มาตรการป้องกันควบคุมโรค...

มาตรการปองกนควบคมโรคตดตอสาคญ

ชวงเปดเทอม

กรมควบคมโรคตดตอ กระทรวงสาธารณสข

2557

สารบญ หนา

มาตรการปองกนควบคมโรคตดตอสำคญชวงเปดเทอม �

โรคมอ เทา ปาก �

โรคไขหวดใหญ �

โรคไขเลอดออก �

แนวทางเฝาระวงปองกนควบคม โรคมอเทา ปาก สำหรบศนยเดกเลก สถานรบเล�ยงเดก �

และสถานศกษา

คำแนะนำการเฝาระวงปองกนควบคมโรคมอ เทา ปาก (�)

คำถาม-คำตอบ โรคมอ เทา ปาก (�)

แนวทางในการปองกนควบคมโรคไขหวดใหญ สำหรบสถานศกษา (�)

คำแนะนำสำหรบกจกรรมการรวมตวของคนหมมาก เพ�อปองกนการแพรกระจายโรคไขหวดใหญ (�)

มาตรการปองกนควบคมโรคตดตอสาคญชวงเปดเทอม

จากการเฝาระวงโรคของสานกระบาดวทยา กรมควบคมโรคพบวา มโรคระบาดทสาคญชวงเปดเทอม ไดแก โรคมอ เทา ปาก โรคไขหวดใหญ และโรคไขเลอดออก แพรระบาดมากโดยเฉพาะในกลมเดกวยเรยน ซงจากการวเคราะหสถานการณโรค พบวา ปนมแนวโนมจะเกดการระบาดครงใหญ กระทรวงสาธารณสขจง ขอความรวมมอเตรยมความพรอมเพอปองกนกอนถงฤดกาลระบาดชวงเปดเทอมดงน

โรคมอ เทา ปาก เปนโรคทพบเฉพาะในคน และตดตอจากคนสคน สาเหตเกดจากการตดเชอไวรสเอนเทอโร (Enterovirus) หลายชนด อาจมอาการรนแรงถงเสยชวตได โรคนยงไมมวคซนปองกน แตปองกนไดโดยการรกษาสขอนามยสวนบคคลทด เชน การลางมอดวยนาและสบ เปนประจาหลงการขบถายหรอเปลยนผาออมเดก และกอนการรบประทานอาหารหรอปอนอาหารเดก รวมถงการไมคลกคลใกลชด ใชภาชนะอาหาร หรอของใชรวมกบผปวย รวมกบการรกษาความสะอาดทวๆไป การจดการสงแวดลอม หองนา หองสวม หองครวใหถกสขลกษณะ

มาตรการปองกนควบคมโรคในสถานศกษา 1. ใหครทาการคดกรองเดกทกเชา

1.1 หากพบแผลในปาก (เดกมกจะบนวาเจบปาก กนไมได) ควรขอความรวมมอจากผปกครองใหเดกหยด เรยน 1 สปดาห เนองจากผปวยบางรายอาจมเพยงอาการแผลในปากเพยงอยางเดยวโดยไมมผนตามมอ หรอเทากไดและสามารถแพรเชอไปสเดกคนอนๆและในสงแวดลอมได

1.2 ควรประสานกบผปกครองตงแตเรมทราบขาววามการระบาดในจงหวดหรอพนทใกลเคยง ใหผปกครองชวยทาการเฝาระวงการปวยในเดก และแจงโรงเรยนเมอเดกมอาการแผลในปาก โดยเฉพาะในรายทมไขสงตองรบนาไปพบแพทย (โดยอาจจะยงไมมแผลในปาก) เนองจากเดกกลมทจะมอาการรนแรงมกมอาการไขสงรวมดวย โดยทเดกอาจจะมหรอไมมแผลในปากกได

2. หากมเดกปวยจานวนมากในโรงเรยน หรอสถานรบเลยงเดก ตองเนนการสกดกนการแพรกระจายของเชอ ผบรหารโรงเรยน หรอผจดการสถานรบเลยง ควรดาเนนการตามมาตรการปองกนควบคมโรคมอ เทา ปาก อยางเครงครด (รายละเอยดตามเอกสารทแนบ)

โรคไขหวดใหญ ไขหวดใหญ เปนการตดเชอระบบทางเดนหายใจ สาเหตเกดจากเชอ Influenza virus ผปวยจะมไขสง ปวดศรษะ ปวดตามตวปวดกลามเนอมาก จะพบมากทกอายโดยเฉพาะในเดกจะพบมากเปนพเศษ แตอตราการเสยชวตมกจะพบมากในผทมอายมากกวา 60 ปหรอผทมโรคประจาตว เชน โรคหวใจ โรคปอด โรคตบ โรคไต เปนตน การฉดวคซนปองกนไขหวดใหญเปนวธทไดผลดทสด สามารถลดอตราการตดเชอ ลดอตราการนอนโรงพยาบาล ลดโรคแทรกซอน ลดการหยดงานหรอหยดเรยน

สถานศกษาเปนแหลงชมชนกลมหนงทมความเสยงสง เนองจากเปนแหลงของการแพรกระจายเชอโรคไขหวดใหญ ดงนน กระทรวงสาธารณสขขอใหคาแนะนามาตรการปองกนควบคมโรคของโรคไขหวดใหญในสถานศกษา ดงน

1. ควรจดใหมระบบการคดกรองเดกปวย วธการทใชในการคดกรองเดกขนอยกบเดกแตละวย ลกษณะของโรงเรยน และการจดกจกรรมในชวงเชาของโรงเรยน โดยการคดกรองจะพจารณาทงอาการ ไข ไอ มนามก หากพบวาเดกมอาการเขาไดกบไขหวดใหญ เชน มอาการไข ไอ เจบคอ ใหโรงเรยนทาการคด

2

แยกเดก ใสหนากากอนามยใหกบเดก ใหนกเรยนทปวยพกในสถานทจดเตรยมไว และตดตอใหผปกครองมารบกลบไปพกฟนทบาน อนง โรงเรยนควรใหคาแนะนาในการดแลผปวยทบานกบเดกนกเรยน และผปกครองดวย

2. หากพบวามนกเรยน หรอนสต นกศกษาปวย ควรพจารณาปด/เปดสถานศกษา เพอการชะลอการระบาดของโรคและการแพรกระจายเชอ โดยใชดลยพนจรวมกนระหวางเจาหนาทสาธารณสขในพนท ผบรหารสถานศกษา และคณะกรรมการสถานศกษา รวมทงเครอขายผปกครอง ใหนกเรยน นสต นกศกษาทมอาการปวยคลายไขหวดใหญ เชน มไข ไอ เจบคอ มนามก ปวดเมอยตามรางกาย เปนตน หยดเรยนและพกผอนทบานหรอหอพก (หากเปนไปได ควรใหผปวยนอนแยกหอง)

3. ดาเนนมาตรการ เ พอการปองกนควบคมการระบาดของโรคไขหวดใหญในสถานศกษา (รายละเอยดตามเอกสารแนบ) ซงจะเนนเรองพฤตกรรมอนามยเชน การลางมอ การใชหนากากอนามย ไอจามใหปดปาก การทาความสะอาดอปกรณทตองสมผส สงเสรมการออกกาลงกายอยางจรงจงและสมาเสมอ ไมใชแกวนา ชอนรบประทานอาหารรวมกบผอน การใชชอนกลาง การจดสงแวดลอมใหอากาศถายเทไดด การกาจดขยะมลฝอย เปนตน

โรคไขเลอดออก โรคไขเลอดออกเปนโรคตดตอ ทเกดจากเชอไวรสเดงก (Dengue virus) โดยมยงลายบาน (Aedes aegypti) เปนพาหะนาโรค สถานศกษาเปนแหลงชมชน ทมความเสยงสง และเปนแหลงแพรกระจายเชอโรคไดอยางด หากเปนสถานททชกชมไปดวยยงลาย อาการของ ไขเลอดออก มไดหลายอยาง ในเดกอาจจะมเพยงอาการไขและผน ในผใหญทเปน ไขเลอดออก อาจจะมไขสง ปวดศรษะ ปวดตามตว ปวดกระบอกตา ปวดกลามเนอ หากไมคดวาเปน โรค ไขเลอดออก อาจจะทาใหการรกษาชา ผปวยอาจจะเสยชวต โรคนเปนไดในคนทกกลมอาย แตพบบอยในเดกตากวา 15 ป การปองกนควบคมโรคไขเลอดออกในสถานศกษา เนนการจดการใน 3 สวน

1. การจดการสงแวดลอม กาจดแหลงเพาะพนธยงลายในวสดขงนาตางๆ เชน กระถาง วสดทางการเกษตร จานรองกระถางตนไม ขวด โฟม ซงควรดาเนนการตอเนองทกสปดาห ซงจะลดความชกชมของยงลายได

