เนอเยอบผว (Epithelial tissue)

อาจารยรภทร เอกนธเศรษฐ

สารบญ

เรอง หนา โครงสรางของเนอเยอบผว (Structure of the Epithelial tissue) .............................................. 1 เนอเยอบผว (Epithelial tissue) .................................................................................................. 5 รปรางลกษณะของเซลล ................................................................................................................ 6 จ านวนชนของเซลล ....................................................................................................................... 6 การเปลยนแปลงของเยอหมเซลลชนบนสด ................................................................................... 6 ตวอยางเซลลเนอเยอบผว.............................................................................................................. 7 บรเวณเชอมตดกนของเซลล (Cell junction) ............................................................................... 10 เนอเยอบผวทคดหลงสาร .............................................................................................................. 10 วทยาเอมบรโอ (Embryology) ..................................................................................................... 10

สารบญตาราง

ตาราง หนา 1 ตารางแสดงตวอยางเซลลเนอเยอบผว ............................................................................ 7

สารบญรปภาพ

รปภาพ หนา 1 ภาพเนอเยอบผวผนงหลอดเลอดแบบแบนบาง…………………………………………………………… 11 2 ภาพเนอเยอบผวรปลกบาศกเรยงตวชนเดยว .................................................................... 11 3 ภาพเนอเยอบผวแบบแบนบางเรยงตวหลายชน ................................................................ 12 4 ภาพเนอเยอบผวรปทรงสงเรยงตวหลายชนแบบเทยมและมขนเซลล ................................ 12 5 ภาพเนอเยอบผวเรยงตวหลายชนแบบยดหยน ................................................................ 13 6 ภาพเนอเยอบผวแบบทรงสงเรยงตวชนเดยวบางเซลลพฒนาเปนตอมหลงสารเมอก ......... 13

1

เนอเยอบผว (Epithelial tissue)

เนอเยอ (Tissue) ในววฒนาการของสตวหลายเซลล เนอเยอเปนโครงสรางทประกอบขนดวยเซลลทมคณลกษณะแลหนาทเหมอนๆ กนมาอยรวมกน ยดตดกนดวยสวนเชอมตอระหวางเซลล (Cell Junctions) และสารทแรกอยระหวางเซลล (intercellular material) โดยจดเรยงตวเปนกลมเซลลเพอท าหนาทเฉพาะอยาง ดงททราบแลววาเซลล (Cells) เปนหนวยทเลกทสดของสงมชวตทยงคณสมบตของสงมชวตครบทกประการ เมอกลมเซลลประเภทดวยกนมารวมตวกนเพอจดหมายในการท าหนาทเดยวกนไปพรอมๆ กนจงกลายเปนเนอเยอ (tissues) เมอเนอเยอตงแต 2 ชนดขนไปมาประกอบกบเขารปแบบหรอโครงสรางเฉพาะตวในสดสวนตางๆ กนกลายเปนอวยวะ (orgens) เพอท าหนาทประสานสมพนธกบอวยวะอนๆ จนกลายเปนระบบการท างาน (systems) เพอการด ารงอยของสงมชวตนนๆ

แมวาในรางกายของสตวเลยงลกดวยนมจะมเซลลชนดตางๆ อยมากกวา 100 ชนด แตเนอเยอพนฐาน (basic tissues) ของรางกายสงมชวตสามารถจดแบงออกเปนกลมใหญๆ ได 4 ชนด คอ

1. เนอเยอบผว (Epithelium Tissue) 2. เนอเยอเกยวพน (Connective Tissue) ซงรวมทงกระดกออน กระดกและเลอด 3. เนอเยอกลามเนอ (Muscular Tissue) 4. เนอเยอประสาท (Nervous Tissue)

1.โครงสรางของเนอเยอบผว (Structure of the Epithelial tissue)

โครงสรางของเนอเยอบผว (Structure of the Epithelial tissue) เนอเยอบผวประกอบดวยกลมเซลลจ านวนมากทเรยงตวชดตดกน เปนแถวเพยงชนเดยวหรออาจจะซอนกนหลายชน พนผวทางดานบนของเซลลมกอยเปนอสระไมยดตดกบอะไร สวนดานขางเซลลเหลานนจะยดตดกนดวยโครงสรางทเรยกวา Junctional complex ท าใหระหวางเซลล (intercellular space) มชองวางเหลออยนอย เนอเยอบผว จะดาดอยทวพนผวของอวยวะตางๆของรางกาย รวมทงชอง (cavities) และทอ (tubes) ตางๆ และถกค าจนดวย basement membrane (basal lamina) ซงเปนชนทมลกษณะคลายวนและมเสนใยรางแห ท าหนาทในการยดเนอเยอบผวไวกบเนอเยอเกยวพนทอยดานลาง เนอเยอบผวจะไมมหลอดเลอดมาหลอเลยง สารอาหารตางๆทไดจงมาจากการแพรของหลอดเลอดฝอยทอยในชนเนอเยอเกยวพนทางดานลาง หนาทของเนอเยอบผว (Function of the Epithelial tissue)

