ความหลากหลายของไลเคนในเขตบริการและเขตนันทนาการ...

รายงานผลการวจยอทยานแหงชาต ปท 13 ฉบบท 20

ศนยวจยและพฒนานวตกรรมอทยานแหงชาต จงหวดเชยงใหม สวนวจยและพฒนานวตกรรมอทยานแหงชาต

ส านกอทยานแหงชาตกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช

พ.ศ. 2559

ความหลากหลายของไลเคนในเขตบรการและเขตนนทนาการ อทยานแหงชาตดอยอนทนนท จงหวดเชยงใหม

ความหลากหลายของไลเคนในเขตบรการและเขตนนทนาการ อทยานแหงชาต ดอยอนทนนท จงหวดเชยงใหม ศนยวจยและพฒนานวตกรรมอทยานแหงชาต จงหวดเชยงใหม สวนวจยและพฒนานวตกรรมอทยานแหงชาต ส านกอทยานแหงชาต กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช ทปรกษา 1. ดร. ทรงธรรม สขสวาง ผอ านวยการส านกอทยานแหงชาต 2. สมหวง เรองนวตศย ผอ านวยการส านกบรหารพนทอนรกษท 16 (เชยงใหม) 3. ดร. ประเสรฐ สอนสถาภรกล ผอ านวยการส านกงานมรดกโลกทางธรรมชาต 4. ดร. กนตนนท ผวสอาด ผอ านวยการสวนวจยและพฒนานวตกรรมอทยานแหงชาต 5. พรเทพ เจรญสบสกล หวหนาอทยานแหงชาตดอยอนทนนท จงหวดเชยงใหม หวหนาคณะท างาน กนย จ านงคภกด นกวชาการปาไมช านาญการ หวหนาศนยวจยและพฒนา

นวตกรรมอทยานแหงชาต จงหวดเชยงใหม คณะท างาน กษมล บวแกว ณฐวฒ อดมศรพงษ อดศกด ไชยจนดา วฒพนธ ขนค า

พ.ศ. 2559

บทคดยอ

การศกษาความหลากหลายของไลเคนในเขตบรการและเขตนนทนาการ อทยานแหงชาตดอยอนทนนท มวตถประสงคเพอรวบรวมและจดท าฐานขอมลของไลเคน รวมทงถายทอดองคความรเกยวกบไลเคนผานเสนทางศกษาธรรมชาต เนองจากแตละปมนกทองเทยวจ านวนมากเขามาในเสนทางศกษาธรรมชาต โดยก าหนดจดส ารวจในเขตบรการ 2 แหง คอ ทท าการอทยานแหงชาตดอยอนทนนท และลานกางเตนทดงสน และเขตนนทนาการ 9 แหง คอ เสนทางเดนศกษาธรรมชาต กวแมปาน เสนทางเดนศกษาธรรมชาตอางกา เสนทางเดนปาผาดอกเสยว น าตกแมปาน น าตกหวยทรายเหลอง น าตกวชรธาร น าตกแมกลาง น าตกแมยะ และบรเวณยอดดอยอนทนนท ผลการศกษาพบวาสามารถเกบตวอยางไลเคนในเขตพนทศกษา ในชวงเดอนมนาคมถงเดอนพฤษภาคม ไดทงหมด 156 ตวอยาง สามารถแบงไลเคนออกเปน 4 ประเภท ตามลกษณะของโครงสราง ไดแก ครสโตส (Crustose) 83 ตวอยาง โฟลโอส (Foliose) 62 ตวอยาง แบงเปนไลเคนทเกดจากสาหรายสเขยว 55 ตวอยาง และสาหรายสเขยวแกมน าเงน 7 ตวอยาง ฟรตโคส (Fruticose) 7 ตวอยาง และสแควมโลส (Squamulose) 4 ตวอยาง สามารถจ าแนกไดทงสน 21 วงศ 39 สกล วงศทพบมากทสด ไดแก วงศ Graphidaceae, Parmeliaceae และ Physciaceae โดยมตวอยางจ านวน 36 ตวอยาง 34 ตวอยาง และ 23 ตวอยาง ตามล าดบ จากการศกษาพบวาจ านวนไลเคนทพบมากทสดเปนกลมครสโตส (Crustose) ซงไลเคนสกลนมความสามารถในการด ารงชวต และปรบตวเขากบสภาพแวดลอมตางๆไดเปนอยางด อยางไรกตาม ยงมปจจยอนๆทสงผลตอการเจรญเตบโตของไลเคนไมวาจะเปนสภาพภมอากาศ สภาพปา หรอสงแวดลอมทมผลตอความหลากหลายของไลเคน ค ำส ำคญ : ไลเคน, อทยานแหงชาตดอยอนทนนท, เขตบรการ, เขตนนทนาการ

(1)

สารบญ

หนา สารบญ (1) สารบญตาราง (2) สารบญภาพ (3) ค าน า 1 วตถประสงค 2 การตรวจเอกสาร 3 อปกรณและวธการ 25 ผลและวจารณ 29 ผลการศกษา 29 วจารยผลการศกษา 45 สรปและขอเสนอแนะ 47 เอกสารและสงอางอง 48 ภาคผนวก ตวอยางไลเคนในเขตบรการและเขตนนทนาการ อทยานแหงชาต ดอยอนทนนท

51 52

สารบญตาราง

ตารางท 4.1 ไลเคนทเกบตวอยางไดในแตละพนท โดยจ าแนกตามลกษณะการเจรญเตบโต

บรเวณเขตบรการและเขตนนทนาการอทยานแหงชาตดอยอนทนนท จงหวดเชยงใหม

29

4.2 เคนทส ารวจพบบรเวณเขตบรการและเขตนนทนาการอทยานแหงชาตดอยอนทนนท จงหวดเชยงใหม

30

4.3 ลกษณะทางสญฐานวทยาของไลเคนภายใตกลองจลทรรศน 32

(2)

สารบญภาพ

ภาพท หนา 2.1 แสดงภาพตดขวางทลลสไลเคน 4 2.2 ไลเคนแบบครสโตส 5 2.3 แสดงภาพตดขวางทลลสไลเคนแบบครสโตส 5 2.4 ไลเคนแบบโฟลโอส 6 2.5 แสดงภาพตดขวางทลลสไลเคนแบบโฟลโอส 6 2.6 ไลเคนแบบฟรตโคส 7 2.7 แสดงภาพตดขวางทลลสไลเคนแบบฟรตโคส 7 2.8 ไลเคนแบบสแควมโลส 8 2.9 (ก) ลกษณะผลรปถวยมขอบ

(ข) ผลนนตมคลายภเขาไฟ 9 9

2.10 รปแบบการเตบโตแบบครสโตส โฟลโอส และฟรทโคส 14 2.11 โครงสรางสบพนธแบบอาศยเพศของไลเคน 14 2.12 โครงสรางสบพนธแบบไมอาศยเพศ 15 2.13 โครงสรางภายในของแทลลส 15 2.14 ลกษณะภายในของโครงสรางสบพนธ 16 2.15 แผนทแสดงขอบเขตอทยานแหงชาตดอยอนทนนท 18 3.1 แสดงต าแหนงการเกบตวอยางไลเคนบรเวณอทยานแหงชาตดอยอนทนนท 26

ความหลากหลายของไลเคนในเขตบรการและเขตนนทนาการ อทยานแหงชาตดอยอนทนนท จงหวดเชยงใหม 1

ศนยวจยและพฒนานวตกรรมอทยานแหงชาต จงหวดเชยงใหม

ค าน า

ไลเคนเปนสงมชวตทเกดจากการอยรวมกนแบบพงพาอาศยระหวางรา (mycobiont) และสงมชวตทสงเคราะหดวยแสงไดหนงหรอมากกวาหนงชนด (photosynthetic symbiont or photobiont) ในโครงสรางเฉพาะทเรยกวา ทลลส (thallus) โดยราท าหนาทชวยปกปองสาหรายจากความแหงแลง สวนสาหรายท าหนาทสงเคราะหแสง สรางอาหาร ซงสงมชวตทสงเคราะหดวยแสง อาจจะเปนสาหรายสเขยวหรอไซยาโนแบคทเรย โดยในไลเคนสวนใหญจะพบสาหรายสเขยว มไลเคนสวนนอยทพบไซยาโนแบคทเรย (วนารกษ และคณะ, 2550) ไลเคนในโลกนมประมาณ 25,000 ชนด ประเทศไทยมรายงานการพบแลว 1,100 ชนด ซงความหลากหลายชนดของไลเคนเกดจากราเปนส าคญ (กณฑรย และกวนนาถ, 2550)

การเจรญของไลเคนนนจะพบไดมากในปาทมความอดมสมบรณ ซงประเทศไทยเปนประเทศทมความสมบรณ และมความหลากหลายของสงมชวตสง โดยเฉพาะความหลากหลายทางชวภาพของสงมชวตนนเกดขนมาจากความอดมสมบรณของปาตามธรรมชาต (เมองแสน, 2556) แตการศกษาความหลากหลายชนดของไลเคนในประเทศไทยยงมอย นอย งานวจยนจงท าการส ารวจความหลากหลายของไลเคนในเขตพนทอทยานแหงชาตดอยอนทนนท ซงพนทดงกลาวนนมปจจย ทเอออ านวยตอการเจรญของไลเคน รวมทงยงเปนพนททไดรบความคมครองและอนรกษไว ในหลายรปแบบ หนงในนนคอการคมครองไวในรปแบบของ "อทยานแหงชาต"

อทยานแหงชาตประกาศจดตงตามพระราชบญญตอทยานแหงชาต พ.ศ. 2504 โดยไดก าหนดไววา อทยานแหงชาต หมายถง พนทธรรมชาต ซงมพนทไมนอยกวา 10 ตารางกโลเมตร โดยจะตองมขนาดใหญเพยงพอ ทจะคงสภาพความเปนธรรมชาตและทรพยากรธรรมชาตทมความส าคญภายใตระบบนเวศทสมบรณเพออนรกษทรพยากรธรรมชาต ความหลากหลายทางชวภาพ ระบบนเวศ และสภาพสงแวดลอมทมอยในพนทใหคงไว เพอเปนแหลงคนควา วจยทางวชาการเกยวกบธรรมชาตและนเวศวทยา และเพอเปนสถานทพกผอนหยอนใจของประชาชน โดยอทยานแหงชาตแตละแหงนนจะมเอกลกษณของพนทไมวาจะเปนทศนยภาพอนงดงาม น าตก ถ า ประเภทปา มแหลงตนน า แหลงดดซบน า และมปรมาณน าทแตกตางกนออกไป

อทยานแหงชาตดอยอนทนนท เปนอทยานแหงชาตทางภาคเหนอ ทมสภาพภมประเทศทมเทอกเขาสลบซบซอนจากธรณสณฐาน ทเปนแนวเชอมตอจากเทอกเขาหมาลย ท าใหมยอดดอยทมความสงทสดเปนอนดบหนงของประเทศไทย สงผลใหมสภาพปาและสงคมพชทหลากหลาย (วสา, 2553) จากความหลากหลายและความสวยงามของอทยานแหงชาตดอยอนทนนทนน สงผลท าใหในป 2559 มจ านวนนกทองเทยวทงชาวไทยและชาวตางชาตมจ านวนมากถง 806,133 คน เขามาทองเทยวในอทยานแหงชาตดอยอนทนนท (กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช, 2559) ซง



ภายในอทยานแหงชาตดอยอนทนนท ยงมความหลากหลายของสงมชวต เชน สตวปา พรรณไม และมสงมชวตชนดตางๆมากมาย โดยเฉพาะไลเคนซงเปนสงมชวตขนาดเลกทส าคญในระบบนเวศ เปนสงมชวตทใชในการบงบอกถงความเปลยนแปลงของสภาพปา เปนตวชวดสภาพอากาศ นอกจากน ไลเคนยงมประโยชนในดานการน ามาท าเครองดมแอลกอฮอล ฟอกยอมผา และใชประเมนอายของหนและโบราณสถาน เปนตน (Brodo et al., 2001)

ดงนนในงานวจยนจงไดสนใจศกษาความหลากหลายของไลเคนในเขตบรการและเขตนนทนาการ อทยานแหงชาตดอยอนทนนท จงหวดเชยงใหม เพอเปนการส ารวจ รวบรวม และจดท าฐานขอมลของไลเคน ซงเปนสงมชวตทคนทวไปยงไมคอยรจก โดยสวนใหญจะพบตามตนไมหรอโขดหน พบมากพอกบปรมาณตนไมหรอพชพรรณไมชนดตางๆ สมควรมการศกษาอยางเปนระบบ และมการจดท าฐานขอมล เพอประโยชนส าหรบการอนรกษและเผยแพรความร ซงขอมลทไดจากการศกษานนจะน ามาถายทอดองคความรในรปแบบสอตางๆ ซงสะดวกตอการศกษาแกนกทองเทยวหรอผทสนใจ โดยจะน าไปเผยแพรผานเสนทางศกษาธรรมชาตหรอบรเวณแหลงทองเทยวในเขตอทยานแหงชาตดอยอนทนนท เพอเปนแหลงคนควา หรอวจยทางวชาการเกยวกบธรรมชาตนเวศวทยา รวมทงยงเปนการพฒนาแหลงทองเทยว หรอแหลงประกอบกจกรรมนนทนาการได ซงสอดคลองตามจดประสงคของอทยานแหงชาตยทธศาสตรท 3 ดานการวจยและพฒนาเพอการจดการอทยานแหงชาต กลยทธท 3.1 การพฒนาระบบขอมลสถานภาพทรพยากรธรรมชาตและความหลากหลายทางชวภาพ

วตถประสงค

1. เพอเปนการส ารวจความหลากหลายของไลเคนในเขตบรการและเขตนนทนาการ อทยานแหงชาตดอยอนทนนท จงหวดเชยงใหม

2. เพอจดท าฐานขอมลของไลเคนในเขตบรการและเขตนนทนาการในพนทอทยานแหงชาตดอยอนทนนท จงหวดเชยงใหม

3. เพอเผยแพรความรเกยวกบไลเคน โดยท าปายสอความหมายผานเสนทางศกษาธรรมชาต



การตรวจเอกสาร

ไลเคน (Lichen)

1.นเวศวทยาของไลเคน

ไลเคน (lichen) เปนสงมชวตทเกดจากการอยรวมกนแบบพงพาอาศยกน (symbiosis) ของรา (fungi) และสาหราย (algae) โดยทวไปไลเคนจะอยในโครงสรางเฉพาะทเรยกวา ทลลส (thallus) โดยราจะท าหนาทปกปองสาหรายจากความแหงแลง และสาหรายจะมหนาทสงเคราะหแสงเพอสรางอาหาร โดยสงมชวตทสงเคราะหดวยแสงจะเปนสาหรายสเขยว (green algae) หรอสาหรายสเขยวแกมน าเงน (blue algae or cyanobacteria) แตโดยสวนใหญไลเคนจะพบในสาหรายสเขยวมากกวา (วนารกษและคณะ, 2550; Gilbert, 2000; Nash III, 1996)

ไลเคนสวนใหญมราเปนโครงสรางหลกของทลลส รวมทงเปนโครงสรางทมลกษณะเฉพาะของราดวย ซงเราเรยกกนทวไปวา “ชนดของไลเคน” แตความหมายทถกตอง คอ ชนดของราทกอใหเกดไลเคนและสาหรายในไลเคนทมชอวทยาศาสตรแยกกน ไลเคนถอวาเปนสงมชวตทอยรวมกนและเออประโยชนตอกนไดเปนอยางด (สรยพร, 2557)

ทลลสของไลเคนเกอบทกชนดมสดสวนของรา (mycobiont) ประมาณ 90 - 93 เปอรเซนต และมสดสวนของสาหราย (photobiont) เพยง 7 - 10 เปอรเซนต เทานน การทไลเคนมสดสวนส าหรบสรางอาหารนอยประกอบกบชวงเวลาในการสรางอาหาร (การสงเคราะหดวยแสง) มจ ากด จงสงผลใหไลเคนเตบโตไดชา อยางไรกตาม ไลเคนบางกลมมสดสวนของ photobiont มากกวา mycobiont เชน สกล Coenogonium (หนวยวจยไลเคน มหาวทยาลยรามค าแหง, 2556)

2. ลกษณะทวไปของไลเคน โครงสรางทลลสของไลเคน จะแบงออกเปน 4 สวนหลก ดงน (หนวยว จยไลเคน

มหาวทยาลยรามค าแหง, 2556) 2.1 Upper cortex layer เปนชนทอยดานบนสดของทลลส ชนนมหนาทส าคญในการ