2. การปองกนบคลากร คร /นกเรยนไมใหถกยงกด ปรบสงแวดลอม หองใหโปรงโลง อากาศถายเทด เพอลดการเขาเกาะพกของยงลาย การทาตะไครหอมไลยง การตดมงลวดในอาคารเรยน เปนตน

3. การคดกรองเดกนกเรยนทสงสยวาปวยเปนโรคไขเลอดออก หากพบเดกมอาการไขตอเนอง 2-3 วน ไมมนามก ไมมอาการไอจาม ใหแจงผปกครองใหเขารบบรการตรวจทสถานบรการทางสาธารณสข

4. หากพบวามเดกนกเรยนเปนโรคไขเลอดออก ใหแจงองคกรปกครองสวนทองถนเขาดาเนนการพนสารเคมควบคมยงในเขตโรงเรยนและรศม 100 เมตรรอบโรงเรยน และแจงผปกครองใหเฝาระวงบตรหลานของตนเองอาจปวยเปนโรคไขเลอดออกได

//////////////////////////////////

หนา 1 แนวทางการเฝาระวงปองกนควบคมโรคมอ เทา ปาก

แนวทางเฝาระวง ปองกนควบคมโรคมอ เทา ปาก สาหรบศนยเดกเลก สถานรบเลยงเดก และสถานศกษา

เรยบเรยงโดยสานกโรคตดตออบตใหม กรมควบคมโรค

โรคมอ เทา ปาก มสาเหตจากเชอไวรสในกลม Enteroviruses ทพบในมนษยซงมหลายสายพนธ ลกษณะอาการของโรคคอ มอาการไขรวมกบตมเลกๆ ทฝามอ ฝาเทา และปาก มกพบการปวยในกลมเดก อายตากวา 5 ป เชน สถานรบเลยงเดก โรงเรยนอนบาล โดยเฉพาะในพนททไมถกสขลกษณะ และอยกนอยางแออด สวนใหญมอาการ 3 - 5 วน แตบางรายมอาการรนแรงและอาจถงขนเสยชวต โดยเชอ Enterovirus 71 เปนเชอทพบบอยทสด ซงทาใหเกดอาการรนแรงและเสยชวต ทงนในเดกทมอาการรนแรงหรอเสยชวตบางรายไมมอาการของโรคมอ เทา ปาก

ในประเทศไทย พบโรคมอ เทา ปาก ไดบอย โดยในป พ.ศ. 2556 สานกระบาดวทยา ไดรบรายงานผปวยโรคมอ เทา ปาก 45,853 ราย อตราปวย 72.18 ตอแสนประชากร เสยชวต 4 ราย

ทงนจงหวดทม อตราปวยสงสด 5 อนดบแรก คอ เชยงราย (255.41 ตอประชากรแสนคน) ระยอง (222.02 ตอประชากรแสนคน) พะเยา (213.91 ตอประชากรแสนคน) นาน (168.20 ตอประชากรแสนคน) พทลง (167.59 ตอประชากรแสนคน) สาหรบอตราปวยรายภาค สงสดทภาคเหนอ (120.84 ตอประชากรแสนคน) รองลงมาคอภาคใต (77.51 ตอประชากรแสนคน) ภาคกลาง (67.82 ตอประชากรแสนคน) ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ (47.70 ตอประชากรแสนคน) ตามลาดบ โดยสถานททพบการระบาดสวนใหญคอ ศนยเดกเลก 19 เหตการณ (37%) โรงเรยนอนบาล 18 เหตการณ (35%) ชมชน 13 เหตการณ (25%) และสถานสงเคราะห 1 เหตการณ (2%)


ในป พ.ศ. 2557 ขอมลสานกระบาดวทยา (1 มกราคม 2557 – 23 มนาคม 2557) ไดรบรายงานผปวยโรคมอ เทา ปาก 7,872 ราย (12.39 ตอประชากรแสนคน) ทงนจงหวดทมอตราปวย (ตอประชากรแสนคน) สงสด 5 อนดบแรก คอ เพชรบร (39.24) สราษฎร ธาน (30.28) จนทบร (28.75) เช ยงราย (27.28) แมฮองสอน (25.64) สาหรบภาคทม อตราปวย (ตอประชากรแสนคน)สงสด คอ ภาคเหนอ (14.85) ภาคกลาง (14.71) ภาคใต (10.94) ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ (9.33) ตามลาดบ

ในป พ.ศ. 2557 คาดการณวานาจะมแนวโนมผปวยเพมสงขนตงแตตนปนบตงแตเดอนมกราคมเปนตนไปจนถงเดอนกมภาพนธ หลงจากนนจานวนผปวยจะเรมลดลง และเพมสงขนอกครงในเดอนมถนายน ซงตรงกบฤดกาลระบาดเปนประจาของโรคในทกป สวนพ นท เฉพาะทเสยงตอการเกดโรคในป พ.ศ. 2557 คอ ศนยพฒนาเดกเลกหรอโรงเรยนอนบาลทงในสงกดภาครฐและเอกชน

ทมา : 1. สานกระบาดวทยา กรมควบคมโรค. สรปสถานการณ ป 56 รายสปดาห. [เขาถงเมอ 25 มนาคม 2557]; เขาถงไดจาก: http://www.boe.moph.go.th/boedb/surdata/506wk/y56/d71_5356.pdf 2. สานกระบาดวทยา กรมควบคมโรค. สรปสถานการณ ป 57 รายสปดาห. [เขาถงเมอ 25 มนาคม 2557]; เขาถงไดจาก: http://www.boe.moph.go.th/boedb/surdata/506wk/y57/d71_0757.pdf


คาแนะนาการเฝาระวงปองกนควบคมโรคมอ เทา ปาก

การเฝาระวงโรค

1. ในจงหวดทยงไมมการระบาด ใหครทาการคดกรองเดกทกเชา โดยดแผลในปากและผนหรอตมนาทฝามอ เมอพบความผดปกตใหพบแพทยเพอการวนจฉย หากพบวาเปนโรคมอ เทา ปากใหเดกหยดเรยน 1 สปดาหรวมกบดาเนนมาตรการอนๆตามแนวทางการดาเนนงานควบคมและปองกนการระบาดโรคมอ เทา ปากในโรงเรยนและศนยเดกเลก

2. ในจงหวดทมการระบาด หรอโดยเฉพาะอาเภอทรบผดชอบ ใหครทาการคดกรองเดกทกเชา • หากพบแผลในปาก (เดกมกจะบนวาเจบปาก กนไมได) ควรขอความรวมมอจากผปกครองใหเดกหยด เรยน 1 สปดาห เนองจากผปวยบางรายอาจมเพยงอาการแผลในปากเพยงอยางเดยวโดยไมมผนตามมอ หรอเทากไดและสามารถแพรเชอไปสเดกคนอนๆและในสงแวดลอมได • ควรประสานกบผปกครองตงแตเรมทราบขาววามการระบาดในจงหวดหรอพนทใกลเคยงใหผปกครอง ชวยทาการเฝาระวงการปวยในเดก และแจงโรงเรยนเมอเดกมอาการแผลในปาก โดยเฉพาะในรายทมไขสงตองรบนาไปพบแพทย (โดยอาจจะยงไมมแผลในปาก) เนองจากเดกกลมทจะมอาการรนแรงมกมอาการไขสงรวมดวย โดยทเดกอาจจะมหรอไมมแผลในปากกได

การดาเนนงานควบคมและปองกนการระบาดโรคมอ เทา ปากในโรงเรยนและศนยเดกเลก

1. กอนเปดภาคเรยน

1.1 ทาความสะอาดอปกรณเครองใชตาง ๆ ในหองเรยน หองครว ภาชนะใสอาหาร รวมทงหองนา หองสวม อาคารสถานทตางๆ

1.2 จดเตรยมสงของเครองใชของเดก แยกเปนรายบคคล ไมใหใชปะปนกน เชน ผาเชดหนา แกวนา ชอนอาหาร เปนตน รวมทงพยายามจดหาอปกรณใหนกเรยนไดลางมอดวยนาและสบ กอนรบประทานอาหารและหลงจากเขาหองสวม

1.3 แนะนาคร เรองโรคมอ เทา ปาก และอนามยสวนบคคล และเตรยมการกรณเกดการระบาดในโรงเรยน

2. ชวงเปดภาคเรยน

2.1 เผยแพร ใหคาแนะนา ความรเรองโรคมอ เทา ปากแกผปกครอง และนกเรยน รวมทงใหผปกครองชวยสงเกตอาการเดกตงแตเนนๆ

