ประวตศาสตรผคนบนเสนพรมแดนเขาพระวหาร

แผนทแสดงตำ�แหนงชองเข�และหมบ�นสำ�คญในเขตจงหวดศรสะเกษ

ฉบบร�ชบณฑตยสถ�น

(จ�กหนงสอภมศ�สตรอส�น พ.ศ. ๒๕๑๖)

พพฒน กระแจะจนทร

ราคา ๒๖๐ บาท

ประวตศาสตรผคนบนเสนพรมแดนเขาพระวหาร

ภาพจากปก

ขบวนพอคาเรเดนเทาขนสงสนคา

สมยรชกาลท๕

บรษท มตชน จำกด (มหาชน) : ๑๒ ถนนเทศบาลนฤมาลประชานเวศน ๑ เขตจตจกร กรงเทพฯ ๑๐๙๐๐โทรศพท ๐-๒๕๘๐-๐๐๒๑ ตอ ๑๓๓๕โทรสาร ๐-๒๕๘๙-๕๘๑๘แมพมพส-ขาวดำ : กองพมพส บรษท มตชน จำกด (มหาชน)๑๒ ถนนเทศบาลนฤมาล ประชานเวศน ๑ เขตจตจกร กรงเทพฯ ๑๐๙๐๐ โทรศพท ๐-๒๕๘๐-๐๐๒๑ ตอ ๒๔๐๐-๒๔๐๒พมพท : โรงพมพมตชนปากเกรด ๒๗/๑ หม ๕ ถนนสขาประชาสรรค ๒ ตำบลบางพด อำเภอปากเกรด นนทบร ๑๑๑๒๐โทรศพท ๐-๒๕๘๔-๒๑๓๓, ๐-๒๕๘๒-๐๕๙๖โทรสาร ๐-๒๕๘๒-๐๕๙๗จดจำหนายโดย : บรษท งานด จำกด (ในเครอมตชน) ๑๒ ถนนเทศบาลนฤมาล ประชานเวศน ๑ เขตจตจกร กรงเทพฯ ๑๐๙๐๐โทรศพท ๐-๒๕๘๐-๐๐๒๑ ตอ ๓๓๕๐, ๓๓๕๑โทรสาร ๐-๒๕๙๑-๙๐๑๒Matichon Publishing House a division of Matichon Public Co., Ltd.12 Tethsabannarueman Rd, Prachanivate 1, Chatuchak, Bangkok 10900Thailand

• ทปรกษาสำนกพมพ : อารกษ คคะนาท, สพจน แจงเรว, นงนช สงหเดชะ• ผจดการสำนกพมพ : กตตวรรณ เทงวเศษ• รองผจดการสำนกพมพ : รจรตน ทมวฒน• บรรณาธการบรหาร : สลกษณ บนปาน• บรรณาธการสำนกพมพ : พลลภ สามส• หวหนากองบรรณาธการ : อพสทธ ธระจารวรรณ• พสจนอกษร : ณรงค พงบญพา• ศลปกรรม/ออกแบบปก : มนตสวาท วจตรยทธศาสตร• ประชาสมพนธ : ชชญา สกณา

หนงสอเลมนพมพดวยหมกทเปนมตรกบสงแวดลอมเพอปกปองธรรมชาตและสขภาพของผอาน

ประวตศาสตรผคน บนเสนพรหมแดนเขาพระวหาร • พพฒน กระแจะจนทร

พมพครงแรก : กนยายน ๒๕๕๖ราคา ๒๖๐ บาท

ขอมลทางบรรณานกรมพพฒน กระแจะจนทร. ประวตศาสตรผคน บนเสนพรหมแดนเขาพระวหาร. กรงเทพฯ : มตชน, ๒๕๕๖.๓๑๒ หนา : ภาพประกอบ.๑. ไทย- -ความสมพนธกบตางประเทศ- -กมพชา- -พรหมแดนเขาพระวหาร- -ความเปนอยและประเพณ- -ประวตI. ชอเรอง929.79ISBN 978 - 974 - 02 - 1192 - 1