ปองกนอนตรายจากสงแวดลอมภายนอก โดยเฉพาะความเขมแสงสงและการกดกนของสตวจ าพวกแมลง ไลเคนสวนใหญมชนนแตไลเคนบางชนดอาจไมพบ

2.2 Algae layer เปนชนทอยดานลางของชน upper cortex มหนาทส าคญ คอ สรางอาหารโดยกระบวนการสงเคราะหดวยแสง สาหรายในชนน เรยกวา photobiont (เรยก phycobiont ส าหรบสาหราย และเรยก cyanobiont ส าหรบ cyanobacteria/blue green algae)



ไลเคนสวนใหญประมาณ 85% มสาหรายสเขยว (green algae) เปนองคประกอบ นอกจากน ประมาณ 10 เปอรเซนต เปนไซยาโนแบคทเรยหรอสาหรายสเขยวแกมน าเงน (cyanobateria หรอ blue-green algae) และประมาณ 3-4 เปอรเซนต มทงไซยาโนแบคทเรยและสาหรายสเขยว

2.3 Medulla layer เปนชนของราทอยถดจากชนสาหรายลงมา ราในไลเคน เรยกวา mycobiont สวนใหญเปนราในกลม Ascomycota (98%) ม สวนนอยเปนราในกลม Basidiomycota (0.4%) และกลม Deuteromycota/anamorphic fungi/fungi imperfecti/ imperfect fungi ประมาณ 1.5% (Honegger, 2008) ชนนมหนาทส าคญ คอ กกเกบความชนและสรางสารทจ าเปนตอการเตบโตและการอยรอดของไลเคน

2.4 Lower cortex layer เปนชนทอยลางสดของทลลส มหนาทหลก คอ ยดเกาะกบพนทยดเกาะอาศย (substrate) ไลเคนบางชนดมชนน แตบางชนดไมม โดยเฉพาะไลเคนในกลมครสโตส

ภาพ 2.1 แสดงภาพตดขวางทลลสไลเคน (Gilbert, 2000)

3. ประเภทของไลเคน สามารถแบงไลเคนออกเปน 4 กลม ตามรปแบบการเจรญเตบโต (growth forms)

(ปฏญญา, 2549) ไดแก

คอรเทกซดานบน (Upper cortex)

สาหราย (Algae)

เมดลลา (Medulla)

คอรเทกซดานลา (Lower cortex)

ไรซน (Rhizinae)



3.1 ครสโตส (crustose) เปนไลเคนทมทลลสแนบตดเปนเนอเดยวกนกบวตถทไลเคนเกาะอย มชนคอรเทกซเพยงดานเดยว ไลเคนกลมนไมสามารถลอกทลลสออกไดโดยงาย ยกเวนการท าลาย หรอสกดเอาพนทอาศยออกไปดวย (พบลย, 2548; Budel and Scheidegger, 1996)

ภาพ 2.2 ไลเคนแบบครสโตส

ภาพ 2.3 แสดงภาพตดขวางทลลสไลเคนแบบครสโตส (วนารกษ และคณะ, 2551)

คอรเทกซดานบน (upper cortex)

สาหราย (algae)

เมดลลา (medulla)



3.2 โฟลโอส (foliose) เปนไลเคนทมลกษณะเปนแผนใบ ปลายขอบเปนแผนบาน อาจยกตวขนเหนอวสดหรอราบกบวตถยดเกาะ มการแตกเปนแขนงยอย มชนคอรเทกซทงบนและลางยดเกาะกบพนทอาศยโดยใชเสนใยของรา (hyphae) โดยตรง (พบลย, 2548) หรอมอวยวะยดเกาะพเศษอนๆ เชน ไรซน หรอสวนทคลายราก

ภาพ 2.4 ไลเคนแบบโฟลโอส

ภาพ 2.5 แสดงภาพตดขวางทลลสไลเคนแบบโฟลโอส (วนารกษ และคณะ, 2551)

คอรเทกซดานลาง (lower cortex)

ไรซน (rhizinae)



3.3 ฟรตโคส (fruticose) เปนไลเคนทมลกษณะเปนกอ หรอเสนสายคลายรากฝอยของพช ทลลสอาจจะมลกษณะกลมหรอแบนกได

ภาพ 2.6 ไลเคนแบบฟรตโคส

ภาพ 2.7 แสดงภาพตดขวางทลลสไลเคนแบบฟรตโคส (วนารกษ และคณะ, 2551)

คอรเทกซ (cortex)

สาหราย (Algae)

เมดลลา (medulla)



3.4 สแควมโลส (squamulose) ลกษณะของทลลสจะเปนเกลดปลา มลกษณะบางประการคลายกบครสโตส คอ มชนคอรเทกซดานบนเพยงดานเดยว แตจะมการยกตวขนของขอบจากพนทอาศยเลกนอย (Hawksworth and Rose, 1976)

ภาพ 2.8 ไลเคนแบบสแควมโลส

4. การขยายพนธของไลเคน

ไลเคนมการขยายพนธได 2 แบบ คอ แบบอาศยเพศ (sexual reproduction) และแบบไมอาศยเพศ (asexual reproduction) ดงน

4.1 การขยายพนธแบบอาศยเพศ (sexual reproduction) เกดจากโครงสรางท เรยกวา fruiting body ทภายในมสปอร (spore) บรรจอยมความแตกตางกนขนอยกบชนดไลเคน บางผลมลกษณะคลายถวยหรอจานทยกขนมาเหนอผวของทลลส บางชนดเปนลกษณะภเขาไฟ บางชนดยกตวนนขนเปนแนวยาวคลายรมฝปาก เมอสปอรแกจะถกปลอยออกมาจาก fruiting body และแพรกระจายไปในทศทางตางๆ โดยอาศยพาหะ เชน ลม น า หรอแมลง เมอไปตกในพนทเหมาะสมและเตบโตรวมกบสาหรายทมความจ าเพาะกจะเจรญเปนไลเคนตอไป



(ก) (ข)

ภาพ 2.9 (ก) เปนลกษณะผลรปถวยมขอบ (ข) เปนผลนนตมคลายภเขาไฟ

4.2 การสบพนธแบบไมอาศยเพศ (asexual reproduction) เกดจากโครงสรางทมทงราและสาหรายรวมกน หรอเกดการแตกหกหรอฉกขาดของทลลส และกระจายไปตกอยในบรเวณทเหมาะสมตอการเจรญเตบโตเปนทลลสไลเคนใหม โดยโครงสรางดงกลาว (ปฏญญา, 2549) ไดแก

4.3 ไอซเดย (isidia) มลกษณะรปแทงเลกคลายนวมอ หรอเขมท มชนคอรเทกซหมอย เมอแทงดงกลาวหกหรอหลดกจะตกสพนและมการกระจายไปยงทตางๆ คลายกบสปอร

4.4 ซอรเดย (soredia) เปนลกษณะคลายถวยฟหรอผงแปง ซงเปนการรวมตวกนหลวมๆ ระหวางราและสาหราย ตดอยบรเวณขอบของทลลสและดานบนของทลลส มกมสจางกวาทลลส

5. ปจจยทมผลตอการเจรญเตบโตของไลเคน เนองจากไลเคนมการเจรญเตบโตทคอนขางชา บางกลมมอตราการเจรญเตบโตนอยกวา

0.1 มลลเมตรตอป (Gilbert, 2004) ซงมหลายปจจยทมผลตอการเจรญเตบโต ไดแก 5.1 แสง เปนปจจยทมผลตอกระบวนการสงเคราะหแสงของพช ไลเคนแตละชนดมจดอมตว

ของแสงทแตกตางกน ขนอยกบสภาพแวดลอมทไลเคนอาศยอย เมอไลเคนไดรบความเขมแสงสงเปนเวลานาน คลอโรฟลลจะถกท าลาย อาจสงผลใหไลเคนตายได ในทางตรงกนขามหากความเขม แสงนอยกมผลท าใหอตราการสงเคราะหแสงของไลเคนลดลง (วนวสาข, 2555)

แสงทไลเคนสามารถน าไปใชในกระบวนการสงเคราะหดวยแสง (photosynthesis active radiation ; PAR) มความยาวคลนอยระหวาง 400-700 นาโนเมตร (Nash III, 1996) นอกจาก PAR แลว ยงมความยาวคลนชวงตางๆ ทมผลกระทบตอไลเคน (Hawksworth and Hill, 1984) ไดแก - ความยาวคลนสงกวา 700 นาโนเมตร เชน อนฟาเรด เปนคลนทมอณหภมสง อาจจะท าใหอณหภมโดยรอบสงขน รวมถงอณหภมในทลลสในสภาพแหง อาจสงถง 50 °c หรอมากกวา ซงสงกวาอณหภมภายนอก ดงนน ไลเคนทสามารถสะทอนกลบรงสอนฟาเรดไดจงเปนผลดเฉพาะไลเคนทอย



ในพนทอบอน สวนไลเคนทสามารถดดกลนรงสอนฟาเรดได จะไดรบประโยชนอยางมาก เชน ไลเคนทอยในพนทหนาวเยน

- ความยาวคลนต ากวา 300 นาโนเมตร เชน รงส UV เปนอนตรายอยางมากตอไลเคน แตไลเคนบางชนดมการดดกลนแสงชวงความยาวคลนน โดยการผลตรงควตถอยในชน Upper cortex เพอชวยดดกลนแสงและปองกนชนสาหราย

หนวยวจยไลเคนมหาวทยาลยรามค าแหง (2553) ท าการศกษาความเขมแสงทมผลตอการด ารงชวตของไลเคน ณ อทยานแหงชาตเขาใหญ พบวาชวงเวลาทไลเคนอยในสภาพทพรอมทจะเกดกระบวนการสงเคราะหดวยแสง อยทเวลา 6.00 – 10.00 น. ซงความเขมแสงในชวงเวลาดงกลาวมความส าคญ เนองจากเปนชวงทไลเคนคอนขางชมน า

5.2 ความชน ไลเคนในสภาพแหงจะมความจของน าภายในทลลสไมเกน 15-30% ของน าหนกแหง เมออยในสภาพเปยกชนมกมการดดซบน าเขาทลลสอยางรวดเรว โดยไลเคนทมสาหราย สเขยวเปนสวนประกอบสามารถดดซบน าได 250-400% สวนไลเคนทมสาหรายสเขยวแกมน าเงน เปนสวนประกอบสามารถดดซบน าได 600-2,000% และไลเคนกมการเปลยนแปลงโครงสรางของทลลสส าหรบเกบรกษาน า การสงเคราะหแสงของไลเคนเปนการแลกเปลยนกาซคารบอนไดออก-ไซต (CO2) ซงไมเกดกบไลเคนในสภาพแหง จากการศกษาจะพบวาการสงเคราะหแสงสมดล เมอทลลสมความความจของน าประมาณ 22% และเพมขนจนถงระดบความจของน าในทลลส มความอมตว จากนนการสงเคราะหแสงจะลดลง เนองจากทลลสมน ามากเกนไปจนกดขวางการแพรของกาซ CO2 ทเขาไปในชนสาหราย การสงเคราะหแสงของไลเคนทมสาหรายสเขยวเปนสวนประกอบมประสทธภาพสง เมอทลลสมความจของน า 70-150% สวนไลเคนทมสาหรายสเขยวแกมน าเงนเปนสวนประกอบมกอยในชวง 300-6,000% หรอมากกวา จงเปนผลท าใหพบไลเคนประเภทนในพนททมความชนสง (Nash III, 1996)

ความชนและปรมาณน ามความส าคญตอการเจรญเตบโตของไลเคน ปรมาณน าและความชนมผลโดยตรงตออตราการสงเคราะหดวยแสงของไลเคน เนองจากไลเคนไมมขผงหรอแวกซเคลอบชนผว เพอปองกนการสญเสยน าหรอความชน ปรมาณน าทนอยหรอมากเกนไปสงผลกบอตราการสงเคราะหแสงของไลเคนดวย (วนวสาข, 2555)

5.3 อณหภม อณหภมมผลโดยตรงกบสาหราย เนองจากเมอมอณหภมสงขนจะท าใหเพม การสญเสยน าและเพมการหายใจของไลเคน ในชวงอณหภมสงไลเคนจะหยดการสงเคราะหดวยแสง การเจรญเตบโตจงลดต าลง ในอณหภมต ามกพบไลเคนทมสาหรายสเขยว เพราะไลเคนทมสวนประกอบของสาหรายสเขยวแกมน าเงน จะไมสามารถสงเคราะหดวยแสงทอณหภมต ากวา -2 °C (Lange, 1965)



ในสภาวะอณหภมต ากวา 0 °C นอกจากจะท าใหอตราการเจรญเตบโตลดลง เนองจากมน าแขงปกคลม ยงอาจถกท าลายจากสภาพถกแชแขงได (Hale,1967) อณหภมทเหมาะสมตอการสงเคราะหดวยแสงของไลเคนอยในชวง 5-20 °C (Hawksworth and Hill,1984)

อณหภมทเหมาะสมกบการสงเคราะหดวยแสงของไลเคนในประเทศไทยซงศกษาโดยหนวยวจยไลเคนมหาวทยาลยรามค าแหง (2553) พบวา ไลเคนทอทยานแหงชาตเขาใหญมการสงเคราะหดวยแสงเกดไดดทสดทอณหภม 19-22 °C ซงอยในชวงเวลา 6.00-10.00 น. หลงจากนนการสงเคราะหดวยแสงจะไมเกดขนเนองจากเมอมอณหภมสงขนทลลสจะขาดน า

5.4 พนทอาศยและความเปนกรด-ดาง ของวตถหรอเปลอกไม พนทอาศยของไลเคน มหลายปจจยเขามาเกยวของ ไมวาจะเปนลกษณะของพนทอาศย ความสมพนธระหวางพนทอาศยกบน า องคประกอบทางเคมของพนทอาศย เปนตน เรามกพบไลเคนบนวตถทมความคงทน พนผวของวตถไมหลดลอก ไลเคนทพบบนเปลอกไม จะพบในสวนทเปลอกไมหลดออก สวนของเปลอกไมทแตกเปนรองจะพบไลเคนนอยกวาเปลอกไมทเปนผวเรยบ (ปฏญญา, 2549)

รปแบบการกระจายตวของไลเคนยงพจารณาถงองคประกอบทางเคมของพนทอาศย เนองจากไลเคนมความสามารถดดซบสารอนทรยและแรธาตตางๆ ไดอยางหลากหลาย เราจงไมพบ ไลเคนบนดนทมการเคลอนตวตลอดเวลา เชน บรเวณทะเลทราย แตในพนทรายทมความเสถยรแลว อาจมไลเคนทอาศยเปนพนทยดเกาะ นอกจากนชนดของดนและหนกยงมผลตอการดดซบน า การกกเกบน า หรอการสญเสยน าของพนทอาศย ในดนทรายมกมการกกเกบน าไดนอยกวาดนทรายทปนซากอนทรยหรอดนรวน และกกเกบน าไดเพยงระยะเวลาสนๆ ซงมผลในการไดรบสารอาหารบรเวณพนทอาศยอกดวย (Brodo,1973)

ไลเคนมการสะสมสารอนทรยและแรธาตตางๆ ไดหลากหลาย เชน ธาตไนโตรเจน และคารบอน ธาตไนโตรเจนมความส าคญในการสงเคราะหโปรตนของทงราและสาหราย คารบอนมสวนส าคญตอการสงเคราะหดวยแสงของสาหราย ไลเคนไดรบธาตอาหารจากแหลงตางๆ เชน บรรยากาศ และพนทอาศย เปนตน นนหมายถงการมธาตอาหารละลายปนอยในบรรยากาศและซมเขาสทลลส ในรปแบบของสารละลาย (Hale,1967 ; Brodo,1973)

ความเปนกรดเปนดางมความสมพนธกบวตถทไลเคนใชเปนทยดเกาะ การไดรบธาตอาหารและสารอนทรยโดยการแพร ท าใหไลเคนแตละชนดมอตราการเจรญเตบโตทตางกน อตราการแพรของธาตอาหารอาจจะเปลยนแปลงตามความเปนกรด -ดาง รวมถงการไดรบสารบางประเภท เชน กาซซลเฟอรไดออกไซด (SO2) จะมความเปนพษมากขนเมออยในสภาพทเปนกรด และในวตถยดเกาะประเภทดนจะมความเปนกรด-ดางอยท 4.5-8.3 ไลเคนจะเจรญเตบโตไดดบนเปลอกไมทมความเปนกรด-ดาง ไมสงหรอต าจนเกนไป ไลเคนทเตบโตบนดนสวนใหญมกชอบดนในสภาพทมความเปนกรด ซงตรงขามกบไลเคนทเจรญเตบโตบนเปลอกไม อยางไรกตาม การศกษาความสมพนธระหวาง