2.2 ควรดแลรกษาสขลกษณะของสถานท อปกรณเครองใชใหสะอาด ดแลสขาภบาลสงแวดลอม มการทาลายเชอในอจจาระ และการกาจดสงปฏกลอยางถกตอง

2.3 ผดแลเดกตองรกษาสขอนามยสวนบคคลทด หมนลางมอบอย ๆ และตดเลบใหสน ลางมอใหสะอาดทกครง กอนการปรงอาหาร ภายหลงการขบถาย หรอสมผสนามก นาลาย หรออจจาระเดก

2.4 เฝาระวงโดยตรวจเดกกอนเขาหองเรยน ถามอาการปวย มไข หรอมผนตามฝามอ ฝาเทา ใหแยกเดกปวยอยหองพยาบาล ตดตอใหผปกครองพากลบบานและไปพบแพทย โดยทวไปอาการโรคมอ เทา ปาก


จะไมรนแรงและสามารถหายเปนปกตไดภายใน 7-10 วน แตหากเดกมอาการแทรกซอน เชน ไขสง ซม อาเจยน หอบ ตองรบนาเดกกลบไปรบการรกษาทโรงพยาบาลทนท ในกรณทเปนพนททมการระบาด หากพบตมในปาก โดยยงไมมอาการอน ใหเดกหยดเรยนอยบานไดเลย

2.5 กรณมเดกปวย • ใหแจงรายงานโรคเจาหนาทสาธารณสข และขอรบคาแนะนาในการควบคมโรค เพมความถการทาความ

สะอาดสงของทเดกจบตองเปนประจา เชน ของเลน พนหอง ตองทาความสะอาดดวยนายาอยางนอยวนละครง (ไมใชแคกวาดดวยไมกวาดหรอใชผาเชด) สาหรบโรงเรยนทมของเลนจานวนมาก ไมสามารถทาความสะอาดของเลนอยางทวถงไดทกวน ขอใหลดจานวนของเลนสาหรบเดกในแตละหองใหเหลอเฉพาะชนทใชบอยๆ และถาเปนตกตาผา (ซงไมสามารถลางไดโดยงาย) อาจงดไมใหเดกเลนในชวงทมการระบาด รวมทงเปดประตหนาตาง ใหอากาศถายเทไดสะดวก แสงแดดสองถง และดแลใหสระวายนามระดบคลอรนทไมตากวามาตรฐานคอ 1 มลลกรมตอลตร หรอ 1 ppm (part per million)

• ใหเดกและครทดแลมการลางมอมากขน โดยเฉพาะการลางมอหลงเขาหองนาและกอนรบประทานอาหาร ควรลางมอดวยสบทกครง และไมควรใหสบอยในสภาพแฉะเพราะเปนการทาใหเชอตดอยในกอนสบและแพรกระจายไปสคนอนๆไดมากขน

• ลดการทากจกรรมรวมกนระหวางเดกแตละหอง เทาทจะเปนไปได • แยกของใชสวนตวของเดก เชน แกวนา แปรงสฟน ชอน และผาเชดมอ

• แจงรายชอ และทอยเดกทเขาขายเฝาระวงโรคมอ เทา ปาก ใหแกผบรหารของโรงเรยนและหนวยงานสาธารณสขทกวนทพบผปวยรายใหมทเขาขายการเฝาระวง เพอใหเจาหนาทสาธารณสขใหดาเนนการประสานงานเพอใหสขศกษาแกชมชน ในการลดการเลนคลกคลในเดก (เนนเนอหาใหเดกทไมปวยไมไปเลนคลกคลกบเดกบานอนๆเพราะไมรวาใครบางทปวย) จนกวาพนระยะการระบาดในชมชนนนๆ

2.6 หากมเดกปวยจานวนมาก ควรพจารณาปดหองเรยนทมเดกปวย หรอปดโรงเรยนระดบชนเดกเลก

สาหรบโรงเรยนอนบาลและศนยเดกเลก

• ผประกอบการในสถานเลยงเดกควรดแลใหมการปฏบตตามมาตรฐานดานสขลกษณะของสถานทอยางสมาเสมอ เชน ในหองเรยน หองครว ภาชนะใสอาหาร รวมทงหองนา หองสวม อาคารสถานท เครองเลน หรออปกรณการเรยนการสอนตางๆดวยนายาฆาเชอโรคเปนประจา รวมทงการกาจดอจจาระใหถกตองและลางมอบอยๆ

• โรงเรยนอนบาล และศนยเดกเลก ควรเพมเตมความรเรองโรคและการปองกนตนเอง เชน ไมคลกคลใกลชดกบเดกปวย การลางมอและการรกษาสขอนามยสวนบคคล และจาเปนตองจดเตรยมสงของเครองใชของเดก แยกเปนรายบคคล ไมใหใชปะปนกน เชน ผาเชดหนา แกวนา ชอนอาหาร

• จดหาอปกรณใหนกเรยนไดลางมอดวยนาและสบกอนรบประทานอาหารและหลงจากเขาหองสวม • หากพบผปวยในหองเรยนเดยวกนมากกวา 2 คน อาจพจารณาปดโรงเรยนหรอสถานศกษาชวคราว เปน

เวลา 5 วน เพอทาความสะอาดและลดโอกาสการแพรกระจายของโรค และสงสาคญทโรงเรยนอนบาลและศนยเดกเลกควรใหความสาคญ คอ การแนะนาคร เรอง โรค มอ เทา ปาก และอนามยสวน บคคล และเตรยมการกรณเกดการระบาดในโรงเรยน


สาหรบครและพเลยงเดก

• เผยแพร ใหคาแนะนา ความรเรองโรคมอ เทา ปากแกผปกครอง และนกเรยน • ผดแลเดกตองรกษาสขอนามยสวนบคคลทดหมนลางมอบอย ๆ และตดเลบใหสน ลางมอใหสะอาดทก

ครงกอนการปรงอาหาร ภายหลงการขบถาย หรอสมผสนามก นาลาย หรออจจาระเดก • เฝาระวงโดยตรวจเดกกอนเขาหองเรยนหากพบเดกมอาการปวยซงสงสยเปนโรคมอ เทา ปาก ควรรบพา

ไปพบแพทยทนท และแยกเดกอนไมใหคลกคลใกลชดกบเดกปวย โดยเฉพาะอยางยงในพนททมการระบาด หากเดกมตมในปาก โดยทยงไมมอาการอน ใหหยดเรยนใหเดกทปวยขบถายอจจาระลงในทรองรบแลวนาไปกาจดใหถกสขลกษณะในสวม

• หากเดกมอาการปวยรนแรงขน เชน ไมยอมทานอาหาร ไมยอมดมนาตองรบพาไปรบการรกษาทโรงพยาบาลทนทแลวแจงรายงานโรคเจาหนาทสาธารณสขและขอรบคาแนะนาในการควบคมโรค รวมทงแจงรายชอ และทอยเดกทเขาขายเฝาระวงโรคมอ เทา ปาก ใหแกผบรหารของโรงเรยนและหนวยงานสาธารณสขทกวนทพบผปวยรายใหมทเขาขายการเฝาระวง เพอใหเจาหนาทสาธารณสขใหดาเนนการประสานงานเพอใหสขศกษาแกชมชนในการลดการเลน คลกคลในเดก (เนนเนอหาใหเดกทไมปวยไมไปเลนคลกคลกบเดกบานอน เพราะไมรวาใครบางทปวย) จนกวาพนระยะการระบาดในชมชนนนๆ

การทาความสะอาดพนเพอฆาเชอโรค

• เดกทปวยไดสมผส ทงในบาน สถานศกษา สถานทสาธารณะ แนะนาใหทาความสะอาดดวยแบบสบหรอผงซกฟอกปกตกอน แลวตามดวยนายาฟอกขาว เชน คลอรอกซ ไฮเตอร ทงไว 10 นาท แลวลาง/เชด/แช ดวยนาสะอาดเพอปองกนสารเคมตกคาง สวนของเลนทเดกอาจเอาเขาปากไดใหทาความสะอาดดวยสบหรอผงซกฟอกตามปกต และนาไปผงแดดใหแหง

คาแนะนาสาหรบกจกรรมการรวมตวของคนหมมาก เพอปองกนการแพรกระจายโรคมอ เทา ปาก

หากจะมการรวมตวกนของคนหมมากภายในพนทอนจากด เชน การแสดงมหรสพ การประชมขนาดใหญ การแขงขนกฬา งานนทรรศการ งานแตงงาน งานรนเรง งานบญ หรอกจกรรมอนๆ ในชวงทมการระบาดของโรคมอ เทา ปาก กจกรรมดงกลาวมโอกาสทจะเปนแหลงแพรกระจายเชอโรค และผเขารวมกจกรรมมความเสยงทจะตดโรค ไมวาจะเปนสถานทกลางแจงหรอในรม ควรมการปฏบตเชนเดยวกน ดงน

