สมนไพรใกลตว

ลดการพงพายา

สมนไพรบ ารงกระดก

• ชออน ๆ : ยอบาน แยใหญ มะตาเสอ

• ใบยอมแคลเซยมสง (469–841 มก./100 ก.)

ใบใชประกอบอาหารเชน หอหมก แกงออม เปนตน

• สรรพคณทางยา : ใบออนมรสขม ใชเปนยาลดความ

รอนในรางกายได แกไขบ ารงธาต แกทองรวงในเดก

แก เหงอกปวดบวม ปวดขอ

สมนไพรบ ารงกระดก

• ชาพล ชออน ๆ : ชะพล พลนก ผกปนก ผกแคนก พลลง ผกอไร นมวา ผกปนา ใบชาพลนยมใชเปนผกรบประทานกบเมยงค า สมต า ขาวย า และใชท าแกง

เลยง

• ในใบประกอบดวยแคลเซยมในปรมาณสง (601 มก./100 ก.) และยงพบธาตฟอสฟอรส เหลก ไวตามนตางๆใบชาพลมปรมาณสารออกซาเลทคอนขางสง

(691 มก./100 ก.) จงไมควรรบประทานเปนประจ า

• สรรพคณทางยา : ต าราไทยใชรากและใบชาพลเปนยาขบลม ทงตนใชขบ

เสมหะ รากและผลใชรกษาบด ใบมรสเผดเลกนอย ใชแกธาตพการ บ ารงธาต

คมเสมหะใหปกต แกจกเสยด

สมนไพรบ ารงกระดก

• มะขาม ชออน ๆ : หมากแกง ตะลบ ขาม

• ฝกมะขามออนมแคลเซยมสง (429 มก./100 ก.) ทางดานอาหารใชยอดออน

ใบออน ดอก ฝก ฝกแก และออนของมะขามเปรยวเปนอาหาร ยอดออนใช

ปรงแกง ดอกใชย า สวนฝกออนใชต าน าพรก เนอในฝกแกมรสเปรยว เปรยว

อมหวาน หรอหวาน ขนอยกบสายพนธ รบประทานเปนผลไม หรอใชปรง

แตงรสเปรยวในอาหาร

• สรรพคณทางยา : มะขามเปยกใชเปนยาระบายออน ๆ แกไอขบเสมหะ ฝก

ออนมแคลเซยม และไวตามนซสง บ ารงกระดก และชวยปองกนเลอดออก

ตามไรฟน

สมนไพรบ ารงกระดก

• แค

• ชออน ๆ :แคบาน แคแดง

• ยอดแคมแคลเซยมสง (395 มก./100 ก.) นยมน ามาลวกเปนผกจม

น าพรก ดอกแคนยมใชปรงอาหาร เชน แกงสม และใชลวกเปนผก

จม

• สรรพคณทางยา : ยอดออนใชรบประทานแกไขหวลม ( ไขทเกดขน

เมออากาศเปลยนแปลง ) เปลอกตนมรสขมฝาดใชแกทองเสย น า

ตมเปลอกใชลางบาดแผล

สมนไพรบ ารงกระดก

• ผกกะเฉด ชออน ๆ : ผกร นอน ผกหนอง ผกหละหนอง ผกกะเสดน า

• ใบและล าตนทแกะนวมออกแลวใชรบประทานเปนผก ใชปรงเปน

อาหาร เชน แกงสม และย าตาง ๆ เปนตน มโปรตนสง (6.4 ก. /

100 ก.) และมแคลเซยมสง (387 มก./100 ก.)

• สรรพคณทางยา : ผกกะเฉดมรสเยน ชวยบรรเทาความรอน ใชดบ

พษรอนถอนพษไข ถอนพษยาเบอเมา ชวยบ ารงกระดก เนองจากม

แคลเซยมคอนขางมาก

สมนไพรบ ารงสายตา

กะเพรา • ชออน ๆ : กะเพราขาว กะเพราแดง กอมกอ กอมกอดง • ใบกะเพราประกอบดวยสารอาหารหลายชนด เชน เบตา-แคโรทน ไวตามนซ ไนอะ

ซน ฟอสฟอรส เหลก และแคลเซยม ในใบกะเพราจะมเบตา-แคโรทนสง ( 7,857 ไมโครกรม / 100 กรม) ซงสารนจะเปลยนเปนไวตามนเอ ในรางกายของคนเรา

