metan gazı ile 40 işletmede 256 MW, hayvansal, bitkisel ve tarımsal yağ atıklarıtarafından direk yanma ve metan gazı ile 82 biyogaz işletmesinde 378 MW kurulu gücü bulunmakta veülkemizin 2017 yılı toplam biyokütle kurulu gücü 634 MW olarak hesaplanmıştır.

• Türkiye genelinde 2017 yılı içerisinde biyokütle enerjisinden toplam elektrik üretimi 2.796,6 GWh olarakhesaplanmıştır. Türkiye’nin 2023 yılı biyokütle kurulu güç hedefi 1000 MW olarak planlanmıştır

Türkiye’nin 2023 için Yenilenebilir Enerji Hedefleri

• Rüzgarda 48.000 MW (130 Milyar kWh/yıl elektrik)

• Güneş enerjisinde 80 MTEP (380 Milyar kWh/yıl-elektrik

• Jeotermalde 31.500 MW ( bu potansiyelin 600 MW’ıelektrik üretimine uygun),

• Biyokütlede 8,8 MTEP (1,3 Milyar kWh/yıl elektrik)

• Hidrolikte 43.000 MW (165 Milyar kWh/yıl elektrik),

POTANSİYEL

Türkiye’deki Biyokütle Santralleri

Tüm Biyokütle Santralleri

122 tesis

(Toplam: 487.73 MWe)

Lisanslı

83 tesis

(428.872 MWe)

Katı atık (çöp)

42 tesis

Tarımsal-Hayvansal

34 tesis

Atıksu

7 tesis

Lisanssız

39 tesis

(58.858 MWe)

Katı atık (çöp)

17 tesis

Tarımsal-Hayvansal

18 tesis

Atıksu

4 tesis

Biyokütle Kaynakları

çamuru

6464

Biyoatıklar Ülke Geneli (ton)

TOPLAM ATIK MİKTARI 60.807.328

TAHMİNİ KULLANILABİLİR ATIK MİKTARI 15.000.000

Biyokütle Enerjisi Türkiye İçin Neden Önemli?

Biyokütle Yıllık Potansiyel (Mton) Enerji Değeri (Mton eşdeğer petrol)

Yıllık Bitkiler 55 14,9

Çok Yıllık Bitkiler 16 4,1

Orman Artıkları 18 5,4

Tarım-Sanayi Artıkları 10 3,0

Orman Endüstri Artıkları 6 1,8

Hayvan Artıkları 7 1,5

Diğer 5 1,3

Toplam 117 32,0

➢ Türkiye’de yıllık yaklaşık

✓ 65 Mton tarımsal atık

✓ 1 Mton atıksu arıtmaçamuru

➢Yıllık toplam biyokütle potansiyeli:117 Mton

Yakıt Ortalama ısıl Değer (kcal/kg)

Linyit 4000-5000

Taş Kömürü 6100

Kok Kömürü 7900

Fuel Oil 9700

Mazot 10200

Atıktan Üretilen Yakıt (RDF) 2800

Solventler 7500

Ömrünü tamamlamış Lastik 5500

Endüstriyel Plastik 5000

Parçalanmış Kağıt 3400

Atık Yağlar 9000

Kontamine Atıklar (ambalaj, giysi) 3000

Arıtma Çamuru (kuru) 3000 (2750-6100)

Tarımsal Atıklar 3500-4800

Bazı Fosil Yakıt ve Tarımsal Atıkların Isıl Değerleri

67

BİYOGAZ

Biyogazın Isıl Değeri

❖ 1 m3 biyogazın sağladığı ısı miktarı 4700-5700 kcal/m3’dir.

❖ 1 m3 biyogaz; ➢0,62 litre gazyağı, ➢1,46 kg odun kömürü, ➢3,47 kg odun, ➢0,43 kg bütan gazı, ➢12,3 kg tezek ve ➢4,70 kWh elektrik enerjisi eşdeğerindedir.

❖1 m3 biyogaza eşdeğer yakıt miktarları: ➢0,66 litre motorin, ➢0,75 litre benzin ve ➢0,25 m3 propan dır.

