วารสารพยาบาลกระทรวงสาธารณสุขtnaph.org/wp/wp-content/uploads/2018/01/59-2-2.pdf ·...

Nursing Journal of the Ministry of Public Health

วารสารพยาบาลกระทรวงสาธารณสขปท 26 ฉบบท 2 พฤษภาคม-สงหาคม 2559 ISSN 0857-3743

คณะทปรกษา

ดร.ดาราพร คงจา สมาคมศษยเกาพยาบาลกระทรวงสาธารณสข

ดร.กาญจนา จนทรไทย ส�านกการพยาบาล ส�านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข

ศ.ดร.วณา จระแพทย คณะพยาบาลศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

บรรณาธการ

รองบรรณาธการ

กองบรรณาธการ

เจาของ

พมพท

ดร.ศกรใจ เจรญสข วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน จกรรช

ดร.เชษฐา แกวพรม วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน แพร

Dr.Paul Alexander Turner ผทรงคณวฒ

รศ.ดร.พลสข เจนพานชย วสทธพนธ โรงเรยนพยาบาลรามาธบด มหาวทยาลยมหดล

ผศ.ดร.จราพร วฒนศรสน คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยราชภฏสราษฎรธาน

ผศ.ดร.โสมภทร ศรไชย คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน

ผศ.ดร.นภาวรรณ สามารถกจ คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยบรพา

ดร.อษณย เทพวรชย คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยปทมธาน

ดร.บญเตอน วฒนกล วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน ชลบร

นางสาวใบศร นวลอนทร

นางไพบลย วงษใหญ

สมาคมศษยเกาพยาบาลกระทรวงสาธารณสข อาคารส�านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข ตก 4 ชน 7 ถนนตวานนท อ�าเภอเมอง จงหวดนนทบร 11000 โทรศพท / โทรสาร 02-590-1834 www.tnaph.org; e-mail : [email protected]

บรษท ยทธรนทร การพมพ จ�ากดเลขท 35/36 ซอยกรงเทพฯ-นนท 8อ�าเภอเมอง จงหวดนนทบร 11000โทร. 0-2965-1431-3 โทรสาร 0-2965-1434e-mail : [email protected]

ผจดการวารสาร

Nursing Journal of the Ministry of Public Health

วารสารพยาบาลกระทรวงสาธารณสข

ปท 26 ฉบบท 2 พฤษภาคม-สงหาคม 2559 ISSN 0857-3743

สารบญ

i i i

โรงพยาบาลทดงดดใจบคลากร (Magnet Hospital): แนวทางการพฒนาองคกร.......................................1

บทบาทของอาจารยพยาบาลตอการน�าแนวคดการพยาบาลขามวฒนธรรมสการปฏบต............................11

การรบรสมรรถนะปฏบตการพยาบาลครอบครวและชมชนของนกศกษาพยาบาล

วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน สรรพสทธประสงค........................................................................23

ผลของโปรแกรมการใหขอมลผานหนงสอการตนสามมต ตอความร ในการปองกนการตดเชอ

ของเดกกอนวยเรยน................................................................................................................34

ผลของการฟงดนตรตามชอบตอความปวดและสญญาณชพในผปวยนรเวชหลงผาตดชองทอง................43

สถานการณ ปญหา และความตองการการดแลผปวยเรอรงกลมตดบานตดเตยง

ในชมชนเขตเทศบาลนคร สราษฎรธาน......................................................................................54

ความสมพนธระหวางการปรบตวดานจตสงคมและการมองโลกทางบวกกบการรบรสมรรถนะแหงตน

ในการควบคมพฤตกรรมกาวราวในวยรน....................................................................................65

การรบรความหมายความมคณคาในตนเองของผสงอายทมภาวะซมเศรา............................................76

การพฒนารปแบบการดแลผปวยบาดเจบตามหลกฐานเชงประจกษทเขารบการรกษา

ในโรงพยาบาลนครนายก.....................................................................................................................89

ปจจยทมอทธพลตอการปฏบตงานตามกระบวนการพยาบาลของพยาบาลวชาชพในโรงพยาบาล

นครปฐม จงหวดนครปฐม....................................................................................................103

การพฒนาหลกสตรฝกอบรมภาวะผน�าผรบใชเชงวฒนธรรมส�าหรบนกศกษาพยาบาลวทยาลยเซนตหลยส

เพอรองรบการเขาสประชาคมอาเซยน......................................................................................116

สภาพการจดการเรยนการสอนทสงเสรมทกษะศตวรรษท 21 ของนกศกษาพยาบาล

วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน ชลบร..........................................................................................128

การพฒนาระบบบรการพยาบาลผปวยโรคหลอดเลอดสมองตบอดตนทรกษาดวยยาละลายลมเลอด

โรงพยาบาลราชบร...............................................................................................................142

การพฒนารปแบบการเตรยมความพรอมของนกศกษาพยาบาล ในสงกดสถาบนพระบรมราชชนก ในยคประชาคม

อาเซยน ผานระบบ e-Learning...........................................................................................................154

Nursing Journal of the Ministry of Public Health 1

โรงพยาบาลทดงดดใจบคลากร (Magnet Hospital): แนวทางการพฒนาองคกร

กนยารตน อบลวรรณ*

บทคดยอ การขาดแคลนพยาบาลเปนปญหาส�าคญทเกดขนในหลายๆ ประเทศ ในป ค.ศ. 1980 American

Academy of Nursing (AAN) ไดมการศกษาโรงพยาบาลทสามารถดงดดใจบคลากรทางการพยาบาลได พบวา

โรงพยาบาลเหลานน มองคประกอบทเหมอนกน 3 องคประกอบ ไดแก ระบบการบรหารงานทด การปฏบต

ภายใตขอบเขตของวชาชพ และการพฒนาวชาชพ และมปจจยทเปนแรงดงดดใจ 14 ปจจย เรยกวา Forces of

Magnetism ไดแก คณภาพของการเปนผน�าการพยาบาล โครงสรางขององคกร รปแบบการบรหารจดการ

นโยบายและโครงสรางดานบคลากร รปแบบความเชยวชาญของการดแล คณภาพของการดแล การพฒนา

คณภาพ การใหค�าปรกษาและทรพยากร ความอสระ ชมชนและหนวยงานทเกยวกบการดแลสขภาพ พยาบาล

ในฐานะทเปนคร ภาพลกษณของการพยาบาล ความสมพนธทางสหวชาชพ และการพฒนาวชาชพ ตอมามการ

เสนอ Magnet Model ประกอบดวย 5 องคประกอบ ไดแก ผน�าทางการเปลยนแปลง การมอบอ�านาจเชง

โครงสราง การปฏบตทางวชาชพทเปนแบบอยาง ความร ใหม นวตกรรม และการปรบปรง และผลลพธเชง

คณภาพของการปฏบต การน�าแนวคดนมาใชเปนกลยทธในการพฒนาองคกรพยาบาลจะชวยใหองคกรมความ

เขมแขง สามารถแกไขการขาดแคลนบคลากรไดในระยะยาวเนองจากท�าใหบคลากรทางการพยาบาลมความพง

พอใจในการท�างาน คณภาพการพยาบาลมผลลพธทดและผรบบรการมความพงพอใจเพมมากขน

* วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน สระบร; อเมลตดตอ : [email protected]

ค�าส�าคญ : โรงพยาบาลทดงดดใจ; การขาดแคลนพยาบาล; การพฒนาองคกร

วารสารพยาบาลกระทรวงสาธารณสข2

Magnet Hospital: Guideline for Organization Development

Kanyarat Ubolwan *

Abstract Nursing shortage is an ongoing critical issue that has occurred in many countries. In 1980, the

American Academy of Nursing (AAN) studied how hospitals retain nurses to work in the hospitals. The

study showed that all hospitals had three common components and 14 forces of magnetism. The former

included nursing administration, professional practice, and professional development. The latter comprised

quality of nursing leadership, organization structure, management style, personnel policies and programs,

professional models of care, quality of care, quality improvement, consultation and resources, autonomy,

communities and the healthcare organizations, nurses as teachers, the image of nursing, interdisciplinary

relationships, and professional development. Later, the magnet model was developed to include five

complements, namely leadership for change, structural empowerment, professional practice role model,

new knowledge innovation and improvements, and empirical quality results. The magnet hospital

model can be used as a strategy to strengthen nursing organizations and solve the problem of nursing

shortages in the long term as the magnet hospital model can increase nurses’ job satisfaction. As a result

the quality of nursing care and clients’ satisfactions will be increased.

*Boromarajonani College of Nursing Saraburi; e-mail : [email protected]

Keywords : Magnet hospital; Nursing shortage; Organization development


ความเปนมาและความส�าคญ

การขาดแคลนพยาบาลนบวาเปนปญหาทส�าคญ

อยางหนงของระบบสาธารณสขทพบในหลายประเทศ

รวมทงประเทศไทย สถานการณการขาดแคลนพยาบาลใน

ประเทศไทยมแนวโนมจะเพมมากขน สภาการพยาบาล

ไดประมาณการความตองการพยาบาลระหวางป พ.ศ.

2553-2562 พบวา ความตองการพยาบาลในประเทศไทย

มสดสวน พยาบาล 1 คน ตอ ประชากร 400 คน จาก

การส�ารวจในป 2553 พบวามพยาบาลปฏบตงานบรการ

สขภาพประมาณ 125,250 คน ขณะทความตองการ

พยาบาลมมากถง 168,500 คน จากขอมลแสดงใหเหน

วาประเทศไทยยงขาดแคลนพยาบาลเปนจ�านวนมากถง

43,250 คน ซงเปนการขาดแคลนพยาบาลในกระทรวง

สาธารณสข จ�านวน 31,250 คน1 นอกจากน ส�านกงาน

ปลดกระทรวงสาธารณสข ไดมการศกษาและวเคราะห

ความตองการอตราก�าลงตามภาระงานของสถานบรการ

ในสงกดส�านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข จ�านวน 25

สายงาน ระหวางเดอนมกราคม 2557- พฤษภาคม

2558 พบวา บคลากรสาขาพยาบาลทมจรงจ�านวน

98,689 คน ขณะทผลการวเคราะหตามกรอบขนต�าม

จ�านวน 107,566.54 คน และกรอบขนสงมจ�านวน

134,458.17 คน จากการเปรยบเทยบพบวา จ�านวนขาด

ไป 8.25% เมอเทยบกบกรอบขนต�า และ 26.60% เมอ

เทยบกบกรอบขนสง2 ผลการวเคราะหนเปนการยนยน

การขาดแคลนพยาบาลในระบบบรการอยางชดเจน การ

ขาดแคลนพยาบาลสงผลกระทบตอการใหบรการสขภาพ

กบผรบบรการหลายดาน ไดแก คณภาพการพยาบาล

เนองจากอตราก�าลงในการดแลผปวยไมเพยงพอ ท�าให

เกดปญหาการตดเชอในโรงพยาบาล สงผลใหอตราการ

ตายและระยะเวลาในการนอนโรงพยาบาลเพมมากขน1

นอกจากน พบวามสถานบรการสขภาพบางแหงไม

สามารถเปดหอผปวยใหมได เนองจากอตราก�าลงของ

พยาบาลมไมเพยงพอตอการเขาไปปฏบตงาน3 การ

ขาดแคลนพยาบาลยงมผลกระทบตอสงคมและเศรษฐกจ

ของประเทศ ท�าใหเกดการสญเสยคาใชจายจ�านวนมาก

ในการผลตพยาบาลเพอมาทดแทนอตราก�าลงทขาดไป

ในปการศกษา 2557-2560 ประเทศไทยมการผลต

พยาบาลเพมขนจ�านวน 27,960 คน โดยใชงบประมาณ

7,348.10 ลานบาท3 ส�าหรบสาเหตของการขาดแคลน

พยาบาลสรปได 3 สาเหต1 ไดแก 1) ความตองการทาง

ดานสขภาพทเพมข นอยางรวดเรวในขณะทการผลต

พยาบาลมขอจ�ากด 2) กระทรวงสาธารณสขไมมต�าแหนง

ราชการทจะบรรจพยาบาลเพม และ 3) เกดการสญเสย

บคลากรจากการเกษยณอาย1 จากสถานการณปญหาการ

ขาดแคลนพยาบาลดงกลาว สภาการพยาบาลและหนวย

งานทเกยวของไดเลงเหนถงความส�าคญ จงไดพยายาม

ใชกลยทธตางๆ เพอแกปญหาน

การขาดแคลนพยาบาลเปนปญหาส�าคญในประเทศ

สหรฐอเมรกาเชนกน ในป ค.ศ. 1980 เปนชวงทประเทศ

สหรฐอเมรกาประสบปญหาการขาดแคลนพยาบาลอยาง

มาก หนวยงานทเกยวของไดพยายามหาวธการแกปญหา

แนวคดโรงพยาบาลทดงดดใจ (Magnet Hospital) เปน

กลยทธหนงทถกคนพบและน�ามาใชแกปญหาการขาด

แคลนพยาบาลในระยะยาว โรงพยาบาลทดงดดใจเปน

แนวคดท เกยวของกบโรงพยาบาลทสามารถรกษา

บคลากรทางการพยาบาลทมทกษะ ความเชยวชาญ และ

มความเปนวชาชพใหท�างานอยทโรงพยาบาลนนได4 ตอ

มาในป ค.ศ. 1982 American Academy of Nursing

(AAN) ไดบญญตศพท “Magnet Hospital” เพอยกยอง

โรงพยาบาลทสามารถดงดดใจและรกษา บคลากรพยาบาล

ไวได แนวคดดงกลาวไมเพยงแตเปนวธหนงทสามารถ

น�ามาประยกตใชในการแกปญหาการขาดแคลนพยาบาล

และบคลากรขององคกรไดเทานน แตอาจน�ามาใชเปน

แนวทางในการพฒนาองคกรใหเปนองคกรทนาท�างาน

ส�าหรบบคลากรทกระดบได ทงนเนองจากแนวคดนมง

เนนการพฒนาดานตางๆ ขององคกรไปในทางทดข น

ไดแก การพฒนาผน�าใหมวสยทศนทเปดกวาง เปนผน�า

ทางการเปลยนแปลง การพฒนาโครงสรางขององคกรให

มการกระจายอ�านาจและเนนการมสวนรวมของบคลากร

มากยงขน การพฒนาบคลากรในองคกรใหมความกาวหนา

ในการเปนผประกอบวชาชพและมอสระในการปฏบตงาน

ภายใตขอบเขตวชาชพ การพฒนาคณภาพการพยาบาล


และดานสดทายคอผลลพธทมคณภาพทไดจากการ

ปฏบตงานของทกคนในองคกร แนวคดนเนนใหเหนถง

บคลากรทกคนในองคกรมคณคา และมความส�าคญตอ

องคกร ลกษณะการบรหารงานดงกลาวจงเปนสงทดงดด

ใจใหกบบคลากรเกดความตองการทจะปฏบตงานใน

องคกรตอไป บทความนจะกลาวถงพฒนาการของแนวคด

โรงพยาบาลทดงดดใจ 14 แรงดงดดใจ (Forces of

Magnetism) ซงเปนปจจยส�าคญทท�าใหบคลากรยงคง

ท�างานอยกบองคกรได 5 องคประกอบทส�าคญของ

Magnet Model ประโยชนทไดรบจาก Magnet Hospital

และสดทายเปนแนวทางการน�า Magnet hospital ไป

ประยกตใชในการพฒนาองคกร จดประสงคของบทความ

นเพอใชเปนแนวทางในการพฒนาองคกรใหเปนองคกร

ทนาท�างาน และชวยสงเสรมใหเกดแรงจงใจแกบคลากร

ในการท�างานใหกบองคกรอยางมความสข

พฒนาการของแนวคดโรงพยาบาลทดงดดใจ

ป ค.ศ. 1981 American Academy of Nursing

(AAN) ไดท�าการศกษาเพอคนหาวาโรงพยาบาลบางแหง

สามารถรกษาบคลากรทางการพยาบาลไวไดอยางไรใน

ชวงทมภาวะวกฤตของการขาดแคลนพยาบาล5 จากการ

ศกษาพบวามโรงพยาบาลจ�านวน 41 แหง จาก 163 แหง

มความสามารถในการดงดดใจและรกษาบคลากรทางการ

พยาบาลไวได และม 14 ปจจยส�าคญทถกอธบายวาเปน

โรงพยาบาลทดงดดใจ (Magnet Hospital) ซงตอมาร จก

กนในนามของแรงดงดดใจ (Forces of Magnetism)6

นอกจากนยงพบวาโรงพยาบาลเหลานมองคประกอบ 3

อยางทคลายคลงกน7 ไดแก

1. ระบบการบรหารงานทด (Nursing administra-

tion) โรงพยาบาลมการก�าหนดโครงสรางองคกรเปน

แบบแบนราบ โดยมหวหนาฝายอยในทมบรหารระดบสง

ของโรงพยาบาล ซงสามารถตดสนใจและเปนผบงคบ

บญชาโดยตรงของหนวยงานดานการพยาบาล การบรหาร

งานมการกระจายอ�านาจ ใชหลกการบรหารงานอยางมสวน

รวม โดยพยาบาลทกระดบมสวนรวมในการคดสรางสรรค

และด�าเนนงาน ดานการจดอตราก�าลงมการจดอตราก�าลง

พยาบาลทเพยงพอเพอใหพยาบาลดแลผปวยอยางม

คณภาพและทวถง ส�าหรบบคลากรทด�ารงต�าแหนงผบรหาร

ตองมคณสมบตทเหมาะสมไดแก มความรความสามารถ

และไดรบการเตรยมความพรอมในการเปนผบรหารมา

กอนขนด�ารงต�าแหนง

2. การปฏบต ภ ายใ ตขอบเขตของ วชา ชพ

(professional practice) การปฏบตงานของพยาบาลม

ความเปนอสระภายใตขอบเขตวชาชพ มรปแบบการ

ปฏบตการพยาบาลทชดเจน โดยมการน�าทฤษฏทางการ

พยาบาลมาใชเปนพนฐานในการปฏบตการพยาบาล หรอ

มการปฏบตงานแบบการจดการผปวยรายกรณ (case

management) ซงมผใหค�าแนะน�าและเปนทปรกษา

นอกจากนพยาบาลยงมบทบาทส�าคญทเนนในเรองการ

สอนและใหขอมลแกผรบบรการอกดวย

3. การพฒนาวชาชพ (Professional develop-

ment) โรงพยาบาลมการก�าหนดแผนงานทชดเจนตลอด

ปในการจดปฐมนเทศบคลากรทเปนสมาชกใหมของ

หนวยงาน มแผนงานหรอเสนทางเพอพฒนาความ

กาวหนาทางดานวชาชพใหแกบคลากร ท�าใหบคลากรใน

หนวยงานไดรบการพฒนาใหมความกาวหนาทางดาน

วชาชพ โดยมงเนนการใหความรแกบคลากรใหความ

ส�าคญและสนบสนนการศกษาอยางตอเนอง รวมทง

ผบรหารการพยาบาลระดบตางๆ ยงไดรบการพฒนาดาน

วชาชพ เพอใหมการพฒนาความร และความสามารถใน

การบรหารจดการเพมมากขน

ในป ค.ศ. 1990 ศนยรบรองคณภาพการพยาบาล

ของประเทศสหรฐอเมรกา (American Nurses Creden-

tialing Center, ANCC) และสมาคมพยาบาลแหง

ประเทศสหรฐอเมรกา (American Nurses Association,

ANA) ไดน�า 14 แรงดงดดใจมาพฒนาเปนโปรแกรมท

ร จกกนในนามของ Magnet Hospital Recognition

Program for Excellence in Nursing Services8 เพอให

เปนรางวลแกหนวยงานทใหการพยาบาลอยางเปนเลศ

โดยป ค.ศ. 1994 University of Washington Medical

Center ไดรบรางวลนเปนแหงแรก ตอมา ป ค.ศ. 1997

โปรแกรมนไดเปนทร จกกนในนามของ Magnet Nursing


Services Recognition Program และใชเกณฑทเรยกวา

The Scope and Standards for Nurse Administrators ใน

การประเมนและใน ป ค.ศ. 2000 มการขยายตวของ

โปรแกรมนออกนอกประเทศสหรฐอเมรกา โดยเปลยนชอ

อยางเปนทางการเปน Magnet Recognition Program ใน

ป ค.ศ. 20029 ตอมาป ค.ศ. 2008 มการเสนอรปแบบ

แนวความคดใหม โดยใส 14 forces of magnetism เขา

ไปยง Magnet model ซงไดรบการพฒนาขนมาม 5 องค

ประกอบทส�าคญ8 ซงจะไดกลาวรายละเอยดตอไป

ปจจบนมโรงพยาบาลทไดรบการรบรอง Magnet

hospital ทงหมด 437 แหง ในประเทศสหรฐอเมรกา

จ�านวน 432 แหง ประเทศออสเตรเลยจ�านวน 3 แหง

ประเทศแคนาดาจ�านวน 1 แหง และประเทศซาอด

อารเบยจ�านวน 1 แหง10

แรงดงดดใจ (Forces of Magnetism)

โรงพยาบาลทดงดดใจเปนโรงพยาบาลทมความ

สามารถรกษาบคลากรทางการพยาบาลใหท�างานใน

โรงพยาบาลโดยไมลาออกไปท�างานทหนวยงานอน จาก

การศกษาโรงพยาบาลทดงดดใจ 41 โรงพยาบาลใน

ประเทศสหรฐอเมรกาพบวาม 14 แรงดงดดใจเปน

ปจจยส�าคญทท �าใหบคลากรทางการพยาบาลยงคงท�างาน

ในโรงพยาบาลไดนานจนน�าไปสการเปนโรงพยาบาลท

ดงดดใจ ซงรายละเอยดของ 14 แรงดงดดใจ (Forces

of Magnetism)6,11 มดงน

1. คณภาพของการเปนผน�าทางการพยาบาล

(Quality of nursing leadership) ผน�าทมคณภาพ เปน

สวนส�าคญของการรกษาบคลากรทางการพยาบาลไวใน

โรงพยาบาล ผน�าทางการพยาบาลทแสดงทกษะความเปน

ผน�าทเขมแขง มความร และเปนตวแทนทชดเจนของ

บคลากรทางการพยาบาลจะสามารถดงดดบคลากรทาง

การพยาบาลไวได นอกจากนการดแลผปวยในแตละวน

ของผน�าทางการพยาบาลจะอยบนพนฐานปรชญาซงเปน

จดแขงอกอยางหนงของความเปนผน�าของหนวยงานทม

แรงดงดดใจ

2. โครงสรางขององคกร (The organization’s

structure) โครงสรางขององคกรเปนปจจยหนงทส�าคญ

ของโรงพยาบาลทดงดดใจ ถาโครงสรางขององคกรเปน

แบบแบนราบจะมการกระจายอ�านาจในโรงพยาบาล การ

ตดสนใจจะเกดขนในหนวยพยาบาล ผน�าของพยาบาล

(a director of nurse) ตองอยในต�าแหนงผบรหารของ

องคกรและรายงานตรงตอหวหนาผบรหาร (the chief

executive officer, CEO)

3. รปแบบการบรหารจดการ (Management

style) รปแบบการบรหารจดการอยางมสวนรวม การ

บรหารจดการของโรงพยาบาลทดงดดใจจะเนนการมสวน

รวมของบคลากรทกระดบ นอกจากนผน�าของพยาบาล

ตองเปนผทเขาถงไดงาย มองเหนได และมการสอสารท

เชอถอไดกบเจาหนาททกระดบ

4. นโยบายและโครงสรางดานบคลากร (Personnel

policies and program) โรงพยาบาลทดงดดใจจะม

โครงสรางบคลากรทมความชดเจน ตารางการท�างานม

ความยดหยนและเจาหนาทมโอกาสทจะกาวหนาในอาชพ

การงานของตนเอง

5. รปแบบการดแลเชงวชาชพ (Professional

models of care) รปแบบการดแลผปวยทพยาบาลมความ

รบผดชอบและมอ�านาจในการใหการพยาบาลผปวยโดยตรง

นอกจากนพยาบาลยงมความรบผดชอบเปนผประสาน

งานในการดแลผปวยทรบผดชอบดวย

6. คณภาพของการดแล (Quality of care)

คณภาพในการดแลผปวยเปนล�าดบความส�าคญทมากอนใน

องคกร ผน�าพยาบาลท�างานในการพฒนาสภาพแวดลอม

ทชวยเพมคณภาพของการดแลผปวย ซงพยาบาลมความ

เชอวาพวกเขาสามารถท�าได ท�าใหผรบบรการไดรบการ

ดแลทมคณภาพยงขน

7. การพฒนาคณภาพ (Quality improvement)

การพฒนาคณภาพการพยาบาลโดยมกระบวนการอยาง

ตอเนองเพอปรบปรงคณภาพของการพยาบาลในองคกร

ใหดขน ซงอาจท�าใหบคลากรเกดความรสกดทไดท�างาน

ทมคณภาพ


8. การใหค�าปรกษาและทรพยากร (Consultation

and resources) บคลากรมความสามารถใหค�าปรกษา

ซงองคกรจดใหมพรอมเพอใหพยาบาลใชประโยชน

โรงพยาบาลทดงดดใจจะมผเชยวชาญหลายคน โดยเฉพาะ

อยางยงพยาบาลทมความช�านาญสงซงเปนผทสามารถให

ค�าปรกษาทเปนประโยชนตอพยาบาลคนอนๆ ได

9. ความมเอกสทธ (Autonomy) การทพยาบาล

มสทธในการดแลผปวยอยางอสระเปนสงส�าคญ พยาบาลม

อสระในการใหการพยาบาลแกผปวยตามมาตรฐานวชาชพ

และมาตรฐานของการดแล

10. ชมชนและหนวยงานทเกยวกบการดแลสขภาพ

(Community and the healthcare organization) การ

ท�างานรวมกนระหวางชมชนกบโรงพยาบาล โดยชมชน

และองคกรเกยวกบการดแลสขภาพท�างานรวมกนเพอให

การดแลผปวยเปนไปอยางราบรน พยาบาลในโรงพยาบาล

ทดงดดใจใหความรวมมอกบชมชน เชน การไปเยยมผ

ปวยทบาน หรอพยาบาลท�างานในชมชนในฐานะทเปน

อาสาสมคร

11. พยาบาลในฐานะทเปนคร (Nurses as teachers)

พยาบาลในโรงพยาบาลทดงดดใจมบทบาทส�าคญใน

ฐานะทเปนครและพเลยงหรอทปรกษาแกผรวมงาน และ

เปนผใหขอมลการดแลสขภาพใหกบผปวย นอกจากน

ยงมบทบาทเปนพเลยงและเปนทปรกษาในการฝกอบรม

พยาบาลใหมและนกศกษาพยาบาล

12. ภาพลกษณของการพยาบาล (Image of nurs-

ing) ภาพลกษณของพยาบาลในการดแลผปวยเปนทยอม

รบ ในโรงพยาบาลทดงดดใจพยาบาลมภาพลกษณทเขม

แขง ไดรบการยอมรบจากผเชยวชาญดานอนๆ ในฐานะท

เปนสมาชกของทมการดแลสขภาพ พยาบาลจะไดรบการ

ยอมรบจากบคลากรอนทงองคกรในฐานะทเปนผให

บรการทมความส�าคญในการดแลผปวยอยางมคณภาพ

13. ความสมพนธทางสหวชาชพ (Interdisciplin-

ary relationships) การมปฏสมพนธทดกบผรวมงานท

อยตางสาขาวชาชพ พยาบาลมความสมพนธทดในหมเพอน

รวมงานทกสาขาวชาชพ ท�าใหการท�างานมประสทธภาพ

มากยงขนและเกดความสขในการท�างาน

14. การพฒนาวชาชพ (Professional develop-

ment) การใหความส�าคญกบการพฒนาความกาวหนาดาน

วชาชพแกบคลากร การพฒนาวชาชพเปนองคประกอบท

ส�าคญของโรงพยาบาลทดงดดใจ โรงพยาบาลตองสนบ

สนนบคลากรทางการพยาบาลใหมการพฒนาและการ

เตบโตอยางมออาชพในทกแงมมของการปฏบตทาง

คลนก รวมทงใหการสนบสนนเพอการศกษาอยางตอเนอง

องคประกอบของ Magnet Model ในป ค.ศ. 2008 ANCC ไดมการพฒนารปแบบ

แนวคดใหมขนเรยกวา Magnet model ซงประกอบดวย

องคประกอบทส�าคญ 5 องคประกอบ8,12 ดงแสดงใน

รปท 1 และไดมการน�า 14 แรงดงดดใจใสลงไปในแตละ

องคประกอบโดยมรายละเอยดดงน

รปท 1 องคประกอบของ Magnet Model ทมา : ANCC, 2015


1. ผน�าการเปลยนแปลง (Transformational

Leadership) ผน�าในวนนตองสามารถเปลยนคานยม

ความเชอ และพฤตกรรมของบคลากรในองคกรได ผน�า

ตองเปนผทรบฟงและมอทธพลในการโนมนาวบคลากร

เพอจะน�าองคกรไปในทศทางทตองการในอนาคต ผน�า

ตองมความสามารถสอนคนในองคกรใหทราบถงความ

ส�าคญของการเปลยนแปลงทจะเกดข น และสามารถ

สอสารใหบคลากรในแตละสวนทเกยวของไดรบทราบ

เพอใหบรรลผลในการเปลยนแปลงนน ผน�าตองมวสย

ทศน ความรทางดานคลนค และความเชยวชาญเกยวกบ

การปฏบตการทางวชาชพพยาบาลเปนอยางด นอกจากน

ทมผน�าอาวโสขององคกรตองสรางวสยทศนส�าหรบอนาคต

ระบบ รวมทงสงแวดลอมทจ�าเปนทจะท�าใหองคกรบรรล

ผลถงวสยทศนนน

ความคดในการปฏรปนควรหยงรากลงในองคกรท

ละนอยจนเขมแขงขน เพอใหผน�าอนๆ ไดมการปรบตว

ตอวธการคดน จดมงหมายขององคประกอบนไมเพยง

แตแกปญหา ซอมแซมระบบทแตกหก และใหอ�านาจแก

เจาหนาทแลวแตยงเปนการปฏรปองคกรใหไปถงสงทมง

หวงในอนาคต แรงดงดดใจในองคประกอบนม 2 แรง

ไดแก แรงท 1 คณภาพของการเปนผน�าการพยาบาล และ

แรงท 3 รปแบบการบรหารจดการ

2. การมอบอ�านาจเชงโครงสราง (Structural

Empowerment) โครงสรางและกระบวนการทเขมแขงถก

พฒนาจากผน�าทมอ�านาจในการชกจงจดหาสงแวดลอม

ใหมซงเปนสถานทปฏบตการทางวชาชพใหมความเขม

แขงและเจรญงอกงาม นอกจากนยงเปนสถานททท �าให

ภาระกจ (mission) วสยทศน และคานยมเกดขน จนท�า

ใหเกดผลลพธทเปนสงส�าคญส�าหรบองคกร ความส�าเรจ

ทปรากฏข นนยงเกดจากวธการของแผนกลยทธ โครง

สราง ระบบ นโยบาย และโครงการขององคกรทจดท�าขน

การปฏบตการทเขมแขงในอนาคตเปนสมพนธภาพและการ

มหนสวนทเขมแขงซงถกพฒนาทามกลางชมชนทงหมด

ในองคกรเพอปรบปรงผลลพธทผปวยและสขภาพของ

ชมชนไดรบจากการใหบรการขององคกร

เจาหนาทจ�าเปนตองไดรบการพฒนา ชแนะและได

รบมอบอ�านาจทจะคนหาวธทดทสดทจะท�าใหองคกรได

บรรลผลตามเปาหมายและผลลพธทปรารถนา ซงผล

ส�าเรจนอาจจะเกดจากหลายโครงการ เนองจากหนง

โครงการไมเหมาะกบทกๆ เรอง แรงดงดดใจในองค

ประกอบนม 5 แรง ไดแก แรงท 2 โครงสรางขององคกร

แรงท 4 นโยบายและโครงสรางบคลากร แรงท 10 ชมชน

และหนวยงานทเกยวของกบการดแลสขภาพ แรงท 12

ภาพลกษณของการพยาบาล และแรงท 14 การพฒนา

วชาชพ

3. แบบอยางการปฏบตทางวชาชพ (Exemplary

Professional Practice) สาระส�าคญทแทจรงขององคกร

ทดงดดใจเกดจากการปฏบตการพยาบาลทเปนแบบ

อยางทด รวมทงมความเขาใจในบทบาทของการพยาบาล

การประยกตใชบทบาทกบผปวย ครอบครว ชมชน และ

ระหวางทมสหวชาชพ และการประยกตใชความรใหมและ

การใชหลกฐานเชงประจกษ

เปาหมายขององคประกอบนนอกจากเปนการสราง

ความเขมแขงการปฏบตการทางวชาชพแลวยงเปนการ

สรางสงทท �าใหการปฏบตการทางวชาชพสามารถไดรบ

ผลสมฤทธ แรงดงดดใจในองคประกอบนม 5 แรง ไดแก

แรงท 5 รปแแบบความเชยวชาญของการดแล แรงท 8

การใหค�าปรกษาและทรพยากร แรงท 9 ความอสระ แรง

ท 11 พยาบาลในฐานะทเปนคร และแรงท 13 ความ

สมพนธทางสหวชาชพ

4. ความรใหม นวตกรรม และการปรบปรง (New

Knowledge, Innovation & Improvements) องคกร

ทดงดดใจนนมความรบผดชอบเกยวกบจรยธรรมและ

วชาชพในการชวยเหลอ การดแลผปวย รวมถงรปแบบ

ใหมของการดแล การใชหลกฐานทมอย หลกฐานใหม

และการท�าใหเกดวทยาศาสตรทางการพยาบาล แรงดงดด

ใจในองคประกอบนม 1 แรง ไดแก แรงท 7 การพฒนา

คณภาพ

5. ผลลพธคณภาพทไดจากการปฏบต (Empiri-

cal Quality Results) ผลลพธทเกดขนจากการปฏบต

จ�าเปนตองถกจดเปนหมวดหมในแงของผลลพธทางดาน


คลนกทสมพนธกบการพยาบาล เชน ผลลพธตอคน

ท�างานในหนวยงาน ผลลพธตอผปวยและผรบบรการ

และผลลพธตอองคกร ขอมลทเกยวกบผลลพธตางๆ ท

ถกเกบไวควรถกน�ามาใชใหเกดประโยชน และควรถกน�า

มาสรางเปนมาตฐานเชงปรมาตร แรงดงดดใจในองค

ประกอบนม 1 แรง ไดแก แรงท 6 คณภาพของการดแล

ประโยชนของ Magnet Hospital

Magnet hospital ซงประกอบดวย 14 แรงดงดด

ใจ มประโยชนตอองคกร บคลากรและผรบบรการดงน

1. พยาบาลทท�างานอยในโรงพยาบาลทดงดดใจ

รสกเบอหนายงานนอยกวาพยาบาลในโรงพยาบาลทไมใช

โรงพยาบาลทดงดดใจ ส�าหรบความพงพอใจในงานของ

พยาบาลและคณภาพของการดแลในโรงพยาบาลทดงดด

ใจพบวาสงกวาพยาบาลในโรงพยาบาลทไมดงดดใจ12

2. สนบสนนใหเกดวฒนธรรมทรวมมอกน เพม

สมพนธภาพระหวางสหวชาชพ

3. ลดคาใชจายในการหาพยาบาลใหม

นอกจากน ANCC14 ไดสรปประโยชนของ Magnet

hospital ทมตอพยาบาลและผปวยไวดงน

1. ความพงพอใจในการท�างานและการคงอยในการ

ปฏบตงานของพยาบาลเพมขน อตราการวาง การหมน

เวยน และความเหนอยลาจากการท�างานของพยาบาลลดลง

2. คณภาพการพยาบาลและการดแลผปวยดข น

ผปวยมความปลอดภยขน ลดอตราการตาย แผลกดทบ

และการพลดตกหกลมของผปวย สงผลใหความพงพอใจ

ของผปวยเพมขน

แมวาแนวคดนจะมประโยชนแตกยงมขอวพากษใน

บางประเดนไดแก การขอรบรองจาก Magnet Recogni-

tion Program (MRP) มคาใชจายทคอนขางแพง15 อาจ

ท�าใหพยาบาลบางคนมองวา Magnet recognition เปน

เทคนคการตลาดอยางหนง และมาตรฐานของโปรแกรม

จะถกน�ามาใชในสถานทท�างานของพวกเขาเพยงเพอการ

ประเมนในระยะสนๆ กอนการตรวจเยยมเพอขอการ

รบรองและโรงพยาบาลทดงดดใจมแนวโนมเสยคาใชจาย

ใหพยาบาลมากกวาโรงพยาบาลอนๆ15

แนวทางการน�า Magnet hospital ไปประยกตใชเพอการ

พฒนาองคกร

แนวคดโรงพยาบาลทดงดดสามารถน�ามาประยกต

ใชในการพฒนาองคกรหรอแกปญหาการขาดแคลน

พยาบาล โดยใช 5 องคประกอบของ Magnet Model เปน

แนวทางในการพฒนาองคกรไดดงน

1. ผน�าทางการเปลยนแปลง องคประกอบนเนน

ทผน�าองคกร ดงนนแนวทางการพฒนาจงควรเนนการ

พฒนาผน�าขององคกรใหเปนผน�าทพรอมรบการเปลยน

แปลง มวสยทศนเปดกวาง เขาถงไดงาย รบฟงความคดเหน

ของผใตบงคบบญชา มการพฒนาความรอยางสม�าเสมอ ใน

ดานการบรหารจดการ ผน�าควรพฒนาทกษะการบรหาร

ทใชรปแบบการมสวนรวมและมเทคนคในการโนมนาว

ใหผอนรวมมอในการปฏบตงาน ร จกใหการสนบสนน

และเหนคณคาของเสยงสะทอนรวมทงขอคดเหนของ

ทมงาน

2. การมอบอ�านาจเชงโครงสราง องคประกอบน

เนนดานโครงสรางขององคกร จงควรเนนดานการพฒนา

องคกร เชน การพฒนาสงแวดลอม วสยทศน คานยม

และผลลพธขององคกร พฒนาโครงสรางขององคกรให

เปนแบบแบนราบเพอใหมการกระจายอ�านาจไปยงหนวย

งานตางๆ พฒนาการจดท�านโยบายและโครงสราง

บคลากรทชดเจน พฒนาภาพลกษณของพยาบาลและ

ความกาวหนาทางวชาชพ รวมทงการพฒนาการสราง

เครอขายและการท�างานรวมกบหนวยงานอน และเปด

โอกาสใหชมชนไดมสวนรวมในการวางแผนขององคกร

เกยวกบการใหบรการการดแลสขภาพ

3. แบบอยางการปฏบตทางวชาชพ องคประกอบ

นเนนใหเกดความเชยวชาญทางวชาชพ แนวทางการ

พฒนาควรเนนการพฒนาความรความสามารถของบคลากร

เพอใหเกดความช�านาญทางวชาชพ เชน การพฒนาดาน

คณภาพการใหการพยาบาลเพอใหเกดผลลพธทดแก

ผรบบรการ พฒนาทกษะการเปนผใหค�าปรกษาทงแก

ผรบบรการและผรวมงาน การเปนครพเลยงทด และ

พฒนาเพมศกยภาพในการดแลผปวยอยางมอสระตาม

กรอบมาตรฐานการพยาบาล นอกจากนควรสงเสรมการ


มปฏสมพนธทมประสทธภาพกบสหสาขาวชาชพและผ

รวมงาน

4. ความร ใหม นวตกรรม และการปรบปรง องค

ประกอบนเนนการพฒนาคณภาพการพยาบาล แนวทาง

การพฒนาดานนจงควรมงเนนการพฒนาคณภาพการ

พยาบาล ควรสงเสรมใหพยาบาลสรางองคความรและ

นวตกรรมใหมใหเกดขนในองคกร

5. ผลลพธคณภาพท ไดจากการปฏบต องค

ประกอบนเนนทผลลพธทเกดข นตอคนทท�างาน ตอผ

ปวยและผรบบรการ และตอองคกร แนวทางการพฒนา

ควรเนนการพฒนาสงแวดลอมทชวยเพมคณภาพการ

ดแล รวมทงพฒนาองคความรของพยาบาลในดานตางๆ

ใหสอดคลองกบการใหบรการผปวยเพอเพมพนศกยภาพ

ของพยาบาล ซงจะน�าไปสการพฒนาคณภาพการดแล

ผรบบรการใหดยงขน

บทสรป

ลกษณะส�าคญของโรงพยาบาลทดงดดใจคอการ

บรหารจดการองคกรและผน�าทางการพยาบาลทม

คณลกษณะตาม 5 องคประกอบของ Magnet model และ

14 แรงดงดดใจ แนวคดโรงพยาบาลทดงดดใจนกอให

เกดความพงพอใจในการปฏบตงาน และมการพฒนา

คณภาพการพยาบาลใหดขน สงผลใหผรบบรการทางการ

พยาบาลมความพงพอใจตอบรการเพมมากข น แมวา

แนวคดนจะมประโยชนแตกมขอวพากษในบางประเดน

เชน ในการขอรบรองตองเสยคาใชจายทแพง เปนตน

แนวคดโรงพยาบาลทดงดดใจจะถกน�ามาประยกตใชใน

การพฒนาองคกรตางๆ เพอใหเกดความเขมแขงหรอไม

นน ขนอยกบผบรหารขององคกรซงมบทบาทส�าคญใน

การเปลยนแปลงองคกรวาเหนความส�าคญและประโยชน

ของแนวคดนหรอไม ในการน�าไปใชผบรหารอาจตอง

พจารณาปรบ 5 องคประกอบของ Magnet Model และ

14 แรงดงดดใจใหเหมาะสมและสอดคลองกบบรบทของ

หนวยงานของตนและขณะเดยวกนผบรหารยงตองเปด

ใจรบกบการเปลยนแปลงใหมๆ ทจะเกดขน โดยเฉพาะ

การตองปรบตวของผบรหารเองเพอใหเกดแรงดงดดใจ

ในการพฒนาองคกรตอไป

เอกสารอางอง

1. วจตร ศรสพรรณ และกฤษดา แสวงด. ขอเสนอเชง

นโยบายในการแกปญหาการขาดแคลนพยาบาล

วชาชพในประเทศไทย. วารสารสภาการพยาบาล.

2555; 27: 5-12.

2. สถาบนพระบรมราชชนก กระทรวงสาธารณสข.

แนวทางการวเคราะหความตองการอตราก�าลง ตาม

ภาระงานของสถานบรการ ในสงกดส�านกงานปลด

กระทรวงสาธารณสข. นนทบร : สถาบนพระบรม

ราชชนก กระทรวงสาธารณสข : 2558.

3. อรณรตน คนธา. ผลกระทบทางออกของการขาด

แคลนก�าลงคนทางการพยาบาลในประเทศไทย.

Journal of Nursing Science. 2014 ; 32:81-90.

4. MaClure ML, Poullin MA, Sovie MD, Wandelt

MA. Magnet hospitals attraction and retention of

professional nurses. Kansas City: American

Nurses’ Association; 1983.

5. Westendorf JJ. The nursing shortage recruitment

and retention of current and future nurses.

Plastic Surgical Nursing. 2007 ; 27 : 93-6.

6. Bliss-Holtz J, Winter N, Scherer EM. An

invitation to magnet accreditation. Nursing

Management. 2004 ; 35 : 36-42.

7. ยวด เกตสมพนธ. Magnet Hospital : แนวคดการ

พฒนาองคกรพยาบาล [อนเทอรเนต]. 2009 [เขา

ถงเมอ 21 มถนายน 2557]. เขาถงไดจาก: http:

//www.heart.kku.ac.th/office/Ha/Data_Ha/

HA303/Magnet_HA_303[1].pdf.

8. American Nurses Credentialing Center.

Announcing a new model for ANCC’s magnet

recognition program [Internet]. 2014 [cited 2014

June 22]. Available from: http://www.nurse

credentialing.org/MagnetModel.


9. American Nurses Credentialing Center. History

of the magnet program. [Internet]. 2015 [cited

2015 September 1]. Available from: http://

www.nur sec reden t i a l i ng .o rg/Magne t/

ProgramOverview/HistoryoftheMagnetProgram.

10. American Nurses Credentialing Center. Find a

magnet hospital [Internet]. 2016 [cited 2016

July 1]. Available from: http://www.nursecre

dentialing.org/Magnet/FindaMagnetFacility.

11. American Nurses Credentialing Center. Forces

of magnetism [Internet]. 2015 [cited 2015

September 1]. Available from : http://www.

nursecredentialing.org/Magnet/ProgramOver

view/HistoryoftheMagnetProgram/Forcesof

Magnetism.

12. American Nurses Credentialing Center. Magnet

model [Internet]. 2015 [cited 2015 September

1]. Available from: http://www.nursecredential

ing.org/Magnet/ProgramOverview/New-Mag

net-Model.

13. Aiken LH, Havens DS, Sloane DM. The magnet

nursing services recognition program: A com

parison of two groups of magnet hospitals.

American Journal of Nursing. 2000; 100 : 26-36.

14. American Nurses Credentialing Center. Benefits

[Internet]. 2015 [cited 2015 September 1].

Available from: http://www.nursecredentialing.

org/Magnet/ProgramOverview/WhyBecome

Magnet.

15. WiseGeek. What is a magnet hospital? [Internet].

2014 [cited 2014 June 22]. Available from :

http://www.wisegeek.org/what-is-a-magnet

-hospital.htm


บทบาทของอาจารยพยาบาลตอการน�าแนวคดการพยาบาลขามวฒนธรรมสการปฏบต

ลดดาวลย พทธรกษา*

บทคดยอ จากการประกาศเปดสมาคมประชาชาตแหงเอเซยตะวนออกเฉยงใต ท�าใหลกษณะของประชากร

เปลยนแปลงไปจากเดม ความแตกตางทางดานสงคม วฒนธรรม และแบบแผนการดแลสขภาพ สงผลตอระบบ

บรการสาธารณสขคอมการเปลยนแปลงรปแบบการปฏบตการพยาบาลทตองค�านงถงความแตกตางทาง

วฒนธรรม ความเชอ คานยม ทมอทธพลตอพฤตกรรมสขภาพผรบบรการมากขน ระบบการศกษาทางการ

พยาบาลควรตระหนกถงความส�าคญของการผลตบณฑตทางการพยาบาลทมสมรรถนะการพยาบาลขาม

วฒนธรรม

อาจารยพยาบาลจงมบทบาทส�าคญในการพฒนาศกยภาพนกศกษาพยาบาลใหมความพรอมในการดแล

ผรบบรการตางวฒนธรรมทงดานความร และทกษะการปฏบตการพยาบาล เพอใหผรบบรการไดรบการบรการ

ทสอดคลองกบความเชอ และคานยมมากทสดและรสกพงพอใจในการเขารบบรการ ซงบทความวชาการนจะ

กลาวถง ความหมายของการพยาบาลขามวฒนธรรม ความส�าคญของการพยาบาลขามวฒนธรรม ทฤษฎท

เกยวของกบการพยาบาลขามวฒนธรรม และเพอใหผอานไดประโยชนสงสด สามารถน�าไปใชในทางปฏบตได

จรง ประเดนสดทายทน�าเสนอจงเปนเรองทเกยวของกบบทบาทของอาจารยพยาบาลในการน�าแนวคดการ

พยาบาลขามวฒนธรรมสการปฏบต

ค�าส�าคญ : การพยาบาลขามวฒนธรรม; บทบาทอาจารย; อาจารยพยาบาล; แนวคดสการปฏบต

*คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยบรพา; อเมลตดตอ : [email protected]


The Role of Nursing Instructors in

Applying the Concept of Transcultural Nursing into Practice

Laddawan Puttaruksa*

Abstract The announcement from the Association of Southeast Asian Nation has resulted in the change

of population nature. Diversities in society, culture and health care patterns require the nursing practice

to be transcultural approach. Transcultural nursing emphasizes beliefs andvalues which influence health

care behavior. Nursing education should be more concern about the development of transcultural

competency in the nursing graduates. Nursing Instructors play a crucial role in the development of

nursing students to be ready to care in a multicultural setting with respect to attitude, knowledge, and

nursing practice. Transcultural care should be promoted for client’s optimum benefit and satisfaction.

This article will discuss the definition, implications of transcultural care, the importance of

transcultural care, and theories involving transcultural care. To make it applicable for the readers,

the roles of nursing instructors in applying the concept of transcultural nursing into practice.

*Faculty of Nursing, Burapha university; e-mail : [email protected]

Keywords : Transcultural nursing; Instructor role; Nursing instructor; Concept into practice



ภายหลงการประกาศเปดสมาคมประชาชาตแหง

เอเซยตะวนออกเฉยงใต (อาเซยน) ตงแตวนท 31

ธนวาคม พ.ศ. 2558 สงผลใหประชากรประเทศสมาชก

ทง 10 ประเทศ สามารถเคลอนยายเขา-ออก ประเทศ

สมาชกไดอยางอสระ โดยผน�าอาเซยนไดก�าหนดขอตกลง

ส�าคญ 3 ประเดน ซงมประเดนทเกยวของกบสงคมและ

วฒนธรรมอาเซยน เพอใหประชาชนอยรวมกนภายใต

แนวคดทเอออาทร สวสดการทางสงคมทด และมความ

มนคงทางสงคม1 จากขอตกลงดงกลาวท�าใหสภาพสงคม

ความเปนอยของประชากรในประเทศอาเซยนเปลยน

แปลงไปจากเดม เนองจากวฒนธรรมทก�าหนดโดยสงคม

เปนปจจยทก�าหนดสขภาวะของประชาชน2, 3 จากการ

เปลยนแปลงคณลกษณะของผรบบรการท�าใหระบบ

สาธารณสขเปลยนไปจากเดม เชน ลกษณะของโรคทเขา

รบการรกษา ความตองการเขารบการรกษา รวมถงความ

แตกตางดานสงคม ความเชอ และวฒนธรรมของผรบ

บรการทแตกตางกนมากข น ท�าใหองคกรพยาบาลน�า

ขอมลการเปลยนแปลงดงกลาวมาใชเปนแนวทางในการ

พฒนารปแบบการใหการพยาบาล และพฒนาแนวทาง

การจดการเรยนการสอนทางการพยาบาล โดยมงเนนการ

เคารพ ยอมรบ และการเรยนรความแตกตางหลากหลาย

ทางสงคม วฒนธรรม และความเชอของผรบบรการ เพอ

ใชเปนแนวทางในการวางแผนการพยาบาล โดยมเปา

หมายการอยรวมกนอยางสนตสข สอดคลองกบแนวคด

การพยาบาลขามวฒนธรรม (transcultural nursing

model)4

บทความวชาการทน�าเสนอนจะกลาวถง ความหมาย

ของการพยาบาลขามวฒนธรรม ความส�าคญของการ

พยาบาลขามวฒนธรรม ทฤษฎท เกยวของกบการ

พยาบาลขามวฒนธรรม และเพอใหผอานไดประโยชน

สงสด สามารถน�าไปใชในทางปฏบตไดจรง ประเดน

สดทายทน�าเสนอจงเปนเรองทเกยวของกบบทบาทของ

อาจารยพยาบาลในการน�าแนวคดการพยาบาลขาม

วฒนธรรมสการปฏบต

ความหมายของการพยาบาลขามวฒนธรรม

การปฏบตการพยาบาลขามวฒนธรรมเปนแนวคด

ทางการพยาบาลโดยมงเนนใหเกดความเชอมโยงระหวาง

การพยาบาล และวฒนธรรมทแตกตางกนของผรบบรการ

เพอใหผอานเขาใจความหมายของค�าดงกลาวสอดคลอง

กน ผเขยนไดใหความหมายค�าดงกลาวไวดงน

ค�าวา “การพยาบาล” หมายถง การกระท�าท

พยาบาลวชาชพปฏบตตอเพอนมนษยเกยวกบการดแลและ

การชวยเหลอเมอเจบปวย การฟนฟสภาพ การปองกนโรค

และการสงเสรมสขภาพ รวมทงการชวยเหลอแพทย

กระท�าการรกษาโรค ทงน โดยอาศยหลกวทยาศาสตรและ

ศลปะทางการพยาบาล5

ค�าวา “ขามวฒนธรรม” หมายถง การเขาไปอยดวย

กนของคนหรอกลมคนทมความเชอมโยงของความแตก

ตางของกระบวนการและวธคด6, 7 เกยวกบสภาพอนเปน

ความเจรญงอกงามทางวฒนธรรม ไดแก พฤตกรรม วาจา

ลกษณะนสยของคนหรอกลมคนในชาต ลทธ ความเชอ

ภาษา ขนบธรรมเนยมประเพณ อาหารการกน เครองใช

ไมสอย ศลปะตางๆ ตลอดทงการประพฤตปฏบตในสงคม

และผลตผลของกจกรรมทมนษยในสงคมผลตหรอปรบ

ปรงขนจากธรรมชาตและเรยนร ซงกน โดยยดถอสบทอด

มาถงปจจบน8, 9 ,10

และค�าวา “การพยาบาลขามวฒนธรรม” ซงไลนน

เจอร11 ใหความหมายวาเปนการดแลผรบบรการโดย

ค�านงถงความตองการ เชอชาต และวฒนธรรมของผรบ

บรการเปนขอมลหลกในการจดการพยาบาล ซงการดแล

ทางดานวฒนธรรมเปนการมองคณคาความชวยเหลอ

ประคบประคอง เพมความสามารถ ปรบปรงสภาพการณ

สวนบคคล การเผชญความตาย ซงความร ทางดาน

วฒนธรรมจะชวยในการดแลของพยาบาลใหสอดคลอง

กบความตองการของผรบบรการมากขนดวย สอดคลอง

กบ Ray4 ทกลาววาการปฏบตการพยาบาลใดๆ ควรจะ

พจารณาถงวถชวต ความเชอ ความเขาใจ ภาษา ตลอด

จนความแตกตางในมตทางขนบธรรมเนยม ประเพณ

วฒนธรรมของผรบบรการ ครอบครว และชมชนรวมดวย

โดยเนนผรบบรการเปนศนยกลาง (patient center) จะ


ท�าใหการพยาบาลทเกดขนไดประสทธภาพสงสด กบตวผ

รบบรการมากกวาการใหการบรการตามแนวทางทไดรบ

การศกษามาโดยมไดค�านงถงบรบทของผรบบรการ

สรป “การพยาบาลขามวฒนธรรม (transcultural

nursing)” หมายถง การปฏบตการพยาบาลโดยค�านงถง

ความแตกตางกนทางวฒนธรรม ความเชอ คานยม ทม

อทธพลตอการแสดงออกถงการดแลสขภาพของผรบ

บรการ โดยผใหบรการจะตองมความไวในการรบรและ

ใหการพยาบาลทเหมาะสม ซงจะสงผลใหผรบบรการไดรบ

ประโยชนสงสดและรสกพงพอใจในการเขารบบรการดวย

ความส�าคญของการพยาบาลขามวฒนธรรม

แนวโนมการพยาบาลขามวฒนธรรมมความส�าคญ

มากขน เนองจากการเปลยนแปลงคณลกษณะของผรบ

บรการจากการประกาศเปดสมาคมประชาชาตแหงเอเซย

ตะวนออกเฉยงใต ท�าใหระบบสาธารณสขเปลยนไปจาก

เดม เชน ลกษณะของโรคทเขารบการรกษา ความตองการ

เขารบการรกษา รวมถงความแตกตางดานสงคม ความ

เชอ และวฒนธรรมของผรบบรการทแตกตางกนมากขน1

นอกจากนสภาการพยาบาลไดก�าหนดนโยบายเพอสนบ

สนนการประกาศความรวมมอระหวางประเทศสมาชก

เอเซยนใน ป พ.ศ. 2558 ทมงเนนใหสรางสงคมแหง

ความเอออาทร และดแลดานสขภาพอนามยใหกบผรบ

บรการในประเทศอาเซยน12 ซงนโยบายดงกลาวใชเปน

แนวทางใหพยาบาลวชาชพน�าขอมลทางวฒนธรรม มาเปน

ขอมลในการวางแผนการพยาบาล เพอใหการพยาบาล

กบผรบบรการอยางเปนองครวมและสอดคลองกบความ

ตองการทางวฒนธรรมของผรบบรการดวย13

การพยาบาลขามวฒนธรรมเปนการผสมผสานการ

พยาบาลตามมาตรฐานทสภาการพยาบาลก�าหนดรวมกบ

การน�าขอมลเชงวฒนธรรมของผรบบรการมาวางแผน

การพยาบาล และใหการพยาบาลอยางมประสทธภาพ14

ซงหากพยาบาลมความไว (Sensitive) ในการรบรความ

แตกตางทางวฒนธรรมของผรบบรการ เขาใจ และตอบ

สนองความคาดหวงของผรบบรการตางวฒนธรรมไดมาก

เพยงใด กจะสงเสรมใหประสทธภาพในการใหการ

พยาบาลสงขนดวย13

ทฤษฏทเกยวของกบการพยาบาลขามวฒนธรรม

ทฤษฏการพยาบาลขามวฒนธรรมเปนการน�าแนวคด

การพยาบาลแบบองครวม (holistic nursing) มาผสมผสาน

กบแนวคดมานษยวทยา (anthropology) โดยไลนนเจอร

พบวาบคคลทอาศยอยในพนทและบรบทสงแวดลอมท

แตกตางกน ยอมมการรบรและความตองการการดแล

แตกตางกน11 จากแนวคดของไลนนเจอรสามารถก�าหนด

มโนมตทางวฒนธรรมและก�าหนดกรอบแนวคดทางการ

พยาบาล 4 มโนมต คอ (1) ดานสงแวดลอมไดแก

สงแวดลอมทางกายภาพ สงแวดลอมทางสงคม และ

สงแวดลอมทเปนสญลกษณทางวฒนธรรม เชน คานยม

บรรทดฐานของแตละบคคล (2) ดานบคคล ซงแตละคน

ยอมมแบบแผนการด�าเนนชวต และพฤตกรรมสขภาพ

แตกตางกน (3) ดานสขภาพ เปนสภาวะการผสมผสาน

การตอบสนองความเจบปวยตามมาตรฐานการพยาบาล

ควบคกบการใหคณคาทางวฒนธรรม และ (4) การ

พยาบาลโดยมงใหผรบบรการเปนศนยกลาง11,15 ซง

ไลนนเจอร15 น�าทฤษฏการพยาบาลขามวฒนธรรมมา

พฒนาเปนรปแบบการดแลไว 2 รปแบบ คอ

1. รปแบบการดแลเชงวฒนธรรม (cultural

care model) เปนรปแบบการดแลผรบบรการทค�านงถง

คานยม โครงสรางทางสงคม ภาษา สภาพสงแวดลอม

และระบบบรการสขภาพทแตกตางกน ซงไลนนเจอรแบง

การดแลเปน 2 ระบบคอ (1) ระบบการดแลพนบาน

(folk / indigenous or naturalistic lay care system)

เปนการถายทอดความรและทกษะการดแลสขภาพจาก

รนหนงมารนหนงตามธรรมชาต11 และ (2) ระบบการดแล

สขภาพเชงวชาชพ (professional health care system)

เปนการน�าแนวคดทางวฒนธรรมมาใชในการตดสนใจ

เลอกวางแผนการพยาบาล โดยเนนใหผรบบรการมสวนรวม

ในการตดสนใจเลอกวธการรกษาพยาบาลทเหมาะสม15

นอกจากน ไคลนแมน16 ไดกลาวเพมเตมอก 1 ระบบคอ

ระบบการดแลสขภาพภาคประชาชน (popular sector of

health care) เปนระบบการดแลทใหญทสด โดยอาศย


ความสมพนธระหวางความเชอ และการปฏบตของบคคล

ครอบครว ชมชน กบการปฏบตตนเมอเจบปวย ซงการ

ดแลรปแบบนจะท�าใหผรบบรการใหความรวมมอในการ

ดแลสขภาพ และลดความวตกกงวลทางวฒนธรรมของ

ผรบบรการดวย

จากแนวคดทฤษฏทกลาวมาไลนนเจอร1 ก�าหนด

มโนทศนการดแลในรปแบบ “ซนไรสโมเดล (sunrise

model)” คอ สวนท 1 แสดงถงองคประกอบเชงวฒนธรรม

ทมอทธพลตอการแสดงออกดานสขภาพของแตละเชอชาต

เชน คานยม ความเชอ และการปฏบตการดแลเชง

วฒนธรรมทรบอทธพลมาจาก วถชวตและคานยมใน

วฒนธรรม ปจจยทางสงคม ศาสนาและปรชญา เทคโนโลย

กฏหมายและนโยบาย เศรษฐกจ และการศกษา และ

สวนท 2 แสดงถงรปแบบการดแลสขภาพแบบองครวม

ในระบบบรการสขภาพ ประกอบดวย การดแลพนบานและ

การดแลเชงวชาชพทางการแพทยผานทมสขภาพ และใช

แนวคดนก�าหนดเปนแนวทางใหพยาบาลวชาชพตดสน

ใจเลอกปฏบตการพยาบาลทเหมาะสมกบวฒนธรรมของ

ผรบบรการเปน 3 แนวทางคอ11

1.1 แนวทางการพยาบาลทคงไวซงการดแล

และเคารพวฒนธรรมของผรบบรการ (cultural care

preservation / maintenance) เปนการตดสนใจใหการ

พยาบาลโดยยอมรบและคงไวซงคานยม วถชวต และ

ความเชอของผรบบรการ เพอใชเปนขอมลในการวางแผน

การรกษาสขภาพ

1.2 แนวทางการปรบกระบวนการพยาบาลท

ชวยใหผรบบรการสามารถเรยนร เพอปรบตว และตอรอง

กบทมสขภาพในเรองการรกษาพยาบาลทเปลยนแปลงอยาง

คอยเปน คอยไป (cultural care accommodation/

negotiation) เปนการตดสนใจใหการพยาบาลโดยการชวย

เหลอ สนบสนนใหผรบบรการมการเจรจาตอรอง เพอให

ไดแนวทางการรกษาทมประโยชนตามความคดเหนของ

ทมสขภาพและผรบบรการพงพอใจสงสด

1.3 แนวทางการจดกระบวนการพยาบาลท

ชวยใหผรบบรการเปลยนแปลงวถการด�ารงชวตของตน

ใหเขากบรปแบบการดแลสขภาพตามทมสขภาพก�าหนด

(cultural care repatterning / restructuring) เปนการ

ตดสนใจใหการพยาบาลโดยการปรบเปลยนวถชวตของ

ผรบบรการ และยอมรบแนวทางการรกษาพยาบาลจาก

ทมสขภาพทงหมด โดยมงประโยชนสงสดในการรกษา

พยาบาลมากกวาความพงพอใจของผรบบรการ

2. รปแบบการดแลทเนนสมรรถนะทางวฒนธรรม

ของ เคมพนฮา (cultural competence) ของผใหบรการ

สขภาพเปนรปแบบการดแลสขภาพเฉพาะสอดรบผรบ

บรการแตละวฒนธรรม โดยเนนกระบวนการพฒนา

สมรรถนะทางวฒนธรรมของผใหบรการ17 ซงสมรรถนะ

ทางวฒนธรรมเปนพฤตกรรม ความร และทศนคตของผ

ใหบรการทสอดคลองกบบรบททางวฒนธรรมของผรบ

บรการและความตองการการดแลทางวฒนธรรมของผ

รบบรการอยางตอเนอง18 โดยผใหบรการตองแสดง

พฤตกรรมการใหเกยรตและยอมรบในลทธ ความเชอ

ภาษา ขนบธรรมเนยมประเพณ อาหารการกน เครองใช

ไมสอย ศลปะตางๆ ตลอดทงการประพฤตปฏบตใน

สงคม และผรบบรการตองมสวนรวมในการเลอกวธการ

ปฏบตในการดแลสขภาพอยางตอเนองจนผรบบรการหาย

จากการเจบปวย19 โดยมสมรรถนะ 5 ดาน ดงน17

2.1 การตระหนกร เกยวกบวฒนธรรม (cul-

tural awareness) เปนการรบรของพยาบาลทเปนผให

บรการสขภาพจากการปฏบต และเรยนร ดวยตนเองจน

กระทงเหนความล�าเอยงของตนเอง เหนวาตนเองดวนตด

สนใจ (jump to conclusion) ในการใหการพยาบาลผรบ

บรการเรวเกนไป จนท�าใหมองขามขอมลทางวฒนธรรมของ

ผรบบรการมาใชในการวางแผนการใหบรการพยาบาล17

การรบรดงกลาวสงผลใหพยาบาลไดรบความรวมมอในการ

ดแลสขภาพจากตวผรบบรการเองและครอบครวอยางตอ

เนอง20

2.2 การมองคความร เกยวกบวฒนธรรม

(cultural knowledge) เปนองคความรของพยาบาลวชาชพ

ทปฏบตการพยาบาลผรบบรการขามวฒนธรรมตองม

เชน แนวทางการพยาบาลขามวฒนธรรม มนษยศาสตร

และสงคมศาสตร เปนตน17 โดยผใหบรการจะตองม

ความเขาใจประเดนปญหาทางวฒนธรรมของผรบบรการ


เชน ประเดนปญหาดานทศนคต คานยม กระบวนการ

ทางจต การเรยนร และรปแบบความเชอในการดแล

สขภาพ และสามารถรวบรวมขอมลเพอพฒนาการบรการ

ใหเกดประสทธภาพสงสดดวย13,15

2.3 การมทกษะเกยวกบวฒนธรรม (cultural

skill) เปนความสามารถในการรวบรวมขอมลทางวฒนธรรม

ของผรบบรการเพอวางแผนการตอบสนองความตองการ

ผรบบรการอยางครบถวน เชน ความสามารถในการ

บรหารจดการทางวฒนธรรม มภาวะผน�า มความสามารถ

ในการบรหารความเสยงเชงจรยธรรม และความสามารถ

ในการบรณาการขอมลเชงวฒนธรรมของผรบบรการส

กระบวนการพยาบาลท เหมาะสมได17 ทงน วรนช

วบลยพนธ21 เสนอวาทกษะเกยวกบวฒนธรรมประกอบ

ดวย 4 ดาน คอ (1) ดานการบรหารความเสยง ไดแก

สามารถพทกษสทธผรบบรการอยางเหมาะสมทาง

วฒนธรรม สามารถเจรจาตอรอง วเคราะห และแกไข

ปญหาทางวฒนธรรมผรบบรการตางวฒนธรรมได

(2) ดานภาวะผน�าและการบรหารจดการ ไดแก สามารถ

ปรบปรงวธการปฏบตงานไดสอดคลองกบวฒนธรรม

ตดสนใจเพอแกไขปญหาไดอยางเหมาะสม สามารถ

วางแผนการพยาบาลขามวฒนธรรมไดอยางเหมาะสม ม

ความสามารถในการกระตนและเลอกใชทรพยากรอยาง

เหมาะสม และสรางตวชวดเพอประเมนความสามารถใน

การใหบรการทแตกตางดานวฒนธรรมได (3) ดาน

กระบวนการพยาบาล ไดแก มความสามารถในการ

สงเสรมสขภาพ ปฏบตการตามหลกการพยาบาลสามารถ

วางแผนการพยาบาล และน�าความรทางการพยาบาลขาม

วฒนธรรมมาบรณาการการพยาบาลไดเหมาะสมกบ

ผรบบรการได และ (4) ดานจรยธรรม ไดแก ใหเกยรต

และเคารพในความเชอดานวฒนธรรมของผรบบรการ

ใหขอมลการรกษาโดยละเอยดเพอใหผรบบรการตดสนใจ

รบบรการตามวฒนธรรม และสามารถวเคราะหประเดน

จรยธรรมจากเหตการณในการท�างานกบผรบบรการทแตก

ตางดานวฒนธรรมเพอพฒนาการใหการบรการตอไป

2.4 ความสามารถในการมปฏสมพนธกบผ

ใชบรการตางวฒนธรรม (cultural encounter) เปน

สมรรถนะของพยาบาลทเนนกระบวนการสงเสรมให

พยาบาลไดปฏบตการพยาบาลกบผรบบรการทมภมหลง

ทางวฒนธรรมทแตกตางกน กลาวคอ ยงสนบสนนสง

เสรมใหมโอกาสในการมปฏสมพนธมากข นจะท�าให

พยาบาลมสมรรถนะทางวฒนธรรมเพมขน17 โดยบรบท

ของการศกษาในประเทศไทยพบวาความสามารถในการ

มปฏสมพนธกบผใชบรการตางวฒนธรรม ไดแก (1) ม

บคลภาพเปนมตรตอผรบบรการ (2) เขาใจในวฒนธรรม

การสอสารของผรบบรการหลากหลายวฒนธรรม (3)

สอสารกบผรบบรการทไมใชภาษาไทยได (4) มทกษะ

ในการสรางสมพนธภาพกบผรบบรการหลากหลาย

วฒนธรรมได และ (5) มความสามารถในการประเมน

สารทตองการสอกบผรบบรการขามวฒนธรรม21

2.5 ความปรารถนาทจะมสมรรถนะทาง

วฒนธรรม (cultural desire) คอแรงจงใจใฝสมฤทธท

พยาบาลมงมนในการพฒนาศกยภาพของตนเองเพอให

การพยาบาลผรบบรการขามวฒนธรรมอยางมประสทธภาพ

เชน การปรารถนาทจะตระหนกร พฒนาองคความร

พฒนาทกษะ และความสามารถในการมปฏสมพนธกบ

ผรบบรการขามวฒนธรรม17

การพยาบาลขามวฒนธรรมมรปแบบการดแลผรบ

บรการ 2 รปแบบคอ รปแบบการดแลเชงวฒนธรรมและ

รปแบบการดแลทเนนสมรรถนะทางวฒนธรรม15 โดย

พยาบาลทมหนาทดแลจะตองมองคความรและมทกษะ

ในการดแลผรบบรการทมาจากภมหลงทางวฒนธรรมท

แตกตางกนอยางเหมาะสม ส�าหรบพยาบาลทยงไมม

ประสบการณการดแลผรบบรการดงกลาวและนกศกษา

พยาบาลยอมเปนความรบผดชอบของอาจารยพยาบาลจะ

ตองท�าการพฒนาองคความรและทกษะใหกบนกศกษา

พยาบาลอยางตอเนอง โดยอาจารยพยาบาลจะตองเปนผ

พฒนาใหนกศกษามความสามารถในการเชอมโยงวฒนธรรม

การตอรองทางวฒนธรรม การประสานความขดแยงทาง

วฒนธรรม และสรางสมรรถนะทางวฒนธรรม22


บทบาทอาจารยพยาบาลในการน�าแนวคดการพยาบาล

ขามวฒนธรรมสการปฏบต

การจดการเรยนการสอนหลกสตรพยาบาลศาสตร

เปนการจดการเรยนการสอน ภาคทฤษฏและการปฏบต

ควบคกนไป โดยใชทงศาสตรและศลปะในการพยาบาล

ซงการสอนภาคปฏบตถอเปนหวใจส�าคญและเปนแกน

กลางของการศกษาพยาบาล (practice – oriented dis-

cipline) โดยใหนกศกษาน�าความรทไดจากภาคทฤษฏไป

บรณาการใชในสถานการณจรงในการขนฝกประสบการณ

ในโรงพยาบาลดวยตนเอง ท�าใหอาจารยพยาบาลมบทบาท

ส�าคญโดยตรงในการถายทอดความร สนบสนนสงเสรม

และเปนแบบอยางทดในการแสดงพฤตกรรมการเอาใจ

ใสดแล ทงการดแลชวยเหลอผปวย ครอบครว และ

ชมชน22 จากสถานการณการเปลยนแปลงคณลกษณะของ

ผรบบรการ ท�าใหมลกษณะของโรคทเขารบการรกษา

ความตองการเขารบการรกษา รวมถงลกษณะดานสงคม

ความเชอ และวฒนธรรมของผรบบรการแตกตางกนมาก

ขน1 สงผลตอการจดการเรยนการสอนทางการพยาบาล

ตองค�านงถงความแตกตางดานวฒนธรรมของผรบ

บรการดวย ซงจากผลการวจยของศรพนธ ศรพนธและ

คณะ23 พบวาระดบสมรรถนะทางวฒนธรรมทางการ

พยาบาลของนกศกษาพยาบาลศาสตรในพนท 3 จงหวด

ชายแดนภาคใต โดยภาพรวมอยในระดบปานกลาง

(55.55%) ประกอบดวย ดานความร เกยวกบวฒนธรรม

ดานการตระหนกร เกยวกบวฒนธรรม ดานทกษะเกยวกบ

วฒนธรรม ดานการมปฏสมพนธกบผอนทตางวฒนธรรม

และดานความปรารถนาทจะมสมรรถนะทางวฒนธรรม

โดยมคาเฉลยเทากบ 8.27, 12.28, 18.37, 9.70 และ

6.94 ตามล�าดบ และผลการวจยขององคณา จรโรจน24

พบวาระดบสมรรถนะทางวฒนธรรมทางการพยาบาลของ

อาจารยพยาบาลทมประสบการณตรงในการดแลผใช

บรการทมความแตกตางทางวฒนธรรมและอาจารยทไมม

ประสบการณมสมรรถนะอยในระดบมความตระหนกถง

สมรรถนะทางวฒนธรรม โดยสมรรถนะทางวฒนธรรมทาง

การพยาบาลของอาจารยทง 2 กลม ไมแตกตางกน ระดบ

สมรรถนะทางวฒนธรรมทางการพยาบาลของนกศกษา

ระดบชนปท 4 สงกวาชนปท 3 อยางมนยส�าคญทางสถต

ทระดบ .05

การน�าแนวคดการพยาบาลขามวฒนธรรมสการ

ปฏบตอาจารยพยาบาลจงเปนผทมบทบาทส�าคญอยางมาก

ในการถายทอดองคความรใหนกศกษาพยาบาลสามารถ

น�าแนวคดการพยาบาลขามวฒนธรรมสการปฏบตไดจรง

ซงอาจารยพยาบาลจะตองเปนผพฒนาใหนกศกษาม

ความสามารถในการเชอมโยงวฒนธรรม การตอรองทาง

วฒนธรรม การประสานความขดแยงทางวฒนธรรม และ

สรางสมรรถนะทางวฒนธรรม ดงนนอาจารยพยาบาลจง

ตองมความสามารถดงน (1) การเปนตวแบบ (role

model) ทดในการน�าแนวคดการพยาบาลขามวฒนธรรม

สการปฏบตใหกบนกศกษาพยาบาล (2) การสะทอนคด

หรอสะทอนการเรยนร (3) การใหค�าปรกษากบนกศกษา

เมอมความขดแยงทางวฒนธรรม และ (4) การก�าหนด

ใหนกศกษาไดมโอกาสดแลผปวยทมาจากภมหลงทาง

วฒนธรรมทแตกตางกน เปนตน22 โดยมรายละเอยด

ส�าคญทอาจารยพยาบาลจะตองถายทอดใหกบนกศกษา

พยาบาลเพอใหนกศกษาสามารถน�าแนวคดการพยาบาล

ขามวฒนธรรมสการปฏบตดงน

1. แนวทางการดแลขามวฒนธรรมส�าหรบผรบ

บรการของนกศกษาพยาบาล

อาจารยพยาบาลเปนบคคลส�าคญในการน�าแนวคด

การพยาบาลขามวฒนธรรมสการปฏบตโดยการถายทอด

แนวคดผานการจดการเรยนการสอนใหกบนกศกษา

พยาบาล ซงแนวทางการดแลเชงวฒนธรรมส�าหรบผรบ

บรการ นกศกษาพยาบาลจะตองไดรบการพฒนาบทบาท

ทส�าคญ 2 บทบาท คอ บทบาทเปนผเชอมโยงทาง

วฒนธรรม และบทบาทเปนผเชอมประสานความขดแยง

ทางวฒนธรรม ดงน

1.1 แนวทางการพฒนาบทบาทเปนผเชอม

โยงทางวฒนธรรมระหวางผรบบรการทมแตกตางทาง

วฒนธรรมกบทมสขภาพ โดยนกศกษาพยาบาลจะตอง

เขาใจความหมายทางวฒนธรรมเพอใชเปนขอมลในการ

สอสารระหวางบคคลทมวฒนธรรมแตกตางกน เพอ

เพมคณภาพในการดแลผรบบรการใหเกดความพงพอใจ


สงสด25 เพราะขอมลทางวฒนธรรมของผรบบรการท�าให

พยาบาลเขาใจแนวคด รปแบบการตดสนใจ ทศนคต คา

นยม กระบวนการทางจต การเรยนร และความเชอในการ

ดแลสขภาพดวย26 ฉะนนเพอใหนกศกษาพยาบาลม

บทบาทเชอมโยงทางวฒนธรรม นกศกษาจะตองมโอกาส

ดแลผปวยทมาจากภมหลงทางวฒนธรรมทแตกตางกนและ

อาจารยพยาบาลจะตองปฏบตตนเปนตวแบบทดในการ

แสดงบทบาทดงกลาว ซงอาจารยพยาบาลจะตองพฒนา

ความรและทกษะใหกบนกศกษาพยาบาล ดงน25

1.1.1 พฒนาความร เฉพาะทางวฒนธรรม

โดยอาจารยพยาบาลจะตองอธบายใหนกศกษาเขาใจ

ประเดนปญหาทางวฒนธรรมของผรบบรการ เชน

ประเดนปญหาดานทศนคต คานยม กระบวนการทางจต

การเรยนร และความเชอในการดแลสขภาพ เปนตน ซง

อาจารยพยาบาลตองสามารถรวบรวมขอมลขางตนเพอ

ก�าหนดรปแบบวฒนธรรมของผรบบรการได

1.1.2 พฒนาความสามารถในการใหค�า

ปรกษาเชงวฒนธรรม โดยอาจารยพยาบาลจะตองเปน

แบบอยางทดและสามารถถายทอดใหนกศกษาพยาบาล

มความสามารถในการใชเทคนคการใหค�าปรกษาผรบ

บรการเพอใหผรบบรการไววางใจ และบอกขอมลความตอง

การการดแลเชงวฒนธรรม เพอเปนขอมลในการตดสนใจ

เลอกวธการดแลเชงวฒนธรรมรวมกบผรบบรการ โดย

อางองขอมลเชงวชาการและประสบการณการปฏบตงาน

ไดอยางถกตองและถกใจผรบบรการมากทสด

1.1.3 พฒนาทกษะในการสอสารขาม

วฒนธรรม โดยอาจารยพยาบาลจะตองพฒนาใหนกศกษา

มความสามารถในการเปนผฟงทด เปนผพดทมเหตผล

สามารถโนมนาวผฟงใหเขาใจขอมลทสนทนาได นอกจาก

นยงตองพฒนาความสามารถในการรวบรวมขอมลระหวาง

การสนทนาอยางถกตอง และสามารถสรปผลการสนทนา

โดยใหผรวมสนทนาทกฝายมความรสกวาตนเองไดรบสงท

ดทสดและรสกวาพยาบาลปฏบตหนาทระหวางการสอสาร

อยางเปนกลาง

1.1.4 พฒนาทกษะในการวเคราะห

สถานการณการตดสนใจการดแลผรบบรการ โดยอาจารย

พยาบาลจะตองพฒนาใหนกศกษามความสามารถในการ

วเคราะหสถานการณเชงวฒนธรรมทเกดขน โดยแยกแยะ

จดเดน จดบกพรองเพอการพฒนา และสามารถถายทอด

ขอมลกลบโดยไมใหผรบสารรสกวาใครเปนผแพหรอชนะ

1.2 แนวทางการพฒนาบทบาทเปนผเชอม

ประสานความขดแยงทางวฒนธรรม ระหวางผรบบรการ

ทมวฒนธรรมแตกตางกนกบทมสขภาพ หรอผรบบรการ

ตางวฒนธรรม โดยอาจารยพยาบาลจะตองพฒนาให

นกศกษามความสามารถในการประคบประคอง และการ

เปลยนแปลงพฤตกรรมของทง 2 ฝายเพอใหเกดการ

ยอมรบในการดแลผรบบรการอยางเทาเทยมกน27 ม

เปาหมายเพอลดความสบสน ลดความขดแยง และ

เชอมตอชองวางทางวฒนธรรมระหวางผรบบรการและทม

สขภาพ28 และตองพฒนาใหนกศกษาจะตองปฏบตหนาท

เปนสอกลาง (cultural broker) ในการสอสารเพอเจรจา

ตอรองลดชองวางทางวฒนธรรม และพทกษสทธสงสด

ของผรบบรการดวย27 โดยมแนวทางการพฒนานกศกษา

สบทบาท Cultural Broker 3 ขนตอนคอ28

ขนตอนท 1 พฒนาทกษะการรบรความตองการใน

การแสดงบทบาทผเชอมประสานความขดแยงทางวฒนธรรม

(perceiving the need for brokering) โดยอาจารย

พยาบาลจะตองพฒนาใหนกศกษามความสามารถในการ

วเคราะหสถานการณความขดแยงทางวฒนธรรม และ

สามารถแยกแยะปจจยทสงเสรมใหเกดความขดแยงออก

เปนปจจยตางๆ รวมถงตองพฒนาใหนกศกษาตระหนก

ถงการน�าขอมลความตองการเชงวฒนธรรมของผรบบรการ

และทมสขภาพมาวางแนวทางการแกไขสถานการณตาม

ขนตอนท 2 ตอไป

ขนตอนท 2 พฒนาความรความสามารถในการ

ก�าหนดกลยทธเพอแกไขความขดแยงทางวฒนธรรม

(intervening strategies to solve break down) โดย

อาจารยพยาบาลจะตองกระตนใหนกศกษาน�าขอมลความ

ตองการเชงวฒนธรรมของผรบบรการและทมสขภาพท

ไดจากขนตอนท 1 มาก�าหนดกลยทธการแกไขปญหาท

เหมาะสมกบสถานการณทางวฒนธรรมทเกดขน ซง

กลยทธทส �าคญทอาจารยพยาบาลจ�าเปนตองพฒนาใหกบ


นกศกษาคอ (1) กลยทธการเจรจาตอรอง (negotiation)

เปนกลยทธทมงเนนการจงใจใหผรบบรการและทมสขภาพ

ยอมรบขอมลเชงวฒนธรรมทเหมาะสมกบการดแลรกษา

โดยก�าหนดแนวทางการดแลเชงวฒนธรรมจากขอมลท

ไดทง 2 ฝาย ซงเปนกลยทธทควรเลอกใชเปนอนดบแรก

(2) กลยทธการเปลยนแปลงความคดเชงวฒนธรรม

(innovating) เปนกลยทธทมงเนนใหทมสขภาพรวมกน

วางแผนการดแลผรบบรการตามความตองการทางสขภาพ

และวฒนธรรมของผรบบรการ และสามารถประยกตแนว

ทางการดแลใหสอดคลองกบวฒนธรรมทผรบบรการ

ยดถอ และ (3) กลยทธการเจรจาไกลเกลย (mediating)

เปนกลยทธท มงเนนการแกปญหาความขดแยงเชง-

วฒนธรรม โดยเปนผประนประนอมเพอลดความขดแยง

ทเกดขน เปนตน

ขนตอนท 3 พฒนาทกษะเกยวกบการอ�านวยความ

สะดวกในการดแลสขภาพ (facilitating health care) โดย

อาจารยพยาบาลจะตองกระตนใหนกศกษาประเมนผล

การปฏบตงานในบทบาท Cultural Broker ซงหากความ

ขดแยงทางวฒนธรรมหมดไปแสดงวานกศกษาปฏบต

หนาทไดเสรจสมบรณ แตถาปญหายงคงอยตองท�าการ

ทบทวนการด�าเนนการในขนตอนท 1 และขนตอนท 2

ใหม รวมถงก�าหนดกลยทธใหมเพอแกไขความขดแยง

ทางวฒนธรรมตอไป

2. แนวทางการพฒนาสมรรถนะการดแลสขภาพ

ขามวฒนธรรมของนกศกษาพยาบาล

จากแนวคดของ เคมพนฮา17 ทกลาววา สมรรถนะ

การดแลสขภาพขามวฒนธรรม ประกอบดวย การ

ตระหนกร เกยวกบวฒนธรรม การมองคความร เกยวกบ

วฒนธรรม การมทกษะเกยวกบวฒนธรรม ความสามารถ

ในการมปฏสมพนธกบผใชบรการตางวฒนธรรม และ

ความตองการทจะมสมรรถนะทางวฒนธรรม สามารถ

พฒนาได ซงแมคคนคว29 และ ดคคโค ลมและโคเฮน30

ไดน�าแนวคดดงกลาวมาทดลองจดการเรยนการสอนเพอ

พฒนาสมรรถนะทางวฒนธรรมส�าหรบนกศกษาพยาบาล

โดยเรยงจากสมรรถนะทพฒนางายไปถงสมรรถนะทพฒนา

ไดยากทสด ดงน

2.1 แนวทางการพฒนาสมรรถนะดานการ

ตระหนกร เกยวกบวฒนธรรม (cultural awareness)

เปนการพฒนาสมรรถนะทงายทสดโดยมวตถประสงคเพอ

ใหนกศกษาพยาบาลมความไว (sensitive) ในการรบร

ความแตกตางทางวฒนธรรมของผรบบรการและสมาชก

ในทมสขภาพ ซงมแนวทางการพฒนาโดยเรมตงแต

นกศกษาเขาเรยน เปนการกระตนใหนกศกษาตระหนกร

เกยวกบวฒนธรรมของตนเองและเพอนรวมชนเรยน โดย

การจดกจกรรมใหนกศกษาวเคราะหความเชอ คานยม

และปจจยเชงจรยธรรมทมอทธพลตอการแสดงออกถง

การดแลสขภาพของตนเอง เชอมโยงไปถงผรบบรการ

ผานขนตอนการรวบรวมขอมลผรบบรการเพอวางแผน

การรกษาพยาบาลผรบบรการ31,32

2.2 แนวทางการพฒนาสมรรถนะดานการม

องคความร เกยวกบวฒนธรรม (cultural knowledge) เปน

การพฒนาโดยมวตถประสงคเพอใหนกศกษาพยาบาลม

องคความร เกยวกบวฒนธรรม ซงมแนวทางการพฒนา

โดยการจดการเรยนการสอนในภาคทฤษฏทมงเนนให

นกศกษาเขาใจถงความส�าคญและปจจยทสงผลตอความ

แตกตางทางวฒนธรรม รวมกบการจดกจกรรมการเรยน

การสอนในรปแบบการใชสถานการณตวอยางกรณศกษา

และการมอบหมายใหนกศกษาเรยนรความแตกตางทาง

วฒนธรรมของเพอนรวมชน เปนตน31,32

2.3 แนวทางการพฒนาสมรรถนะดานการม

ทกษะเกยวกบวฒนธรรม (cultural skill) เปนการพฒนา

โดยมวตถประสงคเพอพฒนาทกษะเกยวกบการประเมน

ความแตกตางทางวฒนธรรม และทกษะการฟงอยาง

ตงใจ30 ซงมแนวทางการพฒนาโดยอาจารยพยาบาลจะ

ตองจดการเรยนการสอนผานการเรยนการสอนในภาค

ปฏบตการ 3 กจกรรม คอ (1) กจกรรมการสรางความ

ตระหนกร ใหนกศกษาพยาบาลทราบวาวฒนธรรมของ

นสตแตกตางจากวฒนธรรมของเพอนรวมชน และผรบ

บรการ (2) กจกรรมรวมแสดงความคดเหนเกยวกบ

ขอมลทางวฒนธรรมทนกศกษาพยาบาลไดรบทราบจาก

ผรบบรการ และ (3) กจกรรมปรบปรงแผนการพยาบาล

โดยใหผรบบรการมสวนรวมในการแสดงความคดเหน


และตดสนใจเลอกรบการบรการตามความตองการทาง

วฒนธรรมโดยไมกอใหเกดอนตรายตอสขภาพ31

2.4 แนวทางการพฒนาสมรรถนะดานความ

สามารถในการมปฏสมพนธกบผรบบรการตางวฒนธรรม

(cultural encounter) เปนการพฒนาโดยมวตถประสงค

เพอใหนกศกษาพยาบาลมประสบการณในการมปฏสมพนธ

กบผรบบรการตางวฒนธรรม ซงมแนวทางการพฒนา

โดยการจดการเรยนการสอนภาคปฏบตการโดยกระตน

ใหนกศกษาพยาบาลมสวนรวมในการดแลผรบบรการ

ตางวฒนธรรม เชนผรบบรการตางเชอชาต ตางความเชอ

ตางคานยม หรอผรบบรการทมมมมองการดแลสขภาพ

ทแตกตางกน เปนตน31,32

2.5 แนวทางการพฒนาสมรรถนะดานความ

ตองการทจะมสมรรถนะทางวฒนธรรม (cultural desire)

เปนการพฒนาโดยมวตถประสงคเพอสรางพฤตกรรมการ

เคารพความเชอดานวฒนธรรมของผรบบรการทไมกอให

เกดอนตรายตอสขภาพของนกศกษาพยาบาลอยางตอ

เนอง ซงการพฒนาสมรรถนะนเปนการพฒนาขนสงสด

ซงมแนวทางการพฒนาโดยอาจารยพยาบาลจะตองเปน

แบบอยางทดในการน�าแนวคดการพยาบาลขามวฒนธรรม

สการปฏบตดวย จงจะท�าใหการพฒนาสมรรถนะในขอน

มประสทธผลสงสด31

บทสรป อาจารยพยาบาลเปนบคคลทมความส�าคญ

ตอการขบเคลอนแนวคดการพยาบาลขามวฒนธรรมส

การปฏบตของนกศกษาพยาบาลอยางยง โดยตองปฏบต

ตนเปนตนแบบในการปฏบตการพยาบาลตามความตอง

การทางวฒนธรรมของผรบบรการ รวมถงเปนผโนมนาว

ใหนกศกษาพยาบาลมความตระหนกร เหนความส�าคญ

รวมถงใหความส�าคญในการน�าขอมลทางวฒนธรรมของ

ผรบบรการมาใชในการวางแผนการพยาบาล และตอบ

สนองความตองการของผรบบรการอยางครบถวนเปนองค

รวม เพอใหเกดความพรอมในการพยาบาลขามวฒนธรรม

ทก�าลงมแนวโนมมากขนเรอยๆ ในอนาคตตอไป


1. กองการตางประเทศ ส�านกงานปลดกระทรวง

มหาดไทย. กระทรวงมหาดไทยกบการรวมตวเปน

ประชาคมอาเซยน ป พ.ศ.2558 [ขอมลออนไลน].