กะเพราแดงมฤทธแรงกวากะเพราขาว ในทางยาจงนยมใชกะเพราแดง สวน

กะเพราขาวนยมใชปรงอาหาร ชวยดบกลนคาว • สรรพคณทางยา : นอกจากจะชวยบ ารงสายตาแลว ยงใหประโยชนอน ๆ อก

ไดแก 1. ใชเปนยาขบลม แกทองอด ทองเฟอ แกอาการแนน จกเสยด แกปวดทองทงเดกและผ ใหญ 2. แกคลนไสอาเจยน จากธาตไมปกต 3. ขบเหงอ ขบน านมส าหรบหญงแมลกออน 4. ชวยบรรเทาอาการหอบหด 5. ใชภายนอกแก กลาก เกลอน และชวยไลยง

สมนไพรบ ารงสายตา

ขเหลก • ชออน ๆ : ขเหลกบาน ขเหลกหลวง ขเหลกแกน ขเหลกใหญ ยะหา • ดอกตมและใบออนใชเปนอาหาร เชน แกงขเหลก และลวกเปนผกจม

• ในใบขเหลกมเบตา-แคโรทนสง ( 7,181 ไมโครกรม /100 กรม ) และยงพบแอนทราควโนนเลกนอย ซงท าใหมฤทธเปนยาระบายออน ๆ

• สรรพคณทางยา : นอกจากจะชวยบ ารงสายตาแลว ใบ และดอกออนของ

ขเหลกยงใชเปนยาระบายออน ๆ แกทองผกชวยใหนอนหลบ คลายกงวล

ระงบประสาท สวนแกนใชเปนยาระบาย ฟอกโลหต และชวยบ ารงโลหต

สมนไพรบ ารงสายตา

แครอท • ชออน ๆ : ผกกาดหวเหลอง ผกชหว

• หว ( ราก ) แครอทใชเปนผกสลด ผกจม และใชประกอบอาหารหลายชนด ใน

หวประกอบดวยเบตา-แคโรทน ซงเปนสารสสมเหลอง ในปรมาณสง

(6,994 ไมโครกรม/100 กรม) ใชแตงสใหอาหารมสเหลอง

• สรรพคณทางยา : สารเบตา-แคโรทน จะเปลยนเปนไวตามนเอ ภายใน

รางกาย ซงจะเปนประโยชนตอสายตา โดยเฉพาะโรคตาฟาง นอกจากนหวแค

รอทยงชวยขบปสสาวะ เนองจากมปรมาณเกลอโปแตสเซยมสงและยงม

รายงานวา น ามนหอมระเหยในหวแครอท ยงมฤทธขบพยาธไสเดอนอกดวย

สมนไพรบ ารงสายตา

ฟกขาว ชออน ๆ : ผกขาว ขกาเครอ พคเดาะ

• ฟกขาวเปนพชทใชยอดออน ใบออน และผลออนรบประทานเปนผกได โดย

น ามานงหรอลวกใหสก ทานกบน าพรก หรอน าไปปรงเปนแกง เชน แกงแค

ยอดออนของฟกขาวมรสขมออกหวาน มเบตา-แคโรทนคอนขางมาก

(4,782 ไมโครกรม/100 กรม) จงชวยบ ารงสายตา

• สรรพคณทางยา : ใบใชเปนยาถอนพษ ใชเปนสวนผสมในยาเขยว รากรสเยน

และรสเบอเลกนอย ใชถอนพษไขทงปวง

สมนไพรเพมภมตานทาน

กระเทยม ชออน ๆ : หอมเทยม เทยม หวเทยม

• หวกระเทยมสดมน ามนหอมระเหย ซงประกอบดวยสารอนทรยก ามะถนหลายชนด เชน อลลอน อลลซน หวและใบกระเทยมใชเปนเครองเทศ แตงกลนอาหารหลายชนด ใชเปนสวนประกอบใน

เครองแกง ใชเจยวโรยหนาแตงกลนอาหาร • สรรพคณทางยา : มรายงานผลการวจยวากระเทยมอาจชวยปองกนการเกดมะเรงได โดยออก