คาแนะนาสาหรบผจดงานหรอเจาภาพงาน

1. ผจดงานหรอกจกรรมการรวมตวของคนหมมาก ควรใหคาแนะนาการปองกนการแพรกระจายเชอโรค แกกลมเปาหมายทจะมารวมงานหรอกจกรรมลวงหนา โดยใชชองทางตางๆ เชน การสงจดหมายแจงขาว การลงคาแนะนาในหนงสอพมพ มมนทรรศการ รวมทงการประกาศในงาน

2. ผจดงานควรอานวยความสะดวกในการปองกนการแพรกระจายเชอโรคแกผรวมงาน เชน • ทาปายคาแนะนา หรอหนวยบรการใหคาแนะนาผทมอาการสงสยโรคมอ เทา ปาก บรเวณทางเขางาน • จดอางลางมอพรอมสบ กระดาษทชช ในหองนาใหพอเพยง


• จดใหมการดแลรกษาความสะอาด ทงกอนและหลงจดกจกรรม โดยเนนการลาง ทาความสะอาดอปกรณ และบรเวณทมผสมผสปรมาณมาก เชน ลกบดประต หองนา อางลางมอ ราวบนได โตะ เกาอ การทาความสะอาดโดยการลางดวยสบ หรอ ผงซกฟอก แลวลางออกดวยนา และใชนายาทมสวนผสมของคลอรน เชน คลอรอกซ ไฮเตอร ทงไว 10 นาท และลางออกดวยนาใหสะอาด

• ควรลดความแออดของผเขารวมกจกรรม เชน กระจายมมจาหนายอาหาร คาแนะนาสาหรบผมารวมกจกรรม

• จดใหครพเลยง/ครผดแลเดก ตรวจคดกรองเดกกอนเขารวมกจกรรม หากพบเดกมไข มแผลในปาก พบจดหรอผนแดง ฝามอ ฝาเทา หรอมอาการสงสยเปนโรคมอ เทา ปาก ควรแยกเดกออกไมใหปะปนกบเดกปกต ไมควรเขารวมกจกรรมกบคนหมมาก ควรใหผปกครองมารบกลบบานหรอไปพบแพทย

• ผทมอาการสงสยโรคมอ เทา ปาก เชน มไข มแผลทปาก มตมแดงทฝามอ ฝาเทา ควรหยดพกรกษาตวอยทบานเปนเวลาอยางนอย 7 วน หรอจนกวาจะหายเปนปกต ไมควรใหผปวยเขารวมงานหรอกจกรรมกบคนหมมาก และสถานทแออด

• ผทอยในกลมเสยงทหากปวยเปนโรคมอ เทา ปากจะมอาการรนแรง ไดแก เดกอายตากวา 3 ป ควรหลกเลยงการไปในสถานททมการรวมตวของคนหมมาก เพอลดโอกาสการตดเชอ โดยเฉพาะในพนททกาลงมการระบาดของโรคมอ เทา ปาก

• ประชาชนทวไปทเขารวมกจกรรม ควรปฏบตตามหลกสขอนามย เชน ลางมอดวยนา และสบหากมอาการไอ จาม ใหใชกระดาษทชชหรอผาปดปากปดจมก หากไมมหรอหยบไมทน ไมควรใชมอปองจมกปาก เพราะเชอจะตดอยทมอ แลวจะไปเปรอะเปอนตามสงของเครองใชตางๆ ใหไอจามใสแขนเสอแทน ซงจะชวยลดการกระจายเชอไดด

****************************************


คาถาม-คาตอบ โรคมอ เทา ปาก

1. โรคมอ เทา ปาก (Hand, Foot and Mouth Disease) คอโรคอะไร โรคมอ เทา และปาก เปนกลมอาการหนงของโรคตดเชอเอนเทอโรไวรส อาการปวย ไดแก มไข มจด

หรอผนแดงอก เสบในปาก มกพบทล น เหงอก และกระพ งแกม และเกดผนแดง ซ งจะกลายเปน ตมพองใสรอบๆ แดง (มกไมคน เวลากดจะเจบ) ทบรเวณฝามอ นวมอ และฝาเทา อยางไรกตาม บางรายอาจไมพบอาการตมพองในปาก ฝามอ หรอฝาเทา แตมาดวยภาวะแทรกซอนรนแรง เชน ปอดบวมนา และเสยชวตได โรคนพบบอยในเดกทารกและเดกเลกอายตากวา 5 ป พบนอยลงในเดกอายตากวา 10 ปและนอยมากในเดกวยรน

2. โรคนพบทใดบาง โรคนพบผปวยและการระบาดไดทวโลก มรายงานการระบาดรนแรงทมสาเหตจากเอนเทอโรไวรส 71 ในหลายประเทศในภมภาคเอเชย เชน มาเลเซยและบรไน (พ .ศ . 2540) ไตหวน (พ .ศ . 2541) สงคโปร (พ.ศ. 2543) เปนตน

ในเขตรอนชน โรคเกดแบบประปรายตลอดป พบมากขนในชวงฤดฝน ซงอากาศเยนและชน การระบาดมกเกดขนในศนยเดกเลกและโรงเรยนอนบาล

3. โรคมอ เทา ปาก (Hand, Foot and Mouth Disease) กบ โรคปากเทาเปอย (Foot and Mouth Disease) แตกตางกนอยางไร

โรคมอ เทา ปาก นนเปนโรคทพบเฉพาะในคน และตดตอจากคนสคน สวนโรคปากเทาเปอย เกดจากไวรสตวอน เปนโรคตดตอทเกดกบสตวกบ เชน โค กระบอ แพะ แกะ สกร เปนตน ทาใหสตวปวยมอาการเปนแผลทปากและกบเทา สตวทปวยมกไมตายหรอมอตราปวยตายตา ไมจดวาเปนโรคตดตอถงคน โดยในอดตเคยพบผปวยเพยงไมกราย มอาการเลกนอยและหายไดเองโดยไมตองใหการรกษา

4. สาเหตของโรคมอ เทา ปากเกดจากอะไร สาเหตเกดจากการตดเชอไวรสเอนเทอโรหลายชนด ทพบบอย คอ เชอคอกแซกก เอ 16 (coxsackie A16) และไวรสอนๆ ทเปนสาเหต ไดแก คอกแซกก เอ type อนๆ, คอกแซกก บ (coxsackie B), เอคโคไวรส (echovirus) และเอนเทอโรไวรส 71 (enterovirus 71 หรอ EV 71)

5. โรคมอ เทา ตดตอไดอยางไร โรคมอ เทา ปาก มกตดตอโดยการไดรบเชอจากอจจาระ ฝอยละอองนามก นาลาย หรอนาในตมพองหรอ

แผลของผปวยเขาสปาก การตดตอทางนาหรออาหารมโอกาสเกดไดนอย การแพรตดตอเกดขนคอนขางงายในชวงสปดาหแรกของการปวย และแมอาการทเลาลงแลว กยงอาจแพรเชอไดบาง เนองจากเชอจะถกขบออกมากบอจจาระไดนานถง 6-8 สปดาห

6. ผใหญสามารถตดโรคมอ เทา ปาก จากเดกไดหรอไม ผใหญมกมภมตานทานตอโรคนจากการไดรบเชอขณะเปนเดก ซงภมตานทานนจะจาเพาะกบชนดของ

ไวรสทเคยไดรบเชอ หากไดรบเชอชนดใหมท ยงไมมภมตานทาน กสามารถเปนโรคไดอก สวนใหญ มกไมแสดงอาการของโรคหรอมอาการเลกนอย แตสามารถแพรเชอไปสเดกหรอผอนได


7. หญงตงครรภทสมผสผปวยโรคมอ เทา ปากเสยงตดโรคหรอไม สวนใหญหญงตงครรภทไดรบเชอจะไมมอาการหรอมอาการเพยงเลกนอย แตหากมอาการปวย ควรรบปรกษาแพทย ขณะนยงไมมขอมลแสดงวาการตดเชอมผลตอการแทงบตร ความพการของเดก หรอเดกเสยชวตในครรภ อยางไรกตาม เดกอาจไดรบเชอขณะคลอดหากมารดาปวยในชวงใกลคลอด เดกแรกเกดทไดรบเชอสวนใหญมอาการเลกนอยไมรนแรง การปองกนทาไดโดยการปฏบตสขอนามยสวนบคคลทด (อานรายละเอยดในหวขอ “จะปองกนโรคไดอยางไร”) เพอชวยลดความเสยงตอรบเชอในระหวางตงครรภและระหวางคลอด

8. หากตดเชอแลวจะเรมแสดงอาการเมอใด สวนใหญแสดงอาการปวยภายใน 3 - 5 วนหลงไดรบเชอ โดยไขเปนอาการแสดงเรมแรกของโรค