ไลเคนบนดนกบความเปนกรด-ดาง ยงไมแนชด (Brodo, 1973) สวนไลเคนทพบตามสงปลกสรางหรอก าแพงคอนกรตจะเปนไลเคนทสามารถเจรญไดในสภาวะทเปนดาง

6. ประโยชนของไลเคน ไลเคนถกน ามาใชประโยชนในหลากหลายดานตงแตในอดตจนถงปจจบน โดยเฉพาะอยางยง

การใชไลเคนเปนดชนบงชคณภาพอากาศ ไลเคนสามารถใชตรวจวดคณภาพอากาศไดอยางแมนย า ใชคาใชจายนอย ใชงาย สามารถบงชถงระดบความเปนพษในชนบรรยากาศไดอยางชดเจน ไลเคนมคณสมบตทเหมาะสมในดานนเปนอยางย งซงไมพบในสงมชวตชนดอน ไลเคนสามารถสะทอนถงอาการของสงมชวตเมอไดรบสารมลพษทางอากาศไดโดยตรงซงเครองมอตรวจวดไมสามารถท าได เพราะฉะนนหลายพนททวโลกจงนยมใชไลเคนเปนตวตรวจวดคณภาพอากาศควบคกบการใชเครองมอตรวจวด

นอกจากน ไลเคนถกน ามาใชประโยชนทางดานอาหาร ไลเคนไมมแปงทแทจรง หรอแมแตเซลลโลส (cellulose) แตมสารพวกไลเคนนน (lichenin) ทผนงเซลลของไฮฟของรา ซงน ามาเปนอาหารได ในซกโลกทางเหนอมไลเคน Cetraria islandica หรอ iceland moss ซงเมอน ามาผานกระบวนการทก าจดรสขมของสารไลเคนออก น ามาท าซปหรอตมกบนมรบประทานเปนอาหารและยาชวยยอยได นอกจากนยงใชปนเปนผงผสมแปงท าขนมปงกรอบ ดานสมนไพร และยา ชาวอยปตโบราณ ใชไลเคนเปนสวนประกอบของยา และสมนไพร โดยในป ค.ศ. 1864 มการคนพบโถทบรรจเมลด และสวนของพชตางๆ รวมทงไลเคนทมอายประมาณ 1,700 – 1,800 ปกอนครสตกาล ไลเคนทพบ คอ Evernia furfuracea ไลเคนบางชนดมสารชวยใหกลามเนอในกระเพาะอาหารเคลอนท อาจชวยท าใหการยอยอาหารดขน นอกจากน ยงเปนสารทท าใหประสาทตนตว (nerve exctement) ไดดวย

พบไลเคน 2 ชนด ทมพษ คอ Lethara vulpina และ Cetraria pinastri ซงชาวยโรปเหนอใชเบอสนขจงจอก การใชไลเคนในการฟอกยอม ไลเคนเปนสยอมมาตงแตสมยอยปตโบราณ ไลเคน Rocella tinctoria และชนดตางๆ ในสกลน ใหสทเรยกวา ออชลล (orchil) เปนโทนสมวง สแดงไดจาก Parmelia saxatilis สน าตาลแดงไดจาก Haematoma ventosum, H. occineum สเหลองน าตาลไดจาก Parmelia conspersa (salazinic acid) สน าตาลไดจาก Parmelia perlata, P. physodes, Lobaria pulmonaria และCetraria islandica สเหลองไดจาก Xanthoria parietina, Cetraria funlperium, Teloschistes flavicans, Letharia vulpina, Lecanora parella, Pertusaria melaleuca และ Usnea barbata สวน Candellariella vutellina และ Xanthoria lychnea ใหสเหลองทใชยอมเทยนในพธทางศาสนาในสวเดน ประเทศฝรงเศสใชไลเคนผสมในน าหอม เพอใหกลนชนใจ และยงตดทนนาน โดยใชสารสกดจากไลเคนเหลานผสมกบกลนอนๆ



นอกจากคณสมบตในการเปนแอสตรนเจนของ Cetraria islandica และ Lobaria pulmonaria ท าใหถกน ามาใชในการฟอกหนงแลว ยงพบวา L. pulmonaria ถกน ามาแทนทฮอพ (hop) ในการหมกท าเบยร ในไซบเรย มการเกบไลเคนทเตบโตบนตนสนมาหมกท าเบยรซงไดเบยรทมรสชาตคลายกบทหมกดวยฮอบมากแตแรงกวา ในครสตวรรษท 19 มการใชไลเคนในการท าเครองดมแอลกอฮอล เชนในสวเดน ไลเคนทใชมหลายชนด เชน Cladonia rangiferina, Cetraria islandica, Alectoria jubata, Physia ciliaris Ramalina fraxinea และ Usnea florida เปนตน โดยตองน าไลเคนมาผานกรรมวธตางๆ เพอให lichenin เปลยนเปน glucose แลวจงหมกใหเปนแอลกอฮอล พบวา Cladonia rangiferina มน าตาลเปนสวนประกอบถง 68% ท าใหกลนเปนบรนดทมคณภาพด โดยไลเคน 1 กโลกรม สามารถกลนเปนแอลกอฮอลไดถงครงลตร มการตงโรงงานกลนสราจากไลเคนในสวเดน แตตองปดกจการไปใน ค.ศ.1884 เนองจากหาวตถดบไดไมเพยงพอ

ประโยชนทางดานการท าความสะอาด ในศตวรรษท 17 มการใชผงจากไลเคน Ramalina calciaris ใสผมท าใหผมสวยและสะอาดโดยก าจดรงแค นอกจากนม Evernia prunestri, Physcia ciliaris หรอ Usnea คณคาของไลเคนในการดดและรกษากลนถกผลตเปนอตสาหกรรมใน Montpellier ในฝรงเศส การใชไลเคนบอกอายหนและโบราณวตถเมอผวหนาวตถใดๆ เรมเปดหรอสมผสอากาศจะมไลเคนเขามาเกาะอาศยและเตบโตท าใหขนาดของไลเคนจะเพมขนเรอยๆ ตามอาย ไลเคนทนยมใชในกรณน คอ Rhizocarpon geographicum ไลเคนมอายยนยาวมาก มรายงานวา ไลเคนบางชนด มอายยนยาวถง 4,000 ป เมอเราทราบอตราการเตบโตของไลเคนกจะสามารถประเมนอายของวตถนนได วธการนเรยกวา ไลเคนโนเมตร (Lichenometry) ใชประเมนอายของหนและโบราณสถาน

7 การจดจ าแนกไลเคน 7.1 แยกโดยใชรปแบบการเตบโต (growth form) ซงโดยทวไปไลเคนแบงรปแบบการ

เตบโตออกเปน 3 กลม หลก ๆ คอ กลมครสโตสไลเคน (crustose) กลมโฟลโอสไลเคน (foliose) และกลมฟรทโคส (fruticose) (ภาพ 2.10) การจดแยกหมวดหมของไลเคนแบบนจะชวยใหการจ าแนกชนดไลเคนท าไดสะดวกยงขน โดยเฉพาะการเลอกใชคมอการจดจ าแนก (key)

ครสโตส (crustose) โฟลโอส (foliose) ฟรทโคส (fruticose)

ภาพ 2.10 รปแบบการเตบโตแบบครสโตส โฟลโอส และฟรทโคส



7.2 คดแยกกลมไลเคนจากโครงสรางสบพนธภายนอก ไลเคนในหนงกลมสรางโครงสรางสบพนธแบบอาศยเพศ (sexsual reproductive struture) หลายแบบ บางชนดสรางแอโพทเชยแบบจาน (disc-like apothecia) บางชนดสราง แอโพทเชยแบบรมฝปากหรอลายเสน (lirellate apothecia) และบางชนดสรางแบบเพอรทเชย (perithecia) (ภาพ 2.11) การแยกกลม ไลเคนแบบนเปนการชวยยอยความหลากหลายของไลเคนลงไปอกขน เนองจากไลเคนแตละชนดมโครงสรางสบพนธแบบอาศยเพศเพยงแบบใดหรอแบบหนงเทานน

แอโพทเชยแบบจาน แอโพทเชยแบบรมฝปากหรอลายเสน เพอรทเชย (disc-like apothecia) (lirelate apothecia) (perithecia) ภาพ 2.11 โครงสรางสบพนธแบบอาศยเพศของไลเคน

7.3 วเคราะหลกษณะทางสณฐานวทยาภายนอก ภายหลงจากทแยกกลมไลเคนเรยบรอยแลว ขนตอนตอจากนคอบนทกลกษณะทเฉพาะของไลเคนแตละตวอยางเพอน าเอาลกษณะเฉพาะเหลาไปเทยบกบคมอการจดจ าแนกเพอคนหาชอของไลเคนชนดนน ๆ ตอไป สงทตองบนทกเปนอนดบแรกคอลกษณะทางสณฐานวทยาภายนอกทสามารถมองเหนดวยตา (ภาพ 2.12) ไดแก 7.3.1 สและลกษณะของแทลลส 7.3.2 ขนาดและลกษณะของโลป 7.3.3 สและลกษณะของโครงสรางสบพนธแบบอาศยเพศ 7.3.4 ชนดของโครงสรางสบพนธแบบไมอาศยเพศ (soredia หรอ isidia) 7.3.5 มขน (cilia) ทขอบโลปหรอไมม 7.3.6 ม rhizine หรอ holdfast หรอ ไมม



ซอรเดย (soredia) ไอซเดย (isidia) ขน (cilia) มลกษณะคลาย มลกษณะเปนกระจก มลกษณะเปนหนอหรอแทง ขนสตวทวไปบรเวณขอบของโลป ภาพ 2.12 โครงสรางสบพนธแบบไมอาศยเพศ

7.4 วเคราะหลกษณะโครงสรางภายในของแทลลส ไดแก ชนด/กลมของสาหรายทเปนองคประกอบในชนของสาหราย (สาหรายสเขยวหรอ

สาหรายสเขยวแกมน าเงน) การเรยงตวของชนตาง ๆ ในไลเคนมอย 2 แบบ คอ heteromerous กบ homoiomerous การเรยงตวของรา ซงมอย 2 แบบหลก ๆ คอ paraplectenchyma กบ prosoplectenchyma (ภาพ 2.13)

โครงสรางแทลลสแบบ โครงสรางแทลลสแบบ การเรยงตวของเสนใยราแบบ Heteromerous homoiomerous prosoplectenchyma

ภาพ 2.13 โครงสรางภายในของแทลลส 7.5 วเคราะหลกษณะภายในของโครงสรางสบพนธ ลกษณะภายในของโครงสราง

สบพนธมความส าคญมาก ไลเคนแทบทกชนดจะสามารถระบชอได ตองอาศยความแตกตางของโครงสรางเหลาน สงทตองพจารณา คอ สปอร (ขนาด, ส, รปราง) paraphysis, ลกษณะของ exciple (ส, รปราง, ขอบมสาหราย/ไมม) และหยดน ามน (ภาพ 2.14)

ภาพตดตามขวางแอโพทเชย สปอรลกษณะชนดตาง ๆ

ภาพ 2.14 ลกษณะภายในของโครงสรางสบพนธ



7.6 ทดสอบสารเคม ไลเคนหลายชนดตองตองใชสารเคมเปนตวบงชถงชนด นก

อนกรมวธานสวนใหญใชวธการ spot test และ TLC (Thin Layer Chromatography) เพอใหทราบถงชนดของสารเคมในไลเคน

7.7 วเคราะหหาชนดไลเคนโดยใชคมอการจดจ าแนก (Key) คอการเทยบขอมลกบคมอ

การจดจ าแนก คมอการจดจ าแนกไลเคนเหลานมใหเลอกหลากหลายทงหนงสอของไทยและตางประเทศ

7.7.1 ไลเคนแหงเกาะแสมสาร จากยอดเขาถงชายทะเล 7.7.2 การศกษาครสโตสไลเคน วงศฟสเซยซอ ในประเทศไทย 7.7.3 ระบบทางอนกรมวธานและความหลากหลายทางชวภาพของไลเคน

วงศกราฟดาซอ ณ เขตรกษาพนธสตวปาภหลวง จงหวดเลย 7.7.4 ความหลากหลายทางชวภาพของไลเคนแบบแผนใบ และแบบเสนสายทพบ ณ

อทยานแหงชาตเขาใหญ 7.7.5 อนกรมวธานและนเวศวทยาของไลเคนวงศกราฟดาซอ ในเขตพนทอทยาน

แหงชาตเขาใหญ 7.7.6 ความหลากหลายทางชวภาพของไลเคนบนใบไม ณ อทยานแหงชาตเขาใหญ 7.7.7 การศกษาทางอนกรมวธานของไลเคนวงศพารมเลยซอในประเทศไทย 7.7.8 การศกษาอนกรมวธานและนเวศวทยาของไลเคนวงศทรพพทเลยซอในประเทศ

ไทย 7.7.9 อนกรมวธานของไลเคนแบบแผนจาน ในเขตรกษาพนธสตวปาภหลวง จงหวดเลย 7.7.10 Macrolichens of East Africa 7.7.11 Lichens of North America 7.7.12 Seychelles Lichen Guide 7.7.13 Flora of Australia Vol. 53 - 58

7.8 ตรวจสอบชนดจากความแตกตางของ DNA (phylogeny) การวเคราะหชนดของไลเคนจากความแตกตางของ DNA เปนเทคนคขนสง ผทจะ

สามารถใชวธนไดตองเปนผทมความเชยวชาญการใชเปนอยางด วธการนสามารถแยกชนดของไลเคนไดชดเจนทสด มความจ าเปนมากส าหรบไลเคนบางชนดทไมสามารถใชคมอทวไปในการจดจ าแนกได และสวนใหญถกน ามาใชเพอยนยนชนดของไลเคนชนดใหมของโลก (new species) ถงแมวาวธการนจะเปนเทคนคขนสดยอดส าหรบการบงชชนดของไลเคน แตนกอนกรมวธานสวนใหญเลอกใชลกษณะ



ทางสณฐานวทยา กายวภาควทยาและสารเคมในไลเคน ในการจ าแนกชนดไลเคน เนองจากลกษณะดงกลาวนสามารถใหขอมลเพยงพอตอการน าไปใชจดจ าแนกชนดของไลเคนโดยสวนใหญ

อทยานแหงชาตดอยอนทนนท

1. ขอมลทวไป อทยานแหงชาตดอยอนทนนท เปนอทยานแหงชาตทจดตงและประกาศตามกฎหมายในป

พ.ศ.2515 โดยเปนอทยานแหงชาตล าดบท 6 ของประเทศไทย นบตงแตรฐบาลเรมท าการประกาศจดตงอทยานแหงชาตดอยอนทนนทตามกฎหมายตงแตป พ.ศ.2505 เปนตนมา มพนท 482 ตารางกโลเมตร หรอ 301,500 ไร จากความกวางของพนทจงท าใหมความหลากหลายทางสภาพนเวศปาไม และชนดพรรณของพชสงมาก มองคประกอบของพรรณพชและสตวปาหายากและเฉพาะถนคอนขางมาก มความหลากหลายทางวฒนธรรมชนเผาทอาศยอยมาก

อทยานแหงชาตดอยอนทนนท ตงอยระหวางเสนละตจดท 18 องศา 24 ลปดา ถง 18 องศา 40 ลปดาเหนอ และเสนลองจจดท 98 องศา 24 ลปดา ถง 98 องศา 42 ลปดาตะวนออก พนทสวนใหญของอทยานฯอยในเขตอ าเภอจอมทอง โดยในทศเหนอ ครอบคลมพนทต าบลแมนาจร อ าเภอแมแจม และต าบลแมวน อ าเภอแมวาง ทศใต ครอบคลมพนทต าบลบานหลวงและต าบลดอยแกว อ าเภอจอมทอง ทศตะวนออก ครอบคลมพนทต าบลสนตสข ต าบลดอยหลอ อ าเภอดอยหลอ และทศตะวนตก ครอบคลมต าบลชางเคง ต าบลทาผา ต าบลกองแขก อ าเภอแมแจม รวมครอบคลมพนทตามแนวเขตการปกครอง 4 อ าเภอ และ 9 ต าบล ในจงหวดเชยงใหม