2554 [เขาถงเมอ 22 กมภาพนธ 2559]. เขาถงได

จากhttp://km.moi.go.th/index.php?option

=com_ content&task=view&id=๖๕๙&Itemid=2๖

2. Kleinman A, Eisenberg L, Good B. Culture,

illness and care: clinical lessons from anthropo

logic and cross-cultural research. Ann Intern Med

1978; 88: 251-8.

3. Conrad P, Kristin B. The Social Construction

of Illness: Key Insights and Policy Implications.

Journal of Health and Social Behavior 2010 ;

51 : 67-79.

4. Ray, MA. Transcultural nursing ethics: a frame

work and model for transcultural ethical analysis.

Journal Holist Nurse 1994; 12: 251-64.

5. พวงทพย ชยพบาลสฤษด. คณภาพการบรหารการ

พยาบาล. กรงเทพฯ: ส�านกพมพแหงจฬาลงกรณ

มหาวทยาลย ; 2551.

6. ชยวฒน สถาอานนท. บทวพากษการวจยขาม

วฒนธรรม. วารสารพฤตกรรมศาสตร 2541 ;

4: 15-27.

7. Schim SM. & Doorenbos AZ. Three-

dimensional model of cultural congruence:

Framework for intervention. Journal of Social

Work in End-of-Life & Palliative Care 2010 ;

6 : 256-70.

8. นตยา บญสงห. วฒนธรรมไทย. กรงเทพฯ : ส�านก

พมพพฒนาศกษา ; 2554.

9. เมตตา ววฒนากล. การสอสารตางวฒนธรรม.

พมพครงท1. กรงเทพฯ : บรษทแอคทฟ พรนท

จ�ากด ; 2548.


10. Leininger MM. Part 1. The theory of culture

care and the ethnonursing research method.

In MM. Leininger, & M. R. Mcfarland (Eds.).

Transcultural nursing (3rd ed). New York :

McGrew – Hill; 2002a.

11. Leininger MM. Culture care diversity and

universality : A theory of nursing. New York :

National League for Nursing press redistributed

by Jones and Barlett Publishers ; 2001.

12. สภาการพยาบาล. การสมมนาวชาชพการพยาบาล

ในประเทศอาเซยน. กรงเทพฯ: สภาการพยาบาล.

เอกสารประกอบการสมมนาวนพฤหสบดท 13

ธนวาคม พ.ศ. 2555; 2555.

13. สรย ธรรมมกบวร. การพยาบาลในความหลาก

หลายทางวฒนธรรม. อบลราชธาน: คณะพยาบาล

ศาสตร มหาวทยาลยอบลราชธาน. เอกสารประกอบ

การสอน ; 2556.

14. ประณต สงวฒนา. การวจยทางการพยาบาลขาม

วฒนธรรม : กาวตอไปในอาเซยน. ในการประชม

วชาการทางการพยาบาลแหงชาต เรอง สานวจย

ทางการพยาบาลสปฏบตการในประชาคมอาเซยน

: พหลกษณ บรณาการ และสหสถาบน วนท 2-4

ธนวาคม พ.ศ. 2556 ณ โรงแรมมราเคล แกรนด

กรงเทพมหานคร; 2556.

15. Leininger, MM. Culture care theory : A Major

Contribution to Advance Transcultural Nursing

Knowledge and practices. Journal of Transcul

tural Nursing 2002b ; 13 : 189-192.

16. Kleinman. Patients and Healers in the Context

of Culture. An Exploration of the Borderland

between Anthropology Medicine, and

Psychiatry , Berkley. London : University of

California Press [Internet]. 1980 [cited 2016

Feb 8]. Available from:http://www.ihp.sinica.

edu.tw/~medicine/ashm/lectures/paper/

paper12.pdf

17. Campinha-Bacote, J. The process of cultural

competence in the delivery of health care

services : A model of care. Journal of

Transcultural Nursing 2002; 13: 181-184.

18. Jirwe M, Gerrish K, Keency S & Enami A.

Identifying the core components of cultural

competence : findings from a Delphi. Journal

Clinical Nurse 2009; 18: 26-34.

19. McQuilkin, D. Transcultural nursing clinical

education : A systemic review of the literature

since 2005 with recommendations for

international immersion clinical courses.

(Doctoral Dissertation in Nursing Practice).

University of South Carolina ; 2012.

20. Campinha-Bacote, J. A model of practice to

address cultural competence in rehabilitation

nursing. Rehabilitation Nursing 2001 ; 26 :

8-11.

21. วรนช วบลยพนธ. สมรรถนะการพยาบาลขาม

วฒนธรรมของพยาบาลวชาชพ โรงพยาบาลเอกชน.

วารสารพยาบาลศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

2552 ; 21: 29-43.

22. วบลยลกษณ ปวยาวงศากล. ประสทธภาพในการ

เรยนรและบทบาทในการพฒนาการสอนพยาบาล

ศาสตรในศตวรรษท 21. วารสารการศกษาพยาบาล

2543; 11: 18-21.

23. ศรพนธ ศรพนธ ดารน โตะกาน และมสลนท

โตะกาน. สมรรถนะทางวฒนธรรมทางการพยาบาล

ของนกศกษาพยาบาลศาสตรในพนท 3 จงหวด

ชายแดนภาคใต. วารสารมหาวทยาลยนราธวาส

ราชนครนทร 2552 ; 1 : 1-11.

24. องคณา จรโรจน. การศกษาสมรรถนะทางวฒนธรรม

ของอาจารยและนกศกษาคณะพยาบาลศาสตร

มหาวทยาลยธรรมศาสตร. วารสารวทยาศาสตรและ

เทคโลโนย 2558 ; 23 : 1006-1022.


25. Ruiter HPS, DH. Nurse Leaders as Cultural

Bridges. Journal of Nursing Administration

2001 ; 31 : 418-23.

26. ศรพร จรวฒนกล. การพยาบาลขามวฒนธรรม.

วารสารพยาบาล 2539 ; 45: 8-16.

27. Tripp-Reimer T. & Brink PJ. Cultural

Brokerage. Journal of Transcultural

Nursing 1984; 2: 70-82.

28. Jezewski MA. Culture Brokering : As a

Model for Advocacy. Nursing and Health

Care 1993; 14: 78-85.

29. Macinkiw KL. A goal for nursing education.

Nurse Education Today 2003 ; 23 : 174-82.

30. Dicicco-Bloom, B. , Cohen, D. Home care

nurses : a study of the occurrence of culturally

competent care. Journal of Transcultural nursing

2003 ; 14 : 25-31.

31. สดศร หรญชณหะ, หทยรตน แสงจนทร, ประณต

สงวฒนา และวงจนทร เพชรพเชฐ เชยร. สมรรถนะ

ทางวฒนธรรมทางการพยาบาล: องคความรสการ

ปฏบต. วารสารสภาการพยาบาล 2550 ; 22:

9-28.

32. Sargent SE. Sedlak CA, Martsolf DS.

Cultural competence among nursing students and

faculty. Nurse Educator Today 2004; 25: 214-21.


การรบรสมรรถนะปฏบตการพยาบาลครอบครวและชมชน ของนกศกษาพยาบาลวทยาลยพยาบาลบรมราชชนน สรรพสทธประสงค

เยาวเรศ ประภาษานนท*

บณฑตา ภอาษา*

แสงเดอน กงแกว*

บทคดยอ การรบรสมรรถนะในการปฏบตการพยาบาลเปนสงจ�าเปนส�าหรบการพฒนาคณภาพการพยาบาล การวจย

เชงบรรยายครงน มวตถประสงคเพอศกษาการรบรสมรรถนะปฏบตการพยาบาลครอบครวและชมชน และศกษา

ความสมพนธระหวางผลการเรยนของนกศกษา กบการรบรสมรรถนะปฏบตการพยาบาลครอบครวและชมชน

ของนกศกษา กลมตวอยาง คอนกศกษาพยาบาลศาสตรบณฑต วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน สรรพสทธประสงค

รนท 42 จ�านวน 123 คน เกบรวบรวมขอมลในเดอนมนาคม 2557 เครองมอทใช คอแบบสอบถามขอมลทวไป

และแบบสอบถามสมรรถนะปฏบตการพยาบาลครอบครวและชมชน ตรวจสอบความตรงเชงเนอหาโดยผทรง

คณวฒ 3 ทาน วเคราะหขอมลดวยความถ รอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และสมประสทธสหสมพนธ

แบบเพยรสน ผลการศกษาพบวา

1. นกศกษาพยาบาลมการรบรสมรรถนะปฏบตการพยาบาลครอบครวและชมชนในระดบสงทกขอ โดย

คะแนนเฉลยการรบรสมรรถนะรายขอสงสด 3 ล�าดบแรก ไดแก การตรวจรางกาย 10 ทา การตรวจสายตา

การใหวคซนปองกนโรคในเดก คะแนนเฉลยต�าสด 3 ขอ คอ การรวบรวมขอมลของครอบครวครอบคลมทก

ดาน การวเคราะหปจจยทมผลตอภาวะสขภาพครอบครว และ การใหค�าแนะน�าเพอสงเสรมหรอปองกนปญหา

สขภาพจากการท�างาน เมอพจารณารายดานพบวาดานทมคะแนนเฉลยสงสดคอ การใหบรการอนามยโรงเรยน

2. ผลการเรยนภาคทฤษฎและภาคปฏบตมความสมพนธกนอยางมนยส�าคญทระดบ .01 (r=.31) ผล

การเรยนภาคปฏบตมความสมพนธทางลบระดบต�ากบการรบรสมรรถนะดานการใหบรการอาชวอนามยอยาง

มนยส�าคญทระดบ .05 (r=-.22)

การศกษาครงนมขอเสนอแนะใหผสอนปรบปรงหรอพฒนาสมรรถนะของนกศกษาขอทมคะแนนเฉลยต�า

และพฒนาวธการวดและประเมนผลการเรยนเพอใหคะแนนทไดนนสะทอนถงสมรรถนะทแทจรงของนกศกษา

* วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน สรรพสทธประสงค; อเมลตดตอ : [email protected]

ค�าส�าคญ : การพยาบาลครอบครวและชมชน; การรบรสมรรถนะนกศกษาพยาบาล


Perceptions on Family and Community Health Nursing Competencies of Nursing

Students at Boromarajonnani College of Nursing, Sanpasitiprasong

Yaowarate Prabhasanont*

Buntita Puasa*

Sangduan Gingaew*

Abstract Perceived competencies in nursing is necessary for the development of quality of nursing. This

descriptive research aimed to investigate: 1) the perceptions on family and community health nursing

competencies of nursing students, and 2) the relationship between learning achievement and the

perceptions on family and community health nursing competencies of nursing students. The samples

consisted of 123 junior nursing students in Academic Year 2013 (42th batch), Boromarajonnani

College of Nursing, Sanpasitthiprasong. Data were collected in March 2013 with a questionnaire that

included demographic data and the perceptions on family and community health nursing competencies

of the nursing students. The content validity of questionnaires was verified by3 experts. Data were

analyzed by frequency, percentage, means, standard deviation and Pearson’s product-moment correlation

test. The study found that:

1. Nursing students’ perception on family and community health nursing competencies was at the

high level. Among all items, the three highest mean scores were 1)10 posture examinations,

2) visual acuity examination, and 3) children vaccination for disease prevention whilst the three

lowest mean scores were 1) family data coolection covering all aspects, 2) analysis of factors

influencing family health, and 3) suggestions to promote health or prevent occupational health problems.

The highest mean score was in the category of provision of school health services.

2. There was a statistically significant correlation between theory and practice learning achievement,

with a correlation coefficient of 0.31 (p< 0.01). There was a statistically significant negative correlation

in low level between practice learning achievement and perception on providing occupational health

service competence, with a correlation coefficient of-0.22 (p < 0.05)

This study suggested that teachers should develop or improve the student competence for the items

that fell in the low level and to develop measurement and evaluation methods which reflect the real

student competency.

*BoromarajonnaniSanpasitiprasong college of nursing; e-mail : [email protected]

Keywords : Family and community health nursing; Nursing student’s competence



การรบรสมรรถนะ (Perceived competence) เปน

การตดสนความสามารถของตนเองในการน�าความร ทกษะ

และคณลกษณะเฉพาะตนมาปฏบตงานหรอท�ากจกรรม

ตางๆ ไดบรรลผลส�าเรจ สมรรถนะเปนพฤตกรรมทองคกร

ตองการจากผปฏบตงาน โดยเชอวาเมอผปฏบตงานม

สมรรถนะตามทองคกรก�าหนดแลว จะสงผลใหผนนม

ผลการปฏบตงานด1-2 การรบรสมรรถนะในการปฏบตงาน

เปนสงจ�าเปนส�าหรบพยาบาลวชาชพ เพราะพยาบาลจะ

ตองปฏบตการพยาบาลอยางมคณภาพ เพอประโยชน

สงสดของผรบบรการ3 ดงนน การพฒนาสมรรถนะการ

ปฏบตงานจงมความจ�าเปนส�าหรบการพฒนาคณภาพ

การพยาบาล

การพยาบาลครอบครวและชมชน เปนการให

บรการดแลสขภาพแบบองครวมในระดบครอบครวและ

ชมชน โดยค�านงถงความเปนปจเจกบคคล ดวยความ

เอออาทรบนพนฐานความเขาใจมนษย หากพยาบาลม

สมรรถนะในการปฏบตงานอนามยครอบครวและชมชน

ในระดบสง ครอบครวและชมชนจะไดรบบรการทม

คณภาพดดวย3 ดงนนการพฒนาสมรรถนะปฏบตการ

พยาบาลครอบครวและชมชนใหแกนกศกษาพยาบาลจง

เปนสงจ�าเปน

กลมวชาการพยาบาลอนามยชมชน วทยาลย

พยาบาลบรมราชชนน สรรพสทธประสงค ไดจดการเรยน

การสอนเพอพฒนาสมรรถนะปฏบตการพยาบาลครอบ

ครวและชมชน 1 ในกจกรรมหลก 3 กจกรรม4 คอ การ

ใหบรการอนามยครอบครว การใหบรการอนามยโรงเรยน

และการใหบรการอาชวอนามยดวยการเสรมสรางบรรยากาศ

การเรยนจากประสบการณตรงใหกบนกศกษาการจด

การเรยนรตามสภาพจรง การสรางความร ดวยตนเอง

และการปฏบตงานเปนฐาน5 ผลของการเสรมสราง

บรรยากาศการเรยนการสอนใหกบนกศกษาดวยวธ

ดงกลาว พบวาท�าใหระดบการรบร สมรรถนะของ

นกศกษาเพมข น6 อยางไรกตามผวจยตองการทราบ

ระดบการรบรสมรรถนะปฏบตการพยาบาลครอบครว

และชมชนของนกศกษา เพอใชเปนแนวทางในการ

พฒนาการเรยนการสอนในอนาคต

วตถประสงคของการวจย

1. เพอศกษาการรบรสมรรถนะปฏบตการพยาบาล

ครอบครวและชมชน 1 ของนกศกษา

2. เพอศกษาความสมพนธระหวางผลการเรยน

ของนกศกษากบการรบรสมรรถนะปฏบตการพยาบาล

ครอบครวและชมชน 1 ของนกศกษา

นยามศพท

ผลการเรยน หมายถง ผลการประเมนการเรยนร

ของนกศกษาโดยอาจารยทเกยวของกบการจดการเรยน

การสอน ในการวจยครงน ผลการเรยนประกอบดวยผล

การเรยนภาคทฤษฎ และผลการเรยนภาคปฏบตรายวชา

ปฏบตการพยาบาลครอบครวและชมชน 1

การรบร สมรรถนะปฏบตการพยาบาลครอบครว

และชมชน 1 หมายถงการทนกศกษาตดสนความสามารถ

ของตนเองในการน�าความร ทกษะและคณลกษณะเฉพาะ

ตนมาใชปฏบตการพยาบาลครอบครวและชมชน 1

ประกอบดวย การรบรสมรรถนะการใหบรการอนามย

ครอบครว การใหบรการอนามยโรงเรยน การใหบรการ

อาชวอนามย

ขอบเขตของการวจย

การวจยครงน การศกษาเฉพาะนกศกษาพยาบาล

ศาสตรบณฑตชนปท 3 วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน

สรรพสทธประสงค ปการศกษา 2556

วธด�าเนนการวจย

การศกษาครงนเปนการศกษาเชงส�ารวจเพอหาระดบ

การรบรสมรรถนะในการปฏบตงาน และหาความสมพนธ

ของระดบการรบร สมรรถนะในการปฏบตงานและผล

สมฤทธทางการเรยนในรายวชาการพยาบาลครอบครว

และชมชน 1


ประชากรและกลมตวอยาง

เปนนกศกษาพยาบาลศาสตรบณฑต วทยาลย

พยาบาลบรมราชชนน สรรพสทธประสงค ชนปท3 รนท

42 จ�านวน 146 คน ยนดเปนกลมตวอยาง 123 คน

เครองมอทใชในการวจย

เครองมอทใชในการวจยครงนเปนแบบสอบถาม

การรบร สมรรถนะปฏบตการพยาบาลครอบครวและ

ชมชน 1 ประกอบดวย 3 สวน ดงน

สวนท 1 แบบสอบถามขอมลทวไป มค�าถามรวม

4 ขอ คอ เพศ อาย ผลการเรยนภาคทฤษฎรายวชาการ

พยาบาลครอบครวและชมชน 1 และผลการเรยนเฉลย

ในภาคการศกษาทผานมา

สวนท 2 แบบสอบถามการรบร สมรรถนะการ

ปฏบตการพยาบาลครอบครวและชมชน 1 ทผวจยสราง

ขนจากการศกษาเอกสารต�าราการประเมนการรบร การ

วเคราะหหลกสตร วตถประสงครายวชาปฏบตการพยาบาล

ครอบครวและชมชน 1 และการจดกจกรรมการฝกปฏบต

งานส�าหรบนกศกษา ประกอบดวยค�าถามเกยวกบการรบ

รสมรรถนะของตนเองในการปฏบตการพยาบาลครอบครว

และชมชน 1 จ�านวน 23 ขอ จ�าแนกเปน 3 ดาน คอ ดาน

การใหบรการอนามยครอบครว จ�านวน 15 ขอ ดานการ

ใหบรการอนามยโรงเรยน จ�านวน 3 ขอ และดานการให

บรการอาชวอนามย จ�านวน 5 ขอ โดยผตอบเปนผตดสน

ใจดวยตนเองวาเหนดวยกบขอค�าถามมากนอยเพยงใด

โดยใสเครองหมาย / ในชองทก�าหนดให

ลกษณะขอค�าถามเปนแบบมาตราสวนประมาณคา

5 ระดบ มความหมายดงน

5 หมายถง รบรสมรรถนะตนเองในขอความนนใน

ระดบมากทสด


ระดบมาก


ระดบปานกลาง


ระดบต�า


ระดบต�าทสด

การแปลคะแนนการรบร พจารณาจากคาเฉลยคะแนน

ทได โดยแบงระดบการรบร เปน 5 ระดบ ดงน

คะแนนเฉลยระหวาง 4.51-5.00 หมายถง รบร

สมรรถนะของตนในระดบสงมาก


สมรรถนะของตนในระดบสง


สมรรถนะของตนในระดบปานกลาง


สมรรถนะของตนในระดบต�า


สมรรถนะของตนในระดบต�ามาก

การตรวจสอบเครองมอ

ตรวจสอบความตรงเชงเนอหา โดยน�าแบบสอบ

ถามการรบรสมรรถนะตนเองในการปฏบตการพยาบาล

ครอบครวและชมชน 1 ไปใหผทรงคณวฒดานการจดการ

เรยนการสอน ดานการวจย และดานการพยาบาลอนามย

ชมชน จ�านวน 3 ทาน เพอตรวจสอบความครอบคลม

เนอหา ความสอดคลองกบวตถประสงค และความถก

ตองตามหลกภาษา จากนนปรบปรงแกไขตามขอเสนอ

แนะของผทรงคณวฒ และทดสอบความเชอมนของ

แบบสอบถาม โดยน�าไปทดลองใชกบนกศกษาพยาบาล

รนท 41 ซงเคยผานการฝกภาคปฏบตรายวชานแลว

จ�านวน 30 คน ไดคาความเชอมนของแบบสอบถามทง

ฉบบ เทากบ 0.94

การพทกษสทธกลมตวอยาง

การวจยครงนไดด�าเนนการภายหลงจากการตดเกรด

ภาคปฏบตเรยบรอยแลว ซงผวจยพทกษสทธของกลม

ตวอยางโดยผวจยเขาพบนกศกษาทงชน ชแจงวตถประสงค

และขอความรวมมอในการเปนกลมตวอยางในการวจย

โดยสามารถถอนตวจากการเปนกลมตวอยางไดทกเมอ

หากไมสะดวกใจโดยไมมผลกระทบตอการเรยน ขอมลท


ไดจะน�าเสนอในภาพรวม หากมการอางชอในงานวจยจะ

ใชนามสมมตแทนชอจรง

การเกบรวบรวมขอมล

เกบรวบรวมขอมลหลงจากนกศกษาฝกภาคปฏบต

เสรจสนแลวทกคน ในเดอนมนาคม 2557 โดยผวจยเขา

พบนกศกษาทงชน ชแจงวตถประสงคและสทธของกลม

ตวอยางในการท�าวจยจากนนแจกแบบสอบถามให

นกศกษาทยนดเปนกลมตวอยาง ใชเวลาในการตอบ

แบบสอบถามประมาณ 20 นาท

การวเคราะหขอมล

เมอรวบรวมขอมลไดครบถวนแลว ผวจยตรวจสอบ

ความสมบรณของแบบสอบถาม ลงรหสขอมล แลว

วเคราะหขอมลดวยโปรแกรมส�าเรจรป โดยใชสถตในการ

วเคราะหขอมลดงน

1. วเคราะหขอมลทวไปโดยการแจกแจงความถ

รอยละ คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน

2. วเคราะหขอมลการรบร สมรรถนะปฏบตการ

พยาบาลครอบครวและชมชน 1 โดยใชสถตคาเฉลย และ

สวนเบยงเบนมาตรฐาน

3. วเคราะหความสมพนธระหวางผลการเรยนภาค

ทฤษฎและภาคปฏบตรายวชาการพยาบาลครอบครวและ

ชมชน 1 กบการรบรสมรรถนะปฏบตการพยาบาลครอบ

ครวและชมชน 1 ดวยการทดสอบสมประสทธสหสมพนธ

แบบเพยรสน (Pearson’s product-moment correlation)

ผลการวจย

1. ขอมลทวไปของกลมตวอยาง

ประชากร คอนกศกษาพยาบาลศาสตรบณฑต

วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน สรรพสทธประสงค รนท

42 จ�านวน 146 คน ยนดเขาเปนกลมตวอยาง จ�านวน

123 คน เปนนกศกษาหญงรอยละ 92.7 ทกคนมอาย

ระหวาง 20-22 ป โดยมอายเฉลยเทากบ 21.07 ป ผล

การเรยนภาคทฤษฎวชาการพยาบาลครอบครวและชมชน

1 มคะแนนสงสดเทากบ 64.63 คะแนนต�าสดเทากบ

39.40 คะแนนเฉลยเทากบ 50.15 (SD = 5.45) จ�านวน

และรอยละของเกรด ดงแสดงในตารางท 1

ตารางท 1 จ�านวนและรอยละของนกศกษาพยาบาลศาสตรจ�าแนกตามเกรด (n=123)


2. ผลการวเคราะหขอมลการรบรสมรรถนะของ

นกศกษาดงแสดงในตารางท 2 พบวา กลมตวอยางม

คะแนนเฉลยการรบรสมรรถนะโดยรวมอยในระดบสง

โดยดานทมคะแนนฉลยสงสดคอ การใหบรการอนามย

โรงเรยน รองลงมาคอ การใหบรการอนามยครอบครว

และการใหบรการอาชวอนามยตามล�าดบ เมอพจารณา

คะแนนเฉลยการรบรสมรรถนะรายขอ พบวา มคะแนน

ตารางท 2 รอยละ คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐานการรบรสมรรถนะปฏบตการพยาบาลครอบครวและชมชน

1 ของนกศกษา (n=123)

เฉลยในระดบสงทกขอเชนกน โดยการรบรสมรรถนะ 6

ล�าดบแรก ไดแก การตรวจรางกาย 10 ทา การตรวจ

สายตา การจดกจกรรมสรางเสรมสขภาพครอบครวดวย

ความเอ ออาทรบนพนฐานความเขาใจมนษย การให

วคซนปองกนโรคในเดก การใหวคซนปองกนโรคใน

ผใหญ และการใหบรการวางแผนครอบครว ตามล�าดบ


3. ผลการวเคราะหความสมพนธระหวางผลการ

เรยนภาคทฤษฎและปฏบตรายวชาการพยาบาลครอบครว

และชมชน 1 กบการรบรสมรรถนะปฏบตการพยาบาล

ครอบครวและชมชน 1 ดงแสดงในตารางท 3 พบวา ผล

การเรยนภาคทฤษฎและภาคปฏบตมความสมพนธกน

อยางมนยส�าคญ แตผลการเรยนภาคทฤษฎกบการรบร

สมรรถนะฯ ทงโดยรวมและรายดานไมมความสมพนธกน

สวนผลการเรยนภาคปฏบตมความสมพนธทางลบใน

ระดบต�ากบการรบรสมรรถนะดานการใหบรการอาชวอนามย

อยางมนยส�าคญทางสถต นอกจากนยงพบวาการรบร

สมรรถนะโดยรวมและรายดานมความสมพนธกนทกดาน

อยางมนยส�าคญ


การอภปรายผลการวจย

ผลการวจยครงน พบประเดนทนาสนใจดงตอไปน

1. กลมตวอยางรบรสมรรถนะดานการใหบรการ

อนามยโรงเรยนในระดบสงสด ทงโดยรวมรายดานและ

รายขอ

การจดการเรยนการสอนภาคปฏบตครงนใชหลก

การตามทฤษฎการสรางความร ดวยตนเอง โดยเปาหมาย

การเรยนรมาจากการปฏบตงานจรง อาจารยเปนตวอยาง

และฝกฝนกระบวนการเรยนร ใหแกนกศกษาถายทอด

ความร ดวยการสาธตทกษะปฏบตตางๆ5 โดยจดกจกรรม

การเตรยมความพรอมกอนฝกปฏบตใหกบนกศกษา ซง

นกศกษาจะไดฝกการตรวจรางกายส�าหรบบรการอนามย

โรงเรยน 10 ทา และทบทวนหลกการ วธการและเทคนค

การใหวคซนทกชนดทผรบบรการจะไดรบจากหนวยงาน

ทนกศกษาไปฝกภาคปฏบต4

นอกจากนการจดใหนกศกษาเรยนร ดวยการสอน

(Learning by teaching) โดยนกศกษาจะตองสอนทา

ตรวจรางกายใหนกเรยน นกศกษาไดสรางการเรยนร ดวย

ตนเอง ท�าใหมทกษะการเรยนรทยงยนและมความเขาใจ

สาระการเรยนรอยางลกซง8

ตารางท 3 คาสมประสทธสหสมพนธระหวางผลการเรยนภาคทฤษฎและภาคปฏบตกบการรบรสมรรถนะปฏบต

การพยาบาลครอบครวและชมชน 1 (n=123)

*p<.05 **p <.01

2. กลมตวอยางรบรสมรรถนะรายดานในล�าดบท

สองคอ ดานการใหบรการอนามยครอบครว โดยการรบ

ร สมรรถนะรายขอ 4 ล�าดบแรก คอสมรรถนะปฏบต

กจกรรมการใหบรการดานตางๆ ไดแก การจดกจกรรม

สรางเสรมสขภาพครอบครวดวยความเอออาทรบนพน

ฐานความเขาใจมนษย การใหวคซนปองกนโรคในเดก

การใหวคซนปองกนโรคในวยผใหญ และ การใหบรการ

วางแผนครอบครว

สมรรถนะการปฏบตการพยาบาลดวยความเอ อ

อาทรบนพนฐานความเขาใจมนษยเปนสมรรถนะทจ�าเปน

ส�าหรบพยาบาล จากการศกษาของบษบงค ตมสวสด

และคณะ9 ทส�ารวจความคดเหนเกยวกบสมรรถนะของ

พยาบาลวชาชพในการดแลผปวยเรอรงพบสมรรถนะดาน

การปฏบตการพยาบาลตามจรรยาบรรณวชาชพ โดยค�านง

ถงสทธมนษยชนทมความจ�าเปนในระดบสงมาก 5 ล�าดบ

แรก คอ มความซอสตยในการปฏบตตามมาตรฐานของ

วชาชพ เคารพในศกดศรของผปวยและญาต มความรบ

ผดชอบในการปฏบตงานตามหนาท ไมละเลยการปฏบต

ในการดแลผปวย ปฏบตกบผปวยดวยความเสมอภาค

และการรกษาความลบของผปวย อาจกลาวโดยรวมไดวา


เปนการปฏบตการพยาบาลดวยความเอออาทรดวยความ

เขาใจมนษย ซงนกศกษารบรสมรรถนะของตนเองดาน

นในระดบสง

การใหบรการดวยหวใจความเปนมนษย การเรยน

ร จากสภาพจรง และทฤษฎการสรางความร ใหความ

ส�าคญกบกระบวนการและวธการสรางความรความเขาใจ

จากประสบการณ5 โดยการเรยนรทกษะตางๆ จะตองม

ประสทธภาพถงขนท�าไดและแกปญหาไดจรง6 ท�าให

นกศกษามทกษะในการท�าความเขาใจผรบบรการ และ

ใหบรการไดตรงกบความตองการของผรบบรการอยาง

แทจรง สอดคลองกบทฤษฎการสรางความรและการเรยน

รจากการท�างานเปนฐาน ทกลาวถงการเรยนร วาเปนสวน

หนงของการปฏบตงาน มการแลกเปลยนเรยนร มการ

เรยนรอยางมสวนรวม และมการสอสารขอมลซงกนใน

การปฏบตงาน เปนกระบวนการสรางความร และการ

ตระหนกรทชวยใหผเรยนไดฝกฝนจนสรางความรความ

ช�านาญดวยตนเอง5

ผลการศกษาครงนสอดคลองกบการศกษาของ

ปานทพย ปรณานนท6 ทท �าการศกษาสภาพการจดการ

เรยนการสอนทสงเสรมใหนกศกษาพยาบาลมความ

สามารถในการบรการดวยหวใจความเปนมนษยภายใต

หลกฐานเชงประจกษ ผลการศกษาพบวา นกศกษาม

ความสามารถดานการปฏบตการพยาบาลดวยหวใจความ

เปนมนษยในระดบมากโดยขอทมคะแนนเฉลยสงสดคอ

การปฏบตตอผรบบรการทงวาจา และการกระท�าดวย

ความเคารพในคณคาและศกดศรความเปนมนษย และ

พบวาปจจยทมความสมพนธกบความสามารถในการ

บรการดวยหวใจความเปนมนษยในระดบสงทสดคอการ

สรางบรรยากาศในการเรยนการสอน

นอกจากนพรรณทพา แกวมาตยและคณะ10 ได

ท�าการศกษารปแบบการเรยนของนกศกษาพยาบาลพบรป

การเรยนทนกศกษาเลอกมากทสดคอแบบ Kinaesthetic

ซงเปนการเรยนดวยการทดลอง ฝกปฏบตภาคสนาม

ทศนศกษา และเรยนรจากตวอยางจรง และพบมากในชน

ปทสงขน ผลการศกษาดงกลาวสะทอนใหเหนวา สมรรถนะ

ทเปนการปฏบต นกศกษาจะสามารถท�าไดด แตจะออน

ในสมรรถนะทเปนการเขยน การวางแผนการพยาบาล

หรอการบนทกรายงาน

3. การรบร สมรรถนะรายขอ 4 ล�าดบทาย คอ

สมรรถนะดานการเกบรวบรวมขอมล การคดวเคราะห

การน�ากระบวนการพยาบาลมาใช การวางแผนแกปญหา

การประเมนผลการปฏบตงานและการเขยนบนทก โดย

พบวา กลมตวอยางสวนหนงประเมนสมรรถนะของตนเอง

ในระดบต�า

การศกษาครงน สอดคลองกบการศกษาของ

ปานทพย ปรณานนท6 ทพบวา นกศกษากลมตวอยางม

คะแนนเฉลยความสามารถดานการวางแผนแกปญหาต�า

สด และการศกษาของพรรณทพา แกวมาตยและคณะ10

ทพบวา รปแบบการเรยนดวยการอานและเขยนนกศกษา

เลอกเปนล�าดบรองลงไป ผลการศกษาดงกลาวสะทอน

ใหเหนถงความส�าคญของการพฒนาสมรรถนะดานการ

อานและการเขยน ควบคไปกบการพฒนาสมรรถนะดาน

การปฏบต

4. ผลการเรยนภาคทฤษฎและภาคปฏบตมความ

สมพนธกนอยางมนยส�าคญ สะทอนใหเหนวาผเรยนทม

ผลการเรยนภาคทฤษฎระดบดจะมผลการเรยนภาค

ปฏบตระดบดดวย สอดคลองกบแนวคดทฤษฎการสราง

ความร ทใหความส�าคญกบกระบวนการและวธการในการ

สรางความรความเขาใจจากประสบการณ5 ผเรยนทม

ทกษะทางปญญาจงมทกษะการปฏบตดวย

5. ผลการเรยนภาคปฏบตมความสมพนธทาง

ลบในระดบต�ากบการรบรสมรรถนะดานการใหบรการ

อาชวอนามยอยางมนยส�าคญ

การประเมนผลการเรยนภาคปฏบตในรายวชาน ม

การประเมนดานความร ทศนคต และการปฏบต4 ซงการ

วดผลการปฏบตมาจากการปฏบตงานอนามยครอบครว

อนามยโรงเรยน และอาชวอนามย โดยทสดสวนการ

ประเมนการฝกปฏบตงานอาชวอนามยมเพยง รอยละ 10

เทานน นอกจากน การประเมนผลการฝกปฏบตงาน

อาชวอนามยเปนการประเมนการท�างานรายกลม จงอาจ

ท�าใหผลการเรยนภาคปฏบตกบการรบรสมรรถนะของตน

ดานนมความสมพนธกนทางลบ ทงน มขอสงเกตทนา


สนใจคอ นกศกษาประเมนการรบรสมรรถนะของตนเอง

ในการใหค�าแนะน�าเพอสงเสรมหรอปองกนปญหาสขภาพ

จากการท�างานในระดบดจ�านวนมากถงรอยละ 98

ขอเสนอแนะ

1. จากผลการวจยทพบวานกศกษารบรสมรรถนะ

ในการรวบรวมขอมลของครอบครวครอบคลมทกดาน

การวเคราะหปจจยทมผลตอภาวะสขภาพครอบครว และ

การใหค�าแนะน�าเพอสงเสรมหรอปองกนปญหาสขภาพ

จากการท�างานต�ากวาสมรรถนะดานอนๆ ดงนนผสอน

ควรวางแผนปรบปรงหรอพฒนาสมรรถนะดงกลาว และ

พฒนาวธการวดและประเมนผลการเรยน เพอใหคะแนน

ทไดนนสะทอนถงสมรรถนะทแทจรงของนกศกษา

2. ควรท�าการศกษาเปรยบเทยบสมรรถนะปฏบต

การพยาบาลครอบครวและชมชน 1 ของนกศกษาตาม

การรบรของนกศกษา กบสมรรถนะปฏบตการพยาบาล

ครอบครวและชมชน 1 ตามการรบรของอาจารยพยาบาล

และอาจารยพยาบาลพเลยง และศกษาสมรรถนะปฏบต

การพยาบาลครอบครวและชมชน 1 ของนกศกษาอยาง

ตอเนอง

กตตกรรมประกาศ

การศกษาครงน ส�าเรจลลวงดวยความสนบสนนและ

ความรวมมอจากหลายฝาย ขอขอบพระคณผอ�านวยการ

วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน สรรพสทธประสงค

อ.ดร.พรรณทพา แกวมาตย ขอขอบพระคณ

อ.ดร.นสรา ประเสรฐศร ทใหความเหนทเปนประโยชน

ตองานวจยครงน


1. ราชบณฑตยสถาน. พจนานกรมฉบบราชบณฑตย

สถาน พ.ศ. 2542. กรงเทพฯ : นานมบคสพบ

ลเคชนส; 2546. 1128.

2. กองการพยาบาลสาธารณสข ส�านกอนามย

กรงเทพมหานคร. สมรรถนะพยาบาลเยยมบาน

(โครงการน�ารอง). กรงเทพฯ : มปท. ; 2551.

3. สรพร ดวงสวรรณ, พลสข หงคานนท, ปกรณ

ประจนบานและกาญจนา สขแกว.ความสมพนธ

ระหวางสมรรถนะในการปฏบตงานกบคณภาพการ

พยาบาลของพยาบาลวชาชพ โรงพยาบาลระดบ

ทตยภมและตตยภม เขตตรวจราชการ กระทรวง

สาธารณสขท 17. วารสารการพยาบาลและสขภาพ.

2554; 5(2):67-77.

4. กลมวชาการพยาบาลอนามยชมชน วทยาลย

พยาบาลบรมราชชนน สรรพสทธประสงค. คมอ

การศกษาภาคปฏบตการพยาบาลครอบครวและ

ชมชน 1. อบลราชธาน : เอกสารอดส�าเนา ; 2556.

5. ทศนา แขมมณ. ศาสตรการสอน : องคความร เพอ

การจดกระบวนการเรยนรทมประสทธภาพ.พมพ

ครงท 13. กรงเทพฯ : ส�านกพมพแหงจฬาลงกรณ

มหาวทยาลย;2553.

6. ปานทพย ปรณานนท. สภาพการจดการเรยนการ

สอนทสงเสรมใหนกศกษาพยาบาลมความสามารถ

ในการบรการสขภาพดวยหวใจความเปนมนษย

ภายใตหลกฐานเชงประจกษ. วารสารพยาบาล

กระทรวงสาธารณสข. 2557 : 1:30-44.

7. บญชม ศรสะอาด และบญสง นลแกว. การอางอง

ประชากรเมอใชเครองมอแบบมาตราสวนประมาณ

คากบกลมตวอยาง.วารสารการวดผลการศกษา

มศว. มหาสารคาม 2535 ; 3 (1).

8. Moseli A. Mafa. (2014). Investigating

Learning by Teaching and Learning by

Assessment. (online). Available :www.learnlab.

org/opportunities/ workshop/ posters/

Mafa_Assessment.pdf. retrieved June 10; 2014.

9. บศบงค ตมสวสด, สหทยา รตนจรณะ และสวด

สกลค. สมรรถนะพยาบาลวชาชพในการดแลผปวย

เรอรง หอผปวยอายรกรรม โรงพยาบาลทวไปและ

โรงพยาบาลศนย กระทรวงสาธารณสข.วารสารคณะ

พยาบาลศาสตร มหาวทยาลยบรพา. 2556 : 21

(3):36-47.


10. Puntipa Kaewmataya, Apiradee Charoennukul,

Kulthida Kulprateepunya, Sangduan Ginggaw,

and Nusara Prasertsri.The VARK Learning Style

of Nursing Students.Proceeding in 18th World

congress on Clinical Nutrition (WCCN)

“Agriculture, Food and Nutrition for Health

and Wellness” Ubon Ratchathani, Thailand,

December 1-3, 2014.


ผลของโปรแกรมการใหขอมลผานหนงสอการตนสามมตตอความรในการปองกนการตดเชอของเดกกอนวยเรยน

จารวรรณ สนองญาต*

วลาวณย ธนวรรณ*

ยคนธ เมองชาง*

บทคดยอ การศกษาครงนเปนการวจยกงทดลอง เพอศกษาผลของการใหขอมลผานหนงสอการตนสามมตตอ

ความร ในการปองกนการตดเชอของเดกกอนวยเรยน โดยเปรยบเทยบความร กอนและหลงใหความรระหวาง

กลมทดลองและกลมควบคม โดยกลมตวอยางคอ เดกกอนวยเรยนทอยในศนยพฒนาเดกเลกขององคการ

บรหารสวนต�าบลสนามชย กลมทดลองและกลมควบคม กลมละ 35 คน เครองมอวจยประกอบดวย 1)

แบบสอบถามขอมลทวไป 2) ชดโปรแกรมการใหความร เรองการปองกนการตดเชอ ประกอบดวยหนงสอการตน

สามมตเกยวกบโรคตดเชอและแผนการสอนเรองการปองกนการตดเชอ และ3) แบบวดความรชนดรปภาพ

เรองการปองกนการตดเชอ โดยแบบวดความร ผานการทดสอบความตรงและทดสอบความเทยงไดคาความ

เทยงของเครองมอเทากบ 0.84 สถตการทดสอบคาเฉลย 2 กลมโดยใช

t-test ผลการวจยพบวา

1. ผลการเปรยบเทยบคาเฉลยคะแนนความรในการปองกนการตดเชอของเดกวยกอนเรยน กอนเขารวม

โปรแกรมระหวางกลมทดลองและกลมควบคม ไมแตกตาง

2. ผลการเปรยบเทยบคาเฉลยคะแนนความรในการปองกนการตดเชอโดยใชหนงสอการตนสามมตของ

เดกวยกอนเรยนในกลมทดลองระหวางกอนไดรบความรและหลงไดรบความร 4 สปดาห พบวาแตกตางอยาง

มนยส�าคญทางสถตทระดบ 0.01

3. ผลการเปรยบเทยบคาเฉลยคะแนนความรในการปองกนการตดเชอของเดกวยกอนเรยนระหวางกลม

ทดลองและกลมควบคมหลง 4 สปดาห พบวาแตกตางอยางมนยส�าคญทางสถต 0.05

ผลการวจยสามารถน�ามาเปนแนวทางและวางแผนในการดแลเดกกอนวยเรยนและการผลตสอการสอนท

เหมาะสมกบวยของเดกได

* วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน สพรรณบร; อเมลตดตอ : [email protected]

ค�าส�าคญ : หนงสอการตนสามมต; การปองกนการตดเชอ; เดกกอนวยเรยน; การพยาบาลเดก


The Effects of Program over Three-dimensional Comic Book Knowledge to Infection Control among Preschool Child

Jaruwan Sanongyard*

Wilawan Dhanawan*

Yukon Maungchang*

Abstract This quasi-experimental research study with a randomized two group pretest – posttest design,

aimed to investigate the effects of an instructional program using three-dimensional comic book on

knowledge about infection control of preschool children. The knowledge of the sample was compared

between before and after the experiment and between the experimental group and the control group. The

sample consisted of preschool children at the Child Development Center of Tambon Sanamchai

Administrative Office. The experimental group and the control group consisted of 35 children each. The

research tools were composed of two components 1) the data collecting tool composed of the

questionnaire about demographic data and knowledge test using pictures and 2) the instructional program

about infection control using a three-dimensional comic book with lesson plans for HIV prevention. The

knowledge test was approved for validity and reliability of 0.84. Independent and paired t-tests were

used for data comparison. The study found that:

1. A comparison of the average knowledge in infection control of preschool children before

entering the experimental group and the control group were not significantly different.

2. A comparison of the mean score of knowledge of infection control by using a three-

dimensional comic book for preschool children in the experimental group was significantly different

after four weeks (p<0.01).

3. A comparison of the average score of knowledge of infection control of preschool children between

the experimental group and the control group after four weeks found that the difference was statistically

significant (p<0.05).

The findings can be used for guideline and care plan for preschool children. This information is also

useful for the production of teaching materials appropriate to the age group of the children.

* Boromarajonani College of Nursing Suphanburi.; e-mail : [email protected]

Keywords : three-dimensional comic book; infection control; preschool children; pediatric nursing



เดกกอนวยเรยนเปนวยทเสยงตอโรคตดเชอหลายชนด

เนองจากเดกเขามาอยรวมกนในโรงเรยนเปนจ�านวนมาก

มกจะมการเลนรวมกน มการสมผสอยางใกลชด ท�าให

เกดการสมผสสงคดหลงทมเชอโรคปนอยซงจะท�าใหเกด

การแพรระบาดของโรคไดงาย โรคตดเชอทพบไดบอยใน

เดกกอนวยเรยน ไดแก โรคหวดและโรคระบบทางเดน

อาหาร เชน โรคหวด และโรคอจจาระรวง ซงมสาเหตมา

เชอแบคทเรย ไวรส และปรสต ซงพบวาการปวยดวยโรค

นสงในเดกวยกอนเรยนเปนตน1 การตดเชอในเดกวย

กอนเรยนเปนปญหาทส�าคญ เพราะมผลกระทบตอการ

เจรญเตบโตและพฒนาการของตวเดกไปสเดกคนอนๆ

จากการแพรกระจายเชอของโรคตดเชอท�าใหเดกและ

เพอนๆ ตองขาดเรยน และอาจสงผลกระทบทรนแรงคอ

ท�าใหเดกเสยชวตได นอกจากนยงสงผลตอครอบครว

เชน บดาหรอมารดาตองหยดงานเพออยดแล ท�าใหสญ

เสยรายได2

จากเหตผลดงกลาวขางตนจงควรหาวธการปองกน

การแพรกระจายเชอในเดกวยกอนเรยนอยางเหมาะสมมาตร

การทส �าคญในการปองกนการแพรกระจายของโรคตดเชอ

คอ การสงเสรมสขภาพของเดกตงแตเดกวยกอนเรยน

ดวยการใหมความร เนองจากความร เปนขอเทจจรง เปน

ขอมลทสงผลใหมการเปลยนแปลงพฤตกรรมในการสง

เสรมสขภาพและปองกนโรคทดข น เพอจะน�าไปสการ

ปฏบตทถกตอง โดยความร เปนพฤตกรรมขนแรกและ

เปนสวนประกอบในการสรางหรอกอใหเกดทกษะในขน

ตอๆ ไป3 โดยเฉพาะอยางยงเดกวย 3-5 ป เปนวยทม

การเจรญเตบโต สามารถรบร ในเรองตางๆ อยในขน

ความคดทเปนรปธรรมและมจนตนาการ4 ดวยพฒนา

การของเดกวยกอนเรยนเปนวยทสามารถเขาใจสงทตน

ไดยน ไดเหน ไดสมผส หรอไดร จดจ�าและสามารถ

วางแผนไดอยางมเหตผล และน�ามาแกปญหาได ดงนน

เดกวยกอนเรยนจงเปนวยทมความพรอมทจะเรยนร เรอง

การดแลตนเองเพอการปองกนการตดเชอ5-6

รปแบบหรอกระบวนการสอนมสวนส�าคญตอการ

เรยนร แนวคดการเรยนรของกาเย7 กลาววากระบวนการ

เรยนรและการจดจ�าของมนษยขนอยกบการจดการเรยน

การสอน ทงนตองใหเหมาะสมกบความแตกตางของ

บคคล การสอนทกระตนระบบสมผสและระบบประสาท

รบร ในสถานการณตางๆ ท�าใหเกดการเรยนรและมการ

ตอบสนอง ดงนนการสอนในเดกเลกควรสอนดวยสอโดย

ตองมกระบวนการทเราความสนใจ มโปรแกรมทกระตน

ความสนใจของผเรยน เชน ใช การตน รปหรอกราฟกท

ดงดดสายตาและความอยากรอยากเหนของเดก เพมแรง

จงใจใหเดกกอนวยเรยนสนใจในบทเรยนและเนอหา

มการตงค�าถามเปนตวกระตนตองบอกวตถประสงค

และประโยชนใหทราบ ขนตอมาในเดกวยกอนเรยนตอง

กระตนความจ�า เพราะสงนสามารถท�าใหเกดความทรง

จ�าในระยะยาวไดขนตอไปเปนการยกตวอยาง การยก

ตวอยางสามารถท�าไดโดยกรณศกษา เหตการณและการ

เปรยบเทยบเพอใหเขาใจไดดขนและขนสดทายคอการ

การสอบ เพอวดระดบความเขาใจและทส�าคญผสอนตอง

สรปเนอหาและเตมเตมความร ทเขาใจผดใหถกตอง

ชดเจน กจะสงผลใหเดกกอนวยเรยนจดจ�าสงทไดเรยนร

ทงหมด จากผลการวจยส�ารวจการอานหนงสอทนกเรยน

ชนประถมคกษาปท 1- 6 พบหนงสอการตนเปนสอท

นกเรยนสนใจอานมากทสด8 ดงนนการผลตสอการสอน

ทางสขภาพในรปของการตนนาจะชวยเพมความสนใจแก

เดกได

ศนยพฒนาเดกเลกองคการบรหารสวนต�าบล

สนามชย เปนศนยพฒนาเดกเลกขององคการบรหารสวน

ต�าบลสนามชย อ�าเภอเมอง จงหวดสพรรณบร มจ�านวน

นกเรยนโดยเฉลยชนละ 35 คน โดยในหองจะมนกเรยน

ประมาณ 25- 35 คนตอวน และมขนาดหองเรยน

ประมาณ 4.5 X 6 เมตร ท�าใหเกดความแออด และเดก

ยงมพฤตกรรมสขภาพไมถกตอง จากปจจยเหลานทอาจ

ท�าใหเกดการแพรกระจายเชอไดงาย ซงจากการตรวจ

สขภาพประจ�าปศนยพฒนาเดกเลกขององคการบรหาร

สวนต�าบลสนามชยในป พ.ศ. 2556 ของเดกกอนวยเรยน

พบวาเปนไขหวด และโรคอจจาระรวง รอยละ 12.1 และ

0.79 ของเดกกอนวยเรยนทมาตรวจสขภาพ ผวจยจง

สนใจศกษาโปรแกรมการปองกนการตดเชอในเดกกอน


วยเรยนผานหนงสอการตนสามมตเพอเปนสอใหความร

มความสะดวกและใกลชดกบเดก รวมทงสงเสรมการอาน

หนงสอและจนตนาการในเนอหา และน�าไปสความ

พงพอใจ ความร และการปฏบตตามสงผลตอการเปลยน

พฤตกรรมไดในทสด


1. เพอเปรยบเทยบคาเฉลยคะแนนความรในการ

ปองกนการตดเชอของเดกวยกอนเรยนกอน เขารวม

โปรแกรมระหวางกลมทดลองและกลมควบคม


ปองกนการตดเชอโดยใชหนงสอการตนสามมต ของเดก

วยกอนเรยนในกลมทดลองระหวางกอนไดรบความรและ

หลงไดรบความร 4 สปดาห


ปองกนการตดเชอของเดกวยกอนเรยนระหวางกลม

ทดลองและกลมควบคมหลง 4 สปดาห

วธการด�าเนนการวจย


การวจยครงนเปนการวจยกงทดลอง (Quasi-

experimental research) แบบสองกลมวดกอนและหลง

การทดลอง (pretest-posttest with control group

design) โดยเลอกกลมควบคมและกลมทดลองทมความ

คลายคลงกน ประกอบดวยเดกกอนวยเรยนทอยในศนย

พฒนาเดกเลก อบต. สนามชยทตงอยในวทยาลยพยาบาล

บรมราชชนน สพรรณบร จ�านวน 36 คน และเดกกอน

วยเรยนทอยในศนยพฒนาเดกเลกทตงอยในโรงเรยน

บรรหาร-แจมใสวทยา 4 จ�านวน 28 คน และ กลม

ควบคม ประกอบดวย ศนยพฒนาเดกเลก อบต. สนามชย

ทตงอยในโรงเรยนบานกโลแปด จ�านวน 27 คน และท

ตงอยในโรงเรยนวดดอนโพธ จ�านวน 31 คน ตงแต

มนาคม 2557 ถง มนาคม 2558 รวมทงหมด 122 คน


โดยก�าหนดเกณฑคณสมบตของกลมตวอยางออก

เปน 2 กลม คอกลมทดลองและกลมควบคม เปนเดก

กอนวยเรยนทอยในศนยพฒนาเดกเลกทมอายอยในชวง

3 -4 ป ผปกครองยนดใหเขารวมงานวจย มจ�านวนทง

สน 70 คน จาก 122 คน สรปวาในการศกษาวจยครงน

ใชกลมตวอยางทงหมด 70 คน จากการก�าหนดกลม

ตวอยางตามตารางของ Krejcie and Morgan (1970:

608-610 )9 จงไดก�าหนดกลมตวอยางเปนกลมทดลอง

คน 35 คนและกลมควบคม 35 คนดวยวธการสมแบบ

งาย (simplerandomsampling) ดวยการจบฉลากเพอ

เลอกเขากลมทดลองและกลมควบคม


เครองมอทใชในการวจยครงนผวจยสรางข นเอง

จากการทบทวนเอกสารทเกยวของ แบงเปน 2 สวน ดงน

1. เครองมอทใชในการด�าเนนการวจย คอ

1.1 ชดสอการตนใหความร ประกอบดวย

1.1.1 หนงสอการตนสามมตเรอง “การ

ปองกนการตดเชอ ตอน “เจาวายราย” เปนสอทผวจย

สรางขนเนอหาประกอบดวยเนอหา ความหมายของโรค

ตดเชอ สาเหตของ โรคตดเชอ อาการ การตดตอและการ

แพรกระจายเชอ และผลกระทบของการตดเชอและการ

ปฏบตเพอปองกนการตดเชอ จ�านวน 1 เลม มลกษณะ

เปนลายเสน ระบายส มบทสนทนาสนๆ เปนรปแบบสาม

มต และค�าบรรยายประกอบภาพ จดเรยงล�าดบภาพ

เนอหาใหสมพนธกนอยางตอเนองตามแนวต งตาม

ลกษณะของประโยชนของการตนตอการเรยนการสอน

1.1.2 แผนการสอนการปองกนการ

ตดเชอ เปนเอกสารทผวจยสรางขนส�าหรบผวจย เนอหา

ประกอบรวมกบหนงสอการตนสามมต เพอผวจยใชใน

การสอนเดกกอนวยเรยน มลกษณะเปนเอกสารค�า

บรรยาย

1.2. เครองมอทใชในการรวบรวมขอมล

ประกอบดวย

1.2.1 แบบสอบถามขอมลทวไปของ

เดกจากผปกครอง ประกอบดวยเพศ อาย ประสบการณ

การเปนโรคตดเชอทผานมาลกษณะเปนค�าถามปลายปด

และปลายเปด


1.2.2 แบบวดความรเรองการปองกนการ

ตดเชอเปนรปภาพ ผวจยสรางขนตามเนอหาในหนงสอ

การตนสามมตจ�านวนทงหมด 25 ขอลกษณะของแบบ

วดความร เปนแบบปรนย 4 ตวเลอกและผานการตรวจ

สอบความตรงตามเนอหาจากผทรงคณวฒ 5 ทานไดผาน

ตารางท 1 การท�ากจกรรมระหวางกลมทดลองและกลมควบคม

การตรวจสอบความเทยงตรงและทดสอบความเชอมนได

คาเทากบ 0.84

2. การด�าเนนการวจย ผวจยไดด�าเนนการท�ากจกรรม

ระหวางกลมทดลองและกลมควบคม ตามตารางท 1 ดงน



ผวจยท�าการวเคราะหขอมลโดยใชโปรแกรมส�าเรจ

รป ดงรายละเอยดตอไปน

1. วเคราะหขอมลทวไป ดวยสถตเชงพรรณา

2. วเคราะหเปรยบเทยบคะแนนเฉลยความร เรอง

การปองกนการตดเชอโดยใชสถตการทดสอบคาเฉลย 2

กลม (paired samples t-test) ภายหลงการทดสอบวา

ขอมลสมมาจากประชากรทมการแจกแจงแบบปกต และ

ความแปรปรวนในแตละกลมเทากน

การพทกษสทธผใหขอมล

โครงการนผานการพจารณาและรบรองจากคณะ

กรรมการจรยธรรมการวจยในมนษยของวทยาลยพยาบาล

บรมราชชนน สพรรณบร และไดรบอนมตจากนายก

องคการบรหารสวนต�าบลสนามชย จงหวดสพรรณบร

และค�ายนยอมของผปกครองเดก โดยผวจยด�าเนนการ

โดยเคารพในศกดศรและรกษาความลบของกลมตวอยาง

และอธบายใหกลมตวอยางทราบถงวตถประสงค วธการ

ด�าเนนการวจย โดยในการบนทกขอมลไมมการระบชอ

และใชวธการใสรหสแทนชอ ขอมลทไดในการวจยน�ามา

วเคราะหและน�าเสนอขอมลในภาพรวม ขอมลถกเกบเปน

ความลบและน�ามาใชในการวจยเทานน ไมเกยวของกบ

การพจารณาผลการเรยนใดๆ ทงสน โดยผปกครองของ

กลมตวอยาง และกลมตวอยาง มสทธทจะตอบตกลงหรอ

ปฏเสธทจะเขารวมการวจยและสามารถถอนตวไดตลอด

เวลาทท�าการวจย โดยไมตองชแจงเหตผลและไมมผลก

ระทบตอกลมตวอยางแตอยางใด โดยผวจยระบ ชอ ท

อยพรอมเบอรโทรศพทของผวจย ทตดตอไดตลอดเวลา

แกผเขารวมวจย ทงนกลมตวอยางไดรบการพทกษสทธ

โดยการทผวจยมอบจดหมายถงผปกครองอธบายถง

วตถประสงค วธด�าเนนการวจย และประโยชนทไดรบจาก

การวจยเชนเดยวกบกลมตวอยางและขออนญาตจากผ

ปกครองกอน เมอผปกครองตกลงอนญาตใหบตรเขา

รวมวจยแลวใหผปกครองเซนชอในแบบฟอรมยนยอม

เขารวมการวจยทแนบไปกบจดหมาย


1. ขอมลสวนบคคลของกลมตวอยาง กลมตวอยาง

ในการศกษาเปนเดกวยกอนเรยนอยทศนยพฒนาเดก

เลกขององคการบรหารสวนต�าบลสนามชย อ.เมอง

จ.สพรรณบร รวม 2 ศนย แบงเปนกลมทดลองและ

กลมควบคม กลมละ 35 คน ขอมลสวนบคคลของกลม

ตวอยางประกอบดวย เพศ อาย รายไดของครอบครว

ประวตการเจบปวยดวยโรคตดเชอ ประวตการเจบปวย

ของบคคลในครอบครว และเพอน

กลมทดลองเปนเพศหญงรอยละ 54.75.3 ปจจบน

เดกอาศยอยกบบดา-มารดามากทสด รอยละ 81.05

ในรอบ 6 เดอนเจบปวยดวยโรคโรคหวดมากทสดรอยละ

81.25 โรคผวหนงรอยละ 29.68 และนกเรยนเคยเจบ

ปวยจากการตดเชอจากบคคลในครอบครวดวยโรคหวด

รอยละ 67.2 และเคยเจบปวยจากการตดเชอจากเพอน

ของนกเรยนรอยละ 15.36

กลมควบคมเปนเพศชายรอยละ 52.4 ปจจบนเดก

อาศยอยกบบดา-มารดามากทสดรอยละ 82.4 และ

สถานภาพของบดา-มารดา สมรสมากทสดรอยละ 86.2

ในรอบ 6 เดอนเจบปวยดวยโรคหวดรอยละ 72.41 โรค

ผวหนงรอยละ 10.34 และเคยเจบปวยจากการตดเชอ

จากบคคลในครอบครวดวยโรคหวดรอยละ 12.1 และเคย

เจบปวยจากการตดเชอจากเพอนของนกเรยนรอยละ 67.24

2. ผลการเปรยบเทยบคาเฉลยคะแนนความร ใน

การปองกนการตดเชอของเดกวยกอนเรยน กอนเขารวม

โปรแกรมระหวางกลมทดลองและกลมควบคม พบคา

เฉลยของคะแนนไมแตกตางกน ดงแสดงในตารางท 2


ตารางท 2 เปรยบเทยบคาเฉลยคะแนนความรในการปองกนการตดเชอของเดกวยกอนเรยนกอนเขารวมโปรแกรม

ระหวางกลมทดลองและกลมควบคม

3. ผลเปรยบเทยบคาเฉลยคะแนนความรในการ

ปองกนการตดเชอโดยใชหนงสอการตนสามมต ของเดก

วยกอนเรยนในกลมทดลองระหวางกอนและหลงไดรบความร

4 สปดาห พบคาเฉลยของคะแนนทงสองกลม มความ

แตกตางกนอยางมนยส�าคญทางสถตท 0.01 ดงแสดง

ในตารางท 3

ตารางท 3 เปรยบเทยบคาเฉลยคะแนนความรในการปองกนการตดเชอโดยใชหนงสอการตนสามมต ของเดกวยกอน

เรยนในกลมทดลองระหวางกอนไดรบความรและหลงไดรบความร 4 สปดาห

4. ผลการเปรยบเทยบคาเฉลยคะแนนความรใน

การปองกนการตดเชอของเดกวยกอนเรยนระหวางกลม

ทดลองและกลมควบคมหลง 4 สปดาห พบคาเฉลย

คะแนนมความแตกตางกนอยางมนยส�าคญทางสถตท .001

ดงแสดงในตารางท 4

ตารางท 4 ผลการเปรยบเทยบคาเฉลยคะแนนความรในการปองกนการตดเชอของเดกวยกอนเรยนระหวางกลมทดลอง

และกลมควบคมหลง 4 สปดาห


อภปรายผล

ผลของการใหขอมลผานหนงสอการตนสามมต

เรองการปองกนการตดเชอท�าใหเดกกลมทดลองมความร

เพมมากขน โดยกจกรรมการสงเสรมการเรยนรของเดก

กอนวยเรยนเรองการปองกนการตดเชอ ผวจยไดประยกต

ใชการสรางสรรคลายเสน ส มาใชเปนองคประกอบของ

การจดท�าการตนสามมต ท�าใหสามารถอธบายไดวาผล

ของคะแนนความรทเกดในเดกวยกอนเรยนกลมทดลอง

ทเพมขนนนเปนผลจากการไดเรยนร ผานสอทเหมาะสม

กบวยน เพราะการใชสอการตนสามมตเปนสอมขอด

หลายประการ ไดแก ดงดดความสนใจไดดกวาหนงสอท

มแตขอความและตวอกษรแตเพยงอยางเดยว รวมทง

สงเสรมและพฒนาการการอานหนงสอและจนตนาการ

ในเนอหาทเขาใจยาก โดยลกษณะลายเสนและการเปน

สามมตของภาพการตนทแสดงท�าใหสอความหมายได

ชดเจนชวยใหเดกวยกอนเรยนเขาใจไดงาย โดยเฉพาะ

เมอน�ามาประยกตใชประกอบการใหความรหรอการสอน

ชวยท�าใหมความรหรอมผลสมฤทธทางการเรยนเพมขน

ชวยใหผเรยนเกดความรสกใกลชดกบตวการตนนน และ

น�าไปสความพงพอใจทจะปฏบตตาม3

หนงสอการตนสามมตทผวจยสรางขนโดยมเนอหา

เกยวกบชนดของเชอโรค ชองทางการตดตอ ผลเสยของ

เชอโรค และการปองกนการตดเชอรวมถงการลางมอท

ถกวธถาปฏบตตวไดถกตองกจะไมปวยดวยโรคตดเชอ

หากปฏบตไมถกตองจะปวยดวยโรคตดเชอซงจากการ

สงเกตพบวากลมทดลองมความสนใจกระตอรอรนในการ

ดหนงสอการตนสามมตเรองของการปองกนการตดเชอโรค

มการซกถาม โตตอบในกจกรรมตลอดเวลา สนกสนาน

และรวมกจกรรมตลอด ซงตวการตนมลกษณะคลายคลง

กบกลมทดลองทงดาน อาย เพศ พฤตกรรมทแสดงออก

มามลกษณะเดนชดไมซบซอนสงเกตไดชดเจน นอกจาก

นเหตการณในตวแบบกเปนเหตการณทเกดข นในชวต

ประจ�าวนซงจากการสงเกตพบวากลมตวอยางใหความ

สนใจตลอดเวลามภาพการตนมสสนสะดดตาท�าใหเราใจ

อยากอานและสอความหมายในเรองการปองกนการตด

เชอไดชดเจนขนเขาใจงาย

สอดคลองกบค�ากลาวของสมหญง กลนศร10 ได

กลาวไววาการตนมประโยชนในการเรยนการสอนมาก การ

ใชการตนประกอบการเรยนการสอนจะท�าใหเดกสนกสนาน

ไปกบบทและสอการเรยนควรใหเหมาะสมกบวยทมความ

แตกตางกนท�าใหมความสนใจและท�าใหมการจดจ�าเนอหา

และเกบขอมลไดดข นแตกตางกนในแตละวย ดงการ

ศกษาของณภทร ไวปรนทะ11 ทศกษาผลของการสงเสรม

การเรยนร เกยวกบการปองกนการตดเชอจากการสมผส

ตอความรและการลางมอของเดกวยกอนเรยน โดยการ

ใชกรอบแนวคดทฤษฏการเรยนรทางปญญาสงคมของ

แบนดราโดยใชวดทศนนทานประกอบหนมอเปนเครอง

มอจากผลการวเคราะหพบวาคะแนนความร เรองการ

ปองกนการตดเชอจากการสมผสของกลมทดลองระหวาง

กอนและหลงการทดลองและหลง 4 สปดาห พบหลงการ

ทดลองคะแนนความร เพมขนอยางมนยส�าคญทางสถตท

0.01 และสอดคลองกบการศกษาของวราภรณ เจยม

เรอน12 ทศกษาผลสมฤทธทางการศกษาการเรยนรของ

เดกปฐมวยดวยการเลานทานประกอบหนมอ พบวาเดก

กลมทไดรบประสบการณการเลานทานประกอบหนมอม

ผลสมฤทธทางการศกษาการเรยนรสงกวากลมทไมไดรบ

ประสบการณการเลานทานประกอบหนมอ ดงนนหนงสอ

การตนสามมตจงมคณคาตอการเรยนการสอน ชวยเรา

ความสนใจของเดกเลก ท�าใหเดกมการเรยนรมากขนโดย

เฉพาะเมอน�าภาพการตนมาประกอบกบเนอหาบทเรยน

เพอถายทอดความรใหกบนกเรยนในชวงปฐมวยดวยรป

แบบงายๆ อยางเปนรปธรรมจะกอใหเกดประสทธภาพ

ทางการเรยนร เพราะหนงสอการตนเปนทคนเคยของเดก

เขาใจงายนาอาน อกทงหนงสอการตนและภาพการตนยง

ชวยเสรมสราง นสยรกการอานอกดวย

ขอเสนอแนะในการน�าผลวจยไปใช

1. น�าผลงานวจยเสนอผบรหารศนยพฒนาเดก

เลก ครผดแลและพเลยงเดกเพอน�ารปแบบจากการวจย

ครงนมาเปนแนวทางและวางแผนในการดแลเดกกอนวย

เรยนและการผลตสอการสอนทเหมาะสมกบวยของเดก


2. น�าเสนอความรทแกบคลากรทางการพยาบาล

ในการคดหาวธหรอนวตกรรมใหมๆ มาใชในการใหความ

รแกประชาชนในเรองการดแลสขภาพเพอใหเรยนร ได

งายและนาสนใจ โดยเฉพาะเรองการปองกนการเกดการ

เจบปวยตางๆ


1. กรมควบคมโรค ส�านกระบาดวทยา. การเฝาระวง

โรคตดเชอ.http://www.boe.moph.go.th/report.

php?cat=24. เขาถงวนท 24 มนาคม พ.ศ. 2558.

2. สชาดา จนทสรยากรและดเรก สดแดน. สรปการ

ตรวจสอบชวงการระบาดของโรคในรอบสปดาห

(Outbreak Verification Summary). ระหวางวนท

30 ธนวาคม 2555- 5 มกราคม 2556.

3. พรทพย เทพบางจาก. การศกษาผลของการใหขอมล

ผานหนงสอการตนสามตอความร ในการปองกน

การตดเชอของเดกวยเรยน. เขาถงไดจาก http://

dpc7.net/node/70:yomuj 3.2557.

4. นตยา คชภกด. กมารเวชศาสตรกบการประเมน

พฒนาการ.ใน : สกร สวรรณจฑะ และคณะ,

บรรณาธการ. กมารเวชศาสตรกาวหนา เลม 2

กรงเทพมหานคร : ส.วชาญการพมพ, 2540.

5. ส�านกงานคณะกรรมการการประถมศกษาแหงชาต.

เอกสารและผลงานวจยการจดการศกษาระดบกอน

ประถมศกษา. กรงเทพฯ: โรงพมพครสภา. 2556.

6. ทพยวรรณ หรรษคณาชย. ต�าราส�าหรบพฒนาการ

และพฤตกรรมเดกส�าหรบเวชปฏบตทวไป. พมพ

ครงท 2 พมพทชมรมพฒนาการและพฤตกรรมเดก,

กรงเทพฯ : 2554.

7. วจกร พจนวจตต. การพฒนากระบวนการอานใน

รายวชาภาษาไทยโดยใชทฤษฎการเรยนร ของ

โรเบรต กาเย. ครศาสตรบณฑต เอกวชาภาษาไทย.

เทคโนโลยโปลเทคนคลานนาเชยงใหม. 2555.

8. กรมวชาการกระทรวงศกษาธการ. เอกสารการ

ประชมคณะกรรมการพฒนาเดกปฐมวยแหงชาต.

ครงท 2 [เขาถงเมอ 24 มนาคม 2558] เขาถงได

จาก http://www.moe.go.th/websm/2012

/aug/.htm.2555.

9. Krejcie RV, Morgan DW. Determining

Sample Size for Research Activi t ies.

Educational and Psychological Measurement.

Vol. 30, 607-610. [1970].

10. สมหญง กลนศร. เทคโนโลยทางการศกษา. แผนก

บรการกลาง ส�านกอธการบดพระราชวงสนามจนทร

มหาวทยาลยศลปากร. 2523.

11. ณภทร ไวปรนทะ. ผลของการสงเสรมการเรยนร

เกยวกบการปองกนการตดเชอจากการสมผสตอ

ความร และการลางมอของเดกวยกอนเรยน.

วทยานพนธศกษาศาสตรมหาบณฑตสาขาวชาการ

พยาบาลดานการควบคมการตดเชอ, มหาวทยาลย

เชยงใหม. 2552.

12. วราภรณ เจยมเรอน. ศกษาผลสมฤทธทางการ

ศกษาการเรยนรของเดกปฐมวยดวยการเลานทาน

ประกอบหนมอ. วทยานพนธศกษาศาสตรมหาบณฑต

สาขาเทคโนโลยการศกษา. มหาวทยาลยรามค�าแหง.

2553.


ผลของการฟงดนตรตามชอบตอความปวดและสญญาณชพในผปวยนรเวชหลงผาตดชองทอง

อจฉราพร โชตพนง*

อวยพร ภทรภกดกล**

บทคดยอ การวจยกงทดลองครงนมวตถประสงคเพอเปรยบเทยบความปวดและสญญาณชพในผปวยนรเวชหลง

ผาตดชองทองระหวางกลมฟงดนตรตามชอบกบกลมทไมไดฟงดนตรกลมตวอยางในการศกษาเปนผปวยนรเวช

ทไดรบการผาตดทางหนาทองในโรงพยาบาลสงขลานครนทร ระหวางเดอนมถนายนถงตลาคม พ.ศ. 2553

โดยมคณสมบตตามเกณฑทก�าหนดจ�านวน 90 ราย แบงเปน 2 กลมๆ ละ 45 ราย กลมทดลองคอกลมทฟง

ดนตรตามชอบ กลมควบคมคอกลมทไมไดฟงดนตร เครองมอทใชในเกบขอมลประกอบดวย แบบบนทกขอมล

สวนบคคล ขอมลเกยวกบการรกษาพยาบาล ขอมลความปวดและสญญาณชพเครองมอทใชในการวจยประกอบ

ดวยอปกรณเครองเลน MP3 ทบนทกดนตรตามชอบจ�านวน 4 ชดไดแก ลกทง ลกกรง บรรเลงทวไปและบรรเลง

ไทยเดม การทดลองเรมในระยะ 24 ชวโมงแรกหลงผาตด ใชเวลาในการทดลอง 30 นาท 2 ครง วเคราะห

ขอมลเกยวกบระดบความปวด สญญาณชพโดยการหาคาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน เปรยบเทยบความแตก

ตางของขอมลระหวางกลมทดลองและกลมควบคมดวยการทดสอบไคสแควรและทดสอบคาทอสระ

ผลการวจย พบวาทงกลมทดลองและกลมควบคมมระดบความปวดหลงผาตดทง 2 ครงแตกตางกน

อยางมนยส�าคญทางสถตทระดบ 0.002 และ 0.02 ตามล�าดบ โดยกลมทดลองมระดบความปวดนอยกวากลม

ควบคม สวนการเปลยนแปลงสญญาณชพแมไมแตกตางกนอยางมนยส�าคญ แตความดนโลหตซสโตลกและได

แอสโตลก ชพจร การหายใจในกลมทดลองนอยกวากลมควบคม ขอเสนอแนะจากผลการวจยครงนคอ พยาบาล

ควรจดใหผปวยหลงผาตดชองทองไดฟงดนตรตามชอบ นอกจากนสามารถปรบใชกบกลมผปวยอนทมลกษณะ

การผาตดใกลเคยงกบกลมตวอยางในการศกษาครงน

*โรงพยาบาลสงขลานครนทรคณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร; อเมล : [email protected]

**โรงพยาบาลสงขลานครนทรคณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร

ค�าส�าคญ : ดนตรตามชอบ; ความปวด; ผาตดชองทองทางนรเวช


The Effects of Listening to Favorite Music on Pain and Vital Signs in Gynecologic Patients after Abdominal surgery

Atcharaporn Chotpanang*

Uaiporn Pattrapakdikul**

Abstract The purpose of this quasi-experimental research was to study the effects of listening to favorite

music on pain and vital signs in gynecologic patients after abdominal surgery. The sample of 90

abdominal hysterectomy patients was drawn by carefully selected criteria from a patient population

admitted for abdominal hysterectomy from June to October 2010. The patients were randomly assigned

into 2 groups: the experimental group who listened to their favorite music and the control group who

did not. The collected data consisted of 4 parts: demographic, treatment, pain scores and vital signs. The

experimental instrument was media player (MP3) with 4 types of favourite music: country, popular,

classic and Thai classic songs. The intervention commenced 24 hours after surgery. The experimental

group was assigned to listen to music for 30 minutes for two times. Data were collected and analyzed

using mean, standard deviation, independent t-test and chi square test.