1. Protection คอ ปองกนสงแปลกปลอมตาง ๆ ไมใหเขาไปสวนลกของเนอเยอ และปองกนอวยวะตางๆ ไมใหเกดการฉกขาดจากการเสยดส เชน ผวหนง เยอบหลอดเลอด เปนตน)

2. Absorption คอ ความสามารถในการดดซมสารตางๆ เชน เยอบผวในล าไส ปอดและไต 3. Lubication ความสามารถในการสรางสารหลอลนหรอสารเมอก เพอลดการเสยดสของอวยวะ

ตางๆ เชน สารเมอกทสรางขนโดยเซลลเยอบผวของทางเดนอาหาร 4. Secretion คอ ความสามารถในการสรางและคดหลงสารตางๆเชน ฮอรโมน เอนไซม 5. Excretion คอ ความสามารถในการแยกและขบเอาของเสยทง เชน เหงอ ปสสาวะ 6. Sensation คอ ความสามารถในการรบความรสก เชน เซลลรบรส และเซลลรบกลน 7. Reproduction คอ ความสามารถในการสรางหรอเปลยนแปลงไปเปนเซลลสบพนธ เชน เซลลเยอ

บผวในรงไขและ seminiferous tubule ของอณฑะ

2

การแบงประเภทของเนอเยอบผว (Classification of the Epithelial tissue)

เนอเยอบผว แบงออกไดเปน 2 ประเภท ใหญๆคอ 1. Covering and lining epithelium ประกอบดวยเซลลทเรยงตวซอนกนเปนชนๆ คลมอยตามสวน

ตางๆของรางกายทงภายในและภายนอก เชน ดาดอยบนผวหนงของรางกายอวยวะทเปนทอ เชน หลอดเลอด หลอดอาหาร หลอดลม ฯลฯ หรอดาดอยภายในชองตางๆ เชน ชองอก ชองทอง ฯลฯ เนอเยอบผวพวกนจะไมมหลอดเลอดมาหลอเลยง

2. Glandular epithelium ประกอบดวยเซลลทรวมตวกนเพอท าหนาทพเศษ พบบรเวณสวนลกในเนอเยอตางๆ มกท าหนาทในการสรางและคดหลงสาร (secretion) เชน ฮอรโมน (hormone), ไขมน (lipid) ฯลฯ 1. Covering and lining epithelium

การจ าแนกชนด (Classification of Covering and lining epithelial) อาศยหลก 3 ประการ คอ 3 ลกษณะการเปลยนแปลงพเศษของเซลลชนบนสด (free surface) เชน ม cilia หรอม keratin เปนตน

1. แบงตามจ านวนชนของเซลลทมาเรยงประกอบกนเปนเนอเยอบผว 1.1 Simple type หมายถง การเรยงตวของเซลลเพยงชนเดยว 1.2 Stratified type หมายถงการเรยงตวของเซลลมากกวา 2 ชนขนไป

2. แบงตามรปรางและลกษณะของเซลล คอ 2.1 Squamous รปรางของเซลลจะเปนสเหลยมแบนบาง คลายขนมเปยกปน มนวเคลยส

รปไขอยตรงกลาง 2.2 Cuboidal รปรางของเซลลจะมลกษณะเปนสเหลยมลกบาศก มนวเคลยสอยตรงกลาง 2.3 Columnar รปรางของเซลลจะมลกษณะเปนสเหลยมทรงสง นวเคลยสมกจะอยคอนมา

ทางดานฐานของเซลล 2.4 Transitional รปรางของเซลลไมแนนอนสามารถเปลยนแปลงรปรางได

3 Pseudostratified type หมายถงการเรยงตวของเซลลเพยงชนเดยว แตเซลลมลกษณะสงต าไมเทากน จงท าใหมองเหนเปนหลายชน

ลกษณะและโครงสรางของเนอเยอบผวแบบ Covering and lining epithelium 1. Simple epithelium ประกอบดวยเซลลทจดเรยงตวเพยงชนเดยวบน basement membrane

แบงออกไดเปน 1.1 Simple squamous epithelium ประกอบดวยเซลลแบนๆ คลายเกลดปลา เรยงตว

เพยงชนเดยว มนวเคลยสเปนรปไขอยตรงกลางเซลล พบดาดอยในผนงถงลมปอด ผนงเสนเลอดเยอบชองปอด ชองหวใจ และชองทอง เปนตน

1.2 Simple cuboidal epithelium ประกอบดวยเซลลลกษณะเปนสเหลยม ลกบาศกเรยง ตวชนเดยว มนวเคลยสกลมอยตรงกลางเซลล ท าหนาทเกยวกบการคดหลง (secretion) การขบถาย (excretion) และการดดซม (absorption) พบไดตามทอตางๆ เชน ททอไต ทอรงไข ทอของตอมน าลายและตบออน เปนตน