ฤทธกระต นระบบภมค มกนของรางกาย และขดขวางการเจรญเตบโตของเซลลมะเรง

: มรายงานจากประเทศจน และอตาลพบวาผ ทรบประทานกระเทยมเปนประจ า จะเปน

มะเรงนอยกวา คนทไมรบประทานกระเทยม และยงมผ รายงานวา กระเทยมบม

สกดประกอบดวยสารละลายน า และปราศจากกลนซงเปนอนพนธของ สารซสทอน คง

ตวดกวาอลลซน สารดงกลาวสามารถ กระต นใหรางกายสรางภมค มกน ชวย

ยบยงการท างานของสารกอมะเรง และการเจรญเตบโตของ เซลลมะเรงหลาย

ชนด ในสตวทดลอง จงมผลชวยปองกน และชวยเสรมสรางการรกษามะเรงได

: ชวยเสรมพฤตกรรมการเรยนร เพมความจ า และชวยลดอาการเครยดในหนทดลองได

อกดว

สรรพคณอน ๆ ของกระเทยมซงเปนทร จกกนมานาน ไดแก ชวยขบลม แกทองอด ทองเฟอ ขบ

เหงอ ขบปสสาวะ ชวยลดโคเลสเตอรอลในเลอด ชวยลดความดนโลหต และลดน าตาลใน

สมนไพรเพมภมตานทาน

ถวเหลอง ชออน ๆ : ถวแระ ถวพระเหลอง ถวหนง

• เมลดถวเหลองใชเปนอาหาร ใชท าเตาเจยว เตาห น าซอว นมถวเหลอง และใชเพาะเปนถวงอกหว

โต ซงมไวตามนซสง ในเมลดมน ามนใชปรงอาหาร ประกอบดวยกรดไขมนชนดไมอมตวเปนสวน

ใหญ นอกจากนในเมลดยงมโปรตนอย ถงรอยละ 50 เมลดถวเหลองจงใหคณคาทางอาหารทด

มาก

• สรรพคณทางยา : 1. ชวยลดโคเลสเตอรอลในเลอด เลซทนในถวเหลองมหนาท ควบคมการเปลยนแปลงของโคเลสเตอรอล ในรางกาย

2. ชวยตานมะเรง สาร Isoflavone และ Lignan ในถวเหลอง ซงเรยกชอรวมกนวา Phytoestrogens มฤทธตานมะเรงทเกยวกบฮอรโมนเพศ นอกจากนยงมรายงานวา สารซา

โปนน จากถวเหลองทความเขมขน 150 – 600 ppm มผลยบยงการเจรญของเซลลมะเรง

ล าไสใหญของคน โดยอาจมผลเพมระบบภมค มกนหรอเปนผลโดยตรงตอเซลลมะเรง 3. ชวยลดความร สกไมสบายตวในผ หญงวยหมดประจ าเดอน เนองจาก

Phytoestrogens ในถวเหลองสามารถใชทดแทนฮอรโมนเอสโตรเจน ซงมปรมาณลดลง 4. ไฟเบอรในถวเหลองชวยลดระดบน าตาลในเลอดในคนไขโรคเบาหวาน

สมนไพรชวยเจรญอาหาร

สะเดา • ชออน ๆ : สะเดาบาน สะเดาหวาน กะเดา สะเลยม • ชอดอก และใบออนของสะเดามรสขม ใชลวกรบประทานเปนผกจม ในยอด

สะเดามเสนใย และโปรตนเลกนอย แตมแคลเซยมในปรมาณสง สะเดามรสขม

มกใชเปนยาขมเจรญอาหาร • สรรพคณทางยา : ในต ารายาไทย ใชกานใบเปนยาแกไข ทกชนด สวนเปลอก

ตนใชแกทองเดน และบดมกเลอด รากเปนยาแกไข ดอกเปนยาบ ารงธาต ผล

เปนยาถายพยาธ ปจจบนไดมการน าใบสะเดามาใช เปนยาฆาแมลง ในทางเกษตรกรรม เนองจากไมเปนพษตอคนและสตว และ

สามารถยอยสลายไดงาย ทงยงปราศ จากพษตกคาง

สมนไพรชวยเจรญอาหาร

• พรกขหน ชออน ๆ : พรกขนก พรกนก ดปลขนก พรกแต

• สารส าคญในผล ไดแก แคปไซซน ซงท าใหพรกมรสเผด และสารจ าพวก ครปโตแซนทน แคปซารบน

และ คาโรทน ท าใหมสสมแดง นอกจากน ในพรกยงมไวตามนซ และกรดอนทรยชนดอน ๆ สวนใน

เมลดพรกมแอลคาลอยด จ าพวกโซลานน และโซลานดน อย ดวย

• พรกใชเปนเครองเทศทท าใหอาหารมรสเผด ชวยใหเจรญอาหาร ขบลม ขบเสมหะ ชวยขบเหงอ แก

ปวดทอง แกอาเจยน และชวยยอยในกรณทกระเพาะมน ายอยนอย แตส าหรบผ ทเปนแผลในกระเพาะ

อาหาร ไมควรรบประทานพรก เพราะอาจไประคายเคอง ท าใหกระเพาะอาหารอกเสบมากยงขน • สรรพคณทางยา : ชวยแตงรสเผดในอาหาร ชวยใหเจรญอาหารจะท าใหมน าลายออกมามากขน