Biyogaz Kompozisyonu

Biyogazın Kullanım Alanları

➢ Isı ve buhar üretimi

➢Elektrik üretimi

➢Gaz türbini + jeneratör

➢Kojenerasyon

➢Yakıt pilleri

➢Araç yakıtı

➢Doğalgaz hattına besleme

➢Kimyasal madde üretimi

Biyogaz Üretiminde Kullanılan Organik Atık/Artık Hammaddeler

➢ Evsel katı atıkların organik kısmı➢ Hayvansal atıklar➢ Atıksu arıtma çamurları➢ Sebze-meyve işleme atıkları➢ Mezbaha atıkları➢ Enerji bitkileri ve tarımsal artıklar➢ Atık kağıt➢ Park-bahçe atıkları➢ Algal biyokütle➢ Endüstriyel atık(su)lar (petrokimya, süt, meşrubat,

meyve suyu, bira, şarap, ilaç, maya, tekstil, kağıt, şeker vb.)

Dünya Genelinde Biyoenerji Üretimi

Technical Potential

Biomass category in 2050 (EJ/yr)

Energy crop production on surplus agricultural land 0-700

Energy crop production on marginal land <60-110

Agricultural residues 15-70

Forest residues 30-150

Dung 5-55

Organic wastes 5-50

Total <60 - >1100

Biyogaz Üretiminde Kullanılan Hayvansal Atıklar

• Sığır, at, koyun, tavuk gibi hayvanların dışkıları, mezbahane atıkları ve hayvansal ürünlerin işlenmesisırasında ortaya çıkan atıklar özellikle kırsal kesimler için önerilen biyogaz tesislerindekullanılmaktadır.

• Türkiye’de Hayvancılıktan Çıkan Atık Miktarları (TÜİK 2017):

Çeşitli Biyokütle Kaynaklardan Elde Edilebilecek Biyogaz Verimleri ve Metan Oranları (YEGM 2018)

Biyogaz Üretiminde Kullanılan Hayvansal Atıklar

Species Waste

(kg/year)

Energy

(toe/tons)

Species Waste

(kg/year)

Energy

(toe/tons)

Domestic cattle 5475 0.0062 Donkey 2737 0.0037Crossbred cattle 6570 0.0075 Sheep 1095 0.0028Culture cattle 9125 0.0093 Goat 730 0.0019Buffalo 7300 0.0087 Hen (Broiler) 27 0.0281Horse 5475 0.0062 Laying hen 55 0.0281Mule 4380 0.0049 Turkey 38 0.0281Pig 730 0.0093 Goose 47 0.0281Camel 10220 0.0093 Duck 47 0.0281

Dünya Biyogaz Kaynakları

Kaynak: T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, Yenilenebilir Enerji Genel Müdürlüğü, 2018, yegm.gov.tr

Biyogazın Kullanım Alanları

➢ Isı ve buhar üretimi

➢Elektrik üretimi

➢Gaz türbini + jeneratör

➢Kojenerasyon

➢Yakıt pilleri

➢Araç yakıtı

➢Doğalgaz hattına besleme

➢Kimyasal madde üretimi

Yenilenebilir Enerji olarak Biyogaz

• Biyogaz üretimi açısından önemli bir potansiyle sahip olan ülkemizde organikatıklardan anaerobik şartlarda biyogaz enerji üretimi (biyometanizasyon) hem çevresel hem de yenilenebilir enerji kazanımı açısından önem arz etmektedir.

• Hammadde girdilerinin kolay ve ucuz bir şekilde temin edilebilmesi, yenilenebilirenerji üretimi için devlet tarafından verilen teşvik ve destekler dikkate alındığındakarlılık açısından bir biyogaz/biyokütle tesisi yatırımı oldukça cazipgörünmektedir.

• Yenilenebilir enerji kaynağına dayalı üretimlerde en yüksek destek güneş enerjisive biyokütle enerjisine verilmektedir. Biyogaz tesislerinde üretilen enerjinin 13,3 Dolar cent/kWh fiyatından YEKDEM kapsamında değerlendirilmektedir.

Neden biyogaz yatırımı?• Ekonomik büyüme sonucu ülkemizin enerji açığı giderek artması,

• Biogaz tesislerinde üretilen enerjinin yenilenebilir enerji olması ve YEKDEM kapsamına devlet tarafından alımgarantisi verilmesi (13,3 Dolar cent/kWh)

• Üretim sonucu elde edilen ısının sera, kurutma, süt soğutma veya ahırların iklimlendirmesi gibi farklıalanlarda kullanılabilme imkanı olması,

• Biyogaz tesisinde üretim sonucu elde edilen tarımsal gübreye olan talebin yüksek olması,

• Biyogaz enerjisi üretiminin hava ve iklim şartlarından büyük ölçüde bağımsız olması.