The results revealed that pain scores of two measurements between the two groups were

statistically significant difference (p = 0.002 and 0.02 respectively).The experimental group had less

pain than the control group. Vital signs were not statistically significant different but marginally differed

between the two groups.

We suggest that the postoperative abdominal surgery patients should be provided with their favorite

music. The outcome of our study theoretically applies to other surgical patients.

* Songklanagarind Hospital, Faculty of Medicine, Prince of Songkla University;

e-mail : [email protected]

**Songklanagarind Hospital, Faculty of Medicine, Prince of Songkla University

Keywords : Favorite music; pain; gynecologic abdominal surgery



ความปวดเปนความกลวอนดบสองของมนษยรอง

จากกลวตาย1 ความปวดหลงผาตดเปนปญหาส�าคญทผ

ปวยตองเผชญอยางเลยงไมได1 เพราะการผาตดท�าให

เนอเยอและเสนประสาทไดรบความชอกช�าและถกท�าลาย

มการดงรงและหดตวของกลามเนอ2 เปนการกระตนตว

รบสมผสความปวด จนเกดเปนกระแสประสาทไปตาม

ใยประสาทเอ-เดลตาและใยประสาทซในอวยวะตางๆ

ของรางกายสงสญญาณประสาทไปยงกานสมองตอเนอง

ไปถงทาลามสกลายเปนความปวด3-5 ความปวดหลง

ผาตดเปนความปวดเฉยบพลนทเพงเกดขนและมเวลาของ

ความปวดทจ�ากด มการท�างานของระบบประสาทอตโนมต

ท�าใหเกดความดนเลอดสงขน หวใจเตนเรวรวมดวย6 การ

ระงบปวดหลงผาตดยงคงเปนปญหาส�าคญ

จากการส�ารวจในตางประเทศพบวาผปวยรอยละ

82 มความปวดและรอยละ 39 มความปวดในระดบท

รนแรงส�าหรบประเทศไทยในโรงพยาบาลแหงหนงพบ

ผปวยหลงผาตดทวไปมความปวดในระดบรนแรงรอยละ

10-127 โดยปจจยทมผลตอความปวดไดแก ชนด ขนาด

ต�าแหนงและระยะเวลาของการผาตด สภาพรางกายและ

จตใจของผปวย โดยจะมมตดานความคด อารมณ และ

ความรสกมาเกยวของดวยเสมอ1 เพราะความปวดเปน

อาการทคอนขางสลบซบซอนเกยวกบความรสก อารมณ

ประสบการณสวนบคคล8 การบ�าบดผปวยทมความปวด

หลงผาตดจงเปนประเดนส�าคญทตองไดรบการจดการ

แกไขปญหา9

การจดการความปวดมทงวธการใชยาและไมใชยา

จากการทบทวนวรรณกรรมพบวา สอเสยงหรอดนตรเปน

วธการหนงทสามารถเลอกมาใชกบผปวยทมความปวด

เชนผปวยวกฤต ผปวยมะเรง และผปวยผาตด10 เนอง

จากดนตรบ�าบดมผลตอการเปลยนแปลงทงรางกายและ

จตใจสงผลตอการรบรและการเปลยนแปลงทางอารมณ

เกดการกระตนผานกระบวนการไดยนและระบบประสาท

ไปยงสมอง เปนผลใหสมองหลงสารเอนดอรฟนซงเปนสาร

ทมคณสมบตคลายฝน สามารถลดความปวดลงได และ

ท�าใหเกดปฏกรยาตอบสนองทงทางรางกายและจตใจท

สามารถวดการตอบสนองทางกายไดชดเจน10 จากหลาย

การศกษา พบวา ระดบความปวดในผปวยหลงผาตดท

ไดรบฟงดนตรตามชอบแตกตางกบกลมทไมไดฟงดนตร

อยางมนยส�าคญทางสถต1,11 ทงนพบวาบางการศกษา

สรปผลวาไมแตกตางกน9 อยางไรกตามนอกจากดนตร

จะมผลตอความปวดแลว ยงท�าใหเกดการเปลยนแปลง

ความดนโลหต ชพจรและอตราการหายใจเนองจาก

ดนตรมผลตอระบบประสาทพาราซมพาเทตค12-14 จาก

การศกษาของแบลมและเฮอ14 พบวาความดนโลหต

ชพจรผปวยหลงผาตดกลมทฟงดนตรลดลงเพยงเลกนอย

การศกษาของมณฑารพ15 พบวากลมตวอยางทไดฟง

ดนตรกอนขดมดลกมคาความดนโลหตซสโตลกและ

คาความดนโลหตเฉลยต�ากวากลมควบคมทไมไดฟง

ดนตรอยางมนยส�าคญทางสถต แตคาชพจรและความ

ดนโลหตกอนและหลงขดมดลกในกลมควบคมเพมขน

อยางไมมนยส�าคญทางสถต และการศกษาของนนทพร16

พบวาคาเฉลยอตราการเตนของหวใจ ความดนโลหต

ซสโตลกและไดแอสโตลกของกลมเดกวยเรยนภายหลง

ผาตดหวใจแบบเปดทงกลมทฟงดนตรและไมไดฟง

ดนตรไมแตกตางกน อาจเนองมาจากทงสองกลมไดรบ

ยาทมผลตอระบบหวใจและหลอดเลอดไมตางกนทงน

ผลของดนตรตอระดบความปวดคาความดนโลหต ชพจร

และการหายใจ จะเปลยนแปลงอยางไรนนข นอยกบ

ประเภทของดนตร ความชอบหรอความคนชน ตลอดจน

บรบททางวฒนธรรมของผฟงและปจจยดานสภาพ

แวดลอมดานแสงเสยงทเหมาะสมดวย10,12

โรงพยาบาลสงขลานครนทร เปนโรงพยาบาลระดบ

ตตยภมขนสงทรบรกษาผปวยโรคยากซบซอนทสงตอจาก

โรงพยาบาลตางๆ ใน 14 จงหวดไดรบผปวยเขารบการ

รกษาโดยการผาตดเฉลย 2,600 รายตอเดอน โดยใน

จ�านวนนเปนผปวยนรเวชทมารบการผาตดเฉลย 160

ราย17 การผาตดชองทองเปนการผาตดทพบไดบอยใน

ผปวยนรเวช18 สวนใหญไดรบการผาตดใหญและยงยาก

ตองใชเวลาในการฟนฟสภาพหลงผาตดหลายวน การน�า

ดนตรมาประยกตใชในการพฒนาคณภาพการพยาบาลผปวย

หลงผาตดใหเปนงานประจ�าจงเปนสงททาทาย10 ผวจยได


ศกษาน�ารองโดยใหผปวยหลงผาตดจ�านวน 20 รายฟง

ดนตรตามชอบ ผปวยทกรายบอกวารสกผอนคลายความ

ปวดลดลง ซงจากการทบทวนงานวจยพบวา การฟงดนตร

ตามชอบและคนเคยใหผลลพธทดกวา การใชดนตรท

ผวจยเลอกให10 อยางไรกตามจากการศกษาน�ารอง

ผวจยไมไดควบคมระยะเวลาทผปวยแตละรายไดรบยา

แกปวดกอนฟงดนตร และการมกจกรรมของผปวยกอน

ฟงดนตร จงท�าใหการแปลผลอาจไมชดเจนเทาทควร

ดงนนผวจยจงมความสนใจศกษา ผลของการฟงดนตร

ตามความชอบตอความปวดในผปวยนรเวชหลงผาตด

ชองทองโดยก�าหนดการฟงดนตรชวงทยาแกปวดออก

ฤทธต�าสดและชวงกอนทผปวยจะมกจกรรมเชนลกเดน

หลงผาตด ซงอาจสงท�าใหความปวดลดลงไดชดเจนมาก

ขน ผปวยสามารถฟนฟสภาพหลงผาตดไดเรว ชวยให

หายเรวขน ลดระยะเวลานอนโรงพยาบาล และประหยด

คาใชจายของประเทศ19

วตถประสงค

เพอเปรยบเทยบระดบความปวดและการเปลยน

แปลงสญญาณชพในผปวยนรเวชหลงผาตดชองทอง

ระหวางกลมทฟงดนตรตามชอบกบกลมทไมไดฟงดนตร

ตามชอบ

สมมตฐานการวจย

ความปวดและสญญาณชพในผปวยนรเวชหลงผาตด

ชองทองระหวางกลมทฟงดนตรตามชอบกบกลมทไมได

ฟงดนตรตามชอบมความแตกตางกน

กรอบแนวคดการวจย

การวจยครงนผวจยใชทฤษฎความปวด ไดแก ทฤษฎ

ควบคมประต ของ เมลเซค และวอลล20 และทฤษฎ

ควบคมความปวดภายในของฮวร และคณะ21 เปนกรอบ

แนวคดในการวจย โดยอวยวะรบความรสกสวนปลายท

ถกกระตนดวยความปวด เชน การบาดเจบของเนอเยอจะ

สงผานสญญาณความปวดจากไขสนหลงไปสสมองสวนกลาง

สวนหนาและคอรเทกซ ซงการสงสญญาณเปนไปไดทง

แบบกระต นและยบยงความปวด ท ง นการรบร

ความปวดยงเกยวของกบปจจยทางดานจตใจอารมณ ความ

ร สกดวย สวนดนตรบ�าบดท�าใหเกดการกระตนผาน

กระบวนการไดยนและระบบประสาทไปยงสมอง ท�าใหเกด

ปฏกรยาตอบสนองทงทางรางกายและจตใจทสามารถวด

การตอบสนองทางกายได10 การน�าดนตรมาใชนอกจาก

การเลอกประเภทของดนตร คณสมบตของเสยง จงหวะ

ท�านองและเนอรองทนมนวลแลว ความคนเคยและความ

ชอบกเปนอกปจจยหนงทส�าคญในการน�ามาใชกบผปวย

เพอใหเกดความรสกสงบ ผอนคลาย ท�าใหตอมใตสมอง

หลงสารเอนดอรฟน มผลตอการรบรและการเปลยนแปลง

ทางอารมณ สงผลใหความปวดลดลง ทงนดนตรมผลตอ

ระบบประสาทพาราซมพาเทตคท�าเกดการเปลยนแปลง

ความดนโลหต ชพจรและอตราการหายใจอกดวย10,12,22


การศกษาครงนเปนการวจยกงทดลองในกลม

ตวอยางสองกลมแบบวดสองครง โดยเกบขอมลกอนและ

หลงการทดลอง (Quasi-experimental research two

groups pretest-posttest design) เพอเปรยบเทยบผลของ

การฟงดนตรตามชอบตอระดบความปวดและการเปลยน

แปลงสญญาณชพในผปวยนรเวชหลงผาตดชองทองระหวาง

กลมทฟงดนตรตามชอบกบกลมทไมไดฟงดนตรตามชอบ

โดยศกษาในหอผปวยนรเวชโรงพยาบาลสงขลานครนทร

ระหวางเดอนมถนายน ถงตลาคม 2553

1. ประชากรและกลมตวอยาง

ประชากร คอ ผปวยนรเวชทไดรบการผาตดชอง

ทอง 24 ชวโมง ทรบการรกษาในหอผปวยนรเวชคดเลอก

กลมตวอยางโดยวธเฉพาะเจาะจง โดยมเกณฑคดเลอก

ผปวยเขาศกษาคอ ไดแก เปนผปวยอยในระยะหลงผาตด

หลง 24 ชวโมง รสกตวด สามารถตดตอสอสารดวยวธ

พด อาน ฟง เขยน ไดและยนยอมเขารวมโครงการวจย

สวนเกณฑคดเลอกผปวยออกจากการศกษา ไดแก ผปวย

ผาตดทมการตดตอล�าไสและมสญญาณชพหลงผาตดไม

คงท โดยแบงการทดลองออกเปนกลมทฟงดนตรตาม


ชอบกบกลมทไมไดฟงดนตรตามชอบ

ขนาดตวอยาง

เนองจากตวแปรผลลพธของการศกษาคอระดบ

ความปวด ซงมการวดเปนคาคะแนนทเปนตวแปรตอ

เนอง ดงนนการค�านวณขนาดตวอยางจงใชสตรค�านวณ

ส�าหรบการเปรยบเทยบตวแปรตอเนอง โดยใชผลการ

ศกษาของเอมอร23 ดงน

โดยให n = ขนาดตวอยางของแตละกลม

2 = ความแตกตางของคาคะแนน

เฉลยของกลมตวอยางทง 2 กลม

(73.33-66.27)

= 1.64 (one-sided test ระดบ

ความเชอมนท 95 %)

= 1.28 (ความคลาดเคลอน 10 %)

= คาคาดคะเนของคาเบยงเบนมาตรฐานหาได

จากสตร

โดยให N1 = ขนาดตวอยางในกลมท 1(15) N2 =

ขนาดตวอยางในกลมท 2(15)

S1

= คา SD ของคาคะแนนกลมท 1

(10.63) S2 = คาSD ของคาคะแนนกลมท 2 (12.23)

ไดจ�านวนขนาดตวอยาง 41.7 รายตอกลม เพอปองกน

กลมตวอยางถอนตวหรอยตการเขารวมโครงการระหวาง

การวจย จงขอเพมจ�านวนกลมตวอยางอกรอยละ 10 เปน

45 รายตอกลม

2. เครองมอทใชในการวจย

2.1 เครองมอทใชในการวจย

2.1.1 แบบประเมนความปวดแบบ Verbal

Numeric Rating Scale โดย ใหผปวยบอกตวเลขแทนคา

ความปวด โดย 0 แทนคาความปวดนอยทสดและ 10

แทนคาความปวดมากทสดจนทนไมได เกณฑเฉลย

คะแนนความปวดแบงเปน 3 ระดบ คอ 0-2.5 ความ

ปวดระดบนอย 2.6-7.4 ความปวดระดบปานกลาง 7.5-

10 ความปวดระดบมาก4

2.1.2 อปกรณทใชในการวจย ประกอบดวย

เครองเลน MP3 พรอมล�าโพง 4 ชดโดยบนทกเสยงเพลง

ชด 1 ประเภทคอ เพลงรองลกทง เพลงรองลกกรง เพลง

บรรเลงทวไปและเพลงบรรเลงไทยเดมส�าหรบเพลงท

เลอกมามจงหวะไมเรวเกนไปประมาณ 60 บทตอนาท

ท�านองและเนอรองทนมนวล เพราะจะท�าใหผฟงรสกสงบ

ผอนคลายได สงผลใหความปวดลดลงและมการเปลยน

แปลงของสญญาณชพดวย10,12,22,24

2.1.3 เครองวดความดนโลหตชนดตวเลข 1

เครอง


2.2 เครองมอทใชรวบรวมขอมล

2.2.1 แบบสอบถามขอมลสวนบคคล ประกอบ

ดวยขอค�าถามเกยวกบอาย ศาสนา สถานภาพสมรส ระดบ

การศกษา

2.2.2 ขอมลเกยวกบการรกษาพยาบาล ไดแก

วนจฉยโรคชนดการผาตด ชนดยาระงบความรสก ระยะ

เวลาการผาตด ลกษณะแผลผาตด

2.2.3 แบบบนทกระดบความปวดและสญญาณชพ

ตรวจสอบความเทยงของแบบวดความปวดในผปวย

หลงผาตดทมลกษณะคลายคลงกบตวอยางทศกษา

จ�านวน 10 ราย ดวยวธทดสอบซ�า แลวน�ามาค�านวณ

คาสมประสทธสมพนธแบบเพยรสน ไดคาสมประสทธ

ความเทยงเทากบ 0.84


1. สงโครงรางวจยถงคณะกรรมการจรยธรรม

คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร เพอขอ

อนญาตท�าวจยและเกบรวบรวมขอมล

2. เกบขอมล โดยผวจยเปนผชแจงวตถประสงค

การวจยและขอความความยนยอมในการเขารวมวจย

3. ผวจยใหค�าแนะน�าผชวยเกบขอมลถงวธการ

เกบรวบรวมขอมลโดยละเอยด จากนนผชวยเกบขอมล

เปนผรวบรวมขอมล หลงจากรวบรวมขอมล ผชวยวจย

เปนผตรวจสอบความถกตองและความสมบรณของขอมล

กอนน�าขอมลมาวเคราะหตามวธการทางสถต

4. กลมควบคม หลงผาตด 24 ชวโมงจะไดรบการ

ดแลตามปกต การประเมนความปวดและสญญาณชพ

หลงจากไดยามอรฟน 3 มลลกรมทก 3 ชวโมง ในชวโมง

ท 2 จ�านวน 1 ครง และกอนทกลมตวอยางจะลกนงเกาอ

โยกตามแบบแผนการปฏบตตวหลงผาตดของหอผปวย

1 ครง โดยครงท 1 และครงท 2 ระยะเวลาหางกน 30

นาท

5. กลมทดลองหลงผาตด 24 ชวโมงกลมตวอยาง

ไดรบการฟงดนตร 2 ครง ครงละ 30 นาท โดยครงแรก

หลงจากไดรบยามอรฟน 3 มลลกรมทก 3 ชวโมงใน

ชวโมงท 2 จดใหฟงดนตรตามชอบ 1 ครงจากนนจดให

นอนในทาทสบายประเมนความปวดและสญญาณชพหลง

จากฟงดนตรครงท 1 จดใหฟงดนตรครงท 2 กอนท

ผปวยจะลกนงเกาอ โยกตามแบบแผนการปฏบตตวหลง

ผาตดของหอผปวย อก 1 ครงและประเมนความปวดหลง

และสญญาณชพหลงจากฟงดนตร ครงท 2 โดยครงท 1

และครงท 2 หางกน 30 นาท

การพทกษสทธของกลมตวอยาง

ผวจยเปนผชแจงวตถประสงคการวจยและชแจงให

ผเขารวมวจยทราบวาในการวจยครงน ผวจยมการพทกษ

สทธของผเขารวมวจยโดยการค�านง ถงศกดศรและสทธ

ความเปนมนษย คอการดแลปกปองสทธประโยชน

การรกษาความลบ และการไดรบความยนยอมจากผเขา

รวมวจย ไมมการน�าเสนอขอมลโดยใชชอของผใหขอมล

พรอมทงชแจงถงการน�าผลการวจยไปใชประโยชน


ผวจยตรวจสอบความสมบรณของขอมลซ�าและน�า

มาวเคราะหทางสถตโดยใชโปรแกรมส�าเรจรป โดย ขอมล

ทวไป ค�านวณความถและรอยละหาคาเฉลย สวนเบยง

เบนมาตรฐานของคะแนนความปวดและสญญาณชพทง

กอนและหลงทดลอง และเปรยบเทยบคาเฉลยผลตาง

ของคะแนนความปวดและสญญาณชพทงกอนและหลง

ทดลองโดยใชสถตการทดสอบคาทอสระ

ผลการวเคราะหขอมล

กลมตวอยางทงกลมควบคมและกลมทดลองม

ลกษณะทวไป และสญญาณชพกอนการทดลองไมแตก

ตางกนโดยมอายระหวาง 48-50 ป สถานภาพครอยละ

73-79 นบถอศาสนาพทธรอยละ 71-86 ไดรบการ

ศกษาระดบมธยมศกษารอยละ 86-90 อาชพเกษตรกร

รอยละ 30-33 อาชพคาขายรอยละ 20-28 กลมควบคม

ปวยดวยโรคมะเรงรอยละ 60 ครงนไดรบการผาตดใหญ

รอยละ 84.4 ส�าหรบกลมทดลองปวยดวยโรคมะเรงรอย

ละ 46.7 ไดรบการผาตดใหญรอยละ 77.8 กลมควบคม

มระดบความปวดเฉลย 3.76 คะแนน ระดบความดนซส


โตลก 121 มลลเมตรปรอท ความดนไดแอสโตลก 71

มลลเมตรปรอท ชพจร 86 ครง/นาท หายใจ 22 ครงตอ

นาทกลมทดลองมระดบความปวดเฉลย 3.51 คะแนน

ระดบความดนซสโตลก 117 มลลเมตรปรอท ความดน

ไดแอสโตลก 72 มลลเมตรปรอท ชพจร 84 ครง/นาท

หายใจ 22 ครงตอนาท (ตาราง 1)

ตารางท 1 ขอมลสวนบคคลของผปวยทมาผาตดชองทองทางนรเวช

a = Chi-square test, b = t-test


ตารางท 2 เปรยบเทยบคาเฉลยของผลตางคะแนนระดบความปวด ชพจร หายใจและความดนโลหตระหวางกลม

ควบคมและกลมทดลองหลงจากการฟงดนตรครงท 1

** p<.01

จากตารางท 2 เกบขอมลครงแรก หลงผาตด 24

ชวโมง พบวากลมควบคมมคาคะแนนความปวดเฉลย

4.49 (SD = 2.06) คะแนนความดนซสโตลกเฉลย

123.02 (SD = 19.04) มลลเมตรปรอท ความดน

ไดแอสโตลกเฉลย 74.04 (SD = 10.82) มลลเมตรปรอท

อตราการเตนของชพจร 85.89 (SD = 14.54) ครง/

นาทและอตราการหายใจ 22.71(SD = 2.59) ครง/นาท

สวนกลมทดลองหลงจากไดฟงดนตรตามชอบครงท 1

มคาคะแนนความปวดเฉลย 3.16 (SD = 1.81) คะแนน

ความดนซสโตลกเฉลย 118.40 (SD = 16.29)

มลลเมตรปรอท ความดนไดแอสโตลกเฉลย 84.58 (SD

= 13.22) มลลเมตรปรอท อตราการเตนของชพจร

84.58 (SD = 13.22) ครง/นาทและอตราการหายใจ

22.27 (SD = 1.93) ครงตอนาท เมอน�ามาทดสอบคาท

พบวาคาคะแนนความปวดเฉลยของ 2 กลมมความแตก

ตางกนอยางมนยส�าคญทางสถตทระดบ p< .01 (t=3.26

,p = .002) โดยกลมควบคมมคะแนนความปวดเฉลย

4.49 (SD =2.06) และกลมทดลองมคะแนนความปวด

เฉลย 3.16 (SD =1.81) สวนคาเฉลยความดนซสโตลก

ความดนไดแอสโตลกอตราครงการเตนของชพจรและ

อตราครงการหายใจ มความแตกตางกนอยางไมม

นยส�าคญทางสถต

ตารางท 3 เปรยบเทยบคาเฉลยของผลตางคะแนนระดบความปวด ชพจร หายใจและความดนโลหตระหวางกลม

ควบคมและกลมทดลองหลงจากการฟงดนตรครงท 2

* p<.05


จากตารางท 3 เกบขอมลครงท 2 หลงผาตด 24

ชวโมง พบวากลมควบคมมคาคะแนนความปวดเฉลย

4.00 (SD = 1.97) คะแนนความดนซสโตลกเฉลย

121.71(SD = 20.30) มลลเมตรปรอท ความดน

ไดแอสโตลกเฉลย 72.62 (SD = 10.22) มลลเมตร

ปรอท อตราการเตนของชพจร 88.40 (SD = 15.15)

ครง/นาทและอตราการหายใจ 23.39 (SD = 2.41)

ครง/นาท สวนกลมทดลองหลงจากไดฟงดนตรตามชอบ

ครงท 2 มคาคะแนนความปวดเฉลย 3.07 (SD = 1.92)

คะแนน ความดนซสโตลกเฉลย 116.07 (SD = 15.05)

มลลเมตรปรอท ควาดนไดแอสโตลกเฉลย 72.83

(SD = 8.73) มลลเมตรปรอท อตราการเตนของชพจร

86.20 (SD = 14.08) ครง/นาทและอตราการหายใจ

22.17 (SD = 1.98) ครงตอนาท เมอน�ามาทดสอบคา

ทพบวาคาคะแนนความปวดเฉลยของ 2 กลมมความแตก

ตางกนอยางมนยส�าคญทางสถตทระดบ p< .05 (t=2.29,

p = .02) โดยกลมทดลองมคาคะแนนความปวดเฉลย

3.07 (SD=1.92) และกลมควบคมมคะคะแนนความ

ปวดเฉลย 4.00 (SD=1.97) สวนคาเฉลยความดนซส

โตลก ความดนไดแอสโตลกอตราการเตนของชพจรและ

อตราการหายใจ มความแตกตางกนอยางไมมนยส�าคญ

ทางสถต

การอภปรายผล จากการวจยพบวากลมทดลองมคะแนนความปวด

เฉลยหลงผาตดใน 24 ชวโมงแรกต�ากวากลมควบคม

อยางมนยส�าคญทางสถตทระดบ .01 และ .05 ทงน

เพราะการทกลมตวอยางไดฟงดนตรเปนการเบยงเบนความ

สนใจ ท�าใหเกดการผอนคลาย เกดการกระตนผาน

กระบวนการไดยนและระบบประสาทไปยงสมอง เปนผล

ใหสมองหลงสารเอนดอรฟน ซงเปนสารททคณสมบต

คลายฝน สามารถลดความปวดลงได10 ส�าหรบชนด

ของดนตรทใชนนหากเปนการฟงดนตรทชอบและคนเคย

จะยงท�าใหผฟงผอนคลาย สงบและลดความทรมานจาก

ความปวดไดมากข น11 สอดคลองกบการศกษาของ

แสงเดอน จนดาไพศาล25 ทศกษาเรองการพฒนา

คณภาพงานบรการดานการจดการความปวดโดยการใช

ดนตรบ�าบดรวมกบยาบรรเทาปวดในมารดาหลงผาตด

คลอด พบวา กลมทไดรบการฟงดนตรมคาคะแนนความ

ปวดเฉลยนอยกวากลมทไมไดฟงดนตร โดยประเภทของ

ดนตรทจดใหกลมตวอยางฟงเปนดนตรประเภทผอน

คลายและดนตรทชอบเชนเดยวกบการศกษาครงน และ

การศกษาของหยางหลวและเพททรน26 ทศกษาในกลม

ผปวยทไดรบการผาตดทรวงอก พบวากลมทไดรบการฟง

ดนตรประเภทนมนวลผอนคลายหลงผาตดมคาคะแนน

ความปวดเฉลยนอยกวากลมทไมไดฟงดนตร และจาก

การศกษาขององวอลและดบพล1 ทไดทบทวนงานวจย

เกยวกบการใชดนตรบ�าบดในผปวยหลงผาตดจากจ�านวน

งานวจย 18 เรอง พบวาม 16 งานวจยทพบวาความปวด

หลงผาตดในกลมทไดฟงดนตรต�ากวากลมควบคมอยาง

มนยส�าคญทางสถต เพราะเสยงดนตรเราอารมณทางดาน

บวกกระตนตอมพทอทารใหหลงเอนดอรฟนซงมฤทธ

ยบยงการสงกระแสความปวดทระดบไขสนหลงหรอเพม

ระดบ pain threshold สามารถชวยลดความปวดไดในผปวย

หลงผาตดได4

ส�าหรบการเปลยนแปลงสญญาณชพนน จากการ

วจยพบวาความดนซสโตลก ความดนไดแอสโตลกอตรา

การเตนของชพจรและอตราการหายใจ มความแตกตาง

กนอยางไมมนยส�าคญทางสถต ทงนอาจเนองมาจากผล

ของดนตรตอคาความดนโลหต ชพจรและการหายใจ

จะเปลยนแปลงอยางไรนนขนอยกบปจจยดานสภาพแวดลอม

ดานแสงเสยง และระยะเวลาทเหมาะสมดวย10,12 ซง

จากการวจยครงน อาจเปนไปไดวาดนตรบ�าบดทกลม

ทดลองไดรบอาจไมถง Therapeutic effect ในการท�าให

เกดการเปลยนแปลงของความดนโลหต ชพจรและการ

หายใจ เนองจากกลมทดลองไมไดรบจดสภาพแวดลอม

ทเงยบสงบเพยงพอ ยงคงพกรกษาตวในหอผปวยสามญ

มเสยงดงรบกวน เชนเสยงพดคย เสยงจากการท�างานของ

เจาหนาทเสยงโทรศพท เปนตนอาจท�าใหผฟงไมไดเกด

การผอนคลายอยางเพยงพอ27

สวนประเดนระยะเวลามผลตอการเปลยนแปลง

สญญาณชพนน จากการศกษาของแบ ลมและเฮอ14 ท

พบวา เมอกลมตวอยางไดฟงดนตรในระยะแรกๆ ความ

ดนโลหต ชพจรผปวยหลงผาตดกลมทฟงดนตรลดลง

เพยงเลกนอย โดยมความแตกตางกนอยางไมมนยส�าคญ

แตเมอหลงจากผปวยไดใชเวลาฟงดนตรตอเนองกนไป


ตงแต 30 นาท จนถง 60 นาท พบวา ความดนโลหตเรมม

ความแตกตางกนอยางมนยส�าคญทางสถตมากขน โดย

กลมทฟงดนตรมความดนโลหตซสโตลก และความดน

ไดแอสโตลกต�ากวากลมควบคม14 ดงนนจงเปนไปไดวา

กลมตวอยางตองมระยะเวลาในการฟงดนตรนานเพยง

พอจงจะท�าใหเกดการเปลยนแปลงของความดนโลหต

อตราการเตนของชพจร และอตราการหายใจอยางม

นยส�าคญซงจากการวจยครงนกลมทดลองไดฟงดนตรเพยง

ครงละ 30 นาท และฟงไมตอเนอง จงอาจท�าใหไมมการ

เปลยนแปลงสญญาณชพดงกลาวอยางมนยส�าคญได

อยางไรกตาม ถงแมวา ทงความดนโลหต อตราการเตน

ของชพจร และอตราการหายใจของทงสองกลมไมมความ

แตกตางกนอยางมนยส�าคญทางสถตแตสญญาณชพใน

กลมทดลองต�ากวากลมควบคมทงสองระยะ ทงนผวจย

ไดควบคมสญญาณชพของทงสองกลมกอนทดลองทไม

แตกตางกนแลวดวย

ขอเสนอแนะในการน�าผลการวจยไปใช การจดใหผปวยหลงผาตดไดฟงดนตรตามชอบ ควร

มการด�าเนนการดงน

1. ควรมการส�ารวจถงความชอบของผปวยเกยว

กบฟงดนตร กอนจะน�าไปประยกตใชในการชวยลดความ

ปวดหลงผาตด

2. ควรจดสถานทใหเปนสดสวนและอยในสงแวดลอม

ทสงบ

3. สามารถปรบใชกบกลมผปวยอนทมลกษณะ

การผาตดใกลเคยงกบกลมตวอยางในการศกษาครงน

ขอเสนอแนะในการศกษาวจยตอไป หากมการศกษาเกยวกบการฟงดนตรตามชอบ ควร

มการควบคมปจจยภายนอกทอาจจะสงผลตอการรบฟง

เสยงดนตร เชน การควบคมเรองเสยงอนๆ ทมารบกวน

การจดสงแวดลอมผปวยใหสงบ เปนตน

เอกสารอางอง1. Engwall M, Duppils G.S. Music as a nursing

intervention for postoperative pain: A system

atic review. J PerianesthNurs.2009; 24(6):370-83.

2. อนงค ประสาธนวนกจ. บทบาทพยาบาลในการ

จดการความปวดหลงผาตด. ในศศกานต นมมาน

รชต, ชชชย ปรชาไว, บรรณาธการความปวดและการ

ระงบปวด Pain & Pain Management 2. สงขลา:

ชานเมองการพมพ; 2549.

3. Strode I.,Logina I. Assessment of postoperative

pain in nursing, ActaChirurgica Latviensis;

2009; (9):77-80.

4. เพญประภา อมเอบ,วรวรรณ คงชม, กรณศหรมสบ

และคณะ. ผลของดนตรบรรเลงตอระดบความปวด

ในผปวยหลงผาตดศลยกรรมทวไป วารสาร

พยาบาลกระทรวงสาธารณสข. 2556 ; 23(3):

45-52.

5. ประณต สงวฒนาและอทยวรรณ พทธรตน. ผล

ของการใชดนตรไทยประยกตเพอบ�าบดความปวด

และความวตกกงวลของผปวยกอนและหลงผาตด.

วารสารสภาพยาบาล. 2550 ; 22(2):72-86.

6. ศศกานต นมมานรชต. ความปวดในเวชปฏบต.

ใน : ศศกานต นมมานรชต, วงจนทร เพชรพเชฐเชยร,

ชชชย ปรชาไว, บรรณาธการ. ความปวดและการ

ระงบปวด Pain and Pain Management 2. สงขลา

: ชานเมองการพมพ ; 2552.

7. สมบรณ เทยนทอง. การจดการความปวดหลงผาตด

: สงทควรร . ใน: ศศกานต นมมานรชต, วงจนทร

เพชรพเชฐเชยร, ชชชย ปรชาไว, บรรณาธการ.

ความปวดและการระงบปวด Pain and Pain

Management 2. สงขลา : ชานเมองการพมพ ;

2552.

8. ชชชย ปรชาไว. การประเมนและวดความปวด. ใน

: ศศกานต นมมานรชต, วงจนทร เพชรพเชฐเชยร,


ระงบปวด Pain and Pain Management 2. สงขลา

: ชานเมองการพมพ ; 2552.

9. Allred KD. , Byers JF, Sole ML. The

effect of music on postoperative pain and

anxiety. Pain ManagNurs.2010; 11(1):15-25.

10. ประณต สงวฒนา. การประยกตใชดนตรบ�าบดเพอ

ลดความปวดในงานประจ�า. ใน : ศศกานต


นมมานรชต , วง จนทร เพชรพ เชฐเ ชยร,


ระงบปวด Pain & Pain Management 2. สงขลา:

ชานเมองการพมพ ; 2552.

11. Good M. ,Abn S. Korean and American

music reduces pain in Korean women after

gynecologic surgery. Pain ManagNurs. 2008 ;

9 (3) : 96-103.

12. บษกร บณฑสนต. ดนตรบ�าบด.กรงเทพฯ : วพรนท;

2553:27-30.

13. Solanki, Madhusudan Singh. Zafar, Mehnaz.

& Rastogi, Rajesh. Music as a therapy: Role

in psychiatry. Asian Journal of Psychiatry. 2013

; 3:193–199

14. Bae, I. Lim, HM. Hur, MH. Intra-operative

music listening for anxiety the BIS index, and

the vital signs of patients undergoing regional

anesthesia. Complementary therapy in

Medicine. 2014;22;251-257.

15. Srakaethong, M. The effect of music on

pa i n r e l i e f i n gyneco log i c pa t i en t s

undergoing uterine curettage. A thesis of the

degree of master of science (human reproductive

and population planning). Bangkok : Mahidol

University ; 2005.

16. Settakonnukoon, N.The effect of music on pain

and physiological responses in school-aged

childrenduring post open-heart surgery.A thesis

of the degree of master of nursing science

(pediatric nursing). Bangkok: Mahidol Univer

sity ; 2007.

17. โรงพยาบาลสงขลานครนทร. คณะแพทยศาสตร

มหาวทยาลยสงขลานครนทร. สงขลา : 2552.

18. สมพร ชนโนรส, มยร จรภญโญและขวญจต

ปนโพธ. การจดการกบความปวดและความพงพอใจ

ตอการจดการกบความปวดในผปวยทไดรบการผาตด

มดลกออกทางหนาทอง รามาธบดพยาบาลสาร.

2552 ; 15(3):327-343.

19. อวยพร ภทรภกดกลและอรทย ชยาภวฒน. ผลของ

การนงเกาอโยกหลงผาตดชองทองตอการท�างานของ

ล�าไสในผปวยนรเวช. วารสารวจยระบบสาธารณสข.

2553 ; 4(2) : 231-38.

23. เอมอร อดลโภคาธร. ผลของดนตรทชอบตอความ

ปวดในผปวยหลงผาตดชองทอง [วทยานพนธ].

ขอนแกน : มหาวทยาลยขอนแกน ; 2543.

27. จราภรณ ชลธชาชลาลกษณ, พรทพย มาลาธรรม,

สมจต หนเจรญกลและชาญ เกยรตบญศร. ผลงาน

ดนตรบ�าบดตอความวตกกงวล การตอบสนองทาง

สรระและตวแปรในการหยาเครองชวยหายใจในผ

ปวยระหวางหยาจากเครองชวยหายใจ. รามาธบด

พยาบาลสาร. 2551 ; 14(3):328-346.

20. Melzack. R., Wall. DP. Pain mechanism:A new

theory. Science; 1965 (150) (3699):971-979.

21. Hughes, J. et al. Isolation of an endogenous

compound from the brain with Pharmacological

properties similar morphine. Brain Research;

1975, 88: 577-579.

22. เอมอร เอยมส�าอางค. ผลของดนตรทชอบตอ

ความปวดในผปวยหลงผาตดมดลก. รายงานการ

วจยโรง พยาบาลธรรมศาสตรเฉลมพระเกยรต.

กรงเทพ มหานคร. 2556.

24. อบลรตน สทธวณชศกด. ผลของการใชดนตรบ�าบด

รวมกบการจดทาในระยะท 1 ของการคลอด ตอ

ความเจบปวด ความวตกกงวล ระยะเวลาของการ

คลอด และการรบรประสบการณการคลอดของ

หญงรอคลอดครรภแรก. [ วทยา นพนธ ] .

กรงเทพมหานคร: มหาวทยาลยมหดล; 2551.

25. แสงเดอน จนดาไพศาล. การพฒนาคณภาพงาน

บรการดานการจดการความปวดโดยการใชดนตร

บ�าบดรวมกบยาบรรเทาปวดในมารดาหลงผาตด

คลอด. [การศกษาอสระ]. ขอนแกน : มหาวทยาลย

ขอนแกน ; 2552.

26. Liu Y., Petrini MA. Effects of music therapy

on pain, anxiety, and vital signs in patients

after thoracic surgery. Complementary Therapies

in Medicine 2015; (23): 714–718.


สถานการณ ปญหา และความตองการการดแลผปวยเรอรงกลมตดบานตดเตยงในชมชนเขตเทศบาลนคร สราษฎรธาน*

พวงเพญ เผอกสวสด **

นสาชล นาคกล***

วชญา โรจนรกษ**

บทคดยอ การวจยเชงบรรยายครงนมวตถประสงคเพอศกษาสถานการณ ปญหาและความตองการการดแลผปวย

เรอรงกลมตดบานตดเตยง กลมตวอยางเปนผปวยเรอรงกลมตดบานตดเตยงจ�านวน 208 คนและผดแลจ�านวน

202 คน ในเขตเทศบาลนครสราษฎรธาน เครองมอทใชในการวจยเปนแบบประเมนความสามารถในการปฏบต

กจวตรประจ�าวน (Bathel ADL) แบบสอบถามการรบรภาวะสขภาพทมคาความเชอมนเทากบ 0.76 และ 0.97

ตามล�าดบ และแบบสอบถามปญหาและความตองการผใหการดแลทมคาความเชอมน เทากบ 0.95 วเคราะห

ขอมลโดยสถตรอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน

ผลการวจยพบวา 1) กลมตวอยางผปวยเปนเพศชายรอยละ 53.85 มอายมากกวา 81 ปมากทสดคด

เปน รอยละ 36.53 มระยะเวลาการเจบปวยอยในระหวาง 1-5 ป รอยละ 45.67 กลมตวอยางมภาวะเจบปวย

จากโรคเรอรง รอยละ 70.19 มความสามารถในการปฏบตกจวตรประจ�าวนอยในระดบพงพาโดยสมบรณ รอย

ละ 51.44 และมการรบรภาวะสขภาพวาเหมอนเดม รอยละ 50.75 2) กลมตวอยางทเปนผดแลสวนใหญเปน

ผหญง มอายอยในชวง 31-50 ป รอยละ 41.58 สวนใหญมความสมพนธในฐานะบตรและสามหรอภรรยา คด

เปนรอยละ36.13 มอาชพรบจางทวไป รอยละ 36.13 และมรายไดเพยงพอแตไมเหลอเกบ รอยละ 46.04

ทงนมผปวยทไมมผดแล รอยละ 2.88 3) ปญหาและความตองการของผดแลโดยรวม อยในระดบปานกลาง

สวนรายดานพบทงปญหาและความตองการดานการดแลผปวย และดานคาใชจาย อยในระดบปานกลาง สวน

ปญหาในการดแลดานขอมลขาวสาร และดานการจดการในบานอยในระดบนอย โดยทมความตองการในการ

ดแลอยในระดบปานกลาง

*สนบสนนทนการวจยจากสมาคมศษยเกาพยาบาลกระทรวงสาธารณสข

**วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน สราษฎรธาน; อเมลตดตอ : [email protected]

***ส�านกงานสาธารณสขและสงแวดลอม เทศบาลนครสราษฎรธาน

ค�าส�าคญ : ปญหาและความตองการดแล; ผดแล; ผปวยเรอรงกลมตดบาน ตดเตยง


Situations, Problems, and Health care needs for Home-Bound andBed-bound chronically ill Patients in Suratthani Municipal Community*

Poungpen Phuaksawat** Nisachon Nakkhun***

Witchaya Rotchanarak**

Abstract This descriptive research aimed to explore the situations, problems and health care needs of Home-bound and Bed-bound chronically ill patients in Suratthani Municipality. The participants consisted of 208 Home-bound and Bed-bound chronically ill patients, and 202 caregivers who resided in Suratthani Municipality. The research tools were content validated by 5 experts. A structured questionnaire, which included demographic data, Barthel Activities of Daily Living (ADL) Index for chronically ill patients, health perception of chronically ill patients, and problem and health care needs of caregivers who provide care to chronically ill patients, was utilized. Cronbach’s alpha coefficients were tested for reliability and found to be 0.76, 0.97, and 0.95, respectively. Statistical analysis was performed using descriptive statistics. The results revealed that: 1) the majority of participants were male (53.85%) and aged over 60 years old. About 36.53% of the participants were aged over 81 years old. The majority of them had duration of illness between 1 to 5 years (45.67%). The percentage of illness condition due to chronic diseases was 70.19%. Chronically ill patients who were completely dependent on caregivers consistedof 51.44% of the sample. Moreover, 50.75% perceived that their health condition remained unchanged. 2) The majority of caregivers were female (53.85%) whose age ranged from 31 to 50 years old (41. 58%), and were typically their children or spouses (36.13%). About 36.13% of the caregiverswere casual employees. Most of their family income per month is sufficient but not enough for saving (46.04%). On the other hand, chronically ill patients, who were not being taken care of by a caregiver, were at 2.88%. 3) The overall problems and health care needs of caregivers were found to be at moderate level. The problems of the costs and health care needs of caregivers were found to be at a moderate level. The problem of information literacy and basic home maintenance were found to be at a lower level whereas the health care needs of caregivers were at a moderate level.

* Granted by Public Health Nurse Alumi Associate*Boromarajonani College of Nursing, Suratthani; e-mail : [email protected]**Suratthani Municipal office

Keywords : Health care needs; caregivers; Home-Bound and Bed-Bound Chronically Patients



ภาวะการเจบปวยเรอรงเปนปญหาสขภาพทส�าคญ

ของหลายประเทศรวมทงประเทศไทยทพบวามอบตการณ

การเจบปวยเพมสงขนเรอยๆ ทกป ส�าหรบประเทศไทย

นนจากรายงานของส�านกนโยบายและยทธศาสตรกระทรวง

สาธารณสข ป พ.ศ. 2557 ไดระบถงสาเหตการปวยท

ส�าคญของผปวยใน ไดแก โรคความดนโลหตสง เบา

หวาน โลหตจางจากไขกระดกฝอและโลหตจางชนดอนๆ

ไตวาย ซงโรคทงหมดจดอยในโรคเรอรง และสาเหตจาก

อบตเหตจราจรและพบวามแนวโนมเพมขนในทกๆ กลม

ตงแต ป พ.ศ. 2546 เปนตนมา1 นอกจากนแลวจากการ

เปลยนแปลงโครงสรางประชากรไทยทก�าลงเคลอนเขาส

“ภาวะประชากรสงวย” (Population ageing) ซงเปน

กลมทมความเสอมของรางกายทเปนไปตามอายจะท�าให

พบการเจบปวยเรอรงไดมากขน ทงนพบผสงอายไทยใน

สดสวนทสงขนจาก ป พ.ศ. 2548 ซงมผสงอาย 6.7 ลาน

คนคดเปนรอยละ 10.3 จะเพมขนเปน 14.0 ลานคนคด

เปนรอยละ 20 ในป พ.ศ. 25682 และจากการส�ารวจ

สขภาวะผสงอายไทย ป พ.ศ. 2557 พบวาปญหาสขภาพ

สวนใหญทพบในผสงอาย คอ โรคความดนโลหตสง เบา

หวาน ไตวาย ขอเขาเสอม เปนผพการโรคซมเศราและ

ผปวยตดเตยง ทงนยงพบวาผสงอายมโรคเรอรงประจ�าตว

1-3 โรค3 อยางไรกตามจ�านวนผปวยโรคเรอรงทมากขน

นนยงมผปวยทมภาวะเจบปวยเรอรงจากสาเหตอนๆ อก

เชน ความผดปกตแตก�าเนด โรคตดเชอระบบตางๆ

อบตเหต ฯลฯ ทงนสบเนองจากความกาวหนาทางการ

รกษาททนสมยท�าใหสามารถชวยผปวยจากภาวะวกฤต

ได แตในขณะเดยวกนวทยาการเหลานนกยงไมสามารถ

รกษาโรคเรอรงใหหายขาดไดทงในกลมเดก ผใหญและ

ผสงอาย

การเจบปวยดวยโรคเรอรงสงผลกระทบตอผปวย

และผดแลเปนอยางมากทงจากภาวะของโรคและความ

รนแรงของการเจบปวย รวมทงการบ�าบดรกษาทผปวยได

รบตลอดจนอาจเกดอาการขางเคยงและภาวะแทรกซอน

ตางๆ การทตองใหการดแลตอเนองทบานในกลมผปวย

เรอรงภาวะการเจบปวยเรอรงอาจท�าใหผปวยมขอจ�ากด

ในการท�ากจกรรม หรออาจไมสามารถชวยเหลอตนเอง

ได ซงผปวยเหลานจ�าเปนตองไดรบการดแลตอเนอง

โดยเฉพาะอยางยงในกลมทมขอจ�ากดในการดแลสขภาพ

ทมการพงพาผดแลในระดบสง จดเปนภาระหนกงานท

หนก และซบซอนในการดแลทเปนความรบผดชอบของ

ผดแลและสมาชกในครอบครวจากการทผดแลผปวยม

ภาระทยาวนานในการดแลตองมการปรบตวเปลยนแปลงใน

บทบาทหนาทตนเอง อาจเกดความคลมเครอในบทบาท

และความไมสะดวกในการด�าเนนชวตเกดขน บางราย

ตองใหญาตมสวนรวมในการดแล ผดแลมหนาทชวย

เหลอกจวตรประจ�าวนของผปวย ตดสนใจเกยวกบการ

ดแลรกษาทางการแพทย ทใหการดแลผปวยทบาน แต

พบวา ผดแลผปวยบางคนยงไมพรอมในการดแลผปวย

อาจเนองจากการเปลยนบางครงการเปนผดแลผปวยอาจ

เกดข นแบบกะทนหนหลงการเจบปวยของสมาชกใน

ครอบครวผดแลผปวยบางคนไมไดมความรความสามารถ

เกยวกบการดแลผปวยโดยตรงไมเคยมประสบการณการ

ดแลผปวย รวมทงยงมภาระในดานอนๆ เชน งาน ภาระ

คาใชจายทเพมขน และผดแลผปวยบางคนมครอบครว

ของตนเองทตองดแลน�ามาซงปญหาทเกดขนในสถานการณ

การดแลผปวย เหนไดวาภาวการณเจบปวยเรอรงทสงผล

กระทบตอผดแล จงเปนทมาของความตองการดานตางๆ

เพอใหการดแลแกผปวยสอดคลองกบการศกษาทผาน

มา4-5 ทพบวาผดแลมปญหาและความตองการในการ

ดแลเกยวกบความไมมนใจในการดแลผปวย ความตอง

การการชวยเหลอเรองอปกรณและการรกษา โดยเฉพาะ

ผทมปญหาทางเศรษฐกจ และความชวยเหลอจากสมาชก

ในครอบครว และภาระดานการดแลผปวยในการท�า

กจกรรมและดานปรมาณการใชเวลา มภาระการดแลทม

คาเฉลยอยในระดบสง ทงนการทผดแลไดรบการตอบ

สนองความตองการเผชญปญหาตอการดแลผปวยไดด

นนมผลตอคณภาพการดแลผปวยทบาน การศกษาถงการ

รบรภาวะสขภาพของผปวย ตลอดจนปญหาและความ

ตองการของผดแลผปวยเรอรงทมภาวะการพงพาในเงอน

ไขบรบทการด�าเนนชวตและระบบการบรการสขภาพท

บาน ชวยใหพยาบาลไดรบร เกยวกบความเขาใจและความ


รสกของผปวยและผดแลซงสามารถน�ามาปรบปรงการให

บรการได

พนทศกษา ในเขตเทศบาลนครสราษฎรธาน เปน

เครอขายการบรการดานสาธารณสขระดบปฐมภมของ

โรงพยาบาลสราษฎรธาน รบผดชอบ 8 ชมชน จ�านวน

ประชากร 124,763 คน6 จากสถานการณความเจบปวย

ของประชาชนในเขตเทศบาลนครสราษฎรธาน พบมการ

เจบปวยดวยโรคเรอรงตางๆ เพมมากขน ซงปจจบนหนวย

บรการสขภาพตางๆ ในเขตเทศบาลนครสราษฎรธาน ได

เนนการแกปญหาสวนนผานการจดกจกรรมสงเสรมสข

ภาพ และปองกนโรคเพอหวงลดสาเหตความเจบปวย

ซงชวยปองกนความเจบปวยไดในระดบหนง รวมถงใน

สวนของกลมผปวยทเจบปวยดวยโรคเรอรงทมการ

ด�าเนนของโรคทมผลกระทบตอวถชวตปกต และอาจ

จ�าเปนตองไดรบการชวยเหลอระยะยาว หนวยบรการ

สาธารณสขตางๆ ในพนท ไดด�าเนนงาน การดแลสขภาพ

ทบาน (Home health care) ขน ทงนในป พ.ศ. 2557

พบวามผปวยโรคเรอรงทตองตดตามเยยม ดแลสขภาพ

ดวยโรคเรอรงตางๆ เชน เบาหวาน ความดนโลหตสง

โรคหลอดเลอดสมอง อมพฤกษ อมพาต และนอนตด

เตยงจากภาวะโรคและสาเหตตางๆ จากบคลากรดาน

สาธารณสขของหนวยงานเทศบาลนครสราษฎรธาน

จ�านวนทงสน 481 ราย โดยในจ�านวนนพบวาเปนผปวย

โรคเรอรงกลมทยงชวยเหลอดแลตนเองไดปกต และกลม

ผปวยโรคเรอรงทชวยตนเองไดบาง แตอาจมขอจ�ากด

ในการท�ากจวตรประจ�าวนพนฐานบางสวนหรอทงหมด

ท�าใหตองการความชวยเหลอจากผอน หรอทเรยกวา

ผปวยกลมตดบาน ตดเตยง จ�านวน 214 ราย7 อยางไร

กตามในปจจบนยงไมไดมการศกษาวจยเพอใหเขาใจถง

สถานการณ สภาพปญหา และความตองการการดแลผ

ปวยเรอรงกลมตดบานตดเตยงในชมชนเขตเทศบาลนคร

สราษฎรธาน ดงนนการศกษา เพอใหไดขอมลทงในสวน

ภาวะสขภาพของผปวย ปญหาและความตองการของผให

การดแล มความส�าคญเพอจะไดขอมลพนฐานเพอน�าไป

ใชในการพฒนาระบบการดแล ผปวยโรคเรอรงกลมตด

บาน ตดเตยงเพอด�ารงไวซงภาวะสขภาพทเปนอย ปองกน

การเกดภาวะแทรกซอน เพอใหสามารถใชชวตอยไดตาม

อตภาพ มคณภาพชวตทดขน

วตถประสงคของการวจย เพอศกษา

1. สถานการณ และภาวะสขภาพของผปวยเรอรง

กลมตดบาน ตดเตยง

2. ปญหา และความตองการของผใหการดแลผ

ปวยเรอรงกลมตดบานตดเตยง


การวจยเชงบรรยายครงนเพอศกษาสถานการณ

ปญหาและความตองการการดแลผปวยโรคเรอรงกลมตด

บานตดเตยง โดยประชากรทใชในการศกษา คอผปวย

เรอรงกลมตดบานตดเตยงทขนทะเบยนกบหนวยบรการ

ในเขตพนทเทศบาลนครสราษฎรธาน จ�านวน 214 คน

เนองจากผวจยตองการศกษาใหครอบคลมจงไดก�าหนด

กลมตวอยางในการศกษาเปนประชากรทงหมด โดยใน

ชวงการด�าเนนการเกบขอมลมกลมตวอยาง เปนผปวย

กลมตดบานตดเตยงทขนทะเบยนไวและยนยอมเขารวม

การวจย จ�านวน 206 คน และ ผใหการดแลทมบทบาท

ในการดแลรบผดชอบการด�าเนนชวตประจ�าวนของผปวย

อยางตอเนองอยางนอย 6 เดอน อาจเปนบดา มารดา

สาม ภรรยา บตรหลาน หรอญาตทอาศยอยรวมกน ท

มใชผทอาสารบจางในการดแลผปวย


การศกษาครงนใชแบบสอบถามซงประกอบดวย 2

สวน ดงน

สวนท 1 เปนเครองมอเกบรวบรวมขอมลของผปวย

เรอรงม 3 สวนยอย ไดแก

1.1 แบบสอบถามขอมลสวนบคคลของผ

ปวยเรอรง ประกอบดวย ขอมลเพศ อาย และระยะเวลา

การเจบปวย

1.2 แบบประเมนระดบความสามารถในการ

ท�ากจวตรประจ�าวนขนพนฐานของผปวย ใชแบบประเมน

ดชนบารเธลเอดแอล (Barthel ADL Index) ทกรมอนามย


กระทรวงสาธารณสข8 จดท�าเปนแบบประเมนความ

สามารถในการท�ากจวตรประจ�าวนของผสงอาย ประกอบ

ดวยขอค�าถามจ�านวน 10 ขอ ไดแก การรบประทานอาหาร

การลางหนา แปรงฟน หวผม โกนหนวด การขน ลงเตยง

ลกนงจากทนอน การใชหองสขา การเคลอนไหวภายใน

หองหรอบาน การแตงตวสวมใสเสอผา การเดนขนลง

บนได การอาบน�า การกลนถายอจจาระ การกลนถาย

ปสสาวะ โดยมเกณฑใหคะแนนตงแตท�าไมไดเลย จนถง

ท�าไดเอง

คะแนน 0-4 คะแนน แสดงวาไมสามารถท�ากจวตร

ประจ�าวนไดเลยเปน ภาวะพงพาโดยสมบรณ

คะแนน 5-8 คะแนน แสดงวาสามารถท�ากจวตร

ประจ�าวนได แตตองการความชวยเหลออยางมากเปน

ภาวะพงพารนแรง


ประจ�าวนได แตตองการความชวยเหลอบางเปนภาวะ

พงพาปานกลาง


ประจ�าวนไดเอง ไมเปนภาระพงพา

1.3 แบบสอบถามการรบรภาวะสขภาพของ

ผปวยเรอรงซงผวจยสรางขนจากการทบทวนวรรณกรรม

และแบบวดสขภาพทวไป (SF-36 version 2) ของแวร

และโคชนสก 9 เปนแบบวดความคดเหนเกยวกบภาวะ

สขภาพของผปวย ในระยะเวลา 3 เดอนทผานมา ประกอบ

ดวยขอค�าถามทงหมด 10 ขอ ประกอบดวย การรบร

ภาวะสขภาพทางกาย จ�านวน 5 ขอ และ ภาวะสขภาพจต

5 ขอ เปนค�าถามใหเลอกตอบ 4 ตวเลอก ใชเกณฑการ

แปลผล Theoretical rang score โดยใชคะแนนสงสด

ของแบบวดลบคะแนนต�าสดของแบบวดหารดวยจ�านวน

ระดบ โดยคะแนนรวมสงสดของการรบรภาวะสขภาพของ

ผปวยเทากบ 40 คะแนน และคะแนนรวมต�าสดเทากบ

10 คะแนน จดระดบการรบรภาวะสขภาพ ดงน

คาคะแนนเฉลย 1.00 - 1.75 หมายถง การรบ

รภาวะสขภาพ แยกวาเดมมาก


รภาวะสขภาพ แยกวาเดม


รภาวะสขภาพ เหมอนเดม


รภาวะสขภาพ ดกวาเดม

คณภาพของเครองมอไดผานการตรวจสอบความ

ตรงตามเนอหา ความชดเจนของการใชภาษาและความ

สอดคลองของขอค�าถามจากผเชยวชาญ จ�านวน 5 ทาน

ประกอบดวยอาจารยพยาบาลจ�านวน 3 ทาน พยาบาลผ

เชยวชาญทางการดแลผปวยเรอรง 2 ทาน หลงจากได

รบค�าแนะน�าและขอเสนอแนะ ผวจยไดน�ามาปรบปรงขอ

ค�าถามเพอใหมความครอบคลมและชดเจนมากขน การ

หาคาความเชอมน ไดน�าไปทดลองใชกบผปวยทมลกษณะ

เหมอนกลมตวอยางจ�านวน 30 คน หาคาความเชอมน

ดวยวธสมประสทธอลฟาของครอนบาคของแบบประเมน

ระดบความสามารถในการท�ากจวตรประจ�าวน และแบบ

สอบถามการรบรภาวะสขภาพของผปวยเรอรงเทากบ

.76 และ .97

สวนท 2 เปนเครองมอเกบรวบรวมขอมลของผ

ใหการดแลม 2 สวนยอย ไดแก

2.1 แบบสอบถามขอมลทวไปของเกยวกบ

เพศ อาย ระดบการศกษา อาชพ สถานภาพในครอบครว

จ�านวนสมาชกในครอบครว ความเพยงพอของรายได

ความสมพนธกบผปวย ระยะเวลาในการดแลผปวย

2.2 แบบสอบถามปญหาและความตองการ

ของผใหการดแลผปวยเรอรง ซงผวจยสรางขนจากการ

ทบทวนวรรณกรรม เปนการถามความคดเหนของผ

ใหการดแลในทกขอค�าถามเดยวกนทง 2 สวน คอระดบ

ปญหาและความตองการ ประกอบดวยขอค�าถามจ�านวน

20 ขอ แบงออกเปน 4 ดานจ�านวน 20 ขอ ไดแก ดาน

การดแลผปวย จ�านวน 11 ขอ ดานขอมลขาวสาร จ�านวน

3 ขอ ดานคาใชจาย จ�านวน 4 ขอ ดานการจดการภายใน

บาน จ�านวน 2 ขอ ซงลกษณะค�าถามเปนแบบมาตรวด

ประมาณคา 5 ระดบ คอ มากทสด มาก ปานกลาง นอย

นอยทสด การแปลผลคะแนน ปญหาและความตองการ

ของผใหการดแล ไดก�าหนดเกณฑการแปลผลโดยใช

เกณฑ Theoretical rang score ใชคะแนนสงสดของแบบ


วดลบคะแนนต�าสดของแบบวดหารดวยจ�านวนระดบทผ

วจยตองประเมน โดยคะแนนรวมสงสดของปญหาและ

ความตองการของผใหการดแลผปวยเรอรงเทากบ 100

คะแนน และคะแนนรวมต�าสดเทากบ 20 คะแนน แบง

ชวงคะแนนต�าสดถงสงสดออกเปน 5 ระดบ คณภาพของ

เครองมอไดผานการตรวจสอบความตรงตามเนอหาความ

ชดเจนของการใชภาษาและความสอดคลองของขอค�าถาม

จากผเชยวชาญ จ�านวน 5 ทาน ประกอบดวยอาจารย

พยาบาลจ�านวน 3 ทาน พยาบาลผเชยวชาญทางการดแล

ผปวยเรอรง 2 ทาน หลงจากไดรบค�าแนะน�าและขอ

เสนอแนะ ผวจยไดน�ามาปรบปรงขอค�าถามเพอใหมความ

ครอบคลมและชดเจนมากขน จากนนไดน�าไปทดลองใช

กบผใหการดแลผปวยในเขตเทศบาลนครสราษฎรธาน

จ�านวน 30 คน หาความเชอมนดวยวธการของครอนบาค

ไดคาเทากบ .95

การพทกษสทธกลมตวอยาง

งานวจยนผานการรบรองจากคณะกรรมการการ

วจยในมนษย วทยาลยพยาบาลบรมราชชนนสราษฎรธาน

กลมตวอยางทกรายจะไดรบขอมลเกยวกบการวจย และ

ใหสทธแกกลมตวอยางในการตอบรบหรอปฏเสธการเขา

รวมวจย ภายหลงการแสดงความยนยอมเขารวมการวจย

ผวจยเกบรวบรวมขอมลดวยตนเองและมผชวยวจยใน

การเกบรวบรวมขอมล โดยผวจยจะตดตอกบผปวยและ

ผใหการดแล และนดวนสมภาษณเพอเกบรวบรวมขอมล

กอนการสมภาษณผวจยจะประเมนความพรอมของกลม

ตวอยางและยตการสมภาษณในกรณทพบวาผปวยไม

พรอมในการใหขอมล เชน เหนอย ออนเพลยหรออยใน

ชวงทควรไดรบการพกผอน การสมภาษณแตละครงใช

เวลาสมภาษณผปวยประมาณ 30 นาท ผใหการดแลปวย

ประมาณ 20 นาท กลมตวอยางทตดสนใจเขารวมการ

วจย เกดเปลยนใจภายหลงกมสทธขอถอนตวโดยไมมขอ

แมใดๆ ทงสน และขอมลทไดรบผวจยน�าเสนอในภาพ

รวม เพอประโยชนทางวชาการ โดยน�าผลทไดไปใชใน

การพฒนาแนวทางการดแลผปวยตอไป


1. ขอมลสวนบคคลของผปวยเรอรงและผใหการ

ดแล คะแนนความสามารถในการปฏบตกจวตรประจ�าวน

การรบรภาวะสขภาพของผปวยเรอรง ปญหาและความ

ตองการของผใหการดแลโดยรวมและรายดานวเคราะห

โดยใชสถตเชงพรรณนา แจกแจงความถ รอยละ คาเฉลย

และสวนเบยงเบนมาตรฐาน

2. วเคราะหหาความแตกตางปญหาในการดแล

ของผใหการดแลผปวยเรอรง และความตองการในการ

ดแลของผใหการดแลผปวยเรอรง โดยรวมและรายดาน

ดวยคาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐาน



กลมตดบาน ตดเตยง พบวา

1.1 สถานการณผปวยเรอรงกลมตดบาน

ตดเตยงทศกษาจ�านวน 208 คน เปนเพศชายรอยละ

53.85 เพศหญงรอยละ 46.51 สวนใหญ มอายมากกวา

81 ปขนไป คดเปนรอยละ 36.53 รองลงมามอายระหวาง

71-80 ป รอยละ 23.55 และอายระหวาง 61-70 ป

รอยละ 12.98 ตามล�าดบ โดยมระยะเวลาการเจบปวย

อยในชวง 1- 5 ป มากทสด คดเปนรอยละ 45.67 เมอ

แบงเปนกลมโรค/ภาวการณเจบปวย พบวา เปนภาวะ

การเจบปวยดวยโรคเรอรงมากทสด คดเปนรอยละ

70.19 รองลงมาเปนภาวะการเจบปวยทเกดขนภายหลง

กลมทมปญหาทางการรบรและโรคจต กลมทมความเจบ

ปวยทเปนมาแตก�าเนด และกลมโรคมะเรงตามล�าดบ ม

ผปวยทไมมผดแล จ�านวน 6 ราย คดเปนรอยละ 2.88

ทงน เมอจ�าแนกกลมตวอยางตามระดบการปฏบตกจวตร

ประจ�าวน พบวากลมตวอยางสวนใหญม ระดบการปฏบต

กจวตรประจ�าวนทพงพาโดยสมบรณมากทสด คดเปน

รอยละ 51.44 รองลงมาคอ มระดบการปฏบตกจวตร

ประจ�าวนทไมเปนภาวะพงพา คดเปนรอยละ 27.41 กลม

ทมระดบการปฏบตกจวตรประจ�าวนทมภาวะพงพา

รนแรงรอยละ 12.98 และต�าสด เปนกลมทมระดบการ

ปฏบตกจวตรประจ�าวนทมภาวะพงพาปานกลาง รอยละ


8.17 สวนดานการรบรภาวะสขภาพโดยรวม พบวา ผ

ปวยมการรบรภาวะสขภาพตนเองวา เหมอนเดมคดเปน

รอยละ 50.75 แตเมอเปรยบเทยบภาวะสขภาพในระยะ

6 เดอนทผานมา กลมตวอยางรบรภาวะสขภาพวาแยกวา

เดม รอยละ 52.99 และแยกวาเดมมาก คดเปนรอยละ

17.16

1.2 สภาพการณผดแลผปวยจ�านวน 202

คน สวนใหญเปนเพศหญง รอยละ 79.21 เพศชาย

รอยละ 20.79 มอายอยระหวาง 31-50 ปมากทสด รอย

ละ 41.58 รองลงมาเปนชวงอายระหวาง 51-60 ป รอย

ละ 35.14 จบการศกษาระดบประถมศกษา รอยละ 44.55

โดยมจ�านวนสมาชกทอาศยอยในครวเรอนจ�านวนนอย

กวา 5 คน รอยละ 89.60 ผดแลสวนใหญมอาชพรบจาง

ทวไป รอยละ 36.13 รองลงมาไมไดประกอบอาชพ

รอยละ 33.66 และอาชพคาขายรอยละ 20.79 ตามล�าดบ

รายไดตอเดอนของครอบครวมรายไดอยระหวาง 5,001

-10,000 บาทมากทสด (รอยละ 34.65) โดยสมาชก

ในครอบครวรวมกนรบผดชอบคาใชจาย คดเปน รอยละ

71.3 สวนใหญมรายไดเพยงพอแตไมเหลอเกบ รอยละ

46.04 ทงน ผดแลสวนใหญมความเกยวของเปนบตร

ของผปวย รอยละ 43.07 รองลงมามความสมพนธเปน

สาม หรอภรรยา รอยละ 31.19 มระยะเวลาในการดแล

ผปวยอยในชวง 1-5 ปมากทสด รอยละ 48.51 ระยะ

เวลา 6-10 ป รอยละ 27.72 โดยสวนใหญไมมผชวยใน

การดแลผปวย คดเปน รอยละ 51.98

2. ปญหา และความตองการของผใหการดแลผปวย

เรอรงกลมตดบานตดเตยง พบวา ปญหาและความ

ตองการในการดแลผปวยโดยรวม พบวาอยในระดบปาน

กลาง และพบวาปญหา และความตองการของผใหการ

ดแลรายดาน 2 ดาน คอดานการดแลผปวย และดานคา

ใชจายอยในระดบปานกลางเชนเดยวกน ขณะทพบวา

ปญหาในการดแลดานขาวสารและการจดการภายในบาน

อยในระดบนอย สวนความตองการอยในระดบปานกลาง


ตารางท 1 คาเฉลย และคาสวนเบยงเบนมาตรฐาน ของคะแนนปญหา และความตองการของผใหการดแลผปวย

การอภปรายผล

ผวจยด�าเนนการอภปรายผลตามวตถประสงคการ

วจย ดงน


กลมตดบานตดเตยง

ผลการวจย พบวาผปวยเรอรง เปนเพศชายมากกวา

หญง สวนใหญมอายมากกวา 81 ปขนไป มระยะเวลาการ

เจบปวยอยในชวง 1-5 ป มากทสด สภาพการณเจบปวย

ทพบมากทสดเปนสาเหตการเจบปวยจากกลมโรคเรอรง

มระดบการปฏบตกจวตรประจ�าวนทพงพาโดยสมบรณ

เปนสวนใหญ ดานการรบร ภาวะสขภาพพบวากลม

ตวอยางผปวยเรอรงสวนใหญมการรบร ภาวะสขภาพ

ตนเองวาเหมอนเดม แตเมอเปรยบเทยบภาวะสขภาพ

ในระยะ 6 เดอนทผานมา กลมตวอยางรบรภาวะสขภาพ

วาแยกวาเดม และจากการศกษาพบวามความสมพนธ

ทางบวกระหวางระดบความสามารถในการปฏบตกจวตร


ประจ�าวนและการรบรภาวะสขภาพของผปวยเรอรง อาจ

อธบายไดวา ภาวะสขภาพตามการรบรของบคคล โดย

ทวไปการรบรและประเมนภาวะสขภาพ10 ขนอยกบความ

สามารถทางดานรางกายของบคคล ในการด�ารงไวซงการ

ท�าหนาทตามบทบาท โดยเฉพาะความสามารถในการ

ประกอบกจวตรประจ�าวนไดดวยตนเอง การมสวนรวมใน

กจกรรมของครอบครวและสงคม และการปฏบตบทบาท

ตามหนาทของตนเองได ท�าใหเหนวาตนเองยงคงไวซง

ความสามารถในการควบคมตนเองท�าใหเกดความรสกม

คณคาในตนเอง มความพงพอใจในชวต ผปวยเรอรง

ทตองมการพงพาผดแลในการปฏบตกจวตรประจ�าวน

สงผลกระทบตอผปวยทางดานรางกาย จตใจ อารมณและ

สงคม ท�าใหประสทธภาพการท�างานของรางกายลดลง

ขอจ�ากดหรอปญหาในการเคลอนไหว การท�าหนาทของ

รางกาย บทบาท การท�าหนาทในสงคม การท�ากจวตร

ประจ�าวน ไมสามารถปฏบตกจวตรไดตามปกตตองพงพา

ผอน สงผลใหเกดความรสกทอแท มองวาตนเองเปน

บคคลไรคาไมมประโยชน ความรสกมคณคาในตนเอง

ลดลง11 จงสงผลใหมการรบรภาวะสขภาพตนเองทแย

กวาเดมนน เกดจากการเจบปวยทเรอรงยาวนาน

ดานผดแลผปวยเรอรงกลมตดบานตดเตยงสวนใหญ

เปนเพศหญง อายอยในชวง 31-50 ป สวนใหญมความ

เกยวของเปนบตรของผปวย จบการศกษาระดบประถม

ศกษา สวนใหญอาศยอยรวมกบบตรหลาน โดยมจ�านวน

สมาชกทอาศยอยในครวเรอนจ�านวนนอยกวา 5 คน ผให

การดแลสวนใหญมอาชพรบจางทวไป รองลงมาเปนอาชพ

คาขาย โดยทสมาชกในครอบครวรวมกนรบผดชอบคาใช

จาย ซงรายไดสวนใหญเพยงพอแตไมเหลอเกบ สอด

คลองกบการศกษาทพบวา ผใหการดแลสวนใหญเปน

เพศหญง อยในวยกลางคน12-15 ทงนอาจเนองมาจาก

อทธพลทางวฒนธรรมไทยทมองวาหนาทการดแลบคคล

ในครอบครว ไมวาจะเปนการดแลลก บดา มารดา ปยา

ตายาย หรอสมาชกในครอบครวทเจบปวยเปนบทบาท

ของบตรหรอเพศหญง

2. ปญหา และความตองการในการดแลผปวยเรอ

รงกลมตดบานตดเตยง

ผลการวจยพบคะแนนเฉลยปญหาและความตอง

การของผดแลโดยรวม อยในระดบปานกลางซงอาจ

อธบายไดวา ผใหการดแลตองใหการดแลความเจบปวย

ในลกษณะทผปวยเองสวนใหญมการเปลยนแปลงของ

รางกายทสญเสยสมรรถภาพลงเรอยๆ16 ท�าใหมขอ

จ�ากดในการท�ากจกรรม ระดบความสามารถในการปฏบต

กจวตรประจ�าวนดวยตนเองลดลง เกดภาวะการพงพา

อาจมการก�าเรบของโรคบางเปนครงคราว อยางไรกตาม

ภาระการดแลผปวยเรอรงเปนระยะเวลาทยาวนาน ท�าให

ผใหการดแลกมประสบการณตรงในการดแลและแกไข

ปญหาทเกดขนในการดแลผปวย และระยะเวลาในการ

ดแลผปวย เปนตวบงชถงประสบการณและทกษะในการ

ดแลผปวย มการศกษาพบวายงระยะเวลายาวนาน ผดแล

กจะมความมนใจในการดแลผปวยมากขน จากมความ

คนเคยและมประสบการณ สามารถแกไขปญหาตางๆ ท

เกดขนไดจากขอมลขาวสาร การใหค�าแนะน�าของบคลากร

ทเกยวของในทมสขภาพ รวมทงผใหการดแลเองทแสวง

หาขอมล ก�าหนดหนทางแกไขปญหา มการปรบตว

ท�าใหคนเคยกบกบกจกรรมในการดแลผปวย โดยอาจม

ครอบครว ญาต พนองรวมมอ ชวยเหลอสนบสนนกน

การดแลทตองใชเวลามากและยาวนาน ท�าใหผ

ใหการดแลรบรและมความตองการความชวยเหลอในการ

ดแลมากกวาปญหาทพบ การทตองท�าหนาทใหการดแล

ผปวยเรอรง กจกรรมในการดแลทตองปฏบตกจกรรม

ตางๆ ทกระท�าซ�าๆ ตลอดอยางตอเนองในการดแลผปวย

กลมน ท�าใหผดแลเกดความคนเคยกบกจกรรมในการ

ดแลผปวยและปรบตวได ส�าหรบคาใชจายในการดแล

ผปวยเรอรงนนเปนภาวะทตองมการรกษาอยางตอเนอง

และตองมคาใชจายในการดแลผปวย คารกษาพยาบาล

คาอปกรณทางการแพทยรวมถงคาใชจายอนๆ รวมทง

คาใชจายของผใหการดแลเอง จากการศกษาครงนพบ

สวนใหญสมาชกในครอบครว รอยละ 71.3 ไดรวมกน

รบผดชอบคาใชจาย มรายไดเพยงพอแตไมเหลอเกบ

ท�าใหพบวาปญหาของผดแลดานคาใชจายอยในระดบนอย

ในขณะเดยวกนความตองการของผดแลผปวยทมภาวะ

การพงพาในการปฏบตกจวตรประจ�าวน การเจบปวยเรอรง


ท�าใหผใหการดแลมโอกาสไดฟงสาระตางๆ เกยวกบโรค

ทเปนอยจากบคคลทเกยวของในทมสขภาพ แตปญหาท

เกดข นในการดแลนน นาจะมความเฉพาะเจาะจงและ

ความแตกตางกนในสถานการณจรงในผปวยแตละราย

ท�าใหผใหการดแลยงคงพบปญหาในการรบทราบเขาใจถง

ขอมลขาวสารเกยวกบโรค แผนการรกษา ยาทใชโดยตรง

เกยวกบผปวยรวมถงแหลงความชวยเหลอปญหาทเกด

ข นนนๆ โดยตรงเปนตน ท�าใหการศกษาครงนพบคา

คะแนนเฉลยปญหาในการดแลนอยกวาความตองการของ

ผดแล สอดคลองกบการศกษาทผานมาของการศกษาของ

ผกายมาศ กตตวทยากลและวนด ชณหวกสต17 และ

เยาวลกษณ ทวกสกรรม ปรนดา ศรธราพพฒน และ

มณรตน พราหมณ18 ทพบวาปจจยดานระยะเวลาใน

การดแลผปวยมความสมพนธกบความตองการของผดแล

โดยรวมในทางลบโดยอธบายถงความตองการการปรบ

ตวทตองการอยางมากในระยะแรกทเรมดแลรวมทงหวง

ทจะใหผปวยดขนแตเมอผดแลมประสบการณมากขนใน

การดแลผปวยไดเคยแกปญหาตางๆ ทเกดขนความตอง

การในสงทตองการทราบหรอปญหานนๆ กจะลดนอยลง

และยงสอดคลองกบการศกษาของ อรณ ชนหบด

และคณะ19 ทศกษาเกยวกบความเครยดและความตอง

การของผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองทบาน พบวา

ผดแลมความตองการความรทสามารถปฏบตไดจรงเมอ

กลบมาอยบานและเหมาะสมกบสภาพแวดลอมและ

บรบทของครอบครว และการศกษาของจนตนา หาญ

ประสทธค�า และคณะ20 ทศกษาความตองการของผดแล

ผปวยเดกสมองพการจากโรคลมชก พบวาผใหการดแล

เดกสมองพการทบานมความตองการในดานขอมลการดแล

ผปวยมากทสด คอ ตองการทราบการพยากรณของโรค

ขนตอนวธการรกษา ทงนเนองจากเปนกลมผปวยทมภาวะ

เจบปวยเรอรงแตมอาการทไมคงทมการเปลยนแปลงเกด

ขนไดเปนครงคราว สวนดานการจดการภายในบาน พบวา

ผดแลสวนใหญโดยประกอบอาชพรบจางทวไปไมได

ประกอบอาชพ เปนครอบครวทมสมาชกนอยกวา 5 คน

และภาระในครอบครวสมาชกไดชวยกนรบผดชอบอธบาย

ไดวา ผดแลยอมมความตองการใหมการแบงเบาภาระใน

การดแลโดยญาตหรอสมาชกคนอนๆ ในครอบครวแต

อยางไรกตามความตองการของผใหการดแลผปวยถก

ก�าหนดจากเง อนไขและบรบททมอยจรงเชนสภาพ

ครอบครว สถานะทางเศรษฐกจความสมพนธภายใน

ครอบครวสภาวะสขภาพของผปวยระบบเครอขายการ

ดแลสขภาพเปนตนสงผลใหผใหการดแลยอมรบถงขอ

จ�ากดและไมไดคาดหวงวาปญหาทมอยจะไดรบการแกไข

ไดทงหมด ดงนนลกษณะครอบครวสถานะของผใหการ

ดแล การแบงเบาภาระทเกดขนแลวภายในครอบครวเหลา

นเปนปจจยเงอนไขทท�าใหผใหการดแลรบร ถงการได

รบการจดการภายในบานทมอยแลว


1.1 บคลากรทางสาธารณสขควรด�าเนนการปรบ

ปรงระบบการใหบรการผปวย ผใหการดแลและครอบครว

ของผปวยกลมกลมตดบาน ตดเตยง กลมตางๆ มความ

หลากหลาย แตกตางกนใหมความเหมาะสมและเฉพาะ

เจาะจงตามลกษณะปญหาและความเจบปวยมากขน

1.2 การบรการดานขอมลขาวสารเพอการดแลผ

ปวยเรอรง กลมตดบาน ตดเตยงใหมความเฉพาะเจาะจง

ตามกลมโรค สภาพการเจบปวยและใหความส�าคญมง

เนนการมสวนรวมของผใหการดแลในการน�าขอมลไปใช

ในการดแลผปวยไดจรงตามบรบทและสภาพจรง โดย

อาจเพมหรอพฒนาชองทางการสอสารกบผใหการดแล

ตางๆ ทมอยใหมความสะดวก รวดเรวมากขน

1.3 ควรมการศกษาวจยปญหาและความตองการ

ของผใหการดแลผปวยกลมตดบาน ตดเตยงในรปแบบ

การวจยเชงคณภาพ เพอใหเขาใจสภาพความเจบปวย

ของผปวย ความตองการของผใหการดแลและครอบครว

ทชดเจนขน

1.4 ในการศกษาดานวชาชพพยาบาล การจดการ

เรยนการสอนควรใหความส�าคญของการ บรณาการความรท

เปนองครวมในการดแลผปวยกลมตดบาน ตดเตยงสงเสรม

ใหนกศกษาพยาบาลไดฝกฝนทกษะในการใหบรการพยาบาล

ทสอดคลองกบบรบทของผรบบรการอยางเหมาะสม เพอ

ใหนกศกษาตระหนกถงความส�าคญของการพยาบาล ทเขา


ใจถงผดแลของผปวยเรอรง บรบทครอบครว และสามารถ

น�าไปประยกตไดจรงกบการปฏบตการพยาบาลตอไป


1. ส�านกนโยบายและยทธศาสตร ส�านกงานปลด

กระทรวงสาธารณสข สรปรายงานการปวย

[อนเตอรเนต]. 2557. [เขาถงเมอ 8 ตลาคม 2558].

เขาถงไดจาก: http://bps.ops.moph.go.th/

Healthinformation/ill55/ill-full2555.pdf

2. กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของ

มนษย. สถานการณผสงอายไทย พ.ศ. 2550

[อนเตอรเนต].2558. [เขาถงเมอ 8 ตลาคม

2558]. เขาถงไดจาก: http://www.m-society.

go.th/ewt_news.php?nid=9597

3. ส�านกสงเสรมสขภาพ กรมอนามย กระทรวง

สาธารณสข. รายงานการส�ารวจสขภาวะผสงอายไทย

ป 2556 ภายใตแผนงานสงเสรมสขภาพผสงอาย

และผพการ. โรงพมพวชรนทร พ.พ. ; 2556.

4. อรณ ชนหบด, ธดารตน สภานนท, โรชน อปลา,

สนทรภรณ ทองไสย. ความเครยดและความตอง

การของผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองทบาน.

วารสารวทยาลยพระปกเกลาจนทบร ; 2556.

26 (1), 53-63.

5. จนทรเพญ นพพรพรหม. เอกสารประกอบการ

ประชมวชาการวจยระดบชาต (วช.) : 2550.

6. รายงานสรปส�านกทะเบยนและบตรอ�าเภอเมอง

สราษฎรธาน ณ วนท 31 ธนวาคม 2555 [อนเตอรเนต].

2558. [เขาถงเมอ 12 กนยายน 2558]. เขาถงได

จาก: http;//www.muangsurat. go.th/download/

muangsurat_go_th/REPORT/MUANGSURAT

2556.pdf

7. งานโรงพยาบาล ส�านกการสาธารณสขและสงแวดลอม

เทศบาลนครสราษฎรธาน. รายงานการตดตามเยยม

ผปวยประจ�าเดอนเมษายน 2557.

8. ส�านกสงเสรมสขภาพ กรมอนามย กระทรวง

สาธารณสข. รายงานการส�ารวจสขภาวะผสงอายไทย

ป 2556 ภายใตแผนงานสงเสรมสขภาพผสงอาย

และผพการ. กรงเทพฯ: โรงพมพวชรนทร พ.พ ;

2556.