ภาพ 2.15 แผนทแสดงขอบเขตอทยานแหงชาตดอยอนทนนท

- ทศเหนอ อยในเขตต าบลแมนาจร อ าเภอแมแจม และต าบลแมวน ต าบลทงป อ าเภอ แมวาง - ทศใต อยในเขตต าบลบานหลวง และต าบลดอยแกว อ าเภอจอมทอง - ทศตะวนออก อยในเขตต าบลสองแคว ต าบลยางคราม และต าบลบานหลวง อ าเภอจอมทอง - ทศตะวนตก อยในเขตต าบลแมนาจร ต าบลชางเคง และต าบลทาผา อ าเภอแมแจม



2. ลกษณะภมประเทศ อทยานแหงชาตดอยอนทนนท เปนอทยานแหงชาตทางบกสภาพภมประเทศอทยานแหงชาต

ดอยอนทนนทประกอบดวยภเขาสงสลบซบซอน เปนสวนหนงของแนวเขตเทอกเขาถนนธงชยททอดตวตามแนวเหนอ-ใต ทอดตวมาจากเทอกเขาหมาลยในประเทศเนปาล มระดบความสงของพนทอยระหวาง 400 - 2,565 เมตรจากระดบน าทะเลปานกลาง โดยจดสงสดอยทยอดดอยอนทนนท ซงเปนจดทสงสดในประเทศไทย ยอดเขาทมระดบสงรองลงมา คอ ยอดดอยหวหมดหลวง สง 2,330 เมตร ยอดดอยหวหมดนอย สง 1,900 เมตร ยอดดอยหวเสอ สง 1,881 เมตรจากระดบน าทะเล

3. ลกษณะภมอากาศ สภาพภมอากาศโดยทวไปของพนทอทยานแหงชาตดอยอนทนนทไดรบอทธพลจากลมมรสม

ตะวนตก เฉ ย ง ใ ต ทพดพาเอาความ ชม ชนและเมฆฝน เขามาท า ใหฝนตก และลมมร สมตะวนออกเฉยงเหนอทพดมาจากประเทศจนจะน าเอาความหนาวเยนและความแหงแลงเขามาท าใหเกดฤดกาลตางๆ โดยจะมฤดรอนในชวงระหวางเดอนมนาคม - พฤษภาคม ฤดฝนในชวงระหวาง เดอนมถนายน - พฤศจกายน และฤดหนาวในชวงระหวางเดอนธนวาคม - กมภาพนธ สลบกนไป แตเนองจากสภาพทางกายภาพของพนทอทยานแหงชาต มความหลากหลายทางดานระดบความสงของพนทและมลกษณะของพนทเปนเทอกเขาทสลบซบซอนและสงมาก (ระดบความสงระหวาง 400 – 2,565 เมตร จากระดบความสงน าทะเลปานกลาง) อกทงพนทอทยานแหงชาต คอนขางจะกวางขวาง ท าใหลกษณะอากาศในแตละจดในพนทมความแตกตางกนอยางมาก โดยจะมลกษณะของสภาพอากาศแบบเขตรอน (tropical climate) ในตอนลางของพนททระดบความสงต ากวา 1,000 เมตรลงมา มสภาพอากาศแบบกงเขตรอน (sub - tropical climate) ในบรเวณตอนกลางของพนททมระดบความสงระหวาง 1,000 - 2,000 เมตร และมสภาพอากาศแบบเขตอบอน (temperate climate) ในพนททมระดบความสงกวา 2,000 เมตรขนไป โดยเฉพาะอยางยงบรเวณยอดดอยอนทนนท ซงสภาพภมอากาศดงกลาวจะแสดงใหเหนอยางชดเจนจากสภาพของปาชนดตางๆ ทมอยในเขตอทยานฯ

ในพนทสงตอนบนของอทยานแหงชาตดอยอนทนนท โดยทวไปแลวจะมสภาพทชมชนและหนาวเยนตลอดป โดยเฉพาะอยางยงบรเวณยอดดอยอนทนนท ซงมลกษณะเปนสนเขาและยอดเขา จะมกระแสลมทพดแรงและมสภาพอากาศทหนาวเยนมาก และในชวงวนทหนาวจดในชวงเดอนธนวาคม - มกราคม อณหภมจะลดต าลงถง 0 - 4 องศาเซลเซยส และจะมน าคางแขง (frost) เกดขน สภาพอากาศโดยทวไปจะมลกษณะคอนขางเยนและชน เมอเทยบกบตวเมองเชยงใหมซงจะมอณหภมเฉลยตลอดปประมาณ 26 องศาเซลเซยส แตในพนทอทยานฯมอณหภมเฉลยตลอดป (annual mean temperature) ประมาณ 20 องศาเซลเซยส ชวงฤดหนาวในเดอนธนวาคม - มกราคม อณหภมเฉลย (mean temperature) จะอยระหวาง 15-17 องศาเซลเซยส และจะมคาอณหภม



เฉลยต าสด (mean minimum temperature) 10 – 14 องศาเซลเซยส สภาพความชมชนโดยทวไปจะชนกวาตวเมองเชยงใหมมาก โดยจะมปรมาณน าฝนเฉลย 2,000 - 2,100 มลลเมตร/ตอป มคาความชนสมพทธเฉลยตลอดปประมาณ 80% ซงในตวเมองเชยงใหมจะมปรมาณน าฝนและความชนสมพทธเฉลยประมาณ 1,200 มลลเมตร และ 70% ส าหรบในพนทอทยานแหงชาตดอยอนทนนท ทมระดบความสงตงแต 1,800 เมตรขนไป จะมสภาพอากาศทเยนและชมฉ าอย ทงนเพราะจะเปนระดบความสงของเมฆหมอก ท าใหสภาพปามเมฆและหมอกปกคลมเกอบตลอดป ท าใหปาดบเขาของอทยานฯ สามารถทจะดดซบเอาความชนจากละอองเมฆและหมอกหลอเลยงพนทตลอดป

4. การจ าแนกพนทในเขตอทยานแหงชาต การก าหนดเขตของพนทธรรมชาต กคอการสงวนรกษาไวซงสภาพเดมของธรรมชาตไวให

มากทสด โดยในขณะเดยวกนกไดเปดใหประชาชนเขาไปใชพนทเพอการศกษาวจย และเพอการพกผอนดวย

การจ าแนกพนทอทยานแหงชาตมการจ าแนกลกษณะ ส าหรบการด าเนนงานบรหารจดการอทยานแหงชาตในปจจบน ไดองการจดการส าหรบพนทอนรกษทใชอยเปนสากล ซงแบงเขตการจดการออกเปน 9 เขต โดยการค านงถงการปองกนรกษาทรพยากรธรรมชาตเปนส าคญ ดงน 4.1 เขตการศกษาวจยทางวทยาศาสตร (scientific zone) หรอเขตคมครองธรรมชาตเขมงวด (strict nature reserve zone) เปนพนทธรรมชาตทมความเปราะบาง มพชพนธ หรอสตวปาทตองการการคมครองดแลรกษาอยางเขมงวด และปลอดภยจากมนษย หรอมการรบกวนนอยมาก วตถประสงคหลกของการจดแบงพนทนกเพอการศกษาวจยทางวทยาศาสตรและตรวจสอบตดตามสภาวะแวดลอม รวมทงเพอปองกนรกษาระบบนเวศและทรพยากรพนธกรรมทเปราะบางเปนพเศษ เปนเขตจดการทเขมงวดไมอนญาตใหมถนนหรอการใชยานยนตทกประเภท

4.2 เขตสนโดษ/เขตปาเปลยว (primitive zone) หรอเขตอนรกษสภาพแวดลอมธรรมชาต (natural environment conservation zone)

เปนพนททมองคประกอบของระบบนเวศทเดนเปนพเศษ มการเปลยนแปลงหรอถกรบกวนโดยมนษยนอยมาก พนทในเขตนอาจไดรบอนญาตใหใชประโยชนดานการทองเทยวเชงอนรกษ โดยจ ากดใหมสงอ านวยความสะดวก และประกอบกจกรรมนอยมาก วตถประสงคหลกของการจดการพนทนกเพอสงวน รกษาสภาพแวดลอมธรรมชาต ในขณะทยงสามารถเออประโยชนตอการศกษาวจย การเรยนรสงแวดลอม และกจกรรมนนทนาการแบบจ ากด เนนธรรมชาต เปนเขตทไมใหมถนนหรอการใชยานยนตทกประเภท



4.3 เขตนนทนาการ (recreative zone) หรอเขตการใชประโยชนทวไป (extensive use zone) เปนพนทสวนใหญยงคงความเปน

ธรรมชาตอย อาจมบางสวนทถกเปลยนแปลงไปบางจากการกระท าของมนษย แตกยงคงเปนพนททมทวทศนสวยงาม สามารถพฒนาเปนจดทองเทยวหรอแหลงทสามารถประกอบกจกรรมนนทนาการได แตไมเหมาะทจะรองรบกจกรรมทมคนหมมาก เปนพนททอาจจดไดวาเปนสวนเชอมตอระหวางเขตการจดการทเขมงวดในเรองการใชประโยชนกบเขตทอนญาตใหบคคลทวไปเขาถงได โดยไมเขมงวดนก วตถประสงคหลกของเขตจดการนกเพอสงวน รกษาสภาพแวดลอมธรรมชาตโดยใหมผลกระทบจากการใชประโยชนของมนษยตอสภาพแวดลอมนอยทสด และจดใหมเสนทางเขาถงและสงอ านวยความสะดวกตางๆรองรบกจกรรมนนทนาการ

4.4 เขตการใชประโยชนอยางเขมขน (intensive use zone) หรอเขตบรการ (service zone) เปนเขตพนทธรรมชาตทไดถกดดแปลงจากสภาพดงเดมไป

แลว แตอาจเปนพนททมจดเดน หรอความสวยงามตามธรรมชาตปรากฏอย ซงดงดดใหนกทองเทยวเขามาเยอน โดยสามารถรองรบกจกรรมทคนหมมากได รวมทงมการพฒนาสงอ านวยความสะดวกตางๆ วตถประสงคหลกของเขตการจดการน เพอสงเสรมการสอความหมายธรรมชาต การเรยนรธรรมชาต และกจกรรมนนทนาการแบบเขมขน โดยไมท าลายความงดงามตามธรรมชาต และกอใหเกดผลกระทบตอสงแวดลอมนอยทสดเทาทจะเปนไปได

4.5 เขตบรหารงาน (administrative use zone) เปนบรเวณทก าหนดใหเปนสถานททใชในการบรหารจดการพนทของเจาหนาททรบผดชอบ

วตถประสงคหลกของการจดการพนทเขตน เพอจดใหมสถานททเอออ านวยความสะดวกในงานดานบรการ การบรหารจดการพนทในลกษณะทไมกอใหเกดผลกระทบทางลบตอสงแวดลอม เขตการจดการนอาจรวมอยในเขตการใชประโยชนแบบเขมงวดได

4.6 เขตฟนฟธรรมชาต (natural recovery zone) เปนบรเวณทเคยถกรบกวน หรอบกรกท าลายอยางหนกมากอน ถาหากปลอยไวจะท าให

เกดผลกระทบตอสภาพแวดลอมอยางรนแรง จงตองการการฟนฟ ปรบปรงสงแวดลอมใหกลบคนสสภาพธรรมชาต โดยการปลกพชทองถนขนมาทดแทนใหม หลงจากการฟนฟแลว กจะถกก าหนดใหเปนเขตการจดการพนททเหมาะสมตอไป โดยมวตถประสงคหลกเพอฟนฟสภาพทถกท าลาย หรอถกเปลยนแปลง ใหกลบคนสสภาพธรรมชาตใหไดมากทสด เทาทจะเปนไปได

4.7 เขตโบราณสถาน/โบราณวตถ (historical – cultural zone) เปนพนททมการคนพบหลกฐานส าคญและมคณคาทางประวตศาสตร และวฒนธรรมท

สมควรจะถกอนรกษไว วตถประสงคหลกของการจดการพนทเขตน กเพอปองกน สงวน รกษา



โบราณสถาน โบราณวตถตางๆ ทปรากฏในสภาพแวดลอมธรรมชาตเปนมรดกทางวฒนธรรม และจดใหประชาชนทวไปสามารถศกษาหาความรไดชนชมกบสงเหลานน

4.8 เขตการใชประโยชนเพอวตถประสงคพเศษ (special use zone) เปนเขตทกนไวส าหรบการใชประโยชนทไมระบหรอปรากฏในหรอเกยวของกบวตถประสงค

ของการจดการพนทอนรกษประเภทนนๆ เชน หมบานตางๆทอยภายในพนท การใชประโยชนในราชการทหาร หรอหนวยงานอนๆ เปนตน วตถประสงคหลกในการจดการเขตนกเพอแยกพนททมกจกรรมทไมเกยวของกบวตถประสงคของการจดการพนทอนรกษออกจากพนทอนๆ และพยายามกวดขน และขอความรวมมอในการท ากจกรรมเหลานนใหสงผลกระทบตอพนทนอยทสดเทาทจะเปนไปได และพยายามยกเลกการใชประโยชนทไมเกยวของกบการอนรกษจดการพนทนนเมอมโอกาส

4.9 เขตกนชน (buffer zone) เปนเขตทก าหนดขนส าหรบเปนกนชนระหวางพนทอนรกษทรพยากรในพนท กบผลกระทบ

ตางๆทอาจเกดขนจากการใชประโยชนทดนนอกพนทอนรกษ เขตกนชนนไมจ าเปนตองเปนพนทธรรมชาตเสมอไป อาจเปนพนททมกจกรรมการใชประโยชนทดนในรปแบบอนๆ กไดการแบงโซนพนทอนรกษ อาจมความแตกตางกนไปตามวตถประสงคของการจดการสภาพแวดลอม และปญหาตางๆในพนท

5. บรเวณเขตนนทนาการและแหลงบรการในพนทอทยานแหงชาตดอยอนทนนท ทคดเลอกเพอท าการส ารวจ โดยแบงการส ารวจเปนบรเวณยอดดอยอนทนนท น าตก 5 แหง เสนทางศกษาธรรมชาต 2 แหง เสนทางเดนปา 1 แหง (สรรเสรญ และคณะ, 2553) ไดแก

5.1 เสนทางเดนศกษาธรรมชาตกวแมปาน เสนทางเดนศกษาธรรมชาตกวแมปาน บรเวณกโลเมตรท 42 ของถนนสายจอมทอง-ยอด

ดอยอทนนทใกลกบพระมหาธาตนภเมทนดลและพระมหาธาตนภพลภมสร เสนทางนจะผานสภาพปาธรรมชาตทแตกตางกน 2 ลกษณะ คอ ปาดบเขากบทงหญาบนสนเขา ทางชวงแรกผานเขาไปในปาดบเขาซงมบรรยากาศรมครม มแสงแดดสองลงมาร าไร ตามพนปาเตมไปดวยเฟรนหลายหลากชนด มมอสสเขยวขนคลมโคนตนไมและบรเวณหวยทชมชน ทางจะเดนขนเขาจนทะลออกยงทงหญาโลงกวางของสนเขากวแมปานซงมแสงแดดจาและสายลมแรง ท าใหบรรยากาศเปลยนไปจากสภาพทผานมาทนท รวมระยะทางทงหมดประมาณ 3 กโลเมตร ใชเวลาในการเดนทาง 2-3 ชวโมง เสนทางนอยในระดบความสงประมาณ 2,200 เมตร จากระดบน าทะเลปานกลาง เปนเสนทางศกษาธรรมชาตทตองมเจาหนาทน าทางซงสามารถตดตอไดทศนยบรการนกทองเทยว ชวงเวลาทเหมาะแกการเดน



เทยวชม คอ เดอนธนวาคม ถงเดอนมกราคม สวนในชวงเดอนมถนายน ถงตลาคม เสนทางนปดใหบรการเพอใหเวลาธรรมชาตฟนตว

5.2 เสนทางเดนศกษาธรรมชาตอางกา เสนทางเดนศกษาธรรมชาตอางกา เปนเสนทางเดนเขาบนยอดดอย สภาพปาเปนปาดบเขา