• Bir biyogaz tesisinde üretilen biyogaz bir ara ürün niteliğindedir. Biyogaz tesisinde üretilen nihai ürünleraşağıdaki gibidir:

• Elektrik enerjisi,

• Isı enerjisi,

• Katı ve sıvı organik gübre.

Neden biyogaz yatırımı?

• Yatırımın toplam maliyetini ve karını belirleyen en önemli faktörlerden biri de kurulacak santralin kapasitesidir. Bu nedenle kapasite seçimi, fizibilite sürecindeönemli hususlardan biridir. Kapasite belirlemeden dikkate alınan önemli faktörlerise temin edilecek hammadde miktarı ve türüdür.

• Kapasitelerine bağlı olarak biyogaz tesisleri üç grubu ayrılabilir:

• Küçük çaplı biyogaz santralleri (100 kW – 300 kW)

• Orta çaplı biyogaz santralleri (300 kW – 1000 kW)

• Küçük çaplı biyogaz santralleri (1000 kW ve üzeri)

Biyogaz Üretiminin Aşamaları

Kaynak: BRG Enerji ve Cevre Teknolojileri AR-GE Ins. Bil. Sanayi ve Ticaret Ltd. Sti. 2018

Tarımsal Atıklar

85

Ürün Ekim Alanı

(Da)

Üretim (ton) Atık Miktarı

(ton)

Tahmin Edilen

Fındık Zurufu 337.498.943 661.614 297.726

Çay Tozu 761.360 1.121.206 50.000

Kolza Sapı 312.496 106.450 212.900

Buğday Sapı 85.738.019 20.159.394 20.159.394

Çeltik 990.433 696.000 139.200

Ayçiçeği 5.852.982 1.118.000 5.852.982

Mısır Sapı 5.282.838 3.811.000 4.573.200

Ülkemizdeki Bazı Tarım Ürünlerinin Üretim Ve Atık Miktarları

Kaynak: : Türkiye Biyoatık Potansiyeli Ve Değerlendirilmesi, Mustafa Acar, Karadeniz TarımsalAraştırma Enstitüsü, Samsun

86

5,675,438

7,243,476

20,021,689

7,976,521

3,416,531

6,659,546

9,814,177

0

5000000

10000000

15000000

20000000

25000000

KARADENİZ MARMARA İÇ ANADOLU EGE DOĞUANADOOLU

GÜNEYDOĞUANADOLU

AKDENİZ

Bölgelere Göre Tarımsal Atıklar (ton)

Kaynak: Türkiye Biyoatık Potansiyeli Ve Değerlendirilmesi, Mustafa Acar, Karadeniz TarımsalAraştırma Enstitüsü, Samsun