9. Ware JE, Sherbourne CD. The MOS 36 items

short form health survey (SF36) : Conceptual

framework and item selection. Med Care. 1992;

30(6):473-483.

10. Houtum, L van, Rijken, M, Heijmans, M,

Groenewegen, P. Self-management support

needs of patients with chronic illness : do needs

for support differ according to the course

of illness?. Patient Education and Counseling.

[Internet]. 2015 [cited 2013]; 93(3): 626-32.

Available from : http://www. nvl002.nivel.nl/

postprint/PPpp4807.pdf

11. ปฏญญา แกลวทนงค. การศกษาความเหนคณคา

ในตนเองของผสงอาย : กรณศกษาชมรมผสงอาย

โรงพยาบาลเจาพระยาอภยภเบศร จงหวด

ปราจนบร. [วทยานพนธสงคมสงเคราะหศาสตร

มหาบณฑต]. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยธรรมศาสตร;

2552.

12. จนทนา ชาญประโคน, นงพมล นมตอานนท,

วไลพรรณ สมบญตนนท, สพฒนา ค�าสอน.

สมพนธภาพและกระบวนการจดการของครอบครว

ในการดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง. วารสาร

มหาวทยาลยครสเตยน; 2552. (14)1, 54-62.

13. รช น สรร เส รญ, สมสมย รตนกรฑา กล ,

วรรณรต น ลา ว ง , อ โนชา ทศนาธน ชย ,

ชรญญากร วรยะ, ทรรศนย โสรจธรรรมกล, และคณะ.

สถานการณ ปญหาและความตองการการดแลของ

ผปวยโรคความดนโลหตสงในอ�าเภอบานบง จงหวด

ชลบร. วารสารการพยาบาลและการศกษา 2554,

4 (1), 2-16.

14. รงนภา เขยวชอ�า, สรษา วงศปรากฏ, ยศพล

เหลองโสมนภา, ศรสดา งามข�า. การศกษาความ

ตองการขอมลของญาตผดแลผปวยเรอรงทเขารบ

การรกษาในโรงพยาบาลพระปกเกลา. วารสาร


วทยาลยพยาบาลพระปกเกลา จนทบร ; 2557.

26(1), 53-63.

15. เสาวภา พราวตะค. การเปรยบเทยบความตองการ

ความชวยเหลอและความเครยดในบทบาทของญาต

ผดแล ระหวางญาตผดแลทเปนคสมรส บตรและ

พนองของผปวยโรคหลอดเลอสมอง. [วทยา

นพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต]. กรงเทพฯ:

มหาวทยาลยมหดล : 2549.

16. Lubkin IM,Larsen PD. Chronic illness impact

and interventions. 6th ed. Misssauga,Ontario:

Jones and Bartlett ; 2006.

17. ผกายมาศ กตตวทยากล, วนด ชณหวกสต. ความ

ตองการของผดแลเดกโรคลมชกและปจจยทม

ความสมพนธตอความตองการ. วารสารสงขลา

นครนทรเวชสาร; 2551, (26) 4, 339-347.

18. เยาวลกษณ ทวกสกรรม, ปรญดา ศรธราพพฒน,

มณรตน พราหมณ. ปจจยทสมพนธกบคณภาพ

ชวตของผดแลผปวยโรคเรอรงทมภาวะพงพา

ในเขตอ�าเภอมโนรมย จงหวดชยนาท. วารสาร

พยาบาลกระทรวงสาธารณสข ; 2555, 31(1),

104-117.

19. อรณ ชนหบด, ธดารตน สภานนท, โรชน อปลา,

สนทรภรณ ทองไสย. ความเครยดและความตอง

การของผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองทบาน.

วารสารวทยาลยพระปกเกลาจนทบร ; 2556, 26

(1), 53-63.

20. จนตนา หาญประสทธค�า, ไขมก วเชยรเจรญ,

รชน สดา, ปนดดา ปรยฑฤฑ. ความตองการของ

ผดแลในการดแลเดกสมองพการทบาน. วารสาร

กมารเวชศาสตร ; 2554, (1)1, 88-99.


ความสมพนธระหวางการปรบตวดานจตสงคมและการมองโลกทางบวกกบการรบรสมรรถนะแหงตนในการควบคมพฤตกรรมกาวราวในวยรน*

นงลกษณ วชยรมย**

จณหจฑา ชยเสนา ดาลลาส***

ชนดดา แนบเกษร***

เวทส ประทมศร****

บทคดยอ การวจยครงนเปนการศกษาหาความสมพนธระหวางการปรบตวดานจตสงคมและการมองโลกทางบวก

กบการรบรสมรรถนะแหงตนในการควบคมพฤตกรรมกาวราวของวยรน กลมตวอยางคอ นกเรยนชนมธยมศกษา

ตอนปลายของโรงเรยนสงกดส�านกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษา เขต 32อ�าเภอสตก จงหวดบรรมยจ�านวน

80 คน เครองมอทใชประกอบดวยแบบสอบถามการปรบตวดานจตสงคมแบบสอบถามการมองโลกทางบวก

และแบบสอบถามการรบร สมรรถนะแหงตนในการควบคมพฤตกรรมกาวราว มคาสมประสทธอลฟาของ

คอนบาค เทากบ .83, .86 และ .81 ตามล�าดบวเคราะหขอมลดวยสถตพรรณาและสถตสมประสทธสหสมพนธ

แบบเพยรสน ผลการวเคราะหความสมพนธพบวาการปรบตวดานจตสงคมและการมองโลกทางบวกมความ

สมพนธทางบวกกบการรบรสมรรถนะแหงตนในการควบคมพฤตกรรมกาวราวอยางมนยส�าคญทางสถต (r =

.24,p<.05 และ r = .30, p<.001 ตามล�าดบ) และพบวาการรบรสมรรถนะแหงตนในการควบคมพฤตกรรม

กาวราวของวยรนอยในระดบคอนขางสง (Χ = 144.86, SD = 19.14) ผลการศกษา แสดงใหเหนถงตวแปร

ทมความสมพนธกบการรบรสมรรถนะแหงตนในการควบคมพฤตกรรมกาวราวของวยรน บคลากรทเกยวของ

กบวยรนควรใหความส�าคญและพฒนาการปรบตวดานจตสงคมและการมองโลกทางบวกเพอสงเสรมใหวยรน

มการรบรสมรรถนะแหงตนในการควบคมพฤตกรรมกาวราวทดขน

* วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยบรพา

** นสตหลกสตรพยาบาลศาสตรมหาบณฑต คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยบรพา ;

อเมลตดตอ : [email protected]

*** คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยบรพา

****โรงพยาบาลพทธโสธร

ค�าส�าคญ : การปรบตวดานจตสงคม; การมองโลกทางบวก; พฤตกรรมกาวราว; วยรน


Relationships between Psychosocial Adaptation, Optimism, and Self-efficacy in Controlling Aggressive Behaviors among Adolescents*

Nongluk Wichairam **

Jinjutha Chaisena Dallas ***

Chanadda Nabkasorn ***

Wetid Pratoomsri****

Abstract The purpose of this descriptive correlational research was to examine the relationships between

psychosocial adaptation, optimism and self-efficacy in controlling aggressive behavior among adolescents.

The multi-stage random sampling technique was used to select 80 adolescents in the tenth to twelfth

grades of secondary education in the Education Service Area Office 32, Satuek district, Buriram

Province. The research instrument was a set of questionnaire composed of Psychosocial Adaptation,

Optimism, and Self-Efficacy in Controlling Aggressive Behavior. The Cronbach’s alpha coefficients of

these questionnaires were .83, .86 and .81, respectively. The data were analyzed using descriptive

statistics and Pearson’s Product Moment Correlation Coefficient. The psychosocial adaptation and

optimism had significantly positive correlations with the self-efficacy in controlling aggressive behavior

(r = .24, p< .05; r = .30, p< .001 respectively). The self-efficacy in controlling aggressive behavior

was at a relatively high level (Χ =144.86, SD = 19.14).

The finding of this study demonstrated factors related to self-efficacy in controlling aggressive

behavior. Psychosocial adaptation and optimism in adolescents would be of concern to administrators,

teachers in secondary education, and health care providers who can use this study results as baseline

data for the development of intervention that would help enhance adolescent’s self-efficacy in

controlling aggressive behavior, such as reinforcement of psychosocial adaptation and optimism.

Keywords : Psychosocial adaptation; Optimism; Aggressive behavior; Adolescent

* Master Thesis, Master of Mental Health andPsychiatric Nursing.Faculty of Nursing, Burapha University.

** Master of Mental Health and Psychiatric Nursing. Faculty of Nursing,Burapha University.;


*** Nursing Burapha University.

****Buddhasothorn Hospital.



ปญหาพฤตกรรมกาวราวรนแรงในวยรนเปนประเดน

ปญหาทสงคมใหความส�าคญอยางมากในปจจบน1 วยรน

เปนวยทมการเปลยนแปลงอยางรวดเรวทงทางดาน

รางกาย อารมณ สงคม และจตใจ ซงมผลตอการแสดง

พฤตกรรมกาวราวของวยรน1,2 สาเหตของพฤตกรรม

กาวราวของวยรนเกดจากปจจยภายในและปจจยภายนอก

ตวบคคลในลกษณะทสมพนธกน ปจจยภายใน ไดแก

ความคด ความเชอ ความรสก และลกษณะทางกายภาพ

มผลการศกษาพบจากการเปลยนแปลงจากปจจยภายใน

โดยเฉพาะวยรนเพศชายมฮอรโมนเทสโทสเตอโรนสงขน

ซงอธบายไดวามความสมพนธกบการเกดพฤตกรรมกาว

ราว3,4 นอกจากนปจจยภายในยงขนอยกบความคดและ

ความเชอของวยรนทมตอพฤตกรรมกาวราวดวย เมอวย

รนมทศนคตทดตอพฤตกรรมกาวราวและเชอวาเปนวธ

การทสามารถโตตอบกบบคคลอนใหไดในสงทตนตอง

การกจะแสดงพฤตกรรมกาวราวออกมา ปจจยภายนอก

ทมอทธพลตอการเกดพฤตกรรมกาวราวในวยรน เชน

ครอบครว เทคโนโลย สอ เปนตน5

จากการส�ารวจของสถาบนประชากรและสงคมป

พ.ศ. 25576 พบวาเดกวยรนประมาณรอยละ 30 มปญหา

ทางดานอารมณ และ 37 คน ในแสนคน มพฤตกรรม

กาวราวรนแรง ทะเลาะววาท ตงกลมแขงรถมอเตอรไซด

ดมสราและเสพยาเสพตด มปญหาการออกจากโรงเรยน

กลางคน ผลสมฤทธการศกษาต�า รวมถงพยายามฆาตว

ตาย สอดคลองกบการศกษาของ พทกษพล บณยมาลก

และคณะ7 พบพฤตกรรมการใชความกาวราวรนแรง

ของนกเรยนอาชวศกษาซงเปนชวงวยรนตอนกลาง สาเหต

และวตถประสงคของการแสดงพฤตกรรมกาวราวของวย

รนมในรปแบบแตกตางกนไป เชน เพอแกแคน ความ

โกรธ เกลยด อจฉา เรยกรองความสนใจ เอาใจเพอน

เลยนแบบผปกครองหรอสอ เปนตน สอดคลองกบการ

ส�ารวจของกรมพนจและคมครองเดกและเยาวชน8 เมอ

พจารณาจ�าแนกตามอายของผกระท�าผด พบวาวยรนท

มอายระหวาง 15-18 ป มการกระท�าผดซงแสดงออกถง

ความกาวราวรนแรงมากทสด

การรบรสมรรถนะแหงตนในการควบคมพฤตกรรม

กาวราวในวยรน (The Self-Efficacy in Controlling

Aggressive Behavior) เปนแนวคดทพฒนามาจากทฤษฎ

การเรยนร ทางสงคมของแบนดรา (Bandura social

learning theory) คอ ความเชอมนในความสามารถของ

ตนเองทจะกระท�าพฤตกรรมใดๆ และด�าเนนการกระท�า

พฤตกรรมนนๆ ใหบรรลตามทตงใจไว มความคาดหวง

ในผลลพธ (Outcome expectation) ทจะเกดขนวาพฤต

กรรมนนๆ จะน�าไปสผลลพธทตนเองตองการ9 ซงตาม

แนวคดของแบนดรา เชอวามความเกยวของซงกนและกน

ของ 1) ปจจยภายในตวบคคล (Internal personal

factors) ไดแกความคด ความรสก และปจจยทางชวภาพ

2) พฤตกรรม (Represent behaviors) 3) สภาพแวดลอม

(External environment)10 ถาวยรนมการรบรสมรรถนะ

แหงตนในการควบคมพฤตกรรมกาวราว จะเลอกกระท�า

พฤตกรรม มการตดสนใจตลอดเวลาวาจะท�าพฤตกรรม

ใด จะใชความพยายามและความอดทนในการเผชญ

ปญหาและอปสรรค รปแบบการคดและปฏกรยาจะ

เหมาะสม ไมแสดงออกถงพฤตกรรมกาวราว ดงนน การ

รบรสมรรถนะแหงตนในการควบคมพฤตกรรมกาวราว

จงเปนคณลกษณะภายในตนของวยรนทมความส�าคญใน

ลดการพฤตกรรมเสยงทมาจากการไมสามารถควบคม

ความกาวราวไดสอดคลองกบการศกษาทพบวา ถาวยรน

มการรบร สมรรถนะแหงตนในการควบคมพฤตกรรม

กาวราวสงจะท�าใหสามารถควบคมตนเองใหมพฤตกรรม

ทเหมาะสมในการปรบตวอยในสงคม11

จากการทบทวนวรรณกรรมพบวาการปรบตวดานจต

สงคม (Psychosocial adaptation) และการมองโลกทาง

บวก (Optimism) เปนตวแปรส�าคญทสนบสนนการรบร

สมรรถนะแหงตนในการควบคมพฤตกรรมกาวราวของ

วยรนการปรบตวทางจตสงคมตามแนวคดของรอย (Roy’s

Adaptation Model) คอ การรบรกระบวนการและผลลพธ

ทเกดขนจากการใชการตระหนกร เพอสรางสรรคและบรณา

การตนเองกบสงแวดลอมเพอคงไวซงสภาวะสมดล ซง

ประกอบไปดวย 1) การปรบตวดานอตมโนทศน 2) การ

ปรบตวดานบทบาทหนาท 3) การปรบตวดานการพงพา


ระหวางกน เปนวธการปรบตวของวยรนเพอคงความสมดล

ดานจตสงคม (psychic integrity)12 ถาวยรนสามารถ

ปรบตวไดดกจะสามารถแกไขขอขดแยงทางอารมณ เกด

ความสอดคลองกลมกลนในตน สามารถจดการความ

วตกกงวล ความกลว หรอความโกรธ เชอมนในผลลพธ

ทจะเกดขนในอนาคต เกดความมนคงทางจตใจและรบ

ร ถงสมรรถนะของตนวยรนทมการปรบตวทางดานจต

สงคมไดด มแนวโนมจะเกดพฤตกรรมกาวราวนอยลง13

การมองโลกทางบวก (Optimism) เปนคณลกษณะท

ส�าคญเปนอยางมากในเดกวยรนเพราะชวยเพมประสทธภาพ

การเผชญและแกไขปญหาทเกยวของกบชวงชวตทเปลยน

ผานของวยรนไดอยางเหมาะสม14,15 ซงจะท�าใหเกด

การสรางภมคมกนแกรางกาย และจตใจของตววยรน เพอ

ใหเกดความพรอมและเปนเกราะปองกนในการใชชวตใน

อนาคต (Future oriented) เนองจากท�าใหวยรนเชอและ

คาดหวงเกยวกบตนเองในอนาคตเชงบวก ใชชวตอยกบ

ปจจบนแตมองเปาหมายและทศทางในอนาคต มความ

มนใจในความสามารถของตน มการตดสนใจและแสดง

พฤตกรรมตางๆ ในชวตประจ�าวนทน�าไปสอนาคตทด

จงมแนวโนมวาเมอวยรนตองเผชญกบสงทเขามารบกวน

กจะเชอมนวาตนสามารถเผชญได จดการไดและไมตอบ

สนองตอปญหาออกมาเปนพฤตกรรมกาวราวรนแรง ม

การศกษา พบวาวยรนทมองโลกเชงบวกพบภาวะซมเศรา

นอยกวาวยรนทมองโลกเชงลบ และพบพฤตกรรมการ

เผชญปญหาแบบหลกหนและแยกตวในวยรนทมการมอง

โลกในเชงบวกต�า16 เดกวยรนอาย 10-15 ป จะมการ

มองโลกเชงบวกเพมมากขน เมอสามารถเปลยนผานเขา

สระดบมธยมตอนตน และจะมองโลกเชงบวกเพมมาก

ขนถาวยรนไดรบปฏสมพนธเชงบวก ทงจากสงทวยรน

สนใจในโรงเรยน ความสมพนธกบกลมเพอน และผลการ

เรยน17 การมองโลกทางบวกในวยรน ท�าใหเกดความ

เขมแขงในการมองโลก และความผาสกทางจตใจ18 และ

การมองโลกเชงบวกสมพนธกบการรบรความสามารถของ

ตนเองเพราะการคดเชงบวกเปนทศนคตและทมความพรอม

ทางจตสภาวะ เปนตวก�าหนดทศทางหรอเปนตวกระตน

ปฏกรยาตอบสนองของบคคลหรอสถานการณตางๆ ท

เกยวของ สงผลใหวยรนจดการกบตนเอง ควบคมตนเอง

ไดเหมาะสมยงขน19 วยรนทอยในระดบมธยมศกษาตอน

ปลายทมอายระหวาง 15-18 ป เปนวยทมพฒนาการ

ทางรางกายรวดเรว และเปนวยแหงการคนหาเอกลกษณ

แหงตน ตองการการยอมรบจากกลมเพอน มการพฒนา

ทางความคดทเปนนามธรรม สามารถคดคาดการณถงสง

ทยงไมเกด เชอมโยงสงตางๆ จดล�าดบความส�าคญของ

สงทคาดวาจะเกด ถาวยรนสามารถปรบตวดานจตสงคม

ไดอยางเหมาะสม มมมมองการมองโลกทางบวก จะสง

เสรมใหวยรนรบรความสามารถของตนจนน�าไปสการรบร

สมรรถนะแหงตนในการควบคมพฤตกรรมกาวราวได

การศกษาตวแปรทเกยวของจงเปนเรองทส�าคญ เพอให

ไดขอมลเชงประจกษทเปนขอมลพนฐานในการหาแนว

ทางเพอพฒนาความสามารถในการควบคมพฤตกรรม

กาวราวของวยรน เปนการสงเสรมใหวยรนสามารถเลอก

แสดงพฤตกรรมในแบบทเหมาะสม มความพรอมในการ

ปรบตวและพฒนาตนเองสวยผใหญทเปนอนาคตของ

ชาตอยางมประสทธภาพตอไป จากทกลาวมาขางตน

สามารถสรปสงทงานวจยตองการศกษา ดงกรอบแนวคด

น


วตถประสงคการวจย

เพอศกษาความสมพนธระหวางการปรบตวดาน

จตสงคมการมองโลกทางบวกและการรบรสมรรถนะแหง

ตนในการควบคมพฤตกรรมกาวราวของวยรน


การวจยครงนเปนการศกษาเชงพรรณนาหาความ

สมพนธ (Descriptive correlation research)


ประชากร คอ นกเรยนชนมธยมศกษาตอนปลาย ป

การศกษา 2557 ในโรงเรยนมธยมศกษาสงกดส�านกงาน

เขตพนทการศกษามธยมศกษา เขต 32 อ�าเภอสตก

จงหวดบรรมย ขนาดของกลมตวอยางไดมาจากการ

ค�านวณจากสตรของ Thorndike ไดจ�านวน 80 คนสม

กลมตวอยางแบบหลายขนตอน (Multi stage random

sampling) โดยสม 4 โรงเรยนจาก 8 โรงเรยน และสม

ตวอยางโดยค�านวณตามสดสวนของนกเรยนแตละโรงเรยน

ดวยวธการจบฉลากแบบไมคนท

เครองมอการวจย

เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลประกอบดวย

1) แบบสอบถามสวนบคคล (personal profile)

ประกอบดวย ขอมลเกยวกบเพศ อาย ระดบการศกษา

ผลการเรยนในภาคการศกษาทผานมา สถานภาพสมรส

ของบดา-มารดา รายไดครอบครว จ�านวนสมาชกใน

ครอบครว

2) แบบสอบถามการปรบตวดานจตสงคมของ

พชร โชตกพงศ20 จ�านวน 41 ขอสรางขนตามรปแบบ

การปรบตวของรอย (Roy adaptation model) โดยม

ค�าถามครอบคลมเนอหาเกยวกบการปรบตวดานอตมโน

ทศน ดานบทบาทหนาท และดานการพงพาระหวางกน

ลกษณะของแบบสอบถามเปนแบบมาตราสวนประมาณคา

5 ระดบคอ 5 หมายถง ไมตรงกบความรสกหรอพฤตกรรม

ของวยรนมากทสด จนถง 1 หมายถง ไมตรงกบความ

รสกหรอพฤตกรรมของวยรนเลย และน�าไปหาคาความ

เชอมนในกลมนกเรยนทไมไดเปนกลมตวอยาง จ�านวน

30 คน ไดคาสมประสทธแอลฟาครอนบาคเทากบ .83

3) แบบสอบถามการมองโลกในแงด (The Life

Orientation Test หรอ LOT-R) ของ สมาลน มธรพจน

พงศ21 จ�านวน 16 ขอ พฒนาตามแนวคดของ Scheier

and Carver ประเมนความคาดหวงกบเหตการณในอนาคต

ทจะเกดขนกบตนเองในทางทดค�าถาม เปนมาตราสวน

ประมาณคา ตงแต 1-4 โดย 4 หมายถง ตรงกบความ

รสก จนถง 1 หมายถง ไมตรงกบความรสก และน�าไปหา

คาความเชอมนในกลมนกเรยนทไมไดเปนกลมตวอยาง

จ�านวน 30 คน ไดคาสมประสทธแอลฟาครอนบาคเทากบ

.86

4) แบบสอบถามการรบรสมรรถนะแหงตนในการ

ควบคมพฤตกรรมกาวราวของรตนา ตาบง11 จ�านวน 30

ขอ สรางขนตามกรอบแนวคดทฤษฎการเรยนรทางสงคม

ของแบนดรา5 ประเมนความมนใจในการควบคม

พฤตกรรมกาวราว ลกษณะของแบบวดเปนมาตรวดชนด

ประมาณคา (Rating scale) โดย 1 หมายถง ไมมความ

มนใจวาสามารถท�าไดเลยและ 7 หมายถง มความมนใจ

สงมากวาสามารถท�าไดและน�าไปหาคาความเชอมนในกลม

นกเรยนทไมไดเปนกลมตวอยาง จ�านวน 30 คน ไดคา

สมประสทธแอลฟาครอนบาคเทากบ .81


การวจยครงนไดผานการรบรองจรยธรรมการวจย

ระดบบณฑตศกษา จากคณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลย

บรพา กอนการเกบรวบรวมขอมลผวจยเขาพบกลม

ตวอยางเพอขอความรวมมอในการเขารวมการวจยโดย

ชแจงวตถประสงค รายละเอยดของการวจย ชแจงสทธ

ในเขารวมการวจยหรอการปฏเสธการเขารวมวจยครงน

หากกลมตวอยางตองการถอนตวออกจากการวจยก

สามารถบอกยกเลกไดตลอดเวลาโดยไมตองแจงเหตผล

และจะไมมผลกระทบใดๆ เนองจากกลมตวอยางบาง

สวนเปนเดกทมอายต�ากวา 18 ป ผวจยจงท�าหนงสอ

ส�าหรบขออนญาตเซนยนยอมจากผปกครองเมอผวจยได

รบใบเซนยนยอมจากผปกครองแลว จงนดนกเรยนมา

พรอมกนเพอตอบแบบสอบถามขอมลทไดจากการวจย

ครงนจะถกปกปดเปนความลบ ไมมการเปดเผยใหเกด

ความเสยหาย และขอมลทไดจากการวจยเปนการน�า


เสนอเปนภาพรวมในรปแบบการสรปผลการวจย มการ

ท�าลายขอมลหลงจากผลงานวจยไดรบการตพมพแลว


ผวจยท�าการเกบรวบรวมขอมลดวยตนเองโดยขอ

อนญาตเกบขอมลในโรงเรยน จากนนผวจยแนะน�าตวเอง

กบกลมตวอยาง ชแจงวตถประสงค รายละเอยดของการ

วจยการพทกษสทธ ผวจยพบกลมตวอยางตามวนนด

หมาย อธบายขนตอนการตอบแบบสอบถามโดยใชเวลา

เกบรวบรวมขอมลทงหมดประมาณ 60 นาทและผวจย

ตรวจสอบความสมบรณดวยตนเอง


วเคราะหขอมลโดยใชโปรแกรมวเคราะหขอมล

ส�าเรจรปทางสถตมดงน 1) ขอมลสวนบคคล น�ามา

แจกแจงความถ หาคารอยละ หาคาเฉลยและสวนเบยง

เบนมาตรฐาน 2) วเคราะหคะแนนการรบรสมรรถนะแหง

ตนในการควบคมพฤตกรรมกาวราว โดยใชคาเฉลยและ

สวนเบยงเบนมาตรฐานและ 3) วเคราะหความสมพนธ

ระหวางการปรบตวดานจตสงคมและมองโลกทางบวกกบ

การรบรสมรรถนะแหงตนในการควบคมพฤตกรรมกาว

ราว โดยใชสมประสทธสหสมพนธแบบเพยรสน


1. กลมตวอยางสวนใหญเปนเพศหญง รอยละ

78.8 มอาย 18 ป รอยละ 36.3 รองลงมา คอ อาย 16

ป รอยละ 28.8 ก�าลงศกษาชนมธยมศกษาปท 6 รอยละ

38.8 รองลงมา คอ ก�าลงศกษาชนมธยมศกษาปท 5

รอยละ 32.5 ผลการเรยนทผานมามเกรดเฉลยอยใน

ระดบ 2.00-3.00 รอยละ 52.5 นบถอศาสนาพทธ

รอยละ 100 รายไดของครอบครวตอเดอนประมาณ

5,001-10,000 บาท รอยละ 47.8 รองลงมา 10,001-

20,000 บาท รอยละ 28.4 รายไดทไดรบตอเดอน

1,001-2,000 บาท รอยละ 53.3 เพยงพอกบคาใชจาย

รอยละ 75.3 ไมมโรคประจ�าตว รอยละ 96.2 และม

สขภาพแขงแรง รอยละ 74.7 เปนบตรคนท 1 รอยละ

42.5 รองลงมา คอ เปนบตรคนท 2 รอยละ33.8 ม

สมาชกในครอบครว 5 คน รอยละ 34.2 รองลงมา คอ

มสมาชกในครอบครว 4 คน รอยละ 27.8 บดามารดา

อยรวมกน รอยละ 79.7 อาศยอยบานบดาและ/หรอ

มารดา รอยละ 87.3 และมความสมพนธกบบคคลใน

ครอบครว คอ รกใครกนด รอยละ 96.2

2. คะแนนการรบรสมรรถนะแหงตนในการควบ

คมพฤตกรรมกาวราวโดยรวมอยในระดบคอนขางสง

(Χ =144 .86, SD = 19.14) เมอพจารณาจากระดบ

คะแนน พบวา กลมตวอยางสวนใหญมคะแนนการรบร

สมรรถนะแหงตนในการควบคมพฤตกรรมกาวราวใน

ระดบคอนขางสง จ�านวน 41 คน รอยละ 51.3

(Χ = 150.76, SD = 7.64) คะแนนการรบรสมรรถนะ

แหงตนในการควบคมพฤตกรรมกาวราวในระดบปาน

กลาง จ�านวน 28 คน รอยละ 35 (Χ = 125.96,

SD = 6.93) คะแนนการรบรสมรรถนะแหงตนในการ

ควบคมพฤตกรรมกาวราวในระดบสง จ�านวน 10 คน

รอยละ 12.5 (Χ = 178.30, SD = 7.45) และคะแนน

การรบรสมรรถนะแหงตนในการควบคมพฤตกรรมกาวราว

ในระดบนอย จ�านวน 1 คน รอยละ 1.3 (Χ = 98.00,

SD = 0.00) ตามล�าดบ ดงแสดงในตารางท 1


ตารางท 1 คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน จ�าแนกตามระดบการรบรสมรรถนะแหงตนในการควบคม

พฤตกรรมกาวราว (n = 80)

3. ผลการศกษาความสมพนธพบวาการปรบตว

ดานจตสงคมและการมองโลกทางบวก มความสมพนธ

ทางบวกกบการรบร สมรรถนะแหงตนในการควบคม

ตารางท 2 คาสมประสทธสหสมพนธระหวางการปรบตวดานจตสงคม การมองโลกทางบวกและการรบรสมรรถนะ

แหงตนในการควบคมพฤตกรรมกาวราว

พฤตกรรมกาวราวอยางมนยส�าคญทางสถตในระดบต�า

(r = .24, p < .05 และ r = .30, p < .001 ตามล�าดบ)


*p < 0.05

**p < 0.001


ผลการศกษาพบวาวยรนทเปนกลมตวอยางสวนใหญ

มการรบรสมรรถนะแหงตนในการควบคมพฤตกรรมกาว

ราวอยในระดบคอนขางสง (Χ =144.86, SD = 19.14)

อธบายไดวา วยรนกลมนสวนใหญมาจากครอบครวทอบอน

อาศยอยกบพอแมถงรอยละ 87.3 ซงไดรบการอบรม

สงสอนในครอบครวตามบรบทของสงคมวฒนธรรมไทย

ผใหญจะสอนใหเดกมพฤตกรรมออนนอม โอบออมอาร

มสมมาคารวะตอผอน มความกตญญตอบพการ และการ

มคานยมการแสดงออกของพฤตกรรมกาวราวเปนสงท

ไมเหมาะสม22 ซงสงเหลานมผลใหวยรนรบรและเขาใจ

วาการมพฤตกรรมกาวราวเปนสงไมเหมาะสม และจะท�า

ใหเกดปญหาในการปรบตวอยรวมกบผอน จงใหความ

ส�าคญกบความพยายามควบคมการแสดงออกใหเหมาะสม

สงผลใหการรบรสมรรถนะแหงตนในการควบคมพฤตกรรม

กาวราวมคะแนนสงขนได

ผลการศกษาวจยนพบวาเดกวยรนทเปนกลมตวอยาง

สวนใหญมผลการเรยนทด เปนสงทชวยสนบสนนใหการ


รบรสมรรถนะแหงตนในการควบคมพฤตกรรมกาวราวด

ขน เพราะการประสบความส�าเรจในการเรยน หรอการ

ท�างานตางๆ ท�าใหเดกวยรนรบร วาตนเองท�าได เชอมนวา

ตอไปกจะท�าสงตางๆ ไดส�าเรจยงข น จนสงผลใหเกด

ประสบการณรบรความสามารถของตนเองสงขนไดเชนกน

สอดคลองกบผลการวจยในเดกวยรนพบความสมพนธ

ระหวางการรบรสมรรถนะแหงตนและความสามารถดาน

การเรยนและดนตร23,24

นอกจากนผลการศกษาทพบวา วยรนกลมตวอยาง

สวนใหญมการรบร สมรรถนะแหงตนในการควบคม

พฤตกรรมกาวราวอยในระดบคอนขางสง แตไมถงระดบ

สงและระดบสงมาก อธบายไดวา วยรนกลมตวอยางเปน

วยรนตอนกลางทมพฒนาการการเปลยนแปลงอยาง

รวดเรว จากความเปนเดกไปสพฒนาการความเปนผใหญ

เรมปรบบคลกภาพ มองหาอดมการณ และเอกลกษณ

เพอพฒนาความเปนตวของตวเอง บางครงมความสบสน

อารมณหวนไหวงาย วยรนยงตองการและพยายามจะ

เรยนรสงตางๆ จากทงประสบการณของตวเขาเองและ

จากผอน ทกษะทางสงคมจงยงพฒนาไมสมบรณ รวมถง

การเปลยนแปลงทางรางกาย โดยเฉพาะสมองดานการ

ควบคมอารมณกยงพฒนาไมเตมท2 สงเหลานลวนม

อทธพลตอพฒนาการทางสงคม การปรบตวดานตาง ทยง

ตองกระท�าอยางตอเนอง รวมถงตอการรบรสมรรถนะ

แหงตนในการควบคมพฤตกรรมกาวราวซงยงคงตอง

พฒนาอยางตอเนองเชนกน

จากผลการศกษาพบวา การปรบตวดานจตสงคมม

ความสมพนธทางบวกกบการรบรสมรรถนะแหงตนใน

การควบคมพฤตกรรมกาวราวอยางมนยส�าคญทางสถต

(r = .24, p < .05) จากการศกษาครงนมคะแนนการ

ปรบตวดานจตสงคมคอนขางมาก จงอาจสงผลดแนวโนม

ทจะควบคมพฤตกรรมกาวราวไดคอนขางสง สอดคลอง

กบการศกษาของสรพช ช�านาญ13 ทพบวาวยรนทมการ

ปรบตวทางดานจตสงคมไดด มแนวโนมจะเกดพฤตกรรม

กาวราวนอยลง อธบายไดวาการปรบตวดานจตสงคมเปน

การตอบสนองของเดกวยรนเมอตองเผชญกบปญหาหรอ

การเปลยนแปลงทเกดข น เพอรกษาความสมดลทาง

รางกาย จตใจ อารมณและสงคม ถาวยรนมการปรบตว

ทางจตสงคมไดด จะท�าใหสามารถแกไขความขดแยงทาง

อารมณน�าไปสการยกระดบจตใจใหมความสขมากข น

สามารถเผชญการเปลยนแปลงตางๆ ไดด และเมอ

ประสบความส�าเรจในการปรบตว วยรนจะเกดความมนคง

ทางอารมณ จนสงผลใหเกดความเชอมน เหนคณคาใน

ตนเอง ยอมรบตนเองและรบร ในความสามารถของตน

เอง เมอมสงเราตางๆ มากระทบถาวยรนทมเปาหมายท

ตนคาดหวงไว (Outcome expectation) และเรยนร วาถา

เลอกทจะเผชญสงตางๆ ดวยความกาวราว จะท�าให

ตนเองไปไมถงเปาหมายทตนเองคาดหวง จงปรบแนว

ทางทใชความพยายามในการส�ารวจตนเอง (Self-

monitoring) การก�ากบตนเอง (Self-regulation) และ

การควบคมก�ากบตนเอง (Self-control) จนพฒนาไปสการ

รบรสมรรถนะแหงตนในการควบคมพฤตกรรมกาวราว

ผลการวจยพบความสมพนธทางบวกระหวางการ

มองโลกทางบวกและการรบรสมรรถนะแหงตนในการ

ควบคมพฤตกรรมกาวราวอยางมนยส�าคญทางสถต

(r = .30, p < .001) อธบายไดวาวยรนทศกษาครงนเปน

เดกนกเรยนทอยในสถานศกษาในระดบมธยมศกษาตอน

ปลายทมเปาหมายเรองการศกษาในอนาคตเดกวยรนเมอ

สามารถเปลยนผานจากมธยมศกษาตอนตนสมธยม

ศกษาตอนปลาย เดกจะมความสมพนธกบกลมเพอนและ

ปฏสมพนธทางสงคมเชงบวกทท�าใหมการมองโลกทาง

บวกเพมขน17 การมองโลกทางบวกเปนสงทเกยวของกบ

แรงจงใจในการแสดงพฤตกรรม ทมงสเปาหมายทพง

ปรารถนา14 วยรนเปนวยทมพฒนาการตอเนองมาจาก

วยเดก ชวงชวตมการเปลยนแปลงทงทางรางกาย จตใจ

และสงคม กระบวนการของการปรบตวทางจตสงคม อาจ

ท�าใหวยรนมพฤตกรรมเสยงหรอพฤตกรรมกาวราวไม

เหมาะสม25 การมองโลกทางบวกท�าใหเดกวยรนสามารถ

มองสถานการณหรอเหตการณตามความเปนจรงอยาง

ถกตองเขาใจถงปญหาและสาเหต มการปรบมมมองตอ

ปญหาและอปสรรค จนสามารถเผชญอปสรรคนนไดดวย

ความคาดหวงเชงบวกตออนาคต


ตามแนวคดทฤษฎการเรยนรทางสงคม (Social

Cognitive Theory) ของอลเบรต แบนดรา9 มองวา ถา

วยรนตองการผลทจะเกดขนในอนาคตเชงบวก และเชอ

มนในสงทจะเกดขนในอนาคตทางบวก คอ การคาดหวง

ผลลพธทางบวก (Outcome expectation) นนเอง วยรน

จะมพฤตกรรมตางๆ ทจะส�ารวจตนเอง ก�ากบตนเอง

ควบคมตนเอง จนเกดความเชอมนในตนเองและรบ

ร สมรรถนะแหงตนในการควบคมพฤตกรรมกาวราว

จะเหนไดจากการศกษาของ ศรนยา จระเจรญพงศ26

ศกษาปจจยเชงสาเหตทสงผลตอการคดบวกของนกเรยน

ชนมธยมศกษาตอนปลาย พบการรบรความสามารถของ

ตนมอทธพลทางตรงสงสด รองลงมา คอการก�ากบตนเอง

สอดคลองกบการศกษาในประเทศสงคโปรพบวาเดกวย

รนทมการรบรสมรรถนะในตนเองสงจะมการมองโลกใน

แงบวกสงกวาเดกทรบรสมรรถนะในตนเองต�า27

จากการศกษาแสดงใหเหนวาสมรรถนะแหงตนใน

การควบคมพฤตกรรมกาวราวเปนสงส�าคญอยางยงส�าหรบ

วยรนยคโลกาภวฒน สงคมวทยาศาสตรและเทคโนโลย

ทพฒนาอยางรวดเรว ท�าใหเดกวยรนมการรบขอมลท

หลากหลาย จนเปนสาเหตใหวยรนมปญหาการปรบตว

และน�าไปสพฤตกรรมเสยงตางๆ จงควรใหความส�าคญ

ในการพฒนาการปรบตวดานจตสงคม ซงจะพฒนาการ

มองตนเองหรออตมโนทศนในเชงบวก พฒนาวยรนใหร

บทบาทหนาทจนเกดความรบผดชอบตอตนเองและตอ

บทบาทในสงคม การมความสมดลระหวางการพงพา

ตนเองและการขอพงพงจากบคคลอน นอกจากนการ

มองโลกทางบวก จะสงเสรมใหเดกวยรนมองชวตอยาง

มความสข มความหวงถงผลทดในอนาคต17 เชอมนวา

ถา สามารถควบคมและก�ากบตนเองไดในระดบหนง จะ

ท�าใหสามารถแยกแยะสถานการณ มองถงผลทจะเกด

ตามมา ดงนนวยรนจะสามารถเลอกแสดงพฤตกรรมใน

แบบทเหมาะสม สอดคลองกบวถปฏบตทางสงคมและ

ตวตนของตนเอง มความพรอมในการพฒนาตนเองสความ

เปนผใหญทเปนอนาคตของชาตอยางมประสทธภาพ

ตอไป

ขอเสนอแนะในการน�าผลการวจยไปใช

1. ดานการปฏบตการพยาบาล จากผลการวจยพบ

วาการปรบตวดานจตสงคม และการมองโลกทางบวก

ท�าใหเดกวยรนมการรบรสมรรถนะแหงตน จงสามารถ

น�าขอมลพนฐานไปใชในการวางแผนเพอพฒนาการรบร


วยรนทเหมาะสมตอไป

2. ดานการวจย จากผลการวจยควรมการศกษาตว

แปรอนๆ เพอขยายผลของการอธบายตวแปรทมความ

สมพนธและท�านายปจจยทมอทธพลตอการรบร


วยรน

ขอเสนอแนะในการท�าวจยครงตอไป

1. ควรมการศกษาความสมพนธระหวางการปรบ

ตวดานจตสงคมและการมองโลกทางบวก กบการรบร

สมรรถนะแหงตนในการควบคมพฤตกรรมกาวราวในวย

รน ในเขตพนทอนๆ และวยรนกลมอๆ เพอทจะไดขอมล

มาพฒนาวยรนไดชดเจนยงขน

2. ควรมการศกษารปแบบกจกรรมการสงเสรม

การปรบตวดานจตสงคมและการมองโลกทางบวกใหแก

วยรน โดยมงเนนกจกรรมทสงเสรมใหเกดความสามารถ

ในการรบรสมรรถนะแหงตนในการควบคมพฤตกรรม

กาวราวทเหมาะสม

3. ควรมการเลอกกลมตวอยางเพศชาย และเพศ

หญงในสดสวนทเทากน ซงท�าใหการวเคราะหขอมลและ

การอภปรายผลไดนาเชอถอมากขน


1. กรมสขภาพจต. รายงานงานประจ�าป กรมสขภาพ

จต 2012 : กระทรวงสาธารณสข บางกอกบลอก

2555.

2. Arnett, JJ. Adolescence and emerging adulthood:

A cultural approach (4thed.). Boston: Prentice-

Hall; 2010.


3. จราภา เตงไตรรตน และคณะ. จตวทยาทวไป.

ฉบบพมพครงท 7. ธรรมศาสตร : ส�านกพมพ

มหาวทยาลยธรรมศาสตร ; 2554.

4. สพฒนา เดชาตวงศ ณ อยธยา. คมอบทความเพอ

สขภาพจต. กรงเทพฯ : อกษรบณฑต ; 2548.

5. Bandura, A. Self-efficacy: Toward a unifying

theory of behavioral change. Psychological

Review 1977; 84: 191-215.

6. สถาบนวจยประชากรและสงคม มหาวทยาลยมหดล

ออนไลน. รายงานการส�ารวจของสถาบนประชากร

และสงคมป พ.ศ. 2557. [เขาถงเมอ 12 ธนวาคม

2557]. เขาถงไดจาก http://www.ipsr.mahidol.

ac.th/ipsr/AnnualConference/ConferenceX/

Download.htm

7. พทกษพล บณยมาลก และคณะ. การพฒนาละ

ศกษาความเทยงตรงของเครองมอประเมนเพอใช

ในการปองกนและแกไขความรนแรงของนกเรยน

อาชวศกษา. วารสารสมาคมจตเวชแหงประเทศไทย

2555; 57(1) : 1-18

8. กรมพนจและคมครองเดกและเยาวชน. รายงาน

สถตคดประจ�าป พ.ศ. 2557.[เขาถงเมอ 12

กรกฎาคม 2558]. เขาถงไดจาก http://www.

djop.moj.go.th/images/djopimage/yaer2557.pdf

9. Bandura, A. Social foundations of thought

and action. Englewood Cliffs, NJ: PrenticeHall

; 1986.

10. Bandura, A.Swimming against the mainstream:

The early years from chilly tributary to trans

formative mainstream. Behavior Research and

Therapy ; 2004 ; 42 : 613-630.

11. รตนา ตาบง. ผลของโปรแกรมการก�ากบตนเองตอ

การรบรสมรรถนะแหงตนในการควบคมพฤตกรรม

กาวราวของเดกวยรน. [วทยานพนธพยาบาลศาสตร

มหาบณฑต] เชยงใหม : มหาวทยาลยเชยงใหม :

2550.

12. Roy, C., Heather, AA. The royadaptatoin

model. Stamford: Appletion & Lange. 1999.

13. สรพช ช�านาญ. อตมโนทศน การสนบสนนทางสงคม

และพฤตกรรมกาวราวของนกเรยนอาชวศกษา

ในจงหวดเชยงใหม. [วทยานพนธวทยาศาสตร

มหาบณฑต]. เชยงใหม : มหาวทยาลยเชยงใหม:

2552.

14. Carver, CS., Scheier, MF. Three human

strengths. In LG. Aspinwall & U. M.

Staudinger (Eds.), A psychology of human

strengths; Fundamental questions and future

direction for a positive psychology W, DG ;

American Psycholigical Association ; 2003 ;

87-102

15. Ho, MY., Cheung FM., Cheung SF. The role

of meaning in life and optimism in promoting

well-being. Personality and Individual

Difference ; 2010 ; 48: 658-663.

16. Chang, EC. Cultural differences in optimism,

pessimism, and coping: Predictors of subsequent

adjustment in Asian American and Caucasian

American college students. Journal of

Counseling Psychology; 1996; 43: 113-123.

17. Koisumi, R. Feelings of optimism and pessimism

in Japanese students’ transition to junior high

school. Journal of Early Adolescence; 1995;

15: 412-428.

18. Dariusz, K. The mediating role of optimism in

the relation between sense of coherence,

subjective and psychological well-being

among late adolescents.Personality and

Individual Difference; 2015; 85: 134-139.

19. อวรทธ ผลทรพย. การศกษาความสมพนธระหวาง

ปจจยบางประการกบความคกเชงบวกของนกเรยน

ชนมธยมศกษาปท 3 ในเขตพนทการศกษานนทบร

เขต 1. [วทยานพนธการศกษามหาบณฑต].


กรงเทพฯ: มหาวทยาลยศรนครนทวโรฒ: 2551.

20. พชร โชตกพงศ. ความเขมแขงในการมองโลกและ

การปรบตวดานจตสงคมของวยรนใน อ�าเภอเมอง

จงหวดเชยงใหม. [วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหา

บณฑต]. เชยงใหม: มหาวทยาลยเชยงใหม: 2547.

21. สมาลน มธรพจนพงศ. ความหวง การมองโลกใน

แงด และความสามารถในการฟนคนได : ตวแปร

ท�านายผลงาน ความพงพอใจในงาน ความสขใน

การท�างาน และความผกพนกบองคการ. Veridian

E-Journal, 5(3) ; 2555.

22. ศรรตน แอดสกล. ความร เบองตนทางสงคมวทยา.

พมพครงท 3. กรงเทพฯ : ส�านกพมพแหง

จฬาลงกรณมหาวทยาลย ; 2557.

23. Arslan, A. Educational Sciences : Theory

& Practice. 2012;12 (3) : 1915-1920.

24. Hewitt, MP. Journal of Research in Music

Education, 00224294. 2015 Oct; 63(3).

25. Steinberg, L. Adolescence. 8. New York :

McGraw-Hill ; 2008.

26. ศรนยา จระเจรญพงศ. ปจจยเชงสาเหตทสงผลตอ

การคดเชงบวกของนกเรยนชนมธยมศกษาตอนปลาย

สงกดส�านกงานเขตพนทการศกษา เขต 11.

[วทยานพนธการศกษา มหาบณฑตการวจยและ

สถตทางการศกษา]. กรงเทพฯ : มหาวทยาลยศร

นครนทวโรฒ ; 2556.

27. Yeo, LS., Tan, K. Australian Journal of

Guidance&Counselling. 2012;22(1):82-101.


การรบรความหมายความมคณคาในตนเองของผสงอายทมภาวะซมเศรา*

สพรรษา แสงพระจนทร**

จณหจฑา ชยเสนา ดาลลาส***

ภรภทร เฮงอดมทรพย ***

เวทส ประทมศร****

บทคดยอ การศกษาครงนเปนการวจยเชงคณภาพ เพอบรรยายความหมายความมคณคาในตนเองของผสงอาย

ทมภาวะซมเศรา คดเลอกผใหขอมลแบบเฉพาะเจาะจง โดยเปนผสงอายทอาศยอยในจงหวดหนงของภาค

ตะวนออก จ�านวน 15 ราย เกบรวบรวมขอมลโดยการสนทนาเชงลก และวเคราะหขอมลดวยวธการวเคราะห

เชงใจความหลก

ผลการวจยพบวา ผสงอายทมภาวะซมเศรา ใหความหมายของการมคณคาในตนเอง สามารถสรปประเดน

หลกได 3 ประเดน และประเดนยอย 8 ประเดน ดงน ประเดนท 1) ไดรบการยอมรบจากภายนอก ประเดน

ยอย คอ ชวตคนด ชวตทมศกดศรและชวตทคดบวก ประเดนท 2) การไดรบการปฏบตเสมอนหนงผมคา

ประเดนยอยคอ การไดรบยกยองใหเปนผน�า และการเปนทรก และประเดนท 3) ภมใจในสงทฉนท�า ประเดน

ยอย คอ การพงพาตนเอง การอทศตนเพอประโยชนสวนรวม และการสรางคน

ผลการวจยครงนท�าใหเกดความเขาใจในการรบรความหมายความมคณคาในตนเองของผสงอายทมภาวะ

ซมเศรา ซงพยาบาลและบคลากรทท�างานเกยวของกบผสงอาย สามารถน�าไปเปนแนวทางในการพฒนารปแบบ

การดแลผสงอายทมภาวะซมเศรา

* วทยานพนธหลกสตรพยาบาลศาสตรมหาบณฑต คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยบรพา

**โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลบานสลกเพชร ต�าบลเกาะชางใต อ�าเภอเกาะชาง จงหวดตราด;

อเมลตดตอ : [email protected]

***คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยบรพา

**** โรงพยาบาลพทธโสธร

ค�าส�าคญ : ผสงอายทมภาวะซมเศรา; ความมคณคาในตนเอง


The Meaning of Self-esteem as Perceived by Older Adults with Depression*

Suphansa Sangphrachan**

Jinjutha Chaisena Dallas***

Pornpat Hengudomsub***

Wetid Pratoomsri****

Abstract The purpose of this qualitative research study was to understand the meaning of self-esteem in

the elderly with depression. Fifteen participants from a province in eastern Thailand were purposively

selected. Data were collected using in-depth interview with semi-structured questions and analyzed by

thematic analysis.

The findings revealed the meaning of self-esteem as perceived by the elderly with depression in three

themes and eight sub-themes. The first theme was being recognized by others consisting of three

sub-themes: being a good person, a life with dignity, and a life with positive attitude. The second

themewas being treated as valued person composed of two sub-themes: being honored as a leader and

being loved. The third theme was being proud of what I am doing comprising 3 sub-themes: self-

reliance, dedication to society, and mentoring people.

The findings illustrated the meaning of self-esteem as perceived by the elderly with depression. This

knowledge should be of concern to nurses or health care providers to promote self-esteem in the

elderly with depression.

* Thesis, Master of Nursing Science Program in Mental Health and Psychiatric Nursing

** Registered Nurse, Professional Level ,salakphet Tambon Health Prpmotion Hospital

Kaochangtai district, Amphur Kaochang, Trat province; e-mail : [email protected]

*** Faculty of Nursing, Burapha University

****Buddhasothorn Hospital.

Keywords : Elderly with depression; Self-esteem



ปจจบนประเทศไทยก�าลงกาวสสงคมผสงอาย

(Aging society) โดยพบในป พ.ศ. 2556 มประชากร

ทงสน 65 ลานคน แบงเปนกลมวยสงอาย (60 ปขนไป)

จ�านวน 10 ลานคน คดเปนรอยละ 15.40 ของประชากร

ทงหมดจ�านวน 65 ลานคน1 และจากประมาณการจ�านวน

ผสงอายของไทยคาดวาใน ป พ.ศ. 2566 จะเพมขน

เปน 14 ลานคนหรอคดเปนรอยละ 20 ของประชากร

ประเทศ2 เหนไดวาผสงอายมแนวโนมเพมจ�านวนสงขน

วยสงอายเปนวยทมกพบการเปลยนแปลงตาม

ธรรมชาตของมนษย3 โดยมการเปลยนแปลงดานจตใจ

และอารมณทเกดควบคกบความเสอมถอยทางกาย ท�าให

ผสงอายรสกวาตนเองมความสามารถนอยลง ตองพงพา

ผอน และวยนยงมการสญเสยอ�านาจ ต�าแหนงหนาทการ

งาน บทบาทในสงคม อาจสงผลใหเกดอารมณเหงา กงวล

นอยใจ และกระทบกระเทอนจตใจไดงาย4 ทฤษฎ

พฒนาการทางจตสงคมของอรก อรกสน (Erik Erikson)5

ไดอธบายพฒนาการของผสงอายวาเปนวยแหงขนการ

พฒนาความรสกมนคงทางจตใจ ในทางกลบกนผสงอาย

ทไมสามารถผานถงขนพฒนาการความร สกมนคงทาง

จตใจได จะรสกสนหวง ทอแท ขาดความสข มองไมเหน

ถงคณคาของตนเอง เกดความเครยด ความคบของใจ

รสกผดและไรคาจนมโอกาสเกดภาวะซมเศราได5 และ

อาจพบความผดปกตของอารมณแสดงออกเปนพฤตกรรม

ซมเศรา เบอหนายทอแท รวมกบอาการอนๆ เชน นอน

ไมหลบ น�าหนกลด ไมมสมาธ พฤตกรรมเคลอนไหวผด

ปกต เปนตน6

จากการศกษาปจจยทมความสมพนธกบภาวะซม

เศราในผสงอาย ทอาศยอยในพนทภาคตะวนออกจ�านวน

524 คน ในป พ.ศ. 2552 พบวา ผสงอายมภาวะซมเศรา

อยในระดบเลกนอย รอยละ 57.1 รองลงมามภาวะ

ซมเศราระดบปานกลาง รอยละ 22.1 และรนแรง

รอยละ 8.6 และพบผสงอายทไมมภาวะซมเศรา รอยละ

17.67 และจากการทบทวนวรรณกรรมพบวาสงอายทม

ภาวะซมเศรา จะมความรสกมคณคาในตนเองต�าลงดวย8

ความรสกมคณคาในตนเอง (Self-esteem) เปน

การรบร วาตนเองมคณคา มความเชอมน มการยอมรบ

ตนเองและตองการท�าตนใหเปนประโยชนตอสงคม9

เกยวกบความรสกมคณคาในตนเองนคารล โรเจอรส

(Carl Rogers) กลาววา ความรสกมคณคาในตนเองเกด

จากความสมพนธระหวางอตมโนทศน (Self-concept)

และตนในอดมคต (Ideal-self)10 หากสองสวนนมความ

สอดคลองกน บคคลมแนวโนมมความรสกมคณคาใน

ตนเองสง มความมนคงทางอารมณ ในทางตรงกนขาม

เมอบคคลตองการเปนอะไร แตประเมนตนเองพบวาไม

ใกลเคยงกบความสามารถของตน ไมมแหลงสนบสนนท

เพยงพอ ไมเผอใจไวส�าหรบสงทไมคาดคด จะท�าใหความ

รสกมคณคาในตนเองต�าลง ขาดความมนคงทางอารมณ

และตระหนกร วาความสามารถทตนมนนไมกอใหเกด

ประโยชนตอสงคม4 จากการเปลยนแปลงในวยผสงอาย

ทกลาวขางตน ผสงอายทมภาวะซมเศรามกมองตวเองใน

ดานลบ มองเหนคณคาในตนเองต�าลง รสกวาตนเองไม

ประสบความส�าเรจ ขมขนกบตนเองเพราะชวตในอนาคต

ทเหลอสน ยากทจะตงตนเพอเปลยนแปลงชวต ท�าใหเกด

ความไมมนคงของสภาพจตใจ อาจสงผลใหผสงอายม

อาการแสดงทพบบอย คอ อารมณเศรา เบอหนาย เหงา

รองไหงาย นอยใจงาย จนอาจกลายเปนอารมณซมเศรา11

การศกษาครงน เปนการวจยเชงคณภาพ ทเกบ

รวบรวมขอมลดวยการสนทนาเชงลก เนองจากเปนวธ

การหนงทเขาถง เขาใจ ปรากฏการณทศกษา12 เพอให

ไดขอมลทสะทอนใหเหนวา ผสงอายใหความหมายความ

มคณคาในตนเองวาอยางไร และมความส�าคญตอความ

รสกของผสงอายอยางไรบาง นอกจากน การศกษานแนว

คดทฤษฏการดแลมนษยของ Watson13 ในการเปดสนาม

ปรากฏการณในการเขาถงการรบรของบคคล วตสนได

อธบายวา ปรากฏการณหรอความจรงตามการรบรของ

บคคลเปนสงทจะกลายเปนภาพสะทอนตวตนของบคคล

ณ ขณะนน

จากความส�าคญทกลาวมาขางตน พบวาแนวโนม

ของประชากรผสงอายทมภาวะซมเศราเพมมากข น

ประกอบกบนโยบายของกระทรวงสาธารณสข เนนการ


สงเสรม ปองกน รกษา และฟนฟดานสขภาพจตในผสง

อาย14 ผวจยจงมความสนใจในการศกษาความหมาย

ความมคณคาในตนเองของผสงอายทมภาวะซมเศรา โดย

เลอกใชการวจยเชงคณภาพมาเปนระเบยบวธวจย เพราะ

เปนการศกษาทใหความส�าคญกบการรบร ความหมาย

และพฤตกรรมตามบรบทเฉพาะ15 เพอใหเกดความร

และเขาใจความเปนธรรมชาตของผสงอาย เกดความ

เขาใจมมมองในการรบร ความหมายความมคณคาใน

ตนเองของผสงอาย เพอเปนแนวทางในการดแลสขภาพ

จตของผสงอายตอไป


เพอบรรยายคณคาในตนเองของผสงอายทมภาวะ

ซมเศรา


การวจยครงนเปนการวจยเชงคณภาพ (Qualitative

research) ใชวธเกบรวบรวมขอมลโดยการสนทนาเชงลก

(In-depth interview)

ผใหขอมล

การศกษาครงน ผวจยคดเลอกผใหขอมลแบบเฉพาะ

เจาะจง (Purposive sampling) โดยคดเลอกตาม

คณสมบตทก�าหนด คอ ผทมอาย 60 ปขนไป ทงเพศ

ชายและหญงทอาศยอยในชมชนชนบท จงหวดหนงของ

ภาคตะวนออก มภาวะซมเศราอยในระดบเลกนอยถง

ปานกลาง สามารถสอสารดวยภาษาไทยไดด และยนยอม

ใหความรวมมอในการวจย มจ�านวน 15 ราย เมอผสง

อายเกดอารมณซมเศราระหวางการสนทนา ผวจยจะหยด

การสนทนา และเปดโอกาสใหผสงอายไดระบายสงทคบ

ของใจ สรางบรรยากาศใหเกดความรสกอบอนปลอดภย

และผอนคลาย และสงเกตอาการ ถาอาการดขนจะท�าการ

สนทนาตอ หากไมดข นจะยตการสนทนา และท�าการ

ประเมนอาการ เพอสงตอไปยงหนวยงานทดแลดาน

สขภาพจตและจตเวชของโรงพยาบาลประจ�าจงหวด

การพทกษสทธผใหขอมล

การวจยครงน มการพทกษสทธผใหขอมล โดยผาน

การพจารณา โครงการวจยจากคณะกรรมการพจารณา

จรยธรรมการวจยของมหาวทยาลยบรพา ด�าเนนการเกบ

รวบรวมขอมลดวยตนเองจากกลมผใหขอมล โดยชแจง

วตถประสงค วธด�าเนนการ และประโยชนทคาดวาจะได

รบ ซงในการเกบรวบรวมขอมลโดยการสนทนาเชงลกนน

ผใหขอมลสามารถปฏเสธทจะตอบค�าถามหรอขอความ

ใดๆ ทไมพงประสงคทจะตอบ และสามารถใหหยดการ

สนทนาไดทกเวลา และขอมลทไดจากการสนทนา ถอวา

เปนความลบ ไมมการเปดเผยชอและนามสกลจรงของผ

ใหขอมล การน�าเสนอผลการวจยน�าเสนอในภาพรวม

และขอมลตางๆ ทไดจากการสนทนา จะถกท�าลายเมอ

ผลการวจยไดเผยแพรแลว เมอผใหขอมลยนดเขารวมใน

การศกษา จงใหเซนชอลงในใบยนยอมการเขารวมการ

วจย


เครองมอทใชในการวจยครงน ประกอบดวย

1. ผวจย ซงเปนเครองมอทส�าคญในการวจยเชง

คณภาพ เปนผทผานการเรยนเกยวกบการท�าวจยเชง

คณภาพจากการศกษาในรายวชาการวจยทางการ

พยาบาลและการใชผลการวจย ในหลกสตรพยาบาล

ศาสตรมหาบณฑต เปนเวลา 15 ชวโมง และท�าการศกษา

คนควาเพมเตมดวยตนเอง จากต�ารา วารสารและเอกสาร

ตางๆ รวมถงฝกทกษะการสนทนาเชงลกภายใตการนเทศ

ของอาจารยทปรกษา

2. เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล คอ

แบบประเมนภาวะซมเศรา 2Q16 9Q17 ลกษณะของแบบ

คดกรองเปนการตอบประเมนความรสกของตนเองใน

ชวง 2 สปดาหทผานมา เชน ใน 2 สปดาหทผานมา รวม

วนน ทานรสก หดห เศรา หรอทอแทสนหวง หรอไม แนว

ค�าถามการสนทนาเชงลก ทผวจยสรางขนเอง ลกษณะ

ค�าถามเปนค�าถามปลายเปด มวตถประสงคเพอตองการ

รและเขาใจความหมายความมคณคาในตนเองของผสง

อายทมภาวะซมเศรา โดยมการตรวจสอบความตรงของ

เนอหา (Content validity) จากผทรงคณวฒ 3 ทาน


ประกอบดวย อาจารยผเชยวชาญดานการวจยเชงคณภาพ

2 ทาน และอาจารยผเชยวชาญดานการพยาบาลสขภาพ

จตและจตเวช 1 ทาน แบบสอบถามขอมลทวไปของผสง

อายทมภาวะซมเศรา แบบบนทกการถอดเทป แบบ

บนทกภาคสนาม และแบบบนทกการสะทอนคด

3. อปกรณในการเกบรวบรวมขอมล คอ เครอง

บนทกเสยง

ขนตอนการเกบรวบรวมขอมล

หลงจากโครงการวจยผานการพจารณาจากคณะ

กรรมการพจารณาจรยธรรมของมหาวทยาลยบรพา ผ

วจยท�าหนงสอขออนญาตเกบรวบรวมขอมล เสนอตอผ

อ�านวยการโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลทท�าการ

ศกษา โดยชแจงรายละเอยดถงวตถประสงคของการวจย

และขนตอนการด�าเนนการวจย ผวจยคดเลอกผใหขอมล

ตามคณสมบตทก�าหนดไว แลวพบผใหขอมลโดยการ

สรางสมพนธภาพ บอกวตถประสงค การพทกษสทธผให

ขอมล ประโยชนทจะเกดจากการวจย และขอความรวม

มอในการเขารวมวจย และเมอผใหขอมลยนยอมจงใหลง

นามยนยอมไวเปนลายลกษณอกษร และด�าเนนการเกบ

รวมรวมขอมล ดวยการสนทนาเชงลก ทบานของผให

ขอมลและโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลตามทผให

ขอมลเลอก ในการสนทนาแตละครง ใชเวลาประมาณ

60-90 นาท ในขณะทท�าการสนทนา ผวจยสงเกต

ปฏกรยาของผใหขอมลตามความเปนจรง เชน สหนา

ทาทาง ลกษณะการพด และน�าเสยง เปนตน ผวจยด�าเนน

การเกบรวบรวมขอมลจนกระทงขอมลมความอมตว รวม

ผใหขอมลทงหมด 15 ราย ไมพบผปฏเสธการใหขอมล


ผวจยท�าการวเคราะหขอมล และเกบรวบรวมขอมล

ไปพรอมๆ กน โดยใชวธการวเคราะหขอมลเชงใจความ

หลก (Thematic analysis) ในกระบวนการวเคราะหขอมล

นน ผวจยอานขอมลทไดจากการถอดเทป หลายๆ ครง

เพอใหเขาใจในขอมลนนๆ และขดเสนใตขอความส�าคญ

ทเกยวของกบค�าถามการวจย เลอกสรรเอาขอความวล

ค�าส�าคญออกมา ตดทอน หรอก�าจดขอมลทไมเกยวของ

ออก จากนนน�าขอความ วล ค�าส�าคญมาใสรหสเบองตน

จดประเภทขอมลเปนระบบเดยวกน ความหมายแนว

เดยวกน โดยการเชอมโยงขอมลและรวบรวมขอมลตางๆ

เพอหาขอสรป และสรางขอสรปโดยน�าขอคนพบจากการ

ตความและขอสรปยอยมาสรางเปนขอสรปใหญ ตรวจ

สอบความนาเชอถอของขอสรป และแกไขใหชดเจน จง

สรปเปนผลการวจย โดยผวจยไดตรวจสอบผลการ

วเคราะหขอมลทงหมด และปรบแกไขตามความคดเหน

ทสอดคลองกนเพอสรางความนาเชอถอของงานวจย

ความนาเชอถอของงานวจย

ผวจยตรวจสอบความนาเชอถอของขอมลตาม แนว

ทางการสรางความนาเชอถอใน พมลพรรณ เนยมหอม18

ดงน

1) ความนาเชอถอ (Credibility) ผวจยผานการ

เรยนเรองการท�าวจยเชงคณภาพ และมประสบการณใน

การเกบรวบรวมขอมล และวเคราะหขอมลได การคด

เลอกผใหขอมลซงเปนผสงอายทมภาวะซมเศรา สามารถ

อธบายความหมายความมคณคาในตนเองของผสงอาย

ตามการรบรของผใหขอมล การสรางสมพนธภาพทดกบ

ผใหขอมล โดยแสดงทาททเปนมตร เปดโอกาสใหซกถาม

และแสดงความคดเหนไดอยางอสระ การใชเทคนคการ

สะทอนคดและบนทกการสะทอนคดตลอดกระบวนการ

เกบขอมล การวเคราะหขอมล และการยนยนขอมลกบผ

ใหขอมลทกครงภายหลงการเกบรวบรวมขอมล ผวจย

ตรวจสอบสามเสา (Triangulation) ดานวธการเกบ

รวบรวมดวยวธแตกตางกน (Method triangulation) โดย

การเกบรวบรวมขอมลจากการสนทนาเชงลก การสงเกต

และขอมลพนฐาน ขอมลภาวะสขภาพ และขอมลการคด

กรองภาวะซมเศราของผสงอาย

2) การน�าขอมลไปใช (Transferability) ผวจย

บรรยายรายละเอยดตางๆ ของการคดเลอกผใหขอมล

และขนตอนตางๆ ในการเกบรวบรวมขอมล เพอใหผอาน

สามารถประยกตใชในบรบททอนๆ คลายคลงกน


3) ความคงท (Dependability) ผวจยวเคราะหและ

ตรวจสอบผลการวเคราะหขอมลและบรรยายเกยวกบ

กระบวนการวจยและสรปผลการวจยไวอยางละเอยด เพอ

ใหผอานสามารถเขาใจ ตรวจสอบและปฏบตตามได

4) การยนยนขอมล (Confirmability) ผวจยได

รวบรวมเอกสารตางๆ ตลอดจนเครองมอทใชในการเกบ

รวบรวมขอมล เพอสามารถน�าไปใชเปนหลกฐานอางอง

แหลงขอมล และสามารถตรวจสอบความถกตองยอนหลง

ได รวมทงไดตระหนกถงความนาเชอถอ การน�าขอมลไป

ใช และความคงทดงกลาวมาแลว ท�าใหงานวจยนมความ

เปนกลางหรอไมมความล�าเอยง


ผใหขอมลในการวจยครงน เปนผสงอายทมภาวะ

ซมเศราอยในระดบเลกนอยถงปานกลาง จ�านวน 15 ราย

พบผสงอายทมภาวะซมเศราอยในระดบปานกลาง

จ�านวน 13 ราย และภาวะซมเศราอยในระดบเลกนอย

จ�านวน 2 ราย ประกอบดวยเพศชาย 5 ราย และเพศ

หญง 10 ราย มอายเฉลย 71.27 ป โดยอายนอยทสด

61 ป อายมากทสด 88 ป สถานภาพสมรสคมากทสด

10 ราย รองลงมาคอหมาย 4 ราย และหยาราง 1 ราย

ดานสมาชกในครอบครว มผสงอายทอยคนเดยว จ�านวน

3 ราย อก 12 ราย อาศยอยกบสมาชกในครอบครว

การศกษาความมคณคาในตนเองของผสงอายทม

ภาวะซมเศราในครงน ผวจยน�าเสนอผลการวจยเปน

3 ประเดนหลก ดงน 1) ไดรบการยอมรบจากภายนอก

2) การไดรบการปฏบตเสมอนหนงผมคา และ 3) ภมใจ

ในสงทฉนท�า

1. ไดรบการยอมรบจากภายนอก ผใหขอมลรบร

วาความมคณคาเปนสงทเกดจากพฤตกรรมภายในทด

งาม ทนาภมใจและบคคลอนกรบรสงดงามนน เมอไดรบ

การยอมรบจากภายนอก ผใหขอมลจงสะทอนออกมาเปน

3 ประเดนยอย ดงรายละเอยดตอไปน

1.1 ชวตคนด ผใหขอมลทกคนเชอมนใน

ความเปนคนดของตนเองวาเปนสงทตดตวมา รบร วา

ตนเองเปนคนดซงมาจากการอบรมสงสอนของพอแม

และจากการท�าบญท�าทาน ดงค�ากลาวของผใหขอมลทวา

“ตาไดรบการจากอบรมสงสอนตางๆ สวนใหญ

มาจากพอและอา ท�าใหตามความดตดตวมาทกวนน เขา

สอนใหตาเปนคนด มระเบยบวนย ตรงตอเวลา ประหยด

ไมเอารดเอาเปรยบคนอน มน�าใจ เออเฟอเผอแผ ไมเยอ

หยงจองหอง ไมถอตว...ส�าคญนะ การทเราเปนคนมน�าใจ

มระเบยบวนย ซอตรง ตรงตอเวลา มนท�าใหคนรอบขาง

เหนคณคาของเรา ทเราเอ อเฟอเผอแผ ไมเยอหยง

จองหอง ไมถอตว ท�าใหเรารสกปลมและดใจ ทคนอน

มองเหนคณคาของเรา” (E13)

“ยายไปชวยวด ท�าบญท�าทานแลวรสกอมเอม

ใจ...มนมความสขใจ ไมเหนดเหนอย ประทบใจยายมา

ตลอด แลวกงานทอดกฐน งานผาปา ยายกไปชวยทกครง

ยายเปนคนมน�าใจ ท�าดวยตวของยายเองจรงๆ ไมตองม

ใครมาบงคบใหท�านนท�าน...คราวไหนทพลาดตดธระ

จรงๆ ไปไมไดจรงๆ กมคนถามหาแลว...เรากภมใจแลว

วาเออ เคายงนกถงเรากนอยตลอด วาเราหายไปไหน เคา

เหนความดของเรา” (E11)

1.2 ชวตทมศกดศร ผใหขอมลสวนหนงมอง

วาความมศกดศรเปนเรองส�าคญมการด�าเนนชวตทม

อดมการณ ตงมนในอดมคตทมศกดศร จะท�าใหเปนตว

ของตวเอง ไมหวงพงพาใคร มเปาหมายในการด�าเนน

ชวต เกดความรสกพอใจในการด�าเนนชวตของตนและ

ครอบครว และร สกภาคภมใจทเพอนบานและคนใน

ชมชนใหการยอมรบ และน�าสงทดควรน�าไปเปนแบบ

อยาง ดงเชนผใหขอมลไดกลาววา

“ปามเชอสายจน ปาถกอบรมเลยงดมาแบบให

หยงในศกดศรของตนเอง ถงแมครอบครวจะยากจนหรอ

ล�าบากยงไง ปาเปนคนอดทน ท�างานดวยความซอสตย

สจรต ไมคดโกงใคร ไมใชจายฟมเฟอย ไมพดจาใหราย

คนอน... ไมใหใชเงนฟมเฟอย อยาวาคนอน อยาใสราย

คนอน เปนคนหยงในศกดศร เพราะเรองศกดศรเปน

เรองทส�าคญมากส�าหรบครอบครวของปา สอนใหปาท�า

ในสงทถกตอง ตอใหครอบครวเราจะจนยงไง รบจางเขา

ยงไงแตเราไมเคยโกงเขา ใชชวตอยอยางพอเพยง คนอน

มองมาเขากเชอถอ เชอใจ” (E10)


“ชวตไมสน กตองดนกนไปจรงๆ นะ แตฉน

เปนคนทวา ถาไมมตงคกไมกนอะไรนะ ใครใหตด กไม

ตด ไมตดหนใคร เลยงลกมาเปนฝงไมตดหนใคร เราหยง

ในศกดศรของเรา ไมอยากใหใครมาดถก แลวกไมมใคร

ดถกเราจรงๆ มแตเคารพยกยองเรา” (E4)

1.3 ชวตทคดบวก ผใหขอมลเลาถงการเผชญ

ปญหาทผานมา ดวยการมองชวตดานบวก ท�าใหพรอม

เผชญปญหาและปรบความคดและพฤตกรรมในการอย

รวมกนกบผอนไดดขน การคดบวกท�าใหตวของผสงอาย

มความสข ไมเครยด สามารถผกมตรกบเพอนบานไดด

ดงค�ากลาววา

“ตากเปนคนประเภททวาชอบคดบวกนะ ตา

พยายามคดอะไรทมนเปนบวก แลวเรากไมเครยดไง คน

อนกบอกวาตาเปนคนเขาใจคดด คดบวก แลวไมเครยด”

(E13)

“ยายรสกวาตองรบผดชอบตอชวตของตนเอง

และร สกพงพอใจกบการใชชวตทผานมา เทานมนกม

ความสขมากแลวนะ อกอยางอะไรกแลวแต เราตองคด

บวกใหเปน มนยากนะ ตองมการฝกฝน ฝกมองโลกใน

แงด คนอนเคากชนชม มองเราวาเปนคนด ร จกคด”

(E15)

2. การไดรบการปฏบตเสมอนหนงผมคา ผให

ขอมลสวนใหญ มองวา ความมคณคาในตนเอง สรางมา

จากความรสกพงพอใจในตนเองวาตนมความส�าคญ และ

รบร จากการมปฏสมพนธกบครอบครวและสงคมภาย

นอกวาตนมความส�าคญ มคณคา ผใหขอมลจงสะทอน

ออกมาเปน 3 ประเดนยอย ดงรายละเอยดตอไปน

2.1 การยกยองใหเปนผน�า ผใหขอมลรบร วา

ตนเองมความส�าคญเมอไดรบการยกยอง นบถอ ใหเปน

ผน�าหรอรบรจากความส�าเรจในการท�างานเพอชมชนและ

สงคม การไดรบการยกยองใหเปนผน�าของผสงอายมา

จากความด ความสามารถและความนาเชอถอ ดงเชนค�า

กลาวทวา

“ตาไปเปนทหาร พอเขาเปนทหารใหมอยไม

นาน ตาไดรบคดเลอกใหเปนครฝกทหาร ตามความร ใน

การใชค�าบอกค�าสง สอนทหารใหมอยหลายรน สนกด

และประทบใจมาก” (E1)

“ยายเคยเปนอบต. (สมาชกองคการบรหาร

สวนต�าบล) ตดตอกนถง 3 สมยนะ แมจะเรยนจบเพยง

ชนป. 4 ยายวาเปนเพราะตวยายเปนคนไมถอตว ไมหยง

ไมเจายศเจาอยาง ทกคนมกชนชมยายวายายเปนคนม

วสยทศนกวางไกล เปนนกพฒนาหมบานไดด ยายใช

เหตผลไง อยายดตดกบต�าแหนง อยายดตดกบหวโขน...

อยาหลงระเรงไปกบยศกบต�าแหนง ยายไมเอานะ อยา

ลมตวเดดขาด เพราะมนท�าใหมคณคาตางๆ ทเราเคย

สราง เคยท�า หายหรอหมดไปทนท คนจะเสอมศรทธาลง

ยายเตอนสตตวเองเสมอ ไมเคยอวด ไมเคยเยอหยง

จองหอง วาเออเราเปนนนเปนน มยศมต�าแหนงอะไร

ยายกวายายคอคนเดนดน กนขาวแกงเหมอนกบคนอนๆ

ไมจ�าเปนตองยกตวเองใหสงเดนกวาใคร” (E14)

2.2 การเปนทรก การทผใหขอมลสะทอนให

เหนวา การรบร วาตนเปนทรกท�าใหรสกวาตนมคณคา

ส�าหรบคนอน และไดรบการปฏบตอยางบคคลทมคณคา

ดวยความรกและการยอมรบ ดงค�ากลาวทวา

“ครอบครวท�าใหตาร สกวาตามคณคามาก

ส�าหรบพวกเคา ยายเคากดกบตาตลอด ดแลตา ลกสาว

คนโตกไมเคยท งตา... มหลานชาย หลานสาวมาเลนท

บานตาเกอบทกวน ตามความสขทไดเลยงหลาน... อก

อยางคนรอบขางคนในหมบานทกคนเคากดกะตานะ...