1.3 Simple columnar epithelium ประกอบดวยเซลลสเหลยมทรงสง เรยงตวเปนชน เดยว นวเคลยสมลกษณะเปนรปร อยคอนมาทางดานฐานของเซลล ท าหนาทเกยวกบการดดซมอาหาร จงมกพบ cilia หรอ microvilli ทเนอผวของเซลลนเสมอ ซงพบดาดอยบรเวณทอทางเดนอาหาร เปนสวนใหญ

3

1.4 Pseudostratified ciliated columnar epithelium จดเปน simple epithelium ชนดหนงแตประกอบไปดวยเซลลทมขนาดสงไมเทากน ท าใหนวเคลยสเรยงตวกนหลายระดบ คลายชนด stratified แตเซลลทงหมดตงอยบน basement membrane เดยวกน และม cilia อยบรเวณดานบนของเซลล พบไดตามทางเดนหายใจและทอในระบบสบพนธ เพศชาย

2. Stratified epithelium ประกอบดวยเซลลเรยงตวกน 2 - 3 ชนขนไป มกมหนาทเกยวกบการปองกนเปนสวนใหญ โดยเฉพาะบรเวณทมการเสยดสทงจากภายนอกและภายในรางกาย การแยกชนดของ stratified epithelium นนดจากรปรางของเซลลทอยชนบนๆเทานน ทงนเพราะเซลลทอยใกล basement membrane ทงหมดมกมรปรางเปนสเหลยมลกบาศก แทบทงสน stratified epithelium แบงออกเปน

2.1.1 Stratified squamous non-keratinizing epithelium เปนเนอเยอบผวชนดชน (moist type) มกดาดบรเวณทมการเสยดสมากๆในรางกาย ไดแก ชองปาก หลอดคอ (pharynx) หลอดอาหาร (esophagus) ชองคลอด (vagina) เปนตน

2.1.2 Stratified squamous keratinizing epithelium เปนเนอเยอ บผวชนดแหง (dry type) เซลลชนดนจะมการสรางสารทเรยกวา keratin ซงเปนโปรตนชนดหนงออกมาปกคลมผวชนบน เพอปองกนการเสยดสและการละเหยของน าจากรางกาย พบได บรเวณผวหนงชนหนงก าพรา (epidermis)

2.2 Stratified cuboidal epithelium ประกอบดวยเซลล 2 - 3 ชน โดยชนบนสดเปนสเหลยมทรงลกบาศก พบเฉพาะทอขนาดใหญของตอมตางๆ เชน ตอมน าลาย (salivary gland) ตบออน (pancreases) และตอมเหงอ (sweat gland) เปนตน

2.3 Stratified columnar epithelium ประกอบดวยเซลลหลายชน ชนบนสดเปนรปสเหลยมทรงสง พบไดนอยในรางกายทพบไดคอ บรเวณทอขนาดใหญของตอมบางชนด

2.4 Transitional epithelium จดเปน stratified epithelium ชนดหนง พบไดตามอวยวะในทางเดนปสสาวะ เชน กระเพาะปสสาวะ (bladder) ทอปสสาวะ (urethra) และ ทอไต (ureter) มลกษณะพเศษทสามารถยดหดตวได เชน ขณะทกระเพาะปสสาวะวางจะพบวา เซลลทบกระเพาะปสสาวะมลกษณะเปน cuboidal แตถามปสสาวะอยเตมจะพบวา เซลล มลกษณะเปน squamous 2. Grandular Epithelium

Grandular Epithelium เปนเนอเยอบผวทประกอบดวยกลมเซลล ท าหนาทในการสรางสารคดหลง (secretion) เรยกวา ตอม (gland) ซงแบงออกไดเปน 2 ประเภท คอ

1. ตอมมทอ (exocrine gland) เปนตอมทมทอน าสารคดหลงออกสภายนอก 2. ตอมไมมทอ หรอ ตอมไรทอ (endocrine gland) น าสงคดหลงทเรยกวา ฮอรโมน (hormone)

ออกสภายนอก โดยการซมหรอไหลผานเขาเสนเลอด ตอมมทอ (exocrine gland) ลกษณะของตอมมทอ จะเปนเนอเยอบผวทมการเวาตวลงไป และเจรญกลายไปเปนตอม การแยก

ประเภทของตอมมทอนจะอาศย 1. ลกษณะของทอ (duct) ทน าสงทคดหลงออกมา

1.1 Simple gland คอ เปนตอมทมทอเปดสภายนอกเพยงทอเดยว 1.2 Compound gland คอ เปนตอมทมลกษณะคลาย simple gland หลายตอม และสง

สารออกมาตามทอตางๆ หลายๆทอ และมารวมกนเปนทอใหญเปดออกสภายนอกเพยงทอเดยว 2. รปรางของเซลลทสรางสงคดหลง (secretory unit) ทอยปลายสดของทอ