ตอนบนและปาพรของอทยานแหงชาต บรเวณอางกาอยทระดบความสงประมาณ 2,500 เมตร จากระดบน าทะเลปานกลาง มสภาพอากาศทชนและมเมฆหมอกปกคลมตลอดป เปนพนทรองรบน า ท าใหเกดแหลงน าซบและแองน า มความชมชนสง สถาพธรรมชาตเดนของสองขางทางเปนปาดบเขาระดบสง มเรอนยอดแนนทบและความสงของไมชนบนสดเฉลยประมาณ 25 เมตร ลกษณะกงกานคดงอปกคลมหนาดวยมอส ไลเคน และพชองอาศย พชทพบสวนมากในบรเวณนจะเปนพชในเขตอบอน พชทพบเหนเปนพชในวงศกอ วงศจ าปปา และวงศกหลาบพนป และพชในเขตรอนทแตกตางจากปาชนดอนๆ และกระจายทวไป เชน พชในวงศอบเชย พญามะขามปอม และกหลาบพนป เสนทางศกษาธรรมชาตอางกาแหงนมากดวยคณคาทางการศกษาและนนทนาการ เพราะมเอกลกษณเฉพาะตว สามารถพบสงมชวตหลายชนดไดทน มระยะทางยาวประมาณ 360 เมตร ลกษณะเปนเสนทางแบบวนรอบ จดท าเปนสะพานไมยกระดบ เพอปองกนการเหยยบย าสงมชวตบนดน ปองกนการพงทลายหรอดนอดแนนซงจะสงผลกระทบตอระบบนเวศบรเวณดงกลาว

5.3 เสนทางเดนปาผาดอกเสยว เปนเสนทางเดนปาระยะสน ประมาณ 3 กโลเมตร ทไมเปนวงรอบ โดยจดเรมตนจะเรมจาก

บรเวณกโลเมตรท 30.5 ทางซายมอของถนนทางหลวงหมายเลข 1009 ปลายทางทบานแมกลางหลวง ภายในเสนทางจะผานปาดบเขาและปาผสมผลดใบในบางชวงและยงเปนเสนทางเลยบล าธารของน าตกผาดอกเสยว ระหวางเสนทางมความลาดชนมากในบางชวง เปนเสนทางเดนปาททางอทยานแหงชาตดอยอนทนนทรวมมอกนกบบานแมกลางหลวง

5.4 น าตกแมปาน เปนน าตกทไหลผานผาหนกลางปาดบเขา มน าไหลตลอดทงป การเขาถงตองเดนเทาเขาไป

ประมาณ 500 เมตร จากลานจอดรถยนต สภาพทางเดนเปนทางดนและมชวงทเปนผาหนบางสวนมการปรบปรงเพอใหเกดความปลอดภยเปนการเบองตน

5.5 น าตกหวยทรายเหลอง อยใกลกบหนวยพทกษฯ มน าไหลตลอดป น าตกนมความสงประมาณ 50 เมตร จ านวน 2

ชน เกดอยในหวยทรายเหลองมแหลงตนน าทไหลรวมกนมาตงแตกอนถงยอดดอยอนทนนทเพยงเลกนอย การเขาถงเดนทางเทาเปนระยะทางประมาณ 100 เมตร สภาพทางเดนเปนดนและไมมจดทเสยงตอการเกดอนตราย



5.6 น าตกวชรธาร หรอน าตกตาดฆองโยง เกดจากล าหวยแมกลาง อยประมาณหลกกโลเมตรท 20 ถนนสาย

จอมทอง-ยอดดอยอนทนนท เปนน าตกขนาดใหญ สงประมาณ 70-80 เมตร สายน าไหลตกจากหนาผาลงสแองเบองลาง มน าไหลตลอดป เมอมแสงอาทตยสองกระทบละอองน า จะปรากฏสายรงงดงามขนเหนอธารน า ตรงขามมหนาผาสงชน เรยกวา ผามอแกว หรอภายหลงเรยกวา ผาแวนแกว

5.7 น าตกแมกลาง เปนน าตกขนาดใหญ มน าไหลตลอดป และมแองน าขนาดใหญ แตในชวงฤดฝนอาจม

กระแสน าแรงเปนอนตรายตอการเลนน าได น าตกแมกลางอยทางทศตะวนออกของอทยานแหงชาตดอยอนทนนท

5.8 น าตกแมยะ อยทางทศใตของอทยานแหงชาต เปนน าตกขนาดใหญ เกดจากล าหวยแมยะไหลลดหลนลง

มาถง 30 ชน รวมความสงประมาณ 260 เมตร เปนน าตกทสวยงาม ฤดแลงปรมาณน าอาจนอยลง 5.9 บรเวณยอดดอยอนทนนท ยอดดอยอนทนนทเปนยอดเขาสงสดของประเทศไทย อากาศบนยอดดอยหนาวเยน เมอฤด

หนาวจะมอากาศหนาวจด มเมฆหมอกครม เปนจดทสามารถสมผสกบธรรมชาตอนชวนหลงใหลของปาดบเขาไดงายทสด ตลอดเสนทางถกปกคลมดวยเมฆทลอยพดผานเขามาตลอดเวลา อากาศจงชนและเตมไปดวยละอองน า ท าใหตนไมใหญในปาดบเขามมอสและเฟรนขนหมล าตนจนแลดราวกบปาในยคดกด าบรรพ จดเดน ไดแก ตนกหลาบพนปขนาดใหญ โดยเฉพาะในเดอนมกราคม ถงกมภาพนธ กหลาบพนปจะบานอวดดอกสแดงสด ดงดดใหนกมากนน าหวานและชวยผสมเกสร สวนตามโคนตนก ห ล าบ พ นป ม ข า ว ตอ ก ฤาษ ข น ป กค ล มร า ว ก บ พ รม ธ ร ร ม ชา ต บ ร เ ว ณ จด ส ง ส ดบ น ยอดดอยอนทนนทยงเปนทประดษฐานพระสถปของพระเจาอนทวชยานนท ผเปนทมาของชอดอย อนทนนทแหงนอกดวย

5.10 ทท าการอทยานแหงชาตดอยอนทนนท ตงอยบรเวณกโลเมตรท 31บนถนนสายจอมทอง-ยอดดอยอนทนนท ทางดานหนามสนาม

หญา เปนลานกว าง เปน ท ต งร านอาหารขนาดใหญ เปน ทท าการของอทยานแหงชา ต ดอยอนทนนท หองประชม และศนยบรการนกทองเทยว มเจาหนาทไวคอยบรการรบจองบานพกและสถานทกางเตนท

5.11 ลานกางเตนทดงสน อยหางจากทท าการอทยานแหงชาตประมาณ 800 เมตร ผานหมบานมงขนกลาง

เปนบรเวณทมบานพกนกทองเทยวเขาพกคางแรม มสนสามใบทปลกขนภายหลง ปกคลมลานกางเตนทเตมบรเวณ สามารถมองเหนน าตกสรภมไดจากบรเวณทกางเตนท



อปกรณและวธการ อปกรณ

1. อปกรณส าหรบเกบตวอยาง

1.1 มดเกบตวอยางไลเคนขนาดเลก

1.2 แวนขยายขนาดเลก ก าลงขยาย )01x)

1.3 กระดาษทชช

1.4 ซองกระดาษส าหรบบรรจตวอยาง

1.5 ดนสอและปากกา

1.6 กลองถายรป

1.7 เครอง GPS

2. อปกรณทใชในหองปฏบตการ

2.1 กลองสเตอรโอ

2.2 กลองจลทรรศน

2.3 สารละลาย Potassium Hydroxide ความเขมขน 5-10 %

2.4 สารละลาย Sodium Hypochloride หรอแทนดวยน ายาซกผาขาว เชน Haiter bleach

2.5 สารละลาย Iodine

3. วธการส ารวจ

3.1 พนทศกษา ท าการส ารวจในพนทอทยานแหงชาตดอยอนทนนทจงหวดเชยงใหม โดยครอบคลมอ าเภอจอมทอง

อ าเภอแมแจมอ าเภอดอยหลอ และอ าเภอแมวาง จงหวดเชยงใหม โดยเลอกบรเวณเขตบรการและเขตนนทนาการ อทยานแหงชาตดอยอนทนนท 11 บรเวณ โดยแบงการส ารวจเปนบรเวณเสนทางศกษาธรรมชาต 3 แหง น าตก 5 แหง บรเวณยอดดอยอนทนนท 0 แหง ทท าการอทยานแหงชาตดอยอนทนนท 0 แหง และแหลงบรการในพนทอทยานแหงชาตดอยอนทนนท 0 แหง ดงน



1.) เสนทางเดนศกษาธรรมชาตกวแมปาน 2.) เสนทางเดนศกษาธรรมชาตอางกา 3.) เสนทางเดนปาผาดอกเสยว 4.) น าตกแมปาน 5.) น าตกหวยทรายเหลอง 6.) น าตกวชรธาร 7.) น าตกแมกลาง 8.) น าตกแมยะ 9.) บรเวณยอดดอยอนทนนท 10.) ทท าการอทยานแหงชาตดอยอนทนนท 11.) ลานกางเตนทดงสน

ภาพ 3.1 แสดงต าแหนงการเกบตวอยางไลเคนบรเวณอทยานแหงชาตดอยอนทนนท จงหวดเชยงใหม

3.2 การส ารวจและการรวบรวมตวอยางไลเคน

เกบรวบรวมตวอยางไลเคนจากแหลงอาศยตางๆ เชน เปลอกไมหรอโขดหน เปนตน ตามวธการของ กณฑรย บญประกอบ และกวนนาถ บวเรอง )2550) ตามบรเวณเสนทางเดนนกทองเทยว



โดยจะเลอกเกบตวอยางทอยในระดบสายตา โดยใชแวนขยายก าลงขยาย 10X ชวยในการสงเกต นอกจากน ท าการบนทกลกษณะของไลเคน ถายภาพระยะไกลเพอใหเหนระบบนเวศโดยรอบ และถายภาพระยะใกล เพอใหเหนลกษณะของไลเคน จากนนน าภาพถายทไดมาประมวลผลดวยการเปรยบเทยบกบรปอนกรมวธานเพอจดจ าแนกในระดบสกล 3.3 การเกบตวอยาง

ไลเคนชนดครสโตสและสแควมโลสจะใชมดแขงเกบตวอยางทลลสมาพรอมกบสงยดเกาะเนองจากทลลสมการแนบตดกบพนผว สวนไลเคนชนดโฟลโอสและชนดฟลตโคสจะมการยดเกาะกบพนผววตถเพยงบางสวนเทานน จงสามารถเกบตวอยางโดยใชปลายมดแหลมแซะเบาๆ โดยการเกบตวอยางจะตองเกบสวนทส าคญ เชน fruiting body และโครงสรางสบพนธอนๆ ตดมาดวย เพอน าไปจดจ าแนกชนดสกลในหองปฏบตการตอไป โดยเกบไวในถงกระดาษทระบชอชนดของไลเคน ชนดของวตถทไลเคนเจรญอย สถานทเกบไลเคนมา วนทและชอผเกบ บนทกขอมลโดยการจดรายละเอยดของไลเคน สของทลลส สของ fruiting body จดลกษณะเฉพาะและวตถยดเกาะ ถายรป บนทกคาพกด ชนดตนไมทพบ หากตวอยางมความชนท าการผงใหแหงกอนเกบตวอยางในซอง เพอปองกนการเกดเชอรา หลงจากนนจะน าตวอยางไลเคนทเกบจากพนทศกษามาผงใหแหง ประมาณ 1-2 สปดาห จากนนแยกกลมตวอยางเบองตน เพอสะดวกในการ จดจ าแนกสายพนธ ตามวธการของ พชร มงคลสข และสญญา มสม )2555) 3.4 การจดจ าแนกสายพนธไลเคน

3.4.1) การศกษาลกษณะสณฐานวทยา )Mophological characteristics) โดยจะตรวจสอบลกษณะสณฐานเบองตน โดยน าตวอยางทไดมาท าการศกษาลกษณะตางๆ ภายใตกลองจลทรรศน ลกษณะทางกายภาพ โดยใชคมอการแยกชนดไลเคน โดยลกษณะทางกายภาพน อาจแยกไลเคนถงระดบสกล มบางสวนทแยกไดถงระดบชนด )สปชส) โดยอาศยลกษณะภายนอกเปนหลก ตามวธของ พชร มงคลสข และวสนต เพงสงเนน )2555)

3.4.2) การศกษาลกษณะทางกายวภาค )Anatomacal characteristics) การตรวจสอบโครงสรางของไลเคน ในการสงเกตโครงสรางบางอยาง เชน ผล ควรใชแวนขยายดจะเหนรายละเอยดมากขน ไดแก สของทลลส ขนาดของทลลส ไรซน โครงสรางสบพนธแบบไมอาศยเพศและต าแหนงของโครงสรางบนแผนใบ โครงสรางการสบพนธแบบอาศยเพศ

3.4.3) หลงจากนนแยกชนดไลเคนโดยการใชสารเคม )Chemical characteristics) สารเคมทใช ไดแก สารละลาย Potassium Hydroxide ความเขมขน 10 % สารละลาย

Sodium Hypochloride และสารละลาย Iodine โดยสวนของไลเคนทใชในการทดสอบ ไดแก ชนคอรเทกซ ซงหยดสารไปโดยตรง และชนเมดลลา ทตองใชมดโกนขดเอาผวชนนอกของไลเคน ออกบางๆ จนถงชนของเมดลลาทเปนสขาวหรอสเหลองออน หยดสารเคมทตองการทดสอบเพยงหยด



เลกๆ หนงหยดบนรอยขด แลวสงเกตวามการเปลยนสของชนเมดลลาเกดขนหรอไม โดยใชแวนขยายสองด )ขอควรระวง สารเคมเหลานมฤทธกดกรอน ควรใชดวยความระมดระวง อยาสมผสสารเคมโดยตรง และอยาใหสารเคมหยดลงบนเสอผา) สทเกดขนจากการทดสอบทางเคม มกจะจางหายไปอยางรวดเรว ควรรบสงเกตกอนสจะจางไป ไลเคนสวนใหญมขนาดเลก โดยเฉพาะครสโตส จะกลมกลนไปกบผวของกอนหน เปลอกไม ไลเคนสวนใหญเมอเปยกน า จะมสเขยวสดขน ซงเปนสของสาหรายทอยขางใน ลกษณะสจงอาจแตกตางจากในคมอแยกชนดโดยมการเปรยบเทยบลกษณะของสปอร ถงหมสปอร หรอสงเกตการเปลยนแปลงหลงการหยดสารเคม เปรยบเทยบกบหนงสอตางๆ เชน หนงสอ A key to the Microlichens of India, Nepal and Sri Lanka (Awasthi, 1991) หนงสอ Key to the lichen genera of Bogor, Cibodas and Singapore (Sipman, 2003) หนงสอ Macrolichens of East Africa (Swinscow andKrog, 1988) และไลเคนแหงเกาะแสมสาร จากยอดเขาถงชายทะเล )หนวยวจยไลเคน, 2550) เปนตน 3.5) การจดจ าแนกสายพนธไลเคน น าขอมลจากการศกษาทงหมดใชประกอบในการวเคราะหและจดจ าแนกสายพนธไลเคน โดยใชคมอการจดจ าแนกชนดไลเคนของ A key to the Microlichens of India, Nepal and Sri Lanka (Awasthi, 0990) หนงสอ Key to the lichen genera of Bogor, Cibodas and Singapore (Sipman, 2113) หนงสอ Macrolichens of East Africa (Swinscow and Krog, 0988) และ ไลเคนแหงเกาะแสมสาร จากยอดเขาถงชายทะเล )หนวยวจยไลเคน, 2551)



ผลและวจารณ

จากการส ารวจไลเคนบรเวณเขตบรการและเขตนนทนาการอทยานแหงชาตดอยอนทนนท จงหวดเชยงใหม ในระหวางเดอนมนาคม -เมษายน พ.ศ. 2559 โดยสามารถเกบตวอยาง ไลเคนไดทงหมด จ านวน 156 ตวอยาง แบงกลมไลเคนตามลกษณะการเจรญเตบโตเปนไลเคน ในกลม Crustose 83 ตวอยาง กลม Foliose 62 ตวอยาง กลม Fruticose 7 ตวอยาง และกลม Squamulose 4 ตวอยาง (ตาราง 4.1)

ตาราง 4.1 ไลเคนทเกบตวอยางไดในแตละพนท โดยจ าแนกตามลกษณะการเจรญเตบโต บรเวณเขตบรการและเขตนนทนาการอทยานแหงชาตดอยอนทนนท จงหวดเชยงใหม

บรเวณทเกบตวอยาง จ านวนตวอยาง รวม

Crustose Foliose Fruticose Squamulose 1.เสนทางศกษาธรรมชาตกวแมปาน

14 10 - - 24

2.เสนทางศกษาธรรมชาตอางกา

7 7 1 1 16

3.เสนทางเดนปาผาดอกเสยว

13 8 1 1 23

4.น าตกแมปาน 7 - - - 7 5.น าตกหวยทรายเหลอง 11 12 1 1 25 6.น าตกวชรธาร 5 2 - - 7

7.น าตกแมกลาง 3 2 - - 5 8.น าตกแมยะ 6 4 - 1 11 9.บรเวณยอดดอยอนทนนท 6 6 1 - 13 10.ทท าการอทยานแหงชาตดอยอนทนนท