ชวยใหเอมไซมในน าลายยอยแปงในปากมากขน จงท าใหร สกวารสชาตของอาหารดขน

:ใชเปนยาทาถภายนอก ท าใหผวหนงรอนแดงชวยใหเลอดมาเลยงผวหนงบรเวณนนดขน การ

หมนเวยนของเลอดดขนจงสามารถใชแกปวดเมอยได

:ทงเจอรทท าจากพรกใชทาถบรเวณทถกความเยนจด ท าใหร สกรอนขน นอกจากน

:กระต นการท างานของกระเพาะอาหาร ท าใหระบบการยอยอาหารดขน อาหารทปรงดวยพรกเมอรบประทานแลว

:นอกจากนพรกยงสามารถยบยงเชอจลนทรยบางชนดไดอกดวย

สมนไพรชวยเจรญอาหาร

บอระเพด ชออน ๆ : เครอเขาฮอ จงจง เจตมลหนาม หางหม ตวเจตมลยาน เถาหวดวน บอระเพดมเถาขนาดใหญ รสขม ในเถามสารทโนทเบอไรด) และเฟอรโลอลไทรามน

• สรรพคณทางยา : 1. ใชแกไข ต าราไทยใชเถาบอระเพดเปนยาแกไข ขบเหงอ แกรอนใน แกกระหายน า มการวจยในสตวทดลองพบวา น าสกดจากเถาบอระเพดมฤทธลดไขได วธใช ใชเถาสดยาวประมาณ 2 คบ ( น าหนก 30 – 40 กรม ) ต าคนเอาน าดม หรอตมกบน า 3 สวน เคยวใหเหลอ 1 สวน ดมกอนอาหารวนละ 2 ครง เชา – เยน หรอเวลามไข 2. ใชเปนยาชวยเจรญอาหาร เนองจากเถาบอระเพดมรสขม จงใชเปนยาขมเจรญอาหาร

โดยใชเชนเดยวกบใช แกไข ปจจบนองคการเภสชกรรมดผลตทงเจอรบอระเพด เพอใชแทนทงเจอรเจนเชยน ซงเปน

สวนผสมของยาธาตทตองน าเขาจากตางประเทศ

สมนไพรชวยเจรญอาหาร

กระชาย • ชออน : กะแอน ระแอน ขงทราย วานพระอาทตย • ราก และเหงาของกระชาย นยมใชเปนเครองเทศดบกลนคาวเนอ และปลา ใชเปน

สวนผสมในเครองแกงสม แกงเลยง น ายา และใชเปนผกจม ในรากและเหงาม

น ามนหอมระเหยประมาณรอยละ 0.08 ประกอบดวยสารส าคญเชน ไพนน

แคมฟน บอรนออล ไลโมนน และการบร

เปนตน

สรรพคณทางยา : รากและเหงาของกระชายใชเปนยาขบลม แกทองอด ทองเฟอ

สารในน ามนหอมระเหยเปนตวออกฤทธ ชวยท าใหกระเพาะ และล าไสเคลอนไหว

ดขน และยงชวยท าใหเจรญอาหารอกดวย วธใช นอกจากใชรบประทานในรปอาหารแลว อาจใชราก และเหงากระชาย

ประมาณครงก ามอ ( น าหนกสด 5 – 10 กรม, น าหนกแหง 3 – 5 กรม) ตมกบน าพอเดอด รนเอาน าดม นอกจากนในต ารายาไทยยงระบวา เหงากระชาย

สามารถใชแกโรคปากเปอย ปากเปนแผล ชวยขบปสสาวะและแกปวดมวนทองได

อกดวย

สมนไพรชวยระบาย

• แมงลก ( Hairy Basil ) ชออน ๆ : มงลก กอมกอขาว แมงลกเปนพชทมกลนหอม นยมใชแตงกลนอาหาร และใชปรงอาหารหลาย