4

2.1 Tubular มรปรางเปนทอ 2.2 Alveolar หรอ acinar เปนรปลกษณะคลายถงลมปอดหรอพวงองน 2.3 Tubulo-acinar คอ มทง 2 ลกษณะผสมกน

จากการแบงลกษณะของตอมมทอออกเปน 2 อยางคอสวนทเปนทอ และสวนของเซลลทท าหนาทสรางสารคดหลง จงอาจแยกชนดของตอมมทอไดดงน

1. Simple gland แบงออกไดเปน 1.1 Simple tubular gland เปนตอมทมทอเปดออกภายนอกเพยงทอเดยว และมหนวยคด

หลง (secretory unit) มลกษณะเปนทอ ซงแบงยอยตามลกษณะ secretory unit ไดแก 1.1.1 simple straight tubular gland ม secretory unit ทมลกษณะตรง เชน

crypt of Lieberkuhn ในทางเดนอาหาร 1.1.2 simple coiled tubular gland ม secretory unit ทมลกษณะเปนทอขดไป

มา เชน ตอมเหงอ (sweat gland) 1.1.3 simple branch tubular gland ม secretory unit ทมลกษณะเปนทอแตก

แขนง เชน gastric gland ในกระเพาะอาหาร 1.2 Simple alveolar (acinar) gland เปนตอมทมทอเปดออกภายนอกเพยงทอเดยว และ

secretory unit มลกษณะเปนกระเปาะ ไดแก 1.2.1 Simple alveolar (acinar) gland ม secretory unit ทมลกษณะเปน

กระเปาะเพยงอนเดยว 1.2.2 Simple branched alveolar (acinar) gland ม secretory unit ทม

ลกษณะเปนกระเปาะ และแตกแขนงออกเปนหลายๆ กระเปาะ เชน ตอมไขมน (sebaceous gland) 2. Compound gland แบงออกไดเปน

1.1 Compound tubular gland มลกษณะเปนทอหลายทอ ทมาเปดเขาทอรวมอนหนง เชน ตอมทอยในไต

1.2 Compound alveolar (acinar) gland มลกษณะเปนพวงองนหลายพวง ทมาเปด รวมกน เชน ตอมน านม (memmary gland)

1.3 Compound tubolo-alveolar (tubulo-acinar) gland มลกษณะทงแบบเปนทอและ พวงองนอยรวมกน เชน ตอมในตบออน ตอมน าลาย (seccretory gland) ถาแบงตอมมทอตามลกษณะของสงทคดหลงออกมา แบงออกเปน 3 ชนด

1. Mucous gland หมายถงตอมทมเซลลทสราง และคดหลงสารทมลกษณะเหนยวเปน เมอกออกมา

2. Serous gland หมายถงตอมทมเซลลทสราง สารลกษณะเปนน าใส มกเปนพวกเอนไซม (enzyme)

3. Mixed muco-serous gland (Seromucous gland) หมายถงตอมทมเซลลทสรางทง สารทมลกษณะเหนยวเปนเมอก และเปนน าใสออกมาปะปนกน

นอกจากนยงมการแบงตอมมทอ ตามลกษณะของการสงออกของสารทสรางขน โดยแบงออกเปน 1. Holocrine gland เปนตอมทสรางและเกบสารทสรางเอาไวในซยโตพลาสซม เมอตองการคดหลง

สารทสรางขน เซลลจงตองมการสลายตวหรอหลดออกมาทงเซลล ดงนนตอมชนดนจงมการแบงตวทรวดเรวเพอทดแทนเซลลทสลายตวหรอหลดออกไป เชน ตอมไขมน (sebaceous gland)

5

2. Apocrine gland เปนตอมทสรางและเกบสงทจะคดหลงเอาไวในซยโตพลาสซม และรวมกนอยบรเวณผวดานบนของเซลล (apical surface) ดงนนเวลาคดหลงสารทสรางขน จงม cytoplasm บางสวนของเซลลหลดออกมาดวย เชน ตอมน านม (mammary gland)

3. Merocrine gland เปนตอมทสรางและคดหลงเฉพาะสารทสรางขน โดยวธ exocytosis เชน ตอมน าลาย (salivary gland)

ตอมไรทอ (endocrine gland) ตอมไรทอ เปนเซลลของเนอเยอบผวทเวาตวลงไปฝงอยในเนอเยอเกยวพน จนกระทงสวนทเปนทอ

หายไป และมเนอเยอเกยวพนมาหอหมเรยกวา capsule สารทตอมไรทอสราง จะถกสงไปสวนตางๆของรางกายโดยการแพร (diffusion) ผานเขาไปในระบบไหลเวยนเลอด เรยกวา ฮอรโมน (hormone) ซงจะไปควบคมการท างานของเซลลหรอเนอเยอตางๆทอยไกลออกไปจากตอม ลกษณะของตอมมกแบงออกเปน พ (lobe) ลอมรอบดวยเสนเลอดขนาดเลกมากมาย นอกจากน ยงมตอมไรทอทมลกษณะการเรยงตวของเซลลเปนทอวงกลม ซงเรยกวา follicles และมชองวางอยภายใน เรยกวา follicular lumen ไวส าหรบเกบสงทตอมสรางขน เรยกตอมชนดนวา follicular endocrine gland ไดแก ตอมธยรอยด (thyroid gland)