6 5 1 - 12

11.ลานกางเตนทดงสน 5 6 2 - 13 จากนนน าตวอยางทเกบไดมาศกษาลกษณะทางสณฐานวทยา เพอจดจ าแนกและ ระบสกลของไลเคนในพนทศกษา สามารถจ าแนกได 21 วงศ จ าแนกสกลได 39 สกล ไดแก Anthracothecium, Pyrenula, Bacidia, Catinaria, Malcolmeilla, Buellia, Dirinaria,



Heterodermia, Hyperphyscia, Physcia, Pyxine, Caloplaca, Lepraria, Graphid, Haematomma, Lecanora, Ramboidi, Letrouitia, Moronea, Pertusaria, Porinaceae, Phyllopsora, Bulbothrix, Canomaculina, Everniastrum, Hypotrachyna, Parmelinella, Parmelinopsis, Parmotrema, Rimelia, Usnea, Parmeliella, Coccocarpia, Leptogium, Sticta, Lobraria, Cladonia (ตาราง 4.2) ตาราง 4.2 ไลเคนทส ารวจพบบรเวณเขตบรการและเขตนนทนาการอทยานแหงชาตดอยอนทนนท จงหวดเชยงใหม

Family Genus 1. Pyrenulaceae Anthracothecium

Pyrenula 2. Ramalinaceae Bacidia

Catinaria Malcolmeilla

3. Physciaceae Buellia Dirinaria Heterodermia Hyperphyscia Physcia Pyxine

4. Teloschistaceae Caloplaca 5. Sterocaulaceae Lepraria 6. Graphidaceae Graphid 7. Haematommataceae Haematomma 8. Lecanoraceae Lecanora

Ramboldia 9. Letrouitiaceae Letrouitia



ตาราง 4.2 (ตอ)

Family Genus 10. Fuscideaceae Moronea 11. Pertusariaceae Pertusaria 12. Porinaceae Porina 13. Phyllopsoraceae Phyllopsora 14. Parmeliaceae Bulbothrix

Canomaculina Everniastrum Hypotrachyna Parmelinella Parmelinopsis Parmotrema Rimelia Usnea

15. Pannariaceae Parmeliella 16. Coccocarpiaceae Coccocarpia 17. Collemataceae Leptogium 18. Lobariaceae Sticta

Lobraria 19. Cladoniaceae Cladonia 20. Caliciaceae Buellia 21. Pilocarpaceae Malcolmiella

ลกษณะทางสญฐานวทยาของไลเคนในแตละสกลมความแตกตางกนหลงจากการจ าแนก

ภายใตกลองจลทรรศน จะพบลกษณะทแตกตางกน (ตาราง 4.3)



ตาราง 4.3 ลกษณะทางสญฐานวทยาของไลเคนภายใตกลองจลทรรศน

Family Genus สถานทพบ จ านวน ลกษณะ 1. Pyrenulaceae Anthracothe

cium - น าตกแมปาน 2 ทลลสเปนแบบครสโตสสเขยวปนเหลอง สวนใหญผวเรยบ ชน Cortex ใส

หนาประมาณ 20-400 ไมโครเมตร พบสาหรายจ าพวก Trentepohlia ชน Medulla สเหลองใส พบ Ascoma แบบ Perithecium ทรงกลมสด า แผกระจาย และยกตวเหนอผวทลลสแบบชดเจน สวนใหญเจรญแบบเดยว ชน Hymenium พบเสนใยรา สานตวแบบเดยว ไมสรางหยดน ามน

2. Pyrenulaceae Pyrenula - น าตกแมยะ - เสนทางศกษาธรรมชาตกว

แมปาน

1 1

ทลลสมสขาว ดานบนมจดสด าคลายหลม ลกษณะเปนผงแปง ผวสมผสนม ไมพบ Soredia สบพนธโดยการปลอยสปอร

3. Ramalinaceae Bacidia - เสนทางเดนปาผาดอกเสยว

1 ทลลสแบบครสโตสสเหลองออกน าตาล ผวขรขระ ผลมลกษณะแบนหรอนนอย สงเหนอทลลสไมมกาน อาจพบผลกสเขยว ในหนงถงสปอรจะพบ Ascospores จ านวน 8 Ascospores มผนงกนตามขวาง 3-4 ผนง

4. Ramalinaceae Catinaria - น าตกหวยทรายเหลอง 1 ทลลสมการเจรญบนใบไม หรอพมไม มสเหลองเขมไปจนถงน าตาล ลกษณะ Ascospore เปนแบบ Transverse Septa หรอ Submuriform และ Muriform



Family Genus สถานทพบ จ านวน ลกษณะ 5. Ramalinaceae Malcolmeilla - เสนทางเดนปาผาดอก

เสยว - น าตกหวยทรายเหลอง - น าตกแมปาน - ลานกางเตนทดงสน

1 1 1 1

ทลลสแบบครสโตส สเทาอมเขยว Ascoma แบบ Apothecia รปถวย มชนสาหรายบรเวณขอบ หนาจานเปนสน าตาลด า ขอบสเดยวกบทลลส Ascus รปทรงกระบอก Paraphysis แบบเสนเดยว Ascospore สใสไมมผนงกน หนงทลลสม Ascospores 4-8 Ascospores

6. Physciaceae Buellia - เสนทางเดนปาผาดอกเสยว

1 ทลลสแบบครสโตสสขาวอมเทา เจรญบนเปลอกไมลกษณะบาง แบนเรยบ ชน Cortex สใส พบสาหรายจ าพวก Trebouxia ชนMedulla สขาว เสนใยประสานตวกนอยางแนนหนา 35 -50 ไมโครเมตร Ascoma แบบApothecium รปถวยสด าขอบหยก ชน Epithecium สน าตาลถงด า Paraphysis เสนเดยวปลายพองบวม ชน Hypothecium สด า Ascus รปกระบอง Ascospore สน าตาลมผนงกน 1 ผนงกน ม 8 Ascospores

7. Physciaceae Dirinaria - เสนทางเดนปาผาดอกเสยว

2 ทลลสเปนแบบโฟลโอส สเขยวอมเทาถงเขยวออน Lobe เรยวเลกซอนกนแนน ปลายกลมมน ขนาด 0.11-0.2 เซนตเมตร ไมพบ Rhizine Soredia มสขาวอมเทา ลกษณะเปนกอนกลมหนาแนนบรเวณกลางทลลส ทลลสแบงชนชดเจน ชน Cortex สใส มสาหรายจ าพวก Trebouxia ผวลางทลลสสน าตาลถงด า ใชยดเกาะแหลงอาศยโดยตรง ไมพบ Ascoma

8. Physciaceae Heterodermia - น าตกหวยทรายเหลอง 3 ทลลสแบบโฟลโอสสเขยวออนหรอสเขยวอมเหลอง ผวมนเรยบเปนเงา



Family Genus สถานทพบ จ านวน ลกษณะ - เสนทางเดนปาผาดอก

เสยว - เสนทางศกษาธรรมชาตกว

แมปาน - เสนทางศกษาธรรมชาต

อางกา - บรเวณยอดดอยอนทนนท - ลานกางเตนทดงสน - ทท าการอทยานแหงชาต

ดอยอนทนนท

2 3 2 2 1 2

Lobe แคบ เรยวยาว Rhizine สด าแบบเสนเดยว พบบรเวณขอบ ชน Cortex ใส ไมมส พบสาหราย Trebouxia มชน Medulla สขาว ผวลางทลลสสเขยวอมน าตาล Ascoma แบบ Apothecium รปถวย หนาจานสน าตาลถงด า ขอบสเดยวกบทลลส พบ Ascus รปกระบอง Ascospore สน าตาล มผนงกนจ านวน 6-8 Ascospores

9. Physciaceae Hyperphyscia - น าตกแมกลาง 1 ทลลสแบบโฟลโอสสเขยวเทา เจรญเตบโตอยางอสระ Rhizine สขาวถงน าตาลแบบแตกแขนง พบบรเวณดานลางทลลส Lobe แบนราบหรอโคงนน อาจมผวเรยบ แผเปนแนวยาวและแตกแขนงอยางอสระ Soredia สขาวจ านวนมากบรเวณกลาง Lobe Ascoma แบบ Apothecium รปถวยขนาดเลก

10. Physciaceae Physcia - เสนทางเดนปาผาดอก 1 ม Rhizine ยดเกาะกบวตถ สขาว ทลลสฝงลกเขาไป มลกษณะเปนเสนหรอ



Family Genus สถานทพบ จ านวน ลกษณะ เสยว

- ลานกางเตนทดงสน 1

กอนแบบผดปกตดานบนจนถงกงกลาง ดานลางเปนสขาวอมเหลอง หรอเทาด า ตรงจดกงกลางม Ascospore เปนเสนตามขวาง สเทาถงน าตาล

11. Physciaceae Pyxine - น าตกแมกลาง - น าตกแมยะ - ทท าการอทยานแหงชาต


1 1 1

ม Rhizine ยดเกาะกบวตถ สขาว ทลลสฝงลกเขาไป มลกษณะเปนเสนหรอกอนแบบผดปกตดานบนจนถงกงกลาง ดานลางเปนสขาวอมเหลอง หรอเทาด า ตรงจดกงกลางม Ascospore เปนเสนตามขวาง สเทาถงน าตาล ม Pseudocyphellae ตรงจดกงกลางหรอบนผวหนาเปนตาขาย เยอหมไมม Atranonin Ascospore เปน Lecideine margin

12. Teloschistaceae

Caloplaca - ทท าการอทยานแหงชาต ดอยอนทนนท

1 ทลลสเปน ฝนผงสน าตาลถง สม พบสาหรายสเขยว Ascoma แบบ Apothecium รปถวย หรอแผนจานสน าตาลถงสม Ascus รปทรงกระบอง Ascospore สใส รปทรงร ผนงกนตามขวางแบบ Polarilocular

13. Sterocaulaceae

Lepraria - น าตกแมยะ 1 ทลลสแบบครสโตสสขาว ขาวครม หรอขาวเขยว จนถงฟา เรยบตดกบพนผวแบบหลวมๆ การทดสอบสบนผวทลลส (K+) เปนสเหลอง และ (C+) เปนสแดง

14. Graphidaceae

Graphid - เสนทางศกษาธรรมชาต กวแมปาน

- เสนทางศกษาธรรมชาต

9

3

ทลลสเปนแบบครสโตสสขาวอมเทา ผวเรยบหรอขรขระเลกนอย แตกเปนรองขนาดเลกไมเงามน ชน Cortex สใส ชน Medulla ขาว Ascoma แบบ Apothecium รปเสนคคลายรมฝปากยกตวเดนเหนอทลลส มฝนผงสขาวปก



Family Genus สถานทพบ จ านวน ลกษณะ อางกา

- เสนทางเดนปาผาดอกเสยว - น าตกแมปาน - น าตกหวยทรายเหลอง - น าตกวชรธาร - น าตกแมกลาง - น าตกแมยะ - บรเวณยอดดอยอนทนนท - ทท าการอทยานแหงชาตดอยอนทนนท - ลานกางเตนทดงสน

5 3 4 1 2 2 3 3 1

คลม ม Hypothecium ไมชดเจน Ascus รปกระบอง ม Ascospore ใส มผนงกนตามขวาง ในหนง Ascus ม 4-8 Ascospores

15. Haematommataceae

Haematom ma

- เสนทางเดนปาผาดอกเสยว - ทท าการอทยานแหงชาต


2 1

ทลลสมลกษณะแบน รปรางแตกตางตามวสดทยดเกาะ มขนาดประมาน 1-2 มลลเมตร ลกษณะ Ascospore คลายจาน ไมมส อาจพบหรอไมพบการเจรญของ Hymemium ลกษณะเสนกนตามขวางของชน Hymemium มส



Family Genus สถานทพบ จ านวน ลกษณะ - ลานกางเตนทดงสน 1 ฟาถงน าตาล

16. Lecanoraceae

Lecanora - น าตกวชรธาร - น าตกแมกลาง - เสนทางเดนปาผาดอกเสยว - น าตกหวยทรายเหลอง - เสนทางศกษาธรรมชาต กวแมปาน

- เสนทางศกษาธรรมชาต อางกา

- บรเวณยอดดอยอนทนนท - ลานกางเตนทดงสน

1 1 2 1 2

1 3 1

ทลลสมลกษระแบน รปรางจะแตกตางกนออกไป ขนอยกบผวทยดเกาะ บางสวนมลกษณะคลายดายขนาด 1-2 มลลเมตร และพบ Ascocarps มลกษณะคลายจานอยรอบ Hymenium ซง Ascospore ไมม Pigment และไมม Septa ภายใน Ascus จะมประมาณ 8 Ascospores ซงจะมลกษณะคลายถวย

17. Lecanoraceae

Ramboidia

- น าตกแมยะ - ทท าการอทยานแหงชาต


1 1

ทลลสสเทา ผวเรยบถงขรขระ Apothecium สน าตาลถงแดง สปอรสใส ทรงรไมมผนงกนตามขวาง



Family Genus สถานทพบ จ านวน ลกษณะ 18. Letrouitiaceae

Letrouitia

- น าตกวชรธาร - น าตกแมยะ - น าตกแมปาน

2 1 1

ทลลสแบบครสโตสสเขยวอมเหลอง หรอเขยวอมเทา ผวเปนปมเลกนอยไมแตกราว ไมพบ Soredia และ Isidia ชน Cortex สใส พบสาหรายจ าพวก Trebouxia ชน Medulla สขาว Ascoma แบบ Apothecium รปจานสแดงถงน าตาลชน Epithecium สน าตาลแดง และชน Hymenium สใส Ascus รปทรงกระบอก และ Ascospore สใส มผนงกนทรงร

19. Fuscideaceae

Moronnea


1

20. Pertusariaceae

Pertusaria

- น าตกหวยทรายเหลอง

1

ทลลสแบบครสโตสสเขยวอมเทา หยาบ ไมมนเงา แตกราวเปนรวบางๆ ชน Cortex ไมมส พบสาหรายจ าพวก Trebouxia เปนสวนประกอบ อดแนนเรยงตวกนอยางตอเนอง บางสวนแทรกเขาไปในชน Medulla มสเทา Ascoma เปนแบบ Perithecium ชน Epithecium สน าตาล Hypothecium Ascus รปกระบอง ผนงสองชน Ascospore ใส มลกษณะกลม ผนงหนา



Family Genus สถานทพบ จ านวน ลกษณะ 21. Porinaceae Porinaceae - เสนทางศกษาธรรมชาต

กวแมปาน 1

22. Phyllopsoraceae

Phyllopsora

- เสนทางเดนปาผาดอกเสยว - น าตกหวยทรายเหลอง

2 1

ทลลสแบบสแควมโลส มส เหลองอมเขยว Lobe ขนาด 2-3 มลลเมตร สรางเสนใยเจรญนอกทลลส เรยกวา ไฮโพทลลส สด าหรอสขาว Isidia เปนแทงสนๆกระจายบนทลลส ไมพบ Soredium Ascoma แบบ Apothecium รปจานหรอถวย หนาจานสเหลองอมน าตาลถงเหลองอมแดง ขอบสเดยวกบหนาจาน ไมพบสาหรายทขอบ Ascusทรงกระบอกยาวเรยว Ascospore ใส ไมมผนงกน หรออาจจะมแค 1 ผนงกน ในหนงAscus ม 8 Ascospores

23. Parmeliaceae

Bulbothix

- น าตกหวยทรายเหลอง - น าตกวชรธาร

2 1

ทลลสมลกษณะเปนเสนสาย ปกคลมทงบนและลางของทลลส สาหรายทสงเคราะหแสงคอพวก Trebouxia สของทลลสดจนคลายสเทาอมเขยว บรเวณดานลางจะมแฉกปกคลมดวยเยอบางๆ และพบชน Medulla เปนสขาวหรอเหลอง ไมมสวนของ Tomemtum สวนของ Cidia ดานลางมเยอหมอย Rhizine อยดานลางสด Rhizine ยาวไปจนถงขอบของ Cidia มลกษณะปดบวม ทลลสดานบนเปนสเทาออน



Family Genus สถานทพบ จ านวน ลกษณะ 24. Parmeliaceae

Canomacu lina

- เสนทางศกษาธรรมชาต กวแมปาน


- บรเวณยอดดอยอนทนนท

2 1 1

ทลลส Isidia และ Cidia รอบๆโคน Medulla มสขาว ทลลสมสเหลองอมเขยว ใตทลลสมสน าตาล Rhizine มสด า