เคาบอกวาตาเปนคนดมากเทาทเคาเจอ (E7)

“เราอายไดถงปนน เรากมความสข ความไข

ความเจบอะไรเรากมาเบยดเบยนเรานอย ครอบครวเรา

ไมเคยวาจะมปญหาอะไรกนมากมาย เรากมความสขกน

ทกๆ คน เราตกเตอนสงสอนกนได พดจากนร เรองใน

ครวเรอน กเปนทพอใจ แลวกรสกวาทกคนรกเรามาก”

(E2)

3. ภมใจในสงทฉนท�า ผใหขอมลเลาถงความสขใจ

และภาคภมใจในสงทไดท�า ซงสงนน�ามาซงความรสกม

คณคาในตนเอง เปนสงทภมใจวาตนท�าไดและไดท�า คอ

ความสามารถในการดแลตนเองทงทางดานรางกาย จตใจ

และสงคม สามารถท�ากจกรรมทเปนประโยชนสวนรวม

ไมใชค�านงถงแตเรองของตน และการสรางคนเปนสงทผ


ใหขอมลมองวาเปนสงทท �าใหตนมคณคา ทไดมโอกาสสอน

และถายทอดวชาความร ตาง ๆ จากการสนทนา ความภมใจ

ในสงทท �าของผสงอาย มาจากการพงพาตนเอง การอทศตน

เพอประโยชนสวนรวม และการสรางคน

3.1 การพงพาตนเอง ท�าใหผใหขอมลมความ

ภาคภมใจและมความสขทเกดจากการไดดแลตนเอง

พงพาตนเองโดยไมตองเปนภาระของใคร และกลาวถง

การดแลและพงพาตนเองดานสขภาพรางกายและจตใจ

สามารถท�ากจกรรมตางๆ ไดดวยตนเองเปนสวนใหญ ม

ความสามารถในการพงพาตนเองเรองคาใชจายในชวต

ประจ�าวน ความภาคภมใจเกดขนนน ผใหขอมลไดกลาว

วา

“ถงตอนนเราแกแลว แตยงสามารถท�ามาหากน

ไดนมนดนะ เพงจะมตงคตอนแก แลวอกอยางปากดแล

ตวเองได ไมเจบไขออดๆ แอดๆ ” (E5)

“ตวเรานนแหละ ตองมองตวเราใหมคณคา คน

เราท�าอะไรไดตงหลายอยาง อยางตา ดแลตวเองได พอ

ชวยเหลองานบานได ไมเปนภาระลกหลาน” (E6)

3.2 การอทศตนเพอประโยชนสวนรวม ผให

ขอมลสวนใหญ กลาวถงการชวยเหลอผอน การเสยสละ

ชวยเหลอสงคม มจตอนเปนสาธารณะทนกถงประโยชน

ของสวนรวม การเขารวมกจกรรมกบชมชน/ หมบาน

ตามทตนเองสามารถเขารวมได ไมแสดงใหเหนถงความ

เปนคนเหนแกตวหรอคดเหนแตเรองของตนเองเพยง

อยางเดยว น�าไปสความรสกมคณคาในตนเอง ดงทผให

ขอมลเลาวา

“ตาเปนอสม. รนแรกของอ�าเภอเกาะชาง เปน

มามากกวา 20 ปแลว ท�างานอาสา มหนาทคอยบอก

แนะน�า ใหความรกบชาวบานในละแวกทรบผดชอบดแล

ตากถอวาตาเปนอสม. กภมใจแลวนะ... คนในเขตรบผด

ชอบนของตาเขาเชอหมด ตากสบายใจด เพราะเขาเชอ

ฟง เขาเลอมใสเรา นบถอเรา เราเปนอสม. อายปานน”

(E2)

“ตาสรางความมนใจใหตวเอง เพราะตาไมยด

ตดอะไร ตาชอบชวยเหลอคนอนๆ ตาเปนคนใจดนะ

อะไรทตาพอชวยเหลอไดตาท�าทนท...ตาภมใจทไดชวย

เหลอคนอนๆ” (E13)

“กคนรอบขางเขาพดถงเรา ชนชมเรา บอกวา

เราเปนคนด ชอบชวยเหลอสงคม เรากรสกมคณคาเยอะ

นะ” (E9)

3.3 การสรางคน วยของผใหขอมลเปนวยท

สะทอนวาเปนวยทผานการใชชวตมายาวนาน ผานรอน

ผานหนาว และสงสมประสบการณตางๆ มากมาย เชน

วธคด การแกปญหา การด�ารงชวต การประกอบอาชพ

ท�าใหผสงอายแตละคนมภมปญญาของตนเองทน�ามา

อบรมสงสอนบตรหลาน หรอบคคลอนในสงคม สงเหลา

นหลอหลอมเปนความภาคภมใจในสงทตนเองเปนและ

ไดท�าเพอสรางคนรนตอมา ผใหขอมลสวนหนงเลาวา

“ทส�าคญทสดในตอนนคอ การไดเลยงหลาน

สอนหลาน ฝกหลาน ตงแตเคายงเลกๆ อย อยากอบรม

อยากใส อยากเพมเตมคณสมบตดๆ มอบใหหลานหมด

ภมใจทลกใหความไววางใจใหเลยงหลานอยางเตมความ

สามารถ ภมใจทมสวนชวยแบงเบาเรองการเลยงหลาน

เพราะลกสาวตองท�างาน ลกเรยนจบมงานมการท�า ลก

เปนคนด ขยน อดทน กตญญตอพอแม หลานเลยงงาย

ภมใจทไดเลยงหลาน มนมความร สกวาพอแมเคาไว

วางใจใหยายอบรมสงสอนลกเคาไดเตมท เคยไดยนลก

พดวา แมยงเลยงหนใหดได ท�าไมแมจะเลยงลกของหน

ใหเปนคนดไมได มนนาภมใจมากเลยนะ... มนท�าใหเรา

ยนหยดอยได มนเปนน�าทพยชโลมใจ ทหลอเลยงหวใจ

คนแกๆ คนหนง” (E15)

“ยายตงใจจะสรางคนดานความรความสามารถ

ทยายม บอยครงนะ ทมหนวยงานจากทตางๆ มาตดตอ

เยยมชมและเรยนร วธการท�าผลตภณฑจากกะลามะพราว

ยายยนดและเตมใจเสมอในการใหความร ไมหวงผล

ตอบแทนอะไรหรอก ทกวนนมนกส�าเรจยายกภมใจทได

ถายทอดใหแกเยาวชนและผทสนใจ เพอนบานทอยาก

เรยนรยายกจะถายทอดความร ไป ถาวนหนงถาเราไมอย

หรอตายจากไปนะ ผลงานเหลานกจะถายทอดใหคนรน

หลง... ไมอยากหวงวชากน กแบงปนกนไปเพอลกเพอ

หลานวนขางหนา” (E8)



ผลการศกษาเกยวกบการรบรความหมายความม

คณคาของผสงอายทมภาวะซมเศรา สรปได 3 ประเดน

คอ ไดรบการยอมรบจากภายนอก การไดรบการปฏบต

เสมอนหนงผมคา และภมใจในสงทท �า ซงสามารถ

อภปรายผลไดดงน

1. ไดรบการยอมรบจากภายนอก ทฤษฎพฒนา

การทางจตสงคมของอรก อรกสน (Erik Erikson) ได

อธบายพฒนาการของผสงอายวาเปนวยแหงขนการ

พฒนาความรสกมนคงทางจตใจหรอในทางตรงกนขาม

คอความรสกสนหวง (Sense of integrity vs. despair)

หากผสงอายผานขนตอนพฒนาการนไดอยางสมบรณ จะ

เขาใจความหมายและคณคาของตนเอง มองเหนความ

ส�าเรจในอดต ยอมรบและรสกพงพอใจชวตของตนเอง

แตหากบคคลทไมสามารถบรรลถงความรสกพงพอใจ

ชวตของตนทผานมาได จะรสกสนหวง ทอแท ขาดความ

สข และไมสามารถปรบตวกบสภาพความเปนอยของตน

ได5 สอดคลองกบผลการวจยครงน พบวา ผสงอายมอง

ยอนกลบไปถงชวตทมศกดศรวามาจากความซอสตย

ไมคดโกงใคร และพอใจในชวตความเปนอยของตนเองใน

ปจจบน มความหยงในศกดศรของตน เชน เรองการเงน

หากไมมหรอมนอย จะไมหยบยม และใชจายแบบพอ

เพยง ไมอายตอการประกอบอาชพสจรต ถงแมจะดไมม

เกยรต เชน การเกบขยะขาย ส�าหรบผสงอายนน ชวตท

มศกดศรเปนการพจารณาถงเกยรตของตนเอง ทใครจะ

ละเมด เหยยดหยาม หรอลบหลไมได ซงสอดคลองกบ

แนวคดเกยวกบมนษยในแนวมนษยนยม (Humanistic

theory) ทเชอวาการไดรบการยอมรบถงความมเกยรต

มศกดศร เปนสงทมนษยตองการ19

การมชวตทคดบวก ผสงอายใหความส�าคญเรอง

ชวตทคดบวกวา เปนสงทตองผานการฝกฝน การมชวต

ทคดบวกจะท�าใหไมเครยด ปลอยวาง เขาใจชวตใน

ปจจบน และมองถงชวตทจะเกดขนในอนาคตในมมบวก

สอดคลองกบ Scheier & Carver10 กลาววา การมองโลก

ทางบวก เปนการใชชวตดวยความเชอมนในปจจบน และ

เชอมนถงผลบวกทจะเกดขนในอนาคต การมชวตทคดบวก

จงเปนอกความหมายหนงทผสงอายใหความส�าคญวา

เปนสงทตองฝกฝน และปฏบตเพอใหผานอปสรรคไปให

ได และท�าใหชวตมความสขขน สอดคลองกบการศกษา

ของปนดดา มหทธานภาพ และบวทอง สวางโสภากล20

ทพบวา การมองโลกในแงดของผสงอายจะสามารถท�าให

ผสงอายรสกเหนคณคาในตนเอง และมความผาสกทาง

ใจท�าใหมความพงพอใจในชวตทผานมามากข น และ

การศกษาของ Achat et al.21 ทพบวา การมองโลกใน

แงบวกท�าใหผสงอายมการรบรทางบวกเกยวกบภาวะสขภาพ

มความพงพอใจ มพลงในชวต และมภาวะสขภาพจตทด

2. การไดรบการปฏบตเสมอนหนงผมคา การท

ผสงอายไดรบการปฏบตเสมอนหนงผมคา เปนอกความ

หมายหนงทผสงอายรบรถงความมคณคาในตนเอง ซง

ผสงอายรบร วามาจาก การไดรบการยกยองใหเปนผน�า

และการเปนทรก จากผลการวจยสะทอนถงความตองการ

ดานจตสงคมของผสงอายทมภาวะซมเศราวาตองการการ

ถกมองวาตนเองเปนบคคลทส�าคญและมความหมายกบ

คนรอบขาง สอดคลองกบทฤษฎล�าดบขนความตองการ

พนฐานของมนษยของมาสโลว (Maslow’s Hierarchy of

Needs) ทกลาววามนษยมความตองการพนฐาน 5 ขน

คอ ความตองการดานรางกาย (Physiological need)

ความตองการความปลอดภยและมนคง (Safety and

security need) ความตองการความรกและความเปน

เจาของ (Love and belonging need) ความตองการการ

ยอมรบนบถอหรอการยกยอง (Esteem need) และความ

ตองการใชศกยภาพของตนเองอยางเตมท (Self -

actualization need)22

จากผลการวจยครงน พบวา ผสงอายทมภาวะ

ซมเศราใหความส�าคญในเรองการไดรบการยกยอง การ

ไดรบการยอมรบ การเปนทรก อาจวเคราะหไดวาถงแมวา

ผสงอายทเปนผใหขอมลจะมภาวะซมเศราอยในระดบ

เลกนอยถงปานกลาง แตเปนผสงอายทคอนขางมความ

เปนอยทสมบรณ สามารถตอบสนองความตองการ

ขนพนฐานในระดบตนๆ คอ ความตองการดานรางกาย

ผสงอายสวนใหญสามารถดแลตนเองได ไมตองพงพา

คนในครอบครว หรอพงพาบางสวน ดานความตองการ


ความปลอดภยและมนคง พบวาผสงอายทกทานอาศยอย

ในพนททเงยบสงบเปนธรรมชาต ไมมโจรผราย หรอ

บคคลอนๆ ทเขามาสรางความรสกไมปลอดภย และการ

ทผสงอายทใหขอมลสวนใหญพกอาศยอยกบคสมรส ลก

หลาน ไดรบความรกความอบอนจากครอบครวเปนอยาง

ด ถงแมจะมผสงอายบางทานทอาศยอยเพยงคนเดยวใน

บาน แตจะถกรายลอมไปดวยบานของลกหลาน ซงมระยะ

หางของบานไมเกน 100 เมตร และไดรบการดแลจาก

ครอบครว ท�าใหผสงอายเหลานไดรบความรสกอบอน

ปลอดภยดานจตใจ และความร สกไดรบความรกและ

ความเปนเจาของ ผลการวจยแสดงใหเหนวา ถงแม

ผสงอายจะมภาวะซมเศราแตความตองการของผสงอายยง

ตองการการยอมรบและการพฒนา จนถงขนบรรลความ

ตองการขนสงสด ทจะอทศตนเพอเปนประโยชนแกสงคม

3. ภมใจในสงทฉนท�า ผสงอายมความภาคภมใจ

ในสงทตนเองไดท�า เปนสงทสะทอนการใหความหมาย

ของความมคณคาในตนเองของผสงอาย โดยหลอหลอม

มาจากการรบรถงความสามารถในการพงพาตนเอง การ

อทศตนเพอเปนประโยชนแกสงคมและการสรางคน ผล

การวจยสอดคลองกบการศกษาเรองการพงพาตนเองใน

ผสงอายของพระมหาพรพฒน พนศร23 พบวา ผสงอาย

มความสามารถในการพงพาตนเองดานรางกายอยใน

ระดบมาก โดยพยายามท�ากจกรรมตางๆ ดวยตนเอง สวน

การพงพาตนเองดานจตใจ ดานสงคมและดานการเงน

อยในระดบระดบปานกลาง นอกจากนบรรล ศรพานช24

กลาววา การพงพาตนเอง (Self - reliance) ของผสงอาย

ทง 4 ดาน คอ ดานรางกาย ดานจตใจ ดานสงคม และ

ดานเศรษฐกจ ท�าใหผสงอายมชวตอยไดยาวนานขนและ

มความสข สอดคลองกบการศกษาของ สรพร สธญญา25

ทพบวา การทผสงอายสามารถดแลตนเองได จะสงผลให

ผสงอายรสกภาคภมใจในตนเอง พอใจในตนเองและมอง

เหนวาตนมคณคา นอกจากน ยงพบวา การทผสงอายม

พฤตกรรมในการดแลตนเองทด จะสงผลใหผสงอายเกด

ความรสกมคณคาในตนเองมากขน26

ดานการอทศตนเพอประโยชนสวนรวม จากการ

วจยพบวา ผสงอายใหความส�าคญ โดยเขารวมกจกรรม

การท�าบญ-งานประเพณ ชวยเหลอกจกรรมดแล

สงแวดลอม สนบสนนเงนหรออาหารกลางวนใหกบผรวม

กจกรรมพฒนาชมชน สอดคลองกบทฤษฎกจกรรมทาง

สงคม (Activity theory) ทพฒนามาจากการวเคราะห

ของ Robert Havighurst23 อธบายวา ผสงอายทมการ

ปฏบตกจกรรมและรวมกจกรรมทางสงคมอยางสม�าเสมอ

จะท�าใหมความพงพอใจในชวตและปรบตวไดดกวา

ผสงอายทไมปฏบตกจกรรมตางๆ สอดคลองกบการ

ศกษาของจตตมา วฒอน27 ศกษาความตองการของ

ผสงอายพบวา ผสงอายมความตองการเปนสวนหนงของ

ชมชน และมสวนรวมในกจกรรมตางๆ

การสรางคน เปนอกความหมายหนงทผสงอายได

ใหความส�าคญ จากผลการวจย ผสงอายกลาวถงการสราง

คนทเปนบตรหลาน รวมไปถงคนอนๆ ในสงคม ดวยการ

อบรมเลยงดบตรหลานใหเปนคนด ภมใจทมสวนชวย

แบงเบาเรองการเลยงดและอบรมสงสอนหลาน ท�าตน

เปนแบบอยางทดใหกบบตรหลาน ถายทอดความรและ

ประสบการณดานการประกอบอาชพ เชน การจกสาน การ

ประดษฐผลตภณฑจากกะลามะพราว การต�าน�าพรกแกง

เปนตน สอนวถการเปนคนด เชน ตองมความขยน อดทน

ซอสตย เปนตน การทผสงอายไดท�าบทบาทการสรางคน

สงผลใหผสงอายเกดความรสกมคณคาในตนเอง น�าไปส

ความภาคภมใจ สอดคลองกบการศกษามาตรฐานการสง

เสรมสวสดภาพและคมครองพทกษสทธผสงอาย แบบม

สวนรวมในชมชน พบวา ผสงอายถงรอยละ 94.70 ให

ความส�าคญกบการถายทอดภมปญญา/ องคความร หรอ

ทกษะชวตใหกบลกหลานหรอชมชน28 และกฤษณา

บรณะพงศ29 ไดศกษาบทบาทของผสงอายในการ

ขดเกลาดานคณธรรมแกเยาวชนในครอบครว พบวา

ผสงอายมระดบความส�านกในคณธรรมและความ

พงพอใจในการสบทอดคณธรรมแกเยาวชนในระดบสง

นอกจากนการศกษาของสกญญา วชรเพชรปราณ30

พบวาบทบาททท�าใหผสงอายมความสขคอการดแล

ครอบครวเลยงดอบรมสงสอนบตรหลาน สงเหลาท�าให

ผสงอายเกดภาคภมใจในตนอง


การรบร ความหมายความมคณคาในตนเองของ

ผสงอายทมภาวะซมเศรา จากผลการวจยพบวา ความรสก

มคณคาในตนเองถกพฒนามาจาก 2 แหลง คอ ตนเอง

และบคคลอน แหลงทถกพฒนาแหลงแรก คอการพฒนา

ทมาจากตนเอง เรมตนมาจากพฤตกรรมภายในในการ

สรางความมคณคาในตนเอง เปนพฤตกรรมทตดตวมา

สงเหลานถกหลอหลอม ฝกฝน มาจากการอบรม สงสอน

ของพอแม และบคคลทผสงอายใหความเคารพนบถอ มา

จากการเปนคนด เปนคนมศกดศร มชวตทคดบวก

มความภมใจในสงทท �า คอการไดท�าในสงทเกดประโยชน

กบสงคม การดแลพงพาตนเอง และการสรางคน สวน

แหลงทถกพฒนาแหลงทสอง ทมาจากบคคลอน ซงมา

จากการไดรบความรกและการยอมรบนบถอจากบคคล

อน


ผลการวจยครงนท�าใหเกดความเขาใจในความหมาย

การมคณคาในตนเองของผสงอายทมภาวะซมเศรา

สามารถน�าไปประยกตใชในการพยาบาล ทงในการ

สงเสรมสขภาพจต และเยยวยาภาวะซมเศราในผสงอาย

ตลอดจนใชในการวจย ดงน

ดานการปฏบตการพยาบาล

ผลจากการศกษาทพบวา ผสงอายรบรความหมาย

ความมคณคาในตนเอง วามาจากการไดรบการยอมรบ

จากภายนอก การไดรบการปฏบตเสมอนหนงผมคา และ

ภมใจในสงทท �า ดงนนบคลากรทท�างานเกยวของกบการ

พยาบาลผสงอายในชมชน สามารถน�าผลการวจยไปใช

เพอสงเสรมความมคณคาในตนเองของผสงอาย เชน

โครงการ อผส.นอย (อาสาสมครดแลผสงอายในเดก

และเยาวชน) สงเสรมใหผสงอายไดมโอกาสถายทอด

ความรความสามารถทมอยอยางหลากหลาย สงเหลานจะ

สงผลใหผสงอายเกดความภาคภมใจ ตระหนกในคณคา

แหงตน น�าไปสความพงพอใจในชวต ชวยลดปญหาภาวะ

ซมเศราและความวาเหวในผสงอาย

ดานการวจย

ควรน�าผลการวจยมาท�าการตดตามและประเมนผล

เพมเตม วาผสงอายมภาวะซมเศราลดลงและมความรสก

มคณคาในตนเองเพมขน


1. สถาบนวจยประชากรและสงคม มหาวทยาลย

มหดล. สารประชากรมหาวทยาลยมหดล. ปท 22.

กรงเทพฯ:www.ipsr.mahidol.ac.th;2556.

2. ส�านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและ

สงคมแหงชาต.การคาดประมาณประชากรของ

ประเทศไทย ป 2543-2573 2550. [เขาถงเมอ

22 กมภาพนธ 2556], เขาถงไดจาก http://social.

nesdb.go.th/social/Default.aspx?tabid=126&a

rticleType=ArticleView&articleId=70

3. นารรตน จตรมนตร.ประชากรสงอาย : แนวโนม

และประเดนการดแลผสงอาย. ใน : วไลวรรณ

ทองเจรญ, บรรณาธการ. ศาสตรและศลปการ

พยาบาลผสงอาย. กรงเทพฯ : โครงการต�าราคณะ

พยาบาลศาสตร มหาวทยาลยมหดล ; 2554.

หนา 1-22.

4. ศรเรอน แกวกงวาล.จตวทยาพฒนาการชวตทกชวง

วย. กรงเทพฯ : มหาวทยาลยธรรมศาสตร 2553.

5. พงษพนธ พงษโสภา, วไลลกษณ พงษโสภา. ทฤษฎ

และเทคนคการใหบรการปรกษา. กรงเทพฯ :

โรงพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย ; 2557.

6. สมภพ เรองตระกล. ต�าราจตเวชศาสตร. พมพครง

ท 9. กรงเทพฯ: เรอนแกว;2548.

7. กาญจนา พบลย, ภรภทร เฮงอดมทรพย, Bonnie

Callen, เวธกา กลนวชต, พวงทอง อนใจ และ

คนงนจ อสมาศ. ปจจยทมความสมพนธกบภาวะ

ซมเศราในผสงอาย. สาขาวทยาศาสตรการแพทย

กลมวชาพยาบาลศาสตร. มหาวทยาลยบรพา ;

2552.

8. เรณ อนทรตา. ผลของการระลกถงความหลงตอ

ภาวะซมเศราและความรสกมคณคาในตนเองของ


ผสงอายทอาศยอยในชมชน จงหวดปราจนบร

[วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตร มหาบณฑต].

ชลบร : มหาวทยาลยบรพา; 2548.

9. ปรญญา โตมานะ, ระววรรณ ศรสชาต. ความรสก

มคณคาในตนเองของผสงอายและปจจยเกอหนน

อนๆ . วารสารสขภาพจตแหงประเทศไทย 2548;

13 ; 28-37.

10. Scheier, MF., Carver, CS., Bridges, MW.

Distinguishing optimism from neuroticism

(and trait anxiety, self-mastery, and self-

esteem): A reevaluation of the Life Orientation

Test). Journal of Personality and Social Psychol

ogy 1994 ; 67 : 1063-78.

11. มาโนช หลอตระกล, ปราโมทย สคนชย. จตเวชศาสตร

รามาธบด. กรงเทพฯ : บยอนด เอนเทอรไพรซ ;

2555.

12. ศรพร จรวฒนกล. การวจยเชงคณดานวทยาศาสตร

สขภาพ. พมพครงท 2. กรงเทพฯ : วทยพฒน;

2553.

13. Watson, J. Nursing: Human Science and Human

Care: A Theory of Nursing. New York: Nation

League for Nursing;1988.

14. เสาวลกษณ สวรรณไมตร. การด�าเนนงานสขภาพจต

ในศนยสขภาพชมชน. พมพครงท 2.ม.ป.ท.:

ส�านกงานกจการโรงพมพ องคการสงเคราะหทหาร

ผานศก ; 2547.

15. ศรพร จรวฒนกล. การวจยเชงคณภาพทางการ

พยาบาล : ระเบยบวธวจยและกรณศกษา =

Qualitative Study in Nursing. ครงท 2. กรงเทพฯ:

วทยพฒน ;2555.

16. สวรรณา อรณพงศไพศาล, ธรณนทร กองสข,

ณรงค มณทอน, เบญจลกษณ มณทอน, กมลเนตร

วรรณเสวก, เกษราภรณ เคนบปผา และคณะ.

การพฒนาและความเทยงตรงของแบบคดกรอง

โรคซมเศราชนด 2 ค�าถามในชมชนไทยอสาน.

วารสารสมาคมจตแพทยแหงประเทศไทย 2550;

52(2) : 138-48.

17. ธรณนทร กองสข, ศภชย จนทรทอง, เกษราภรณ

เคนบปผา, สพตรา สขาว, รงมณ ยงยน, ศกดา ข�าคม

และคณะ. ความนาเชอถอและความเทยงตรงของ

แบบประเมนอาการโรคซมเศราดวย 9 ค�าถามเมอ

เทยบกบแบบประเมน Hamilton Rating Scale for

Depression (HRSD-17). น�าเสนอในการประชม

วชาการสขภาพจตนานาชาตครงท 9 ประจ�าป 2553

; 2553.

18. พมลพรรณ เนยมหอม, วลภา คณทรงเกยรต,

สภาภรณ ดวงแพง. ประสบการณการกลบเขารบ

การรกษาในโรงพยาบาลของผทเปนโรคปอดอดกน

เรอรง. วารสารคณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลย

บรพา 2550;15:66-80.

19. Corey, G. Theory and practice of group

counseling. Cengage Learning;2013.

20. ปนดดา มหทธานภาพ, บวทอง สวางโสภากล. การ

มองโลกในแงด การปฏบตพฒนกจ และความ

ผาสกทางใจของผสงอายอ�าเภอวงน�าเขยว จงหวด

นครราชสมา. วารสารสงคมศาสตรและมนษย

ศาสตร 2555;38:166-78.

21. Achat, H., Kawachi, I., Spiro, A., DeMolles,

DA., Sparrow, D. Optimism and depression as

predictors of physical and mental health

functioning: The Normative Aging Study.

Annals of Behavioral Medicine 2000; 22:

127–30.

22. Helter, WK., Varcarolis, EM., Carson, VB.,

Shoemaker, NC. Foundations of Psychiatric

Mental Health Nursing: A clinical approach. St.

Louis, Missour: Elsevier Inc;2009.

23. พรพฒน พนศร. การวดภาวการณพงพาตนเอง

(Self-Reliance) ของผสงอาย : กรณศกษาผสง

อายทเปนสมาชกสหพนธ [วทยานพนธปรญญา


สงคมสงเคราะหศาสตรมหาบณฑต]. กรงเทพฯ :

มหาวทยาลยธรรมศาสตร;2553.

24. สค ศรวงศพากร. การศกษาพฤตกรรมการเปดรบ

ขาวสารทมความสมพนธกบความสามารถในการ

พงพาตนเองของผสงอายในกรงเทพมหานคร.

กรงเทพฯ : มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคล

พระนคร ; 2556.

25. สรพร สธญญา. พฤตกรรมการดแลตนเองกบความ

พงพอใจในชวตของผสงอายในสวนรมณนาถ

กรงเทพมหานคร [สารนพนธการศกษามหาบณฑต].

นครนายก : วทยาลยมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

; 2550.

26. สรชย อยสาโก. พฤตกรรมการดแลตนเองของผ

สงอายในชมรมผสงอายเทศบาลเมอง ทาเรอ-

พระแทน อ�าเภอทามะกา จงหวดกาญจนบร

[วทยานพนธปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต].

กรงเทพฯ : มหาวทยาลยศลปากร ; 2550.

27. จตตมา วฒอน. การประเมนความตองการของผ

สงอายกรณศกษาผสงอายต�าบลเวยง อ�าเภอ

เวยงปาเปา จงหวดเชยงราย [วทยานพนธปรญญา

ศลปศาสตรมหาบณฑต]. เลย : มหาวทยาลยราชภฏ

เลย ; 2548.

28. มานพ ตนสภายน, ธฤษณ ฉตรกมลวรกจ. การ

ประเมนมาตรฐานการสงเสรมสวสดภาพและ

คมครองพทกษสทธ ผสงอายแบบมสวนรวมใน

ชมชนเทศบาลต�าบลหนองตองพฒนา อ�าเภอ

หางดง จงหวดเชยงใหม. ม.ป.ท.;2553.

29. กฤษณา บรณะพงศ. ผสงอายกบการขดเกลาทาง

สงคมในครอบครว ในการสบทอดคณธรรมแก

เยาวชน ในกรงเทพมหานคร [วทยานพนธปรญญา

สงคมวทยามหาบณฑต]. กรงเทพฯ : จฬาลงกรณ

มหาวทยาลย;2540.

30. สกญญา วชรเพชรปราณ. บทบาทผสงอายทอย

กบครอบครวอยางมสขในชมชนกงเมอง จงหวด

นครราชสมา. วารสารวทยาลยพยาบาลบรมราชชนน

นครราชสมา 2553;16:48-59.


การพฒนารปแบบการดแลผปวยบาดเจบตามหลกฐานเชงประจกษทเขารบการรกษาในโรงพยาบาลนครนายก

จนทมา พรเชนศวรพงศ*

เพญศร ละออ*

กวนทรนาฏ บญช*

บทคดยอ การวจยนเปนการวจยและพฒนามวตถประสงคเพอพฒนารปแบบการดแลผปวยบาดเจบในหอง

อบตเหตฉกเฉนและแผนกศลยกรรมตามแนวคดกระบวนการใชหลกฐานเชงประจกษ (Soukup) ประกอบดวย

4 ขนตอนไดแกการคนหาวเคราะหปญหา การสบคนหลกฐานเชงประจกษ การพฒนารปแบบการดแลและ

ทดลองใช และการน�าไปใชปฏบต จากการด�าเนนการตามขนตอนดงกลาว พบวาผลการวเคราะหสถานการณ

หนวยงานยงไมมรปแบบการดแลผปวยบาดเจบทครอบคลมการปฏบตทกกระบวนการดแลผปวยบาดเจบ

การตดสนใจในการปฏบตการพยาบาลมความหลากหลายขนอยกบประสบการณของพยาบาลแตละคน เมอ

สบคนและคดสรรหลกฐานเชงประจกษพบวาการดแลผปวยบาดเจบในหองอบตเหตฉกเฉนประกอบดวยการ

คดแยกประเภท การดแลระยะแรก ระยะตอมา การเตรยมจ�าหนาย การใหขอมลผปวยหรอญาตและเคลอน

ยายผปวยบาดเจบ รวมถงการดแลผปวยบาดเจบใน 72 ชวโมงแรกทแผนกศลยกรรมส�าหรบผปวยบาดเจบ

ศรษะ บาดเจบชองอก/ชองทองและบาดเจบหลายระบบ เมอมการพฒนารปแบบการดแลผปวยบาดเจบและ

ประเมนคณภาพของรปแบบแลวน�าไปทดลองใช พบวาสามารถใชไดในสถานการณจรง แตผปฎบตมความ

ไมสะดวกในการใชจงน�ารปแบบการดแลมาปรบปรงโดยใหผปฏบตมสวนรวมเสนอขอคดเหน หลงจากนน

น�ามาปฏบตจรงและประเมนผลการใชรปแบบการดแล 2 ระยะคอระยะท 1 (พฤศจกายน 2557-มกราคม

2558) และระยะท 2 (กมภาพนธ-เมษายน 2558)

ผลลพธการใชรปแบบการดแลพบวาระยะท 2 ดกวาระยะท 1 ผลลพธดานตวชวดทางคลนกไดแก 1)

พยาบาลสามารถคดแยกประเภทผปวย ใหการดแลระยะแรกและระยะตอมาไดถกตองมากขน 2) รอยละของ

ผปวยบาดเจบศรษะ GCS < 8 ไดรบการใสทอชวยหายใจมากขน 3) การเตรยมผปวยบาดเจบสงผาตดภายใน

1 ชม. ไดเพมขน 4) ผปวยหรอญาตมความพงพอใจเพมขน 5) อบตการณความผดพลาดระหวางการเคลอน

ยายลดลง ผลลพธดานกระบวนการ พยาบาลวชาชพเหนดวยอยางยงตอการใชรปแบบการดแลและมการปฏบต

ตามรปแบบการดแลเพมขน ผลลพธดานผปฏบต พยาบาลวชาชพมความพงพอใจตอการใชรปแบบการดแล

อยในระดบมากกวา จงสรปไดวารปแบบการดแลผปวยบาดเจบตามหลกฐานเชงประจกษ สามารถน�าไปใชได

จรง ท�าใหเกดผลลพธทดทงในผรบบรการและผใหบรการ

*โรงพยาบาลนครนายก; อเมลตดตอ : [email protected]

ค�าส�าคญ : ผปวยบาดเจบ; รปแบบการดแล; การใชหลกฐานเชงประจกษ


The Development of an Evidence Based Practice Care Model for Traumatic Injury Patients in Nakhon Nayok Hospital

Chantima Pornchensuanpong*

Pensri La-or*

Kavinat Boonchoo*

Abstract The purpose of this research and development study was to develop an evidence-based practice

care model for traumatic injury patients in the emergency and surgical department using the

evidence-based practice process developed by Soukup (2000). The process includes 4 phases,

including the evidence-triggered phase, evidence-supported phase, evidence-observed phase, and

evidence-based phase. According to the implementation of this process, it was found in the situation

analysis that there was not a comprehensive care model in every process of care for patients with

traumatic injury, and nursing decision-making was dependent on the different experiences of each nurse.

The results of searching and selecting the evidence-based practice revealed that the model of care for

patients with traumatic injury in the emergency room included the triage, initial care, and ongoing care

including discharge planning, patient or family member education, transfer to an appropriate facility, and

the first 72 hours of care at the surgical care unit for head, chest, abdominal, or multiple organ injuries.

Initially, the development, validation, and implementation of the model showed that this model was

applicable to real situations. However, the practice was not easy. Then, the model was improved by the

participation and sharing of nurses’ ideas. Finally, the new developed model was implemented and

evaluated in 2 phases: phase 1 (November 2014-January 2015), and phase 2 (February-April

2015).

The findings showed that the clinical indicators of phase 2 were better than those of phase 1.

The clinical indicators were 1) the increasing number of nurses performing the task of triage, initial

care, and ongoing care, 2) the increasing percentage of the intubation of head injury patients with GCS

< 8, 3) the increasing percentage of patients prepared for pre-operation within 1 hour, 4) the

increasing score of patients or family members’ satisfaction, and 5) the decreasing incidence rate

of transferring patients. The professional nurses demonstrated strongly agree with the model and

increasingly performed nursing care using the model. The nurses were satisfied with the use of the

model at a high level. It was concluded that the developed evidence-based practice care model for

traumatic injury patients was applicable and provided positive outcomes for both clients and healthcare

providers.

*Nakhon Nayok Hospital; e-mail: [email protected]

Keyword : Traumatic Injury; Care Model; Evidence Based Practice



การบาดเจบเปนปญหาทางสาธารณสขของทก

ประเทศทวโลก เปนสาเหตส�าคญของความพการและ

เสยชวตกอใหเกดความสญเสยทางเศรษฐกจทงทางตรง

และทางออม ในประเทศไทยพบการบาดเจบจาก

อบตเหตเปนสาเหตของการเสยชวตอนดบสองรองจาก

โรคมะเรง ซงมอตราการเสยชวตประมาณ 52 รายตอ

ประชากร 100,000 คน1 โดยสาเหตหลกทท�าใหผปวย

บาดเจบมภาวะคกคามชวตพบจากการประเมนขนตน

และการชวยชวตถงรอยละ 20 สวนการตรวจรางกายและ

ตรวจวนจฉยรอยละ 142 ผปวยบาดเจบบรเวณทรวงอก

และชองทอง บาดเจบหลายระบบในภาวะวกฤตถาไมได

รบการประเมนและชวยเหลออยางถกตองรวดเรวตงแต

ระยะเรมแรกและเขาถงบรการทหองผาตดลาชาจะสงผล

ท�าใหผปวยเสยชวตได3

การปฏบตการดแลผปวยในหองอบตเหตฉกเฉน

เปนการบรการผปวยหลากหลายในสถานการณทเรงดวน

ผปฏบตจ�าเปนตองคดแยกประเภทผปวย การดแลระยะ

แรก (ABCDE) การชวยชวตและการดแลระยะตอมา

(SAMPLE) อยางถกตองรวดเรว เหมาะสม รวมทงม

การสอสารประสานงานกบหนวยงานทเกยวของเพอใหผ

ปวยไดรบการวนจฉย การดแลทเหมาะสมกบลกษณะ

และต�าแหนงของการบาดเจบอยางตอเนองทนเวลา หาก

การชวยชวตไมถกตอง การสอสารไมชดเจนจะท�าใหการ

บาดเจบรนแรงขน4 สถานการณการปฏบตทกลาวมา

อาจท�าใหผปฏบตงานในหองอบตเหตฉกเฉน เกดความ

เครยดในสภาวะทตองเผชญกบการดแลผบาดเจบทม

ความรนแรง อกทงผปวยและญาตมความวตกกงวลและ

ตองการการดแลทแตกตางกน ดงนนจงจ�าเปนตองมรป

แบบการปฏบตทชดเจนไมยงยากซบซอน สามารถปฏบต

ตามไดงายและเหมาะสมกบบรบทของโรงพยาบาล ซง

จะชวยใหผปฏบตสามารถตดสนใจและเตรยมความพรอม

ของอปกรณเครองมอ สงผลใหผปวยมโอกาสรอดชวต

มากขน5 ลดความรนแรงผลกระทบตอผปวยบาดเจบ

และลดความเครยดของผปฏบตลงได

โดยทวไปการปฏบตตามหลกฐานเชงประจกษเปน

ทไดรบการยอมรบ เนองจากมหลกฐานยนยนเกยวกบ

วธการและผลลพธของการปฏบต ดงเชนการใชหลกฐาน

เชงประจกษในการพยาบาลผบาดเจบทหนวยผปวยนอก

อบตเหตและฉกเฉนของพนอ เตชะอธก6 การพฒนา

ระบบปฏบตการพยาบาลผปวยบาดเจบศรษะทแผนก

อบตเหตฉกเฉนของกนตมาภรณ ววฒนตระกลและ

คณะ7 เปนตน แตจากการศกษาพบวาสวนใหญใชใน

โรงพยาบาลระดบตตยภม และไมสามารถน�ารปแบบ

ดงกลาวมาปฏบตตามภายใตบรบทของโรงพยาบาลระดบ

ทตยภม ทมขอจ�ากดในดานบคลากรทางการแพทยทม

ความช�านาญเฉพาะทางและเครองมอตรวจพเศษทางการ

แพทยทแตกตางกน

โรงพยาบาลนครนายกเปนโรงพยาบาลระดบทตยภม

โดยสภาพภมประเทศเปนสถานททองเทยวไดตลอดทงป

มผปวยบาดเจบเขารบบรการทงในสถานการณปกตและ

ชวงเทศกาล จากขอมลสถตพบผปวยบาดเจบเขารบการ

รกษาในหองอบตเหตฉกเฉนมแนวโนมเพมขน โดยในป

2554-2556 จ�านวน 8,525, 9, 038 และ 9,456 ราย

ตามล�าดบ พบวาสวนใหญบาดเจบทศรษะเฉลยรอยละ

32.02 รองลงมาบาดเจบชองอก/ชองทองเฉลยรอยละ

6.96 และบาดเจบหลายระบบเฉลยรอยละ 5.10 พบวา

ผปวยบาดเจบเฉลยรอยละ 28.7, 30.6 และ 29.3

จ�าเปนตองเขารบการรกษาตอในแผนกศลยกรรม8 จาก

การศกษาสถานการณ สมภาษณทมผปฏบตและผทเกยว

ของทบทวนขอมลยอนหลง วเคราะหปญหาและสถาน

การณพบวาในหองอบตเหตฉกเฉนและแผนกศลยกรรม

ยงไมมรปแบบการดแลผปวยบาดเจบทครอบคลมการ

ปฏบตทกกระบวนการดแลผปวยบาดเจบ การปฏบตของ

พยาบาลมความหลากหลายและตดสนใจตามประสบการณ

ของแตละบคคล พบความผดพลาดในการคดแยก

ประเภทผปวยบาดเจบ การสงตรวจพเศษเพอการวนจฉย

ลาชาจากการประสานงาน เกดอบตการณระหวางการ

เคลอนยายไปยงหนวยงานอนจากการเตรยมความพรอม

จ�าหนายออกจากหองอบตเหตฉกเฉนไมเหมาะสม ปญหา

เหลานอนจะกอใหเกดความรนแรงของโรคน�าไปสความ

พการและเสยชวตเพมขน ซงตามแผนยทธศาสตรของ


โรงพยาบาลนครนายกไดก�าหนดนโยบายการพฒนางาน

อบตเหตใหเปนหนวยบรการสความเปนเลศระดบ 3 จง

เปนความทาทายตามภารกจทส�าคญของผบรหารทางการ

พยาบาลทตองบรณาการแผนงาน พฒนาและประยกต

แกไขปญหาในการปฏบตงานเพอใหบรรลเปาหมายท

ก�าหนด

ดงนนผวจยในฐานะผบรหารทางการพยาบาลและ

คณะเหนความส�าคญของการดแลผปวยบาดเจบ จงรวม

กบทมผปฏบตพฒนารปแบบการดแลผปวยบาดเจบใน

หองอบตเหตฉกเฉนและแผนกศลยกรรมตามกระบวนการ

ใชหลกฐานเชงประจกษ เพอใหผปฏบตมรปแบบการ

ปฏบตทชดเจนสามารถปฏบตงานไดอยางเปนระบบ เปน

การพฒนาประสทธภาพของบรการพยาบาลใหมคณภาพ


1. เพอพฒนารปแบบการดแลผปวยบาดเจบตาม

หลกฐานเชงประจกษทเขารบการรกษาในหองอบตเหต

ฉกเฉนและแผนกศลยกรรม

2. เพอศกษาผลของการใชรปแบบการดแลผปวย

บาดเจบตามหลกฐานเชงประจกษในดานตวชวดทาง

คลนก ดานกระบวนการ และดานผปฏบต

นยามศพท

ผปวยบาดเจบ หมายถง ผปวยทไดรบบาดเจบตาม

ต�าแหนงของรางกาย ไดแกบาดเจบศรษะ บาดเจบชอง

อก/ทอง และบาดเจบหลายระบบทเขารบการรกษาใน

หองอบตเหตฉกเฉนและแผนกศลยกรรม (72 ชวโมง

แรก) โรงพยาบาลนครนายก

รปแบบการดแลผปวยบาดเจบ หมายถง กระบวน

การปรบปรงคณภาพการดแลผปวยบาดเจบทพฒนาขน

ตามกระบวนการใชหลกฐานเชงประจกษ (Soukup)9 ใน

การดแลผปวยบาดเจบทหองอบตเหตฉกเฉนและแผนก

ศลยกรรม

ผปฏบต หมายถง พยาบาลวชาชพทปฏบตการดแล

ผปวยบาดเจบในหองอบตเหตฉกเฉน และแผนกศลยกรรม

ไดแก ตกศลยกรรมชายและศลยกรรมหญง ระหวางวน

ท 1 พฤศจกายน 2557 ถง 30 เมษายน 2558

กรอบแนวคดในการวจย

ผวจยใชกรอบแนวคดตามกระบวนการใชหลกฐาน

เชงประจกษ (Soukup)9 ทม 4 ขนตอน ประกอบดวย

1) คนหาวเคราะหปญหาสถานการณ (Evidence-trig-

gered phase) 2) สบคนหลกฐานเชงประจกษ (Evi-

dence-supported phase) 3) พฒนารปแบบการดแลและ

ทดลองใช(Evidence-observed phase) 4) ใชรปแบบ

การดแลปฏบต (Evidence-based phase) และประเมน

ผลลพธการใชรปแบบการดแลในดานตวชวดทางคลนก

ดานกระบวนการและดานผปฏบต ดงแผนภมท 1



การวจยนเปนการวจยและพฒนา (research and

development)


ประชากรคอ ผปวยไดรบบาดเจบทเขารบการรกษา

ในหองอบตเหตฉกเฉนและแผนกศลยกรรม โรงพยาบาล

นครนายก โดยคดเลอกกลมตวอยางคอ

1. ผปวยบาดเจบทแพทยวนจฉยวาบาดเจบศรษะ

บาดเจบชองอก/ชองทอง และบาดเจบหลายระบบ ตาม

เกณฑการคดเลอกเขารวมการวจยคอ ทเขารบการรกษา

ในหองอบตเหตฉกเฉนและแผนกศลยกรรมระหวาง

เดอนพฤศจกายน 2557 - เมษายน 2558 ผปวยหรอ

ญาตยนดเขารวมการวจย เกณฑการยตเขารวมหรอออก

จากการวจยคอ ผปวยไมยนดรวมการวจยตอหรอแจง

ความจ�านงเพอขอออกจากการวจย

2. ผปฏบตพยาบาลวชาชพตามเกณฑการคดเลอก

เขารวมการวจยคอ มประสบการณการท�างานมาอยาง

นอย 1 ป ปฏบตงานระหวางเดอนพฤศจกายน 2557-

เมษายน 2558 ในหองอบตเหตฉกเฉนจ�านวน 20 คน

และในแผนกศลยกรรมจ�านวน 35 คน เกณฑการยตเขา

รวมหรอออกจากการวจยคอ ไมยนดรวมการวจยตอหรอ

แจงความจ�านงเพอขอออกจากการวจย


เครองมอทใชในการวจย ประกอบดวย 2 สวน

สวนท 1 เครองมอทด�าเนนการพฒนาคอ รปแบบ

การดแลผปวยบาดเจบ ไดแก

1.1 ในหองอบตเหตฉกเฉน ประกอบดวยการคด

แยกประเภท การดแลระยะแรก(ABCDE) การดแลระยะ

ตอมา (SAMPLE) การเตรยมจ�าหนาย การใหขอมลผปวย


หรอญาต และการเคลอนยายผปวยบาดเจบ

1.2 ในแผนกศลยกรรม ประกอบดวยการดแลผ

ปวยบาดเจบศรษะ การดแลผปวยบาดเจบชองอก/ทอง

และการดแลผปวยบาดเจบหลายระบบ

ตรวจสอบประเมนคณภาพและใหขอเสนอแนะโดย

ผทรงคณวฒ 5 ทาน โดยใชแบบประเมนคณภาพของแนว

ปฏบตทางคลนกฉบบแปลเปนภาษาไทยโดยฉววรรณ

ธงชย10 ผลการประเมนความเชอมนทง 6 มต พบวารป

แบบการดแลผปวยบาดเจบในหองฉกเฉนไดรอยละ

90.83 ในแผนกศลยกรรมไดรอยละ 90.5 และผทรง

คณวฒทง 5 คนใหขอสรปตรงกนวาสามารถน�ารปแบบ

การดแลผปวยบาดเจบนไปใชได

สวนท 2 เครองมอทใชในการรวบรวมขอมล


2.1 แบบบนทกขอมลตวชวดทางคลนก ผวจยสราง

ขนเพอบนทกขอมลการคดแยกประเภท การดแลระยะ

แรก การดแลระยะตอมา อบตการณระหวางการเคลอน

ยาย ผปวยบาดเจบศรษะท GCS 8 ไดรบการใสทอชวย

หายใจ และการเตรยมผปวยบาดเจบสงผาตด

2.2 แบบสอบถามความพงพอใจของผปวยบาดเจบ

หรอญาต ผวจยประยกตใชจากแบบประเมนความพง

พอใจของผใชบรการของพนอ เตชะอธก6 ทลกษณะค�า

ตอบเปนคะแนน 0-10 คะแนน โดยมคาความเชอมน

ของแบบสอบถามเทากบ .80

2.3 แบบสอบถามความคดเหนตอการใชรปแบบ

การดแลของพยาบาลวชาชพจ�านวน 6 ขอผวจยประยกต

ของอมรนทร วนไทย11 ลกษณะค�าตอบใหตามระดบ

คะแนนความคดเหน 1-5 โดยมคาความเชอมนของ

แบบสอบถามเทากบ .87

2.4 แบบประเมนการปฏบตตามรปแบบการดแล

ผวจยประยกตใชจากแบบประเมนการปฏบตของพนอ

เตชะอธก6 ทลกษณะเปนแบบใหคะแนน 0 และ 1

ประเมนจากการสงเกตและตรวจสอบแบบบนทกเวช

ระเบยน โดยมคาความเชอมนของแบบสอบถามเทากบ 1

2.5 แบบสอบถามความพงพอใจของพยาบาล

วชาชพการใชรปแบบการดแล ผวจยประยกตใชจากแบบ

ประเมนความพงพอใจของผใชบรการของพนอ เตชะอธก6

ทลกษณะค�าตอบเปนคะแนน 0-10 คะแนน โดยมคา

ความเชอมนของแบบสอบถามเทากบ .80

การพทกษสทธ

การวจยนผานการพจารณารบรองจากคณะ

กรรมการพจารณาจรยธรรมการวจยในมนษยของโรง

พยาบาลนครนายก ผวจยด�าเนนการตามหลกของการเขา

รวมการวจยและตามขนตอนการพทกษสทธของกลม

ตวอยาง รวบรวมขอมลโดยบนทกเฉพาะทเกยวของและ

ถอเปนความลบ การน�าเสนอขอมลในภาพรวมเทานน

ขนตอนการด�าเนนการวจย

การพฒนารปแบบการดแลผปวยบาดเจบตามหลก

ฐานเชงประจกษ ตามแนวคดของ Soukup9 ประกอบ

ดวย 4 ขนตอน คอ

ขนตอนท 1 Evidence-triggered phase การคนหา

ปญหาการดแลผปวยในหองอบตเหตฉกเฉนและแผนก

ศลยกรรม โดยศกษาสถานการณ สมภาษณผปฏบต

ทบทวนเวชระเบยนและผลลพธตวชวดยอนหลง วเคราะห

ปญหาสถานการณและนโยบาย พบวาหนวยงานยงไมม

รปแบบการดแลผปวยบาดเจบทครอบคลมการดแลผปวย

บาดเจบตงแตรบไวรกษาในหองอบตเหตฉกเฉนจนถงใน

แผนกศลยกรรม การปฏบตเปนไปตามประสบการณของ

ผปฏบตแตละบคคลทหลากหลายพบการคดแยกประเภท

ผปวยบาดเจบผดพลาด การสงตรวจพเศษเพอการ

วนจฉยลาชาจากการประสานงานกบหนวยงานอน เกด

อบตการณระหวางการเคลอนยายไปยงหนวยงานอนจาก

เตรยมความพรอมจ�าหนายออกจากหองอบตเหตฉกเฉน

ไมเหมาะสม เมอสบคนและคดสรรขอมลหลกฐานเชง

ประจกษพบวาการดแลผปวยบาดเจบในหองอบตเหต

ฉกเฉนประกอบดวยการคดแยกประเภท การดแลระยะ

แรก ระยะตอมา การเตรยมจ�าหนาย การใหขอมลผปวย

หรอญาตและเคลอนยายผปวยบาดเจบ รวมถงการดแล

ผปวยบาดเจบใน 72 ชวโมงแรกในแผนกศลยกรรม

ส�าหรบผปวยบาดเจบศรษะ บาดเจบชองอก/ชองทอง

และบาดเจบหลายระบบ ทมรปแบบเหมาะสมกบบรบท

ท�าใหผปฏบตสามารถปฏบตไดอยางงาย


การเตรยมความพรอมของผปฏบต โดยจดอบรม

ใหความร เรองการปฏบตการพยาบาลโดยใชหลกฐานเชง

ประจกษ และเรองการดแลผปวยอบตเหตและฉกเฉน

โดยแพทยเวชศาสตรฉกเฉน พยาบาลผปฏบตการขนสง

และพยาบาลผเชยวชาญการพยาบาลผปวยอบตเหต

ขนตอนท 2 Evidence-supported phase สบคน

ขอมลหลกฐานเชงประจกษทเกยวกบการดแลผปวยบาด

เจบจากผลงานวจย ต�ารา เอกสารวชาการทตพมพ

ระหวางป ค.ศ. 2009-2014 ใชวธการคอ 1) ก�าหนด

วตถประสงคการสบคนตาม PICO framework12 2)

ก�าหนดค�าส�าคญในการสบคนไดแก trauma, multiple

trauma, traumatic injury, triage, trauma nursing 3)

ก�าหนดแหลงสบคนขอมลจากฐานขอมลอเลกทรอนกส

CINAHL, MEDLINE, PubMed, ฐานขอมลงานวจย

ทางการพยาบาลแหงประเทศไทย ฐานขอมลวทยานพนธ

และวารสาร 4) ก�าหนดเกณฑทใชประเมนระดบของงาน

วจย13 และจดระดบตามขอเสนอแนะการน�าไปใช14

ผลการสบคนหลกฐานเชงประจกษทเกยวกบการ

ดแลผปวยบาดเจบจ�านวน 18 เรอง เปนระดบ 2A 1

เรอง 2B 2 เรอง 3.1A 2 เรอง 3.2A 3 เรอง 4A 8 เรอง

และ 4B 2 เรอง

ขนตอนท 3 Evidence-observed phase พฒนา

รปแบบการดแลและทดลองใช โดยน�าหลกฐานเชง

ประจกษทคดสรรไดมายกรางเปนรปแบบการดแลผปวย

บาดเจบ ไดแก

3.1 ในหองอบตเหตฉกเฉน ประกอบดวยการคด

แยกประเภท การดแลระยะแรก (ABCDE) การดแล

ระยะตอมา (SAMPLE) การเตรยมจ�าหนาย การให

ขอมลผปวยและญาตและการเคลอนยายผปวยบาดเจบ

3.2 ในแผนกศลยกรรม ประกอบดวยการดแลผ

ปวยบาดเจบศรษะ การดแลผปวยบาดเจบชองอก/ทอง

และการดแลผปวยบาดเจบหลายระบบ

เมอปรบปรงตามขอเสนอแนะผทรงคณวฒ 5 ทาน

แลวน�าไปทดลองใชในหองอบตเหตฉกเฉนและแผนก

ศลยกรรมในเดอนตลาคม 2557 พบประเดนปญหาความ

ไมสะดวกในการปฏบตระยะแรก ผวจยและคณะน�า

ปญหาอปสรรคมาปรบแกไขในทประชมใหผปฏบตไดม

สวนรวมเสนอแนะ เพอใหไดรปแบบการดแลผปวย

บาดเจบทเหมาะสมกบบรบททสด

ขนตอนท 4 Evidence-based phase น�ารปแบบ

การดแลผปวยบาดเจบไปใชปฏบตโดยจดท�าคมอการ

ปฏบต ประกาศใชในหนวยงานหองอบตเหตฉกเฉนและ

แผนกศลยกรรม ผวจยและคณะจดประชมอธบายชแจง

วธการใชรปแบบการดแลผปวยบาดเจบแกทมผปฏบต

เมอ 30 ตลาคม 2557 พรอมทงประสานงานกบสห

สาขาวชาชพและหนวยงานทเกยวของ น�าไปปฏบต

ระหวางเดอนพฤศจกายน 2557-เมษายน 2558

การประเมนผลลพธการใชรปแบบการดแลผปวย

บาดเจบแบงเปน 2 ระยะคอ ระยะท 1 ระหวางเดอน

พฤศจกายน 2557-มกราคม 2558 ภายหลงการ

ประเมนผลระยะท 1 แลวทมผวจยประชมรวมกบ

พยาบาลวชาชพผปฏบตน�าปญหาอปสรรคและขอเสนอแนะ

จากผปฏบตมาวเคราะหปรบปรงอกครง และใหขอมล

ผลลพธยอนกลบแกผปฏบต แลวน�ารปแบบการดแล

ผปวยบาดเจบมาใชปฏบตตอระหวางเดอนกมภาพนธ-

เมษายน 2558 และประเมนผลเปนระยะท 2

การวเคราะหขอมล วเคราะหขอมลโดยใชสถตเชงบรรยาย ไดแก การ

แจกแจงความถ รอยละคาเฉลยและสวนเบ ยงเบน

มาตรฐาน

ผลการวจย จากการศกษาสถานการณและวเคราะหประเดน

ปญหาการดแลผปวยบาดเจบ พบวาหนวยงานยงไมม

รปแบบการดแลผปวยบาดเจบทครอบคลมการดแลผ

ปวยบาดเจบตงแตรบไวรกษาในหองอบตเหตฉกเฉนถง

ในแผนกศลยกรรม การปฏบตเปนไปตามประสบการณ

ของผปฏบตแตละบคคลทหลากหลาย ท�าใหเกดการคด

แยกประเภทผปวยบาดเจบผดพลาด การสงตรวจพเศษ

เพอการวนจฉยลาชาจากการประสานงาน เกดอบตการณ

ระหวางการเคลอนยายไปยงหนวยงานอนจากการเตรยม

ความพรอมจ�าหนายไมเหมาะสม ทมผวจยจงสบคนขอมล

และคดสรรหลกฐานเชงประจกษน�ามาพฒนารปแบบ


การดแลผปวยบาดเจบ ประกอบดวยในหองอบตเหต

ฉกเฉนมการคดแยกประเภท ดแลระยะแรก ระยะตอมา

เตรยมจ�าหนาย ใหขอมลผปวยบาดเจบและญาต การ

แผนภมท 2 รปแบบการดแลผปวยบาดเจบทเขารบการรกษาในหองอบตฉกเฉนและแผนกศลยกรรม

โรงพยาบาลนครนายก

เคลอนยายผปวยบาดเจบ และในแผนกศลยกรรม

ประกอบดวยการดแลผปวยบาดเจบศรษะ บาดเจบชอง

อก/ทอง และบาดเจบหลายระบบ ตามแผนภมท 2


ผลการใชรปแบบการดแลผปวยบาดเจบ พบวา

พยาบาลวชาชพในหองอบตฉกเฉนมประสบการณการ

ท�างานในหนวยงานเฉลย 15.4 ป (SD=6.349) และใน

แผนกศลยกรรมพยาบาลวชาชพมประสบการณการ

ท�างานในหนวยงานเฉลย 12.69 ป (SD=5.994) ดง

ตารางท 1

ระยะท 1 ผปวยบาดเจบสวนใหญเปนเพศชาย

รอยละ 61.3 มอายเฉลย 39.83 ป (SD=22.187) การ

คดแยกประเภทเปน Urgent รอยละ 53.3 รองลงมาเปน

Emergency รอยละ 39.6 และพบบาดเจบศรษะมากทสด

รอยละ 81.1 รองลงมาเปนบาดเจบชองอก/ชองทอง

รอยละ 12.3

ระยะท 2 ผปวยบาดเจบสวนใหญเปนเพศชาย

รอยละ 64 มอายเฉลย 42.17 ป (SD=21.424) การ

คดแยกประเภทเปน Urgent รอยละ 50.3 รองลงมาเปน

Emergency รอยละ 36 และพบบาดเจบทศรษะรอยละ

66.7 รองลงมาเปนบาดเจบชองอก/ชองทองรอยละ 24

ดงตารางท 2

ผลลพธจากการใชรปแบบการดแลผปวยบาดเจบ

1. ผลลพธดานตวชวดทางคลนกระยะท 1 พบวา

พยาบาลวชาชพสามารถคดแยกประเภท ดแลระยะแรก

ระยะตอมาไดถกตองเฉลยรอยละ 96.30 เกดอบตการณ

ระหวางเคลอนยาย รอยละ 6.6 ผปวยบาดเจบศรษะ

ระดบ GCS 8 ไดรบการใสทอชวยหายใจรอยละ 100

การเตรยมผปวยบาดเจบสงผาตดภายใน 1 ชม. ไดรอยละ

85.71 และผปวยบาดเจบหรอญาตมความพงพอใจ

ในระดบมาก(Χ =8.17;SD=.457) ระยะท 2 พยาบาล

วชาชพสามารถคดแยกประเภท ดแลระยะแรก ระยะตอ

มาไดถกตองเฉลยรอยละ 99.70 เกดอบตการณระหวาง

เคลอนยายรอยละ 1.6 ผปวยบาดเจบศรษะระดบ GCS

8 ไดรบการใสทอชวยหายใจรอยละ 100 การเตรยม

ผปวยบาดเจบสงผาตดภายใน 1 ชม. ไดรอยละ 100

และผปวยบาดเจบหรอญาตมความพงพอใจในระดบมาก

(Χ =8.67; SD=.472) ดงตารางท 3, 4

2. ผลลพธดานกระบวนการระยะท 1 พบวา

พยาบาลวชาชพมความคดเหนในระดบเหนดวยอยางยง

ตอการใชรปแบบการดแล (Χ =4.77; SD=.159) และ

ปฏบตตามรปแบบการดแลรอยละ 90 ระยะท 2

พยาบาลวชาชพมความคดเหนในระดบเหนดวยอยางยง

ตอการใชรปแบบการดแล (Χ =4.94; SD=.082) และ

ปฏบตตามรปแบบการดแลรอยละ 100 ดงตารางท 5, 6

3. ผลลพธดานผปฏบตระยะท 1 พบวาพยาบาล

วชาชพมความพงพอใจตอการใชรปแบบการดแลใน

ระดบมาก (Χ =8.56; SD=.501) ระยะท 2 มพยาบาล

วชาชพความพงพอใจตอการใชรปแบบการดแลในระดบ

มาก (Χ = 8.96; SD=.189) ดงตารางท 6

ตารางท 1 จ�านวนและรอยละของพยาบาลวชาชพทปฏบตงานหองอบตฉกเฉนและแผนกศลยกรรม จ�าแนกตาม

อาย ประสบการณการท�างาน (n=55)


ตารางท 2 จ�านวนและรอยละของผปวยบาดเจบจ�าแนกตามอาย เพศ การคดแยกประเภท และต�าแหนงการบาดเจบ

ตารางท 3 จ�านวนและรอยละของผปวยบาดเจบจ�าแนกตามผลลพธดานตวชวดทางคลนกของรปแบบการดแลผปวย

บาดเจบ


ตารางท 4 ความพงพอใจของผปวยบาดเจบหรอญาตตอรปแบบการดแลผปวยบาดเจบ

ตารางท 5 จ�านวนและรอยละของพยาบาลวชาชพทปฏบตตามรปแบบการดแลผปวยบาดเจบ

ตารางท 6 ความพงพอใจ และความคดเหน ของพยาบาลวชาชพตอการใชรปแบบการดแลผปวยบาดเจบ


รปแบบการดแลผปวยบาดเจบในหองอบตเหต

ฉกเฉนและแผนกศลยกรรมน พฒนาข นตามแนวคด

กระบวนการใชหลกฐานเชงประจกษของ Soukup9

ประกอบดวย 4 ขนตอน ไดแกการคนหาวเคราะหปญหา

(Evidence-triggered phase) การสบคนหลกฐาน

เชงประจกษ (Evidence-supportedphase) การพฒนารป

แบบการดแลและทดลองใช (Evidence-observed phase)

และการน�าไปใชปฏบต (Evidence-based phase) จากการ

ด�าเนนการตามขนตอนดงกลาว พบวาผลการวเคราะห


สถานการณหนวยงานยงไมมรปแบบการดแลผปวย

บาดเจบทครอบคลมการปฏบตทกกระบวนการดแลผปวย

บาดเจบ การตดสนใจในการปฏบตการพยาบาลมความ

หลากหลายขนอยกบประสบการณของพยาบาลแตละคน

เมอสบคนและคดสรรหลกฐานเชงประจกษพบวาการดแล

ผปวยบาดเจบในหองอบตเหตฉกเฉนประกอบดวยการ

คดแยกประเภท การดแลระยะแรก ระยะตอมา การ

เตรยมจ�าหนาย การใหขอมลผปวยหรอญาตและเคลอนยาย

ผปวยบาดเจบ รวมถงการดแลผปวยบาดเจบใน 72 ชวโมง

แรกแผนกศลยกรรมส�าหรบผปวยบาดเจบศรษะ บาดเจบ

ชองอก/ชองทอง และบาดเจบหลายระบบ เมอมการ

พฒนารปแบบการดแลผปวยบาดเจบและประเมนคณภาพ

ของรปแบบแลวน�าไปทดลองใช พบวาสามารถใชไดใน

สถานการณจรง แตผปฎบตมความไมสะดวกในการใช

จงน�ารปแบบการดแลมาปรบปรงโดยใหผปฏบตมสวน

รวมเสนอขอคดเหน หลงจากนนน�ามาปฏบตจรง และ

ประเมนผลการใชรปแบบการดแล 2 ระยะ คอระยะท 1

(พฤศจกายน 2557-มกราคม 2558) และระยะท 2

(กมภาพนธ-เมษายน 2558)

ผลการน�ารปแบบการดแลไปใชกบผปวยบาดเจบ

จ�านวน 401 คน ระยะเวลา 6 เดอน ประเมนผลแบง

เปน 2 ระยะ พบวาผลลพธระยะท 2 ดกวาระยะท 1 คอ

ผลลพธดานตวชวดทางคลนกไดแก พยาบาลสามารถ

คดแยกประเภทผปวย ใหการดแลระยะแรกและระยะ

ตอมาไดถกตองมากขน ผปวยหรอญาตมความพงพอใจ

เพมขน อบตการณความผดพลาดระหวางการเคลอน

ยายลดลง รอยละของผปวยบาดเจบศรษะ GCS 8 ได

รบการใสทอชวยหายใจ และการเตรยมผปวยบาดเจบ

สงผาตดภายใน 1 ชม. ไดเพมขน ซงการปฏบตในระยะ

แรกอยางถกตองและรวดเรวมความส�าคญเพราะถอเปน

ชวโมงทอง (golden hour)15 ผลลพธดานกระบวนการ

พยาบาลวชาชพเหนดวยอยางยงตอการใชรปแบบการ

ดแล และมการปฏบตตามรปแบบการดแลเพมข น

ผลลพธดานผปฏบต พยาบาลวชาชพมความพงพอใจตอ

การใชรปแบบการดแลอยในระดบมากกวา ทงนอาจ

เนองจากรปแบบการดแลผปวยบาดเจบทพฒนาขนจาก

การใชหลกฐานเชงประจกษทคดสรรเหมาะสมกบบรบท

ท�าใหพยาบาลผปฏบตมแนวทางการปฏบต สงผลให

ผปวยบาดเจบไดรบการคดแยกประเภทถกตองตงแตแรก

รบเขามาในหองอบตเหตฉกเฉนไดรบการดแลระยะแรกรบ

ระยะตอมา ไดรบขอมล เตรยมความพรอมกอนจ�าหนาย

เคลอนยายออกจากหองอบตเหตฉกเฉน และเขารบการ

รกษาตอในแผนกศลยกรรมในระยะ 72 ชม. แรกได

ถกตอง และภายหลงการประเมนผลระยะท 1 ผวจย

ทบทวนปญหาอปสรรครวมกบผปฏบตพบวามผปฏบต

รอยละ 10 ทปฏบตตามรปแบบการดแลไมครบถวน

เนองจากไมเขาใจในบางรายการของรปแบบการดแล เมอ

มการประชมรวมกน เปดโอกาสใหซกถามประเดนท

ไมเขาใจ รบฟงขอเสนอแนะและปรบปรงรปแบบการ

ดแล อกทงไดรบขอมลผลลพธของการประเมนยอนกลบ

ท�าใหมความเขาใจและยอมรบ และเมอน�าไปปฏบตตอ

จงมความคนเคยกบรปแบบการดแล สงผลใหระยะท 2

เกดผลลพธทงดานตวชวดทางคลนก ดานกระบวนการและ

ดานผปฏบตดขนกวาระยะท 1 ซงการพฒนารปแบบการ

ดแลผปวยตามกระบวนการใชหลกฐานเชงประจกษเกด

ผลลพธดขน สอดคลองกบการศกษาของพนอ เตชะอธก6

กนตมาภรณ ววฒนตระกลและคณะ7 เพญศร ด�ารงจตต

และคณะ16 ทใชแนวคดหลกฐานเชงประจกษในการ

พฒนาการพยาบาลผบาดเจบทมผลลพธดขน

จงสรปไดวาการมรปแบบการดแลผปวยบาดเจบ

ตามหลกฐานเชงประจกษทชดเจนสอดคลองกบบรบท

สามารถน�าไปใชไดจรง ท�าใหเกดผลลพธทดทงในผรบ

บรการและผใหบรการ

ขอเสนอแนะในการวจย

1. ดานการบรหารการพยาบาล ควรตดตามการ

ปฏบตการพยาบาลทใชหลกฐานเชงประจกษและประเมน

ผลการปฏบตตามรปแบบการดแลผปวยบาดเจบทพฒนา

ขนนตอเนองสม�าเสมอ เพอใหเกดความยงยน

2. ดานการวจย ควรศกษาวจยการใชรปแบบการ

ดแลตามหลกฐานเชงประจกษในผปวยประเภทอนตอไป



ขอขอบพระคณผอ�านวยการโรงพยาบาลนครนายก

อาจารยศรมา ลละวงษ ส�านกการพยาบาล และผท

เกยวของในหองอบตเหตฉกเฉนและแผนกศลยกรรมท

ใหความรวมมอในการวจยครงนเปนอยางด


1. John AB, John JL, Thomas S, Creagh B,

Thomas JP, Sarah R, et al. The right team at the

right time: Multidisciplinary approach to

multi-trauma patient with orthopedic injuries.

OPUS 12 Scientist. 2012;6(1):6-10.

2. ส�านกนโยบายและยทธศาสตร กระทรวงสาธารณสข.

สถต 10 อนดบการตาย: 2553-2554. นนทบร;

2555.

3. Gruen RL, Jurkovich GJ, Mclntyre LK, Foy HM,

Maie RV. Patterns of Errors contributing to

Trauma mortality: lessons learned form 2594

deaths. Annals of Surgery. 2006;244(3):371-

380.

4. Manuel M, Ulrike N, Matthias M, Christoph W,

Herbert S, Bertrill B.The Shock Index revisited

–a fast guide to transfusion requirement?

A retrospective analysis on 21,853 patients

derived from the Trauma Register DGU. [Inter

net]. 2013. [cited2014 Oct 13]. Available from

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/

PMC4057268/pdf/cc12851.pdf.

5. กรองได อณหสต และเครอขายพยาบาลอบตเหต

แหงประเทศไทย. คมอการปฏบตงานพยาบาลใน

การดแลผปวยอบตเหต หนวยงานอบตเหตฉกเฉน.

กรงเทพฯ : กองการพมพ ; 2554.

6. พนอ เตชะอธก , สนทราพร วนสพงศ ,

สมนา สมฤทธ รนทร. ผลการใชหลกฐานเชง

ประจกษในการพยาบาลผบาดเจบทหนวยผปวย

นอกอบตเหตและฉกเฉน. วารสารพยาบาลศาสตร

และสขภาพ. 2554;34(3):65-74.

7. กนตมาภรณ ววฒนตระกล, ปาณสรา โกษารกษ,

วารณ เขมลา, ตะวน เขตปญญา. การพฒนาระบบ

ปฏบตการพยาบาลผปวยบาดเจบศรษะทแผนก

อบตเหต-ฉกเฉน. วารสารการพยาบาลและการ

ดแลสขภาพ. 2015;33(2):160-167.

8. เวชระเบยนและสถต. สถตขอมลโรงพยาบาล

นครนายก : รายงานประจ�าป 2554-2556.

โรงพยาบาลนครนายก : 2556.

9. Soukup SM. Evidence-based practice model

promoting the scholarship of practice. In SM

Soukup & CFBeason Eds. Nursing Clinic of

North America. Philadelphia : WB Saunders.

2000:301-309.

10. ฉววรรณ ธงชย. การพฒนาแนวปฏบตทางคลนก.

วารสารสภาการพยาบาล. 2548;20(2):63-76

11. อมรนท วนไทย. การปฏบตการพยาบาลตามหลก

ฐานเชงประจกษในการดแลผปวยบาดเจบทรวงอก

ทใสทอระบายทรวงอกหอผปวยไอ ซ ยศลยกรรม1

โรงพยาบาลอดรธาน. [งานนพนธพยาบาลศาสตร

มหาบณฑต]. ขอนแกน : มหาวทยาลยขอนแกน.

2556.

12. Beyea SC, Slattery MJ. Evidence-based practice

in nursing: A guide to successful implementation.

HCPro, Inc. Marblehead MA. 2006.

13. National Health and Medical Research Council

[NHMRC].A guide to development implemen-

tation and evaluation of clinical practice

guidelines. 1998; Retrieved April 24, 2014,

from http://www.schoolofmassage.com.au/

resources/mod3_wastemanagement.pdf.

14. The AGREE Collaboration. The Appraisal of

Guidelines for Research & Evaluation (AGREE)

Instrument. London : St. George’s Hospital

Medical School. 2001.


15. สนดา อรรถอนชต, วภา แซเซย, ประณต สงวฒนา.

การพฒนาแนวปฏบตการพยาบาลในการประเมน

สภาพแรกรบของผปวยทไดรบการบาดเจบหลาย

ระบบท เขารบการรกษาในหอผปวยอบตเหต.

วารสารมหาวทยาลยนราธวาสราชนครนทร. 2553 ; 2

(20)16-28.

16. เพญศร ด�ารงจตต, รสสคนธ ศรสนท, พรเพญ ดวง

ด. การพฒนาแนวปฏบตทางการพยาบาลในการ

ชวยชวตผบาดเจบรนแรงในโรงพยาบาลเจาพระยา

อภยภเบศร. วารสารพยาบาลสาธารณสข. 2557;

28(1):43-54.


ปจจยทมอทธพลตอการปฏบตงานตามกระบวนการพยาบาลของพยาบาลวชาชพในโรงพยาบาลนครปฐม จงหวดนครปฐม

รจรางค วรรณธนาทศน*

บทคดยอ กระบวนการพยาบาล เปนกระบวนการทใชในการแกปญหาสขภาพของประชาชนอยางเปนระบบ ม

ขนตอนตอเนองตามหลกวทยาศาสตรชวยใหการปฏบตการพยาบาลมคณภาพมาตรฐาน การวจยครงนม

วตถประสงคเพอ 1) ศกษาระดบการปฏบตงานตามกระบวนการพยาบาลของพยาบาลวชาชพ 2) วเคราะห

ปจจยท�านายการปฏบตงานตามกระบวนการพยาบาลของพยาบาลวชาชพ กลมตวอยางเปนพยาบาลวชาชพใน

โรงพยาบาลนครปฐม จ�านวน 242 คน โดยการสมตวอยางแบบงาย เครองมอทใชในการวจยเปนแบบ

สอบถาม ประกอบดวย 6 สวน คอ 1) ขอมลทวไป 2) ความร เกยวกบกระบวนการพยาบาล 3) ความ

ตระหนกในการปฏบตงานตามกระบวนการพยาบาล 4) ความยดมนผกพนตอวชาชพ 5) การไดรบแรง

สนบสนนทางสงคม และ 6) การปฏบตงานตามกระบวนการพยาบาลของพยาบาลวชาชพ คาความเชอมน

(Statistics of reliability) ของแบบสอบถามสวนท 2 ถง 6 เทากบ 0.76, 0.81, 0.85, 0.90 และ

0.87 ตามล�าดบ สถตทใชในการวเคราะหขอมล ไดแก รอยละ (%) คาเฉลย ( X ) สวนเบยงเบนมาตรฐาน

(S.D.) และการวเคราะหถดถอยพหคณ

ผลการวจยพบวา ระดบการปฏบตงานตามกระบวนการพยาบาลของพยาบาลวชาชพ ในโรงพยาบาล

นครปฐม อยในระดบมาก ( X = 3.89) ประสบการณการท�างานมความสมพนธทางบวกกบการปฏบตงาน

ตามกระบวนการพยาบาลของพยาบาลวชาชพอยางมนยส�าคญทางสถตทระดบ .05 (r = .142) สวนปจจย

ในดานความตระหนกในการปฏบตงานตามกระบวนการพยาบาล ความยดมนผกพนตอวชาชพและการไดรบ

แรงสนบสนนทางสงคมมความสมพนธทางบวกกบพฤตกรรมการปฏบตงานตามกระบวนการพยาบาลของ

พยาบาลวชาชพอยางมนยส�าคญทระดบ .01 (r = .276, .641 และ .442 ตามล�าดบ) และสามารถ

ท�านายระดบการปฏบตงานตามกระบวนการพยาบาลของพยาบาลวชาชพไดรอยละ 45.9 อยางมนยส�าคญ

ทางสถตทระดบ .01 จากผลการวจย ผบรหารการพยาบาลควรเสรมสรางความยดมนผกพนตอวชาชพ โดย

การยกยอง เชดชและใหรางวลผทปฏบตงานตามกระบวนการพยาบาลไดด สงเสรมใหพยาบาลทมประสบการณ

ไดเปนพเลยงในการบรณาการการใชกระบวนการพยาบาลลงสการปฏบตและจดระบบการบรหารอตราก�าลงให

เหมาะสม จดสรรเรองขอมลและวสดอปกรณเพอเพมแรงสนบสนนทางสงคม

* โรงพยาบาลนครปฐม จงหวดนครปฐม; e-mail : [email protected]

ค�าส�าคญ : การปฏบตงานพยาบาลตามกระบวนการพยาบาล; ความตระหนก; ความร เกยวกบกระบวนการพยาบาล;

ความยดมนผกพนตอวชาชพ; พยาบาลวชาชพ; แรงสนบสนนทางสงคม


Factors Affecting Professional nurses’ Performance based on the Nursing Process at Nakhonpathom Hospital, Nakhonpathom Province

Rujirang Wanthanatas*

Abstract The nursing process, a continuous scientific process, has been systemically applied in solving health

problems and enhancing the standard of nursing performance. This descriptive research aimed to 1)

investigate the performance level based on the nursing process of the professional nurses at Nakhonpathom

Hospital and 2) to analyze the factors that could predict the professional nurses’ performances based on

the nursing process. Simple random sampling was used to select a sample of 242 professional nurses

from a population of 610. The research tool was composed of 6 parts: 1) personal data, 2)

knowledge about the nursing process, 3) performance awareness on the nursing process, 4)

professional adherence, 5) receiving social support, and 6) performances based on the nursing process.

The statistics of reliability for part’s 2 – 6 were 0.76, 0.81, 0.85, 0.90 and 0.87, respectively.

Data analysis included the use of percentage (%), mean ( X ), standard deviation (S.D.) and stepwise

multiple regression analysis.

The research results showed that the performance on the nursing process of professional nurses at

Nakhonpathom Hospital was at a high level ( X =3.89), the work experiences had a significantly

positive relationship with professional nurses’ performances on the nursing process at the 0.05 level

(r = 0.142) Performance awareness on the nursing process, professional adherence and receiving social

support all had a significantly positive relationship with the professional nurses’ performances on the

nursing process at 0.01 (r = 0.276, 0.641 and 0.442, respectivelyAccording to these results, nursing

administrators should promoteprofessional nurses to have a higher nursing professional adherence and

also motivate them to have more performance awareness on the nursing process.