2. เนอเยอบผว (Epithelial tissue)

เนอเยอบผว (Epithelial tissue) เปนเนอเยอทปกคลมผวนอกรางกายหรอผวทออวยวะภายใน มหนาทรบความรสก เชน ทผวหนง เกยวกบการดดซม เชน เยอบผวทางเดนอาหาร การสรางสาร และการหลงสาร เชน ทตอมน าลายและตอมเหงอ เปนตน

เซลลเยอบผวมลกษณะแตกตางกน 3 แบบ คอ รปรางแบนบาง (squamous) รปลกบาศก (cubic) ลกษณะเปนแทงหรอรปทรงสง (column) กลมเซลลเหลานจะจดเรยงตวกนบนฐาน (basement) ชนเดยว (simple epithelium) หรอหลาย

ชน (stratified epithelium) และอาจพบลกษณะการจดเรยงตวของเซลลหลายชนเทยม (pseudo stratified epithelium) คอ เซลลเรยงตวชนเดยวอยบนฐาน แตมองเหนเหมอนเปนหลายชน เนองจากเซลลมความสงแตกตางกน เชน เยอบผวทหลอดลม และอาจพบเยอบผว แบบหลายชนยดหยน (transitional epithelium) ซงเปนเยอบผวทจดเรยงตวหลายชน แตเนองจากเซลลมรปรางไมแนนอน ขนอยกบการยดหดตวของอวยวะ พบทผนงดานในของกระเพาะปสสาวะ โดยเมอกระเพาะปสสาวะวาง จะอยในสภาพหดตว เซลลมรปรางเหลยมลกบาศกและซอนกนหลายชน เมอกระเพาะปสสาวะเตม จะอยในสภาพขยายตว เซลลมรปรางแบนบางและเรยงตวนอยชน นอกจากน อาจพบ ขนเซลล (cilia) เซลลตอมหลงสารตางๆ ทเซลลเยอบผวดวย เชน เยอบผวภายในกลองเสยงบางสวน และผวดานบนของเพดานออน (soft plate) ทางดานชองจมก เปนตน

เยอบผวเจรญเปลยนแปลงมาจากเนอเยอชนนอก(ectoderm) ชนกลาง (mesoderm) หรอชนใน (endoderm) กไดทงสน ถาเปนมาจากเนอเยอชนนอกมกจะปกคลมรางกาย เชน ผวหนง ถามาจากเนอเยอชนใน มกจะบภายในของอวยวะ ทเจรญเปลยนแปลงมาจากเนอเยอชนใน เชน เยอบทางเดนอาหาร ถามาจากเนอเยอชนกลาง กมกจะหอหม หรอบอวยวะทมาจากเนอเยอชนกลาง เชน หอหมหรอบอวยวะขบถายและสบพนธ

6

3. รปรางลกษณะของเซลล 1. สความส (Squamous) เซลลมรปรางแบน ถาเซลลเรยงตวชนเดยวเรยกวา ซมเปล สความส

(Simple squamous) พบทถงลมในปอด เซลลบผวหลอดเลอด ท าหนาทเปนตวกลางในการแพรผานของสาร นอกจากนนยงพบเซลลแบบสความสนในไต และชองวางสวนใหญในล าตว เซลลเหลานไมคอยมกระบวนการเมตาบอลซมมากนก ท าหนาทเกยวของกบการแพรของน า สารละลาย และสารอนๆ

2. ควบอยดล (Cuboidal) เซลลมลกษณะเหลยมคลายลกบาศก ความสงเทาๆ กบความกวาง นวเคลยสมกอยบรเวณกลางเซลล

3. คอลมนาร (Columnar) เซลลมความสงมากกวาความกวาง เซลลทเรยงตวชนเดยวเรยกวา ซมเปล คอลมนาร (Simple columnar) นวเคลยสมกอยใกลกบฐานเซลล พบบผวทล าไสเลก และพบเซลลทท าหนาทเปนตอมหลงสารเรยกวา เซลลกอบเลท (Goblet cell) อยกระจายทวไปในชนของเนอเยอนเพอท าหนาทหลงเมอก ดานบนของเซลลอาจพบสวนทยนออกมาคลายเสนขนขนาดเลกเรยกวา ไมโครวลไล (Microvilli) ท าหนาทชวยเพมพนทการดดซม

4. เนอเยอบผวชนดแปรเปลยน (Transitional) เปนเซลลเนอเยอบผวลกษณะพเศษพบบในอวยวะทสามารถยดหดได เชน ยโรทเลยม (Urothelium) ทบอยในกระเพาะปสสาวะและทอปสสาวะของสตวเลยงลกดวยนม เซลลดงกลาวสามารถเลอนไถลซงกนและกนไดขนกบวาอวยวะนนก าลงยดหรอหด ถามการยดจะท าใหเหนเนอเยอผวบรเวณนนบางลง ในทางกลบกนถาเกดการหดจะเหนเนอเยอนหนาขน

