การสอบสวนการระบาดของโรค outbreak ... ·...
TRANSCRIPT
1
การสอบสวนการระบาดของโรค (Outbreak Investigation)
2
วตถประสงค
เมอสนสดการเรยนแลว ผเรยนสามารถ
1. บอกนยามของการระบาดได
2. ระบชนดการระบาดของโรค
3. อธบายหลกการและขนตอนการสอบสวนทางระบาดวทยา
4. ตระหนกความส าคญของการประยกตความรการสอบสวน
การระบาดในงานเวชปฏบต
2
ท าไม???
ตองสอบสวนการระบาดของโรค
เพอการควบคมและปองกนโรค
เปนโอกาสในการวจย สรางความรใหม
ประเมนมาตรการปองกนและควบคมโรคทด าเนนไปแลว
3
การสอบสวนการระบาดของโรค
คออะไร???
– เปนการคนหาขอเทจจรงของเหตการณการระบาด
โดยการรวบรวมขอมลตาง ๆ อธบายรายละเอยดของ
ปญหา คนหาสาเหต เพอน าไปสการควบคมปองกน
ปญหาการระบาดครงนน ๆ และครงตอไป
– ตอบค าถาม - What, Who, Where, When, Why,
How
4
3
ผปวย รายแรก
มาพบ แพทย
รายงาน โรค
ทราบผล การตรวจ
สงตรวจ Lab
ด าเนนการ ควบคมโรค
จ านวนวน
ชวงเวลาทมโอกาส
ในการควบคมโรค จ านวน ผปวย
ล าดบเวลาเหตการณ “ทมกจะพบ”
จ านวนผปวย ทปองกนได
ผปวย รายแรก
ด าเนนการ ควบคมโรค
จ านวนวน
จ านวน ผปวย
0
20
40
60
80
100
ล าดบเวลาเหตการณ “ทอยากใหเปน”
4
เมอไร ???
จงจะเรยกวามการระบาด
7
1. มผปวยดวยโรคใดโรคหนง มากกวาปกต ในสถานท
และเวลานน
2. มผปวยเกดขนในลกษณะ cluster และเชอมโยงไดวา
อาจมาจาก exposure เดยวกน
3. มผปวยดวยโรคทไมเคยปรากฏมากอนหรอเคยมในอดต
และไมปรากฏในปจจบนอกเลย
อยางไร ??? คอ “ มากกวาปกต ”
8
• โดยทวไปใชวธเปรยบเทยบกบคาเฉลยยอนหลง 5 ป ในชวง
เวลาเดยวกน อาจใชคามธยฐาน (median) หรอคาเฉลยเลข
คณต (mean) + 2 S.D.
• บางครงถงแมจ านวนผปวยไมไดสงกวาปกตแตพบกลมผปวยท
มความสมพนธกบปจจยเสยงเดยวกนกถอวาเปนการระบาด
• ผปวยดวยโรคใหมทไมเคยพบมากอนในพนท
5
แหลงขอมลทชวยบงชวามการระบาด
1. การเฝาระวง
- การเฝาระวงโดยบตรรายงาน
- การเฝาระวงทางหองปฏบตการ
2. การสงเกตของบคลากร / ประชาชน
3. สอตางๆ เชน หนงสอพมพ โทรทศน ฯลฯ
9
ชนดของการสอบสวนทางระบาดวทยา
การสอบสวนผปวยเฉพาะราย
(Individual case investigation)
การสอบสวนการระบาด
(Outbreak investigation)
10
6
ขนตอนการสอบสวนการระบาด
1. เตรยมการปฏบตงาน
2. ตรวจสอบยนยนการระบาด
3. ตรวจสอบยนยนการวนจฉยโรค
4. ก าหนดนยามผปวย และคนหาผปวยเพมเตม
5. ศกษาระบาดวทยาเชงพรรณนา
- ขอมลผปวยตาม เวลา สถานท บคคล
6. สรางสมมตฐานการเกดโรค
7. ศกษาระบาดวทยาเชงวเคราะห
- ทดสอบสมมตฐาน
8. ศกษาเพมเตม (ถาจ าเปน)
9. ควบคมและปองกนโรค
10. น าเสนอผลการสอบสวน 11
1. เตรยมการปฏบตงาน
เตรยมความรเกยวกบโรค และการสอบสวนโรค
เตรยมทมสอบสวนโรค / จดแบงบทบาทหนาท
– แพทย/แพทยผเชยวชาญ
– นกระบาดวทยา
– พยาบาล
– นกวชาการควบคมโรค
– เจาหนาทหองปฏบตการ
– ฯลฯ
12
7
ทบทวนความรเกยวกบโรคนน