* Nakhonpathom Hospital, Nakhonpathom Province; e-mail : [email protected]

Keywords : Nursing performances; Nursing process; Awareness; Knowledge of nursing process;

Professional adherence; Professional nurses; Social awareness



ในปจจบน เนองจากภาวะสขภาพและความเจบ

ปวยของประชาชนมการเปลยนแปลงเกอบตลอดเวลา

จากสงคมทมความเจรญกาวหนาอยางรวดเรวและปญหา

สขภาพของแตละบคคลไมสามารถอธบายไดอยางตรงไป

ตรงมา เนองจากมปจจยหลายอยางทเกยวของ เชน

ภาวะสขภาพของแตละคน วถชวต ขนบธรรมเนยม

ประเพณ วฒนธรรม สมพนธภาพของครอบครว สงคม

สงแวดลอม และประสบการณ1 การปฏบตการพยาบาล

จงตองพฒนามาเปนล�าดบ เพอใหมคณภาพในทกมต

ของการพยาบาล โดยพยาบาลมบทบาทและหนาทส �าคญ

ในการจดการเกยวกบปญหาสขภาพของผรบบรการเปน

รายบคคลแบบองครวม ซงคณลกษณะของพยาบาล

วชาชพทส�าคญประการหนง คอ เปนผทสามารถใช

กระบวนการพยาบาลในการปฏบตการพยาบาลไดอยาง

ถกตองเหมาะสม2 เพราะเปนกระบวนการเชงระบบท

พยาบาลน�ามาใช โดยอาศยองคความร ความเขาใจและ

ทกษะของพยาบาล ทฤษฎการพยาบาล หลกทาง

วทยาศาสตร เพอคนหาและประเมนปญหา น�ามาสการ

วางแผนการพยาบาลใหสอดคลองกบความตองการหรอ

ปญหาสขภาพเปนรายบคคล ซงรวมถงการคดวเคราะห

อยางมวจารณญาณ และทกษะการตดสนใจทางคลนก

ในการแกปญหาสขภาพของผรบบรการ ซงชวยให

พยาบาลสามารถสบคนวเคราะห ประเมนสภาวะสขภาพ

และปฏบตการพยาบาลไดอยางถกตอง ครอบคลมความ

ตองการของผรบบรการ พยาบาลมความมนใจในการ

ปฏบตงานมากขนสงผลตอคณภาพการพยาบาล สราง

ความเชอมนใหแกผรบบรการ3 กระบวนการพยาบาล

ประกอบดวย 5 ขนตอน ไดแก การประเมนภาวะ

สขภาพ การวนจฉย การวางแผน การปฏบตการและ

การประเมนผลการพยาบาลอยางตอเนองรวมถงการ

สอสารทมประสทธภาพ ทงดวยวาจาและการบนทกการ

พยาบาล4 กระบวนการพยาบาลจงเปนวธการและขน

ตอนในการแกไขปญหาตางๆ ทเกดขนของผปวย เปน

การประกนคณภาพบรการพยาบาลและผลลพธทดข น

ของผปวย เพราะแผนการพยาบาลจะเปลยนแปลงตลอด

เวลาตามความตองการของผปวย เพอใหใชงานไดอยาง

มประสทธภาพไมใชเปนเพยงงานประจ�าเทานน5 ส�าหรบ

ในประเทศไทยกระบวนการพยาบาลไดถกก�าหนดไวใน

มาตรฐานการปฏบตการพยาบาล ตงแตป 2540 ให

พยาบาลวชาชพมการใชกระบวนการพยาบาลทกขนตอน

ครอบคลมองครวมในการพยาบาลผรบบรการรายบคคล

ตงแตแรกรบจนจ�าหนาย6 แตจากการศกษางานวจยท

เกยวของพบวา การน�ากระบวนการพยาบาลไปใชของ

พยาบาลมปญหาอปสรรคหลายประการ ดานบคลากร

พยาบาล ไดแก การขาดความรและทกษะในการใช

กระบวนการพยาบาลในการปฏบตงาน ดานระบบการ

จดการ ไดแก การนเทศทไมเปนระบบ ขาดผทเปนแบบ

อยางในการใชกระบวนการพยาบาล ดานสงของวสด

อปกรณ ไดแก ขาดรปแบบการบนทกทางการพยาบาล

และคมอการเขยนขอวนจฉยทางการพยาบาล7 ในรายท

มผปวยมอาการเปลยนแปลงบอยทงในผปวยวกฤตและ

ในผปวยอาการเรอรง ใชระยะเวลามากในการเขยน

แผนการพยาบาล8 ขาดความตอเนองในการบนทกและ

การปฏบตตามแผนทก�าหนดไว9 พยาบาลขาดการฝกฝน

วธการน�ากระบวนการพยาบาลไปใชและพยาบาลมภาระ

งานมาก10

จากการศกษางานวจยทเกยวของ พบปจจยทมผล

ตอระดบการปฏบตงานตามกระบวนการพยาบาลของ

พยาบาลวชาชพ คอ ประสบการณการปฏบตงานของ

พยาบาลวชาชพ ซงวดจากระยะเวลาในการปฏบตงานของ

พยาบาลวชาชพ ความร เกยวกบกระบวนการพยาบาล

ความตระหนกในการปฏบตงานตามกระบวนการพยาบาล

ไดแก ความสนใจ ความรบผดชอบ การรบรและการให

ความส�าคญตอการปฏบตทถกตองเกยวกบกระบวนการ

พยาบาลของพยาบาลวชาชพ11 ความยดมนผกพนตอ

วชาชพในดานการรบรของพยาบาลทมตอวชาชพพยาบาล

วาตนเปนสวนหนงของวชาชพพยาบาล มความเชอมน

ยอมรบเปาหมายและคานยมของวชาชพพยาบาล เตมใจ

ปฏบตงานและมความตองการทจะด�ารงการเปนสมาชก

ของวชาชพพยาบาลตอไป12 และการไดรบแรงสนบสนน

ทางสงคมท�าใหรสกปลอดภย ไดรบความเอาใจใสชวย


เหลอในการปฏบต งาน ในเรองของอารมณ ขอมล

ขาวสาร ความรทจ�าเปนตอการปฏบตงาน ทรพยากร

ตางๆ และสงอ�านวยความสะดวก13

โรงพยาบาลนครปฐม เปนโรงพยาบาลระดบตตย

ภมและพฒนาสศนยการเปนเลศในดานหวใจ มะเรง

อบตเหต และทารกแรกเกดวกฤต ใหการดแลผปวยท

มปญหาสขภาพซบซอนทตองการการวนจฉย ดแลรกษา

โดยผเชยวชาญเฉพาะสาขา มการใชเทคโนโลยและใช

นวตกรรมสมยใหมในการดแลรกษาผปวย เชน การผาตด

โดยใชกลองหรอเลเซอร ท�าใหตองพฒนาดานบรการ

พยาบาลใหมความเหมาะสมสามารถรบรองการรกษาท

ทนสมยนได สงผลใหรปแบบความตองการการบรการ

พยาบาลเปลยนเปนการพยาบาลเฉพาะสาขาและเชยว

ชาญมากขน ซงการใชกระบวนการการพยาบาลในการ

ปฏบตการพยาบาลไดอยางถกตอง เหมาะสม จะท�าให

การปฏบตการพยาบาลเกยวกบปญหาสขภาพของผรบ

บรการเปนรายบคคลแบบองครวมมคณภาพในทกมต

ของการพยาบาลทนตอการเปลยนแปลง จากการเยยม

ส�ารวจของสภาพยาบาล การรายงานของหวหนาหอผ

ปวยจากการตรวจสอบความสมบรณของเวชระเบยน

และการบนทกทางการพยาบาลโดยเฉลย 3 ป พบวา อย

ในระดบต�ากวาเกณฑ (รอยละ 80) เกอบทกขนตอน

โดยเฉพาะการวางแผนการพยาบาล รอยละ 58.77 การ

ประเมนผลการพยาบาล รอยละ 56.86 อตราความ

สมบรณของการบนทกทางการพยาบาล รอยละ 52.64

ผปฏบตการพยาบาลขาดความร และทกษะในการใช

กระบวนการพยาบาลในการปฏบตงาน ใชกระบวนการ

พยาบาลไมครบถวนตามขนตอน ขาดความสมบรณ ไม

สอดคลอง ขาดความตระหนก ไมเหนความส�าคญและ

คณคาของการใชกระบวนการพยาบาลในการปฏบตงาน

ไมมการก�าหนด

ขอบเขตหนาท ความรบผดชอบของบคลากรในทมการ

พยาบาลทชดเจน การนเทศการน�ากระบวนการไปใชใน

การปฏบตการพยาบาลงานไมชดเจน ตอเนอง ไมมระบบ

ทปรกษาหรอใหการชวยเหลอ และใหค�า แนะน�าการใช

กระบวนการพยาบาลทมประสทธภาพ ดงนน ผวจยใน

บทบาทของหวหนาพยาบาล จงมความสนใจทจะศกษา

ปจจยทมอทธพลตอการปฏบตงานตามกระบวนการ

พยาบาลของพยาบาลวชาชพของโรงพยาบาลนครปฐมใน

ดานประสบการณการท�างาน ความรเกยวกบกระบวนการ

พยาบาล ความตระหนกในการปฏบตงานตามกระบวน

การพยาบาล ความยดมนผกพนตอวชาชพและการไดรบ

แรงสนบสนนทางสงคม เพอน�าผลการวจยในครงนมา

ใชเปนขอมลพนฐานในการวางแผน สงเสรมระดบการ

ปฏบตงานตามกระบวนการพยาบาลของพยาบาลวชาชพ

ของโรงพยาบาลนครปฐม


1. เพอศกษาระดบการปฏบตงานตามกระบวนการ

พยาบาลของพยาบาลวชาชพในโรงพยาบาลนครปฐม

จงหวดนครปฐม

2. เพอศกษาปจจยท�านายการปฏบตงานตาม

กระบวนการพยาบาลของพยาบาลวชาชพในโรงพยาบาล

นครปฐม จงหวดนครปฐม


การวจยครงน เปนการวจยเชงพรรณนา (De-

scriptive research) ประชากรทใชในการวจย คอ

พยาบาลวชาชพในโรงพยาบาลนครปฐม จงหวดนครปฐม

มจ�านวนประชากรทงสน 610 คน ค�านวณขนาดตวอยาง

สตรของ Taro Yamane14 ไดกลมตวอยาง จ�านวน 242

คน และสมตวอยางโดยใชวธการสมแบบอยางงาย

(Simple Random Sampling)

เครองมอทใชในการวจยครงน ใชแบบสอบถาม

ของลกษคณา พทกษภากร11 ประกอบ ดวย 1) แบบ

สอบถามขอมลสวนบคคล จ�านวน 4 ขอ 2) แบบ

ทดสอบความร เกยวกบกระบวนการพยาบาล จ�านวน

31 ขอ 3) แบบสอบถามความตระหนกในการปฏบต

งานตามกระบวนการการพยาบาล จ�านวน 15 ขอ

4) แบบสอบถามความยดมนผกพนตอวชาชพ จ�านวน

31 ขอ 5) แบบสอบถามการไดรบแรงสนบสนนทาง

สงคม จ�านวน 31 ขอ และ 6) แบบสอบถามการ


ปฏบตงานตามกระบวนการพยาบาลของพยาบาลวชาชพ

จ�านวน 33 ขอ ซงแบบสอบถามไดใหผเชยวชาญทาง

ดานการพยาบาล รวมทงสนจ�านวน 3 ทาน ตรวจสอบ

ความถกตองดานโครงสราง ความชดเจนของการใชภาษา

แลวน�ามาปรบปรงแกไขกอนน�าไปเกบรวบรวมขอมล

หาคา CMV ไดเทากบ จากนนท�าการเกบรวบรวมขอมล

กบกลมประชากรทไมใชกลมตวอยางทน�ามาศกษาครงน

จ�านวน 30 คน เพอท�าการหาความเชอมนของเครอง

มอ โดยแบบทดสอบความรเกยวกบกระบวนการพยาบาล

มความเชอมน = .76 แบบสอบถามความตระหนกใน

การปฏบตงานตามกระบวนการพยาบาลมความเชอมน

= .81 แบบสอบถามความยดมนผกพนตอวชาชพมความ

เชอมน = .85 แบบสอบถามการไดรบแรงสนบสนนทาง

สงคมมความเชอมน = .90 และแบบสอบถามการปฏบต

งานตามกระบวนการการพยาบาลของพยาบาลวชาชพม

คาความเชอมน = .87 และผวจยไดก�าหนดเกณฑใน

การวดคาระดบการปฏบตงานตามกระบวนการพยาบาล

ของพยาบาลวชาชพตามเกณฑของ Best15 ดงน

คะแนนเฉลยอยระหวาง 1.00 – 1.50 หมายถง

มการปฏบตงานตามกระบวนการพยาบาลอยในระดบ

นอยทสด


มการปฏบตงานตามกระบวนการพยาบาลอยในระดบนอย


มการปฏบตงานตามกระบวนการพยาบาลอยในระดบปาน

กลาง


มการปฏบตงานตามกระบวนการพยาบาลอยในระดบมาก


มการปฏบตงานตามกระบวนการพยาบาลอยในระดบมาก

ทสด

ผวจยด�าเนนการ เพอรบรองจรยธรรมการท�าวจย

จากคณะกรรมการการจรยธรรมการท�าวจยโรงพยาบาล

นครปฐม และเกบรวบรวมขอมลกลมตวอยางพยาบาล

วชาชพ โดยใหพยาบาลวชาชพจงหวดนครปฐม เปนผ

ตอบแบบสอบถามเอง จ�านวน 242 คน ตามทค�านวณ

ขนาดกลมตวอยางได และน�าขอมลทไดจากแบบสอบถาม

มาวเคราะหขอมลทางสถต โดยใชคารอยละ คาเฉลย

สวนเบยงเบนมาตรฐาน และวเคราะหการถดถอยพหคณ

ตามล�าดบขนบนไดของตวแปรทน�าเขาสมการ (Step-

wise Multiple Regression Analysis) เพอหาตวแปร

ตนทสามารถท�านายการปฏบตงานตามกระบวนการ


จงหวดนครปฐม


1. พยาบาลวชาชพผตอบแบบสอบถามในงานวจย

ครงน สวนใหญมอาย 31 – 40 ป รอยละ 43.8

สถานภาพโสด รอยละ 57.0 จบการศกษาระดบปรญญา

ตร รอยละ 82.2 และมประสบการณการท�างาน 11

ปขนไป รอยละ 64.0 (ดงตารางท 1)


ตารางท 1 แสดงจ�านวน รอยละ ของขอมลทวไปของผตอบแบบสอบถาม (n = 242)

2. การวเคราะหระดบการปฏบตงานตามกระบวน

การพยาบาลของพยาบาลวชาชพในโรงพยาบาลนครปฐม

จงหวดนครปฐม พบวา พยาบาลวชาชพมระดบการ

ตารางท 2 แสดงคาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน ระดบการปฏบตงานตามกระบวนการ

พยาบาลของพยาบาลวชาชพในโรงพยาบาลนครปฐม จงหวดนครปฐม

ปฏบตงานตามกระบวนการพยาบาลอยในระดบมาก (Χ

= 3.89) (ดงตารางท 2)


3. ประสบการณการท�างาน มความสมพนธทาง

บวกกบการปฏบตงานตามกระบวนการพยาบาลของ

พยาบาลวชาชพในโรงพยาบาลนครปฐม อยางมนย

ส�าคญทางสถตทระดบ .05 (r = .276) สวนความ

ตระหนกในการปฏบตงานตามกระบวนการพยาบาล

ความยดมนผกพนตอวชาชพและการไดรบแรงสนบสนน

ทางสงคม มความสมพนธทางบวกกบระดบการปฏบต

งานตามกระบวนการพยาบาลของพยาบาลวชาชพใน

โรงพยาบาลนครปฐม อยางมนยส�าคญทางสถตทระดบ

.01 (r = .142, .641 และ .442) (ดงตารางท 3)

ตารางท 3 แสดงการวเคราะหคาสมประสทธสหสมพนธระหวางประสบการณการท�างานความร เกยวกบ กระบวนการพยาบาล ความตระหนกในการปฏบตงานตามกระบวนการพยาบาล ความยดมนผกพน ตอวชาชพ การไดรบแรงสนบสนนทางสงคมและระดบการปฏบตงานตามกระบวนการพยาบาลของ พยาบาลวชาชพในโรงพยาบาลนครปฐม

* p<.05, ** p<.01

และจากตวแปรทงหมดพบวา ความยดมนผกพน

ตอวชาชพ การไดรบแรงสนบสนนทางสงคม ประสบการณ

การท�างาน และความตระหนกในการปฏบตงานตาม

กระบวนการพยาบาล สามารถท�านายระดบการปฏบตงาน

ตามกระบวนการพยาบาลของพยาบาลวชาชพในโรง

พยาบาลนครปฐม ไดรอยละ 45.9 และสมการทไดจาก

การวเคราะหถดถอยพหคณตามล�าดบขนบนไดของ

ตวแปรทน�าเขาสมการ (Stepwise Multiple Regression

Analysis) มนยส�าคญทางสถตทระดบ .01 (ดงตารางท

4)


ตารางท 4 แสดงการวเคราะหตวแปร ทสามารถท�านายการปฏบตงานตามกระบวนการพยาบาลของพยาบาลวชาชพ

ในโรงพยาบาลนครปฐม โดยใชสถตวเคราะหการถดถอยพหคณ ตามล�าดบขนบนไดของตวแปรทน�า

เขาสมการ (Stepwise Multiple Regression Analysis)

อภปรายผลการวจย

1. ผลการวเคราะหระดบการปฏบตงานตาม


นครปฐม จงหวดนครปฐม พบวาอยในระดบมาก (Χ

= 3.89) ทงนเนองจากโรงพยาบาลนครปฐม ไดม

นโยบายพฒนาระบบงานใหสามารถเขาสระบบการรบรอง

คณภาพโรงพยาบาล (Hospital Accreditation : HA)

ผลการวเคราะหระดบการปฏบตงานตามกระบวนการ


จงหวดนครปฐม พบวา อยในระดบมาก (Χ = 3.89)

ทงนเนองจากโรงพยาบาลนครปฐม ไดมนโยบายพฒนา

ระบบงานใหสามารถเขาสระบบการรบรองคณภาพ

โรงพยาบาลหรอ (Hospital Accreditation : HA) ซงการ

ทโรงพยาบาลแตละแหงจะไดรบการรบรองคณภาพ

โรงพยาบาลไดนน มขอก�าหนดในเรองเกยวกบการก�ากบ

* p<.05, ** p<.01

สมการท�านายในรปคะแนนดบ คอ Y = .467 + .611 X1 + .211 X

2 + .008 X

3 + .095X

4

สมการท�านายในรปคะแนนมาตรฐาน คอ Y = .491X1 + .234 X

2 + .178X

3 + .104X

4

ดแลวชาชพใหมระบบบรหารการพยาบาลทรบผดชอบ

ตอการจดบรการพยาบาลทมคณภาพสง เพอบรรลพนธกจ

ขององคกรโดยการใชกระบวนการพยาบาลในการปฏบต

การพยาบาล16 ดงนนกลมการพยาบาลโรงพยาบาล

นครปฐม จงไดท�าความเขาใจกบพยาบาลวชาชพทก

ระดบ ก�าหนดใหมปรชญา นโยบายวตถประสงคไวใน

คมอการด�าเนนการของกลมการพยาบาล ทบทวนความ

รความเขาใจของผบรหารการพยาบาลในการใชการนเทศ

หนางาน เปนกลไกในการกระตนและสงเสรมใหมการใช

กระบวนการพยาบาลในการปฏบตการพยาบาล ใชการ

รบและสงเวรผปวยรายบคคลในการแลกเปลยนเรยนร

เกยวกบการใชกระบวนการพยาบาล จดอบรมความร

เรองกระบวนการพยาบาลและการน�าไปใชใหกบพยาบาล

วชาชพเปนระยะกระตนในภาพรวมใหพยาบาลวชาชพม

ความตนตว รบร ขาวสารและปฏบตเกยวกบการใช


กระบวนการพยาบาลอยางมประสทธภาพ มการตดตาม

นเทศการใชกระบวนการพยาบาลในแผนกผปวยตาม

แผนงานทก�าหนด และยงใหแตละหนวยงานจดใหมการ

ประชมปรกษาเกยวกบการใชกระบวนการพยาบาลในผ

ปวยผานการตรวจจากบนทกการพยาบาล ดงนนจงท�าให

พยาบาลทกคนจ�าเปนตองมความร และทกษะพนฐาน

ในการใชกระบวนการพยาบาลดวยตนเอง อกทง

กระบวนการพยาบาลมความส�าคญตอวชาชพพยาบาล

และตอการปฏบตการพยาบาลท�าใหผรบบรการไดรบ

บรการอยางสมบรณและตอเนองอยางมประสทธภาพ

โดยพยาบาลวชาชพตองมความสามารถในการคดรเรม

สรางสรรค เพราะกระบวนการพยาบาลเปนพนฐานใน

การคดวเคราะหตดสนใจและการปฏบตการในคลนกใน

ทกๆ กจกรรม มความเปนอสระของวชาชพชวยให

บทบาทของพยาบาลวชาชพชดเจนขน มภาพลกษณใน

ดานด เกดความภาคภมใจ1 จากเหตผลดงกลาวจง

ท�าใหพยาบาลวชาชพมการปฏบตงานตามกระบวนการ

พยาบาลอยในระดบมาก สอดคลองกบการศกษาของ

ลกษคณา พทกษภากร11 ทไดศกษาปจจยทสงผลตอ

การปฏบตงานตามกระบวนการพยาบาลของพยาบาล

วชาชพในโรงพยาบาลชมชน จงหวดกาญจนบร พบวา

การปฏบตงานตามกระบวนการพยาบาลอยในระดบมาก

และการศกษาของวารณ มเจรญ และคณะ17 ทไดศกษา

ปจจยทมอทธพลตอการใชกระบวนการพยาบาลของ

พยาบาลในโรงพยาบาลในสระบร พบวากลมตวอยางม

การใชกระบวนการพยาบาลโดยรวมอยในระดบมากเชน

เดยวกน

2. ผลการวเคราะหถดถอยพหคณตามล�าดบขน

ตอนของตวแปรทน�าเขาสมการ (Stepwise Multiple

Regression Analysis) พบวา ความยดมนผกพนตอ

วชาชพ การไดรบแรงสนบสนนทางสงคม ประสบการณ

การท�างาน และความตระหนกในการปฏบตงานตาม

กระบวน การพยาบาล สามารถรวมกนท�านายการปฏบต

งานตามกระบวนการพยาบาลของพยาบาลวชาชพในโรง

พยาบาลนครปฐม ไดรอยละ 45.9

2.1 ความยดมนผกพนตอวชาชพ สามารถ

ท�านายการปฏบตงานตามกระบวนการพยาบาลของ

พยาบาลวชาชพในโรงพยาบาลนครปฐม ไดรอยละ 37.8

และมความสมพนธทางบวกกบการปฏบตงานตาม

กระบวนการพยาบาลของพยาบาลวชาชพ (r = .641)

อยางมนยส�าคญทางสถตทระดบ .01 ทงนเนองจาก

ความยดมนผกพนตอวชาชพ ท�าใหพยาบาลเกดความ

รสกจงรกภกด มความภาคภมใจ ความหวงใยและความ

หวงดตอวชาชพการพยาบาล อนมผลท�าใหการแสดง

พฤตกรรมตอวชาชพเปนไปในลกษณะตงใจ เตมใจ

จรงใจและยนดเสยสละทจะท�างานทกอยางใหประสบ

ความส�าเรจเปนผลดตอวชาชพ ท�าใหเปนทยอมรบของ

บคคลและสงคมทวไป จงท�าใหความยดมนผกพนตอ

วชาชพ สามารถท�านายการปฏบตงานตามกระบวน การ

พยาบาลของพยาบาลวชาชพในโรงพยาบาลนครปฐมได

สอดคลองค�ากลาวของ Zander12 ทกลาววา ความยด

มนผกพนตอวชาชพการพยาบาลเปนขอตกลงวาพยาบาล

จะดแลผปวยทกๆ คน ดวยการพยาบาลทดทสด และ

ความยดมนผกพนตอวชาชพเปนการจดคณคาใหความ

ส�าคญกบการใหการพยาบาล และสอดคลองกบงานวจย

ของลกษคณา พทกษภากร11 ทศกษาพบวาความยดมน

ผกพนตอวชาชพสามารถท�านายการปฏบตงานตาม


ชมชน จงหวดกาญจนบรได

2.2 การไดรบแรงสนบสนนทางสงคมสามารถ

ท�านายการปฏบตงานตามกระบวนการพยาบาลของ

พยาบาลวชาชพในโรงพยาบาลนครปฐม ไดเพมข น

รอยละ 3.8 และมความ สมพนธทางบวกกบการปฏบต

งานตามกระบวนการพยาบาลของพยาบาลวชาชพ (r =

.442) อยางมนยส�าคญทางสถตทระดบ .01 ทงน

เนองจากการไดรบแรงสนบสนนทางสงคมเปนปจจยท

ชวยใหบคคลสามารถปรบตวตอสถานการณตางๆ ไดด

หากพยาบาลไดรบการสนบสนนดานอารมณ ดานการ

ไดรบทรพยากรและสงอ�านวยความสะดวก ดานการได

รบขอมลขาวสารจากผบงคบบญชา เพอนรวมงาน จะ

ท�าใหพยาบาลมความสขมากขน เนองจากเมอบคคลได


รบการดแลเอาใจใสในการท�างาน จะท�าใหเกดความรสก

มนคง ปลอดภย มคณคาและรสกวาตนเองเปนสวนหนง

ของสงคม ท�าใหการปฏบตงานเปนไปดวยความราบรน11

สอดคลองกบค�ากลาวของ Thoits13 ทวา เมอคนไดรบ

แรงสนบสนนทางสงคม จะเกดขวญและก�าลงใจในการ

ปฏบต การพยาบาลมากขน และกระตนสงเสรมใหเหน

คณคาในตนเอง เกดความรสกในดานบวกและชวยลด

สงรบกวนจตใจตางๆ ทเกดจากความเครยดเชนเดยว

กบพยาบาลวชาชพโรงพยาบาลนครปฐมทไดรบสนบ

สนนทางดานอารมณ ไดแก การไดรบการดแลเอาใจใส

การยกยอง ชนชม การใหความส�าคญ ความไววางใจ

การยอมรบ และการรบฟงปญหา แลวจะสงผลใหเกด

ความ รสกมคณคาในตนเอง และเชอมนในตนเอง ดาน

การไดรบทรพยากรและสงอ�านวยความสะดวก ไดแก

ไดรบวสดอปกรณสงอ�านวยความสะดวกในการท�างาน

การชวยเหลอสนบสนนเกยวกบการปฏบตงาน ท�าให

พยาบาลมความสะดวกในการปฏบตงานและท�าเกดขวญ

และก�าลงใจในการปฏบตการพยาบาล และดานการไดรบ

ขอมลขาวสาร ไดแก การไดรบขอมลสารสนเทศเกยว

กบความรทางวชาการและเทคนคตางๆ ไดรบค�าแนะน�าและ

ขอมลยอนกลบ สามารถน�ามาใชประโยชนในการพฒนา

ตนเองและปรบปรงแนวทางปฏบตใหดขน สงตางๆ ท

พยาบาลวชาชพไดรบจากการไดรบแรงสนบสนนทาง

สงคม สงผลท�าใหเกดการปฏบตงานตามกระบวนการ

พยาบาลได

2.3 ประสบการณการท�างาน สามารถท�านาย

การปฏบตงานตามกระบวนการพยาบาลของพยาบาล

วชาชพในโรงพยาบาลนครปฐม ไดเพมขนรอยละ 3.3

และมความสมพนธทางบวกกบการปฏบตงานตาม

กระบวนการพยาบาลของพยาบาลวชาชพ (r = .276)

อยางมนยส�าคญทางสถตทระดบ .05 ทงนเนองจาก

ประสบการณการรบรและพบเหนสงตางๆ ทแตกตางกน

มผลตอความเชอและใชเปนเกณฑในการตดสนใจใน

เรองตางๆ ของแตละบคคลซงจะสงผลใหบคคลมความ

รความสามารถทแตกตางกนได ประสบการณการท�างาน

ชวยสงสมความเชยวชาญในการท�างานของสายวชาชพ

ท�าใหพยาบาลไดผานการฝกฝนไดรบการถายทอดความร

แบงปนประสบการณทางการพยาบาลอยางตอเนอง และ

ผานการอบรมหลกสตรทเออตอการท�างานตามกระบวนการ

ไดมากกวาคนทมประสบการณนอย สอดคลองกบการ

ศกษาของสนนทา หรญยปกรณ18 พบวาประสบการณ

การท�างานทงหมดและประสบการณการท�างานในหนวย

งานปจจบนของพยาบาลวชาชพ โรงพยาบาลนพรตน

ราชธาน มความสมพนธทางบวกกบสมรรถนะหลก

ทางการพยาบาล และไมสอดคลองกบการศกษาของ

ลกษคณา พทกษภากร11 ทศกษาการปฏบตงานตาม


ชมชน จงหวดกาญจนบร โดยจ�าแนกตามประสบการณ

การท�างานไมพบความแตกตาง

2.4 ความตระหนกในการปฏบตงานตาม

กระบวนการพยาบาล สามารถท�านายการปฏบตงานตาม


นครปฐม ไดเพมขนรอยละ 3.3 และมความสมพนธทาง

บวกกบการปฏบตงานตามกระบวนการพยาบาลของ

พยาบาลวชาชพ (r = .142) อยางมนยส�าคญทางสถต

ทระดบ .01 ทงนเนองจากความตระหนกในการปฏบต

งานตามกระบวนการพยาบาลเปนสงส�าคญทสด ทท �าให

พยาบาลมสมรรถนะทจ�าใหบรการพยาบาลทมคณภาพสง

ท�าใหผปวยพงพอใจ ความตระหนกท�าใหพยาบาลมการ

วเคราะหและประเมนตนเองตลอดเวลา และเปลยนแปลง

ไปในทางทดท �าใหปฏสมพนธระหวางพยาบาลและผปวย

ดขน บรรยากาศการรกษาพยาบาลดขน19 สอดคลอง

กบค�ากลาวของ Jasmin and Trygstad20 ทวาถาบคคล

นนมความส�านกวาสงดงกลาวมคณคา แสดงวาบคคล

นนมความตระหนกพรอมทจะแสดงพฤตกรรมออกมา

ตอบสนองเชนเดยวกบพยาบาลวชาชพโรงพยาบาล

นครปฐม ทมการรบร ตอค�าประกาศสทธผปวยตามทสภา

การพยาบาลไดรวมกบองคการวชาชพดานสขภาพ

ประกาศไว และลงนามรบรองรวมกนไววามความส�าคญ

ตอผปวยทสามารถคมครองความเปนบคคลและความม

คณคาแหงตนได จงท�าใหพยาบาลวชาชพโรงพยาบาล

นครปฐม เมอพยาบาลมตระหนกในการปฏบตงานตาม


กระบวนการพยาบาล จะสามารถปฏบตงานตาม

กระบวนการพยาบาลของพยาบาลวชาชพได สอดคลอง

กบงานวจยของลกษคณา พทกษภากร11 ทศกษาพบวา

ความตระหนกในการปฏบตงานตามกระบวนการ

พยาบาลสามารถท�านายการปฏบตงานตามกระบวนการ

พยาบาลของพยาบาลวชาชพในโรงพยาบาลชมชน

จงหวดกาญจนบรได

2.5 สวนความร ไมสามารถท�านายการปฏบต

งานตามกระบวนการพยาบาลของพยาบาลวชาชพในโรง

พยาบาลนครปฐม ทงนเนองจากโรงพยาบาลนครปฐม

ไดมนโยบายพฒนาระบบงานเขาสระบบการรบรอง

คณภาพโรงพยาบาล กลมการพยาบาลไดจดท�านโยบาย

และแนวทางการด�าเนนการใหพยาบาลวชาชพทกคนใช

กระบวนการพยาบาลในการปฏบตการพยาบาลแตการ

ลงสการปฏบตตามกระบวนการพยาบาลของแตละหนวย

งานยงไมชดเจนเทาทควร ท�าใหพยาบาลวชาชพไมม

ความแนนอนในการปฏบตตามกระบวนการพยาบาล

ขาดทรพยากรทเกยวของในการด�าเนนงานใหมการ

ปฏบตตามกระบวนการพยาบาล อกทงภาระงานทมาก

ของพยาบาลวชาชพในโรงพยาบาลนครปฐม โดยพบวา

พยาบาลวชาชพมอตราสวนตอผปวยในแผนกผปวย

สามญ 1 : 10 ในเวรเชา และ 1 : 12 ในเวรบาย ดก

และ 1 : 90 ในแผนกผปวยนอกซงมผปวยเฉลย 2,640

คนตอวน สอดคลองกบการศกษาของ Mbithi dennis

ngao21 ทไดศกษาอปสรรคในการเขาสการปฏบตตาม

กระบวนการพยาบาลของพยาบาลในโรงพยาบาล แม

ชาคอส ประเทศไนโรบ พบวา พยาบาลวชาชพมากกวา

รอยละ 50 มความรเกยวกบกระบวนการพยาบาลในระดบ

ดถงดมาก แตไมพบความสมพนธทมนยส�าคญระหวาง

ความรกบการปฏบตงานตามกระบวนการพยาบาล และ

ยงมผลการศกษาของ Clarke and Aiken22 ทพบวา

ปจจยทจ�ากดความสามารถของพยาบาลในการใช

กระบวนการพยาบาล คอ การไมมเวลา และจ�านวนผ

ปวยทมาก และ Lukes23 ทพบวา พยาบาลจะสามารถ

ใชกระบวนการพยาบาลไดงายเมอใหการดแลผปวย

เฉพาะตว แตเมอจ�านวนผปวยมากขนกอาจจะท�าไมได

แตไมสอดคลองกบการศกษาของ Fisseha Hagos และ

คณะ24 ในประเทศเอธโอเปย ทพบวา ความร เปนหนง

ในปจจยส�าคญในการใชกระบวนการพยาบาล และการ

ศกษาของ Zewdu & Abera25 พบวา พยาบาลทมความ

รมากจะมการใชกระบวนการพยาบาลมากกวาพยาบาลท

ไมมความร ถง 8.78 เทา

1. ขอเสนอแนะเพอการปฏบตงาน

จากผลการวจยพบวา ความยดมนผกพนตอวชาชพ

การไดรบแรงสนบสนนทางสงคมประสบการณการท�างาน

และความตระหนกในการปฏบตงานตามกระบวนการ

พยาบาล สามารถท�านายระดบการปฏบตงานตาม


นครปฐม ไดรอยละ 45.9 และทงสปจจยมความ

สมพนธทางบวกกบระดบการปฏบตงานตามกระบวนการ

พยาบาลของพยาบาลวชาชพ ดงนน

1.1 ผบรหารทางการพยาบาล จงควรมนโยบาย

ใหพยาบาลวชาชพผมประสบการณและมความรความ

สามารถในการบรณาการการใชกระบวนการพยาบาลลง

สการปฏบตมาเปนพเ ลยงในการฝกทกษะการใช

กระบวนการพยาบาล ใหความร ดานวชาการรวมถงการ

ฝกขณะปฏบตงาน

1.2 กลมการพยาบาล ควรเสรมสรางกลไกท

จ�าเปนในการด�าเนนการการปฏบตตามกระบวนการ

พยาบาล ไดแก จดระบบการบรหารอตราก�าลงใหเหมาะ

สมและวสดอปกรณ

1.3 กลมการพยาบาล ควรจดท�าแนวปฏบตใน

การปฏบตงานตามกระบวนการพยาบาลทมประสทธภาพ

สามารถวดพฤตกรรมเปาหมายได และเสาะหาพยาบาล

วชาชพและทมการพยาบาลผปฏบตงานตามกระบวนการ

พยาบาลไดผลลพธดและดมาก จากนนใหการเสรมสราง

ทางบวก โดยการยกยอง เชดช และใหรางวล

2. ขอเสนอแนะในการศกษาครงตอไป

2.1 ศกษาผลกระบทของการปฏบตงานตาม

กระบวนการพยาบาลตอคณภาพชวตของพยาบาลวชาชพ


และการปฏบตงานในชวตประจ�าวน

2.2 ศกษาประเดนดานอน ๆ ของการสงเสรมการ

ปฏบตตามกระบวนการพยาบาลในโรงพยาบาลนครปฐม

ใหครบถวน


1. วจตรา กสมภ และคณะ. กระบวนการพยาบาลและ

ขอวนจฉยการพยาบาล:การน�าไปใชในคลนก.

พมพครงท 2. กรงเทพฯ: ดไซร; 2554.

2. จนทมา ฤกษเลอนฤทธ. การประเมนสมรรถนะของ

บณฑตหลกสตรพยาบาลศาสตรบณฑต มหาวทยาลย

ศรนครนทรวโรฒ ปการศกษา 2553. วารสารไทย

เภสชศาสตรและวทยาการสขภาพ 2555;7

(4):167-74.

3. อรนนท หาญยทธ. กระบวนการพยาบาลและการ

น�าไปใช. วารสารพยาบาลทหารบก 2557;15(3)

:137-43.

4. วนเพญ ภญโญภาสกล. กระบวนการพยาบาลและ

การน�าไปใชบนทกทางการพยาบาล. [ออนไลน].

[สบคนเมอ 6 มกราคม 2559]. เขาถงไดจาก URL

:http://www.Si.mahidol.ac.th/Th/ division/

nursing/N Division/N_RA/admin/news_

files/191_71_1.pdf.

5. De Freitas MC, Queiroz TA, de Souza JA.

The nursing process according to the view of

nurses from a maternity. Rev Bras Enferm

2007;60(2):207–12.

6. สภาการพยาบาล. ประกาศเรองมาตรฐานบรการ

การพยาบาลและการผดงครรภระดบทตยภมและ

ระดบตตยภม, ราชกจจานเบกษาเลมท 122,

ตอนท 94 ง. (ลงวนท 3 พฤศจกายน 2548) :

42–5.

7. ดวงเดอน ไชยนอย. การใชกระบวนการพยาบาล

ในการปฏบตการพยาบาลของพยาบาลวชาชพ

โรงพยาบาลจตเวช [วทยานพนธปรญญาพยาบาล

ศาสตรมหาบณฑต]. สาขาวชาการบรหารการ

พยาบาล. บณฑตวทยาลย. เชยงใหม: มหาวทยาลย

เชยงใหม; 2544.

8. ขนษฐา รตนกลยา. ปญหาและอปสรรคในการใช

กระบวนการพยาบาลของนกศกษาพยาบาล คณะ

พยาบาลศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหมในการฝก

ปฏบตการพยาบาลผใหญทางศลยกรรม. วารสาร

พยาบาลศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย 2550 ;

19(1):134-44.

9. สนนท นกทอง และคณะ. ระดบความคดเหนและ

เจตคตตอการบนทกกระบวนการพยาบาลของ

พยาบาลวชาชพโรงพยาบาลบงกาฬ. ขอนแกน

เวชสาร 2551;32(6):144-8.

10. Joel Adeleke Afolayan. Evaluation of the

utilization of nursing process and patient outcome

in psychiatric nursing [serial online]. [cited 2016

Jan 5]. Available from:URL: http://www.

pelagiaresearchlibrary.com.

11. ลกษคณา พทกษภากร. ปจจยทสงผลตอการปฏบต

งานตามกระบวนการพยาบาลของพยาบาลวชาชพ

ในโรงพยาบาลชมชน จงหวดกาญจนบร [วทยา

นพนธปรญญาศลปะศาสตร มหาบณฑต]. สาขา

วชาจตวทยาชมชน. ภาควชาจตวทยาและการ

แนะแนว, บณฑตวทยาลย. นครปฐม: มหาวทยาลย

ศลปากร ; 2552.

12. Zander, K.S. Primary nursing won’t work unless

head nurse lets it. J. Nurs. Admin. 1977;7:19–

21.

13. Thoits PA.J. Social support as coping assistance.

Consult Clin Psychol. 1986 Aug;54(4): 416-

23.

14. Taro Yamane. Statistics : An I n t r o du c t o r y

Analysis.3rdEd. New York. Harper and Row

Publications. 1973.

15. Best JW. Research in education. 3rd ed. New

Jersey: Prentice-Hall; 1977.


16. สถาบนพฒนาและรบรองคณภาพโรงพยาบาล

(พรพ.). (2543 ก). คมอการประเมนและรบรอง

คณภาพโรงพยาบาล. กรงเทพฯ: ดไซร.

17. วารณ มเจรญ และคณะ. ปจจยทมอทธพลตอการ

ใชกระบวนการพยาบาลของพยาบาลในโรงพยาบาล

สระบร.[ออนไลน]. [สบคนเมอ 6 เมษายน 2559].

เขาถงไดจาก https://www.tci-thaijo.org/index.

php/RNJ/article/viewFile/9000/7671

18. สนนทา หรญยปกรณ ,ละมยพร โลหตโยธน,

ปองหทย พมระยา. การประเมนสมรรถนะ

หลกทางการพยาบาลของพยาบาลวชา ชพ

โรงพยาบาลนพรตนราชธาน. วารสารกรมการแพทย.

2548; 29: 714-20.

19. Eckroth-Bucher M. Self-awareness: a review

and analysis of a basic nursing concept. ANS

Adv Nurs Sci 2010;33(4):297–309.

20. Jasmin, Sylvia, and Louise N. Trygstad.

Behavioral Concepts and the Nursing

Process. St. Louis: Mosby, 1979.

21. Mbith Dennis Ngao. Assessing barriers to

implementation 0f nursing process among

nurse working at Machakos level 5 hospital.

[cited 2016 March 16]. Available from : URL:

http://erepository.uonbi.ac.ke/bitstream/

handle/11295/94027/Ngao_Assessing%20

Barriers%20To%20Implementation%20

Of%20 Nursing%20Process%20Among%20

Nurses%20 Working%20At%20Machakos%20

Level%205%20Hospital.pdf?sequence=4&

isAllowed=y .

22. Clarke SP, Aiken LH. Failure to rescue.

American Journal of Nursing 103: 42-47.

[cited 2016 March 16]. Available from:URL:

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/

12544057

23. Lukes E. The nursing process and program

planning. AAOHN.2010; 58:5-7.

24. Fisseha, H., Fessehaye, A., Fikadu, B.,

Semarya, B., &Alemseged, A. Application

of Nursing Process and its Affecting Factors

among Nurses Working in Mekelle Zone

Hospitals, Northern Ethiopia. [cited 2016 March

16]. Available from : URL : http://dx.doi.

org/10.1155/2014/675212

25. Zewdu Shewangizaw, Abera Mersha.

Determinants towards Implementation of

Nursing Process . American Journal of Nursing

Science. Vol.4, No. 3, 2015, pp. 45-49.


การพฒนาหลกสตรฝกอบรมภาวะผน�าผรบใชเชงวฒนธรรมส�าหรบนกศกษาพยาบาล วทยาลยเซนตหลยส เพอรองรบการเขาสประชาคมอาเซยน

มยรา นพพรพนธ*

พมพประภา อมรกจภญโญ**

ธนนาฎ ณ สนทร**

บทคดยอ การศกษานมวตถประสงคเพอพฒนาหลกสตรการฝกอบรมภาวะผน�าผรบใชเชงวฒนธรรมส�าหรบ

นกศกษาพยาบาลเพอรองรบการเขาสประชาคมอาเซยนโดยมวธด�าเนนการวจย 4 ขนตอนคอ 1) การประเมน

ความจ�าเปนในการพฒนาหลกสตร 2)การพฒนาหลกสตรฝกอบรมพฒนาภาวะผน�าผรบใชเชงวฒนธรรม 3)

การน�าหลกสตรฝกอบรมไปทดลองใชและประเมนผลการฝกอบรม 4) การปรบปรงหลกสตรฝกอบรมกลม

ตวอยางในการทดลองเปนนกศกษาพยาบาลชนปท 1 วทยาลยเซนตหลยส จ�านวน 30 คนเลอกโดยการสม

อยางงาย เครองมอทใชในการวจยคอ 1) แบบวดความร เกยวกบภาวะผน�าผรบใชเชงวฒนธรรม 2) แบบวด

เจตคตตอภาวะผน�าผรบใชเชงวฒนธรรมของนกศกษา 3) แบบประเมนตนเองเกยวกบภาวะผน�าผรบใชเชง

วฒนธรรมของนกศกษา และ 4) แบบประเมนความเหมาะสมของหลกสตร โดยมคาความเทยง เทากบ .71,

.78และ .94 ตามล�าดบ สถตทใชในการวเคราะหขอมล คอคาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐานและPaired t-test

ผลการวจยพบวา 1)หลกสตรฝกอบรมภาวะผน�าผรบใชเชงวฒนธรรมส�าหรบนกศกษาพยาบาลเพอ

รองรบการเขาสประชาคมอาเซยนประกอบดวยองคประกอบภาวะผน�าผรบใชเชงวฒนธรรม 4 มต 12 องค

ประกอบ โดยจดเปนหลกสตรยอย 4 หลกสตร ส�าหรบฝกอบรมนกศกษาพยาบาลชนปท 1-4 และ 2) ผล

การทดลองใชหลกสตรฝกอบรมภาวะผน�าผรบใชเชงวฒนธรรมส�าหรบนกศกษาพยาบาลชนปท 1 (หลกสตรท

1) พบวา นกศกษามความรและเจตคตภายหลงการอบรมสงกวากอนการอบรมอยางมนยส�าคญทางสถตท

.05 และการประเมนความเหมาะสมของหลกสตรในภาพรวมและรายดานอยในระดบด นกศกษาประเมนตนเอง

เกยวกบภาวะผน�าผรบใชเชงวฒนธรรมในภาพรวมทกองคประกอบอยในระดบด ( X =4.23, SD= .41)

* คณะพยาบาลศาสตร วทยาลยเซนตหลยส และนกศกษาหลกสตรปรชญาดษฎบณฑต สาขาบรหารการศกษา

และภาวะผน�า มหาวทยาลยเซนตจอหน; อเมลตดตอ : [email protected]..

** คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยเซนตจอหน

ค�าส�าคญ : ภาวะผน�าผรบใชเชงวฒนธรรม; การพฒนาหลกสตรการฝกอบรม; นกศกษาพยาบาล; ประชาคมอาเซยน


Development of a Cultural Servant Leadership Training Curriculum for Nursing Students at Saint Louis College in response to the ASEAN Community

Mayura Noppornpanth*

Pimprapa Amornkitpinyo**

Taneenart Na-soontorn**

Abstract The objective of this study was to develop a Cultural Servant Leadership Training Curriculum

for Nursing Students at Saint Louis College in response to the ASEAN Community. The study was

composed of 4 steps: 1) assessment of the need for training; 2) development of the Cultural Servant

Leadership training curriculum; 3) implementation of the curriculum; and 4) evaluation and improvement

of the training curriculum. The sample consisted of 30 first year nursing students. The research

instruments were composed of 1) knowledge related to cultural servant leadership; 2) attitudes related

to cultural servant leadership of nursing students; 3) self-evaluation related to cultural servant leadership

of nursing students; and 4) assessment regarding appropriateness of the training curriculum. The

reliabilities of the instruments were 0.71, 0.78 and 0.95, respectively. The research utilized a one

group pretest – posttest design. The statistical methods included standard deviation and dependent

t – tests.

Results revealed that 1) the training curriculum of cultural servant leadership for nursing students

in preparation for the ASEAN community consisted of 4 cultural servant leadership perspectives that

composed of 12 components. These components were arranged into 4 sub-training curriculum for

nursing students 2) the knowledge and attitude after using the first training curricula were significantly

higher than those of before taking this intervention (p<0.05). The total score and each category of

appropriateness of the curriculum was high. Self-evaluation related with cultural servant leadership for

all aspects of the nursing students was at a good level ( X = 4.23, SD = 0.41).

*Nursing Faculty Saint Louis College and Student of Doctor of Philosophy Major Educational

Administration and Leadership Saint John’s University; e-mail: [email protected]..

** Faculty of Education, Saint John’s University.

Keywords : Cultural Servant Leadership; Development of a training Curriculum; Nursing Students; ASEAN

community



ประเทศสมาชกอาเซยนมการรวมตวกนเปน

ประชาคมอาเซยนในป พ.ศ. 2558 (ค.ศ. 2015) เปน

การสรางสงคมภมภาคใหพลเมองของประเทศสมาชก

อยรวมกนฉนญาตมตรแบบครอบครวเดยวกนการเขาส

ประชาคมอาเซยน มการหลงไหลของผคนทมวฒนธรรม

ประเพณ ความเชอ พฤตกรรมและการปฏบตทมความ

แตกตางกน การรวมกลมท�าใหมความเชอมโยงถงกนของ

ประชาชนในกลมประชาคมอาเซยนเชนลาวกมพชา

เวยดนามพมาอนโดนเซย ซงจะมการไปมาหาสกน

พยาบาลจงมโอกาสใหการดแลสขภาพกลมประชากร

ประเทศตางๆ มากขน1

พยาบาลเปนวชาชพทใหบรการสขภาพ ซงเปน 1

ใน 7 สาขาวชาชพหลกในประชาคมอาเซยนทมการแลก

เปลยนกน2 ซงความเขาใจในบรบทดานสงคมวฒนธรรม

ของประเทศในกลมประเทศอาเซยนเปนเครองมอส�าคญ

ในการใหบรการสขภาพและการพยาบาล ดงนนพยาบาล

จงจ�าเปนตองมความร ความเขาใจและมทกษะในการ

สอสารกบผมาใชบรการทมวถชวตและวฒนธรรมทแตก

ตางเพอประเมนภาวะสขภาพ วนจฉยการพยาบาล

วางแผนใหการชวยเหลอดแล ฟนฟสภาพและเสรมสราง

สขภาพ รวมทงชวยบ�าบดรกษาไดตามสภาพปญหาและ

ความตองการของผมาใชบรการทมความหลากหลายทาง

วฒนธรรม เพอใหไดรบบรการทมคณภาพมมาตรฐาน

และเปนทพงพอใจของทงผมาใชบรการและผใหบรการ

ภาวะผน�าผรบใชเปนแนวคดทสอดคลองกบวชาชพการ

พยาบาล เนองจากงานพยาบาลเปนผใหบรการผปวยเปน

ส�าคญและพยาบาลตองท�างานรวมกบวชาชพอนเปนทม

แบบสหสาขาวชาชพ ท�าใหพยาบาลตองมการเรยนรทจะ

วางตนอยางถกตองเหมาะสมในการท�างานรวมกบผอน

นอกจากน Strack & Fottler3 ยงพบวา ผน�าหนวยงาน

ดานสขภาพทมการพฒนาทางดานจตใจ (Spirituality)

อยางจรงจงและตอเนอง จะมพฤตกรรมของการเปนผน�า

ทมประสทธผลใน 5 ดานตอไปน 1) มความกลาตอการ

เปลยนแปลงกระบวนการท�างานทเคยชน 2) สามารถ

สรางวสยทศนและแรงบนดาลใจแกผตาม 3) สรางความ

สามารถในการปฏบตงานแกผตาม 4) แสดงพฤตกรรม

เปนตวอยางตนแบบแกผตาม และ 5) สามารถปลกเรา

ใหก�าลงใจแกผตาม จงสงผลใหองคกรมประสทธผลของ

สงขนภาวะผน�าผรบใชเชงวฒนธรรม เปนการรวมภาวะ

ผน�าผรบใชและภาวะผน�าเชงวฒนธรรมเขาดวยกน ซง

ภาวะผน�าผรบใชเชงวฒนธรรมน จะสงเสรมใหพยาบาล

มคณลกษณะเดนในดานการเปนผดแลและใหบรการแก

ผอนเพอการตอบสนองความตองการของบคคลในแตละ

วฒนธรรม ไมวาจะเปนผปวย ครอบครวหรอแมแต

บคลากรในทมงานพยาบาลเองซงพยาบาลในยคปจจบน

ทเปนยคแหงการเปลยนแปลง จะตองใชวธการจงใจคน

ไมใชการสงการหรอเปนผน�าแบบเผดจการเหมอนเมอ

กอน พยาบาลทมต�าแหนงบรหารจะตองมความสามารถ

ในการเปนผน�าหนวยงานเพมขน เพอสามารถบรหารงาน

ใหไดงานพยาบาลทมคณภาพ หรอจดบรการแกผรบ

บรการอยางมคณภาพ พยาบาลทมภาวะผน�าผรบใชเชง

วฒนธรรม จะค�านงถงความตองการของผอนกอนเปน

อนดบแรก และมความปรารถนาจะชวยเหลอใหมการ

พฒนาและเอออ�านวยความสะดวกในการท�างานใหผอน

ประสบความส�าเรจใหมากทสดเทาทจะสามารถท�าได ใน

ขณะเดยวกนจะเปนผทแบงปนอ�านาจทมอยใหกบทกๆ

คนในองคกร เพอเปนการกระตนใหเกดความรวมมอ

และไววางใจซงกนและกน ในการทจะน�าไปสเปาหมาย

สงสดขององคกร การมภาวะผน�าผรบใชเชงวฒนธรรม

ตองเรมตนจากตวผน�ากอนโดยทผน�าจะตองเปนคนทม

ความรสกหรอความอยากทจะสนบสนน พฒนา ตอบ

สนอง บรการ หรอชวยเหลอผอนโดยค�านงถงความแตก

ตางทางวฒนธรรมในการใหบรการ และสงคมคาดหวงวา

ผทเปนพยาบาลตองผทเสยสละ มความรบผดชอบ ตรง

ตอเวลา มบคลกทแสดงออกถงความมเมตตา ชวยเหลอ

ผอนใหพนจากความทกข โดยไมหวงสงตอบแทน4 ดง

นน การปลกฝงภาวะผน�าผรบใชเชงวฒนธรรมใหกบ

นกศกษาพยาบาล จงเปนชองทางทจะพฒนาบคลกภาพ

ของพยาบาลวชาชพทจะตองออกไปรบใชสงคม เนอง

ดวยนกศกษาพยาบาลในปจจบน เปนคนทอยใน Gen-

eration Y ทจะมลกษณะนสยชอบแสดงออก มความเปน


ตวของตวเองสง ไมชอบอยในกรอบและไมชอบเงอนไข5

การก�าหนดกฎเกณฑใหกลมคนเหลานปฏบตตามจงเปน

สงทเปนไปไดยาก การพฒนาคณลกษณะของนกศกษาท

สามารถท�าได คอการปรบเจตคตของตวเขาเอง เพอให

เกดการเรยนรและเขาใจดวยตนเอง ดงนนการฝกอบรม

หลกสตรภาวะผน�าผรบใชเชงวฒนธรรม จงจ�าเปนตอง

น�ามาใชเพอพฒนานกศกษาพยาบาลตงแตเรมแรกทกาว

เขาสวชาชพ เพอใหมคณลกษณะของพยาบาลทพง

ประสงคของสงคม และสามารถรบใชสงคมทมความแตก

ตางทางดานวฒนธรรม ดวยความเขาใจและยอมรบ ให

เกยรตซงกนและกนระหวางเพอนรวมวชาชพสามารถ

ปรบตวและผอนปรนใหอยรวมกนไดดวยด


1. เพอพฒนาหลกสตรฝกอบรมภาวะผน�าผรบใช

เชงวฒนธรรมส�าหรบนกศกษาพยาบาล เพอรองรบการ

เขาสประชาคมอาเซยน

2. เพอทดลองใชหลกสตรฝกอบรมภาวะผน�าผรบ

ใชเชงวฒนธรรมส�าหรบนกศกษาพยาบาล เพอรองรบ

การเขาสประชาคมอาเซยน

3. เพอประเมนและปรบปรงหลกสตรฝกอบรม

ภาวะผน�าผรบใชเชงวฒนธรรมส�าหรบนกศกษาพยาบาล

เพอรองรบการเขาสประชาคมอาเซยน


เปนการวจยประเภทการวจยและพฒนา (R&D)

เพอพฒนาหลกสตรฝกอบรมภาวะผน�าผรบใชเชง

วฒนธรรมส�าหรบนกศกษาพยาบาลเพอรองรบการเขาส

ประชาคมอาเซยนด�าเนนการวจยเปน 4 ขนตอนดงน

ขนตอนท 1 การประเมนความจ�าเปนในการฝก

อบรมโดยการวเคราะหเนอหารายวชาทอยในหลกสตร

พยาบาลศาสตร และความเกยวของกบภาวะผน�าผรบใช

เชงวฒนธรรม เชน รายวชาแนวคดพนฐานและทฤษฎ

ทางการพยาบาล บรหารการพยาบาล และอาเซยนศกษา

พบวา นกศกษาพยาบาลไดเรยนร เกยวกบหลกการและ

คณลกษณะของการเปนพยาบาลวชาชพทด แตยงขาด

ความตระหนกและน�าไปประยกตใชในการปฏบตงานการ

พยาบาล รวมทงยงขาดองคประกอบบางประการของ

ภาวะผน�าผรบใชเชงวฒนธรรม ทเปนภาวะผน�าทเหมาะ

สมส�าหรบพยาบาลวชาชพในการเขาสประชาคมอาเซยน

ดงนนจงจ�าเปนตองมการพฒนาหลกสตรการฝกอบรม


เพอรองรบการเขาสประชาคมอาเซยน

ขนตอนท 2 การพฒนาหลกสตรฝกอบรมภาวะ

ผน�าผรบใชเชงวฒนธรรม โดยมรายละเอยดดงน

2.1 การสงเคราะหเนอหาของหลกสตร คอภาวะ

ผน�าผรบใชเชงวฒนธรรม ซงไดมาจากการสงเคราะหองค

ประกอบภาวะผน�าผรบใช ของ Greenleaf6, Laub7,

Daft8,Patterson9,Yukl10 และองคประกอบภาวะผน�าเชง

วฒนธรรม ของ Smith and Lischin11, House et al.12,

Campinha-Bacote13, Rogers14,จ�าลกษณ ขนพลแกว15

เปนองคประกอบภาวะผน�าผรบใชเชงวฒนธรรม ประกอบ

ดวย 4 มต 12 องคประกอบคอ

1. มตดานบคคล (Personal Dimension) ประกอบ

ดวย

1.1 การตระหนกรตนเอง (awareness)

1.2 การมวสยทศนและมองการณไกล (Vi-

sion and foresight)

1.3 มความสามารถทางภาษา (Language

Skill)

2. มตดานความสมพนธระหวางบคคล (Inter-

personal Dimension) ประกอบดวย

2.1 รบฟงความคดเหนของผอนอยางตงใจ

(listening)

2.3 การมความรสกรวม (empathy)

2.3 การแสดงภาวะผน�า (provide leadership)

3. มตดานนโยบายในการปฏบตงาน (Political

Dimension) ประกอบดวย

3.1 การมทกษะเชงกระบวนการท�างาน

(Skill-oriented work processes)

3.2 พฒนาคนใหเกดการเรยนรตามศกยภาพ

ของตนเอง (commitment to the growth of people)


3.3 การสรางชมชน (building community)

4. มตดานจตวญญาณ (Spiritual Dimension)


4.1 การเยยวยารกษา (healing)

4.2 การใหคณคาแกผอน (value people)

4.3 การเขาใจในบรบทของวฒนธรรมของ

ตนเองและผอน (To understand the context of their

own culture and others.)

2.2 การรางหลกสตรฝกอบรมเพอพฒนาภาวะผ

น�าผรบใชเชงวฒนธรรมระยะเวลา 2 วน ประกอบดวย

4 โมดล คอ

โมดลท 1 แนวคดเกยวกบภาวะผน�าและภาวะ

ผน�าผรบใชเชงวฒนธรรม

โมดลท 2 การพฒนาภาวะผน�าผรบใชเชง

วฒนธรรมมตดานบคคล ประกอบดวย 3 องคประกอบ

คอ 1) การตระหนกรตนเอง 2) การมวสยทศนและมอง

การณไกล และ3)การมความสามารถทางภาษา


วฒนธรรม มตดานนโยบายในการปฏบตงาน ประกอบ

ดวย 3 องคประกอบ คอ 4) การมทกษะเชงกระบวนการ

ท�างาน 5) การพฒนาคนใหเกดการเรยนรตามศกยภาพ

ของตนเอง และ 6) การสรางชมชน


วฒนธรรม มตดานความสมพนธระหวางบคคล รวมกบ

มตดานจตวญญาณ ประกอบดวย 6 องคประกอบ ไดแก

7) การรบฟงความคดเหนของผอนและใหการยอมรบ

8) การมความรสกรวม 9) การแสดงภาวะผน�า 10)

การเยยวยารกษา 11) การใหคณคาแกผอน และ 12)

การเขาใจในบรบทและวฒนธรรมของตนเอง

2.3 การวพากษหลกสตรโดยผเชยวชาญดวยการ

จดสนทนากลมซงประกอบดวย ผเชยวชาญทางดานการ

ศกษาพยาบาล จ�านวน 2 ทาน ผเชยวชาญดานการพฒนา

หลกสตรทมวฒการศกษาระดบปรญญาเอก จ�านวน 3

ทาน ผเชยวชาญดานพฒนานกศกษาจ�านวน 2 ทาน ภาย

หลงการสนทนากลม ผวจยไดแบงหลกสตรฝกอบรมเปน

4 หลกสตรยอย แตยงคงองคประกอบภาวะผน�าผรบใช

เชงวฒนธรรม 4 มต 12 องคประกอบเดมอย เนองจาก

ในการพฒนาภาวะผน�าใหเกดกบนกศกษาไมสามารถ

กระท�าไดในการจดอบรมเพยงครงเดยว ตองใชวธการใน

การปลกฝง สรางเสรม กระตนและพฒนาอยางเปนขนตอน

โดยแตละหลกสตรยอย มรายละเอยดขององคประกอบ

ตางๆ ตามตารางท 1

ตารางท 1 หลกสตรการพฒนาภาวะผน�าผรบใชเชงวฒนธรรมส�าหรบนกศกษาพยาบาล


ขนตอนท 3 การน�าหลกสตรไปทดลองใชกบ

นกศกษาพยาบาลชนปท 1 วทยาลยเซนตหลยส จ�านวน

30 คน การทดลองใชเฉพาะหลกสตรยอยท 1 เทานน

เพอเปนการสรางจตส�านกของการเปนผให การมองคน

แบบมความเทาเทยมกน ซงเปนขนตน (first step) ของ

ภาวะผน�าผรบใชเชงวฒนธรรมและเปนการชวยให

นกศกษามตนทนชวต ซงเปนตนทนขนพนฐานทมผลตอ

การพฒนาทางดานจตใจ สงคม สตปญญาใหคนๆ หนง

สามารถด�ารงชพอยในสงคมไดอยางเขมแขงและมการ

พฒนาตนเองตอไปได โดยใชระยะเวลาในการฝกอบรม

1 วน กจกรรมในการฝกอบรมประกอบดวย 1) การ

ใหความร เกยวกบบรบทของพยาบาลทเชอมโยงกบความ

เปนพลเมองอาเซยนและภาวะผน�าผรบใชเชงวฒนธรรม

โดยใชเกมสค�าถามและท�ากลมกจกรรม พยาบาลใน


จนตนาการ 2) สรางความตระหนกในภาวะผน�าผรบใช

เชงวฒนธรรมดานการตระหนกรตนเอง การใหคณคาแก

ผอน การรบฟงความคดเหนของผอนและใหการยอมรบ

ดวยกจกรรมการแสดงละครและเรองเลาครงหนงในชวต

ส�าหรบหลกสตรยอยท 2 3 และ4 นน ใหน�าไป

ใชอยางตอเนองเมอนกศกษากลมนขนไปเรยนในชนปท

2 3 และ 4 เพอเปนการกระตนและพฒนาภาวะผน�าผรบ

ใชเชงวฒนธรรมอยางตอเนองสบไป

ขนตอนท 4 ภายหลงการฝกอบรมมการประเมน

ผลการฝกอบรมเพอการปรบปรงหลกสตรการฝกอบรม

แบบแผนการวจย เปนแบบ One Group Pre-Post-

test Design


ประชากร คอนกศกษาหลกสตรพยาบาลศาสตร

ชนปท 1 วทยาลยเซนตหลยส จ�านวน 120 คน

กลมตวอยางเปนนกศกษาหลกสตรพยาบาลศาสตร

ชนปท 1 วทยาลยเซนตหลยสจ�านวน 30 คน ซงไดจาก

การสมอยางงายโดยด�าเนนการดงน 1) ผวจยเขาพบกลม

ประชากรเพอชแจงวตถประสงค 2) แบงกลมประชากร

เปน 3 กลมตามผลการเรยน (GPA ภาคตนปการศกษา

2558) 3) สมตวอยางโดยการจบฉลากจากกลม

ประชากรทง 3 กลมๆละ 10 คน 4) ประสานงานกบ

หวหนาชนเรยนเพอสอบถามความสมครใจในการเขา

รวมกลม ถานกศกษาไมสมครใจ จะสมตวอยางจากใน

กลมนนเพมจนครบ 30 คน


1. เครองมอทใชในการทดลอง คอคมอหลกสตร

การพฒนาภาวะผน�าผรบใชเชงวฒนธรรมหลกสตรท 1

ประกอบดวย 3 โมดล คอโมดลท 1 บรบทของพยาบาล

ทเชอมโยงกบความเปนพลเมองอาเซยนและภาวะผน�า

ผรบใชเชงวฒนธรรม โมดลท 2 การพฒนาภาวะผน�า

ผรบใชเชงวฒนธรรมมตดานบคคล เนนองคประกอบ 1)

การตระหนกรตนเอง โมดลท 3 การพฒนาภาวะผน�า

ผรบใชเชงวฒนธรรมมตดานความสมพนธระหวางบคคล

รวมกบมตดานจตวญญาณ เนนองคประกอบ 2) รบฟง

ความคดเหนของผอนและใหการยอมรบและ 3) การให

คณคาแกผอน

2. เครองมอในการเกบรวบรวมขอมล ประกอบ

ดวย 1) แบบวดความร เกยวกบภาวะผน�าผรบใชเชง

วฒนธรรม 2) แบบวดเจตคตภาวะผน�าผรบใชเชง

วฒนธรรม ซงผวจยไดสรางข นและ 3) แบบวดภาวะ

ผน�าผรบใชเชงวฒนธรรมผวจยไดสรางขนโดยพฒนามา

จากแบบประเมนคณลกษณะผน�าผรบใชของ บงอร

ไชยเผอก16 งานวจยของเฉลมรตน จนทรเดชาและคณะ17

และงานวจยอนๆ ทเกยวของกบภาวะผน�าผรบใช 4)

การประเมนความเหมาะสมของหลกสตร

การตรวจสอบคณภาพเครองมอ โดยการตรวจสอบ

ความตรงตามเนอหาโดยการผานผเชยวชาญ จ�านวน 7

ทาน ซงประกอบดวย ผเชยวชาญทางดานการศกษา

พยาบาล จ�านวน 2 ทาน ผเชยวชาญดานการพฒนา

หลกสตรทมวฒการศกษาระดบปรญญาเอก จ�านวน 3

ทาน ผเชยวชาญดานพฒนานกศกษาจ�านวน 2 ทานการ

ตรวจสอบความเทยง (Reliability) ของแบบสอบถาม

ทดลองใชในกลมทมลกษณะเหมอนกลมตวอยางจ�านวน

30 คน ดงน 1) แบบวดความร เกยวกบภาวะผน�าผรบใช

เชงวฒนธรรม ใชสตร KR20 มคาความเทยง เทากบ .71

2) แบบวดเจตคตตอภาวะผน�าผรบใชเชงวฒนธรรม ใช

สตรสมประสทธแอลฟาของครอนบาค (Cronbach’s

Alpha Coefficient)มคาความเทยง เทากบ .78 และ3)

แบบวดภาวะผน�าผรบใชเชงวฒนธรรม มคาความเทยง

สมประสทธแอลฟาของ ครอนบาค เทากบ .94


1. หลกสตรฝกอบรมภาวะ ผน�า ผ รบใช เ ชง

วฒนธรรมส�าหรบนกศกษาพยาบาล ชนปท 1 เพอ

รองรบการเขาสประชาคมอาเซยน (หลกสตรท 1 ) ม 3

โมดล ประกอบดวยโมดลท 1 บรบทของพยาบาลทเชอม

โยงกบความเปนพลเมองอาเซยนและภาวะผน�าผรบใช

เชงวฒนธรรมโมดลท 2 การพฒนาภาวะผน�าผรบใชเชง

วฒนธรรมมตดานบคคล เนนองคประกอบ 1) การ


ตระหนกรตนเอง โมดลท 3 การพฒนาภาวะผน�าผรบใชเชง

วฒนธรรมมตดานความสมพนธระหวางบคคล รวมกบมต

ดานจตวญญาณ เนนองคประกอบ 2) รบฟงความคดเหน

ของผอนและใหการยอมรบและ 3) การใหคณคาแกผอน

2. การน�าหลกสตรไปทดลองใชกบนกศกษา

พยาบาลชนปท 1 วทยาลยเซนตหลยส จ�านวน 30 คน

เหตผลททดลองใชเฉพาะหลกสตรยอยท 1 เนองจากการ

จดหลกสตรการฝกอบรมภาวะผน�าผรบใชเชงวฒนธรรม

ส�าหรบนกศกษาพยาบาล ทประกอบดวยเนอหาสาระ 12

องคประกอบแบงเปน 4 หลกสตรยอยทตอเนองกน จง

เลอกใชหลกสตรท 1 เปนการเรมตนการฝกอบรมโดย

ใชระยะเวลาในการฝกอบรม 1 วน มคณะวทยากร

ผใหการอบรมจ�านวน 3 คนผชวยผวจยจ�านวน 1 คนผล

การทดลองพบวา

2.1 นกศกษาผเขารบการอบรมมความรและ

เจตคตตอภาวะผน�าผรบใชเชงวฒนธรรมภายหลงการ

อบรมสงกวากอนการอบรมอยางมนยส�าคญทางสถตท .01

(ตารางท 2)

2.2 นกศกษาประเมนความเหมาะสมของ

หลกสตรในภาพรวมและรายดานในระดบด

ตารางท 2 เปรยบเทยบความรและเจตคตตอภาวะผน�าผรบใชเชงวฒนธรรมของนกศกษาชนปท 1 กอนและหลง

การอบรม (n=30)

หมายเหต: ** p<.01

2.3 นกศกษามการประเมนตนเองวามภาวะ

ผน�าผรบใชเชงวฒนธรรมในภาพรวมอยในระดบด

(Χ =4.23 SD.= .409) โดยองคประกอบทมคะแนนสงสด

คอการรบฟงความคดเหนของผอนและใหการยอมรบ

(Χ =4.57 SD.= .531) และองคประกอบทมคะแนน

ต�าสดคอการมความสามารถทางภาษา (Χ = 3.86

SD.= .758)

3. หลงการฝกอบรมมการปรบปรงหลกสตรฝก

อบรม ดงน

หลกสตรท 1 ส�าหรบนกศกษาพยาบาลชนปท 1

ประกอบดวย 3 โมดล คอโมดลท 1 บรบทของพยาบาล

ทเชอมโยงกบความเปนพลเมองอาเซยนและภาวะผน�า

ผรบใชเชงวฒนธรรมโมดลท 2 การพฒนาภาวะผน�าผรบ

ใชเชงวฒนธรรมมตดานบคคล เนนองคประกอบ ดาน

การตระหนกรตนเอง โมดลท 3 การพฒนาภาวะผน�า


รวมกบมตดานจตวญญาณ เนนองคประกอบดานรบฟง

ความคดเหนของผอนและใหการยอมรบ และการให

คณคาแกผอน


ประกอบดวย 2 โมดล คอโมดลท 1 การพฒนาภาวะผน�า



ดานการมความรสกรวมและมตดานจตวญญาณ ดานการ

เยยวยารกษาโมดลท 2 การพฒนาภาวะผน�าผรบใชเชง

วฒนธรรมมตดานจตวญญาณ ดานการเขาใจในบรบท

ของวฒนธรรมของตนเองและผอน


ประกอบดวย 2 โมดล คอโมดลท 1 การพฒนาภาวะผน�า


ดานการมความสามารถทางภาษาโมดลท 2 การพฒนา

ภาวะผน�าผรบใชเชงวฒนธรรมมตดานนโยบายการ

ปฏบตงาน ดานการมทกษะเชงกระบวนการท�างานและ

การสรางชมชน


ประกอบดวย 2 โมดล คอ โมดลท 1 การพฒนาภาวะ

ผน�าผรบใชเชงวฒนธรรมมตดานบคคล ในเรองการม

วสยทศนและมองการณไกลและมตดานนโยบายการ

ปฏบตงาน เรองการพฒนาคนใหเกดการเรยนรตาม

ศกยภาพของตนเอง โมดลท 2 การพฒนาภาวะผน�าผรบ

ใชเชงวฒนธรรมมตดานความสมพนธระหวางบคคล ใน

เรองการแสดงภาวะผน�า


จากผลของการวจยเรองการพฒนาหลกสตรฝก

อบรมภาวะผน�าผรบใชเชงวฒนธรรมส�าหรบนกศกษา

พยาบาลเพอรองรบการเขาสประชาคมอาเซยนมประเดน

ทน�ามาอภปรายผล ดงน

1. หลกสตรฝกอบรมภาวะ ผน�า ผ รบใช เ ชง

วฒนธรรมส�าหรบนกศกษาพยาบาลเพอรองรบการเขา

สประชาคมอาเซยนมเนอหาสาระประกอบดวยองค

ประกอบของภาวะผน�าผรบใช 12 องคประกอบ แยกเปน

4 หลกสตรส�าหรบนกศกษาในแตละชนป โดยแตละ

หลกสตรประกอบดวยองคประกอบของภาวะผน�าผรบใช

หลกสตรละ 3 องคประกอบ ทงนเพอใหสอดคลองกบ

การเรยนรของนกศกษา

หลกสตรฝกอบรมภาวะผน�าผรบใชเชงวฒนธรรม

ส�าหรบนกศกษาพยาบาลชนปท1 (หลกสตรท 1) ทน�า

ไปทดลองใชกบนกศกษาพยาบาลชนปท 1 ประกอบดวย

3 โมดล คอ 1) บรบทของพยาบาลทเชอมโยงกบความ

เปนพลเมองอาเซยนและภาวะผน�าผรบใชเชงวฒนธรรม

2) การพฒนาภาวะผน�าผรบใชเชงวฒนธรรม ดานการ

ตระหนกรตนเอง 3) การพฒนาภาวะผน�าผรบใชเชง

วฒนธรรมมตดานรบฟงความคดเหนของผอนและใหการ

ยอมรบ และการใหคณคาแกผอน ผลการวจยพบวาม

ความเหมาะสมทกโมดลโดยมการประเมนความเหมาะ

สมของหลกสตรในภาพรวมและรายดานผานเกณฑท

ก�าหนดไว ทงนในโมดลท 1 บรบทของพยาบาลและความ

เปนประชาคมอาเซยน พบวา มความเหมาะสม เพราะ

เนอหาของสถานการณและกจกรรมทจดใหกลมเปาหมาย

เปนสถานการณในปจจบน ทอยในความสนใจของนกศกษา

อนเนองมาจากการเปดประชาคมอาเซยนในปลายป 2558

ซงสงผลกระทบตอสมรรถนะทพงประสงคของพยาบาล

วชาชพ ในดานการจดการพยาบาลขามวฒนธรรมและ

การสอสารกบผรบบรการ และสอดคลองกบแนวคดของ

วจตร ศรสพรรณ18 ทกลาววา การเตรยมความพรอม

ของวชาชพการพยาบาลในประชาคมอาเซยน ตองสง

เสรมใหมการพฒนาพยาบาลและบคลากรอนใหมภาวะ

ผน�า มความสามารถดานการสอสาร โดยมภาษาองกฤษ

เปนภาษากลางและมความสามารถในดานภาษาทองถน

มความไวตอวฒนธรรมและสามารถตอบสนองความ

ตองการทางดานจตใจ สงคมและจตวญญาณของผรบ

บรการ โดยเฉพาะทกษะการใหการพยาบาล การมจต

บรการและการใหบรการอยางมไมตรจต

สวนในโมดลท 2 ดานเนอหาภาวะผน�าผรบใชดาน

การตระหนกรตนเอง มความเหมาะสมกบนกศกษา

พยาบาล ซงสอดคลองกบ Greenleaf6 ทกลาววา ผทม

ความสามารถตระหนกรในตนเองมกจะตนตวและมความ

สามารถในการเผชญกบปญหาได ซงวชาชพพยาบาลตอง

มทกษะในการแกไขปญหาทเกยวของกบความเจบปวย

ของผรบบรการ อนหมายถงความปลอดภยของผรบ

บรการ สวนโมดลท 3 ภาวะผน�าผรบใชดานรบฟงความ

คดเหนของผอนและใหการยอมรบ และการใหคณคาแก

ผอนนน สอดคลองกบ Greenleaf6 ทกลาววาการฟงถอ

เปนทกษะพนฐานในการสอสาร การรบฟงและท�าความ


เขาใจในสงทผอนพด ในวชาชพพยาบาลนนการฟงเปน

สงทส �าคญทท�าใหเขาใจสงทผรบบรการตองการและยง

สอดคลองกบ Laub7 ทกลาวถงการยอมรบผอนตาม

แบบทเขาเปน ใสใจในความตองการของผอน เปน

คณลกษณะทพงประสงคของพยาบาล ซงจะชวยใหผรบ

บรการไดรบการดแลทงทางดานรางกายและจตใจ

2. ผลการทดลองใชหลกสตรฝกอบรมภาวะผน�า

ผรบใชเชงวฒนธรรมส�าหรบนกศกษาพยาบาลชนปท 1

(หลกสตรท 1) พบวาผลการประเมนความร เกยวกบ

ภาวะผน�าผรบใชเชงวฒนธรรมและเจตคตตอภาวะผน�า

ผรบใชเชงวฒนธรรมของนกศกษาพยาบาลชนปท 1 หลง

ไดรบการอบรมตามหลกสตรท 1 เพมข นอยางมนย

ส�าคญทางสถต และการประเมนตนเองเกยวกบภาวะผน�า

ผรบใชเชงวฒนธรรมของนกศกษาชนปท 1 ภาพรวมทก

องคประกอบอยในระดบด (Χ=4.23, SD.=.409) ทงน

เนองจาก ผวจยไดจดประสบการณตางๆใหนกศกษา

ผานการใชเทคนคตางๆ ไดแก การใชเกมส การแสดง

ละคร การใชสถานการณ เพอใหกลมไดมโอกาสระดม

ความคดเหน การอภปรายรวมกน การใหขอเสนอแนะ

และการวางแผนรวมกน รวมทงการแสดงออกถง

คณลกษณะตางๆ ทพงประสงคของภาวะผน�าผรบใชเชง

วฒนธรรม ทก�าหนดไวในหลกสตร ท�าใหนกศกษาเกด

การซมซบเขาใจพฤตกรรมของตนเองและผอน และน�า

ไปสการสรปเปนหลกการทเหมาะสมส�าหรบตนเอง เพอ

ใชเปนแนวทางในการพฒนาตนเองตอไป ซงสอดคลอง

กบคมเพชร ฉตรศภกล19 ทกลาววาประสบการณตรงใน

การท�ากจกรรมกลมเปนวธการทดและเหมาะสมทจะน�า

ใชพฒนาตวบคคลและกลม และสอดคลองกบการศกษา

ของพชาวร เมฆขยาย20 ซงไดศกษาวจยเรองการพฒนา

หลกสตรภาวะผน�าแบบผรบใชส�าหรบผน�ากจกรรมนสต

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร ทพบวาผเขารบการฝกอบรม

มความร เกยวกบภาวะผน�าแบบผรบใชภายหลงการฝก

อบรมมากกวากอนการฝกอบรมอยางมนยส�าคญทางสถต

ทระดบ .05 และ การศกษาของ วรรณ อนอน21 ทศกษา

เรองการพฒนาหลกสตรการฝกอบรมเพอเสรมสรางภาวะ

ผน�า ส�าหรบคณะกรรมการสโมสรนกศกษา มหาวทยาลย

เทคโนโลยราชมงคลธญบร โดยพบวา ภายหลงการเขา

รบการฝกอบรมในหลกสตร คณะกรรมการสโมสร

นกศกษา มความรเกยวกบภาวะผน�าดกวากอนการอบรม

อยางมนยส�าคญทางสถตท ระดบ .01 มเจตคตตอภาวะ

ผน�าสงขนกวากอนการอบรมอยางมนยส�าคญทางสถตท

ระดบ .01 และมทกษะภาวะผน�า คาเฉลยอยในระดบ

มาก และความคดเหนของนกศกษาตอหลกสตรการฝก

อบรมโดยรวมอยในระดบด รวมทงมความพงพอใจตอ

การเขารวมกจกรรม และใหความคดเหนทสอดคลองกน

วา การมโอกาสรวมกจกรรมกลมครงนถอเปนก�าไรชวต

ดงนน สรปไดวา หลกสตรฝกอบรมภาวะผน�าผรบ

ใชเชงวฒนธรรมส�าหรบนกศกษาพยาบาลชนปท 1

(หลกสตรท 1) ทสรางขน มผลการประเมนการน�า

หลกสตรไปใชใน การพฒนาภาวะผน�าผรบใช หลงการ

ฝกอบรมสงกวากอนการฝกอบรม และความคดเหนทม

ตอหลกสตรอยในระดบเหมาะสมมากทสด การจดท�า

หลกสตรฝกอบรมภาวะผน�าผรบใชเชงวฒนธรรมส�าหรบ

นกศกษาพยาบาลฉบบสมบรณ เปนการน�าผลทไดจาก

การทดลองใชมาปรบปรงแกไขในสงทบกพรองจนได

หลกสตรฉบบสมบรณ


1 ขอเสนอแนะในการน�าผลการวจยไปใช

จากการวจยเรอง การพฒนาหลกสตรฝกอบรม


วทยาลยเซนตหลยส เพอรองรบการเขาสประชาคม

อาเซยน ผวจยมขอเสนอแนะ ดงน

1.1 จากผลการใชหลกสตรท 1 กบนกศกษา

พยาบาลชนปท 1 วทยาลยเซนตหลยส แสดงใหเหนวา

หลกสตรฝกอบรมภาวะผน�าผรบใชเชงวฒนธรรมส�าหรบ

นกศกษาพยาบาล สามารถใชไดผล ท�าใหนกศกษาม

ความร เจตคต และมภาวะผน�าผรบใชเพมขนในองค

ประกอบทจดฝกอบรม ดงนน สถาบนการศกษาพยาบาล

อนทจะน�าหลกสตรนไปใช แตควรใชใหครบทง 4 หลก

สตร เพอเสรมสรางคณลกษณะของภาวะผน�าผรบใชเชง

วฒนธรรมใหครบทกองคประกอบ โดยจดฝกอบรมใหกบ


นกศกษาในแตละชนปอยางตอเนอง และตดตามผลการ

ประเมนตนเองเกยวกบภาวะผน�าผรบใชเชงวฒนธรรม

ของนกศกษาทเขารบการฝกอบรม

1.2 หลกสตรฝกอบรมภาวะผน�าผรบใชเชง

วฒนธรรมส�าหรบนกศกษาพยาบาล ทผวจยสรางขนเปน

ไปตามเกณฑคณลกษณะทพงประสงคของพยาบาลใน

ประชาคมอาเซยน ดงนน จงควรมการศกษาและน�าไปใช

ในการฝกอบรมเพอเสรมสรางภาวะผน�าใหกบนกศกษา

เพอเตรยมพรอมรองรบการเขาสประชาคมอาเซยนของ

วชาชพพยาบาล

2. ขอเสนอแนะในการท�าวจยครงตอไป

2.1 คณลกษณะของภาวะผน�าผรบใช เปน

คณลกษณะทเหมาะสมส�าหรบการเปนพยาบาลวชาชพ

ดงนนจงควรมการศกษาภาวะผน�าผรบใชเชงวฒนธรรม

ในกลมพยาบาลประจ�าการทงกลมทเปนพยาบาลประจ�า

การและกลมทเปนผบรหารระดบตน เพอประเมนความ

เหมาะสมกบการคดเลอกบคคลใหเหมาะสมกบต�าแหนง

2.2 ควรศกษาภาวะผน�าผรบใชเชงวฒนธรรม

ในบคลากรอนๆ ทเกยวของกบการใหบรการทางการ

พยาบาลดวย เชน ผชวยพยาบาล คนงานหรอแมบาน

ในโรงพยาบาล เพอเปนแนวทางการจดกจกรรมการ

พฒนาบคลากรทเหมาะสมตอไป


1. ศนยขอมลอาเซยนของกรงเทพมหานคร. 10

ประเทศสมาชกอาเซยน. [อนเทอรเนต] ; 2557

[เขาถงเมอวนท12 มถนายน 2558]. เขาถงไดจาก:

http://asean.bangkok.go.th/index.php/2014-

02-15-13-59-41/2014-02-15-14-01-

18/10.

2. BUU Library. 7 อาชพ ทจะท�างานไดอยางเสรใน

ประชาคมอาเซยน [อนเทอรเนต] ; 2013 [เขาถง

เมอวนท 18 มกราคม. 2558] เขาถงไดจาก:

http://www.lib.buu.ac.th/webaec/.

3. Strack G, Fottler MD. Spirituality and effective

Leadership in healthcare: is there a Connection?

Frontiers of health service management. 2002;

18(4):3-18.

4. สวนดสตโพล. โพลช ‘พยาบาล’ ตองเสยสละ-อดทน

สวน 41% อยากใหนารก-ออนหวาน. [อนเทอร

เนต]; 2557 [เขาถงเมอวนท12พฤษภาคม 2558].

เขาถงไดจาก:http://www.thairath.co.th/con

tent/407393

5. โกวท วงศสรวฒน. เจนวาย(Gen Y) คออะไร [เขา

ถงเมอวนท25 พฤษภาคม 2558]. เขาถงไดจาก:

http://guru.sanook.com/8850/

6. Greenleaf RK. The Servant Leadership: A

Journey into the Nature of Legitimate Power and

Greatness.Mahwah:Paulist Press,2002.

7. Laub JA. Development of the Organizational

Leadership Assessment (OLA) Instrument

Doctor of Education [Dissertation]. Florida :

Atlantic University; 2000.

8. Daft, RL. Leadership Theory and Practice.

4 th ed., Taxas: The Dryden Press, 1999.

9. Patterson, KA. Servant leadership: Atheoretical

model. Servant Leadership Roundtable.

Regent University School of Leadership Studies,

Virginia Beach, VA.,2003.

10. Yukl, G. Leadership in organizations. 7thed.

New Jersey: Prentice Hall, 2010.

11. Smith. RC, Lischin S. The Culturally Fluent

Leader of the Twenty-Firs t Century.

Global Human Family Looking at the 21st

Century. Seoul: Kyung Hee University Press,

1987.

12. House RJ, Wright NS, Aditya RN. Cross-

cultural research on organizational leadership:

A critical analysis and a proposed theory. San

Francisco: New Lexington, 1997.

13. Campinha-Bacote J. The Process of Cultural

Competence in theDelivery of Healthcare


Services: A Model of Care. Journal of

Transcultural Nursing. [Internet]. 1999 [cited

2014 December 22]. Available from:http://

tcn.sagepub.com.

14. Rogers, A. New leaders, new leadership : a

transcultural approach. Nursing Management.

2004; 11(5) :16-17.

15. จ�าลกษณ ขนพลแกว. พรอมท�างานขามวฒนธรรม

หรอยง.[อนเทอรเนต] ; 2557 [เขาถงเมอวนท 26

พฤษภาคม 2557]. เขาถงไดจาก : http://www.

nationejobs.com/content/manage/concept/

template.php?conno=1332

16. บงอร ไชยเผอก. การศกษาคณลกษณะของผน�า

แบบผรบใชและบรรยากาศของโรงเรยนคาทอลก

สงกดคณะภคนพระกมารเยซ. {สารนพนธปรญญา

การศกษามหาบณฑต}. กรงเทพฯ: มหาวทยาลย

ศรนครนทรวโรฒ;2550.

17. เฉลมรตน จนทรเดชาและคณะ. ภาวะผน�าแบบผรบ

ใชในโรงพยาบาลเอกชน : การนยามมโนทศนและ

พฒนาเครองมอวด วารสารพฤตกรรมศาสตร.

2557; 20 (2) : 1-17.

18. วจตร ศรสพรรณ.. การเตรยมความพรอมของ

วชาชพการพยาบาลเพอเขาสประชาคมอาเซยน.

วารสารสภาการพยาบาล.2555; 27 (3) : 1-10.

19. คมเพชร ฉตรศภกล. กจกรรมกลมในโรงเรยน.

พมพครงท 5. กรงเทพมหานคร : พฒนาศกษา,

2546.

20. พชาวร เมฆขยาย. การพฒนาหลกสตรฝกอบรม

ภาวะผน�าแบบผรบใชส�าหรบผน�ากจกรรมนสต

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.[วทยานพนธปรญญา

วทยาศาสตรมหาบณฑต].กรงเทพฯ: มหาวทยาลย

เกษตรศาสตร;2550.