4. จ านวนชนของเซลล

1. เดยว หรอ ซมเปล (Simple) ประกอบดวยเซลลเรยงตวชนเดยว 2. เปนชนๆ หรอ สแตรทฟายด (Stratified) ประกอบดวยเซลลเรยงตวหลายชน มเซลลชนลางสดชน

เดยวทตดอยกบเบซล ลามนา (basal lamina) การจ าแนกประเภทใหอาศยสงเกตรปรางลกษณะเซลลทอยดานบน เนอเยอนสามารถทนตอแรงดงหรอกดไดมากกวา

3. เปนชนๆ เทยม หรอ ซโดสแตรทฟายด และซเลย (Pseudostratified with cilia) มกเปน ซโดสแตรทฟายด คอลมนาร (pseudostratified columnar epithelium) ลกษณะเซลลเรยงตวเปนชนเดยว แตต าแหนงของนวเคลยสซอนกนจนมองดเหมอนกบวาเซลลมหลายชน การระบชนดเซลลนสามารถสงเกตไดวามซเลย (เซลลทเปนซโดสแตรทฟายดอาจจะมซเลย แตเซลลทเปนสแตรทฟายดจะไมมซเลย) เซลลทมขนจะแขงแรงกวาเซลลปกตประมาณ 10 เทา

5. การเปลยนแปลงของเยอหมเซลลชนบนสด

1. คราตนไนซด (Keratinized) เซลลจะมคราตน (โปรตนโครงเซลล (cytoskeleton)) เซลลเนอเยอบผวทเกดคราตนไนซดพบทผวหนง ปาก และจมก ชวยใหผวหนงเหนยว สาก และท าใหสารแพรผานเขาไมได

2. ซเลยเอต (Ciliated) เยอหมเซลลทดานบนของเซลลจะมสวนยนประกอบดวยไมโครทวบล (microtubule) ทสามารถเคลอนพดโบกเปนจงหวะเพอพดพาเมอกและสารอนๆ ในทอ มกจะพบซเลยไดในระบบหายใจและเซลลบผวทอน าไข (oviduct)

7

6. ตวอยางเซลลเนอเยอบผว

ระบบ เนอเยอ เนอเยอบผว ประเภท ไหวเวยน หลอดเลอด (blood vessels) ซมเปล สความส

(Simple squamous) เนอเยอบโพรง

ยอยอาหาร ทอของตอมน าลายใตขากรรไกร (ducts of submandibular glands)

ซมเปล คอลมนาร (Simple columnar)

-

ยอยอาหาร เหงอก (attached gingiva) ส แ ต ร ท ฟ า ย ด ส ค ว า ม ส ค ร า ต น ไ น ซ ด (Stratified squamous, keratinized)

-

ยอยอาหาร ดานบนของลน (dorsum of tongue) ส แ ต ร ท ฟ า ย ด ส ค ว า ม ส ค ร า ต น ไ น ซ ด (Stratified squamous, keratinized)

-

ยอยอาหาร เพดานแขง (hard palate) ส แ ต ร ท ฟ า ย ด ส ค ว า ม ส ค ร า ต น ไ น ซ ด (Stratified squamous, keratinized)

-

ยอยอาหาร หลอดอาหาร (esophagus) สแตรทฟายด สความส ไมมคราตนไนซด (Stratified squamous, non-keratinised)

-

ยอยอาหาร กระเพาะอาหาร stomach) ซมเปล คอลมนาร ไมมซเลย (Simple columnar, non-ciliated)

-

ยอยอาหาร ล าไสเลก (small intestine) ซมเปล คอลมนาร ไมมซเลย (Simple columnar, non-ciliated)

-

ยอยอาหาร ล าไสใหญ (large intestine) ซมเปล คอลมนาร ไมมซเลย (Simple columnar, non-ciliated)

-

ยอยอาหาร ไสตรง (rectum) สแตรทฟายด สความส ไมมคราตนไนซด (Stratified squamous, non-keratinised)

-

ยอยอาหาร ทวารหนก (anus) ส แ ต ร ท ฟ า ย ด ส ค ว า ม ส ค ร า ต น ไ น ซ ด (Stratified squamous, keratinised)

-

ยอยอาหาร ถงน าด (gallbladder) ซมเปล คอลมนาร ไมมซเลย (Simple columnar, non-ciliated)

-

ตอมไรทอ ฟอลลเคล (ถงนอย) ของตอมไทรอยด (thyroid follicles)

ซมเปล ควบอยดล (Simple cuboidal) -

ประสาท อเพนดมา (ependyma) ซมเปล ควบอยดล (Simple cuboidal) - น าเหลอง ทอน าเหลอง (lymph vessel) ซมเปล สความส (Simple squamous) เนอเยอบโพรง ปกคลมรางกาย ผวหนง - เซลลชนบนสดทตายแลว