คำ�นำ� (๗)

ทบทวนแนวคดว�ดวยพรมแดน ๒

- คว�มนำ� ๔

-นย�มศพท ๖

- พรมแดนจ�กรฐโบร�ณสเขตแดนของรฐช�ตสมยใหม ๘

- พนทและก�รนย�มอตลกษณของผคน ๑๔

- ผคนในมตของก�รเดนท�งข�มพรมแดนรฐช�ต ๒๓

ชวประวตหมบ�นบรเวณเสนพรมแดน

ปร�ส�ทพระวห�ร ๓๒

- ประวตศ�สตรชมชนและผคน

บนเสนท�งจ�กตวเมองกนทรลกษถงปร�ส�ทพระวห�ร ๓๕

- ประวตศ�สตรหมบ�นในพนทช�ยแดน

บรเวณปร�ส�ทพระวห�ร ๔๕

- หมบ�นพรมแดนไทย-กมพช�อ�ย๑๐๐กว�ป ๙๗

เสนท�งและก�รค�ข�มพรมแดนจ�กเมองกนทรลกษ

สเมองจอมกระส�นต ๑๐๖

- เสนท�งก�รค�ข�ยแลกเปลยนข�มพรมแดน ๑๐๘

- สนค�และก�รค�ข�มพรมแดนในอดต ๑๑๙

สารบญประวตศาสตรผคนบนเสนพรมแดนเขาพระวหาร

(6) ประวตศ�สตรผคนบนเสนพรมแดนเข�พระวห�ร

- ก�รแลกเปลยนสนค�ระหว�งหมบ�นและทองถน ๑๓๐

- ช�วเขมรพอค�ข�มพรมแดน ๑๔๕

ช�วไทยอส�นกบก�รเปลยนแปลงวถก�รเกษตรของช�วเขมร ๑๕๒

- วถก�รล�สตวห�ของป� ๑๕๕

- จ�กเกษตรกรรมแบบดงเดมสก�รเกษตรเชงพ�ณชย ๑๕๗

- พรมแดนกบก�รค�ข�ย ๑๗๐

ก�รรบรและก�รเปลยนคว�มหม�ยของพรมแดน

และประวตศ�สตรว�ดวยชวต ๑๗๔

- พรมแดนธรรมช�ตและพรมแดนแบบจ�รต:

ก�รแบงเขตพนทเขมรสงกบเขมรตำ� ๑๗๗

- เหตก�รณ ในพนทช�ยแดนและปร�ส�ทพระวห�ร

กบก�รกอรปของพรมแดนรฐช�ตสมยใหม ๑๙๓

- เสนพรมแดนไทย-กมพช�กบบรบททเปลยนไป ๒๔๖

- รฐช�ตช�ตพนธมรดกโลก ๒๕๐

- ปร�ส�ทพระวห�รในมมมองคนทองถน ๒๕๙

สรป ๒๗๖

- ประวตศ�สตรของหมบ�นในพนทพรมแดนบรเวณ

ปร�ส�ทพระวห�ร ๒๗๘

- ก�รค�ข�มพรมแดนกบก�รเกษตรกรรม ๒๘๐

- รปแบบและคว�มหม�ยของพรมแดนไทย-กมพช�

บรเวณปร�ส�ทพระวห�ร ๒๘๒

ร�ยก�รอ�งอง ๒๘๗

ไมผดนกถาจะกลาววา ในขณะทความรเกยวกบการเกดขนของ

เสนพรมแดนบรเวณปราสาทพระวหารและคดปราสาทพระวหารเปน

เรองทสงคมรบรกนมากทสดแตในทางตรงกนขามเรองของคนทอาศย

อยในพนทชายแดนบรเวณปราสาทพระวหารและทอนๆกลบเปนเรองท

สงคมมความรอยอยางจ�ากดท�าใหมความเขาใจผดเกยวกบประวตความ

เปนมาของกลมชนในพนทชายแดนและมองดวยสายตาไมไววางใจขาด

ความเขาใจถงการปรบตวตอรปแบบและความหมายของเสนพรมแดน

ทมการเปลยนแปลงในหลายชวงเวลา ทส�าคญคอ ท�าใหเรามองขาม

ความสมพนธระหวางชนกลมหนงกบชนอกกลมหนงทอยตรงขามเสน

พรมแดนบางๆ ทไมสามารถมองเหนไดดวยตา แตเสนบางๆ นเองท

ปดกนความรไวอกมากมายและยงสรางทศนะของความไมเปนมตรตอ

กนใหเกดขนอกดวย

เมอปลายป พ.ศ. ๒๕๕๒ ไดเกดเหตการณการปะทะกนของ

ทหารไทยกบทหารเขมรขนส�านกขาวชองหนงไดสมภาษณชาวบานใน

พนทชายแดนจงหวดศรสะเกษและสรนทรวาไดรบผลกระทบอะไรบาง

ชาวบานคนหนงทสรนทรไดแสดงทศนะวา เปนเหตการณทคนชนของ

คนในพนทพรมแดน เหตการณนยงไมรนแรงเมอเทยบกนกบในสมย

เขมรแดงทมชาวกมพชาอพยพหนตายเขามาเปนจ�านวนมาก แตตอน

นนเองกไดเปนจดเรมตนของความสมพนธของชาวเขมรในไทยกบชาว

เขมรในกมพชาทอพยพมาพกพงชวคราว หลงจากสงครามสงบชาว

เขมรในไทยมกเดนทางไปทอดกฐนในวดเขมรหรอเดนทางขามพรมแดน

ไปเยยมเยยนกนอยเสมอกระทงในปจจบนหากมเหตการณใดทสอเคา

วาจะเกดความรนแรงขน ชาวเขมรกมพชากมกจะโทรศพทมาเตอนให

ชาวบานรตวกนดวย

คำานำาประวตศาสตรผคนบนเสนพรมแดนเขาพระวหาร

(8) ประวตศ�สตรผคนบนเสนพรมแดนเข�พระวห�ร

หลงจากฟงขาวขางตน ผเขยนไดตงค�าถามหลายค�าถามไมวา

จะเปนการใชชวตอยใกลกบเสนพรมแดนระหวางประเทศทมปญหา

มาตลอดเกอบกวาครงศตวรรษทผานมานนมลกษณะอยางไร อะไร

เปนปจจยทกอใหเกดการเดนทางและปฏสมพนธระหวางผคนในเขต

ประเทศไทยกบกมพชา และทส�าคญในชวงป พ.ศ.๒๕๕๑ ไดมการ

เดนขบวนประทวงการยนขอปราสาทพระวหารเปนมรดกโลกของกมพชา