21. วรรณ อนอน. การพฒนาหลกสตรการฝกอบรม

เพอเสรมสรางภาวะผน�า ส�าหรบคณะกรรมการ

สโมสรนกศกษา มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคล

ธญบร. [วทยานพนธปรญญาศกษาศาสตรมหา

บณฑต]กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยเทคโนโลย


สภาพการจดการเรยนการสอนทสงเสรมทกษะศตวรรษท 21 ของนกศกษาพยาบาล วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน ชลบร*

กมลรตน เทอรเนอร**

สมพร รกความสข**

จดาภา เรอนใจมน**

จตรา สขเจรญ**

ธญญมล สรยานมตรสข**

บทคดยอ การวจยเชงคณภาพน มวตถประสงคเพอศกษาสภาพการจดการเรยนการสอนทสงเสรมทกษะศตวรรษ

ท 21 ของวทยาลยพยาบาลบรมราชชนน ชลบร ตามความคดเหนของนกศกษาพยาบาลและอาจารย เกบ

รวบรวมขอมลโดยใช แบบสอบถามปลายเปด และการสนทนากลม ทมแนวค�าถามเปนแบบกงโครงสราง กลม

ตวอยางคออาจารยจ�านวน 38 คนและนกศกษาพยาบาลจ�านวน 517 คน ในปการศกษา 2557 การสนทนา

กลมใชอาจารยพยาบาลจ�านวน 16 คน และนกศกษาหลกสตรพยาบาลศาสตรบณฑต ชนปท 1 – 4 จ�านวน

36 คน โดยเลอกจากผทสมครใจ วเคราะหขอมลโดยการวเคราะหเนอหา

ผลการวจย น�าเสนอใน 2 ประเดนหลกคอ สภาพการจดการเรยนการสอนในปจจบนและการจดการ

เรยนการสอนทควรจะเปนในการสงเสรมทกษะแหงศตวรรษท 21 ของนกศกษา ดานสภาพการจดการเรยนการ

สอนในปจจบน แบงเปน 3 ประเดน ไดแก 1) ดานวธการสอน นกศกษาและอาจารยมความเหนตรงกนวา

อาจารยใชวธการสอนทหลากหลายแตวธทใชมากทสดคอ การบรรยาย 2) ดานความเขาใจในทกษะแหงศตวรรษ

ท 21 ส�าหรบนกศกษา สวนใหญไมร จกค�านมากอน ส�าหรบอาจารยมทงกลมทบอกวาร จกเลกนอย และกลม

ทบอกวา ร จกและใชในการสอนนกศกษาบางแลว 3) ดานทกษะแหงศตวรรษท 21 ของนกศกษาพยาบาล

ตามกรอบแนวคดของ Trilling และ Fadel นกศกษาสวนใหญรบรทกษะของตนเองแตละทกษะในระดบด ยกเวน

ทกษะการอาน ทกษะการเขยนภาษาองกฤษ และทกษะการคดสรางสรรคและนวตกรรมทบอกวายงมนอย ดาน

การจดการเรยนการสอนทควรจะเปนในการสงเสรมทกษะแหงศตวรรษท 21 ของนกศกษาพยาบาล ตามความ

คดเหนของนกศกษา ประกอบดวย วธการเรยนรจากสถานการณจ�าลองการแกปญหา คณลกษณะของผสอน

เทคนคการสอนของอาจารย สภาพหองเรยน และโสตทศนปกรณและการใหความส�าคญกบทกษะทเปนจด

ออนหรอเปนปญหาของนกศกษา และการบรหารจดการ สวนอาจารยเหนวาตองปรบ วธการและกจกรรมการ

เรยนการสอนเพอชวยสงเสรมแตละทกษะ และตองพฒนาศกยภาพของผสอนเพอใหสามารถใชวธการเรยน

การสอนทสงเสรมทกษะศตวรรษท 21 ใหกบนกศกษาไดอยางมประสทธภาพ

* บทความนเปนสวนหนงของงานวจยเรองการพฒนารปแบบการจดการเรยนการสอน

เพอสงเสรมทกษะแหงศตวรรษท 21 ของนกศกษาพยาบาลวทยาลยพยาบาลบรมราชชนน ชลบร

**วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน ชลบร; อเมลตดตอ: [email protected]

ค�าส�าคญ : สภาพการจดการเรยนการสอน; นกศกษาพยาบาล; ทกษะศตวรรษท 21


The Pedagogical Situation Fostering 21st Century Skills of Nursing Students at Boromarajonani College of Nursing, Chon Buri*

Kamolrat Turner**Somporn Rakkwamsuk**

Jidapha Ruanjaiman** Jitra Sukgaroen**

Thunyamol Suriyanimiitsuk**

Abstract A qualitative research study was designed to investigate the pedagogical situation fostering 21st

century skills of nursing students at Boromarajonnani College of Nursing, Chon Buri, as perceived by

the nursing students and instructors of the college. The data were collected using an open-ended ques

tionnaire and focus group with semi-structured questions. The questionnaires were completed by 38

instructors and 517 nursing students in Academic Year 2014. The participants for focus group

included 16 nursing instructors and 36 nursing students from Years 1 to 4 who were willing to

participate in the study. Content analysis was used for data analysis.

The results are presented in 2 main themes, namely the current pedagogic situation and desirable

pedagogic strategies fostering 21st century skills of the nursing students. The current pedagogic situation

covered 3 main issues including teaching methods, comprehension on 21st century skills, and 21st

century skills of the nursing students. Both students and instructors agreed that various teaching methods

were used but the main method used was lecturing. A majority of the students did not know 21st

century skills while the instructors revealed that some of them knew about 21st century skills

superficially and others knew and to some extent applied it to their teaching activities. Most of the

students perceived that they had adequate 21st century skills according to Trilling & Fadel’s framework,

except the skills of reading and writing English, creativity, and innovative thinking. The students

suggested the college to use simulation-based learning, improve characters and teaching techniques

of the instructors, provide adequate learning facilities, and increase the focus on the low scoring skills

in order to foster 21st century skills of the nursing students. The instructors commented that teaching

methods needed to be changed in order to increase the 21st century skills of the students. Faculty

development for 21st century pedagogic and teaching strategies was also necessary.

* This article is a part of the study Development of a teaching/learning model to promote 21st century

skills of the nursing students at Boromarajonani College of Nursing Chonburi

** Boromarajonani College of Nursing, Chonburi; e-mail : [email protected]

Keywords : Pedagogy Situation; nursing students; 21st century skills



การเปลยนแปลงทางสงคมทเกดขนในศตวรรษท 21

ในทกๆ มตอยางรวดเรว ทงดานเทคโนโลยสงแวดลอม

และสงคมทมความซบซอนมากขนสงผลตอวถการด�าเนน

ชวต และการประกอบอาชพ ประชาคมโลกตองมความ

ตนตวและเตรยมพรอมในการรบมอกบการเปลยนแปลง

การจดการศกษาจงตองปรบกระบวนทศน เพอเตรยมผ

ส�าเรจการศกษาใหมสมรรถนะทสอดคลองกบความตอง

การของสงคมในปจจบน และพรอมจะออกไปประกอบ

อาชพตอไป สามารถด�ารงชวตในโลกแหงศตวรรษท 21

ทเปลยนไปจากศตวรรษท 20 และ 19 ซงทกษะส�าคญ

ทตองมคอ ทกษะการเรยนร (Learning Skill)1 การเรยน

ร ในศตวรรษท 21 ตองกาวขามสาระวชา ไปสการเรยนร

ทกษะเพอการด�ารงชวต การเรยนร จงควรเกดจากการ

คนควาเองของผเรยนโดยมครชวยแนะน�า และชวยออก

แบบกจกรรมการเรยนรทชวยใหผเรยนแตละคนสามารถ

ประเมนความกาวหนาของการเรยนรของตนเองได2

ในการประชมสมชชาสขภาพแหงชาตครงท 53

ไดกลาวถงระบบการศกษาของบคลากรดานสขภาพของ

ไทยในปจจบนวายงขาดความเชอมโยงและสอดคลองกบ

พลวตของระบบสขภาพและสงคม ท�าใหเกดผลกระทบ

ตอการผลตบคลากรใหมความพรอมทงความร เจตคต

ทกษะทจ�าเปนในสงคมโลกาภวตนในศตวรรษท 21 จง

มมตใหคณะกรรมการก�าลงคนดานสขภาพแหงชาตแตง

ตงคณะอนกรรมการเฉพาะกจข นมา เพอจดท�าแผน

ยทธศาสตรสแนวทางปฏรปการศกษาใหสอดคลองกบ

นโยบายดานคณภาพของการบรการในทกระดบ ซง

สอดคลองกบนโยบายของชาตทใหความส�าคญกบการ

พฒนาคนทยงยนและพฒนา “ทกษะ” (Skill) หรอความ

ช�านาญในการปฏบตมากกวาเนอหาตามต�ารา ทกษะทม

ควรครอบคลม 3 กลมไดแก ทกษะพนฐานคอ ทกษะท

จ�าเปนตอการด�ารงชวต เชน อานออก เขยนได คดเลข

เปน ทกษะการท�างานคอทกษะพนฐานในการท�างานของ

ทกอาชพ ไดแก เทคโนโลยสารสนเทศ การคดวเคราะห

การคดสรางสรรค การท�างานเปนทม และการสอสาร และ

ทกษะเฉพาะอาชพ คอทกษะเบองตนของอาชพท สนใจ

ตลอดจนทกษะการด�ารงชวตสมยใหม4

การเรยนร ในศตวรรษท 21 จงมการก�าหนดแนว

ทางยทธศาสตรในการจดการเรยนร โดยเนนทองคความ

ร ทกษะ ความเชยวชาญและสมรรถนะทเกดกบตวผเรยน

เพอใชในการด�ารงชวตในสงคมแหงความเปลยนแปลง

ในปจจบน ซงพฒนามาจากเครอขายองคกรความรวมมอ

เพอทกษะแหงการเรยนร ในศตวรรษท 21 (Partnership

For 21st Century Skills)5 และสงส�าคญของการจดการ

ศกษาคอการจดใหมการศกษาตลอดชวต ซงการเรยนร

ตลอดชวตเปนกญแจส�าคญทจะน�าไปสการเรยนร ใน

ศตวรรษท 21 เพอการปรบตวใหอยในทองถน ทงใน

ระดบประเทศชาชาต อาเซยน และระดบโลก6

Trilling & Fadel7 ไดพฒนาและสรางกรอบแนวคด

การปรบกระบวนทศนทางการจดการศกษา โดยน�าเสนอ

แนวคดทกษะแหงศตวรรษท 21 ประกอบดวย การเรยน

ร 3Rs x 7Cs โดย 3Rs คอ Reading (การอาน) (W)

Riting (การเขยน) และ (A) Rithematic (คณตศาสตร)

สวน 7Cs ไดแก ทกษะดานการคดอยางมวจารณญาณ

และการแกปญหา (Critical Thinking and Problem

Solving) ทกษะดานการสรางสรรคและนวตกรรม

(Creativity and Innovation) ทกษะดานความเขาใจความ

ตางวฒนธรรม ตางกระบวนทศน (Cross-cultural Un-

derstanding) ทกษะดานความรวมมอ การท�างานเปน

ทมและภาวะผน�า (Collaboration, Teamwork and

Leadership) ทกษะดานการสอสาร สารสนเทศและร เทา

ทนสอ (Communications, Information, and Media

Literacy) ทกษะดานคอมพวเตอรและเทคโนโลยสารสนเทศ

และการสอสาร (Computing and ICT Literacy) และ

ทกษะดานอาชพและทกษะการเรยน ร (Career and

Learning Skills)

การจดการศกษาส�าหรบศตวรรษท 21 จงควรมการ

ปรบใหเหมาะสม ซงการเรยนวชาในหองเรยนยงไมใช

การเรยนรทแทจรง ยงเปนการเรยนแบบสมมต ผสอน

ตองเปลยนบทบาทจากผสอน (Teacher) เปนผฝก

(Coach) โดยออกแบบการเรยนร ใหผเรยนไดเรยนร ใน

สภาพทใกลเคยงชวตจรงทสด เนองจากการเรยนใน


สภาพจรง จะไดการเรยนรในมตทลกและกวางกวาสภาพ

สมมต8 สถาบนการศกษา จงควรมหลกสตรแบบให

ลงมอปฏบตจรง (Project -based Curriculum) เพอให

ผเรยนไดมโอกาสไดเผชญกบปญหาในโลกทเปนจรง

และมประสบการณในการแกไขปญหา และสามารถน�าไป

ประยกตใชไดในชวตประจ�าวนทเปนจรง

สถาบนการศกษาพยาบาล มภารกจหลกส�าคญใน

การผลตบณฑตสาขาพยาบาลทมคณภาพ จงมความ

จ�าเปนทจะตองทบทวนและมการปรบเปลยนวธการและ

รปแบบการจดการศกษาท จะพฒนาบณฑตใหม

สมรรถนะสอดคลองกบความตองการของโลกแหง

ศตวรรษท 21 โดยจดการศกษาทสงเสรมใหบณฑตม

ทกษะ 3Rs และ 7Cs ตามกรอบแนวคดของ Trilling &

Fadel7 ซงจะท�าใหบณฑตสามารถปฏบตงานทามกลาง

กระแสความตองการของผรบบรการ และการเปลยนแปลง

ในดานตางๆ รวมทงมสมรรถนะในการท�างานทรองรบ

การเปลยนแปลงในอนาคต โดยเฉพาะววฒนาการความ

กาวหนาทางเทคโนโลยทมอทธพลตอระบบบรการ

สขภาพ9 ไดอยางมคณภาพ

จากการทบทวนวรรณกรรมพบวา ขอมลเกยวกบ

การศกษาและพฒนาทกษะศตวรรษท 21 ทครอบคลม

ทกดานในการศกษาพยาบาลยงมนอยโดยเฉพาะใน

ประเทศไทยจะพบบางเรองเทานนเชน เทคโนโลยและ

นวตกรรม10 การใชสารสนเทศ11 คณะผวจยวทยาลย

พยาบาลบรมราชชนน ชลบร ตระหนกถงความจ�าเปนท

จะตองปฏรปการเรยนการสอนใหสามารถผลตบณฑตท

ตอบสนองตอความตองการของสงคมแหงศตวรรษท 21

จงตองการทจะพฒนารปแบบการจดการเรยนการสอน

เพอพฒนาทกษะแหงศตวรรษท 21 ของนกศกษา

พยาบาลวทยาลยพยาบาลบรมราชชนน ชลบรในปการ

ศกษา 2557 จงท�าการศกษาสภาพการจดการเรยนการ

สอนในปจจบนและการจดการเรยนการสอนทควรจะเปน

ในการสงเสรมทกษะแหงศตวรรษท 21 ของนกศกษา

ตามความคดเหนของนกศกษาและอาจารยโดยไดขอมล

จากการใชค�าถามปลายเปดและใชการสนทนากลม เพอ

ใหไดรายละเอยดของขอมลทสอดคลองตรงประเดนมาก

ทสด และน�าขอมลทไดมาวเคราะห หาแนวทางการ

พฒนาการจดการเรยนทสงเสรมทกษะแหงศตวรรษท 21

เพอใหผสอนสามารถจดการเรยนการสอนไดอยางม

ประสทธภาพ ซงจะสงผลใหผเรยนมความสามารถทาง

ดานวชาการ ดานวชาชพ และครอบคลมตามทกษะแหง

ศตวรรษท 21 สามารถด�ารงชวตไดโดยการเรยนรตลอด

ชวต เปนบณฑตพยาบาลทสามารถดแลผรบบรการและ

ประชาชนไดอยางมคณภาพตอไป


เพอศกษาสภาพการจดการเรยนการสอนในปจจบน

และการจดการเรยนการสอนทควรจะเปนในการสงเสรม

ทกษะแหงศตวรรษท 21 ของนกศกษาพยาบาล วทยาลย

พยาบาลบรมราชชนน ชลบร ตามความคดเหนของ

นกศกษาและอาจารย


การวจยนเปนการวจยเชงพรรณนาทใชวธการเกบ

ขอมลเชงคณภาพ


ประชากรคอนกศกษาและอาจารยพยาบาลวทยาลย

พยาบาลบรมราชชนน ชลบร กลมตวอยางทใชแบงออก

เปนกลมทใชในการตอบแบบสอบถามปลายเปดไดแก

นกศกษาชนปท 1 – 4 ทก�าลงศกษาในภาคการศกษาท

1 และอยในวทยาลย ณ ขณะทเกบรวบรวมขอมล จ�านวน

517 คน และอาจารยพยาบาลทปฏบตงานทวทยาลย

จ�านวน 38 คน ส�าหรบกลมตวอยาง ผวจยเลอกใหความ

ส�าคญตอผใหขอมล (Key informants) โดยใชการเลอก

แบบตามคณสมบต (Criterion Based Selection) คอ

เลอกผใหขอมลเปนผทมประสบการณตรง ซงจะท�าใหได

ขอมลในเรองทตองการศกษาไดดทสด12 จากผใหขอมล

2 กลม คอ นกศกษา และอาจารยพยาบาล ซงเปนผทม

ประสบการณตรงเกยวกบการเรยนการสอนเปนอยางด

และก�าหนดคณสมบตของผใหขอมลทง 2 กลม คอ กลม

นกศกษา เปนนกศกษาพยาบาลศาสตรชนปท 1-4 ของ

วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน ชลบร ศกษาอยในปการ


ศกษา 2557 จ�านวน 36 คนและยนดใหความรวมมอใน

การศกษาวจย โดยแบงกลมตามระดบคะแนนเฉลยสะสม

คอ 1) กลมคะแนนเฉลยสง (GPA =3.35 ขนไป) 2)

กลมคะแนนเฉลยปานกลาง (GPA =2.67-3.34)

และ3) กลมคะแนนเฉลยต�า (GPA = 2.00-2.67) กลม

ละ 3 คน คดเปน 9 คน/กลม/ชนป รวม 4 กลม ส�าหรบ

ผใหขอมลกลมอาจารย เปนอาจารยทท �าหนาทรบผดชอบ

งานตามพนธกจของการอดมศกษาทวทยาลยพยาบาล

บรมราชชนน ชลบร ในปการศกษา 2557 จ�านวน 16

คน แบงเปน 2 กลมยอย กลมละ 8 คน โดยแตละกลม

ประกอบดวย อาจารยทปฏบตงานในภาควชาการ

พยาบาลสตศาสตร ภาควชาการพยาบาลเดก ผใหญและ

ผสงอาย ภาควชาการพยาบาลอนามยชมชนและจตเวช

ภาควชาพนฐานการพยาบาล และยนดใหความรวมมอใน

การศกษาวจย


เครองมอทใชในการวจย ประกอบดวย

1. แบบสอบถามทกษะแหงศตวรรษท 21 ของ

นกศกษาพยาบาล13 เฉพาะสวนทเปนขอค�าถามทถาม

ความคดเหนของนกศกษาพยาบาลเกยวกบสภาพการ

เรยนการสอนปจจบนและการเรยนการสอนทควรจะเปน

ตอการพฒนาทกษะศตวรรษท 21 ของนกศกษา ซง

เปนแบบสอบถามทคณะผวจยสรางขนจากการรวบรวม

วรรณกรรม และแนวคดทฤษฎทเกยวของ

2. แนวค�าถามการสนทนากลม แบงเปน แนว

ค�าถามการสนทนากลมอาจารย (Semi-structured

interview) เรองสภาพการจดการเรยนการสอนในปจจบน

และทกษะแหงศตวรรษท 21 จ�านวน 8 ขอ และแนว

ค�าถามการสนทนากลมส�าหรบนกศกษาพยาบาลเรองการ

จดการเรยนการสอนปจจบนและการพฒนาทกษะศตวรรษ

ท 21 โดยผวจยสรางขนตามแนวคดของ Trilling และ

Fadel7


การเกบรวบรวมขอมล ประกอบดวย

1. ใหกลมตวอยางตอบแบบสอบถามปลายเปด

โดยการเขยน

2. ผวจยประสานกลมตวอยาง นดวน เวลา สถาน

ทในการสนทนากลมอาจารย 2 กลมๆ ละ 8 คน กลม

นกศกษาพยาบาล 4 กลม กลมละ 9 คน โดยใชแนว

ค�าถามการสนทนากลมอาจารยและนกศกษา ในประเดน

เกยวกบการจดการเรยนการสอนในปจจบนทสงเสรม

ทกษะแหงศตวรรษท 21 ในขณะสนทนา มการสงเกต

พฤตกรรมของผรวมสนทนา บรรยากาศในระหวางการ

สนทนา จดบนทกขอมลการสนทนา และบนทกเทปใน

ระหวางการสนทนา ใชระยะเวลาการสนทนากลมละ

ประมาณ 45-60 นาท

3. น�าเทปการสนทนาไปถอดเทปบนทกเสยงค�าตอ

ค�า (verbatim transcription)


การศกษาครงนไดรบการพจารณารบรองจากคณะ

กรรมการจรยธรรมการวจยในมนษยของวทยาลย

พยาบาลบรมราชชนน ชลบร เลขท จว. 07/2557 การ

ด�าเนนการวจย กลมตวอยางมสทธทจะบอกรบหรอ

ปฏเสธรวมทงถอนตวจากการเปนกลมตวอยางโดยไม

เกดผลใดๆ ตอผใหขอมล และขอมลจะน�าเสนอในภาพ

รวมไมเปดเผยขอมลเปนรายบคคล


วเคราะหขอมลโดยใชเทคนคการวเคราะหเชงเนอหา

(Content analysis) โดยการจดกลมค�าทมความหมาย

เหมอนหรอใกลเคยงกน โดยการใสรหสและจดหมวดหม

ขอมล และก�าหนดประเดนหลก (Theme)14

การสรางความนาเชอถอของขอมล

ผวจยใชแนวคดของ ลนคอลนและกบา15 ในการ

สรางความนาเชอถอและหาคณภาพของเครองมอ

(Trustworthiness) ดงน


1. ความนาเชอถอ(Credibility) โดยผวจยน�า

ขอมลทไดจากการสนทนากลมไปใหผใหขอมลยนยน

ความถกตองขอมล

2. การพงพากบเกณฑอน (Dependability) โดย

ผวจยน�าขอมลทไดจากการถอดเทปการสนทนากลมมา

วเคราะหและน�าประเดนทไดมาทวนสอบรวมกบผรวม

วจยและผเชยวชาญดานการวจยเชงคณภาพ

3. การน�าขอมลไปใช (Transferability) โดยผวจย

ใหความส�าคญตอการบรรยายรายละเอยดตางๆ ของการ

คดเลอกผใหขอมล และขนตอนตางๆในการเกบรวบรวม

ขอมลเพอใหผอานสามารถน�าขอมลไปประยกตใชใน

บรบททใกลเคยงกน

4. การยนยนขอมล (Confirmability) โดยผวจยม

การบนทกแหลงทมาของขอมลไวเปนหลกฐานโดยการใส

รหสเบ องตนในการจดเกบบทสนทนากลม มการจด

บนทกภาคสนาม (field note) ในขณะสนทนากลม เพอ

สามารถอางองและตรวจสอบขอมลซ�าไดตลอดเวลา


น�าเสนอเปน 2 สวนคอ สภาพการจดการเรยนการ

สอนในปจจบน และการจดการเรยนการสอนทควรจะเปน


พยาบาล

สวนท 1 สภาพการจดการเรยนการสอนในปจจบน

ตามความคดเหนของนกศกษาและอาจารย น�าเสนอใน

3 ประเดน ดงน

1.1 ดานวธการสอน ตามความคดเหนของ

นกศกษา พบวา วธทอาจารยสอนมหลากหลายวธและท

น�ามาใชมากทสดคอ การบรรยาย รองลงมา ไดแก การ

มอบหมายงาน การแสดงบทบาทสมมต การเรยนภาค

ทดลอง/ปฏบต การศกษาคนควาดวยตนเอง การเรยน

การสอนแบบ Story line การเรยนรโดยใชปญหาเปนหลก

และการเรยนการสอนแบบตอภาพ (Jigsaw) ดงตวอยาง

ขอมลทไดจากการสนทนา เชน

“ชอบการสอนแบบเลคเชอร เพราะดตรงทเรา

ร เนอหาแนนอนวาจะสอนอะไร มเอกสารให ร เรองวาเรา

เรยนเรองน เรากจะฟงตาม จดเพมเตมตามทอาจารย

สอนแตบางทกร สกเบอ และงวงนอนถาฟงนานๆ”

(นกศกษาพยาบาลชนปท 2)

“อาจารยจะสอนแบบมกจกรรมกลม … เราจะ

เขาใจไดงายกวา ร เรองมากขน” (นกศกษาพยาบาลชน

ปท 2)

“Role play มนท�าใหการเรยนการสอนสนก

มากขนไมนาเบอ ไมจ�าเจ เวลาเราเรยน เราจะไมรสกงวง

หรอรสกเหนอย จะรสก alerts ตลอดเวลา” (นกศกษา

พยาบาลชนปท 4)

“ชอบเรยนภาคทดลองในหอง lab

คะ …เราไดลงมอปฏบต จงไมคอยนาเบอ” (นกศกษา


“วชาการผดงครรภ อาจารยจะแนะน�าเวปไซต

ทนาสนใจเกยวกบการดแลมารดาหลงคลอด แลวเราก

เขาไปศกษาดดวยตวเองได” (นกศกษาพยาบาลชนปท

4)

“ชอบเรยนแบบ Story line มนไดเหนภาพ

ชดเจนคะ ชอบดการแสดงของเพอนมนท�าใหเราจ�างายขน

เขาใจงาย และท�าใหเราไดคดสรางสรรคดวย” (นกศกษา


“หนชอบเรยนแบบจกซอวคะ ……. รสกวาสนก

กวานงเรยนในหองเรยนทวไปคะ” (นกศกษาพยาบาล

ชนปท 3)

ส�าหรบ ความคดเหนของอาจารยเกยวกบดานวธ

การสอน พบวา อาจารยใชวธการสอนแบบบรรยายเปน

สวนใหญ ซงสอดคลองกบขอมลทไดจากนกศกษา และ

วธทอาจารยน�ามาใชรองลงมา ไดแก แผนผงความคด

(mapping) กรณศกษา (case study) Story line การ

เขยนบนทกการเรยนร และการใชโครงงาน เปนตน

ตวอยางขอมลทไดจากอาจารย เชน

“สวนใหญกจะสอนโดยการบรรยาย คดวาเปน

วธทสะดวกทสด” (อาจารย1)

“ปกตกจะสอนแบบบรรยายในคลาสธรรมดา

คะ ……สะดวกด” (อาจารย2)


“เรมการสอนโดยใช mapping นกศกษาบอก

วาเขาใจมากขน ...” (อาจารย3)

“case study …เปนการฝกใหนกศกษาเกดการ

คดวเคราะห” (อาจารย4)

“เรามอบหมายใหนกศกษาเขยนบนทกการ

เรยนร ทกวน ……เขาตองมการทบทวนการท�างานของตว

เอง มกระบวนการคดวาตวเองท�างานแตละวน”

(อาจารย5)

1.2 ดานความเขาใจในทกษะแหงศตวรรษท 21

นกศกษาสวนใหญบอกวาไมเคยร จกค�านมากอน สวน

อาจารยมการรบรแบงเปน 2 กลมคอ กลมทเคยไดยน

ไดร จกมาบางแตไมลกซง และกลมทบอกวา ร จกและใช

ในการสอนนกศกษาอยบางแลว ส�าหรบกลมทพอร จก

บาง จะไดขอมลจากการอานเอกสารทไดรบแจกมาหรอ

จากการไปประชมสมมนา สวนกลมอาจารยทร จกและใช

ในการสอนนกศกษาอยบางแลว สวนใหญจะใชวธสอน

ทใหนกศกษามสวนรวมในกจกรรมการสอนมากข น

ตวอยางขอมลทไดจากอาจารย

1.3 ดานทกษะแหงศตวรรษท 21 ของนกศกษา

พยาบาล ตามกรอบแนวคดของ Trilling และ Fadel7

ประกอบดวยการเรยนร 3Rs และ 7Cs จากการสนทนา

กลมนกศกษาพยาบาล โดยการพดคยแตละทกษะตาม

3Rs และ 7Cs พบวานกศกษาในแตละชนปมการรบร

ในแตละทกษะทแตกตางกนออกไป ดงน

1.3.1 3Rs : ทกษะการอาน (Reading) ดาน

ภาษาไทยนกศกษาสวนใหญบอกวามทกษะการอานคอน

ขางด สวนภาษาองกฤษ ยงไมคอยมความมนใจ ทกษะ

การเขยน (W) Riting) นกศกษาสวนใหญ บอกวา ม

ทกษะการเขยนภาษาไทยอยในระดบด สามารถเขยนได

ถกตองตามหลกภาษาไทย แตมขอบกพรองในการเขยน

เพอสอสารใหตรงประเดน และส�านวนการเขยนยงไมสละ

สลวย ส�าหรบทกษะการเขยนภาษาองกฤษพบวา

นกศกษาสวนใหญมความคดเหนวาทกษะการเขยนภาษา

องกฤษของตนเองนนอยในระดบต�า ทกษะคณตศาสตร

((A)Rithmetics) สวนใหญบอกวาไมมปญหา ดง

ตวอยางขอมลทไดจากการสนทนา เชน

“ส�าหรบหนทกษะดานการอานภาษาไทยไดคะ

แตส�าหรบการอานภาษาองกฤษพนฐานไมคอยแนน คง

ตองพฒนาอกมาก” (นกศกษาพยาบาลชนปท 2)

1.3.2 7Cs: ทกษะการคดอยางมวจารณญาณ

และทกษะในการแกปญหา (Critical Thinking and

Problem Solving) สวนใหญนกศกษาบอกวาตนเองม

ทกษะนพอสมควร โดยเฉพาะในชนปสงๆ คอนขางมนใจ

ในตนเอง ทกษะการคดสรางสรรคและนวตกรรม (Cre-

ativity and Innovation) มทงนกศกษาทบอกวาตนเองม

ความคดสรางสรรคยงไมคอยดหรอมนอย ทกษะความ

เขาใจความแตกตางทางวฒนธรรม ตางกระบวนทศน

(Cross-cultural Understanding) นกศกษาสวนใหญบอก

วา ไมเปนปญหา ทกษะดานความรวมมอ การท�างานเปน

ทมและภาวะผน�า (Collaboration, Teamwork & Lead-

ership) สวนใหญนกศกษาบอกวาสามารถท�าไดดในทกชน

ป ทกษะดานการสอสาร การร เทาทนสารสนเทศและการร

เทาทนสอ (Communication, information & Media

Literacy) สวนใหญสามารถสบคนขอมลและเลอกใช

ขอมลจากอนเตอรเนตมาใชประโยชนไดเหมาะสม ทกษะ

ดานคอมพวเตอร เทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร

(Computing and ICT literacy) ไมคอยมปญหา ทกษะ

อาชพและทกษะการเรยนร (Career & learning self-

reliance) นกศกษาบอกวา สามารถปรบตวไดด มบาง

เลกนอยทยงมการสบสนกบบทบาทของตนเองเหมอนกน

ตวอยางขอมลทไดจากการสนทนา เชน

“การคดอยางมวจารณญาณและทกษะการแก

ปญหา คดวาตวเองมพอสมควร เพราะเวลาจะคดแก

ปญหา กจะพยายามหาเหตผล หาหลายๆวธทเราคดไว

เรากจะหาเหตผล เราจะท�าอยางไร เพราะเหตผลอะไร”


“หนมทกษะดานความคดสรางสรรคนอยคะ

เหมอนกบวาชวตถกตกรอบตงแตเดกจนถงตอนนคะ

เพราะแมเลยงแบบตกรอบไวให พอโตข นมามาอยใน

วทยาลยท�าอะไรกได แตวาตกรอบไวแคนนะ ความคด

สรางสรรคจะท�าโนนท�านจงไมคอยม อาจไมคอยกลาคด

ดวย เพราะเคยลองท�าเมอตอนเดก ๆ แลวมนเหมอนกบ


ถกด ฝงใจ เลยไมกลาท�าเลยคะ” (นกศกษาพยาบาลชน

ปท 2)

“ทกษะดานการรวมมอและการท�างานเปนทม

ผน�า อนนหนมความสามารถเปนผน�าเพอนได สงเกต

ตนเองจากการฝกภาคชมชนกเปนหวหนากลมสามารถน�า

ทมตนเอง ประสานงานใหงานลลวงไดดวยดคะ” (นกศกษา


“เรองการสอสาร คงเปนเพราะตงแตป 1 ท

เขามา หนจะไดเปนผประสานงานรายวชามาตลอดจนป

4 ….. เวลาไกลเกลยหรอมปญหาอะไรกนเพอนกจะให

หนเปนคนไปคย วาเราจะเขาใจทจะสอสารกบคนอนได

มากกวา” (นกศกษาพยาบาลชนปท 4)

“ดานคอมพวเตอรเปนระดบเชยวชาญ เพราะ

สามารถเลนโปรแกรมอะไรไดหลายอยางเปนคนทชอบ

เลนคอมพวเตอรมาตงแตเดกๆ โปรแกรมใหมอนไหนท

ท�าไมไดกเรยนรแปบเดยวกจะได เรยนร ไดเรว เชน

Photoshop ท�าหนง ท�าเพลง ตดเพลงสบายมาก”


“การฝกปฏบตมนฝกใหเราเรยนร และตอง

ปรบตวอยตลอดเวลาคะ …เรากไดฝกไดท�ามากขนกจะ

เกงขนคะ” (นกศกษาพยาบาลชนปท 3)

สวนท 2 การจดการเรยนการสอนทควรจะเปน


พยาบาล วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน ชลบร ตามความ

คดเหนของนกศกษาและอาจารย

2.1 การจดการเรยนการสอนทควรจะเปน ใน

การสงเสรมทกษะแหงศตวรรษท 21 ตามความคดเหน

ของนกศกษา น�าเสนอเปน 6 ประเดน ดงน

2.1.1 วธการเรยนรจากสถานการณ

จ�าลองการแกปญหา ซงนกศกษาบอกวา ชวยใหนกศกษา

เขาใจกระบวนการคดและมแบบอยางในการน�าไปใชได

เมอเจอสถานการณทเปนจรง

2.1.2 คณลกษณะของผสอน ท

นกศกษาพอใจ ไดแก การใชภาษาทเขาใจไดงาย น�าเสยง

นาฟง ไมพดเรวเกนไป มการเลาเรองหรอยกตวอยาง

ประกอบ ไมด ใหอสระไมปดกนทางความคด และมการ

เคลอนไหวรางกาย/ทาทางทเหมาะสม

2.1.3 เทคนคการสอนของอาจารย

นกศกษาจะใหความสนใจเรยนมาก ถามการใชสอวดโอ

หนง เพลง หรอภาพเคลอนไหว ขณะสอน แลวน�ามาเชอม

โยงกบเรองทเรยน รวมทงมการสรปเนอหา สาระเปน

concept สน งายตอการเขาใจหลงจบการสอนของอาจารย

ในแตละครง จะชวยใหนกศกษามความเขาใจมากขนและ

สนกกบการเรยน ไมนาเบอ

2.1.4 สภาพหองเรยน และโสต

ทศนปกรณ นกศกษาตองการหองเรยนทเปนระดบ

(stage) ชวยในการมองเหนขางหนาชดเจนและไมท�าให

หลบงาย รวมทงมสญญาณอนเตอรเนตทมคณภาพ ใน

บางครงสญญาณจะหลดงายท�าใหไมสามารถคนหาขอมล

ทตองการไดทนท ถาสญญาณดจะรสกวาการเรยนแบบ

คนควาจะสนกมากขน

2.1.5 การใหความส�าคญกบทกษะท

เปนจดออนหรอเปนปญหาของนกศกษา เชน ทกษะ

ดานภาษาองกฤษ นอกจากนกศกษาจะมการศกษา

คนควาหาความร เพมเตมดวยตนเองแลว ควรมการจด

กจกรรมตางๆ เพอสงเสรมทกษะดานภาษาองกฤษเพม

เตม เชน จดตวเสรมทกษะภาษาองกฤษโดยครตางชาต

จดกจกรรมนอกเวลาวชาการท สงเสรมทกษะภาษา

องกฤษแบบสนกสนาน และแบงเปนกลมตามระดบความ

รภาษาองกฤษ การสอดแทรกการใชภาษาองกฤษเขากบ

การเรยนการสอน สวนทกษะดานอาชพ ควรมหองฝก

ทกษะทางการพยาบาลทเปดกวาง พรอมใหบรการกบ

นกศกษาเขาไปฝกทกษะทางการพยาบาลเมอนกศกษา

ตองการหรอเมอมเวลาวาง ทกษะดานความเขาใจตาง

วฒนธรรม ควรมการสอดแทรกในเนอหาทเรยนเกยว

กบวฒนธรรมตางชาตและความเชอมโยงกบการพยาบาล

และทกษะการอานสรป ควรมการฝกอานจบใจความ

ส�าคญ และน�าไปใชประโยชนไดอยางรวดเรว

2.1.6 การบรหารจดการ โดยเฉพาะ

ดานการจดตารางการเรยนไมควรจดตารางเรยนทแนน

เกนไป หรอใหงานกลมหลายชน ตลอดจนไมควรก�าหนด

สงชนงานในเวลาใกลเคยงกน หรตรงกน เพอใหนกศกษา


มการเรยนรทผอนคลาย และเรยนอยางมความสข

2.2 การจดการเรยนการสอนทควรจะเปน ใน

การสงเสรมทกษะแหงศตวรรษท 21 ของนกศกษาตาม

ความคดเหนของอาจารย น�าเสนอเปน 2 ประเดน ดงน

2.2.1. ดานวธการสอน/กจกรรมการ

เรยนการสอนทควรมในแตละทกษะ มดงน

1) ทกษะการอานภาษาไทย

กจกรรม ไดแก การใหอานบทความงานวจย สรป

ประเดนและน�าเสนอ สมมนา การโตวาทระดบชาต การ

ใหอานหนงสอจ�านวนมากไมเนนวชาการ เนนการใช

ภาษาไทยและการอานออกเสยง

2) ทกษะอานภาษาองกฤษ

กจกรรมไดแก ควรใหอานบทความงานวจยสรปประเดน

และน�าเสนอ สบคน อานและน�าเสนอเปนภาษาองกฤษ

เลนเกมส อางองวจยเปนภาษาองกฤษ พดภาษาองกฤษ

ในชวตประจ�าวนและวชาการ อาน paper และกลาว

สนทรพจนเปนภาษาองกฤษ

3 ) ทกษะทา งคณตศาสต ร

กจกรรมไดแก ควรใหท�าโจทยสถานการณ เลนเกมเกม

สาธต ทดสอบ ศกษาดวยตนเอง ท�าแบบฝกหด Brain

storming

4) ทกษะดานคดอยางวจารณ

ญาณและการแกปญหา กจกรรมไดแก ควรใหมการ

วเคราะหกรณศกษา ฝกปฏบตจรง เรยนร โดยใชปญหา

เปนหลก สะทอนคด สอบปากเปลา

5) ทกษะดานคดสรางสรรค และ

นวตกรรม กจกรรมไดแก ควรใหท�ากจกรรมสรางสรรค

งานและนวตกรรมจากการเรยนการสอน ท�าโจทยสถาน

การณ ฝกปฏบตจรง

6) ทกษะดานความรความเขาใจ

ตางวฒนธรรม กจกรรม ไดแก การศกษาสภาพจรง

บรรยาย ศกษาดงาน ศกษาภาคสนาม กรณศกษา สะทอน

คด บทบาทสมมต แลกเปลยนนกศกษา และแลกเปลยน

วฒนธรรมระหวางศาสนากบเพอนและผปวย

7) ทกษะดานความรวมมอ การ

ท�างานเปนทม และภาวะผน�า กจกรรมไดแก ใหท�าโครง

งาน สมมนา เรยนร โดยใชปญหาเปนหลก อภปราย

กลมยอย มอบหมายใหท�างานกลม ระดมสมอง การ

ศกษาภาคสนาม ท�ารายงานกลม ศกษาผปวยเฉพาะราย

กระบวนการกลม การศกษาสภาพจรง การศกษาภาค

สนาม

8) ทกษะ ด านการส อ ส า ร

สารสนเทศและร เทาทนสอ กจกรรมไดแก อภปรายกลม

ยอย วเคราะหกรณศกษา ศกษาดวยตนเอง ท�าโครงงาน

บรรยาย สมมนา แผนผงความคด น�าเสนอรายงาน

ประชมปรกษาการพยาบาล บาทบาทสมมต การศกษาผ

ปวยเฉพาะราย

9) ทกษะดานคอมพวเตอร

เทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร กจกรรมไดแก

ศกษาดวยตนเอง สาธต น�าเสนอรายงาน การศกษาผ

ปวยเฉพาะราย การศกษาภาคสนาม แผนผงความคด

เกม สมมนา

10) ทกษะดานอาชพและทกษะ

ดานการเรยนร กจกรรมไดแก การศกษาสภาพจรง

ศกษาภาคสนาม ทดลอง ศกษาผปวยเฉพาะราย ประชม

ปรกษาการพยาบาล สาธต ศกษาดวยตนเอง สถานการณ

จ�าลอง

2.2.2 ดานการพฒนาความร และ

ทกษะส�าหรบอาจารยเพอสงเสรมทกษะศตวรรษท 21

แกนกศกษา ซงเรองทควรพฒนา ไดแก หลกการเรยน

การสอนวธตาง ๆ


การอภปรายผลการวจยเสนอโดยเรยงตามประเดน

หลกทพบทง 4 ประเดน ดงน

1. สภาพการเรยนการสอนปจจบน ตามความคด

เหนของนกศกษา และอาจารยวทยาลยพยาบาลบรมราช

ชนน ชลบร ในภาพรวม พบวา วธสอนใชการบรรยาย

เปนสวนใหญ อาจเนองมาจากการบรรยายเปนจดเรม

ตนของการสอน ใชเวลานอย เปนการถายทอดความรจาก

ผสอนซงผสอนกรสกสบายและงายในการน�าเสนอสงท

ตนเองรหรอถนดอยกอนแลวไมตองไปขอความรวมมอ


จากผอนเหมอนการสอนกลมยอย แตปญหาทพบคอผ

เรยนไดเรยนร นอยกวาทคาดหวงไวมาก ถงแมวาครจะม

ความรมากมายเพยงใดกตาม16 จงตองมการสอนแบบ

อนๆ เกดขน เพอใหผเรยนเกดการเรยนรทแทจรงและ

มประสทธภาพ เมอพจารณาความคดเหนทมตอวธการ

สอนแตละวธ พบวา แมนกศกษาบางสวนชอบการ

บรรยาย แตสวนใหญจะชอบวธการสอนทนกศกษาไดม

สวนรวมกระท�าในกจกรรมการเรยนการสอน เชน การ

ท�างานกลม การแสดงบทบาทสมมต การทดลอง การ

รวมคดวเคราะหในประเดนปญหาทผสอนก�าหนดให

เปนตน อภปรายไดวา ความสนใจของนกศกษาตอการ

บรรยายมกไมเกน 20 นาท โดยความสนใจมากทสดจะ

อยใน 5 นาทแรก แลวจะคอยๆลดลงเมอเลย 20 นาท

ไปแลว บางคนกหลบไปเลย16 สวนการใหผเรยนไดม

กจกรรมรวมในการเรยนการสอนเปนการกระตนใหผ

เรยนไดคดตลอดเวลาหรอเปนการเรยนการสอนทเนนผ

เรยนเปนศนยกลาง เปนการชวยพฒนาผเรยนในทกดาน

ทงดาน รางกาย อารมณ สงคม สตปญญา รวมทงดาน

ความร ทกษะและเจตคต17 ผสอนจงควรมกจกรรมใหผ

เรยนไดคด และลงมอปฏบตทกครงทมกจกรรมการเรยน

การสอน ซงรปแบบการเรยนรทผสอนควรจดใหผเรยน

ทมความชอบในวธการเรยนการสอนทแตกตางกน เชน

รปแบบการเรยนรทเรยกวา VARK18 คอเปนการใหผ

เรยนมการเรยนร ผานการมองเหน (Visual Learning

Style) ผานการไดยน (Auditory Learning Style) ผาน

การอาน/เขยน (Read/Write Learning Style) และผาน

การเคลอนไหว (Kinesthetic Learning Style) ท

สอดคลองกบความถนดหรอความชอบของผเรยนแตละ

บคคล เปนตน

2. ดานทกษะแหงศตวรรษท 21 ของนกศกษา พบ

วา นกศกษามความสามารถในแตละทกษะไดแก

1) ทกษะคณตศาสตร 2) ทกษะการคดอยางมวจารณญาณ

และทกษะในการแกปญหา 3) ทกษะความเขาใจความ

ตางวฒนธรรม ตางกระบวนทศน 4) ทกษะดานความ

รวมมอ การท�างานเปนทมและภาวะผน�า 5) ทกษะดาน

การสอสาร การร เทาทนสารสนเทศและการร เทาทนสอ

6) ทกษะดานคอมพวเตอร เทคโนโลยสารสนเทศและการ

สอสาร 7) ทกษะอาชพและทกษะการเรยนร สวนทกษะท

มคอนขางนอย ไดแก 8) ทกษะการอาน 9) ทกษะการ

เขยน โดยเฉพาะภาษาองกฤษ และ10) ทกษะการคด

สรางสรรคและนวตกรรม ทพบในชนปตนๆ ซงสอดคลอง

กบการศกษาวจยเชงปรมาณของกมลรตน เทอรเนอรและ

คณะ13 ทศกษาทกษะแหงศตวรรษท 21 ของนกศกษา

วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน ชลบร ในชนปท 1- 4 พบ

วา ทกษะล�าดบท 1 -7 มคาเฉลยอยในระดบด สวนทกษะ

ล�าดบท 8-10 สวนใหญอยในระดบปานกลาง โดยเฉพาะ

ทกษะการอาน เขยนภาษาองกฤษมคาเฉลยต�าสด ทงน

ทกษะทนกศกษามความเขาใจไดด เปนทกษะทตองการ

ใหเกดกบผเรยนในศตวรรษท 21 โดยเฉพาะทกษะหลก

3 ดานทจ�าเปนตองพฒนาใหเกดข นในตวคนรนใหม

ไดแก ทกษะชวตและอาชพ ทกษะการเรยนร และ

นวตกรรม ทกษะสารสนเทศสอและเทคโนโลย19 ซง

นกศกษามความเขาใจและท�าไดดอยแลว ประกอบกบ

วทยาลยมการจดเตรยมอปกรณดานเทคโนโลยสารสนเทศ

ไวอยางเพยงพอ ทนกศกษาสามารถเขาถงไดอยางรวดเรว

ส�าหรบทกษะดานความรวมมอ การท�างานเปนทม

และภาวะผน�า อธบายไดวาการจดการศกษาพยาบาลม

ทงภาคทฤษฎทมการจดการเรยนการสอนทหลากหลาย

และการฝกภาคปฏบตท�าใหนกศกษามโอกาสพฒนา

ทกษะการท�างานเปนทม การแสดงบทบาทผน�าและผรวม

โดยเฉพาะในชนปสงๆ เชน วชาการฝกภาคปฏบตการ

พยาบาลครอบครวและชมชน 2 เปนตน สวนทกษะดาน

ภาษาองกฤษทพบวา นกศกษามความเขาใจอยในระดบ

ต�า สอดคลองกบการศกษาของกมลรตน เทอรเนอรและ

คณะ20 ในการตดตามสมรรถนะของบณฑตพยาบาล พบ

วา ทงพยาบาลทส�าเรจการศกษาใหมและผรวมงานม

ความเหนวาสมรรถนะภาษาองกฤษของบณฑตพยาบาล

อยในระดบปานกลางและนอยและเปนสมรรถนะทไดรบ

การประเมนต�าสด อาจอธบายไดวา การทคนไทยออน

ภาษาองกฤษมาจากหลายสาเหต สาเหตหนงคอระบบการ

เรยนภาษาองกฤษตงแตเดกทมการเรยนไมถกตอง21

ดงนนจงควรปรบเปลยนวธการเรยนการสอนวชาภาษา


องกฤษในหลกสตร เพอพฒนาสมรรถนะดานการใช

ภาษาองกฤษของนกศกษาไทยในระดบทสามารถน�าไป

ใชในการท�างานได เปนการเพมขดความสามารถของบณฑต

ใหมคณภาพมาตรฐานในระดบสากลตามยทธศาสตรอดม

ศกษาไทยในการเตรยมความพรอมสการเปนประชาคม

อาเซยน22

ดานทกษะการคดสรางสรรคและนวตกรรมท

นกศกษายงมความเขาใจและเกดทกษะดานนนอย สวน

หนงอาจมาจากการปลกฝงตงแตเดก ซงสอดคลองกบค�า

พดของนกศกษาจากการสนทนาทวา “หนมทกษะดาน

ความคดสรางสรรคนอยคะ เหมอนกบวาชวตถกตกรอบ

ตงแตเดกจนถงตอนนคะ เพราะแมเลยงแบบตกรอบไว

ให พอโตขนมามาอยในวทยาลยท�าอะไรกได แตวาต

กรอบไวแคนนะ ความคดสรางสรรคจะท�าโนนท�านจงไม

คอยม อาจไมคอยกลาคดดวย เพราะเคยลองท�าเมอตอน

เดกๆ แลวมนเหมอนกบถกด ฝงใจ เลยไมกลาท�าเลย

คะ” (นกศกษาพยาบาลชนปท 2) ซงนกศกษาควรได

รบการพฒนาทกษะดานนใหมากยงขน

3. สงทสงเสรมการเรยนร ศตวรรษท 21 ของ

นกศกษา ไดแก วธการเรยนรจากสถานการณจ�าลองการ

แกปญหา คณลกษณะของผสอน เทคนคการสอน

หองเรยน โสตทศนปกรณ สญญาณอนเตอรเนท การสรป

สาระเปน concept สนงายตอการเขาใจ อธบายไดวา

การเรยนรจากสถานการณจ�าลองการแกปญหา ชวยให

นกศกษาเขาใจกระบวนการคดและมแบบอยางในการน�า

ไปใชไดเมอเจอสถานการณทเปนจรง ดานคณลกษณะ

ของผสอน เปนสวนหนงทท�าใหผเรยนพงพอใจเกดการ

เรยนร ไดด การใชภาษาทเขาใจไดงาย น�าเสยงนาฟง ม

การเลาเรองหรอยกตวอยางประกอบ ไมด ใหอสระไม

ปดกนความคด มการเคลอนไหว ทาทางขณะสอนควบคม

อารมณไดด ทงอารมณดใจ โกรธ เศรา หรอหงดหงด23

สวนดานเทคนคการสอน มสวนชวยสงเสรมใหผเรยน

เกดการเรยนรมากกวาการเรยนบรรยายเพยงอยางเดยว

ผสอนจงไมควรยดมนในวธสอนวธใดวธหนงเพยงวธ

เดยว ควรเสาะหาวธทเหมาะสมกบการสอนแตละเนอหา24

ส�าหรบดานหองเรยนและสอการสอนตางๆ เปนปจจย

หนงทส�าคญ เปนการสรางสงแวดลอมในการเรยนใหนา

เรยน การจดทนงใหเหมาะสมกบกจกรรมการเรยนการ

สอน ยอมท�าใหผเรยนมความสขและสะดวกสบาย25

สวนสอการสอนจะชวยสงเสรมใหนกเรยนไดท�ากจกรรม

ในหลายๆ รปแบบ26 ส�าหรบการทผสอนมการสรปสาระ

เปน Concept ทงายและสน จะท�าใหนกศกษาสามารถ

จดจ�าในจดทควรเนนและเขาใจมากข นกวาทจะฟงไป

เรอยๆ และมเนอหามากๆ

4. ดานทเปนจดออนหรอปญหาของนกศกษา ตาม

ทนกศกษาใหขอมลเกยวกบแนวทางการพฒนา จะเหน

ไดวา มความครอบคลมเปนไปได และตรงกบปญหาท

พบ แสดงวานกศกษาเขาใจและยอมรบสวนทยงเปนจด

ออนของตนเองและตองการพฒนาการเรยนของตนเอง

ใหสอดคลองกบทกษะแหงศตวรรษท 21 ซงควรไดรบ

การสงเสรมตอไป

ส�าหรบสภาพการจดการเรยนการสอนทสงเสรม

ทกษะศตวรรษท 21 (3Rx7Cs) ของนกศกษาตามความ

คดเหนของอาจารย แบงเปน 3 ประเดนหลกคอ

1. วธการสอน/กจกรรมการเรยนการสอน พบวา

วธการสอน/กจกรรม สวนใหญในแตละทกษะเปนการให

นกศกษาลงมอท�าหรอปฏบตจรงมากกวาการสอนโดย

บรรยาย ซงวธการ/กจกรรมดงกลาวสงเสรมใหนกศกษา

นอกจากไดรบความรแลวยงไดฝกทกษะดานตางๆ จาก

หลากหลายสถานการณเกดทกษะการเรยนร โดยในการ

ศกษาวชาทางการพยาบาล ประเดนส�าคญคอนกศกษา

พยาบาลทจะจบเปนบณฑตไดตองมการฝกปฏบตจนเกด

ความรความเขาใจและมทกษะทดจงจะสามารถน�าความ

รและทกษะไปใชในการประกอบอาชพและในชวตประจ�า

วนไดจรง สอดคลองกบแนวคดการผลตบณฑตใน

ศตวรรษท 21 ทวาบณฑตเปนผทมทกษะในการเรยนร

ไมใชทกษะอยางเดยว ตองมฉนทะและอทธบาท 4 วา

ดวยการเรยนร เชอมโยงไปสสภาพโลกปจจบนทเปนจรง8

2. เรองทผสอนตองการพฒนา เพอน�าไปใชในการ

เรยนการสอนทสอดคลองกบแนวคดศตวรรษท 21 จะ

พบวา เปนเรองทผสอนควรมอยแลวและเปนเรองทผ

สอนควรไดรบการพฒนา เนองจากการเปลยนแปลงท


กาวเขาสยคแหงศตวรรษท 21 เดกยคใหม เชน นกศกษา

พยาบาลชนปท 2 มอายอยในชวง 19-20 ป เปนเดกรน

ใหมทเรยกวา Generation Y คอมอายระหวาง 16-35

ป หรอเกดระหวาง พ.ศ. 2525-2543 เปนยคทสงคม

มการเปลยนแปลง หรอเปนโลกแหงดจตอล เดกวยน

จงมลกษณะพเศษคอจะมความสามารถและเรยนร

เทคโนโลยตางๆ ไดอยางรวดเรวและมความเชยวชาญ27

หากครไมสามารถทนตอการเปลยนแปลงยอมเกดผลก

ระทบตอผสอนและบณฑตทจะจบในอนาคตได ครจงควร

ไดรบการพฒนาทกษะ 3Rs x 7Cs ในทกเรองตามแนว

คดของ Trilling & Fadel7 ใหทนตอการเปลยนแปลงท

เขามา

3. ดานการพฒนานกศกษา การทจะสงเสรมทกษะ

ศตวรรษท 21 ใหเกดเปนรปธรรมควรก�าหนดเปน

นโยบายในการพฒนานกศกษา ใหเปนไปตามเกณฑการ

ประกนคณภาพระดบหลกสตร ตวบงช ท 3.2 การสง

เสรมและพฒนานกศกษา ดานการพฒนาศกยภาพ

นกศกษาและการเสรมสรางทกษะการเรยนร ในศตวรรษ

ท 2126 ซงจะตองรวมมอกนทงผเรยนและผสอนและผ

เกยวของในสถาบน


วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน ชลบรควรวางแผน

การพฒนาทสงเสรมทกษะศตวรรษท 21 ดงน

1. ส�าหรบนกศกษาควรวางแผนการจดการเรยน

การสอนทสงเสรมทกษะดานทนกศกษายงมความเขาใจ

นอย ไดแก ทกษะการอาน ทกษะการเขยน โดยเฉพาะ

ภาษาองกฤษ และทกษะการคดสรางสรรคและนวตกรรม

เชน จดใหมกจกรรมทมการใชภาษาองกฤษแทรกใน

รายวชาทเรยนทกวชา เปนตน

2. ดานอาจารยผสอน

2.1 ควรไดรบการพฒนาดานวธการสอน/

เทคนคการสอนแบบตางๆ ทชวยสงเสรมทกษะศตวรรษ

ท 21 ใหกบผเรยน เชน จดอบรมเชงปฏบตการทกปการ

ศกษา โดยเชญวทยากรทมความเชยวชาญ หรอกระตน

ใหไปพฒนาจากภายนอกสถาบน เปนตน

2.2 ควรลดการสอนแบบบรรยาย และเพม

การสอนโดยใหผเรยนมสวนรวมในกจกรรมการสอนมาก

ขน และใชวธการสอนทหลากหลาย เพอใหผเรยนไดดง

ศกยภาพทมอยในตนเองมาใชไดอยางเตมท

2.3 ดานทกษะภาษาองกฤษ เชน สนบสนน/

สงเสรมใหอาจารยไดพฒนาภาษาองกฤษทงภายในและ

ภายนอกสถาบน จดกลมยอยฝกการน�าเสนอ/สอนเปน

ภาษาองกฤษโดยผเชยวชาญดานภาษาองกฤษ เปนตน

3. ก�าหนดเปนแนวปฏบตทสอดคลองตามยทธศาสตร

การพฒนานสต นกศกษาในสถาบนอดมศกษา ในการ

พฒนานกศกษาใหมทกษะทมการบรณาการระหวาง

ทกษะทจ�าเปนในการท�างานในสายอาชพ (Hard skills)

และทกษะทสามารถใชไดกบทกสายอาชพ (Soft skills)

เชน ทกษะการสอสาร เปนตน

ขอเสนอแนะส�าหรบการวจยครงตอไป

1. ควรศกษาเกยวกบรปแบบ การเรยนการสอนท

สงเสรมใหผเรยนเกดทกษะศตวรรษท 21 ในระดบสงขน

2. ศกษาปจจยทสงเสรม/สนบสนนทกษะศตวรรษ

ท 21 ทงดานผสอนและผเรยน

3. ศกษาเกยวกบรปแบบการเรยนการสอนทสง

เสรมใหผเรยนเกดทกษะทมการบรณาการระหวาง

ทกษะ Hard skills และ Soft skills


1. วรางคณา ทองนพคณ. บทท1 ทกษะเพอการด�ารง

ชวตในศตวรรษท 21 (21st Century Skills) คอ

อะไร มความส�าคญอยางไร. ใน ศรวรรณ ฉตรมณ

รงเจรญ วรางคณา ทองนพคณ. เอกสารประกอบ

ทกษะแหงศตวรรษท 21 ความทาทายในอนาคต.

คณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏภเกต; ม.ป.ป.

หนา 4-11

2. วจารณ พานช. วถสรางการเรยนร เพอศษย ใน

ศตวรรษท 21. กรงเทพฯ: มลนธสดศร-สฤษดวงศ;

2555.


3. สมชชาสขภาพแหงชาต. การปฏรปการศกษาวชาชพ

ดานสขภาพใหสอดคลองกบความจ�าเปนดาน

สขภาพในบรบทสงคมไทย. มปท: 2555.

4. ส�านกงานคณะกรรมการอดมศกษา. แผนพฒนาการ

ศกษาระดบอดมศกษา ฉบบท 11 (พ.ศ. 2555

–2559). กรงเทพ : โรงพมพแหงจฬาลงกรณ

มหาวทยาลย ; 2556.

5. Partnership for 21st Century Learning. Frame

work for 21st Century learning [internet]. 2016

[cited 2016 Feb 10]. Available from: http://

www.p21.org/our-work/p21-framework

6. พมพนธ เดชะคปต, พเยาว ยนดสข. การจดการ

เรยนร ในศตวรรษท 21. กรงเทพฯ: โรงพมพจฬา

ลงกรณมหาวทยาลย; 2557.

7. Trilling R, Fadel C. 21st Century Skills:

Learning for Life in Our Times. San Francisco:

Jossey-Bass; 2009.

8. วจารณ พานช. การผลตบณฑตในศตวรรษท 21.

ใน หนงหทย ขอผลกลาง, ผเรยบเรยง. การบรรยาย

เรองการผลตบณฑตในศตวรรษท 21 ; วนท 11

มถนายน พ.ศ. 2555; มหาวทยาลยเทคโนโลย

สรนาร ; 2555. หนา 129-152.

9. Gatzke H, Ransom JE. New skills for a new age:

Preparing nurses for the 21st century. Nursing

Forum. 2001; 36(3):13-7.

10. อรสสา สะอาดนก.ทกษะจากการจดการการเรยนร

ในศตวรรษท 21 คณะวทยาการจดการมหาวทยาลย

ศลปากร กรณศกษารายวชาการใชประโยชนจาก

เทคโนโลยและนวตกรรม. ใน: การประชมวชาการ

ระดบชาต “ศกษาศาสตรวจย” ครงท 1” วนท

29-30 พฤษภาคม 2557 ; ณ โรงแรมหรรษา

เจบ อ�าเภอ หาดใหญ จงหวดสงขลา. มปท; 2557.

หนา 2012-19.

11. ปยะนช ชโต. ผลของการจดการเรยนการสอนแบบ

ผสมผสานเพอเสรมสรางสมรรถนะการใชสารสนเทศ

เพอสนบสนนการฝกปฏบตงานของนกศกษา

พยาบาลชนปท 4 คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลย

เชยงใหม. วารสารการพยาบาลและการศกษา

2557 ; 7 : 156-167.

12. ศรพร จรวฒนกล. การวจยเชงคณภาพดาน

วทยาศาสตรสขภาพ. พมพครงท 1. กรงเทพ ฯ:

วทยพฒน; 2555.

13. กมลรตน เทอรเนอร, ลดดา เหลองรตนมาศ,

สราญ นรนรตน, จราภรณ จทรอารกษ, บญเตอน

วฒนกล, ทตยรตน รนเรง. ทกษะแหงศตวรรษท

21 ของนกศกษาพยาบาลในวทยาลยพยาบาล

บรมราชชนน ชลบร. วารสารพยาบาลกระทรวง

สาธารณสข. 2558; 25(2): 178-185.

14. นศา ชโต. การวเคราะหขอมลเชงคณภาพ. พมพ

ครงท 2. กรงเทพฯ: แมทปอยท; 2545.

15. Lincoln YS, Guba EG. Naturalistic inquiry.

Beverly Hills: SAGE; 1985.

16. ประนอม บพศร. การสอนบรรยาย (Lecture).

2553. [อนเตอรเนต]. [เขาถงเมอวนท 4 มนาคม

2559]; เขาถงไดจาก: http://meded.kku.ac.th/

upload_new/pdf/Fri504127BxgByl.pdf

17. วฑรย วรศลป. การมสวนรวมในการเรยนการสอน

แบบบรณาการรายวชาความจรงของชวต. รายงาน

การวจย มหาวทยาลยราชภฏเพชรบรณ, 2555.

18. Prithishkumar IJ, Michael SA. Understanding

your student: Using the VARK model. J Postgrad

Med 2014; 60:183-6.

19. รสสคนธ มกรมณ.เรองนาวจย: การออกแบบการ

เรยนร เพอศตวรรษท 21. เอกสารประกอบการ

ประชมวชาการประจ�าป 2557 ของครสภา ; วนท

14-15 กนยายน 2557 ; โรงแรมมราเคลแกรนด

กรงเทพฯ. มปท ; 2557. หนา 1-12.

20. กมลรตน เทอรเนอร, ศรสนทรา เจมวรพพฒน,

ศภสรา สวรรณชาต. การศกษาตดตามสมรรถนะ

ของผส�าเรจการศกษาพยาบาลหลกสตรประกาศ

นยบตรพยาบาลศาสตร (ฉบบปรบปรง) พ.ศ.

2537 ปการศกษา 2545 วทยาลยพยาบาลบรม


ราชชนน กรงเทพ. รายงานการวจย. วทยาลย

พยาบาลบรมราชชนน กรงเทพ., 2547.

21. พงษประภากรณ สระรนทร. English Day

Thailand. 2556. [อนเตอรเนต]. [เขาถงเมอวนท

5 มนาคม 2559]; เขาถงไดจาก: https://www.

facebook.com/EnglishDayThailand/posts/

387564888036450.

22. มม’ เขตรอนตอนรบ ASEAN. ตอนท 15

ยทธศาสตรอดมศกษาไทยในการเตรยมความ

พรอมสการเปนประชาคมอาเซยน ในป 2558.

จลสารเขตรอนสมพนธ. 2555; 28 : หนาพเศษ

1-3.

23. จกรแกว นามเมอง. บคลกภาพของครและลกษณะ

การสอนทด. วารสารบณฑตศกษาปรทรรศน ฉบบ

พเศษ (วทยาเขตพะเยา). 2555; 32-7.

24. ณฐฎา แสงค�า. หลกการสอนทด . 2552. [อนเตอร

เนต]. [เขาถงเมอวนท 6 มนาคม 2559] ; เขาถง

ได จาก: http://www.sahavicha.com/? name

=article&file=readarticle&id=1164.

25. นภดล ยงยงสกล. การจดหองเรยนเพอใหการเรยน

การสอนมประสทธภาพ. [อนเตอรเนต]. [เขาถง

เมอวนท 13 มนาคม 2559]; เขาถงไดจาก: https:

//sornordon.wordpress.com/2012/01/05/

26. พมพพร แกวเครอ. สอการเรยนการสอน. 2554.

[อนเตอรเนต]. [เขาถงเมอวนท 13 มนาคม 2559];

เขาถงได จากhttp://sps.lpru.ac.th/script/

show_article.pl?mag_id=5&group_id=23

&article_id=194.

27. เยาวลกษณ โพธดารา. การจดการศกษาทางการ

พยาบาล : ส�าหรบนกศกษา Generation Y. วารสาร

พยาบาลศาสตรและสขภาพ. 2554;34(2):61-9.


การพฒนาระบบบรการพยาบาลผปวยโรคหลอดเลอดสมองตบอดตนทรกษาดวยยาละลายลมเลอด โรงพยาบาลราชบร

ธารารตน สงสทธกล*

อรวรรณ อนามย*

บทคดยอ การรกษาผปวยโรคหลอดเลอดสมองตบอดตนดวยยาละลายลมเลอดเปนการรกษาทมขอจ�ากดเรอง

ระยะเวลาดงนนการพฒนาระบบบรการพยาบาลอยางตอเนองเปนสงส�าคญตอประสทธภาพการรกษา การวจย

และพฒนานมวตถประสงคเพอพฒนาระบบบรการพยาบาลผปวยโรคหลอดเลอดสมองตบอดตนทรกษาดวย

ยาละลายลมเลอด โรงพยาบาลราชบร โดยใชกรอบแนวคด ทฤษฎระบบ กลมตวอยางประกอบดวย 3 กลม คอ

ผปวยโรคหลอดเลอดสมองตบอดตนทไดรบการรกษาดวยยาละลายลมเลอดในโรงพยาบาลราชบร จ�านวน 229 คน

พยาบาล และทมสหวชาชพ วธการเลอกกลมตวอยางเฉพาะเจาะจง การพฒนาระบบบรการพยาบาล แบงเปน

3 ระยะคอ 1) วเคราะหสถานการณ 2) พฒนาระบบบรการพยาบาลผปวยโรคหลอดเลอดสมองตบอดตน และ

3) ประเมนผลการพฒนา เกบขอมลโดยใชแบบสอบถาม ประกอบดวย ขอมลสวนบคคล แบบประเมนระดบ

ความรสกตว แบบประเมนกจวตรประจ�าวน แบบประเมนความรของพยาบาลเกยวกบการพยาบาลผปวยโรค

หลอดเลอดสมองตบอดตน แบบประเมนการปฏบตของพยาบาลในการดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองตบอด

ตน และแบบประเมนความพงพอใจของทมสหวชาชพตอระบบบรการผปวยโรคหลอดเลอดสมอง ผลการศกษา

พบวาหลงการพฒนาระบบดงกลาว ผปวยมจ�านวนวนนอนลดลง จาก 12.12 วนในป 2555 เปน 9.83 วน

ในป 2559 ผปวยทมระยะเวลาตงแตเขามาในโรงพยาบาลถงการไดรบยาละลายลมเลอดภายในเวลา 60 นาท

มจ�านวนเพมขนจากรอยละ 20.59 ในป2555 เปน 54.29 ในป 2559 คาเฉลยของระดบความรสกตวของ

ผปวยและคาเฉลยของคะแนนความสามารถในการปฏบตกจวตรประจ�าวนของผปวยกอนจ�าหนายเพมขน ความ

รของพยาบาลในการดแลผปวยอยในระดบมาก พยาบาลมการปฏบตตามมาตรฐานอยในระดบมาก และความ

พงพอใจของทมสหวชาชพอยในระดบมาก ผลการวจยแสดงวาการพฒนาระบบบรการพยาบาลชวยใหผปวยได

รบบรการพยาบาลทมคณภาพมากขน จงควรมการพฒนาระบบบรการผปวยโรคหลอดเลอดสมองตบอดตน

อยางตอเนอง

* โรงพยาบาลราชบร; อเมลตดตอ : [email protected]

ค�าส�าคญ : โรคหลอดเลอดสมองตบอดตน; ยาละลายลมเลอด; ระบบบรการพยาบาล


The Development of a Nursing Service System for Patients with Ischemic Stroke Receiving Thrombolytic Agents in Ratchaburi Hospital

Tararat Songsitthikul*Orawan Anamai*

Abstract The treatment of ischemic stroke patients with thrombolytic agents is time constraint. The

continuous development of a nursing system is important for the treatment effectiveness. This research

and development study aimed at developing a nursing system for patients with ischemic stroke who

received thrombolytic agents. The system theory was used as a conceptual framework for this study. The

sample was composed of 229 patients with ischemic stroke who received thrombolytic agents and were

admitted to Ratchaburi hospital from November, 2012 to June, 2016. The participants of this study also

included nurses, and a multidisciplinary team. The system development consisted of 3 phases, including

a situation analysis, the development of a nursing system for patients with ischemic stroke, and system

evaluation. Data were collected using 6 instruments, including a personal information questionnaire, the

Glasgow Coma Score assessment form, the Barthel index assessment form, the knowledge of nurses for

caring patients with ischemic stroke questionnaire, the practice of nurses for caring of patients with

ischemic stroke questionnaire, and the satisfaction of multidisciplinary team for nursing care system

questionnaire. The results show that the length of stay decreased from 12.12 days in 2012 to 9.83 days

in 2016. The percentage of patients who received thrombolytic agents within 60 minutes for door-to-

needle time was increased from 20.59% in 2012 to 54.29% in 2016. Glasgow Coma Score level and

Barthel index score before discharge were increased. The knowledge of nurses was at the high level while

the practice of nurses for caring of patients with ischemic stroke were at the high level The satisfaction

of nurses and the multidisciplinary team was at the high level. The findings indicate that the development

of a nursing system for patients with ischemic stroke increases the quality of nursing care. Therefore, a

nursing system for patients with ischemic stroke should be continuously developed and applied.

* Ratchaburi Hospital; e-mail : [email protected]

Keywords : Ischemic stroke; Thrombolytic agents; A nursing service system


ความเปนมาและความส�าคญของปญหา

โรคหลอดเลอดสมองเปนปญหาสาธารณสขทส �าคญ

ซงเปนสาเหตของการตายและความพการ1-4 ขอมล

องคการอนามยโลกระบวาในแตละปทวโลกจะมผปวย

โรคหลอดเลอดสมองมากกวา 15 ลานคน เสยชวต

ประมาณ 5 ลานคน และพการถาวรจ�านวน 5 ลานคน

โดยพบวา 2 ใน 3 ของจ�านวนดงกลาวอยในประเทศ

ก�าลงพฒนา ส�าหรบประเทศไทยคาดการณวามผปวย

รายใหมในแตละป 150,000 ราย มอตราการรกษาตว

ในโรงพยาบาลจ�านวน 257 คนตอประชากร 100,000 คน

และมผเสยชวตจ�านวน 21 คน ตอประชากร 100,000

คน (พ.ศ. 2552) อตราความชกของโรคหลอดเลอด

สมองเพมขนรอยละ 1.1 ของประชากร ประเทศจะม

คาใชจายในการรกษาเพมข นจาก 2,973 ลานบาท

ตอป (พ.ศ. 2551) เปน 20,632 ลานบาทตอป

ในปพ.ศ. 25595

โรคหลอดเลอดสมองแบงออกเปน 2 ชนด คอโรค

หลอดเลอดสมองตบอดตนและหลอดเลอดสมองแตก

ประมาณ 3 ใน 4 ของผปวยโรคหลอดเลอดสมองจะเปน

ผปวยโรคหลอดเลอดสมองตบอดตน6 โรคหลอดเลอด

สมองตบอดตนท�าใหเลอดไปเลยงสมองไมเพยงพอ

เกดการตายของเนอสมอง การรกษามวตถประสงคเพอ

การลดการอดตนของหลอดเลอด เพอใหสามารถน�า

ออกซเจนไปเลยงสวนตางๆ ของสมองอยางเพยงพอ

การรกษาดวยยาละลายลมเลอดเปนการรกษาทม

ประสทธภาพสามารถลดความพการได 30-50% โดย

ผปวยตองไดรบยาภายใน 3-4.5 ชวโมงหลงเกด

อาการ6-8 ดงนนระยะเวลาการไดรบยาละลายลมเลอด

เปนสงส�าคญ ในการชวยใหเลอดไปเลยงสมองไดดขน

ดงนนการเตรยมความพรอมของสถานบรการใหม

มาตรฐาน พรอมตอการรองรบผปวยโรคหลอดเลอด

สมองตบอดตนดวยการใหยาละลายลมเลอด จงเปน

สงจ�าเปน โดยเฉพาะการพฒนากระบวนการจดการดแล

ทางดวนพเศษ (Stroke Fast Track) โดยมแนวทางการ

ดแลรกษาทชดเจน มทมบคลากรแพทย พยาบาลและ

สหวชาชพอนๆ ทมความร ความช�านาญในการประเมน

ในระยะเฉยบพลนและการดแลตอเนองหลงระยะเฉยบพลน

เพอใหเกดผลลพธทดทสดตอผปวยและองคกร 1, 7-8

โรงพยาบาลราชบรเรมพฒนาระบบบรการรกษา

ผปวยโรคหลอดเลอดสมองตบอดตนดวยยาละลาย

ลมเลอดเมอเดอนพฤศจกายน 2554 ในระยะแรกยงไมม

ระบบชองทางดวน รวมทงรปแบบการบรการพยาบาล

รวมกบทมสหวชาชพไมชดเจน สงผลใหผลลพธการดแล

ยงไมบรรลตามเปาหมายของโรงพยาบาล จากการ

วเคราะหผลการด�าเนนการตงแตเดอนพฤศจกายน

2554–เดอนกนยายน 2555 มผปวยโรคหลอดเลอด

สมองตบอดตน รอยละ 35.71 ทมาถงโรงพยาบาล

ภายในเวลา 4.5 ชวโมงนบตงแตเรมมอาการ มเพยง

รอยละ 8.99 ไดรบการรกษาดวยยาละลายลมเลอด

ระยะเวลาเฉลยผปวยไดรบยาละลายลมเลอดนบตงแต

เวลาเขามาในโรงพยาบาลถงไดรบยา 85.65 นาท

ผลลพธการดแลรกษาผปวยโรคหลอดเลอดสมองตบ

อดตนท รกษาดวยยาละลายลมเลอด มอตราตาย

รอยละ 17.65 และมภาวะแทรกซอน สงผลตอการ

ฟนฟสภาพ การด�าเนนชวตของผปวยและครอบครว

จากปญหาดงกลาวรวมทงนโยบายของกระทรวง

สาธารณสขทมงเนนการพฒนาระบบสขภาพและการ

ดแลรกษาผปวยโรคหลอดเลอดสมองตบอดตนทรกษา

ดวยยาละลายลมเลอดใหไดมาตรฐาน โดยเปาหมายท

ส�าคญคอการลดอตราตายและความพการ คณะผวจยใน

ฐานะผบรหารทางการพยาบาลตระหนกถงความส�าคญ

ดงกลาวจงไดพฒนาระบบการพยาบาลผปวยโรคหลอด

เลอดสมองตบอดตนทรกษาดวยยาละลายลมเลอดขน

เพอใหมระบบบรหารจดการทมประสทธภาพ ทงดาน

สมรรถนะบคลากรพยาบาล มกระบวนการจดบรการ

พยาบาลทมประสทธภาพเพอใหผปวยเขาถงบรการได

รวดเรวขน รวมทงมประสานการดแลรกษารวมกบทม

สหวชาชพ เชอมโยงตงแตแรกรบจนจ�าหนาย และการ

ดแลตอเนอง ทงนเพอใหผลลพธการดแลรกษาดขน

ลดความพการ และ ภาวะแทรกซอนในผปวย

จากการทบทวนวรรณกรรมทผานมาพบวามการ

ศกษาการพฒนาระบบการดแลผปวยโรคหลอดเลอด


สมองคอ 1) การศกษาของเครอวลย เปยมบรบรณ

และจรญลกษณ ปองเจรญ9 ศกษาเรองการพฒนา

รปแบบการดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองโรงพยาบาล

เจาพระยายมราช จงหวดสพรรณบร ซงศกษาในผปวย

โรคหลอดเลอดสมองตบอดตนทไมไดรบยาละลายลมเลอด

และ 2) การศกษาของลนดา สนตวาจาและศรญญา

บญโญ10 เรองการพฒนารปแบบการดแลผปวยโรค

หลอดเลอดสมองในโรงพยาบาลพระนงเกลาศกษา

กลมผปวยทมระดบความรนแรงของพยาธสภาพของ

สมองในระดบเลกนอยถงปานกลางทมคะแนน Glasgow

coma score แรกรบ มากกวาหรอเทากบ 10 ไดรบการ

ดแลโดยพยาบาลผจดการรายกรณ งานวจยทง 2 เรอง

ศกษาในโรงพยาบาลขนาด 600 เตยง และ 500 เตยง

ตามล�าดบ ซงมบรบทแตกตางจากโรงพยาบาลราชบร

กลาวคอโรงพยาบาลราชบรมขนาด 855 เตยง มความ

แตกตางกนในปจจยดานโครงสรางและอตราก�าลง

มความขาดแคลนบคลากรพยาบาลจ�านวนมาก ผวจย

จงสนใจศกษาการพฒนาระบบรการพยาบาลผปวยโรค

หลอดเลอดสมองตบอดตนทรกษาดวยยาละลายลมเลอด

ใหสอดคลองกบบรบทของโรงพยาบาลราชบร

วตถประสงคการวจย 1. เพอพฒนาระบบบรการพยาบาลผปวยโรคหลอด

เลอดสมองตบอดตนท รกษาดวยยาละลายลมเลอด

โรงพยาบาลราชบร

2. เ พอประเมนผลการพฒนาระบบบรการ

พยาบาลผปวยโรคหลอดเลอดสมองตบอดตนทรกษา

ดวยยาละลายลมเลอด ดานผปวย ดานพยาบาล และทม

สหสาขาวชาชพ

ดานผปวย ไดแก ศกษาผลลพธของการดแลรกษา

เกยวกบ จ�านวนวนนอน อตราการกลบมารกษาซ�าใน

28 วน ระดบความรสกตว ความสามารถในการปฏบต

กจวตรประจ�าวน ภาวะแทรกซอนทสะทอนคณภาพ

การพยาบาล ไดแก ปอดอกเสบ การตดเชอระบบ

ทางเดนปสสาวะ และแผลกดทบ

ดานพยาบาล ไดแก ความรและการปฏบตของ

พยาบาลตามมาตรฐานการดแลผปวยโรคหลอดเลอด

สมองตบอดตนทรกษาดวยยาละลายลมเลอด

ทมสหวชาชพ ไดแก ศกษาความพงพอใจของ

ทมสหวชาชพตอระบบบรการพยาบาลผปวยโรคหลอด

เลอดสมองตบอดตนท รกษาดวยยาละลายลมเลอด

กรอบแนวคดการวจย การวจยใชกรอบแนวคดเชงระบบของเบอรทาลนดไฟ11

ทฤษฎประกอบดวยองคประกอบส�าคญ 4 ชนดคอ ปจจย

น�าเขา (inputs) กระบวนการแปรสภาพ (transforming

process) ปจจยน�าออก (outputs) และขอมลยอนกลบ

วธด�าเนนการวจย การวจยครงนเปนการวจยและพฒนา ระยะเวลา

ด�าเนนการวจยตงแตเดอนพฤศจกายน 2554 ถงเดอน

มถนายน 2559

ประชากรและกลมตวอยาง ประชากร ม 3 กลมคอ 1) ผปวยโรคหลอดเลอด

สมองตบอดตนทรกษาดวยยาละลายลมเลอด ทเขา

รบการรกษาในโรงพยาบาลราชบร 2) พยาบาลวชาชพ

ทปฏบตงานตงแต 1 ปข นไป ในแผนกอบตเหตและ

ฉกเฉน หอผปวยหนกอายรกรรม หอผปวยหนกหวใจ

และหลอดเลอด และหอผปวยสามญอายรกรรม และ

3) ทมสหวชาชพประกอบดวย แพทย พยาบาลวชาชพ

พยาบาลงานการพยาบาลเยยมบาน พยาบาลจตเวช

เภสชกร นกกายภาพบ�าบด และเวชศาสตรฟนฟ ทดแล

ผปวยโรคหลอดเลอดสมองตบอดตนไดรบการรกษาดวย

ยาละลายลมเลอด ในโรงพยาบาลราชบร

กลมตวอยาง ใชวธการคดเลอกแบบเฉพาะเจาะจง

(Purposive sampling) โดยแบงออกเปน 3 กลม ดงน

ผปวย ไดแก ผปวยทกรายทไดรบการวนจฉยจาก

แพทย เปนโรคหลอดเลอดสมองตบอดตนทไดรบการ

รกษาดวยยาละลายลมเลอดในโรงพยาบาลราชบรตงแต

เดอนพฤศจกายน 2554 ถงเดอนมถนายน 2559 อาย


มากกวา 15 ป ซงไมรวมถงผปวยเสยชวตภายใน 48

ชวโมง กลมตวอยางผปวยทงหมดในการศกษาครงนม

จ�านวน 229 คน

พยาบาล ไดแก พยาบาลวชาชพทปฏบตงานใน

หอผปวยในแผนกอบตเหตและฉกเฉน หอผปวยหนก

อายรกรรม หอผปวยหนกหวใจและหลอดเลอด หอผปวย

สามญอายรกรรม 4 หอผปวย ของโรงพยาบาลราชบร

ทไดรบการอบรมเรองการดแลผปวยโรคหลอดเลอด

สมองตบอดตน และมประสบการณในการดแลผปวย

โรคหลอดเลอดสมองตบอดตนอยางนอย 1 ป ซงม

จ�านวนทงหมด 100 คน โดยใชวธการค�านวณของ Taro

Yamane12 ทระดบความคลาดเคลอน 0.05 ตองการ

กลมตวอยางอยางนอย 80 คน กลมตวอยางพยาบาล

ทงหมดในการศกษาครงนมจ�านวน 88 คน

ทมสหวชาชพ ไดแก แพทย เภสชกร นกกายภาพ

บ�าบด พยาบาลหวหนาหอผปวย พยาบาลจตเวช

พยาบาลงานการพยาบาลเยยมบาน ทไดรบมอบหมาย

ในการดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองตบอดตนทได

รบยาละลายลมเลอด ซงมจ�านวนทงหมด 15 คน ใชวธ

การค�านวณของ Taro Yamane12 ทระดบความคลาด

เคลอน 0.05 ตองการกลมตวอยางอยางนอย 14 คน

กลมตวอยางทมสหวชาชพทงหมดในการศกษาครงนม

จ�านวน 14 คน

ขนตอนการด�าเนนการวจย การด�าเนนการพฒนาระบบบรการพยาบาลผปวย

โรคหลอดเลอดสมองตบอดตนทรกษาดวยยาละลาย

ลมเลอด ผวจยด�าเนนการโดยม 3 ระยะดงน

ระยะท 1 วเคราะหสถานการณและวางแผนพฒนา

ระบบ ผวจยศกษาขอมลจากเวชระเบยนผปวยโรคหลอด

เลอดสมองตบอดตนท รกษาในโรงพยาบาลราชบร

ระหวางเดอนพฤศจกายน 2554 – เดอนกนยายน 2555

ศกษาขอมลจากเวชระเบยนดานการดแลรกษาผปวยโรค


วเคราะหผลการด�าเนนการทงดานกระบวนการและผลลพธ

พบวาผปวยโรคหลอดเลอดสมองตบอดตนเฉยบพลน

ทมาถงโรงพยาบาลภายในเวลา 3 ชวโมง ตงแตเรมม

อาการมรอยละ 26.46 ไดรบการรกษาดวยยาละลาย

ลมเลอดรอยละ 8.99 ผปวยทไดรบยาละลายลมเลอด

ภายในเวลา 60 นาท นบตงแตรบไวรกษาในโรงพยาบาล

มเพยงรอยละ 20.59 และมอตราตายรอยละ 17.65

ภาวะแทรกซอนเลอดออกในสมองรอยละ 11.76 ซงพบ

ปญหาดานระบบงานและดานบคลากรไดแก กระบวนการ

เขาถงการรกษามความลาชา รวมทงการประสานงาน

ระหวางหนวยบรการไมเปนแนวทางเดยวกน บคลากร

บางสวนยงขาดความร เกยวกบการดแลกลมผปวย

ดงกลาว จ�านวนพยาบาลวชาชพหอผปวยอายรกรรม

มนอย สดสวนพยาบาลวชาชพ 1 คนตอผปวย 8-12 คน

สงผลใหการดแลผปวยไมครอบคลมทงดานการวางแผน

การพยาบาลและการเตรยมความพรอมผปวยและผดแล

กอนจ�าหนาย

ระยะท 2 พฒนาระบบบรการพยาบาลผปวยโรค


โดยผวจยรวมกบทมสหวชาชพพฒนาแนวทางการดแล

รกษา รวมทงการจดระบบชองทางดวนของผปวย (Stroke

Fast Track) และจดอบรมแกบคลากรในโรงพยาบาลและ

เครอขายเขตสขภาพท 5 เกยวกบการดแลผปวยดงกลาว

จดท�าแนวทางการสงตอผปวยโรคหลอดเลอดสมองตบ

อดตนส�าหรบโรงพยาบาลชมชน รวมกบประชาสมพนธ

ใหชมชนทราบเพอสงเสรมใหประชาชนมาถงโรงพยาบาล

อยางรวดเรว หลงจากนนน�าแนวทางทพฒนาไปใชใน

โรงพยาบาลในปงบประมาณ 2556 และตดตามประเมน

ผลการด�าเนนงานอยางตอเนอง โดยมการประชม

รวมกบสหวชาชพ เพอสะทอนขอมลกลบ ผลการด�าเนน

งานพบวา การประสานการสงตอระหวางโรงพยาบาล

รวดเรวข น การดแลรกษาผปวยหลงไดรบยาละลาย

ลมเลอดและการปฏบตการพยาบาลตามแผนไมครบ

ถวนเนองจากพยาบาลผดแลผปวยประจ�าวนมภาระงาน

มาก ผปวยมภาวะแทรกซอน ปอดอกเสบและตดเชอ

ทางเดนปสสาวะเพมขน น�าผลการวเคราะหมาปรบปรง

รอบท 2 ในปงบประมาณ 2557 ดงน


1. ปรบปรงแนวทางการพยาบาลและการวางแผน

จ�าหนาย จดท�าคมอการเตรยมความพรอมผปวยและ

ผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองตบอดตน

2. พฒนาสมรรถนะพยาบาลวชาชพและสหวชาชพ

เดอนมถนายนถงเดอนสงหาคม 2557 ประชม 3 เรอง

1) การดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองตบอดตน 1 วน

2) หลกสตรการดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองตบ

อดตน 5 วน และ 3) หลกสตรพฒนาสมรรถนะพยาบาล

ผจดการการดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง 3 วน เพอ

ใหพยาบาลวชาชพมความร ความสามารถวางแผนการ

พยาบาลผปวยสอดคลองกบปญหาเฉพาะรายและประสาน

การดแลเตรยมความพรอมกอนจ�าหนาย

3. มอบหมายใหมพยาบาลผประสานงานประจ�า

หอผปวยสามญอายรกรรม 4 คน (nurse coordinator)