(skin - dead superficial layer) ส แ ต ร ท ฟ า ย ด ส ค ว า ม ส ค ร า ต น ไ น ซ ด (Stratified squamous, keratinised)

-

ปกคลมรางกาย ทอตอมเหงอ (sweat gland ducts) สแตรทฟายด ควบอยดล (Stratified cuboidal)

-

ปกคลมรางกาย มโซทเลยม (เนอเยอบชองวางในล าตว) (mesothelium of body cavities)

ซมเปล สความส (Simple squamous) -

8

ตวอยางเซลลเนอเยอบผว (ตอ)

ระบบ เนอเยอ เนอเยอบผว ประเภท สบพนธเพศหญง รงไข (ovaries) ซมเปล ควบอยดล (Simple cuboidal) เ น อ เ ย อ บ ผ ว ใ น

ระบบสบพนธ (เพศหญง)

สบพนธเพศหญง ทอน าไข (Fallopian tubes]) ซมเปล คอลมนาร ซเลยเอต (Simple columnar, ciliated)

-

สบพนธเพศหญง มดลก (uterus) ซมเปล คอลมนาร ซเลยเอต (Simple columnar, ciliated)

-

สบพนธเพศหญง เยอบมดลก (endometrium) ซมเปล คอลมนาร (Simple columnar) - สบพนธเพศหญง คอมดลก (ดานใน)

(cervix (endocervix)) ซมเปล คอลมนาร (Simple columnar) -

สบพนธเพศหญง คอมดลก (ดานนอก) (cervix (ectocervix))

สแตรทฟายด สความส ไมมค ราตนไนซด (Stratified squamous, non-keratinised)

-

สบพนธเพศหญง ชองคลอด (vagina) สแตรทฟายด สความส ไมมค ราตนไนซด (Stratified squamous, non-keratinised)

-

สบพนธเพศหญง แคมใหญ (labia majora) สแตรทฟายด สความส คราตนไนซด (Stratified squamous, keratinised)

-

สบพนธเพศชาย ทวบไล เรกไท (tubuli recti) ซมเปล ควบอยดล (Simple cuboidal) เ น อ เ ย อ บ ผ ว ใ นระบบสบพนธ (เพศชาย)

สบพนธเพศชาย เรเต เทสทส (rete testis) ซมเปล ควบอยดล (Simple cuboidal) - สบพนธเพศชาย ดกทวไล เอฟเฟอเรนทส

(ductuli efferentes) ซโดสแตรทฟายด คอลมนาร (Pseudostratified columnar)

-

สบพนธเพศชาย เอพดไดมส (epididymis) ซโดสแตรทฟายด คอลมนาร และสเตอรโอซเลย (Pseudostratified columnar, with stereocilia)

-

สบพนธเพศชาย หลอดน าอสจ (vas deferens) ซโดสแตรทฟายด คอลมนาร (Pseudostratified columnar)

-

สบพนธเพศชาย ทอฉดอสจ (ejaculatory duct) ซมเปล คอลมนาร (Simple columnar) - สบพนธเพศชาย (ตอม)

ตอมคาวเปอร หรอ ตอมบลโบยรทรล (Cowper's or bulbourethral glands)

ซมเปล คอลมนาร (Simple columnar) -

สบพนธเพศชาย (ตอม)

ถงน าอสจ (seminal vesicle) ซโดสแตรทฟายด คอลมนาร (Pseudostratified columnar)

-

9

ตวอยางเซลลเนอเยอบผว (ตอ)

ระบบ เนอเยอ เนอเยอบผว ประเภท ทางเดนหายใจ คอหอยสวนปาก (oropharynx) สแตรทฟายด สความส ไมมค ราตนไนซด

(Stratified squamous, non-keratinised) -

ทางเดนหายใจ กลองเสยง (larynx) ซ โ ด สแตรท ฟ ายด คอล มน า ร ซ เ ล ย เ อต (Pseudostratified columnar, ciliated)

เ น อ เ ย อ บ ผ ว ใ นร ะ บ บ ท า ง เ ด นหายใจ

ทางเดนหายใจ ทอลม (trachea) ซ โ ด สแตรท ฟ ายด คอล มน า ร ซ เ ล ย เ อต (Pseudostratified columnar, ciliated)

เ น อ เ ย อ บ ผ ว ใ นร ะ บ บ ท า ง เ ด นหายใจ

ทางเดนหายใจ หลอดลมฝอย (respiratory bronchioles)

ซมเปล ควบอยดล (Simple cuboidal) -

รบสมผส กระจกตา (cornea) สแตรทฟายด สความส ไมมค ราตนไนซด (Stratified squamous, non-keratinised)

เน อ เย อบ ผ ว ส วนกระจกตา

รบสมผส จมก (nose) ซโดสแตรทฟายด คอลมนาร (Pseudostratified columnar)

olfactory epithelium

ขบถาย ไต – ทอไตสวนตน(proximal convoluted tubule)