9. อาการของโรคเปนอยางไร เรมดวยไข (อาจเปนไขสงในชวง 1 - 2 วนแรก และลดลงเปนไขตาๆ อก 2 - 3 วน) มจดหรอ

ผนแดงอกเสบในปาก มกพบทลน เหงอก และกระพงแกม ทาใหเจบปากไมอยากทานอาหาร จะเกดผนแดงซงจะกลายเปนตมพองใสรอบๆ แดง ทบรเวณฝามอ นวมอ ฝาเทา และอาจพบทอน เชน กน หวเขา ฯลฯ ผนนจะกลายเปนตมพองใสรอบๆแดง (maculo-papular vesicles) มกไมคน แตเวลากดจะเจบ ตอมาจะแตกออกเปนหลมตนๆ (ulcer) อาการจะดขนและแผลหายไปใน 7 – 10 วน

ในเดกทารกและเดกเลกอายตากวา 5 ป บางรายอาจมอาการแทรกซอนรนแรง เชน เยอหมสมองอกเสบ (aseptic meningitis) กานสมองอกเสบ (brain stem encephalitis) ตามมาดวยปอดบวมนา (pulmonary edema) กลามเนอหวใจอกเสบ และระบบหวใจและระบบไหลเวยนโลหตลมเหลว ทาใหเสยชวตได สญญาณอนตรายไดแก ไขสงไมลดลง ซม อาเจยนบอย หอบ และแขนขาออนแรง เกดภาวะอมพาตคลายโปลโอ

10. ใครบางทเปนกลมเสยงจะเปนโรคมอ เทา ปาก ทรนแรง โดยทวไปโรคมอ เทา ปาก เปนโรคทไมอนตราย ในประเทศไทยพบโรคนไดบอยแตไมมความรนแรง

ผทไดรบเชอสวนใหญมกไมแสดงอาการของโรค ผปวยมกมอาการปวยเลกนอย หายไดเองภายใน 7 -10 วน และแทบไมมผเสยชวตเลย แตเดกออนและเดกเลกมความเสยงตอการเจบปวยทรนแรงมากกวาเดกโต

11. วนจฉยโรคมอ เทา ปาก ไดอยางไร โดยทวไป แพทยจะวนจฉยจากอาย ประวต และอาการ โดยสงเกตลกษณะผนหรอตมแผลตาง ๆ ทปรากฏ รวมถงวนจฉยแยกจากโรคทมอาการแผลในปากอน ๆ เชน โรคตดเชอเรมในชองปาก ฯลฯ สาหรบการสงตรวจวนจฉยทางหองปฏบตการมกไมชวยในการวนจฉยโรคเบองตน เพราะตองใชเวลานาน 2 - 4 สปดาห เพอแยกและยนยนเชอสาเหต จงทาในเฉพาะในรายทมอาการรนแรง หรอยนยนการระบาดเทานน

12. โรคนรกษาไดหรอไม รกษาไดตามอาการ โดยทวไปใชการรกษาเพอบรรเทาอาการตางๆ เชน การใชยาลดไข ยาแกปวด ฯลฯ แตไมมยาตานไวรสชนดนโดยเฉพาะ โรคนหากผปวยรบประทานอาหารไดและพกผอนพอ สวนใหญอาการจะไมรนแรงและหายไดเองในชวง 7-10 วน แตผดแลเดกควรดแลเดกปวยอยางใกลชด โดยเฉพาะกลมเดกทารก เดกเลก และผทมภาวะภมคมกนบกพรอง เพอสงเกตอาการแทรกซอนทอาจรนแรงถงเสยชวต และสงผปวยเขารบการรกษาไดทนทวงท


13. จะปองกนโรคมอ เทา ปากไดอยางไร โรคนยงไมมวคซนปองกน แตปองกนไดโดยการรกษาสขอนามยสวนบคคลทด เชน การลางมอดวยนาและสบ เปนประจาหลงการขบถายหรอเปลยนผาออมเดก และกอนการรบประทานอาหารหรอปอนอาหารเดก รวมถงการไมคลกคลใกลชด ใชภาชนะอาหาร หรอของใชรวมกบผปวย รวมกบการรกษาความสะอาดทวๆไป การจดการสงแวดลอม เชน หองนา หองสวม หองครวใหถกสขลกษณะ

14. หากบตรหลานมอาการปวย ควรทาอยางไร แยกเดกปวยเพอปองกนไมใหเชอแพรไปยงเดกคนอน ๆ ผปกครองควรรบพาเดกไปพบแพทย และหยด

รกษาตวทบานประมาณ 5 - 7 วน หรอจนกวาจะหายเปนปกต ระหวางนควรสงเกตอาการผดปกตทอาจเกดขน แตหากเดกมอาการแทรกซอน เชน ไขสง ซม อาเจยน หอบ เปนตน ตองรบพากลบไปรบการรกษาทนท

ไมควรพาเดกไปสถานทแออด เชน สนามเดกเลน สระวายนา ตลาด และหางสรรพสนคา ควรอยในททมระบายถายเทอากาศไดด ใชผาปดจมกปากเวลาไอจาม และระมดระวงการไอจามรดกน และผเลยงดเดกตองลางมอใหสะอาดทกครงหลงสมผสนามก นาลาย หรออจจาระเดกปวย

15. หากมเดกปวยจานวนมากในโรงเรยน หรอสถานรบเลยงเดก ควรทาอยางไร มาตรการชวงทเกดโรคระบาดตองเนนการสกดกนการแพรกระจายของเชอ ซงอาจมความจาเปนจะตอง

ประกาศเขตตดโรคและปดสถานท เชน สถานรบเลยงเดกออน โรงเรยนเดกเลก (อาจรวมถงสระวายนา สถานทแออดเพอหลกเลยงการสมผสใกลชดกบเดกปวย และเนนการลางมอบอยๆ รวมทงการใชนายาฆาเชอในโรงพยาบาลและบานเรอนทมผปวย ผบรหารโรงเรยน หรอผจดการสถานรบเลยง ควรดาเนนการ ดงน

• แจงการระบาดไปทหนวยงานบรการสาธารณสขในพนท เพอใหเจาหนาทไปสอบสวนการระบาด ใหความร และคาแนะนา

• เผยแพรคาแนะนา เรองโรคมอ เทา ปาก แกผปกครองและเดกนกเรยน รวมทงสงเสรมพฤตกรรมอนามยทชวยปองกนโรคตดตอ โดยเฉพาะการลางมอและการรกษาสขอนามยของสภาพแวดลอม และควรแยกของใชไมใหปะปนกน เชน แกวนา ชอนอาหาร ฯลฯ

• เฝาระวงโดยตรวจเดกทกคน หากพบคนใดทมอาการโรคมอ เทา ปาก ตองรบแยกออกและใหหยดเรยน 7 -10 วน หรอจนกวาจะหายปวย เพอปองกนไมใหแพรเชอไปยงเดกคนอน ๆ

• ควรรบพาเดกปวยไปพบแพทยเพอรบการรกษาโดยเรว และดแลเดกอยางใกลชด • พจารณาปดหองเรยนทมเดกปวยหรอปดทงโรงเรยนชวคราว (กรณมเดกปวยหลายหอง หรอหลายชน

เรยน) ประมาณ 5 - 7 วน • หากพบวามการระบาดของโรคมอ เทา ปาก หรอ มผปวยตดเชอเอนเทอโรไวรส 71 ในโรงเรยนหรอ

ศนยเดกเลก พจารณาใหปดชนเรยนทมเดกปวยมากกวา 2 ราย หากมการปวยกระจายในหลายชนเรยนแนะนาใหปดโรงเรยนเปนเวลา 5 วน พรอมทาความสะอาด อปกรณรบประทานอาหาร, ของเลนเดก, หองนา, สระวายนา และใหมนใจวานามระดบคลอรนทไมตากวามาตรฐาน

• ทาความสะอาดสถานทเพอฆาเชอโรค บรเวณหองนา หองสอม สระวายนา ครว โรงอาหาร บรเวณทเลนของเดก สนามเดกเลน โดยใชสารละลายเจอจางของนายาฟอกขาว (20 มลลลตร ตอนา 1 ลตร) หรอนายาทาความสะอาดทใชตามบานเรอน แลวเชดลางดวยนาสะอาด

• ทาความสะอาดของเลนเครองใชของเดกดวยการซกลางแลวผงแดดใหแหง • หยดใชเครองปรบอากาศ เปดประต หนาตาง ผามาน ใหแสงแดดสองใหทวถง