กลมผเดนขบวนประทวงไดมการกลาวหาชาวบานภมซรอลวาเปนชาว

เขมรอพยพบางหรอรนแรงถงขนขายชาต

ทงหมดนนยงท�าใหผเขยนสงสยถงประวตความเปนมาของกลม

คนทอาศยอยในพนทพรมแดนไทย-กมพชาโดยเฉพาะในพนทปราสาท

พระวหารอ�าเภอกนทรลกษจงหวดศรสะเกษโดยตงค�าถามอยางงายๆ

วาผเขยนตองการเขาใจถงการใชชวตของกลมคนตางๆทมทงชาวเขมร

ชาวกยและไทยอสานทอาศยอยบรเวณพรมแดนใกลปราสาทพระวหาร

วาพวกเขามการปรบตวอยางไรกบรปแบบและความหมายของพรมแดน

ทมการเปลยนแปลงไปในแตละชวงเวลาการตงค�าถามขางตนนอกจาก

จะชวยท�าใหเขาใจถงประวตศาสตรทองถนของชมชนทอาศยอยบรเวณ

นนแลว ในขณะเดยวกนยงชวยใหเขาใจปฏสมพนธของกลมชาตพนธ

ตางๆในพนทไดดยงขนและรบรถงมมมองในการนยามความหมายของ

พรมแดนจากรฐจารตมาสรฐชาตสมยใหมอกทางหนงดวย

ดงนน หนงสอเลมนไมไดมงเนนไปทการวเคราะหคดปราสาท

พระวหารเปนประเดนหลก เพราะเปนเรองทมการเขยนถงและท�างาน

วจยเปนจ�านวนมากทงในทางกฎหมายรฐศาสตรประวตศาสตรและ

สงคมวทยา แตงานเกอบทงหมดกลวนแลวแตเปนการศกษาจากมม

มองของรฐบาง จากกรอบคดเกยวกบรฐชาตบาง ชาตนยมบาง แต

งานศกษาประวตศาสตรทองถนของชมชนทวาดวยการปรบตวของกลม

คนในพนทปราสาทพระวหารวามความสมพนธกบการเปลยนแปลงรป

แบบและความหมายของเสนพรมแดนในแตละชวงเวลานนยงเปนงาน

เขยนทยงไมมการศกษากนอยางจรงจงท�าใหเราแทบมองไมเหน“ชวต”

(9)พพฒนกระแจะจนทร

ของคนทตองอาศยอยบนเสนพรมแดนแหงความขดแยงนในนยกคอผ

เขยนหวงวาการรบรและเขาใจในประเดนของชวตคนมากขนนจะชวย

ท�าใหสงคมและกลมคนทมรฐชาตแบบอดมคตตระหนกมากขนถงผล

กระทบทมตอคนในพนทชายแดนไทย-กมพชา

จากทกลาวมาหนงสอเลมนมประเดนศกษาหลกทประการแรก

คอ การอธบายถงประวตศาสตรทองถนของชมชนบรเวณชายแดน

ไทย-กมพชาโดยเนนไปทชมชนหมบานบรเวณปราสาทพระวหารและ

ใกลเคยงตงแตเมอประมาณ๑๕๐ กวาปกอนจนถงเหตการณทเพง

ผานไปเมอไมนานมาน

เรองทสองคอการศกษาความสมพนธระหวางการเปลยนแปลงรป

แบบและความหมายของพรมแดนไทย-กมพชากบการปรบตวของกลม

คนและชมชนบรเวณปราสาทพระวหารและใกลเคยง โดยการมองผาน

วถชวตการท�ามาหากนทงการคาขามพรมแดนและการท�าเกษตรกรรม

เรองทสามคอตลอดระยะเวลาทเกดการปรบรปแบบของพรมแดน

จากรฐจารตมาสรฐสมยใหมและเกดเหตการณตางๆมากมายนนคน

ทวไปมกมองเสนพรมแดนเพยงระนาบเดยวคอจากรฐจารตทไมมเสน

พรมแดนไปสรฐสมยใหมทมเสนพรมแดนแขงประดจลวดหนามทกนเขต

ขดแบงระหวางไทย-กมพชาแตในการรบรของคนในทองถนทมตอ(เสน)