ซมเปล คอลมนาร ซเลยเอต (Simple columnar, ciliated)

-

ขบถาย ไต - ทอสวนบางทไหลขนของหวงเฮนเล (ascending thin limb)

ซมเปล สความส (Simple squamous) -

ขบถาย ไต - ทอไตสวนปลาย (distal convoluted tubule)

ซมเปล คอลมนาร ไมมซเลย (Simple columnar, non-ciliated)

-

ขบถาย ไต - ทอรวม (collecting duct) ซมเปล ควบอยดล (Simple cuboidal) - ขบถาย กรวยไต (renal pelvis) เนอเยอบผวชนดแปรเปลยน (Transitional) ยโรทเลยม

(urothelium) ขบถาย ทอไต (ureter) เนอเยอบผวชนดแปรเปลยน (Transitional) ยโรทเลยม

(urothelium) ขบถาย กระเพาะปสสาวะ

(urinary bladder) เนอเยอบผวชนดแปรเปลยน (Transitional) ยโรทเลยม

(urothelium) ขบถาย ทอปสสาวะทผานตอมลกหมาก

(prostatic urethra) เนอเยอบผวชนดแปรเปลยน (Transitional) ยโรทเลยม

(urothelium) ขบถาย ทอปสสาวะหลงตอมลกหมาก

(membranous urethra) ซ โ ดสแตรท ฟายด คอล มน าร ไ ม ม ซ เ ล ย (Pseudostratified columnar, non-ciliated)

-

ขบถาย ท อป ส ส า ว ะท ผ า นอ งคช า ต (penile urethra)

ซ โ ดสแตรท ฟายด คอล มน าร ไ ม ม ซ เ ล ย (Pseudostratified columnar, non-ciliated)

-

10

7. บรเวณเชอมตดกนของเซลล (Cell junction) บรเวณเชอมตดกนของเซลล (Cell Junction) เปนโครงสรางภายในเนอเยอของสงมชวตหลายเซลล

มกพบมากในบรเวณเนอเยอบผว ประกอบดวยโปรตนทซบซอนและชวยในการยดตดกนระหวางเซลลทอยใกลเคยงกน ระหวางเซลลและเมตรกซภายนอกเซลล (extracellular matrix) หรอเปนโครงสรางขวางกนระหวางเซลลทางดานขาง (paracellular barrier) และควบคมการขนสงระหวางเซลลทางดานขาง 8. เนอเยอบผวทคดหลงสาร

ดงทกลาวไวขางตน การหลงสารเปนหนาทหลกอนหนงของเซลลเนอเยอบผว ตอมเกดจากการหว าของเซลลเนอเยอบผวและตอมาไดเจรญเตบโตภายใตเนอเยอเกยวพน ตอมแบงไดออกเปน 2 ประเภทหลกคอ ตอมไรทอ (endocrine glands) และ ตอมมทอ (exocrine glands) ตอมไรทอเปนตอมทหลงสารออกมายงผวโดยตรงโดยไมผานทอ ตอมทเปนตอมไรทอจดอยในระบบตอมไรทอ 9. วทยาเอมบรโอ (Embryology)

เนอเยอบผวเจรญมาจากชนเนอเยอในตวออน (embryological germ layers) ทง 3 ชนด คอ 1. จากเอกโทเดรม เชน หนงก าพรา 2. จากเอนโดเดรม เชน เซลลบทางเดนอาหาร 3. จากเมโซเดรม เชน เซลลบชองวางในล าตว

11

รปท 1 ภาพเนอเยอบผวผนงหลอดเลอดแบบแบนบาง

รปท 2 เนอเยอบผวรปลกบาศกเรยงตวชนเดยว

12

รปท 3 ภาพเนอเยอบผวแบบแบนบางเรยงตวหลายชน

รปท 4 ภาพเนอเยอบผวรปทรงสงเรยงตวหลายชนแบบเทยมและมขนเซลล

13

รปท 5 ภาพเนอเยอบผวเรยงตวหลายชนแบบยดหยน

รปภาพท 6 ภาพเนอเยอบผวแบบทรงสงเรยงตวชนเดยวบางเซลลพฒนาเปนตอมหลงสารเมอก

14

อางอง

พมพรรณ รตนโกมล กายวภาคศาสตร - สรรวทยา. กรงเทพมหานคร:พศษฐการพมพ , 2538. ภาควชากายวภาคศาสตร คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน. เอกสารประกอบการสอน เรอง เนอเยอ. เนอเยอบผว. (ออนไลน). https://th.wikipedia.org/wiki/. สบคนเมอวนท 21 สงหาคม 2559 เนอเยอบผว (Epithelial tissue). (ออนไลน). http://thaimisc.pukpik.com/freewebboard/php/vreply.php?user=bmw24toyou&topic=29. สบคนเมอวนท 21 สงหาคม 2559