MISIR PAMUK Ş.PANCARI FINDIK BUĞDAY AYÇİÇEĞİ ÇELTİK ZEYTİN

478.524 0 65.756 246.932 1.627.379 187.999 21.240 1.338

KARADENİZ BÖLGESİ TOPLAM TARIMSAL ATIK MİKTARI 5.675.438

Bölgelere Göre Tarımsal Atıklar

MISIR PAMUK Ş.PANCARI FINDIK BUĞDAY AYÇİÇEĞİ ÇELTİK ZEYTİN

618.563 21.302 28.084 50.443 3.019.961 3.996.212 96.156 165.836

MARMARA BÖLGESİ TOPLAM TARIMSAL ATIK MİKTARI 7.996.557

MISIR PAMUK Ş.PANCARI FINDIK BUĞDAY AYÇİÇEĞİ ÇELTİK ZEYTİN

701.419 791.523 18.380 5 1.750.555 321.126 160 513.720

EGE BÖLGESİ TOPLAM TARIMSAL ATIK MİKTARI 7.976.521

MISIR PAMUK Ş.PANCARI FINDIK BUĞDAY AYÇİÇEĞİ ÇELTİK ZEYTİN

2.185.616 699.009 28.756 168 2.693.664 462.556 1.134 162.008

AKDENİZ BÖLGESİ TOPLAM TARIMSAL ATIK MİKTARI 9.814.177

MISIR PAMUK Ş.PANCARI FINDIK BUĞDAY AYÇİÇEĞİ ÇELTİK ZEYTİN

135.259 70 361.254 0 6.670.795 813.375 18.500 2.437

İÇ ANADOLU BÖLGESİ TOPLAM ATIK MİKTARI 20.021.689

MISIR PAMUK Ş.PANCARI FINDIK BUĞDAY AYÇİÇEĞİ ÇELTİK ZEYTİN

428.450 1.671.485 1.927 1 2.928.852 29.956 1.784 34.397

GÜNEYDOĞU ANADOLU BÖLGESİ TOPLAM TARIMSAL ATIK MİKTARI 6.659.546

MISIR PAMUK Ş.PANCARI FINDIK BUĞDAY AYÇİÇEĞİ ÇELTİK ZEYTİN

25.368 991 50.545 177 1.468.188 41.758 226 0

DOĞUANADOLU BÖLGESİ TOPLAM TARIMSAL ATIK MİKTARI 3.416.531

88

Ürün Ekim Alanı

(Da)

Üretim (ton) Atık Miktarı

(ton)

Tahmin Edilen

Fındık Zurufu 337.498.943 661.614 297.726

Çay Tozu 761.360 1.121.206 50.000

Kolza Sapı 312.496 106.450 212.900

Buğday Sapı 85.738.019 20.159.394 20.159.394

Çeltik 990.433 696.000 139.200

Ayçiçeği 5.852.982 1.118.000 5.852.982

Mısır Sapı 5.282.838 3.811.000 4.573.200

Ülkemizdeki Bazı Tarım Ürünlerinin Üretim Ve Atık Miktarları

Türkiye’de Hayvancılıktan Çıkan Atık Miktarları (TÜİK 2017)

Biyogazın Motorlarda Kullanımı

Biyogaz, benzinle çalışan motorlarda hiçbir katkı maddesine gerekkalmadan doğrudan kullanılabildiği gibi içeriğindeki metan gazısaflaştırılarak da kullanılabilmektedir.

Dizel motorlarda kullanılması durumunda belirli oranlarda (% 18-20) motorin ile karıştırılması gerekmektedir.

Biyogaz üretimi ile ilgili mevzuat

• Enerji üretim amaçlı bir biyogaz tesisi; lisanslı ve lisanssız olmak üzere iki şekilde kurulabilir.

• Tarımda Kullanılan Organik, Organomineral Gübreler Ve Toprak Düzenleyiciler İle Mikrobiyal, Enzim İçerikli Ve Organik Kaynaklı Diğer Ürünlerin Üretimi, İthalatı, İhracatı Ve Piyasaya Arzına DairYönetmelik

• Mekanik Ayırma, Biyokurutma ve Biyometanizasyon Tesisleri ile Fermente Ürün Yönetimi Tebliği

• Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Belgelendirilmesine ve Desteklenmesine İlişkin Yönetmelik

• 6446 Sayılı Elektrik Piyasası Kanunu

• 5346 Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanun

• Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliği

• Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretimine İlişkin Yönetmelik

• Çevre mevzuatı

Biyogaz yatırımı için fizibilite çalışması

• Türkiye enerji sektörü arz-talep durumu ve genel değerlendirmesi

• Yenilenebilir enerji sektörü genel değerlendirmesi

• Santral için yer seçimi ve değerlendirmesi (hammadde sürekliliği vb. hususlar),

• Tesisten elde edilen elektrik enerjisi, ısı enerjisi ve gübrenin kullanımı, satışolanakları ve satış fiyatları tahmini,

• Projenin gerçekleştirilmesi düşünülen yörede atık miktarı ve tahmini

• Yatırımın, bulunduğu bölge ve ülke ekonomisi açısından değerlendirmesi

2023 Biyokütle Hedefleri

Yenilenebilir Energy İşletme Maliyetleri

Renewable energy production facility Applied Maximum Prices

(USD Dollar cent/ kWh)

A. Hydroelectric generation facility 9.6

B. Wind energy based generation facility 11

C. Photovoltaic solar energy based generation facility 19.5

D. Concentrated solar energy based generation facility 22.5

E. Biomass energy based generation facility (including landfill gas) 18.9

F. Geothermal energy based generation facility 13.2