Natural history of disease
Epidemiological triad
– Host agent environment
Mode of transmission
– Direct
– Indirect
13
2. ยนยนการระบาดของโรค
เปนขนตอนทจ าเปน เพอใหแนใจวาเปนการระบาดจรง
แหลงขอมลเพอชวยในการตรวจสอบการระบาด
- การเฝาระวงโดยบตรรายงาน
- การเฝาระวงทางหองปฏบตการ
- การสงเกตของบคลากร / ประชาชน
- สอตางๆ เชน หนงสอพมพ โทรทศน ฯลฯ
14
8
3. ยนยนการวนจฉยโรค
ในกรณทยงไมรวาเปนโรคอะไร การพยายามตรวจ
ใหทราบชนดของโรค ตองเปนวตถประสงคหนงใน
การสอบสวน
15
4. ก าหนดนยามผปวย & คนหาผปวยเพมเตม
ควรก าหนดนยามผปวย (Case definition) ส าหรบการสอบสวนโรคนนๆ
– ควรระบวาเปนใคร ทไหน และชวงเวลาใด ใหชดเจน
(person, place, time จ าใหแมน)
– อาจก าหนดค านยามผปวย โดยแบงเปน
• Confirmed case
• Probable case
• Possible case
คนหาผปวยเพม (Active case finding) เพอใหไดภาพของการระบาดท
สมบรณทสด Icebreg Phenomenon
16
9
17
นยามผปวย (Case definition)
Confirmed case : อาการ/อาการแสดงชดเจน
รวมกบมผลการตรวจทางหองปฏบตการยนยน
Probable case : อาการ/อาการแสดงชดเจน
Suspected case : อาการ/อาการแสดงไม
ชดเจนมากนก
ตวอยาง: โรคคอตบ (Diphtheria)
Confirmed case: ผปวยทมไข มแผนเยอสขาว
เทาในล าคอ รวมกบผลเพาะเชอจากล าคอพบ
C. diphtheriae, toxigenic strain
Probable case : ผปวยมไขและแผนเยอสขาว
เทาในล าคอ
Suspected case: ผปวยมไข เจบคอ คอแดง 18
10
5. ศกษาระบาดวทยาเชงพรรณนา
การกระจายของผปวยตาม บคคล เวลา สถานท
o บคคล: อาย เพศ อาชพ ประวตกจกรรม ฯลฯ
o เวลา: epidemic curve มลกษณะเปนการระบาด
ชนดใด ประมาณระยะเวลาการไดรบเชอ
o สถานท: พนทใดมอตราปวยสงสด พนทใดมการปวย
กอนหลง สมพนธกบกจกรรมใดหรอไม
19
Epidemic curve
การแจกแจงจ านวนผปวยตามวน/เวลาทเรมมอาการในรป Histogram
ประโยชน
1. บอกชนดแหลงโรคของการระบาด
- แหลงโรครวม (common source)
- point source
- continuous source
- แหลงโรคแพรกระจาย (propagated source หรอ person to person)
2. คาดคะเนชวงเวลาทไดรบเชอ (exposure period) กรณการระบาดเปน
แบบ point source
20
11
21
Food
การระบาดชนดมแหลงโรครวม (Common source)
22
จ านวนผปวย
พย.50 ธค. 50 มค. 51
วนเรมปวย (Date of onset)
ลกษณะกราฟเสนโคงการระบาด (Epidemic Curve)
แหลงโรครวม
12
การระบาดชนดแหลงโรคแพรกระจาย (Propagated source)
23
ลกษณะกราฟเสนโคงการระบาด (Epidemic Curve)
24 วนเรมปวย
จ านวนผปวย
แหลงโรคแพรกระจาย
13
25
ผปวย Hepatitis A ในชมชนแหงหนง
ระยะฟกตว ทสนทสด(15วน)
ระยะฟกตวเฉลย (30 วน)
จ านวนผปวย
พย.50 ธค. 50 มค. 51
วนเรมปวย (Date of onset)
คาดคะเนชวงเวลาทไดรบเชอ
Cases
Evaluate information
Pathogen? Source? Transmission?