16. จะทาลายเชอไดอยางไร • เชอนถกทาลายโดยแสงอลตราไวโอเลตในแสงแดด ในสภาพทแหง เชอจะมชวตอยไมนาน • เชอนถกทาลายโดยการตมท 50-60 องศาเซลเซยส นาน 30 นาท • เชอนถกทาลายไดดวยนายาซกลางทวไป, โซเดยมไฮโปคลอไรด (Sodium Hypochlorite) 1% หรอ กลตาราลดไฮด (Glutaraldehyde), ฟอรมาลดไฮด (Formaldehyde) 0.3% และคลอรนผสมนา 0.1 ppm (part per million) หากทาลายเชอในอจจาระจะตองใชคลอรนทเขมขนมากกวาน

• เชอนถกทาลายไดโดยวธทาใหปราศจากเชอ (pasteurization), steam sterilization, Ethylene Oxide Sterilization (ETO) และ hydrogen peroxide gas plasma

17. คลอรนในสระวายนาฆาเชอโรคมอ เทา ปาก ไดหรอไม เดกมโอกาสตดเชอโรคนจากสระวายนาไดไหม ความเขมขนของคลอรนในสระวายนาตามมาตรฐานตองมอยางนอย 1 มลลกรมตอลตร (1 ppm (part

per million)) ซงมปรมาณคลอรนเพยงพอทจะทาลายเชอได แตอยางไรกตามไมควรนาเดกปวยไปสระวายนา และปฏบตตามขอปฏบตของสระวายนาอยางเครงครด

18. ความเสยงตอผทจะเดนทางไปยงประเทศเกดโรคระบาดมมากนอยเพยงใด ไมมขอหามการเดนทางระหวางประเทศ เดกอายตากวา 10 ป เสยงตอการไดรบเชอ หากจาเปนตองเดนทางไปยงพนททมรายงานวากาลงเกดโรคระบาด ผปกครองเดกควรดแลอยางใกลชด รกษาสขอนามยทด เชน ลางมอกอนรบประทานอาหาร และหลงการขบถาย และไมควรพาเดกไปสถานทแออด เชน สนามเดกเลน สระวายนา ตลาด และหางสรรพสนคา เปนตน และควรอยในททมระบายถายเทอากาศไดด

19. แจงการระบาด ไดทใดบาง • สานกระบาดวทยา กรมควบคมโรค โทร. 0-2590-1882, 0-2590-1795 • สานกงานสาธารณสขจงหวดทกแหง • สานกอนามย กรงเทพมหานคร โทร. 0-2245-8106

20. ตดตามขอมลเพมเตม ขอเอกสารและคาแนะนาไดทใดบาง 4.1 กรงเทพมหานคร ตดตอท

- ศนยบรการสาธารณสขเขตในพนท - กองควบคมโรค สานกอนามย กรงเทพมหานคร โทร. 0-2245-8106 และ 0-2354-1836 - สานกระบาดวทยา โทร.0-2590-1882, 02-5901876 - สานกโรคตดตออบตใหม โทร. 0-2590-3158

4.2 ตางจงหวด ตดตอไดทสานกงานสาธารณสขจงหวดทกแหง 4.3 ขอมลเพมเตม

- ศนยปฏบตการกรมควบคมโรค โทร. 1422 - เวบไซตกรมควบคมโรค http://www.ddc.moph.go.th - เวบไซตสานกโรคตดตออบตใหม กรมควบคมโรค http://beid.ddc.moph.go.th - เวบไซตสานกระบาดวทยา กรมควบคมโรค http://epid.moph.go.th - เวบไซตราชวทยาลยกมารแพทยแหงประเทศไทย http://www.thaipediatrics.org

หนา 1 แนวทางการเฝาระวงปองกนควบคมโรคไขหวดใหญ

แนวทางในการปองกนควบคมโรคไขหวดใหญ

สาหรบสถานศกษา

เรยบเรยงโดยสานกโรคตดตออบตใหม กรมควบคมโรค http://beid.ddc.moph.go.th

สถานการณโรคในประเทศไทย ป 2557 จากขอมลของสานกระบาดวทยา กรมควบคมโรค รวมตงแตวนท 1 มกราคม 2557 ถง 31 มนาคม 2557 พบรายงานผปวยทวประเทศ 26,645 ราย เสยชวต จานวน 31 ราย เทยบกบผปวยจานวน 17,272 ราย และเสยชวต 0 ราย ในชวงเวลาเดยวกนของปทผานมา โดยกลมอายทพบผปวยมากทสดคอ 0-9 ป (รอยละ 42.86), ตามดวย 10-19 ป (รอยละ 16.00) และ 30-39 ป (รอยละ 11.64) ตามลาดบ จงหวด

ภาคทมอตราปวยสงสดคอ ภาคเหนอ (66.74 ตอแสนประชากร), ภาคกลาง (57.07 ตอแสนประชากร), ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ (13.70 ตอแสนประชากร) และภาคใต (9.73 ตอแสนประชากร) ตามลาดบ

ในสวนของผเสยชวต 24 ราย (ทงหมดพบเชอ H1N1 2009) สวนใหญเปนวยทางานโดยเฉพาะกลมวยกลางคน

สาหรบกลมอายทเปนกลมเสยงซงจะตองใหวคซนปองกนโรคไขหวดใหญพบเพยง 1 รายเชนกน คอ อาย 86 ป โดยมรายงานจาก 14 จงหวดซงกระจายในทง 4 ภาค โดยทในภาคเหนอพบในจงหวดเชยงใหม 9 ราย ลาพน พษณโลก และสโขทยจงหวดละ 1 ราย ภาคกลาง พระนครศรอยธยา 2 ราย จนทบร ชยนาท นครปฐม เพชรบร และสมทรปราการ จงหวดละ 1 ราย ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ มรายงานจากนครราชสมาและบรรมย จงหวดละ 1 ราย ภาคใต นครศรธรรมราช 2 ราย และสราษฎรธาน 1 ราย


โดยสรปตงแตตนป 2557 พบการระบาดของเชอไขหวดใหญ โดยทการปวยเพมขนไมมากนก แตพบจานวนผเสยชวตสงขนอยางชดเจน โดยกระจายในหลายจงหวด อยางไรกตาม จานวนผปวยและผเสยชวตเหลานยงนาจะนอยกวาความเปนจรง เนองจากผปวย สวนหนงมอาการคลายไขหวดทวๆ ไป และไมไดไปรบการรกษาในโรงพยาบาล หรอไมถกวนจฉยวาเปนโรคไขหวดใหญ สาหรบผเสยชวต บางสวนไมไดรบการสงตรวจหาเชอไวรส ทาใหไมถกรายงานเขาสระบบเฝาระวงโรคไขหวดใหญ สงทนาสนใจจากลกษณะทางระบาดวทยาของผปวยและผเสยชวตโรคไขหวดใหญในปนคอ ถงแมวาผปวยสวนใหญเปนเดกวยเรยนและเดกเลก แตในกลมนพบการเสยชวตนอยมาก ในขณะทผเสยชวตสวนใหญเปนวยกลางคน ซงลกษณะทพบนมความคลายคลงกบปทมการระบาดใหญของเชอไขหวดใหญชนดเอ สายพนธ H1N1 2009 และทนาสงเกตคอ มผเสยชวตถงรอยละ 54.17 ไมไดอยในกลมเสยงตอการเกดภาวะแทรกซอนรนแรงของโรคไขหวดใหญ คาแนะนาสาหรบกจกรรมการรวมตวของคนหมมาก เพอปองกนการแพรกระจายโรคไขหวดใหญ

หากจะมการรวมตวกนของคนหมมากภายในพนทอนจากด เชน การแสดงมหรสพ การประชมขนาดใหญ การแขงขนกฬา งานนทรรศการ งานแตงงาน งานรนเรง งานบญ หรอกจกรรมอนๆ ในชวงทมการระบาดของไขหวดใหญ กจกรรมดงกลาวมโอกาสทจะเปนแหลงแพรกระจายเชอโรค และผเขารวมกจกรรมมความเสยงทจะตดโรค ไมวาจะเปนสถานทกลางแจงหรอในรม ควรมการปฏบตเชนเดยวกน ดงน

คาแนะนาสาหรบผจดงานหรอเจาภาพงาน

1. ผจดงานหรอกจกรรมการรวมตวของคนหมมาก ควรใหขอมลคาแนะนาการปองกนการแพรกระจายเชอโรค แกกลมเปาหมายทจะมารวมงานหรอกจกรรมลวงหนา โดยใชชองทางตางๆ เชน การสงจดหมายแจงขาว การลงคาแนะนาในหนงสอพมพ มมนทรรศการ รวมทงการประกาศในงาน

