รำยงำนสภำวะกำรศึกษำไทย ป 2557/2558...

รำยงำนสภำวะกำรศกษำไทย ป 2557/2558จะปฏรปกำรศกษำไทย

ใหทนโลกในศตวรรษท 21 ไดอยำงไร

โดย

รองศำสตรำจำรยวทยำกร เชยงกลคณบดกตตคณวทยำลยนวตกรรมสงคม มหำวทยำลยรงสต

น�ำเสนอตอ

ส�ำนกงำนเลขำธกำรสภำกำรศกษำกระทรวงศกษำธกำร

รำยงำนฉบบนเปนกำรสรปตควำม ตงขอสงเกต วพำกษวจำรณ และเสนอแนะโดยผวจย

ไมใชทศนะทำงกำรของส�ำนกงำนเลขำธกำรสภำกำรศกษำ

��.indd 2 12/2/2559 9:43:02

เรอง สภาวะการศกษาไทย ป 2557/2558 “จะปฏรปการศกษาไทย

ใหทนโลกในศตวรรษท 21 ไดอยางไร”

สงพมพ สกศ. อนดบท 13/2559

จานวนพมพ 1,000 เลม

ผจดพมพเผยแพร กลมสถตและวเคราะหสภาวะทางการศกษา

สานกวจยและพฒนาการศกษา

สานกงานเลขาธการสภาการศกษา

กระทรวงศกษาธการ

99/20 ถนนสโขทย เขตดสต กรงเทพฯ 10300

โทร. 0 2668 7123 ตอ 1323

โทรสาร 0 2243 0085

Website : http://www.onec.go.th

จดพมพโดย บรษท พมพดการพมพ จากด

222 ซอยพระยาสเรนทร แขวงบางชน เขตคลองสามวา

กรงเทพฯ 10510 โทร 0 2919 1481, 0 2919 1489

โทรสาร 0 2955 3381

E-mail : [email protected]

379.593 สานกงานเลขาธการสภาการศกษาส 691 ส สภาวะการศกษาไทย ป 2557/2558 “จะปฏรปการศกษาไทย ใหทนโลกในศตวรรษท 21 ไดอยางไร” กรงเทพฯ : สกศ., 2559 202 หนา ISBN : 978-616-270-096-5 1. การศกษา - รายงาน 2. วทยากร เชยงกล 3. ชอเรอง

ISBN.indd 1 12/2/2559 10:34:59

ค�ำน�ำ

รายงานสภาวะการศกษาไทย ป 2557/2558 “จะปฏรปการศกษาไทยใหกาวทน

โลกในศตวรรษท 21 ไดอยางไร” การน�าเสนอรายงานฉนบนนบเปนนวตกรรมทางการ

ศกษาทส�าคญและเปนรายงานประจ�าปทส�านกงานเลขาธการสภาการศกษาไดด�าเนนการ

จดท�าโดยมวตถประสงคเพอรายงานสภาพปจจบนปญหาและสภาวะการเปลยนแปลงท

มผลกระทบตอการพฒนาการศกษาของประเทศ

ดงนนส�านกงานเลขาธการสภาการศกษาในฐานะหนวยงานหลกดานการก�าหนด

นโยบายการศกษา การวางแผนการศกษา และแผนพฒนาการศกษา รวมทงการตดตาม

ประเมนผลการปฏรปการศกษาในระดบชาต จงเหนสมควรใหด�าเนนการศกษาวเคราะห/

สงเคราะหขอมล และจดท�ารายงานสภาวะการศกษาไทย ป 2557/2558 ขน โดยไดรบ

ความรวมมอจาก รองศาสตราจารยวทยากร เชยงกล คณบดกตตคณวทยาลยนวตกรรม

สงคม มหาวทยาลยรงสต เปนผด�าเนนการศกษาวเคราะหและเรยบเรยงรายงาน เพอ

น�าเสนอขอมลขาวสารทสะทอนใหเหนภาพสภาวะการศกษาทเปนจรง และภาพใหญ

ของสภาพการพฒนาการศกษาของไทยในรอบปทผานมาและปปจจบน เพอเปนขอมล

สนบสนนการก�าหนดนโยบาย การวางแผนการศกษาและการด�าเนนงานตดตามประเมน

ผลการจดการศกษาของประเทศ

โอกาสน ส�านกงานเลขาธการสภาการศกษา ขอขอบคณรองศาสตราจารยวทยากร

เชยงกล ทไดด�าเนนการศกษา วเคราะหและน�าเสนอขอมลไดอยางนาสนใจ และเปน

ประโยชนตอการน�าไปสการพฒนาการศกษาของชาต ตลอดจนผทรงคณวฒทกทาน และ

ขอขอบคณทกฝายทมสวนรวมในการจดท�ารายงานมาณโอกาสน และหวงเปนอยางยง

วารายงานสภาวะการศกษาไทยฉบบน จะเปนประโยชนเพอสนบสนนการก�าหนดนโยบาย

การศกษาการวางแผนการศกษาการพฒนาการศกษาตลอดจนการตดตามประเมนผลการ

จดการศกษาและการด�าเนนงานทางการศกษาของประเทศไทยตอไป

(ดร.สทธศรวงษสมาน)