Person Place Time
27 จากขอมลทงหมดของการระบาด ตงสมมตฐาน
6. สรางสมมตฐานการเกดโรค
14
7. ศกษาระบาดวทยาเชงวเคราะห
พสจนสมมตฐานทไดจากการศกษาเชงพรรณนา
เปรยบเทยบปจจยเสยงทสงสยวาจะเปนสาเหต
ของการระบาด ระหวางกลมผปวยและกลมทไมปวย
27
Cohort study
Ate Not eat
Diarrhea
No diarrhea
Vet. Salad diarrhea no diarrhea total
ate 9 6 15
not eat 4 36 40
RR = 6.0 95%CI = 2.2-16.6
ตวอยางขอมลสมมต Food poisoning outbreak
Hypothesis: อาหารประเภทสลดผกเปนสาเหตของการ
ปวยทองรวง
แปลผล: คนทกนสลดผก มความเสยงทจะปวยทองรวงเปน 6 เทา เมอ
เปรยบเทยบกบคนทไมกนสลดผก
Diarrhea
No diarrhea
15
Case-control study
Respiratory hygiene Flu. No Flu. Total
Poor 9 16 25
Good 7 113 120
OR = 9.08, 95%CI = 2.62 - 32.20
แปลผล: บคลากรทม Poor respiratory hygiene มความเสยงทจะเกด Influenza
เปน 9 เทา เมอเปรยบเทยบกบบคลากรทม Good respiratory hygiene
Good hygiene
Poor hygiene
Good hygiene
Poor hygiene
ตวอยางขอมลสมมต Influenza outbreak
Hypothesis: Poor respiratory hygiene เปน
สาเหตของการเกด Flu.outbreak ในบคลากร
Flu. No Flu.
8. ศกษาเพมเตม
การศกษาทางหองปฏบตการ
- การเพาะเชอ
- การตรวจทางซโรโลย ฯลฯ
การศกษาทางสภาพแวดลอม
- การตรวจคณภาพของอปกรณ เครองมอ
- การส ารวจพนท ฯลฯ
30
16
9. มาตรการควบคมและปองกนโรค
มาตรการเฉพาะ/ระยะสน
แกทสาเหตการระบาด
มาตรการทวไป / ระยะยาว
เปนการปองกนการระบาดใหม
31
หลกการควบคมโรค
Control the source of pathogen:
• remove source
• remove person from exposure
• isolation and treatment
• neutralize the pathogen
Interrupt transmission:
• sterilize environment
• control vector
• improve personal sanitation
Modify host response:
• vaccine or prophylactic Rx
32
17
10. น าเสนอผลการสอบสวน
น าเสนอผลการสอบสวนใหกบผเกยวของ
การน าเสนอผลการสอบสวน ควรมความชดเจน
และมขอเสนอแนะตอการด าเนนการตอไดอยาง
เหมาะสม
33