2. ผจดงานควรอานวยความสะดวกในการปองกนการแพรกระจายเชอโรคแกผรวมงาน เชน

• ทาปายคาแนะนา หรอหนวยบรการใหคาแนะนาผทมอาการปวยคลายไขหวดใหญบรเวณทางเขางาน • จดอางลางมอพรอมสบ กระดาษทชช ในหองนาใหพอเพยง • จดใหมผทาความสะอาดอปกรณ และบรเวณทมผสมผสปรมาณมาก เชน ราวบนได ลกบดประต

หองนา ดวยนาผงซกฟอก หรอนายาทาความสะอาดทวไป อยาง สมาเสมอและบอยกวาในภาวะปกต (หากเปนประตทสามารถใชสวนอนของรางกาย เชน ใชดานหลงของลาตวผลกประตออกได จะชวยลดโอกาสการสมผสเชอโรค)

• จดหาหนากากอนามยสาหรบผมอาการคลายไขหวดใหญทมความจาเปนตองอยรวมกจกรรม

• จดจดปฐมพยาบาลใหการดแลรกษาเบองตนแกผปวยทมอาการคลายไขหวดใหญ โดยแยกผปวยออกจากกจกรรมการรวมตวนน รวมทงอานวยความสะดวกในการสงกลบไปรกษาตวท บานหรอโรงพยาบาล

• ควรพยายามลดความแออดของผเขารวมกจกรรม เชน เพมจานวนรถทนาประชาชนเขางาน กระจายมมจาหนายอาหาร

• จดบรการทางเลอกทดแทนการมารวมงาน เชน ใหขอมลผานเวบไซต หรอการถายทอดทางสอมวลชน


คาแนะนาสาหรบผมารวมกจกรรม

1. ผทมอาการปวยคลายไขหวดใหญ เชน มไข ไอ เจบคอ มนามก แมจะมอาการไมมาก ควรหยดพกรกษาตวอยทบานเปนเวลา 7 วนนบจากวนเรมปวย หรอหลงจากหายเปนปกตแลวอยางนอย 1 วน และไมควรเขารวมงานหรอกจกรรมกบคนหมมาก แตหากจาเปนตองเขารวมงาน ใหสวมหนากากอนามยตลอดเวลา และลางมอบอยๆ

2. ผทอยในกลมเสยงทหากปวยเปนโรคไขหวดใหญจะมอาการรนแรง ไดแก ผปวยโรคเรอรง หญงมครรภ ผสงอายมากกวา 65 ป เดกอายตากวา 2 ป ผมภมตานทานตา และผมโรคอวน ควรหลกเลยงการไปในสถานททมการรวมตวของคนหมมาก เพอลดโอกาสการตดเชอ โดยเฉพาะในพนททกาลงมการระบาดของไขหวดใหญ

3. ประชาชนทวไปทเขารวมกจกรรม ควรปฏบตตามหลกสขอนามย เชน ลางมอดวยนา และสบหรอแอลกอฮอลเจลบอยๆ หากมอาการไอ จาม ใหใชกระดาษทชชหรอผาปดปากปดจมก หากไมมหรอหยบไมทน ไมควรใชมอปองจมกปาก เพราะเชอจะตดอยทมอ แลวจะไปเปรอะเปอนตามสงของเครองใชตางๆ ใหไอจามใสแขนเสอแทน ซงจะชวยลดการกระจายเชอไดด

4. การสวมหนากากอนามยจะเปนประโยชนมาก หากผทมอาการปวยเปนผสวม เพราะจะชวยปองกนการแพรเชอเวลาไอจามไดด สวนผทไมมอาการปวย โดยทวไปไมจาเปนตองสวมหนากากอนามย แตอาจจะไดประโยชนจากการสวมหนากากอนามย เพอปองกนการตดเชอในกรณทเขาไปอยในทแออดทอาจจะมผเปนไขหวดใหญอยดวย

คาแนะนาในสถานศกษา

สถานศกษาเปนแหลงชมชนกลมหนงทมความเสยงสง เนองจากเปนแหลงของการแพรกระจายเชอโรคไขหวดใหญ ดงนน กระทรวงสาธารณสขขอใหคาแนะนามาตรการปองกนควบคมโรคของโรคไขหวดใหญในสถานศกษา ดงน

1. ควรจดใหมระบบการคดกรองเดกปวย วธการทใชในการคดกรองเดกขนอยกบเดกแตละวย ลกษณะของโรงเรยน และการจดกจกรรมในชวงเชาของโรงเรยน โดยการคดกรองจะพจารณาทงอาการ ไข ไอ มนามก หากพบวาเดกมอาการเขาไดกบไขหวดใหญ เชน มอาการไข ไอ เจบคอ ใหโรงเรยนทาการคดแยกเดก ใสหนากากอนามยใหกบเดก ใหนกเรยนทปวยพกในสถานทจดเตรยมไว และตดตอใหผปกครองมารบกลบไปพกฟนทบาน อนง โรงเรยนควรใหคาแนะนาในการดแลผปวยทบานกบเดกนกเรยน และผปกครองดวย

2. หากพบวามนกเรยน หรอนสต นกศกษาปวย ควรพจารณาปด/เปดสถานศกษา เพอการชะลอการระบาดของโรคและการแพรกระจายเชอ โดยใชดลยพนจรวมกนระหวางเจาหนาทสาธารณสขในพนท ผบรหารสถานศกษา และคณะกรรมการสถานศกษา รวมทงเครอขายผปกครอง ใหนกเรยน นสต นกศกษาทมอาการปวยคลายไขหวดใหญ เชน มไข ไอ เจบคอ มนามก ปวดเมอยตามรางกาย เปนตน หยดเรยนและพกผอนทบานหรอหอพก (หากเปนไปได ควรใหผปวยนอนแยกหอง)

3. โรงเรยนควรทาความเขาใจกบผปกครองและนกเรยน ใหผปกครองและนกเรยนเขาใจความจาเปนทจะตองใหนกเรยนทปวยหยดเรยน

4. วธการจดการภายในโรงเรยน


4.1 โรงเรยนควรจดเตรยมจดลางมอใหพรอม (นาพรอมสบ หรอ เจลแอลกอฮอล) โดยเฉพาะในหองนาและโรงอาหาร พรอมทงอธบายวธการลางมอใหแกนกเรยน และกระตนใหนกเรยนลางมอฟอกสบเหลวเปนประจาหลงสมผสวสดอปกรณตางๆ

4.2 ใหมการเรยนการสอนบรเวณทเปดกวาง ลมธรรมชาตสามารถผานไดสะดวก ไมแนะนาใหอยในหองปรบอากาศ

4.3 มการทาความสะอาดอปกรณทตองสมผส เชน ราวบนได เครองเลนคอมพวเตอร จดตนาดม เปนประจา และใหทาความสะอาดดวยนาและสบ หรอผงซกฟอก หรอนายาทาความสะอาดทวไปถขนในชวงกอนเขาเรยน พกกลางวน และชวงเลกเรยน

4.4 มการจดเตรยมหนากากอนามยไว ณ หองพยาบาล เพอใหสามารถหยบใสใหกบนกเรยนทมอาการไข ไอ จามไดสะดวก และมการประชาสมพนธใหนกเรยนทมอาการไอ จาม มนามกใหใสหนากากอนามย และแจงกบครเพอใหครตดตอใหผปกครองรบกลบบาน

4.5 โรงเรยนควรจดทาคาแนะนาและโปสเตอร เพอใหนกเรยนและผปกครองไดเหน และเขาใจเจตนารมย และนโยบายของสถานศกษาในการเฝาระวง ปองกน และควบคมไขหวดใหญ

4.6 โรงเรยนควรสงเสรมการออกกาลงกายอยางจรงจงและสมาเสมอ เพอสรางภมตานทานใหกบรางกาย

4.7 ใหนกเรยนพกแกวนาและชอนรบประทานอาหารเปนของตนเอง หากตองรบประทานอาหารรวมกนใหใชชอนกลาง สาหรบจดบรการนาดมสาธารณะ ควรใชแกวนาชนดทใชครงเดยวแลวทง

4.8 หากโรงเรยนมรถโรงเรยน ควรจดเตรยมหนากากอนามยไวในรถ เพอใหนกเรยนทมอาการไอ จาม หรอเปนหวดสวมใสเวลานงในรถโรงเรยน และควรมการทาความสะอาดภายในรถโรงเรยนเปนประจา มการประชาสมพนธขอมลขาวสารเปนประจาสมาเสมอ ในเรองการดแลและการปองกนตวเองใหมสขภาพแขงแรง และแนะนาใหนกเรยนลางมอกอนกลบบาน

4.9 ประสานกบหวหนากลมงานในพนทในสงกดองคกรทมสถานศกษา ในการเฝาระวงการระบาดโรคไขหวดใหญ จดทาแผนปฏบตการรวมกบสถานศกษาเพอความเปนเอกภาพ เสนอผวาราชการจงหวดและสวนกลาง