พรมแดนในแตละชวงเวลานนพวกเขาไดมการนยามและปรบตวกบนยาม

นนอยางไรบาง ซงยงเปนความรทขาดหายไปพอควรกบการอธบาย

ความเปนไปของเสนพรมแดนไทย-กมพชาบรเวณปราสาทพระวหาร

ดวยการปรบเนอหาจากรายงานวจยใหเปนหนงสอท�าใหมเนอหา

บางสวน ซงประกอบดวยทมาและเหตผลของการศกษา วธวทยา

แนวทางในการท�างานการก�าหนดกรอบเวลาพนทและกลมประชากร

ตองตดออกไปบางหรอบางสวนยกไวในสวนภาคผนวกเพราะเปนขอมล

ทยดยาวเกนไปดงนนในทนจงขอกลาวถงไวอยางสนๆเพอใหผอาน

สามารถก�าหนดทศทางไดงายขนกลาวคอ

แนวทางในการศกษาเปนการศกษาประวตศาสตรทองถนโดย

(10) ประวตศ�สตรผคนบนเสนพรมแดนเข�พระวห�ร

เนนไปทกลมชาตพนธเขมรเปนหลก จงอาจเรยกแนวทางการศกษาน

วาเปนการศกษาประวตศาสตรชาตพนธ (Ethnohistory) ซงใหความ

ส�าคญตอการศกษาพฒนาการทางประวตศาสตร การตงถนฐาน การ

เปลยนแปลงทางวฒนธรรมอตลกษณทางชาตพนธและระบบเศรษฐกจ

หรอรปแบบการคาในแตละชวงเวลา โดยเกบขอมลทงจากการคนควา

เอกสารทางประวตศาสตรและการสมภาษณคนในทองถน

สาเหตทเลอกกลมชาวเขมรเปนหลก เพราะเปนประชากรดงเดม

ในเขตเขาพระวหารทตงอยในเขตอ�าเภอกนทรลกษจงหวดศรสะเกษใน

ปจจบนจงเปนกลมคนทสามารถอธบายขอมลไดหลายเรองไมวาจะเปน

ประวตความเปนมาของหมบานเรองเลาตางๆทเกยวกบคนภายนอก

ทเดนทางเขามาทปราสาทพระวหาร ระบบเศรษฐกจแบบดงเดมกอนท

จะเปลยนแปลงมาสปจจบน และมมมองทมตอพรมแดนฯดงนน จง

ชวยท�าใหเราเหนถงประวตศาสตรชวงยาวทวาดวยการเปลยนแปลงทง

ชวตและพรมแดนแตในขณะเดยวกนผเขยนกไมลมทจะใหความส�าคญ

ตอกลมชาตพนธอนไดแกไทยอสาน(ลาว)ไทยโคราชไทยภาคกลาง

เปนตน เพราะเปนกลมคนทสงผลตอการปรบเปลยนวถชวตของชาว

เขมรหลายๆเรองเชนกนรวมชาวบานทสมภาษณไปทงหมด๕๘คน

หมบานทเกบขอมลดวยการสมภาษณเนนไปทหมบานทอยบนเสน

ทางจากตวเมองอ�าเภอกนทรลกษคอบานน�าออมไปยงหมบานชายแดน

บรเวณปราสาทพระวหารคอบานภมซรอลและหมบานทอยบนเสนทาง

เครอขายหมบานชายแดนมายงตวเมองกนทรลกษเปนหลก หมบานท

ลงพนทไปสมภาษณมทงหมด๑๘หมบานใน๗ต�าบลจากหมบาน

ทงหมดทมในอ�าเภอกนทรลกษ๒๗๖หมบาน๒๐ต�าบลดวยการ

ทใหความส�าคญกบทงหมบานบรเวณปราสาทพระวหารและอยในเขต

เทอกเขาพนมดงรกในหนงสอเลมนบางทจะเรยกพนทบรเวณชายแดน

วา“เขาพระวหาร”

ดวยประเดนหลกของหนงสอเลมนสมพนธกบการเปลยนแปลงรป

แบบและความหมายของพรมแดน ท�าใหกรอบเวลามความสมพนธกบ

(11)พพฒนกระแจะจนทร

เอกสารทางประวตศาสตรทเรมมการกลาวถงพรมแดน ท�าใหงานชนน

ก�าหนดกรอบเวลาเรมตนในการศกษาเรมตนในรชสมยพระบาทสมเดจ

พระจอมเกลาเจาอยหวรชกาลท๔หรออาจขยบเวลามกอนหนานนบาง

ในบางประเดนและสมพนธกบเรองเลาทมาจากความทรงจ�าของคนใน

ทองถนทมทศนะตอการนยามความหมายของเสนพรมแดนท�าใหหนงสอ

เลมนหยดกรอบเวลาหลกไวททศวรรษ๒๕๒๐-๒๕๓๐แตกมบาง

ประเดนทเขยนเลยลงมาถงปจจบนดวยดงนนหนงสอเลมนมขอบเขต

ของระยะเวลาหลกอยในชวงเหตการณประมาณ๑๕๐ปทผานมา

อนงหนงสอเลมนปรบปรงมาจากงานวจยเรอง“ประวตศาสตร

ทองถนในพนทพรมแดนไทย-กมพชาบรเวณปราสาทเขาพระวหาร :