ก�าหนดบทบาทหนาทประสานการดแล เพอการดแลตอเนอง

และตดตามกระบวนการดแลใหเปนไปตามเปาหมาย

รวมทมสหวชพ

4. วเคราะหผลการด�าเนนงาน ประชมรวมกบทม

สหวชาชพ เพอปรบปรงแกไขกระบวนการบรการและ

ปรบปรงประสานงานการดแลตอเนองกบหนวยงาน

ทเกยวของ และน�าระบบทปรบปรงไปใชในการดแล

ผปวยโรคหลอดเลอดสมองตบอดตนทรกษาดวยยา

ละลายลมเลอด ปงบประมาณ 2558-2559

ระยะท 3 ประเมนผลการพฒนาระบบรการพยาบาล

ผปวยโรคหลอดเลอดสมองตบอดตนทรกษาดวยยา

ละลายลมเลอด โดยประเมนผลลพธทางคลนก ความร

และการปฏบตของพยาบาลวชาชพ และความพงพอใจ

ของทมสหวชาชพตอระบบบรการผปวยโรคหลอดเลอด

สมองตบอดตน


ผ ว จยไดรบการพจารณาจากคณะกรรมการ

จรยธรรมการวจยในมนษย โรงพยาบาลราชบร เลขท

COA-RBHEC015/2016 กลมตวอยางของการวจย

ไดรบการพทกษสทธ โดยการไดรบขอมลจากผวจย

กอนการเซนยนยอมเขารวมการวจย รวมทงไมมการ

เปดเผยชอ สกล ของผเขารวมวจย และผเขารวมวจย

สามารถปฏเสธการเขารวมวจยไดตลอดเวลาโดยไมม

ผลกระทบตอการปฏบตงานของบคลากรโรงพยาบาล

ราชบร

เครองมอทใชในการวจย กลมผปวย ใชเครองมอ 3 ชด ไดแก

1) แบบบนทกขอมลคณภาพการใหบรการผปวย

โรคหลอดเลอดสมองตบอดตน

2) แบบประเมน Glasgow coma score6 เปนแบบ

ประเมนระดบความรสกตวเกยวกบการลมตา การตอบ

สนองตอการเรยกหรอพด และ การเคลอนไหวทดทสด

ประกอบดวยหวขอประเมนทงหมด 15 ขอ คะแนนรวม

อยในชวง 3-15

3) แบบประเมนกจวตรประจ�าวน ผ ว จยใช

Barthel index6 เปนแบบประเมนความสามารถปฏบต

กจวตรประจ�าวน 10 ดานคะแนนรวมอยในชวง 0 – 100

คะแนน คะแนน 0-20 หมายถงผปวยตองการความชวย

เหลอทงหมด 25-45 คะแนน ผปวยปฏบตกจวตรประจ�า

วนไดนอยตองไดรบการชวยเหลอมาก 50-70 คะแนน

ผปวยปฏบตกจวตรไดปานกลาง 75 -90 คะแนน ผปวย

ปฏบตกจวตรไดสวนมาก 100 คะแนน หมายถง ผปวย

ปฏบตกจวตรประจ�าวนไดปกต

กลมพยาบาล ใชเครองมอ 3 ชด ไดแก

1) แบบสอบถามขอมลสวนบคคลของพยาบาล

2) แบบประเมนความรของพยาบาลเกยวกบการ


ดวยยาละลายลมเลอด เปนแบบสอบถามทผวจยปรบปรง

มาจากแบบสอบถามของวจตรา กสมภ13 ประกอบดวย

ขอค�าถามจ�านวน 19 ขอ คะแนนรวมอยในชวง 0 ถง 19

การทดสอบดวยวธของคเดอรรชารดสน (KR-20) ได

คาความเชอมน 0.67

3) แบบประเมนการปฏบตของพยาบาลในการ

ดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองตบอดตน เปนแบบ

สอบถามทผวจยไดพฒนาขนโดยใชแนวปฏบตการดแล


ผปวยโรคหลอดเลอดสมองของสถาบนประสาทวทยา6

แบบประเมนประกอบดวยขอค�าถามจ�านวน 39 ขอ

การทดสอบคาความเชอมนของแบบสอบถามไดคา

สมประสทธอลฟาของครอนบารค 0.92

กลมทมสหวชาชพ ใชเครองมอ 2 ชด ไดแก 1)

แบบสอบถามขอมลสวนบคคลของทมสหวชาชพ และ

2) แบบประเมนความพงพอใจของทมสหวชาชพ ตอ

ระบบบรการผปวยโรคหลอดเลอดสมองตบอดตนท

รกษาดวยยาละลายลมเลอด เปนแบบสอบถามทผวจย

ไดพฒนาขน คาความเชอมน 0.89

การตรวจสอบคณภาพเครองมอ

1. การหาคาความตรง (Validity) ของแบบ

สอบถามความรของพยาบาลเกยวกบการดแลผปวยโรค

หลอดเลอดสมองตบอดตน แบบสอบถามการปฏบตของ

พยาบาลในการดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองตบอดตน

แบบประเมนความพงพอใจตอระบบบรการผปวยโรค

หลอดเลอดสมอง โดยน�าไปใหผทรงคณวฒ ซงเปน

ผเชยวชาญเกยวกบการดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง

จ�านวน 3 คน ตรวจสอบ

2. การหาคาความเชอมน (Reliability) ของแบบ

สอบถามความรของพยาบาลเกยวกบการดแลผปวยโรค

หลอดเลอดสมองตบอดตน และแบบสอบถามความ

สามารถของพยาบาลในการดแลผปวยโรคหลอดเลอด

สมองตบอดตน โดยน�าแบบสอบถามไปทดลองใชกบ

พยาบาลวชาชพจ�านวน 30 คน

การเกบรวบรวมขอมล ผวจยด�าเนนการเกบรวบรวมขอมล Glasgow coma

score และ Barthel index จ�านวนวนนอน ผลลพธทาง

คลนก ภาวะแทรกซอน จากเวชระเบยนผปวย ลงบนทก

ในแบบบนทก คณภาพการใหบรการโรคหลอดเลอด

สมองตบอดตน และสงแบบสอบถามใหพยาบาลวชาชพ

ตอบขอมลสวนบคคล แบบประเมนความร และแบบ

ประเมนการปฏบตการพยาบาลผปวยโรคหลอดเลอด

สมองตบอดตนทรกษาดวยยาละลายลมเลอด และสงให

สหวชาชพตอบแบบสอบถามความพงพอใจตอระบบ

บรการพยาบาลผปวยโรคหลอดเลอดสมองตบอดตนท

รกษาดวยยาละลายลมเลอด

การวเคราะหขอมล วเคราะหขอมลทงหมดโดยใชสถตเชงพรรณนา

ไดแก ความถ รอยละ คาเฉลย และสวนเบยงเบน

มาตรฐาน

ผลการศกษา 1. การพฒนาระบบบรการพยาบาลผปวยโรค


โรงพยาบาลราชบรเรมด�าเนนการ ตงแตเดอนพฤศจกายน

2554 ถงเดอนมถนายน 2559 มงเนนเปาหมาย เพอให

ผปวยเขาถงบรการไดรวดเรวไดรบการดแลตามมาตรฐาน

ระบบการบรการพยาบาลทพฒนาข นประกอบดวย

4 องคประกอบ ไดแก 1) การพฒนาบคลากรพยาบาล

วชาชพใหมความร ความสามารถในการดแลผปวย

โรคหลอดเลอดสมองตบอดตน 2) ก�าหนดทมบคลากร

ผดแลผปวยประกอบดวยพยาบาลประจ�าหอผปวย

พยาบาลวชาชพผประสานงานและทมสหวชาชพ 3) แนว

ทางการดแลรกษาผปวยและการสงตอของโรงพยาบาล

ชมชน โรงพยาบาลทวไป แนวทางการดแลรกษาของ

ทมสหวชาชพ แนวทางการพยาบาลและการวางแผน

จ�าหนาย คมอการเตรยมความพรอมผปวยและผดแล

ผปวยโรคหลอดเลอดสมองตบอดตน และ 4) การก�ากบ

ตดตามผลการด�าเนนงานและการพฒนาระบบบรการ

2. ผลการพฒนาระบบบรการ ขอมลระหวาง

ปงบประมาณ 2555 - 2559 พบวาผปวยโรคหลอด

เลอดสมองตบอดตนเขารบการรกษาในแตละปมจ�านวน

378 รายถง 486 ราย ผปวยทมระยะเวลาทเกดอาการ

จนกระทงถงโรงพยาบาลนอยกวาหรอเทากบ 3 ชวโมง

เพมขนจากรอยละ 26.46 ในปงบประมาณ 2555 เปน

32.29 ในปงบประมาณ 2559 รอยละของผปวยทม

ระยะเวลาไดรบยาละลายลมเลอดหลงจากเขารบการ

รกษาในโรงพยาบาลภายใน 60 นาท เพมขนจาก 20.59

ในปงบประมาณ 2555 เปน 54.29 ในปงบประมาณ

2559 (ดงแสดงในตารางท 1)


ตารางท 1 จ�านวนและรอยละของผปวยโรคหลอดเลอดสมองตบอดตนทไดรบการรกษาในโรงพยาบาลราชบร ระหวางปงบประมาณ 2555-2559 จ�าแนกตามประเภท

DTN = Door-to-needle time, rt-PA = recombinant tissue plasminogen activator

ผลลพธทางคลนกของผปวยโรคหลอดเลอดสมองตบอดตนทรกษาดวยยาละลายลมเลอด คาเฉลยดานจ�านวนวนนอนรวมของผปวยโรคหลอดเลอดสมองตบอดตนทไดรบยาละลายลมเลอดแตละปแตกตางกนแตมแนวโนมลดลงในปงบประมาณ 2558 และปงบประมาณ 2559 การกลบมารกษาซ�าใน 28 วนพบมากทสด 3 ราย

ตารางท 2 คาเฉลยของวนนอนเฉลยในโรงพยาบาล จ�านวนและรอยละของการกลบมารกษาซ�าใน 28 วน ผปวยโรคหลอดเลอดสมองตบอดตนทรกษาดวยการใหยาละลายลมเลอด ระหวางปงบประมาณ 2555-2559 (n = 229)

ปงบประมาณ 2558 (ตารางท 2) ภาวะแทรกซอนทพบมากคอ ปอดอกเสบ สวนการเกดแผลกดทบพบนอย ปงบประมาณ 2557 พบการตดเชอปอดอกเสบ การตดเชอทางเดนปสสาวะและแผลกดทบ สงกวาปอนๆ (ตารางท 3)

ตารางท 3 จ�านวนและรอยละ ภาวะแทรกซอนของผปวยโรคหลอดเลอดสมองตบอดตนทรกษาดวยยาละลายลมเลอด ระหวางปงบประมาณ 2555-2559


รอยละของผปวยโรคหลอดเลอดสมองตบอดตนทรกษาดวยยาละลายลมเลอดทมระดบความรสกตวเทาเดมหรอดข นกอนจ�าหนายมแนวโนมเพมข นทกป ในปงบประมาณ 2559 มรอยละ 94.29 (ตารางท 4) และ

รอยละของผปวยทมคะแนนความสามารถปฏบตกจวตรประจ�าวนไดเทาเดมหรอดข นในปงบประมาณ 2559 สงกวาปงบประมาณ 2557 และ 2558 (ตารางท 5)

ตารางท 4 จ�านวน รอยละ และคาเฉลยของระดบความรสกตวของผปวยโรคหลอดเลอดสมองตบอดตนทรกษาดวยยาละลายลมเลอด ระหวางปงบประมาณ 2555-2559

ตารางท 5 จ�านวน รอยละและคาเฉลยของคะแนนการปฏบตกจวตรประจ�าวนของผปวยโรคหลอดเลอดสมองตบอดตนทรกษาดวยยาละลายลมเลอด ระหวางปงบประมาณ 2555-2559

คะแนนเฉลยความร ของพยาบาลวชาชพอยใน

ระดบมาก และการปฏบตของพยาบาลวชาชพเรองการ


ตารางท 6 คะแนนเฉลยความรและการปฏบตของพยาบาลวชาชพเรองการพยาบาลผปวยโรคหลอดเลอดสมองตบ

อดตนทรกษาดวยยาละลายลมเลอดและคะแนนเฉลยความพงพอใจของทมสหวชาชพตอระบบบรการพยาบาล

ดวยยาละลายลมเลอดอยในระดบมาก คะแนนเฉลย

ความพงพอใจของทมสหวชาชพตอระบบบรการพยาบาล

อยในระดบมาก (ตารางท 6)


การอภปรายผล การพฒนาระบบบรการพยาบาลผปวยโรคหลอดเลอด

สมองตบอดตนทรกษาดวยยาละลายลมเลอด โดยการ

พฒนาแนวทางการดแลรกษารวมกบทมสหวชาชพ และ

การจดท�าแนวทางการดแลรกษาและการสงตอส�าหรบ

โรงพยาบาลชมชน รวมกบ การอบรมใหความร บคลากร

การตดตามประเมนผลการด�าเนนงานอยางตอเนอง และ

สะทอนขอมลใหทมสหวชาชพในโรงพยาบาลราชบร

รวมทงโรงพยาบาลในเครอขายจงหวดราชบรไดรบทราบ

และน�าผลไปปรบปรงกระบวนการทหนวยงานรบผดชอบ

สงผลใหจ�านวนผปวยทมาถงโรงพยาบาลนบตงแตมเรม

มอาการจนมาถง โรงพยาบาลราชบรภายในเวลานอยกวา

3 ชวโมงมจ�านวนเพมข นจากรอยละ 26.46 ในป

งบประมาณ 2555 เปนรอยละ 32.29 ในปงบประมาณ

2559 ทงนการพฒนาโดยใชแนวคดเชงระบบนนใหความ

ส�าคญหนวยบรการสขภาพทกระดบเปนองคประกอบ

ยอยทมความเชอมโยงสมพนธกน การเปลยนแปลงใน

สวนหนงของระบบยอยยอมมผลกระทบตอเนองตอระบบ

อนทมความเกยวของสมพนธกน ดงนนการพฒนาการ

ระบบบรการทเชอมโยงตงแตสถานบรการระดบชมชน

สโรงพยาบาลระดบตางๆ จงสงผลใหผลลพธของการ

กระบวนการประเมนคดกรองผปวยและการสงตอได

รวดเรว ท�าใหผปวยมโอกาสเขาถงระบบบรการเพมมากขน

ผลการพฒนาระบบบรการพยาบาลผปวยโรค

หลอดเลอดสมองตบอดตนเปนไปตามทฤษฎ ระบบของ

เบอรทาลนดไฟ อภปรายไดดงน

1. ผปวยทไดรบยาละลายลมเลอดภายในเวลา

60 นาท นบตงแตผปวยมาถงโรงพยาบาลจนไดรบยา

ละลายลมเลอด มจ�านวนเพมขนจากรอยละ 20.59 ใน

ป 2555 เปนรอยละ 54.29 ในป 2559 เนองจากม

การพฒนาระบบรการพยาบาลในหลายดานรวมกน

ไดแก การจดท�าแนวทางการดแลและการสงตอผปวยโรค

หลอดเลอดสมองตบอดตนส�าหรบโรงพยาบาลชมชน

การพฒนาศกยภาพพยาบาล และการพฒนาระบบชอง

ทางดวน ท�าใหโรงพยาบาลทสงตอมการเตรยมความ

พรอมผปวยถกตอง และมการแจงขอมลลวงหนากอน

น�าสงผปวย นอกจากนการพฒนากระบวนการใหบรการ

ภายในโรงพยาบาลราชบร โดยหนวยอบตเหตและฉกเฉน

มการมอบหมายใหพยาบาลวชาชพรบผดชอบดแลผปวย

โรคหลอดเลอดสมองตบอดตนทเขาระบบชองทางดวน

เปนรายบคคล จงสงผลใหผลลพธของกระบวนการดแล

ใหผปวยไดรบการรกษาดวยยาละลายลมเลอดภายใน

เวลา 60 นาท เพมสงขน สอดคลองกบการศกษาของ

ไพรวลย พรมท14 เรองการพฒนาระบบชองทางดวน

การดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองโดยใชรปแบบการ

จดการรายกรณ ผลการพฒนาระบบสามารถลดคาเฉลย

เวลาตงแตผปวยมาถงโรงพยาบาลจนไดรบยาละลาย

ลมเลอดจากเดม 102 นาท เปน 66 นาท และมผปวย

ไดรบยาทนเวลา 60 นาท รอยละ 53

2. จ�านวนวนนอนของผปวยโรคหลอดเลอดสมอง

ตบอดตนทรกษาดวยยาละลายลมเลอดมแนวโนมลดลง

และอตราการกลบมารกษาซ�าภายใน 28 วน ไมเพมขน

แสดงวาการพฒนาระบบบรการพยาบาลโดยมพยาบาล

ผประสานงานรวมกบพยาบาลประจ�าหอผปวยตดตาม

กระบวนการดแลอยางตอเนองชวยใหผปวยไดรบการ

พยาบาลตามแผนการดแลรกษาจงท�าใหจ�านวนวนนอน

เฉลยลดลงจาก 13.35 ปงบประมาณ 2557 เปน 9.83

วน ปงบประมาณ 2559 สอดคลองกบการศกษาของ

ลนดา สนตวาจาและศรญญา บญโญ10 เรองการพฒนา

รปแบบการดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองในโรงพยาบาล

พระนงเกลาลดจ�านวนวนนอน กอนการพฒนา 8.18 วน

เปน 4.04 วน โดยศกษากลมตวอยางเฉพาะผปวยทม

ระดบ Glasgow coma score ตงแต 10 ถง 15 แตการ

ศกษาครงนจ�านวนวนนอนเฉลยลดลงนอยกวาเนองจาก

ศกษาในกลมผปวยทกราย ซงมระดบ Glasgow coma

score ตงแตระดบนอยกวา 8 ถง 15 ซงมพยาธสภาพ

ทางสมองรนแรงมากกวา

3. ภาวะแทรกซอนของผปวยโรคหลอดเลอด

สมองตบอดตนทไดรบการรกษาดวยยาละลายลมเลอด

พบวาตดเชอปอดอกเสบลดลงจากรอยละ 12.31 และ

รอยละ 13.95 ในปงบประมาณ 2556 และ 2557 เปน

รอยละ 8.57 ในปงบประมาณ 2559 เนองจากหลงการ

พฒนาระบบบรการพยาบาลรอบท 2 ไดปรบปรงการ

วางแผนจ�าหนาย จดท�าคมอการเตรยมความพรอมผปวย

และผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองตบอดตนและ

จดอบรมพฒนาพยาบาลวชาชพเรองการดแลผปวยโรค


หลอดเลอดสมอง และหลกสตรพฒนาสมรรถนะ

ผจดการการดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองตบอดตน

รวมท งมอบหมายใหมพยาบาลวชาชพท�าหนาท

ผประสานการดแลรวมกบพยาบาลประจ�าหอผปวยท�าให

ผปวยไดรบการตดตามกระบวนการวางแผนการดแลให

เปนไปตามเปาหมาย สอดคลองกบการศกษาของ

ไพรวลย พรมท14 เรองการพฒนาระบบชองทางดวน

การดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง โดยใชรปแบบการ

จดการรายกรณทผลการพฒนาระบบไมพบภาวะ

แทรกซอนปอดอกเสบจากการส�าลกอาหาร

4. ความร และการปฏบตการพยาบาลของ

พยาบาลวชาชพเกยวกบการพยาบาลผปวยโรคหลอด

เลอดสมองตบอดตนทรกษาดวยยาละลายลมเลอดอยใน

ระดบมาก ทงนการอบรมพฒนาพยาบาลใหความรอยาง

ตอเนองควบคกบการใชแนวปฏบตการพยาบาลทพฒนา

มาจากขอมลเชงประจกษเปนแนวทางในการปฏบตงาน

ท�าใหพยาบาลวชาชพไดทบทวนความร ทไดรบและ

ประยกตใชความร ไปปฏบตงานอยางถกตองเหมาะสม

สอดคลองกบการศกษาทผานมาทมการพฒนาสมรรถนะ

ทางการพยาบาล และการน�าหลกฐานเชงประจกษมาใช14

ชวยใหพยาบาลมการปฏบตตามมาตรฐานการดแลผปวย

โรคหลอดเลอดสมอง

5. ความพงพอใจตอระบบบรการของทมสหวชาชพ

อยในระดบมาก ซงสอดคลองกบผลการวจยพฒนารป

แบบการดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง โรงพยาบาล

เจาพระยายมราช สพรรณบร พบวารอยละ 100 ของทม

สหวชาชพมความพงพอใจอยในระดบมาก11 ทงน

เนองจากการพฒนาระบบบรการเปนกระบวนการท�างานท

สงเสรมใหเกดความรวมมอและแลกเปลยนความคดเหน

ขอเสนอแนะ 1. ดานการน�าระบบบรการพยาบาลทพฒนาไปใช

มความเหมาะสมกบการจดระบบบรการดแลรกษาผปวย

โรคหลอดเลอดสมองตบอดตนและกลมผปวยอนๆ ท

ตองไดรบการดแลโดยทมสหวชาชพและกลไกส�าคญท

ท�าใหมความยงยนของระบบและรกษาระดบของคณภาพ

บรการคอการตดตามประเมนผลการด�าเนนงานอยางตอ

เนอง รวมทงน�าปญหาอปสรรคมาแลกเปลยนเรยนร ใน

ระดบเครอขาย เพอใหการพฒนาปรบปรงระบบบรการม

ความเชอมโยงและเกดผลลพธตามเปาหมาย

2. ดานการบรการควรรณรงคและสงเสรมให

ประชาชนมความร เรองโรคหลอดเลอดสมองตบอดตน

การประเมนอาการและการปองกนการเกดโรคโดยสราง

ความรวมมอกบชมชนทองถนใหมการคดกรองผปวย

กลมเสยงและประชาชน รวมทงประชาสมพนธใหเขาถง

บรการ โดยระบบการแพทยฉกเฉน เพอใหผปวยเขาถง

บรการไดรวดเรวทนเวลา ลดความพการและอตราตาย

3. ดานการวจย ควรศกษาวจยผลลพธดานอนๆ

ในผปวยโรคหลอดเลอดสมองตบอดตน เชน คณภาพ

ชวต คาใชจายในการดแลรกษา

เอกสารอางอง1. นจศร ชาญณรงค (สรรณเวลา). การดแลรกษา

ภาวะสมองขาดเลอดเฉยบพลน. พมพครงท 3

กรงเทพ : โรงพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย;

2552 หนา 91-94.

2. กระทรวงสาธารณสข. Thailand health profile

[อนเตอรเนต]. 2555 [เขาถงเมอ 14 ม.ย. 2558].

เขาถงไดจาก: http://eng.moph.go.th/index.

php/ health-situation-trend/130-thailand

-health-profile-report

3. Asplund K, Sukhova M, Wester P, Stegmayr

B. Diagnostic procedures, treatments, and

outcomes in stroke patients admitted to different

types of hospitals. Stroke; a journal of cerebral

circulation. 2015; 46(3):806-12.

4. Grunwald IQ, Fassbender K, Wakhloo AK. How

to set up an acute stroke service. New York:

Springer; 2012.

5. ศรณยา โฆษตมงคล, นรมล ลรฐพงศ, วนเพญ

ภญโญภาสกล. การพยาบาลผปวยโรคหลอดเลอด

สมองขาดเลอดเฉยบพลน. ใน: เสาวนย เนาวพาณช,

วนเพญ ภญโญภาสกล.บรรณาธการ. การพยาบาล

ผปวยภาวะวกฤตทางอายรศาสตร. พมพครงท1

กรงเทพ: หางหนสวนจ�ากดภาพพมพ; 2558.

หนา 17-18.


6. สถาบนประสาทวทยาและชมรมพยาบาลโรคระบบ

ประสาทแหงประเทศไทย. แนวทางการพยาบาล

ผปวยโรคหลอดเลอดสมอง ส�าหรบพยาบาลทวไป

(Clinical Nursing Practice Guideline for Stroke)

[อนเตอรเนต]. 2550 [เขาถงเมอ 14 ม.ย.2559].

เขาถงไดจาก: http://neurothai.org/index.php?

option=com_content &view=article&id

7. Busby L, Owada K, Dhungana S, Zimmermann

S, Coppola V, Ruban R, et al. CODE FAST :

a quality improvement initiative to reduce

door-to-needle times. Journal of neurointer

ventional surgery. 2016; 8(7):661-4.

8. Advani R, Naess H, Kurz MW. Evaluation of

the implementation of a rapid response treatment

protocol for patients with acute onset stroke: can

we increase the number of patients treated and

shorten the time needed? Cerebrovascular

diseases extra. 2014; 4(2):115-21.

9. เครอวลย เปยมบรบรณ, จรญลกษณ ปองเจรญ.

การพฒนารปแบบการดแลผปวยหลอดเลอดสมอง

โรงพยาบาลเจาพระยายมราช จงหวดสพรรณบร.

วารสารพยาบาลกระทรวงสาธารณสข, 2554 ;

21(1):4-21.

10. ลนดา สนตวาจา, ศรญญา บญโญ. การพฒนารป

แบบการดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองใน

โรงพยาบาลพระนงเกลา. วารสารกองการพยาบาล,

2558:42(1):91-112.

11. Bertalanffy LV. General system theory:

foundations, development, applications

New York: George Braziller; 1968.

12. Yamane T. Statistics: An introductory analysis.

3rd ed. New York: Happer & Row Publisher;

1973.

13. วจตรา กสมภ. การพยาบาลผปวยภาวะวกฤตเกยว

กบโรคหลอดเลอดสมอง [อนเตอรเนต]. 2557

[เขาถงเมอ 12สงหาคม 2558]. เขาถงไดจาก http:

//www.โรงพยาบาลทรายมล.com/v1/KM/

Emergency/ER_02.pdf

14. ไพรวลย พรมท. การพฒนาระบบชองทางดวนการ

ดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองโดยใชรปแบบการ

จดการายกรณ. วารสารวชาการสาธารณสข, 2557;

23(2):313-22.


การพฒนารปแบบการเตรยมความพรอมของนกศกษาพยาบาลในสงกดสถาบนพระบรมราชชนกในยคประชาคมอาเซยน

ผานระบบ e-Learning

พมพพฒน จนทรเทยน*

โสภาพนธ สอาด*

ศภาพชญ โฟน โบรแมนน*

วรรณพร บญเปลง*

บทคดยอ การวจยเรองน มวตถประสงคเพอ 1) พฒนารปแบบการเตรยมความพรอมของนกศกษาพยาบาลใน

สงกดสถาบนพระบรมราชชนกในยคประชาคมอาเซยนผานระบบ e-Learning 2) ศกษาความพงพอใจของผเรยน

ทมตอการจดการเรยนการสอนตามรปแบบการเตรยมความพรอมผานระบบ e-Learning การด�าเนนการทดลองใช

รปแบบการวจยและพฒนาประกอบดวย 4 ขนตอน คอ การศกษาขอมลในการเตรยมความพรอมของนกศกษา

พยาบาล การพฒนารปแบบการเตรยมความพรอม การทดลองใชรปแบบการเตรยมความพรอมและการยนยน

รปแบบการเตรยมความพรอม กลมตวอยางคอ นกศกษาพยาบาลชนปท 2 จ�านวน 30 คน วเคราะหขอมลกอน

และหลงเรยนโดยใชสถตเชงพรรณนาและ Paired sample t-test

ผลการวจย พบวารปแบบการเตรยมความพรอมทพฒนาขนประกอบดวย 4 สวน คอ 1) ปจจยน�าเขา ม

6 องคประกอบ ไดแก การวเคราะหปญหา การก�าหนดจดมงหมาย การวเคราะหเนอหา การวเคราะหผเรยนผสอน

การออกแบบและพฒนา และการเตรยมสภาพแวดลอมและปจจยสนบสนนการเรยนการสอน 2) กระบวนการ

จดการเรยนการสอน ประกอบดวย 2.1) ขนเตรยม คอปฐมนเทศและประเมนทกษะผเรยนดานคอมพวเตอร

การฝกปฏบตกอนเรยน ลงทะเบยนเรยนผใชงานและการทดสอบกอนเรยนและ 2.2) ขนการเรยนการสอนผาน

ระบบ e-Learning ประกอบดวย 4 ขนตอนหลก คอ การ เขารวมชนเรยน ศกษาวตถประสงค และค�าอธบาย

รายวชา เรยนร เนอหา e –learning และแบบทดสอบทายบท โดยมเทคโนโลยทสนบสนนกจกรรมในการจดการ

เรยนการสอน 3) ปจจยน�าออกคอ การประเมนประสทธภาพบทเรยนผานระบบ e-Learning และ การประเมน

ความพงพอใจของผเรยนทมตอการจดการเรยนการสอนและ 4) ขอมลปอนกลบ

ส�าหรบผลของประสทธภาพของบทเรยน พบวามคะแนนตามเกณฑทก�าหนด (E1/E2) = 83.33/

86.53 สวนผลการทดสอบความร เกยวกบอาเซยน พบวา กลมตวอยางมคะแนนความรหลงเรยน ( X = 7.30,

SD = 1.91) มากกวากอนเรยน ( X = 10.90, SD = 1.93) ซงเพมขนอยางมนยส�าคญทางสถต (t= -7.341,

p<0.001) นอกจากนผเรยนมความพงพอใจตอรปแบบการเตรยมความพรอมของนกศกษาพยาบาลในสงกด

สถาบนพระบรมราชชนกในยคประชาคมอาเซยนผานระบบ e-Learning โดยรวมอยในระดบมาก ( X = 4.46,

SD = .53) ผทรงคณวฒ ดานเทคโนโลยทางการศกษา จ�านวน 5 ทาน มความเหนวา รปแบบการเรยนการสอน

ทพฒนาขน มความเหมาะสมและสามารถน�าไปใชกบนกศกษาพยาบาลได

* วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน จงหวดนนทบร; e-mail : [email protected]

ค�าส�าคญ : รปแบบการเตรยมความพรอม; นกศกษาพยาบาล; ประชาคมอาเซยน


The Development of an E-Learning Program to Prepare Nursing Students of Phraboromarajchanok Institute for Health Workforce Development

in Response to the ASEAN Community

Pimpat Chantian* Sopapan Saard*

Suparpit von Bormann* Wannaporn Boonpleng*

Abstract This research aimed to: 1) develop an e-Learning program to prepare nursing students of

Phraboromarajchanok Institute for Health Workforce Development in response to the ASEAN

Community; and 2) evaluate satisfaction of students towards teaching and learning activities through

e-Learning. Four steps of program development were employed, including exploring available data

regarding preparation of nursing students, developing the program, testing the program, and confirmation

of the program. The sample consisted of 30 sophomores. Data were analysed using descriptive statistics

and paired sample t-tests.

Results showed that the program consisted of: 1) input, with six components including problem

analysis, setting aims, content analysis, learner and teacher analysis, design and development, and

preparation of environment and supporting factors; 2) process of teaching and learning activities, which

was composed of 2.1) Preparation Phase including orientation and evaluation of computer skills of the

learners, practice, registration, and pre-test, and 2.2) Teaching Phase carried out through e-Learning,

including four main steps which were attending class, studying objectives and course outline, studying the

contents in e–learning program, and completing the post-test; 3) output, which included evaluation of

the efficiency of the program and satisfaction of the learners through e-Learning program; and 4) feedback.

The e-Learning program had an efficiency at satisfactory level (E1/E2) = 83.33/86.53.

Knowledge about ASEAN of the sample was significantly different between the pre-test ( X = 7.30,

SD = 1.91) and post-test ( X = 10.90, SD = 1.93) at (t= -7.341, p<0.001). The sample was

satisfied with the e-Learning program at a high level ( = 4.46, SD = .53). Five experts in information

and education technology and ASEAN provided a consensus that this e-Learning program is appropriate

and can be utilized to prepare nursing students to be ready for ASEAN.

* Boromarajonani College of Nursing Changwat Nonthaburi; e-mail : [email protected]

Keywords : preparation program; nursing student; ASEAN Community


ความเปนมาและความส�าคญ ในชวงตนศตวรรษท 21 เทคโนโลยท�าใหเกดการ

เปลยนแปลงขนในสงคมและความเปนอยของมนษยอยาง

มากมาย ซงสงผลใหปจจบนกลายเปนสงคมแหงขาวสาร

ขอมล มความร ใหมเกดขน รวมถงเกดการเปลยนแปลง

พฤตกรรมทางสงคมและความเสยงของการเกดโรคจาก

กลมประเทศอาเซยน ดงนนสถาบนการศกษาตางๆ จง

จ�าตองปรบตวใหทนกบกระแสการเปลยนแปลงทรวดเรว

ดวย ทงนเพอใหเปนสงคมแหงภมปญญาและการเรยนร

ทมงเปดโอกาสใหคนไทยทกคนสามารถคดเปน ท�าเปน

มเหตผล มความคดรเรมสรางสรรค สามารถเรยนร ได

ตลอดชวต ร เทาทนโลก สถาบนการศกษาและผสอนจง

ตองออกแบบกระบวนการเรยนการสอนในรปแบบตางๆ เพอ

เพมประสทธภาพ ในการเรยนการสอนและอ�านวยความ

สะดวกในการศกษาหาความรใหกบผเรยน ซงสอดคลอง

กบแนวทางทก�าหนดในพระราชบญญตการศกษาแหงชาต

พ.ศ. 2542 โดยมการปฏรปการศกษา เพอการเรยนร

ตลอดชวต การจดการศกษาใหแกนกศกษาพยาบาล

กจ�าเปนตองมการปรบเปลยนเพอใหทนตอการเปลยน

แปลงเชนกน สถาบนการศกษาพยาบาลในสงกดสถาบน

พระบรมราชชนก (สบช.) ไดมการพฒนาหลกสตร เพอ

สนองความตองการของสงคมโดยมการจดการศกษา

แบบผสมผสานทเนนการพฒนาใหบณฑตมความร ความ

สามารถ ในการบรณาการศาสตรทางวชาชพการพยาบาล

แบบองครวมทเนนการดแลอยางเอ ออาทรดวยหวใจ

ความเปนมนษย1 และมการจดการเรยนการสอนเพอ

ใหนกศกษาสามารถเสรมสรางพลงอ�านาจ (Empower-

ment) ของบคคล ครอบครวและชมชน ตลอดจนสามารถ

ใชเทคโนโลยสารสนเทศและสามารถใชภาษาสากลเพอ

การเรยนร ดวยตนเองอยางตอเนอง

วทยาลยพยาบาลในสงกดสถาบนพระบรมราชชนก

ส�านกงานปลดกระทรวง กระทรวงสาธารณสขเปนสถาบน

การศกษาระดบอดมศกษา มพนธกจในการผลตพยาบาล

จากชมชนเพอชมชน รวมทงสถานบรการทตองพฒนา

ตนเองเพอรองรบประชาคมอาเซยน และจากผลการวจย

เรองความพรอมของนกศกษาพยาบาลในสงกดสถาบน

พระบรมราชชนกในการเขาสประชาคมอาเซยน2 พบวา

ผบรหารทกวทยาลยตางกมนโยบายในการเตรยมความ

พรอมนกศกษาในสถาบนของตนเองในการเขาสประชาคม

อาเซยน แตนกศกษาสวนใหญยงมความพรอมในการ

เขาสประชาคมอาเซยนอยในระดบปานกลางทกดาน ยกเวน

ทกษะการเรยนรและพฒนาตนและวชาชพ และความ

พรอมดานเจตคตทมความพรอมในระดบมาก สวนทกษะ

ในการสอสารภาษาองกฤษ ดานการฟง พด อาน เขยน

อยในระดบสอสารไดบาง

การพฒนาสอการสอนผานระบบอเลรนนงเพอการ

เตรยมความพรอมของนกศกษาพยาบาลในสงกดสถาบน

พระบรมราชชนก ในยคประชาคมอาเซยน เปนการน�า

เทคโนโลยระบบเครอขายมาใชเพอใหผเรยนสามารถเขา

ถงแหลงการเรยนร ไดจากทตางๆ อนจะตอบสนองตอ

การเรยนการสอนใหเกดประสทธภาพโดยเนนผเรยน

เปนส�าคญ เพอใหไดบณฑตตามอดมการณ สนองตอบ

ตอการปฏรปการศกษา และสอดคลองกบสภาพสงคม

เศรษฐกจ มผเรยนทส�าเรจการศกษาเปนบณฑตพยาบาล

ทดมคณภาพ เปนพยาบาลวชาชพทสามารถปฏบตงานใน

ยคประชาคมอาเซยนไดอยางมประสทธภาพตอไป

วตถประสงคการวจย 1) พฒนาสอการสอนผานระบบอเลรนนงเพอการ


พระบรมราชชนกในยคประชาคมอาเซยน

2) ศกษาความพงพอใจของผเรยนทมตอสอการ

สอนผานระบบอเลรนนงเพอการเตรยมความพรอมของ

นกศกษาพยาบาลในสงกดสถาบนพระบรมราชชนกใน

ยคประชาคมอาเซยน

สมมตฐานการวจย กลมตวอยางมคะแนนความร เกยวกบอาเซยนหลง

เรยนดวยสอการสอนผานระบบอเลรนนงมากกวากอนเรยน

นยามศพทเฉพาะ

การพฒนาสอการสอนผานระบบอเลรนนง หมายถง

การพฒนาเพอใหไดมาซงสอการสอนผานระบบอเลรนนง

เพอการเตรยมความพรอมของนกศกษาพยาบาลใน

สงกดสถาบนพระบรมราชชนก ในยคประชาคมอาเซยน

โดยผวจยไดท�าการศกษาคนควาเอกสารและสงเคราะห


ออกมาเปนรปแบบทเหมาะสม หลงจากนน น�าไปให

ผเชยวชาญดานตางๆ ประเมนแลวน�ามาปรบแกไข

สอการสอนผานระบบอเลรนนงเพอการเตรยมความ

พรอมของนกศกษาพยาบาลในสงกดสถาบนพระบรม

ราชชนก ในยคประชาคมอาเซยน หมายถง โครงสรางท

อธบายถงล�าดบขนตอนของกระบวนการการเตรยมความ

พรอมในการเขาสประชาคมอาเซยนของนกศกษาพยาบาล

ทพฒนาขนจากการวเคราะห สงเคราะหระบบการเรยนร

ในกระบวนการการสอน ตามหลกการ ปรชญา แนวคด

ทฤษฎ โดยใหผเรยนไดเรยนร เกยวกบประชาคมอาเซยน

ฝกทกษะของการคนควาหาความร ผานระบบ e-Learning

มาใชในการเรยนร ดวยตนเองและมปฏสมพนธกบผสอน

ประสทธภาพของสอการสอนผานระบบอเลรนนง

หมายถง ผลการเรยนรของผเรยนซงวดไดจากคะแนน

การตอบแบบทดสอบระหวางเรยนและหลงเรยนโดยการ

เรยนผานระบบ e-Learning ตามเกณฑทก�าหนดคอ

80/80 โดย 80 ตวแรก หมายถง ประสทธภาพของ

กระบวนการทจดไวในการเรยน โดยคดจากคาคะแนน

เฉลยของจ�านวนค�าตอบทผเรยนตอบถกตองจากการท�า

แบบทดสอบหลงการเรยนแตละบท โดยคดเปนรอยละ

80 ขนไป 80 ตวหลง หมายถง ประสทธภาพของผลลพธ

โดยคดจากคาคะแนนเฉลยของจ�านวนค�าตอบทผเรยน

ตอบถกตองจากการท�าแบบทดสอบหลงจบการเรยน

ทงหมด โดยคดเปนรอยละ 80 ขนไป

วธด�าเนนการวจย เปนวจยและพฒนา (Research and Development)

แบงเปน 4 ขนตอน

ขนตอนท 1 พฒนาสอการสอนผานระบบอเลรน

นงเพอการเตรยมความพรอมของนกศกษาพยาบาลใน

สงกดสถาบนพระบรมราชชนกในยคประชาคมอาเซยน

1.1. ศกษาวเคราะหและสงเคราะหขอมล จาก

แหลงขอมลตางๆ

1.2 ก�าหนดโครงสรางและองคประกอบของ

การเตรยมความพรอมในยคประชาคมอาเซยน

ขนตอนท 2 สรางสอการสอนผานระบบอเลรนนงเพอ

การเตรยมความพรอมในยคประชาคมอาเซยน

2.1 ก�าหนดกรอบแนวคดในการพฒนา

สอการสอนผานระบบอเลรนนง องคประกอบหลกและ

องคประกอบยอยของรปแบบและจดความสมพนธของ

องคประกอบตาง ๆ

2.2 สรางรางสอการสอนผานระบบอเลรนนง

เพอการเตรยมความพรอมในยคประชาคมอาเซยน

2.3 ประเมนตนแบบของสอการสอนผานระบบ

อเลรนนงเพอการเตรยมความพรอมของนกศกษาพยาบาล

ในสงกดสถาบนพระบรมราชชนกในยคประชาคมอาเซยน

โดยผทรงคณวฒ 5 ทาน และปรบปรงแกไข

ขนตอนท 3 การศกษาผลการทดลองใชสอการ

สอนผานระบบอเลรนนงเพอการเตรยมความพรอมของ

นกศกษาพยาบาลในสงกดสถาบนพระบรมราชชนกในยค

ประชาคมอาเซยน

3.1 การเลอกประชากรและกลมตวอยางเพอ

ทดลองใชสอการสอนผานระบบอเลรนนง (Try out)

ประชากร เปนนกศกษาพยาบาล หลก

สตรพยาบาลศาสตรบณฑต วทยาลยพยาบาล สงกด

สถาบนพระบรมราชชนก กระทรวงสาธารณสข

กลมตวอยาง เปนนกศกษาพยาบาล หลก

สตรพยาบาลศาสตรบณฑต ชนปท 2 หอง A วทยาลย

พยาบาลบรมราชชนน จงหวดนนทบร ใชการสมตวอยาง

ทเลอกแบบเจาะจง (Purposive Sampling) จ�านวน 30 คน

3.2 การพฒนาเครองมอในการรวบรวมขอมล


1) บทเรยนผานระบบ e-Learning

2) แบบทดสอบทายบท

3) แบบประเมนความพงพอใจของผเรยนทม

ตอสอการสอนผานระบบอเลรนนงเพอการเตรยมความ

พรอม

3.3 ขนทดลอง ด�าเนนการใชงานสอการสอน

ผานระบบอเลรนนง

1) ทดสอบกอนเรยน

2) การสอนดวยสอการสอนผานระบบอเลรนนง

เพอการเตรยมความพรอมฯ และท�าแบบทดสอบทายบท

3) ทดสอบหลงเรยน

4) ประเมนความพงพอใจของผเรยนทมตอสอ

การสอนผานระบบอเลรนนงเพอการเตรยมความพรอมของ

นกศกษาพยาบาลฯ


3.4 การเกบรวบรวมขอมลและวเคราะห

ขอมล ประกอบดวย การประเมนความเหมาะสมและ

ความสอดคลองของสอการสอนผานระบบอเลรนนงการ

เรยนการสอน โดยวเคราะหหาคาดชนความสอดคลอง

(Index of Congruence: IOC) ประเมนแบบทดสอบ

ทายบท โดยวเคราะหหาความยากงาย คาอ�านาจจ�าแนก

และหาคาความเชอมน โดยใชสตร KR-20 ของ

Kuder Richardson

3.5. การประเมนประสทธภาพของบทเรยน

(E1-E2) และเปรยบเทยบความแตกตางของคะแนน

pre-test กบ post-test โดยใชสถต Paired sample t-test

และวเคราะหหาคาเฉลย (Mean) หาคาเบยงเบน

มาตรฐาน (SD) ของความพงพอใจทมตอการเรยนตาม

สอการสอนผานระบบอเลรนนงเพอการเตรยมความ

พรอมของนกศกษาพยาบาลฯ

ขนตอนท 4 การยนยนสอการสอนผานระบบ



โดยน�าเสนอสอการสอนผานระบบอเลรนนงการเรยนการ

สอนการเตรยมความพรอมในยคประชาคมอาเซยนให

ผทรงคณวฒจ�านวน 5 ทาน เพอยนยนสอการสอนผาน

ระบบอเลรนนง ดงแสดงในแผนภมท 1

แผนภมท 1 ขนตอนการพฒนารปแบบการเตรยมความพรอมของนกศกษาพยาบาลในสงกดสถาบนพระบรมราชชนก

ในยคประชาคมอาเซยนผานระบบ e-Learning


การยนยนสอการสอนผานระบบอเลรนนงเพอการ


พระบรมราชชนกในยคประชาคมอาเซยน สรปไดดงน

1. สอการสอนผานระบบอเลรนนงเพอการเตรยม

ความพรอมของนกศกษาพยาบาลในสงกดสถาบน

พระบรมราชชนกในยคประชาคมอาเซยน แบงเปน 4

องคประกอบหลก แบงตามวธระบบ คอ ปจจยน�าเขา

กระบวนการเรยนการสอน ปจจยน�าออกและขอมล

ปอนกลบ ดงแสดงในแผนภมท 2

แผนภมท 2 สอการสอนผานระบบ e-Learning

2. กระบวนการจดการเรยนการสอนผานระบบ

e-Learning

กระบวนการจดการเรยนการสอน e-Learning

หมายถง วธการจดด�าเนนการเรยนการสอนโดยใช

เทคโนโลยเครอขายคอมพวเตอร ในการจดการเรยนการ

สอนดวย e-Learning มล�าดบระบบขนตอนการจดการ

เรยนการสอน ดงแสดงในแผนภมท 3 และ 4


แผนภมท 3 แสดงขนเตรยมในการเรยนการสอนของนกศกษาพยาบาลผานระบบ e-Learning


ขอพจารณาดานจรยธรรมการวจย

การวจยครงนไดรบอนญาตจากคณะกรรมการ

พจารณาจรยธรรมการวจยในมนษย ของวทยาลย

พยาบาลบรมราชชนน จงหวดนนทบร ในวนท 29

เมษายน 2558 หมายเลขเอกสาร 1/2558 ผวจยชแจง

รายละเอยดวตถประสงค ขนตอนการวจย และการพทกษ

สทธของกลมตวอยาง กลมตวอยางไดรบการอธบายถง

สทธของตนเองในการทจะตอบรบหรอปฏเสธการเขา

แผนภมท 4 แสดงขนการเรยนการสอนผานระบบ e-Learning

รวมวจย จะบอกเลกการเขารวมโครงการวจยนเมอใดกได

ถงแมจะเซนยนยอมไปแลวกตาม และการบอกเลกการ

เขารวมการวจยนจะไมมผลกระทบใดๆ ขอมลจะถกเกบ

เปนความลบ ชอ-สกล และค�าตอบจะถกแปลงเปนรหส

และผวจยจะน�าเสนอขอมลทงหมดในภาพรวม จะเปด

เผยขอมลตอผมหนาทเกยวของกบการสนบสนนและ

ก�ากบดแลการวจยเทานน



1. การตรวจสอบความเหมาะสมของสอการสอน

ผานระบบอเลรนนงเพอการเตรยมความพรอมของ

นกศกษาพยาบาลในสงกดสถาบนพระบรมราชชนกใน

ยคประชาคมอาเซยน โดยผทรงคณวฒ 5 ทาน ประกอบ

ดวยผทรงคณวฒดานเทคโนโลยสารสนเทศ และดาน

เทคโนโลยทางการศกษาจ�านวน 4 ทานและผทรงคณวฒ

ดานอาเซยนจ�านวน 1 ทาน ไดใหความเหนโดยรวมพบ

วา มความเหมาะสมอยในระดบ เหนดวย (IOC = .87)

สามารถใชไดในการเรยนการสอนไดจรง โดยผทรง

คณวฒใหขอเสนอแนะ วาควรเพมการใช Google Doc

ใหเปนทางเลอกในการท�างานรวมกนของผเรยนและเพม

การประเมนผเรยน และการปฏสมพนธกบผสอนและ

แหลงทรพยากรทเกยวของ ในสวนของการแนะน�าบท

เรยน ใหเปดโอกาสใหผเรยนศกษาคนควาเพมเตมดวย

ตนเอง และเพมการอธบายเครองมอและเกณฑการให

คะแนนทใชในบทเรยนใหชดเจนมากขน

2. ผลการทดลองใชส อการสอนผานระบบ

อเลรนนง (Try out) กบกลมตวอยางนกศกษาพยาบาล

ศาสตรชนปท 2A จ�านวน 30 คน สวนใหญเปนเพศหญง

(93.33%) ไดผลดงน

2.1 สอการสอนผานระบบอเลนนนงทพฒนา

ข น มประสทธภาพตามเกณฑ (E1/E2 : 80/80)

ท ก�าหนดไว คอ มประสทธภาพ = 83.33/86.53

ผลการทดสอบความร เกยวกบอาเซยน พบวา

กลมตวอยางมคะแนนความรหลงเรยน ( X = 7.30,

SD = 1.91) สงกวากอนเรยน ( X = 10.90,

SD = 1.93) อยางมนยส�าคญทางสถต (p<0.1)

2.2 ความพงพอใจของผเรยนทมตอการจด

การเรยนการสอนตามสอการสอนผานระบบอเลรนนง

เพอการเตรยมความพรอมของนกศกษาพยาบาลในสงกด

สถาบนพระบรมราชชนกในยคประชาคมอาเซยน พบวา

ผเรยนมความพงพอใจโดยรวมอยในระดบมาก ( X = 4.46,

SD = .53) เมอพจารณาเปนรายดาน พบวา ดานความ

เหมาะสมของการออกแบบหนาจอ มความพงพอใจอยใน

ระดบมากทสด ( X = 4.52, SD = .50) รองลงมา

พบวา ดานความคดเหนเกยวกบการเรยนการสอนผาน

ระบบ e-Learning มความพงพอใจอยในระดบมาก

( X = 4.46, SD = .53 ) เมอพจารณาเปนรายขอ

พบวา การท�าแบบทดสอบ/แบบฝกหดออนไลนและการ

สงการบานออนไลน มความพงพอใจอยในระดบมาก

ทสด ( X = 4.69, SD = .47 ) รองลงมา พบวาขนาดของ

จอภาพ สพน และตวอกษร และการ Upload (สงไฟล)

ขอมลตางๆ มความเหมาะสม มความพงพอใจอยใน

ระดบมากทสด ( X = 4.63, SD = .50, X = 4.63,

SD = .49 )

3. ผลการยนยนสอการสอนผานระบบอเลรนนง

เพอการเตรยมความพรอมของนกศกษาพยาบาลใน

สงกดสถาบนพระบรมราชชนกในยคประชาคมอาเซยน

โดยผทรงคณวฒ จ�านวน 5 ทาน พบวา เหนดวยมาก

ทสด ( X = 4.7, S.D = .50) สรปไดวา สอการสอน

ผานระบบอเลรนนงเพอการเตรยมความพรอมของ

นกศกษาพยาบาลในสงกดสถาบนพระบรมราชชนกในยค

ประชาคมอาเซยน มความเหมาะสมและมความเปนไป

ไดในการน�าไปใช


การวจยเรอง สอการสอนผานระบบอเลรนนงเพอ

การเตรยมความพรอมของนกศกษาพยาบาลในสงกด

สถาบนพระบรมราชชนกในยคประชาคมอาเซยน

มประเดนหลกทน�ามาอภปราย 2 ประเดน ไดแก

1) การพฒนาสอการสอนผานระบบอเลรนนงการเตรยม

ความพรอม 2) การประเมนคณภาพของสอการสอนผาน

ระบบอเลรนนงเพอการเตรยมความพรอมฯ โดยม

รายละเอยดดงน

1. การพฒนาสอการสอนผานระบบอเลรนนงเพอ

การเรยนการสอน

1.1 สอการสอนผานระบบอเลรนนงเพอการ


พระบรมราชชนกในยคประชาคมอาเซยน มการพฒนา

หลกการของสอจากแนวคดทฤษฎระบบ และการเรยนร

ผานระบบ e-Learning และน�าหลกการของสอมา


วเคราะหเพอเชอมโยงถงแนวทางในการจดกจกรรมการ

เรยนการสอนทเปนไปได จากนนจงพฒนากระบวนการ

เรยนการสอนและการวดและประเมนผลของสอการเรยน

การสอนบนเครอขายคอมพวเตอร โดยน�าแนวทางการจด

กจกรรมการเรยนการสอนทวเคราะหไดมาเปนแนวทางใน

การออกแบบกจกรรมการเรยนการสอนโดยใชเทคโนโลย

สอสารบนอนเทอรเนต เปนแนวทางและกลยทธการ

เรยนการสอน สงเคราะหไดเปนกรอบแนวคดในการออก

แบบซงสอดคลองกบผลการศกษาของปรชญนนท นลสข3

1.2 ปจจยน�าเขา สอการสอนผานระบบ



จากการวจยและพฒนาสอการเรยนการสอน ท�าใหได

สอการเรยนการสอนทน�าหลกการตามทฤษฎตางๆ มา

ประยกตใช ดงน

ก) หลกการของสอการเรยนการสอนน

พฒนามาจากทฤษฎระบบ ท�าใหไดหลกการ คอ การน�า

เทคโนโลยมาประยกตใช เพอเปนเครองมอส�าหรบผเรยน

ในการสบคนขอมล ชวยเสรมสมรรถนะการเรยนรใหกบ

ผเรยนไดมการปฏสมพนธกบบคคล หรอสอและเครอง

มอเทคโนโลยตางๆ อยางเปนระบบและเหมาะสมกบ

ความตองการของผเรยนทงการเรยนร ในหองเรยนปกต

และและการเรยนรนอกหองเรยน จะชวยใหผเรยนสามารถ

แกปญหาหรอปฏบตงานทอยเหนอระดบความสามารถของ

ผเรยนได และผเรยนสามารถแสดงความคดเหนและรวม

อภปรายกบเพอนไดอยางเตมทตามศกยภาพของผเรยน

ไดไมจ�ากดเวลา ซงสอดคลองกบกดานนท มลทอง4 ท

กลาววาเปนการน�าเทคโนโลยการสอนมาใชจดระบบการ

สอนซงเรยกวา “การออกแบบการสอน” โดยใชหลกพน

ฐาน 4 ประการ คอ 1) ผเรยน ซงการพจารณาลกษณะ

ของผเรยนจะชวยเปนแนวทางในการออกแบบโปรแกรม

การสอนทเหมาะสม 2) การตงวตถประสงคจะชวยใหผ

เรยนทราบวาสงใดบางในการสอนนน 3) วธการและ

กจกรรม โดยการก�าหนดวธการและกจกรรมในการเรยน

ร วาควรมอะไรบาง เพอใหผเรยนสามารถเกดการเรยนร

ทดทสดได 4) การประเมน โดยก�าหนดวธการประเมน

เพอตดสนวาการเรยนร นนประสบผลตามทตงจดมงหมาย

ไวหรอไม นอกจากน ณมน จรงสวรรณ5 ยงไดตงค�าถาม

ใหนกออกแบบพจารณาถงขนตอนและกระบวนการ

ออกแบบ ไว 3 หลกการ คอ 1) วเคราะหการเรยนการ

สอน (Instructional Analysis) 2) พฒนายทธวธการ

เรยนการสอน (Instructional Strategies) เพอพจารณาวา

จะมงไปทนนไดอยางไร 3) พฒนาและจดท�าการประเมน

(Evaluation) และสวมล วงศสงหทอง6 ทศกษา

วจยเรองทศทางการเรยนการสอนผานอเลคทรอนกส

(e-Learning) ในอาเซยน พบวากลมประเทศอาเซยนได

ผลกก�าลงเสรมสรางศกยภาพการแขงขนในตลาดโลก

ดวยการน�าเทคโนโลยสารสนเทศมาใชเพอรองรบวถชวต

ในสงคมดจตอลพรอมๆ กบการพฒนาก�าลงคนทม

ความเชยวชาญดานเทคโนโลยสารสนเทศระดบสง

ข) กระบวนการจดการเรยนการสอน

ประกอบดวยขนตอนการเรยน การสอน 2 ขนตอน คอ

1) ขนเตรยม ซงเปนขนตอนทจดข น

เพอเตรยมผเรยนใหมความพรอมในการเรยนร เนอหาของ

บทเรยน กจกรรมทจดเพอเตรยมความพรอมของผเรยน

ไดแก การปฐมนเทศ การลงทะเบยนเรยนเขารวมชน

เรยนและแนะน�าบทเรยน การทดสอบกอนเรยน

2) ขนการเรยนการสอน เปนขนตอนท

ผเรยนปฏบตกจกรรมการเรยนเกยวกบ ประชาคมอาเซยน

ทมลกษณะการเรยนแบบเดยวกน ซงสอดคลองกบ

สรสทธ วรรณไกรโรจน7 ทกลาววาการเรยนร แบบ

e-Learning เปนการศกษา เรยนร ผานเครอขาย

คอมพวเตอร เปนการเรยนร ดวยตนอง ผเรยนจะไดเรยน

ตามความสามารถและความสนใจของตน โดยเนอหาของ

บทเรยนซงประกอบดวย ขอความ รปภาพ เสยง วดโอ

และมลตมเดยอนๆ จะถกสงไปยงผเรยนผาน Web

Browser โดยผเรยนและผสอน และเพอนรวมชนทกคน

สามารถตดตอ แลกเปลยนความคดเหนระหวางกนได

เชนเดยวกบการเรยนในชนเรยนปกตโดยอาศยเครองมอ

การตดตอ สอสารททนสมย เชน e-mail, Web board,

chat room จงเปนการเรยนส�าหรบทกคน เรยนไดทกเวลา

และทกสถานทอยางแทจรง (Learn for all: anyone,


anywhere any time)


1. สถานศกษาควรจดเตรยมความพรอมของ

ทรพยากรการเรยนการสอน ไดแก คอมพวเตอร ระบบ

เทคโนโลยสารสนเทศ ความเรวในการใชงานอนเทอรเนต

เนองจากกจกรรมการเรยนการสอนตามสอทพฒนาขน

เปนกจกรรมทผเรยนตองทท �าดวยตนเองและท�างานรวมกบ

เพอน โดยผเรยนตองอานขอมล ตดตอสอสาร และเปลยน

ความคดเหนกบผสอนและเพอน ผานระบบอนเทอรเนต

จงจ�าเปนอยางยงทจะตองมคอมพวเตอรส�าหรบการเรยน

การสอนเพยงพอส�าหรบผเรยนเปนรายบคคล และเปน

เครองทมประสทธภาพสงพอทจะรองรบการใชงานดงกลาว

ได ส�าหรบระบบเครอขายอนเทอรเนตควรมความเรวใน

การรบสงขอมลสงพอทจะรองรบการใชงานมลตมเดย

และการสอสารในสงคมออนไลนไดสะดวกรวดเรว

2. การเตรยมความพรอมของผเรยน ในการจด

การเรยนการสอนตามสอทพฒนาขนน ผเรยนเปนผทม

บทบาทส�าคญในการเรยนร โดยผเรยนจะตองลงมอปฏบต

ทงการอาน การตอบค�าถาม สรปสงงาน ผลการเรยนร

ผานอนเทอรเนต ดงนนทกษะการใชคอมพวเตอรจงเปน

ทกษะทส�าคญในการเรยนรตามสอการสอนผานระบบ

อเลรนนงเพอการเตรยมความพรอมฯ ทพฒนาข น

ดงนนกอนการสอนตามรปแบบนควรมเตรยมความ

พรอมดานความสามารถในการใชคอมพวเตอรและการ

พมพของผเรยนดวย

3. จากการวจย พบวา ในระยะแรกทใชสอการ

สอนผานระบบอเลรนนงเพอการเตรยมความพรอมฯ

ทพฒนาขนน ผเรยนยงไมคนเคยกบกระบวนการเรยน

การสอน จะตองใชเวลาในการจดกจกรรม ดงนนการ

น�าสอการเรยนการสอนนไปใช ควรมการก�าหนดแผน

การสอน แบงเวลาลงในตารางกจกรรม เชน การใช

ชวโมง Homeroom เพอจดการสอนเสรมใหชดเจน

และสอดคลองกบระยะเวลาของภาคการศกษานนๆ

ขอเสนอแนะในการวจยครงตอไป

1. ควรศกษาผลการใชสอการเรยนการสอนท

พฒนาขนกบผเรยนระดบอดมศกษา จ�าแนกตามระดบ

ความสามารถของผเรยน หรอเตรยมความพรอมใหกบ

ผเรยนและทกษะดานภาษาตามความสามารถของตนเอง

2. ควรศกษาการพฒนาอาจารยผสอนดานการ

สอสารและทกษะทางดานภาษาองกฤษ เพอเปนพนฐานใน

การสอนและใหขอมลปอนกลบผานระบบ e-Learning


ขอขอบพระคณผทรงคณวฒทกทานทตรวจสอบ

คณภาพสอและใหค�าแนะน�าทเปนประโยชน ขอขอบคณ

อาจารยพทธรกษ มลเมองทชวยออกแบบ e-Learning

รวมถงกลมตวอยางทไดทดลองใชสอ และขอบพระคณ

สถาบนพระบรมราชชนกและวทยาลยพยาบาล

บรมราชชนน จงหวดนนทบร ทสนบสนนทนในการท�า

วจยครงน


1. วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน จงหวดนนทบร.

หลกสตรพยาบาลศาสตรฉบบปรบปรง พ.ศ. 2555

(มคอ.2). วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน จงหวด

นนทบร. สถาบนพระบรมราชชนก. นนทบร ;

2555.

2. พมพพฒน จนทรเทยน, ศภาพชญ โฟน โบรแมนน,

วรรณพร บญเปลง. ความพรอมของนกศกษา

พยาบาลในวทยาลยพยาบาลในสงกดสถาบน

พระบรมราชชนกในการเตรยมตวสประชาคม

อาเซยน.วารสารพยาบาลกระทรวงสาธารณสข.

2559;26(1):134-48.

3. ปรชญนนท นลสข. นยามเวบชวยสอน Definition

of Web-Based Instruction. วารสารพฒนาเทคนค

ศกษา. 2543;12:53-6.

4. กดานนท มลทอง. เทคโนโลยและการสอสารเพอ

การศกษา. กรงเทพฯ : โรงพมพอรณการพมพ;

2558.


5. ณมน จรงสวรรณ. หลกการออกแบบและประเมน.

กรงเทพฯ: ศนย ผลตต�าราเรยน สถาบนเทคโนโลย

พระจอมเกลาพระนครเหนอ; 2558.

6. สวมล วงศสงหทอง. ทศทางการเรยนการสอนผาน

สออเลกทรอนกส (e-Learning) ในอาเซยน

7 Teach ing Learn ing Di rec t ion Via

e-Learning in ASEAN. วารสาร รมพฤกษ

มหาวทยาลยเกรก. 2555;30(3):125-48.

7. สรสทธ วรรณไกรโรจน. ความหมายของบทเรยน

ออนไลน e-Learning (อเลรนนง) [อนเตอรเนต].

2550 [เขาถงเมอวนท 25 กมภาพนธ 2555]; เขา

ถงไดจาก: http://www.uplus-solution.com/

content.php?ct_id=33


วารสารพยาบาลกระทรวงสาธารณสขจดท�าขนเพอสงเสรมและเผยแพรผลงานวจยและผลงานวชาการดานการ

พยาบาลทกสาขาและการสาธารณสขทเกยวของ ผลงานวชาการทรบตพมพไดแก บทความวจย บทความวชาการ

บทวจารณหนงสอ หรอบทความปรทรรศน วารสารฯ มก�าหนดออกปละ 3 ฉบบ ปละ 3 ฉบบ คอ ฉบบท 1 มกราคม

– เมษายน ฉบบท 2 พฤษภาคม – สงหาคม และ ฉบบท 3 กนยายน – ธนวาคม

ขอก�าหนด

การตพมพในวารสารพยาบาลกระทรวงสาธารณสขมขอก�าหนดดงตอไปน

1. เปนผลงานวชาการในสาขาการพยาบาล, การสาธารณสข หรอสาขาทเกยวของ เขยนดวยภาษาไทย

2. เปนผลงานวชาการทไมเคยลงตพมพในหนงสอและวารสารใดมากอน

3. เปนผลงานวชาการทผทรงคณวฒตามทกองบรรณาธการคดสรรไมนอยกวา 2 คน ลงความเหนวาผลงานม

คณภาพสมควรลงตพมพในวารสาร

4. กองบรรณาธการจะแจงผลการพจารณาการลงตพมพในวารสารภายหลงจากกองบรรณาธการไดพจารณาผล

งานวชาการในเบองตนแลว

5. หากผลงานวชาการใดไดรบการพจารณาตพมพ เจาของผลงานวชาการจะตองแกไขตนฉบบใหเสรจและสง

คนกองบรรณาธการภายในเวลาทก�าหนด มฉะนน จะถอวาสละสทธการตพมพ

6. กองบรรณาธการจะไมสงคนตนฉบบและแผนซดขอมลใหแกเจาของผลงานวชาการ

7. ผลงานวจยตองไดรบการรบรองจากคณะกรรมการจรยธรรมการวจยจากสถาบนใดสถาบนหนง

ค�าแนะน�าส�าหรบผนพนธ การเตรยมตนฉบบส�าหรบการเขยนบทความวชาการ มดงน

1. บทคดยอ ภาษาไทยและภาษาองกฤษ (Abstract) พรอมชอ-สกล และสถานทท�างานของผแตง และไปรษณย

อเลคทรอนคส (E-mail) ของเจาของบทความ ทงนบทคดยอภาษาไทยและภาษาองกฤษจะตองเขยนแยกหนาและม

ความยาวไมเกน 300 ค�า ตอ 1 บทคดยอ (ส�าหรบบทความวชาการกควรเตรยมบทคดยอภาษาไทยและภาษาองกฤษ

ดวย เชนเดยวกน)

2. ค�าส�าคญ (Keyword) ใหผเขยนพจารณาค�าส�าคญทงภาษาไทยและภาษาองกฤษ จ�านวน 3-5 ค�า เชน ค�า

ท1; ค�าท2; (....; ......) (คนดวยสญลกษณ; โดยเคาะเวนวรรค 1 ครง)

3. บทน�าและวตถประสงค เปนการเขยนความเปนมาหรอความส�าคญและวตถประสงคของการท�าวจย หรอ

ของการเขยนบทความวจย

4. วธด�าเนนการวจย เปนการเขยนอธบายกระบวนการท�าวจยตามหลกระเบยบวธ สวนการเขยนบทความวชาการ

หากเปนไปไดขอใหอธบายกระบวนการไดมาซงเนอหาหรอการสงเคราะหความรทปรากฏในบทความ

5. ผลการวจย เปนการเขยนผลการวเคราะหขอมลหรอขอคนพบจากการวจย ในกรณทมการน�าเสนอขอมล

ดวยตารางควรออกแบบตารางใหเหมาะสม จากนนท�าการแทรกตาราง ไมมเสนตง ดงตวอยางขางใต การน�าเสนอ

ขอมลใหน�าเสนอขอมลทจ�าเปน ชอของตารางควรเขยนใหกระชบและวางไวดานบนของตาราง การอธบายขอมลควร

หลกเลยงการกลาวซ�ากบสงทแสดงในตาราง

ขอก�าหนดการสงผลงานลงตพมพและค�าแนะน�าส�าหรบผนพนธ


ตวอยางการเขยนตาราง

6. สรป อภปรายผล และขอเสนอแนะ เปนการอธบายท�าไมผลการวจยจงเปนอยางน สงทเกดขนสามารถอธบาย

ดวยหลกการหรอทฤษฎใดบาง ผลการวจยสอดคลองหรอขดแยงกบผลการวจยของคนอนหรอไมอยางไร ทงนในการ

อภปรายควรสนบสนนดวยการใชหลกฐานเชงประจกษ ในการเขยนขอเสนอจากการวจย ควรเขยนขอเสนอแนะเพอ

การน�าผลการวจยไปใชหรอส�าหรบการท�าวจยในอนาคต ทงนขอเสนอแนะควรสบเนองจากขอคนพบจากการวจยครงน

ไมใชขอเสนอแนะตามหลกการโดยทวไป

7. การใชภาษาไทย ใหยดหลกการใชค�าตามราชบณฑตยสถาน พยายามหลกเลยงการใชภาษาองกฤษในขอความ

ภาษาไทย ยกเวนกรณจ�าเปน หลกเลยงการใชค�ายอนอกจากเปนค�าทยอมรบกนโดยทวไป การแปลศพทองกฤษเปน

ไทย หรอการเขยนทบศพทภาษาองกฤษใหยดหลกของราชบณฑตยสถาน

8. ในการใชเอกสารอางองขอใหอางองจากเอกสารททนสมยไมเกน 10 ป และเปนเอกสารวชาการมความนา

เชอถอ มชอผแตงปรากฏอยางชดเจน ควรอางองจากเอกสารทเปนตนตอของขอมล และบทความใดทมการตรวจสอบ

พบวาเขาขาย Plagiarism จะถกตดสทธในการพจารณาลงตพมพ

9. ภาพประกอบทตองการตพมพตองสงเปนไฟล .jpg แตภาพในวารสารทตพมพแลวจะเปนภาพขาวด�าเทานน

ถาเปน artwork เขยนดวยหมกด�าบนกระดาษมนสขาว มหมายเลขก�ากบพรอมทงลกศรแสดงดานบนของภาพ และมค�า

บรรยายใตภาพ หากเปนภาพทมลขสทธ ตองมการอางองดวย

10. การตงคาหนากระดาษ ใหตงคาขนาดกระดาษ A4 จดหนาใหมชองวางดานบน 1 นว ดานลาง 1 นว ดาน

ซาย 1.25 นว ดานขวา 1 นว อกษรทใชในการพมพใหใชฟอนต EucorsiaUPC ขนาด 16 และ single space และม

เนอหารวมเอกสารอางองไมเกน 15 หนา

11. ในการพมพแตละยอหนาใหพมพตอเนองกนไปจนจบยอหนา ไมกด Enter ในระหวางยอหนา และในการ

เวนวรรคระหวางประโยคหรอค�าเดยว ใหใชเวนวรรคใหญ หรอมขนาด 2 เทาของตว ก หรอเทากบ 2 เคาะ

12. ขนาดและรปแบบการพมพ ใหใชดงน


13. การเขยนอางอง ก�าหนดใหใชเอกสารอางอง ไมเกน 20 รายการ โดยใชระบบการเขยนเอกสารอางองแบบ

แวนคเวอร (Vancouver Style) การอางองทแทรกในเนอหา (in-text citation) ใหน�าตวเลขอารบคแสดงล�าดบของ

เอกสารอางองมารวบรวมเขยนไวททายเนอหาสวนทมการอางองและใชตวยก และเรยงล�าดบหมายเลข 1,2,3 … ตาม

ทปรากฏในเนอหา ไมเวนชวงตวอกษร (เชน เนอหา1,2) หากมการอางองเอกสารมากกวาหนงแหลงและมล�าดบตอ

เนองกนใหใชเครองหมายยตภงค (-) เชอมระหวางเอกสารชนแรกถงชนสดทาย แตหากล�าดบเอกสารไมตอเนองกน

ใหใชเครองหมายจลภาคคนตวเลข (เชน เนอหา1-3,6,9) และตวเลขทแสดงเอกสารอางอง จะตองตรงกบรายการ

เอกสารอางองในทายบทความ

การเขยนเอกสารอางอง (References) ทายบทความ ใหอางองตามหมายเลขทใชในอางองแบบแทรกเนอหาและ

เรยงล�าดบตอเนองกนโดยไมแยกประเภทและภาษาของเอกสารอางอง และขอใหพมพตอเนองกนไปจนจบแตละเอกสาร

โดยไมกด Enter ระหวางกลาง ส�าหรบตวอยางของการเขยนเอกสารอางองทใชบอย ไดแก


ก. การอางองบทความจากวารสาร ถาผแตงเปนชาวตางประเทศ ใหเขยนชอสกลขนกอน เวนวรรคตามดวย

อกษรยอของชอตนและชอกลางโดยไมมเครองหมายใดๆ ขน หากผแตงเปนคนไทยใหเขยนแบบภาษาไทยโดยเขยนชอ

และนามสกลเปนค�าเตม ถาผแตงมหลายคนแตไมเกน 6 คนใหใสชอทกคนโดยใชเครองหมายจลภาค (,) คนระหวาง

แตละคน และหลงชอสดทายใหใชเครองหมายมหพภาค (.) หากผแตงมมากกวา 6 คนใหใสชอผแตง 6 คนแรก คน

ดวยเครองหมายจลภาค และตามดวยค�าวา et al. (หรอค�าวา “และคณะ” หากผแตงเปนคนไทย) ตวอยางการเขยน

อางองจากวารสาร เชน

1. ปารนช พรเจรญ, นภาวรรณ สามารถกจ, ภาวนา กรตยตวงศ. ปจจยทมความสมพนธกบความพรอม

กอนจ�าหนายออกจากโรงพยาบาลในผปวยภาวะหวใจลมเหลว วารสารพยาบาลกระทรวงสาธารณสข 2558;25(2):130-43.

2. Kaewprom C, Curtis J, Deane FP. Factors involved in recovery from schizophrenia; a qualitative

study of Thai mental health nurses. Nursing and Health Science. 2011;13:323-7.

ส�าหรบบทความทมรหสประจ�าบทความดจตอล (Digital Object Identifier: DOI) ใหระบระหสประจ�าบทความ เชน

3. Mookadam F. Social support and its relationship to Morbidity and Mortality After Acute

Myocardial Infarction. Arch Intern Med 2004;164(14):1514-8. doi:10.1001/archinte.164.14.1514.

ข. การอางองจากหนงสอ การเขยนชอผแตงหนงสอใหใชขอก�าหนดเดยวกบชอผแตงวารสาร ชอหนงสอให

ใชตวอกษรตวใหญเฉพาะอกษรตวแรกของชอหนงสอและชอเฉพาะ นอกนนเปนอกษรตวเลกหมด ตวอยางการเขยน

อางองจากหนงสอ เชน

4. Janeway CA, Travers P, Walport M, Shlomchilk. Immonobilogy. 5th ed. New York: Garland Pub-

lishing; 2001

5. วรพจน วงศกจรงเรอง, อธป จตตฤกษ. ทกษะแหงอนาคตใหม: การศกษาเพอศตวรรษท 21. กรงเทพ:

Open World; 2554.

6. ไพรตน พฤกษาชาตคณากร, บรรณาธการ. จตเวชศาสตร. เลม 1. เชยงใหม: ธนบรรณการพมพ; 2534.

7. เกรยงศกด จระแพทย. การใหสารน�าและเกลอแร. ใน: มนตร ต จนดา, วนย สวตถ, อรณ วงษจราษฎร,

ประอร ชวลตธ�ารง, พภพ จรภญโญ, บรรณธการ. กมารเวชศาสตร. พมพครงท 2. กรงเทพ: เรอนแกวการพมพ;

2540. หนา 424-78.

ค. การอางองจากวทยานพนธ ใหระบประเภทหรอระดบปรญญาในวงเลบเหลยม เมองทตงของมหาวทยาลย

ชอมหาวทยาลย และปทไดสงเลมวทยานพนธ ตวอยางการเขยนอางองจากวทยานพนธ เชน

8. ภทรพล มลแจม. ปจจยทมความสมพนธกบคณภาพชวตของผปวยโรคหวใจ: การวเคราะหอภมาน

[วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต]. กรงเทพ: จฬาลงกรณมหาวทยาลย. 2552.


ง. การอางองจากฐานขอมลบนอนเตอรเนต ใหระบค�าวา [อนเตอรเนต] ททายชอเอกสาร ระบวนทเปดเอกสาร

โดยใชค�าวา “เขาถงเมอ” ในวงเลบเหลยม และทอยของขอมลในอนเตอรเนตโดยใชค�าวา “เขาถงไดจาก” ตวอยางการ

เขยนอางองจากฐานขอมลบนอนเตอรเนต เชน

9. เฉลมรตน เพยรพงตน, เนตรชนก พฤตสาร, พชรภรณ ชชาต. ปจจยทมอทธพลตอการออกก�าลงกายของ

บคลากรทางการแพทยและสาธารณสขทอาศยอยในโรงพยาบาลพทธชนราช จงหวดพษณโลก [อนเตอรเนต]. 2558

[เขาถงเมอ 14 พฤศจกายน 2558]. เขาถงไดจาก: http://www.med.nu.ac.th/chem/New%20Folder%20(2)/

New%20Folder/Research/Download/Research7/7-2/exercise.pdf

10. Olsen NC. Self-reflection: Foundation for meaningful nursing practice [internet]. 2015 [cited 2015

Nov 14]. Available from: http://www.reflectionsonnursingleadership.org/ Pages/Vol39_2_Olsen_Nightingale.

aspx

สวนเอกสารอางองในรปแบบอนๆ ขอใหผเขยนศกษาเพมเตมไดจากหลกการเขยนอางองแบบแวนคเวอร ของ

ศลพร ชวยชวงศ จากหอสมดวทยาศาสตรสขภาพ มหาวทยาลยสงขลานครนทร

การสงตนฉบบ

สงตนฉบบพมพ 2 ชด พรอมแผนซดขอมล 1 แผน และแบบเสนอผลงานวชาการเพอลงตพมพในวารสาร

พยาบาลกระทรวงสาธารณสข (สามารถ download ไดจาก website ของสมาคมศษยเกาพยาบาลกระทรวงสาธารณสข

www.tnaph.org หวขอ วารสาร) หากเปนบทความวจยจากวทยานพนธ ตองผานการตรวจสอบจากอาจารยทปรกษา

วทยานพนธกอน และแนบใบรบรองของอาจารยทปรกษาวทยานพนธมาดวย สงเอกสารดวยตนเอง ทางไปรษณย หรอ

ไปรษณยอเลคทรอนส ถง

บรรณาธการวารสารพยาบาลกระทรวงสาธารณสข

สมาคมศษยเกาพยาบาลกระทรวงสาธารณสข

อาคารส�านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข อาคาร 4 ชน 7

ถนนตวานนท อ�าเภอเมอง จงหวดนนทบร 11000

โทรศพท/โทรสาร 02-590-1834

www.tnaph.org

e-mail: [email protected]


การตดตอสอบถามรายละเอยด

1. บรรณาธการวารสารพยาบาลกระทรวงสาธารณสข

ดร.ศกรใจ เจรญสข โทรศพท/โทรสาร: 02-590-1974 , 086-155-6862


2. รองบรรณาธการวารสารพยาบาลกระทรวงสาธารณสข

ดร.เชษฐา แกวพรม โทรศพท/โทรสาร : 02-590-1834 , 083-077-2361


3. ผจดการ/ผประสานงาน วารสารพยาบาลกระทรวงสาธารณสข

นางสาวใบศร นวลอนทร โทรศพท/โทรสาร: 02-590-1834


…………………........................................

วารสารพยาบาลกระทรวงสาธารณสุขtnaph.org/wp/wp-content/uploads/2018/01/59-2-2.pdf ·...

Documents