4.10 จดใหมการรณรงค ประชาสมพนธ ฝกอบรมสมมนาการศกษา และสรางวทยากรเพอใหความรแกบคลากรและนกเรยน นสต นกศกษาในสถานศกษา เปดศนยขอมลขาวสารและใหความร ในการเฝาระวงการระบาดโรคไขหวดใหญ

5. วธการกาจดหนากากอนามยใชแลว 5.1 คาแนะนาในการกาจดหนากากอนามย หรอผา หรอกระดาษทชชปดปาก ปดจมกสาหรบ

นกเรยน ประชาชน หรอบคคลทวไป (เฉพาะรายบคคล) การกาจดหนากากอนามย หรอผา หรอกระดาษทชชปดปาก ปดจมกทใชแลว ควรกาจดโดยการ

นาหนากากอนามย หรอผา หรอกระดาษทชชปดปาก ปดจมกทใชแลว ใสถงพลาสตก มดปากถงใหแนน แลวทงในถงขยะทวไป

5.2 คาแนะนาในการกาจดหนากากอนามย หรอผา หรอกระดาษทชชปดปาก ปดจมก สาหรบสถานทสาธารณะ หรอสถานททมจานวนผใชบรการมาก


ควรมการแยกถงขยะสาหรบทงหนากากอนามย ผา กระดาษทชชปดปาก ปดจมกโดยเฉพาะ โดยลกษณะของถงขยะควรมถงพลาสตกรองรบดานในอก 1 ชน และมสตกเกอรหรอขอความระบเปน “ถงขยะสาหรบทงหนากากอนามย หรอผาปดปาก ปดจมก ทใชแลว” ตดไวทถงขยะใหชดเจน

5.3 มาตรการในการกาจดหนากากอนามย หรอผา หรอกระดาษทชชปดปาก ปดจมก สาหรบหนวยงานทเกยวของ

กรณหนากากอนามยหรอผา หรอกระดาษทชชปดปาก ปดจมกทใชแลวจากโรงพยาบาล ใหใชวธกาจดเชนเดยวการกาจดขยะตดเชอของโรงพยาบาล โดยใชถงพลาสตกสแดงทกนรว ตองตดเครองหมายสญลกษณชวสากล พรอมทงตดฉลากใหรวาเปนขยะตดเชอ ตองเกบรวบรวมไวในพนทเฉพาะกาจดในเตาเผา

กรณหนากากอนามย หรอผา หรอกระดาษทชชปดปาก ปดจมกทใชแลวจากสถานศกษา/ ชมชน ใหมการแยกขยะโดยแยกใสถงพลาสตกหรอแยกถงขยะ มปายหรอขอความบอกชดเจนวาเปนถง /ถงขยะหนากากอนามย หรอผา หรอกระดาษทชชปดปาก ปดจมกทใชแลว มดปากถงใหแนน แยกเกบรวบรวมไวอยางนอย 8 ชวโมง เพอปองกนการปนเปอนกบขยะอน

คาแนะนาสาหรบผปวย ผปกครอง และผดแลผปวยทบาน

ผปวยโรคไขหวดใหญ จะมอาการไขสง หนาวสน ปวดศรษะ ปวดเมอยเนอตว ออนเพลยมาก เจบคอ ไอ คดจมก นามกไหล เบออาหาร บางรายอาจมอาการอาเจยนและทองเสยรวมดวย ผปวยสวน ใหญอาการจะทเลาขนตามลาดบ คอ ไขลดลง ไอนอยลง รบประทานอาหารไดมากขน และหายปวยภายใน 5 - 7 วน ยกเวนบางรายอาจเสยงตอภาวะแทรกซอนทาใหเกดปอดบวม มอาการหอบเหนอย หายใจลาบากและเสยชวตได ซงมกจะเกดขนในกลมผสงอาย หรอผปวยทมโรคเรอรงประจาตว

ในกรณทผปวยมอาการไมรนแรง (เชน ไขไมสงมาก ตวไมรอนจด ไมซม และพอรบประทานอาหารได) สามารถรกษาตวทบานได ผปวย ผปกครอง และผดแลผปวยควรปฏบตดงน

• ผปวยควรหยดเรยน และพกอยกบบานหรอหอพก เปนเวลาอยางนอย 7 วนหลงวนเรมปวย เพอใหพนระยะการแพรเชอ และกลบเขาเรยนไดเมอหายปวยแลวอยางนอย 24 ชวโมง

• แจงทางโรงเรยนทราบ เพอจะไดรวมเฝาระวงโรคไขหวดใหญในสถานศกษา และปองกนควบคมโรคไดอยางทนทวงท

• ใหผปวยรบประทานยาลดไข และยารกษาตามอาการ เชน ยาละลายเสมหะ ยาลดนามก ตามคาแนะนาของเภสชกรหรอสถานบรการทางการแพทย หรอคาสงของแพทย

• ไขหวดใหญเกดจากเชอไวรส ไมจาเปนตองรบประทานยาปฏชวนะ ยกเวนพบเชอแบคทเรยแทรกซอน ตองรบประทานทานยาใหหมดตามทแพทยสง

• เชดตวลดไขดวยนาธรรมดา (ไมควรใชนาเยน) • งดดมนาเยนจด • ดมนาสะอาดและนาผลไมมากๆ • พยายามรบประทานอาหารออนๆ รสไมจด เชน โจก ขาวตม ไข ผก และผลไมใหเพยงพอ • นอนพกผอนมากๆในหองทอากาศไมเยนเกนไป และมอากาศถายเทสะดวก


• ปองกนการแพรกระจายเชอใหผอนดวยการสวมหนากากอนามย ปดปากและจมกเวลาไอหรอ จาม ดวยกระดาษทชชหรอแขนเสอของตนเอง ลางมอดวยนาและสบ หรอแอลกอฮอลเจลบอยๆ หลกเลยงการคลกคลใกลชดกบผทอยรวมบานหรอรวมหอง (หากเปนไปไดควรใหผปวยนอนแยกหอง) รบประทานอาหารแยกจากผอน หรอใชชอนกลางในการรบประทานอาหารรวมกน ไมใชของใชสวนตว เชน ผาเชดหนา ผาเชดตว แกวนา หลอดดดนา รวมกบผอน

• หากอาการปวยรนแรงขน เชน หายใจลาบาก หอบเหนอย อาเจยนมาก ซม ควรรบไปพบแพทยทนท

คาแนะนาสาหรบผปกครองในการดแลบตรหลานทยงไมปวย

• ควรตดตามสถานการณการระบาดของโรคไขหวดใหญ และคาแนะนาตางๆจากกระทรวงสาธารณสขและสถานศกษาเปนระยะ

• แนะนาพฤตกรรมอนามยใหแกบตรหลาน เชน รกษาสขภาพใหแขงแรง โดยการออกกาลงกาย นอนหลบพกผอนอยางเพยงพอ รบประทานอาหารทมประโยชน การปองกนการตดเชอไวรสโดยการลางมอดวยนาและสบบอยๆ การใชชอนกลางในการ รบประทานอาหารรวมกน การรบประทานอาหารปรงสกใหม

• แนะนาใหเดกหลกเลยงการคลกคลกบผปวยทมอาการคลายไขหวดใหญ • หากบตรหลานของทานมอาการปวยคลายไขหวดใหญ เชน มไข ไอ มนามก เจบคอ ปวดเมอยตาม

รางกาย ใหใชกระดาษทชชปดปากและจมก และทงลงถงขยะ และขอใหแจงทางโรงเรยนทราบ เพอจะไดรวมเฝาระวงโรคไขหวดใหญในสถานศกษา และปองกนควบคมโรคไดอยางทนทวงท

• ปฏบตกจกรรมในชวตประจาวนใหเปนปกตเทาทจะเปนไปได ถงแมวาจะมการปดสถานศกษาหรอมการระบาดของโรค

• หมนพดคยกบบตรหลาน ใหรเรองราวเกยวกบไขหวดใหญ และตอบคาถามทเดกสงสยเทาทเดกในแตละวยจะเขาใจได

• หากเดกมความรสกกลวหรอกงวล ควรแนะนาใหระบายความรสกของตนเองออกมา และตอบคาถาม รวมทงปลอบโยนใหคลายกงวล

• เดกมกจะตองการความรสกปลอดภยและความรก หากบตรหลานของทานมความกงวล ทานควรใหความใสใจมากเปนพเศษ

• ดแลมใหบตรหลานของทานหมกมนกบขอมลขาวสารสถานการณของโรคไขหวดใหญมากเกนไป จนเกดความกลวหรอวตกกงวลจนเกนเหต

*******************************************

มาตรการป้องกันควบคุมโรค...

Documents