ความสมพนธระหวางคนกบเสนพรมแดน”ซงไดรบทนสนบสนนการวจย

จากมหาวทยาลยธรรมศาสตรประจ�าปพ.ศ.๒๕๕๓แตกวาทรายงาน

วจยเรองนจะเขยนเสรจสมบรณกลวงมาจนถงปพ.ศ.๒๕๕๖ดวย

เหตการณหลายอยางนบตงแตภาระงานของผเขยนเองในฐานะอาจารย

สอนหนงสอทางดานประวตศาสตรโบราณคด การครนคดและทดลอง

เขยนงานประวตศาสตรทองถนในแนวประวตศาสตรชาตพนธการปรบ

วตถประสงคและเนอหาของงานวจยหลายตอหลายครงเพราะสมมตฐาน

หรอวตถประสงคทตงไปเมอลงไปเกบขอมลภาคสนามแลวท�าใหตอง

กลบมาคดทบทวนใหมหลายเรอง เหตการณปะทะกนในพนทชายแดน

ไทย-กมพชาทบางครงรนแรงจนตองหยดการเกบขอมลชวคราว และ

ลาสดคอเหตการณน�าทวมปพ.ศ.๒๕๕๔ทท�าใหตารางชวตทงหมด

มปญหาซงกวาจะแกไขงานไดแลวเสรจกลวงมาจนถงปพ.ศ.๒๕๕๖

ซงศาลโลกตองรอฟนตดสนคดปราสาทพระวหารอกครงหนงตอสายตา

ชาวโลกในเดอนตลาคมทจะถงน

พพฒน กระแจะจนทร

ภาควชาประวตศาสตร คณะศลปศาสตร

มหาวทยาลยธรรมศาสตร

ประวตศาสตรผคนบนเสนพรมแดนเขาพระวหาร

บ วนแนวคดว�ดวย

พรมแดน

บ วนแนวคดว�ดวย

พรมแดน

ประวตศ�สตรผคนบนเสนพรมแดนเข�พระวห�ร

ความนำา

เทาทผานมาการศกษาเกยวกบพรมแดนไทย-กมพชาสวนใหญ

มกมลกษณะการพรรณนาเหตการณทเกดขนกบพรมแดนเปนหลก

และมองพรมแดนในมตรฐศาสตรเทานน สงผลใหการมองพรมแดน

ขาดความยดหยน ดวยเหตนจงขอทบทวนแนวคดเกยวกบพรมแดน

ในมตตางๆ

หากมองความสมพนธระหวางชมชนและพรมแดนในพนท

ดงกลาวผานมมมองเชงทฤษฎทอาจเรยกวาเปนการอธบายอยางงาย

ทสดและ/หรอจะเรยกวาเหมารวมอยางทสดแลวคงมองวาเขตแดน

ของรฐชาตสมยใหมทเพงเกดขนในชวงครสตศตวรรษท ๑๙ นนได

แบงแยกผคนและตดแบงกลมชาตพนธเดยวกน คอ “เขมร” (ขแมร /

Khmer) ซงนยามจากลกษณะรวมทางวฒนธรรมและภาษาเปนหลกนน

ใหกลายเปนกลมคนทสงกดตอรฐชาตไทย หรอรฐชาตกมพชา

ถงความเปนจรงจะเปนเชนนน แตค�าถามทเกดขนตามมา

คอวาเราจะอธบายเรองของพรมแดนทวาไดงายๆ อยางนไดหรอ

ไม เพราะจะสมพนธกบกรณขอพพาทชายแดนระหวางไทยและกมพชา

วาใครควรมสทธชอบธรรมเหนอปราสาทพระวหาร ซงกอใหเกดขอ

ครหาทตามมาอยหลายระลอกตอชมชนชายแดนบรเวณดงกลาววา

เปนกลมทมจตใจโอนเอยงไปเขาขางกบกมพชาดวยเหนวาเปนกลม

พพฒนกระแจะจนทร

ชาตพนธเดยวกน๑

ปรากฏการณดงกลาวยงเปนการสรางขอกงขาใหกบผเขยนถง

ประเดนทเขตแดนในรฐชาตสมยใหมเขามามผลตอการนยามของความ