25. Parmeliaceae

Everniastrum


กวแมปาน - เสนทางศกษาธรรมชาต

อางกา - บรเวณยอดดอยอนทนนท

1 1 1

ทลลสมสเขยวอมเทา Lobe เรยวแคบ เปนลอนโคงถงรอง Rhizine สด าเปนเสนเดยวบรเวณขอบ Lobe ทลลสแบงชนชดเจน ชน Cortex สใส ชนเมดลลาสขาว Ascoma แบบ Apothecium รปถวย หนาจานสน าตาลอมเหลองถงน าตาลอมแดง Ascus รปทรงกระบอก Paraphysis แบบเสนเดยว Ascospore ใส รปทรงรคลายเมดถว ไมมผนงกนตามขวาง ม 8 Ascospores ตอหนง Ascus

26. Parmeliaceae

Hypotrachy na


1

ทลลสประกอบดวยเสนใยหนาแนนบรเวณบนหรอลางทลลส พบการเจรญของสาหรายสเขยวจ าพวก Rrebouxia ทลลสมสเขยวอมเทา หรออาจจะไมมสกได ดานลางของ Lobe ไมมชน แตพบCortex บรเวณดานลาง ซงมสขาวหรอสเหลอง พบ Rhizine ใตชน Cortex และพบ Tomentum Rhizine



Family Genus สถานทพบ จ านวน ลกษณะ 27. Parmeliaceae

Parmelinella


1

ลกษณะ เปนทลลสแบบโฟลโอสสเขยวอมเทา

28. Parmeliaceae

Parmelinop sis


กวแมปาน - ลานกางเตนทดงสน

1 1

ทลลสเปนซเวนตรงกลาง มสวนยดบรเวณกลางทลลสพบสาหรายสเขยวเจรญดานบน และดานบนอาจพบสด า หรอแบบไมมส Lobe มขนาดยาวประมาณ 1 มลลเมตร กวางนอยกวา 4 มลลเมตร ลกษณะคลายใบไม บางสวนมลกษณะคลายทรงกระบอก ดานบนพบการเจรญของ Cephalodia และอาจพบ Apothecia ดวย ทลลสเปนแบบ Parmelioid พบการเจรญไดบนเปลอกไม ซงอาจพบลกษณะสขาว เทา ฟา หรอเขยว ขนอยกบพนทเจรญเตบโต ม Rhizine และดานลางพบชน Cortex เมอเจรญเตมท Lobe บางสวนจะยกตวขน มขนาดกวางประมาณ 2 -5 มลลเมตร และพบ Pseudocy phellae เปนลกษณะสบพนธแบบไมอาศยเพศ Isidia มลกษณะเปนสด าน าตาล หรออาจจะไมพบการสบพนธแบบไมอาศยเพศแบบ Soredia ซงจะมสเหลองอยบนสด

29. Parmeliaceae

Parmotrema

- น าตกวชรธาร - น าตกแมยะ

1 2

ทลลสแบบโฟลโอสสเขยวอมเทา เรยบจนถงยบยน ไมเปนเงามน เจรญแผอยางเปนอสระ เกาะกบแหลงอาศยอยางหลวมๆ ผวลางทลลสสน าตาลออน



Family Genus สถานทพบ จ านวน ลกษณะ - เสนทางเดนปาผาดอกเสยว - น าตกหวยทรายเหลอง - เสนทางศกษาธรรมชาต

อางกา - ลานกางเตนทดงสน - ทท าการอทยานแหงชาต


3 2 1 3 1

ทขอบมสด าบรเวณตอนกลาง Rhizine สด า สราง Soredia บรเวณขอบ Lobe เรยงตวอสระขอบกลมมน ชน Medulla มสขาว เสนใยสานตวกนหลวมๆ ไมพบ Ascoma

30. Parmeliaceae

Rimelia

- ทท าการอทยานแหงชาต


1

ทลลสมสเขยวอมเทาซดๆ ดานลางเปนแฉกไมมชน ปกคลมดวยเยอขาวๆ หรอขาวคอนขางเหลอง มชน Medulla ม Rhizine และ Cidia จากกงกลาง มเยอบางๆหรออาจจะไมม Tomentum ม Cidia ดานลาง ไมมชน Cortex ม Rhizine อยดานลางสด ไมมสวนของ Marginal ดานลาง เปน Rhizine จนถง Margin Cidia ไมบวมนน ขนาดของทลลสจะมขนาดความกวางประมาณ 3-10 มลลเมตร รอยแยกเปนแบบตน ดานบนสขาวเปนตาขาย Rhizine มความยาวแตกตางกนออกไป

31. Parmeliaceae

Usnea - เสนทางศกษาธรรมชาต อางกา

1

ทลลสเปนแบบฟรตโคส สเขยวออนอมสม เปนพมตงตรง เปนมนเงา แตกกงหรอเสนใยรอบบรเวณทยดเกาะ ลกษณะกงทแตกไมเปนระเบยบ Isidia พบ



Family Genus สถานทพบ จ านวน ลกษณะ - บรเวณยอดดอยอนทนนท - ลานกางเตนทดงสน - น าตกหวยทรายเหลอง - ทท าการอทยานแหงชาต


1 2 1 1

บนชน Cortex ขนอยเดยวๆ ไมพบ Soredia ชน Cortex ใส ชน Medulla สขาว แกนกลางตนสใส ไมพบ Ascoma

32. Pannariaceae Parmeliella - เสนทางศกษาธรรมชาต อางกา

1 ไลเคนเปนชนดทสามารถเจรญไดหลายพนทผว ซงมขนาดใหญ และมสทแตกตางกนไปขนอยกบวตถยดเกาะ การเกาะตดของทลลสไมหนาแนน ไมคอยพบการเจรญในบรเวณทชนๆ อาจจะพบ Perithecia อาจพบหรอไมพบ Apoticia เมอมการเจรญอยใตน า มลกษณะการเจรญแบบแผนจาน มสน าตาล บางครงอาจมสแดง ทลลสมลกษณะเปนเกลด Lobe มความกวางอยางนอย 0.3 มลลเมตร ดานบนมสด าหรอไมด ากได

33. Coccocarpiaceae

Coccocarpia


1

ทลลสเปนแบบโฟลโอสสเขยวอมเทา มสนตามขวางคลายวงปตอนปลายแผกวาง Rhizine สขาวทขอบสเทาถงด าบรเวณกลางทลลส ชน Cortex สานตวกนเปนรางแห พบสาหรายสเขยวแกมน าเงนสกล Scytonema ชน Medulla สครม Ascoma เปนรปถวย Ascospore สใสรปทรงรไมมผนงกนตามขวาง



Family Genus สถานทพบ จ านวน ลกษณะ 34. Collemataceae

Leptogium - เสนทางศกษาธรรมชาต กวแมปาน


- บรเวณยอดดอยอนทนนท

1 1 1

ทลลสแบบโฟลโอส โลบแบบกวาง สเทาอมเขยวถงเทาอมด า ทลลสไมแบงชนชดเจน ชน Medulla ใส สานตวกนอยางหลวมๆ ชนผวลางไมมส Rhizine เปนเสนเดยว Ascoma แบบ Apothecium รปถวย หนาจานมสน าตาลแดง ลกษณะยกตวขนเหนอทลลส Ascus รปกระบอง ไมพบAscospore

35. Lobariaceae Sticta - น าตกแมยะ 1 ทลลสเปนแบบโฟลโอส มลกษณะเปนแฉกบางๆซอนทบกน สเทาออนถงเทาน าตาล จะมสเขมขนเมอมความชน ตรงกลางโคงมน พนผวเปนแผนเลกๆ มการแตกกงออก บางทลลสเปนสเขยวสวาง ดานลางอาจมสซด ถาเปนจ าพวกสาหรายสเขยวจะม Lobe เปนสเขยว ใบเปนแฉก ไมม Isidia ดานลางเปนสน าตาล ทวไปพบตามหนทมความชน

36. Lobariaceae Lobraria - บรเวณยอดดอยอนทนนท 1 ทลลสเปนแบบโฟลโอส มลกษณะเปนแฉกบางๆซอนทบกน สเทาออนถงเทาน าตาล

37. Cladoniaceae

Cladonia - น าตกแมยะ - เสนทางศกษาธรรมชาต อางกา

2 ทลลสแบบสแควมโลส สเขยวถงเขยวอมเทา ม 2 ลกษณะ คอ แบบปฐมภมแบบใบเกลด และแบบทตยภมมการแบงชนชดเจน ชนCortex ใสไมมส ทลลสเปนชองกลวง Ascoma แบบ Apothecium หนาจานเปนสน าตาล ไมพบชนสาหรายทขอบ Ascus ไมพบ Paraphysis แตกแขนงและเชอมตอเปนรางแหสานตวหนา ไมพบ Ascospore



Family Genus สถานทพบ จ านวน ลกษณะ 38. Caliciaceae Buellia - เสนทางเดนปาผาดอกเสยว

1 ทลลสแบบครสโตสสเขยวอมเทา หยาบ ไมมนเงา แตกราวเปนรวบางๆ ชน

Cortex ไมมส 39. Pilocarpaceae

Malcolmiella - เสนทางเดนปาผาดอกเสยว - น าตกหวยทรายเหลอง

1 1

ทลลสแบบครสโตสสเขยวอมเทา หยาบ ไมมนเงา แตกราวเปนรวบางๆ



วจารณผลการศกษา

จากการศกษาและเกบตวอยางไลเคนในเขตนนทนาการและเขตบรการในอทยานแหงชาตดอยอนทนนท จงหวดเชยงใหม ในระหวางเดอนมนาคมถงเดอนเมษายน พ.ศ. 2559 โดยเลอกพนทศกษาจ านวน 11 แหง แบงเปนเขตบรการ 2 แหง คอ ทท าการอทยานแหงชาตดอยอนทนนท และลานกางเตนทดงสน และเขตนนทนาการ 9 แหง คอ เสนทางเดนศกษาธรรมชาตกวแมปาน เสนทางเดนศกษาธรรมชาตอางกา เสนทางเดนปาผาดอกเสยว น าตกแมปาน น าตกหวยทรายเหลอง น าตกวชรธาร น าตกแมกลาง น าตกแมยะ และบรเวณยอดดอยอนทนนท

พบวาบรเวณน าตกหวยทรายเหลอง เสนทางเดนศกษาธรรมชาตกวแมปาน เสนทางเดนปาผาดอกเสยว จะพบไลเคนมากเปนสามอนดบแรก คอ 25 ตวอยาง 24 ตวอยาง และ 23 ตวอยาง ตามล าดบ เนองจากทง 3 บรเวณนเปนพนทปาดบเขา มตนไมใหญอายยน และสภาพอากาศมความชน สงผลตอการเจรญของไลเคน (วนวสา, 2556)

เสนทางเดนศกษาธรรมชาตอางกา เสนทางเดนปาผาดอกเสยว และบรเวณน าตกหวยทรายเหลอง จะพบตวอยางไลเคนทง 4 ชนด ไดแก ครสโตส (Crustose) โฟลโอส (Foliose) ฟรตโคส (Fruticose) และสแควมโลส (Squamulose)

บรเวณน าตกแมกลางพบตวอยางไลเคนนอยทสด 5 ตวอยาง เนองจากบรเวณน าตกแมกลางจะเปนแหลงทองเทยวทประชาชนสามารถเขาถงไดงาย มการเขาไปใชพนทท ากจกรรมตางๆ เชน เปนรานอาหาร รานขายของทระลก มทจอดรถสะดวกและเขาถงบรเวณน าตกไดรวดเรว จงมปรมาณนกทองเทยวมาใชบรการและพกผอนหยอนใจเปนจ านวนมาก ซง Hawksworth and Rose (1970) ไดศกษาพบวาในสภาพอากาศทมการปนเปอนของซลเฟอรไดออกไซค ทเกดจากการเผาไหมของเชอเพลง หรอทเกดจากกจกรรมของมนษย เมอมการปนเปอนในอากาศปรมาณมากจะสงผลตอการเจรญของไลเคนท าใหพบการเจรญนอยลง ซงอาจจะกอใหเกดมลพษ ซงอาจเปนสาเหตทท าใหพบ ไลเคนไดนอย ไลเคนชนดครสโตสจะพบไดในทกพนท โดยเฉพาะไลเคนวงศ Graphidaceae สามารถพบไดในทกสภาพแวดลอม ทงบรเวณแสงนอยหรอแดดจา ซงสอดคลองกบงานวจยของ กณฑรย (2549) ทรายงานวาไลเคนกลม Graphidaceae เปนไลเคนทพบมากในเขตรอน มการแพรกระจายในสภาพแวดลอมไดหลากหลาย โดยเฉพาะทรอนและแหง มการปรบตวไดด ทนตอการเปลยนแปลงสภาพแวดลอม และสามารถยดตดกบเปลอกไมไดหลายชนด และสภาพพนททพบการเจรญและสงเสรมตอการเจรญ โดยเปนพนทโปง อากาศถายเทไดด แสงแดดพอเหมาะ อณหภมคอนขางสง และมพชพรรณหลายชนด ซงเปนปจจยทเหมาะสม ชวยสงเสรมการแพรกระจายของไลเคนวงศนได



เปนอยางด (Nash III, 2008) ในการส ารวจยงพบไลเคนสกล Lecanora sp.ซงเปนกลมทมแวกซเคลอบทผว สามารถทนตอสภาพแวดลอมในหลายพนท

ส าหรบพนททส ารวจมความแตกตางกน ทงสภาพปา ความสง สภาพอากาศ การใชประโยชนของแตละพนท รวมถงขนาดพนท ซงอาจเปนเหตผลอยางหนงของปรมาณตวอยางทเกบได เนองจากมปจจยแวดลอมทมผลตอปรมาณ และการเจรญเตบโตของไลเคน ไมวาจะเปนการเขาถงแหลงทองเทยวไดโดยรถยนต อาจจะกอมลพษท าใหไลเคนทไมทนทานตอมลพษไมสามารถด ารงชวตอยได หรอลกษณะของปาทท าใหแสงสองผานลงมาไดนอย เปนเหตใหการสงเคราะหแสงเปนไปไดยาก จากขางตนจะกลาวไดวา การเจรญของไลเคนทพบตามธรรมชาตนน มปจจยหลายอยางทมผลตอความหลากหลาย เชน ลกษณะภมประเทศ ซงหากบรเวณพนท ทมความรมรน หรอมตนไมใหญสงอายจ านวนมาก และมแหลงน าทท าใหเกดความชมชน กจะเปนปจจยทชวยสงเสรมการเจรญของไลเคนได (Polyiam et al., 2008) โดยปกตทวไปการเจรญของไลเคนนนจะพบไดในตนไมใหญทมอาย เนองจากการเจรญเตบโตของไลเคนนนใชระยะเวลาเจรญเตบโตนาน เชน กลมครสโตสจะใชระยะเวลาในการเจรญ 1-3 มลลเมตรตอป (Osathanon, 2002) จงท าใหไมพบในตนไม เนองจากมลกษณะทางสณฐานวทยาทแตกตางกน ทงในดานสรระวทยาและเคม ของพนผวยดเกาะ (Boonpragob and Polyiam, 2007) ไลเคนเปนสงมชวตขนาดเลกทมความออนไหวตอการเปลยนแปลงทางธรรมชาต และสภาพแวดลอม โดยในเขตพนททเปนเขตเมองหรอเขตอตสาหกรรมทไมมการควบคมมลพษ จะไมพบการเจรญของไลเคน ดงนนไลเคนจงเปนดชนในการบงชคณภาพของอากาศได (Nylander, 1873)



สรป

1) จากการเกบตวอยางไลเคนในเขตพนทศกษา ในระหวางชวงเดอน มนาคมถงเดอนเมษายน พ.ศ. 2559 บรเวณเขตบรการแลเขตนนทนาการทงสน 11 แหง เกบตวอยางไดทงหมด 156 ตวอยาง สามารถแบงไลเคนออกเปน 4 ประเภท ตามลกษณะของโครงสราง ไดแก

1.1) ครสโตส (Crustose) 83 ตวอยาง 1.2) โฟลโอส (Foliose) 62 ตวอยาง แบงเปนไลเคนทเกดจากสาหรายสเขยว 55 ตวอยาง

และสาหรายสเขยวแกมนาเงน 7 ตวอยาง 1.3) ฟรตโคส (Fruticose) 7 ตวอยาง 1.4) สแควมโลส (Squamulose) 4 ตวอยาง

2) สามารถจาแนกไลเคนไดทงสน 19 วงศ 37 สกล วงศทพบมากทสด ไดแก วงศ

Graphidaceae, Parmeliaceae และ Physciaceae จานวน 36 ตวอยาง 34 ตวอยาง และ 23 ตวอยาง ตามลาดบ

3) จานวนไลเคนทพบมากทสดเปนกลมครสโตส (Crustose) ทมความสามารถในการดารงชวต และปรบตวเขากบสภาพแวดลอมตางๆไดเปนอยางด โดยเกบไดทงสน 83 ตวอยาง

4) พนททสามารถเกบตวอยางไดมากทสดคอ บรเวณนาตกหวยทรายเหลอง เสนทางศกษาธรรมชาตกวแมปาน และเสนทางเดนปาผาดอกเสยว จานวน 25 ตวอยาง 24 ตวอยาง และ 23 ตวอยาง ตามลาดบ ซงแตละพนมบรเวณกวางและใชเวลาในการเดนศกษาธรรมชาตโดยรอบใชเวลานาน

5) ไลเคนในสกล Heterodermia เปนสกลทพบมากทสด อยในกลมของโฟลโอสไลเคน 6) พบไลเคนในสกล Everniastrum บรเวณเสนทางเดนศกษาธรรมชาตกวแมปาน เสนทาง

เดนศกษาธรรมชาตอางกา และบรเวณยอดดอยอนทนนท ซงไลเคนสกลนจะพบเฉพาะบรเวณปาดบเขา



เอกสารและสงอางอง

กณฑรย บญประกอบ เอก แสงวเชยร ขจรศกด วงคชวรตน และเวชศาสตร พลเยยม. หนวยวจย

ไลเคน ภาควชาชววทยา คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยรามค าแหง. กรงเทพมหานคร. หนเดอน เมองแสน. 2555. ความหลากหลายของไลเคน เหด และราขนาดใหญ ในพนทปกปก

พนธกรรมพช อพ.สธ. เขอนน าพง การไฟฟาฝายผลตแหงประเทศไทย. สาขาชววทยา ส านกวชาวทยาศาสตร. มหาวทยาลยเทคโนโลยสรนาร. นครราชสมา.