อยาง เชน แกงเลยง ขนมจนน ายา เปนตน เปนพชทมลกษณะคลายโหระพา

ตางกนทกลน น ามนหอมระเหยจากแมงลกใชเปนสวนผสมในน าหอม แตง

กลนสบ และเครองส าอาง กลนของน ามนจะแตกตางกนไปตามถนทปลก สารส าคญ - ในใบ และล าตน มน ามนหอมระเหย ซงมสาระส าคญหลายชนด เชน

การบร บอรนออล ซนออล และยจนอล เปนตน - เปลอกผล มสารมอกซงสามารถพองตวในน าไดถง 45 เทา

สมนไพรชวยระบาย

• สรรพคณทางยา : สารเมอกจากผลแมงลก ( ผลมกเรยกกนวา เมลด ) ใชเปนยาระบายชนด

เพมกาก เมอเขาสรางกาย เมอกจะไมถกยอย จงชวยเพมกากอาหารและยงชวยหลอลน ท า

ใหอจจาระออนตว ชวยใหถายไดสะดวก เหมาะส าหรบผทไมชอบรบประทานอาหารทมกาก

จ าพวกผก ผลไม จากการทดลองพบวา แมงลกท าใหจ านวนครงในการถาย และปรมาณ

อจจาระเพมขน รวมทงท าใหอจจาระออนตวผดปกต ปจจบนมผน าเอาเปลอกผลแมงลกมา

ท าเปนยาระบายส าเรจรป และใชแทนเมลดซเลยม ซงเปนพชจากตางประเทศ สารเมอกทเปลอกผลจะไมถกยอย และไมถกดดซมเขาสรางกาย เมอรบประทานเขาไปกจะถก

ขบถายออกมา ในรปเดม จงใชรบประทานกอนอาหาร หรอรบประทานในมอทตองการจะงดอาหารเพอไมให

กระเพาะวาง เหมาะส าหรบผตองการควบคมน าหนก วธใช : ใชเมลดแมงลก 1 – 2 ชอนชา แชน า 1 แกวใหญ จนพองตวเตมท รบประทาน

กอนนอนเปนยาระบาย หรอรบประทานกอนอาหาร หรอแทนอาหารบางมอ เปนยาลดความ

อวน

• ขอควรระวง : ในการแชใหเมลดแมงลกพองตวเตมท ตองใชปรมาณน าทมากพอ เพราะถา

เมลดแมงลกพองตวไมเตมท เมอรบประทานเขาไปแลวจะไปดดน าในกระเพาะอาหารและล าไส

เพอใหพองตวเตมท จะท าใหเกดการแขงและอดตนของกากอาหารมากยงขน

สมนไพรชวยระบาย

กลวยน าวา ชออน ๆ : กลวยมณออง กลวยทะนออง กลวยออง มะลออง กลวยใต

เหมาะส าหรบเปนอาหารเสรมในเดกเลก เนองจากประกอบดวย สารอาหารทมประโยชนมากมาย เชนกรดอะม

โน ไวตามนเอ บ ซ ธาตแคลเซยม เหลก แมกนเซยม และทองแดง เปนตน สวนหวปลใชรบประทานเปนผก เชน

รบปรทานกบกวยเตยวผดไทย ขนมจนน ายา และยงใชเปนยาขบน านม ส าหรบสตรหลงคลอดบตรอกดวย นอกจากสารอาหารทมประโยชนตอรางกายดงกลาวขางตนแลว ผลกลวยดบยงมสารแทนนน ซงมฤทธฝาด

สมาน สวนผลกลวยสกมสารเปคตน ซงชวยหลอลน และเพมกาก สรรพคณทางยา : 1. กลวยน าวาสกมฤทธเปนยาระบายออน ๆ เนองจากสารเปคตนทมอย ในกลวย จะชวยเพมกากอาหารและ

ชวยหลอลนใหการขบถายสะดวก โดยรบประทานกลวยน าวาสกวนละ 2 – 4 ผล 2. ผลกลวยดบมสารแทนนน ซงมฤทธฝาดสมานชวยรกษาโรคทองรวงทไมรนแรงและไมไดเกดจากการตดเชอ ใชผลดบหนเปนแวน ตากใหแหง บดเปนผงใชชงน ารอนดม โดยใชผงยาเทากบกลวยครงผล – หนงผล หรออาจรบประทานกลวยหาม ๆ ครงละ ? - 1 ผล เพอแกอาการทองเดน ขอควรระวง : เมอรบประทานยานแลว อาจมอาการทองอด ทองเฟอ ซงแกไขไดโดยการดมน าขง หรอน า

สมนไพรขบลมอน ๆ

สมนไพรใกลตว

ลดการพงพายา