เปนชาตพนธ งานเขยนชนนจงมงทจะศกษาการรบรอดตและการนยาม

ตนเองของกลมคนบรเวณชายแดนไทย-กมพชา โดยเฉพาะชมชนชาว

เขมรทอยใกลเคยงกบปราสาทพระวหารผานการศกษาประวตศาสตร

บอกเลา และประวตศาสตรของชมชน ซงในการลงพนทพบวาการจะ

อธบายปรากฏการณและการรบรของชมชนใหสามารถมมมมองรอบ

ดานและลกซงไดนนจ�าเปนตองอาศยวธวทยาและทฤษฎทเกยวของกบ

เรองพรมแดนและชาตพนธอยพอสมควร อนเปนทมาของการทบทวน

แนวคดในบทแรกน

ผ เขยนมงหวงวาแนวคดทน�ามาทบทวนนจะชวยใหการมอง

พรมแดนพนไปจากเพยงพนททอย บรเวณรอยตอของรฐชาตซง

เหนเพยงมตทางดานภมศาสตร รฐศาสตร และการปกครองเพยงมต

เดยวเทานน ท�าใหเนอหาในการทบทวนแบงออกเปน ๔ สวนดวยกน

คอ

สวนแรก นยามค�าศพททเกยวของกบพรมแดน เพอใหเขาใจตรง

กนระหวางผอานและผเขยน

สวนทสอง การทบทวนแนวคดพรมแดนทเปลยนความหมาย

จากพรมแดนแบบรฐโบราณ/รฐจารตมาสพรมแดนในแบบรฐชาตสมย

ใหม

สวนทสาม เรองความสมพนธระหวางพนทกบการนยามอต-

ลกษณ ในหวขอนเปนการส�ารวจถงพนทในเชงภมศาสตรและรฐศาสตร

วาสมพนธอยางไรกบผคนหรอวฒนธรรม งานทน�ามาทบทวนสวนใหญ

เปนแงมมในเชงวชาการหรอการส�ารวจทมาจากมมมองภายนอกของ

วฒนธรรม

สวนทส เปนการส�ารวจการนยามอตลกษณของผคนทเดนทาง

ขามพรมแดน ซงงานทน�ามาทบทวนเปนการพยายามเขาใจจากมมมอง

ของคนในวฒนธรรมเองทมองออกมา

6 ประวตศ�สตรผคนบนเสนพรมแดนเข�พระวห�ร

น ามศพ

ค�าหลายค�าทมกพบในงานศกษาเกยวกบพรมแดนนนมนยท

หยบยมมาจากภาษาองกฤษ แลวมาแปลใหเขากบค�าในภาษาไทยทม

อยแลว แตละค�าลวนแลวแตมนยและทมาทไปซงจ�าเปนตองท�าความ

เขาใจกอนน�ามาใช ผวจยตระหนกดวาบางค�ากถกน�ามาใชในหลายความ

หมาย หลายวตถประสงค

ดงนน ในเบองตนจงเหนวามความจ�าเปนอยางยงทตองชแจงจด

มงหมายในการใชค�าของงานเขยนนเพอใหเขาใจตรงกนตงแตเรมแรก

ค�ากวางๆ ๒ ค�า ทอาจท�าใหเกดความสบสนอยบางคอค�าวา fron-

tier (ฟรอนเทยร) และ boundary (บาวดาร) แมเมอแปลเปนไทยแลว

จะใหความหมายวาเปนพรมแดนคลายกน แตกมนยการใชแตกตาง

กน กลาวคอ ค�าวา frontier นนมนยถงพนท (zone) ทครอบคลมทง

สองฝงของชายแดนของอ�านาจ ในมมมองของรฐโบราณ frontier คอ

พนททคลมเครอไมมอ�านาจใดทชดเจน อาจเรยกไดวาเปนชายแดนท

มเสนแบงแบบพรามว๒

ในงานของธงชย วนจจะกล ยงชใหเหนอกดวยวา frontier นนม

นยเชนเดยวกบ border (บอรเดอร) ทมความเปนมตร และประนประนอม