นรนาม. ระบบจดการฐานความรดานความหลากหลายทางชวภาพ Forest Biodiversity Division

กลมงานความหลากหลายทางชวภาพดานปาไม กรมปาไม. [ออนไลน] แหลงทมา www.biodiversity.forest.go.th. เมอวนท 14 กมภาพนธ 2560.

นรนาม. การจ าแนกพนทเพอการทองเทยว-การทองเทยวเชงอนรกษ จงหวดชยภม. [ออนไลน] แหลงทมา https://sites.google.com/site/ สบคนเมอวนท 14 กมภาพนธ 2560.

นรนาม. การจ าแนกไลเคนและอนกรมวธานของไลเคน ความหลากหลายทางชวภาพของไลเคน.

[ออนไลน] แหลงทมา www.sa.ac.th/biodiversity/content สบคนเมอวนท 13 กมภาพนธ 2560.

นรนาม. สถาบนวทยาศาสตรและเทคโนโลยไทย สวทช. [ออนไลน] แหลงทมา www.sa.ac.th สบคนเมอวนท 13 กมภาพนธ 2560.

วสา สทธพบลย จตพร บรษพฒน สวทย รตนมณ โอภาส เพยรสถาพร รตนา ลกขณาวรกล ธนากร

หงสพนธ กรตกร สทธวงศ. 2553. อทยานแหงชาตภาคตะวนออกเฉยงเหนอ. ส านกอทยานแหงชาต กรมอทยานแหงชาต สตวปาและพนธพช. กรงเทพมหานคร.

วนารกษ ไซพนธแกว กฤตกา ปอมเผอก แพททรเซย วลเซลล และสทธาธร สวรรณรตน. 2551. คมอ

นกส ารวจไลเคน. บรตซ เคานซล เชยงใหม. พมพครงท 2. เชยงใหม.

https://sites.google.com/site/

http://www.sa.ac.th/biodiversity/content

http://www.sa.ac.th/



วนวสา พลก. 2556. ความหลากหลายของไลเคนในสงคมพชอทยานแหงชาตแมวงก. มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. กรงเทพมหานคร.

สรรเสรญ ทองสมนก รชตะ รงสฤษฎ สพรรษา สมโพธ และมนฐชญา ค าแปง. 2553. การตดตามผล

การศกษาขดความสามารถในการรองรบไดของพนทอทยานแหงชาตดอยอนทนนท จงหวดเชยงใหม. ศนยศกษาและวจยอทยานแหงชาตจงหวดเชยงใหม. กรมอทยานแหงชาต สตวปาและพนธพช.

สนนต อรณนพรตน รตนา ลกขณาวรกล วสา สทธพบลย และสวสด วงศถรวฒน. 2553. ทสด

อทยานแหงชาตในประเทศไทย. สวนสอความหมาย ส านกอทยานแหงชาต กรมอทยานแหงชาต สตวปาและพนธพช. กรงเทพมหานคร.

ส านกอทยานแหงชาต กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช. 2546. แผนแมบทการจดการพนท

อทยานแหงชาตศรลานนา จงหวดเชยงใหม : เลม 2 แผนแมบท/ บรษท ปญญา คอนซลแตนท จ ากด. กรงเทพมหานคร.

สรยพร เจรยงประเสรฐ. 2557. ไลเคนเบองตน. คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยแมโจ. เชยงใหม. หนวยวจยไลเคนและพพธภณฑไลเคน (RAMK) Lichen Research Unit and Lichen Herbarium

ภาควชาชววทยา คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยรามค าแหง. กรงเทพมหานคร. Awasthi, D. D. 1991. A key to the microlichen of India, Napal and Sri Lanka.

Biliotheca Lichenologica. 40: 1-360.

Awasthi, D.D. 1988. A key to the macrolichens of India and Nepal. Journal of the

Hattori Botanical Laboratory. 65:207-302.

Brodo, I.M., Sharnoff, S.D. and Sharnoff, S. (2001). Lichens of North America. Yale University Press, New Haven, Connecticut.

Elix, J.A. 1994. Parmoterma. Flora of Australia Vol. 55: 140-162.



Elix, J.A. 1994. Rimelia. Flora of Australia Vol. 55: 186-187.

Elix, J.A. 2011. Heterodermia. Australian Physciaceae (Lichenised Ascomycota).

Available from:http://www.anbg.gov.au/abrs/lichenlist/Heterodermia.pdf.

Elix, J.A. 2009. Parmelinella. Flora of Australia Vol. 55: 130-131.

Elix, J.A. 2009. Parmelinopsis. Flora of Australia Vol. 55: 131-140.

Elix, J.A. 2009. Pyxine.Flora of Australia Vol.57: 517–533.

Elix, J.A. 2009. Dirinaria. Flora of Australia vol. 57: 509–517

Hawksworth and Rose. 1970. Particular species of lichen present on tree bark can indicate the typical sulphur dioxide. BBC-GCSE Bitesize.

Laurens B. SPARRIUS and Wanaruk SAIPUNKAEW. 2005. The Lichenologist

Cryptothecia punctosorediata, a new species from Northern Thailand. © British Lichen Society. 37(6): 507–509.

NashThomas H.III. 2008. Lichen Biology. Edited by 2nd edn. London: Cambridge

University Press. 41: (6). Pp. ix + 486. Roger, R. W. 1992. Key to Australian Lichen Genera. Flora of Australia Vol. 54 : 65-94.

Sipman, H. 2005. Key to wide-lobed parmelioid species occurring in Tropical

America (genera Canomaculina, Parmotrema, Rimelia, Rimeliella). Available

from: http://www.bgbm.org/sipman/keys/Neoparmo.htm.

Sipman, H. 2007. Key to the lichen genera of Singapore and surroundings. Available

from:http://www.bgbm.fu-berlin.de/sipman/Zschackia/Singa/genuskey.htm#290.

Swinscow, T.D.V. and H. Krog. 1988. Macrolichens of East Africa. British Museum.

London.



ภาคผนวก



ตวอยางไลเคนความหลากหลายของไลเคนในเขตบรการและเขตนนทนาการ อทยานแหงชาตดอยอนทนนท จงหวดเชยงใหม

Anthracothecium sp.

ประเภทของไลเคน : ฝนผง ( Crustose ) ลกษณะ : เปนทลลสแบบครสโตสเปนจดสด า อาณาจกร (Kingdom) : Fungi ดวชน (Division) : Ascomycota คลาส (Class) : Eurotiomycetes อนดบ (Order) : Pyrenulales วงศ (Family) : Pyrenulaceae สกล (Genus) : Anthracothecium



Pyrenula sp.

ประเภทของไลเคน : ฝนผง (Crustose)

ลกษณะ : เปนทลลสแบบครสโตสเปนจดสด า

อาณาจกร (Kingdom) : Fungi

ดวชน (Division) : Ascomycota

คลาส (Class) : Eurotiomycetes

อนดบ (Order) : Pyrenulales

วงศ (Family) : Pyrenulaceae

สกล (Genus) : Pyrenula



Bacidia sp.


ลกษณะ : เปนทลลสแบบครสโตสเปนผงสน าตาล



คลาส (Class) : Lecanoromycetes

อนดบ (Order) : Lecanorales

วงศ (Family) : Ramalinaceae

สกล (Genus) : Bacidia



Catinaria sp.


ลกษณะ : เปนทลลสแบบครสโตสเปนจดสด าตดอยทตนนางพญาเสอโครง





วงศ (Family) : Ramalinaceae

สกล (Genus) : Catinaria



Malcolmiella sp.







วงศ (Family) : Pilocarpaceae

สกล (Genus) : Malcolmiella



Buellia sp.






อนดบ (Order) : Teloschistales

วงศ (Family) : Caliciaceae

สกล (Genus) : Buellia



Dirinaria applanata


ลกษณะ : เปนทลลสแบบครสโตสเปนผงสสม






สกล (Genus) : Dirinaria

ชนด (Species) : applanata



Heterodermia leucomelos

ประเภทของไลเคน : แผนใบ (Foliose)

ลกษณะ : เปนทลลสแบบโฟลโอสสเขยวอมเทาตดอยทตนนางพญาเสอโครง





วงศ (Family) : Physciaceae

สกล (Genus) : Heterodermia

ชนด (Species) : leucomelos



Heterodemia diademata

Heterodemia diademata








สกล (Genus) : Heterodemia

ชนด (Species) : diademata



Heterodermia obscurata


ลกษณะ : เปนทลลสแบบโฟลโอสสเขยวอมขาวตดอยทตนมะมวง






สกล (Genus) : Heterodermia

ชนด (Species) : obscurata



Hyperphyscia adglutinata


ลกษณะ : เปนทลลสแบบโฟลโอสเปนเสนสเขยวอมเทา






สกล (Genus) : Hyperphyscia

ชนด (Species) : adglutinata



Physcia sp.


ลกษณะ : เปนทลลสแบบโฟลโอสสเขยวอมเทา






สกล (Genus) : Physcia



Pyxine sp.








สกล (Genus) : Pyxine



Caloplaca sp.


ลกษณะ : เปนทลลสแบบครสโตสสสมตดอยทตนมะมวง





วงศ (Family) : Teloschistaceae

สกล (Genus) : Caloplaca



Lepraria sp.


ลกษณะ : เปนทลลสแบบครสโตสสขยวอมเทา





วงศ (Family) : Sterocaulaceae

สกล (Genus) : Lepraria



Graphid sp.


ลกษณะ : เปนทลลสแบบครสโตสเปนเสนสด า




อนดบ (Order) : Ostropales

วงศ (Family) : Graphidaceae

สกล (Genus) : Graphid



Haematomma sp.


ลกษณะ : เปนทลลสแบบครสโตสเปนจดสแดง





วงศ (Family) : Haematommataceae

สกล (Genus) : Haematomma



Lecanora sp.


ลกษณะ : เปนทลลสแบบครสโตสเปนจดสขาว





วงศ (Family) : Lecanoraceae

สกล (Genus) : Lecanora



Ramboldia sp.


ลกษณะ : เปนทลลสแบบครสโตสเปนจดสแดงตดอยทตนกระโพง





วงศ (Family) : Lecanoraceae

สกล (Genus) : Ramboldia



Letrouitia sp.

ประเภทของไลเคน : ฝนผง ( Crustose )

ลกษณะ : เปนทลลสแบบครสโตสเปนจดสน าตาลมผลรปถวยขอบสสม





วงศ (Family) : Letrouitiaceae

สกล (Genus) : Letrouitia



Maronea sp.


ลกษณะ : เปนทลลสแบบครสโตสสด า




อนดบ (Order) : Incertae sedis

วงศ (Family) : Fuscideaceae

สกล (Genus) : Maronea



Pertusaria sp.


ลกษณะ : เปนทลลสแบบครสโตสสขาวตดอยทตนนางพญาเสอโครง




อนดบ (Order) : Pertusariales

วงศ (Family) : Partusariaceae

สกล (Genus) : Pertusaria



Porina mastoidea


ลกษณะ : เปนทลลสแบบครสโตสสด าจดจด




อนดบ (Order) : Ostropales

วงศ (Family) : Porinaceae

สกล (Genus) : Porina

ชนด (Specie) : mastoidea



Phyllopsora sp.


ลกษณะ : เปนทลลสแบบโฟลโอสสเขยวขมา





วงศ (Family) : Phylloosporaceae

สกล (Genus) : Phyllopsora



Bulbothrix isidiza


ลกษณะ : เปนทลลสแบบโฟรโอสสขาวเทา





วงศ (Family) : Parmeliaceae

สกล (Genus) : Bulbothrix

ชนด (Species) : isidiza



Canomaculina sp.

ประเภทของไลเคน : แผนใบ ( Foliose )







สกล (Genus) : Canomaculina



Everniastrum cirrhatum


ลกษณะ : เปนทลลลแบบโฟลโอสสเขยวอมเทา






สกล (Genus) : Everniastrum

ชนด (Species) : cirrhatum



Hypotrachyna sp.


ลกษณะ : เปนทลลสแบบโฟรโอสสเขยวเทาตดอยทตนนางพญาเสอโครง






สกล (Genus) : Hypotrachyna



Parmelinella wallichiana


ลกษณะ : เปนทลลสแบบโฟรโอสสเขยวขาวตดอยทตนสนสามใบ




อนดบ (Order) : Peltigerales

วงศ (Family) : Pannariaceae

สกล (Genus) : Parmelinella

ชนด (Species) : wallichiana



Parmelinopsis sp.


ลกษณะ : เปนทลลสแบบโฟลโอสสเขยวตดอยทตนสน





วงศ (Family) : Parmelia

สกล (Genus) : Parmelinopsis



Parmotrema sp.








สกล (Genus) : Parmotrema



Rimelia reticulate








สกล (Genus) : Rimelia

ชนด (Species) : reticulate



Usnea sp.

ประเภทของไลเคน : พมหรอเสนสาย (Fruticose)

ลกษณะ : เปนทลลสแบบฟรทโคสสเทาอมเขยวตดอยทตนนางพญาเสอโครง






สกล (Genus) : Usnea



Parmeliella sp.







วงศ (Family) : Pannariaceae

สกล (Genus) : Parmeliella



Coccocapia dessecta


ลกษณะ : เปนทลลลแบบโฟรโอสสเทาตดอยทตนนางพญาเสอโครง





วงศ (Family) : Coccocarpaceae

สกล (Genus) : Coccocapia

ชนด (Species) : dessecta



Leptogium sp.


ลกษณะ : เปนทลลสแบบโฟลโอสสเทาแก





วงศ (Family) : Collemataceae

สกล (Genus) : Leptogium



Sticta weigelii

ประเภทของไลเคน : แผนใบ (Foliose )

ลกษณะ : เปนทลลสแบบโฟลโอสสน าตาล




อนดบ (Order) : Peltigerrales

วงศ (Family) : Lobariaceae

สกล (Genus) : Sticta

ชนด (Specie) : weigelii



Buellia sp.








สกล (Genus) : Buellia



Malcolmiella sp.


ลกษณะ : เปนทลลลแบบครสโตสสเขยวจดสด า





วงศ (Family) : Pilocarpaceae

สกล (Genus) : Malcolmiella



Cladonia sp.

ประเภทของไลเคน : คลายเกลดปลา (Squamulose)

ลกษณะ : เปนทลลสแบบสแควมโลสสเขยวอมเทา





วงศ (Family) : Cladoniaceae

สกล (Genus) : Cladonia

ความหลากหลายของไลเคนในเขตบริการและเขตนันทนาการ...

Documents