ตอการใชทรพยากร (ทรพยสนสาธารณะ) ของชมชนทอยในพนท

ดงกลาว๓และค�าวา frontier ยงคงถกใชในการนยามถงพรมแดน

ของรฐชาตสมยใหม เพยงแตความหมายถกเปลยนใหกลายเปน

เสนเขตแดนทถกลากขนโดยอ�านาจทางการเมอง เสนเขตแดนในโลก

ยคใหมนสวนใหญมกเกดขนจากเหตผลทางดานการเมอง การทหาร

มเพยงสวนนอยทเกยวกบเศรษฐกจ หรอลกษณะทางภมศาสตร และ

มบางครงทเกดขนดวยเหตบงเอญหรอเขาใจผดกม๔

ในขณะทค�าวา boundary จะมนยถงเสนทแสดงถงการแบง

ธงชยชใหเหนวาในการนยามของค�าศพทในภาษาไทยทเกยวของกบ

พรมแดนในชวงรฐสมยโบราณ อาท ขอบเขต เขต และเขตขณฑสมา

พพฒนกระแจะจนทร

(แปลไดวา วงจ�ากด หรอ อาณาเขตของอาณาจกร) ไมมค�าใดเลยทม

ความหมายถง “เสนแบง” อาณาเขต/อาณาจกร แตกอาจจะอนโลมให

เปนเสนหนาๆ (thick line) ทครอบคลมถงชองวางระหวางอาณาจกร

หรอชมชนทอาจจะเปนปาทบหรอภเขา เมอมองในมมของรฐชาต

สมยใหมหรอองกฤษในยคครสตศตวรรษท ๑๙ (เมอเรยกรองใหมการ

แบงดนแดนพมากบสยาม) แสดงอยางชดเจนวา boundary นนหมาย

ถงเสนแบงทชดเจน ไมมความคลมเครอระหวางอ�านาจของอาณาจกร

หรอรฐ เราจงมกเหนค�าวา boundary line (บาวดาร ไลน) รวมกบ

การนยามถงเสนเขตแดน อนมนยถงความ “ไมเปนมตร” การไรความ

สมพนธ หรอจะกลาวใหชดเจนมากขน คอ boundary ทถกนยามจาก

รฐชาตสมยใหมมพนฐานมาจากการมองเรองสทธเชงเดยว/กรรมสทธ

สวนบคคล (private property)

อยางไรกตาม เมอเขาสการนยามภายใตความเขาใจของรฐชาต

สมยใหมค�าศพทเหลานถกน�ามาใชรวมกน หรอในบางครงกพบวาใช

แทนกนไป ดวยเหตทวาความหมายดงเดมถกแทนทดวยการนยามใหม

ไปแลว หรอในงานบางชนอาจไมไดสนใจวาทงสองค�ามความแตกตาง

กนตรงทอางองถง “พนท” (zone) หรอ “เสนแบงเขต” (line) ผเขยน

จงใครขอชแจงไวในทนวาค�าทจะใชในหนงสอเลมนตอไปคอ

ค�าวา “พรมแดน” หรอ “ชายแดน” (frontier หรอ border)

นนโดยทวไปผเขยนตองการสอถงพนท (zone) ระหวางประเทศ

หรออาณาจกร ถงแมวาภายใตรฐชาตสมยใหมพนทดงกลาวจะถกแบง

ดวยเสนเขตแดนแลวกตาม แตในหนงสอเลมนไมไดใชวธการมอง

แบบทตดแบงพนทของชมชนหรอหมบานตามเสนแบงประเทศนน

ตามไปดวย

ในขณะทเมอตองการอางองถงเสนแบงเขตตามความหมายของ

รฐชาตสมยใหมจะเลอกใชค�าวา “เสนพรมแดน” หรอ “เสนเขตแดน”

หรอ “เขตแดน” (boundary line หรอ border line) ทใหนยถงเสน

หรอแนวทชดเจนกวา