เลขาธการสภาการศกษา

��.indd 3 12/2/2559 9:43:02

ค�ำชแจงของผเขยนรำยงำน

รายงานสภาวะการศกษาไทยประจ�าปตางๆ เปนหนงสอรายงานประจ�าปทส�านกงาน

เลขาธการสภาการศกษา(สกศ.)ตงแตสมยดร.รงแกวแดง เปนเลขาธการไดมอบหมาย

ใหบคคลภายนอกเปนผวจยเชงเอกสารและเขยนอยางเปนอสระมาตงแตป 2540นโยบาย

คอตองการใหเปนรายงานทเสนอขอมลเรองการศกษาในรอบปควบคไปกบการวเคราะห

อยางวพากษวจารณ เพอจงใจใหคนทงในวงการการศกษาและประชาชนทวไป สนใจอาน

ปลกใหประชาชนชวยกนคดวเคราะหตอ มงใหเกดพลงของการเรยนรรวมกน และการม

สวนรวมในการปฏรปการศกษาใหมคณภาพเพมขน

เนอหาสาระหลกของรายงานสภาวะการศกษาไทยฉบบน เปนการสรป วเคราะห

ประเมนผลการด�าเนนการจดการศกษาในรอบ 1-2 ปทผานมา การวเคราะหเรองการปฏรป

การศกษาส�าหรบคนไทยในศตวรรษท 21 ประเทศไทยในเชงเปรยบเทยบและการศกษา

บทเรยนในการปฏรปการศกษาของประเทศอน ผเขยนไดเนนการปฏรปการศกษาทส�าคญ

3 ดาน คอ 1. การปฏรปคร ผบรหาร 2. การปฏรปหลกสตร วธการสอน และวธวดผล

3.การปฏรปโครงสรางการบรหารจดการและเรองทส�าคญ

รายงานฉบบนกลาวถงแนวทางใหญๆ ของการปฏรปการศกษามากกวาทจะกลาว

ถงสภาพปญหา สาเหต และแนวทางการด�าเนนการแกไขปญหาในรายละเอยด เนองจาก

เรองสภาพปญหาและสาเหตของปญหาการศกษาไทย มผท�าวจยและเขยนไวมากแลว

รวมทงงานของผวจยเอง และเปนเรองทคนทอยในวงการและหรอตดตามสนใจปญหา

การศกษาพอทราบอยแลว รวมทงสภาพปญหาและสาเหตกคอเรองเดมๆ แมจะมราย

ละเอยดทตางออกไปบาง

เหตผลอกขอหนงคอ การจดการศกษานนเปนกจกรรมทกวางขวาง ทเกยวของกบ

คนอยางนอย 15-16ลานคนมรายละเอยดมากยากทจะรายงานชนหนงจะกลาวครอบคลม

ไดหมด ดงนน รายงานฉบบนจงมงเนนแนวทางใหญๆ ในการปฏรปการศกษาไทยใหได

ผลมากกวา ผทเพงไดอานรายงานแนวน และอยากทราบปญหาและแนวทางแกไขเรอง

การศกษาไทยในประเดนรายละเอยด อาจจะหาอานรายงานสภาวะการศกษาไทยฉบบป

กอนๆ ไดจากหนงสอในหองสมดหรอจากเวบไซตของส�านกงานเลขาธการสภาการศกษา

www.onec.go.th และเวบไซตของผวจย www.witayakornclub.wordpress.com และ

เอกสารรายงานฉบบตางๆทผวจยไดใหรายชอไวในบรรณานกรมทายเลม

��.indd 4 12/2/2559 9:43:02

รายงานฉบบนเปนการบนทกสถตขอมล การสรปตความ ตงขอสงเกต วพากษ-

วจารณ และเสนอแนะโดยผวจยในฐานะนกวชาการและพลเมองผหวงใยอนาคตของ

ประเทศคนหนง ไมใชทศนะทางการของส�านกงานเลขาธการสภาการศกษา ผใหการ

สนบสนนการวจยการจดสมมนาและการจดพมพเผยแพรรายงานชนน

ผวจยหวงวารายงานทมลกษณะวพากษวจารณดวยเจตนา “ตเพอกอ” ฉบบนจะม

สวนชวยใหคร อาจารย นกเรยน นกศกษา ผปกครอง และประชาชนผสนใจ ไดเหน

ประเดนทจะอภปรายเสวนาศกษาคนควาตอและชวยกนปฏรปการศกษาในสวนทแตละ

คน แตละกลม องคกร จะท�ากนไดอยางไดผลเพมขนตอไป และขอขอบคณ นกวชาการ

และผท�ารายงานสถตขอมลทางดานการศกษาทกทานทผวจยไดอาศยขอมลมาใชอางอง

ในรายงานฉบบน นกวชาการและเจาหนาทในกลมสถตและวเคราะหสภาวะทางการศกษา

ส�านกวจยและพฒนาการศกษา ส�านกงานเลขาธการสภาการศกษาทไดชวยจดหาสถต

และขอมลใหผวจย ผทรงคณวฒและผเขารวมการสมมนาพจารณารายงานฉบบนทได

ชวยวจารณและใหความเหนขอมลเพมเตม

วทยำกร เชยงกล, รศ. (สำขำวชำเศรษฐศำสตร)

วทยำลยนวตกรรมสงคม, มหำวทยำลยรงสต

สงหำคม 2558

��.indd 5 12/2/2559 9:43:02

บทสรปส�ำหรบผบรหำร

รายงานฉบบนเปนการสรป วเคราะห ประเมนผลการด�าเนนการจดการศกษาใน

รอบ 1-2 ปทผานมา สภาวะเศรษฐกจสงคมและความสามารถในการแขงขนของไทยใน

เชงเปรยบเทยบบทเรยนในการปฏรปการศกษาของประเทศอน การปฏรปการศกษาไทย

ใหกาวทนโลกในศตวรรษท 21 แนวทางการปฏรปการศกษาไทยทส�าคญ 3 ดาน คอ

1. การปฏรปคร ผบรหาร 2. การปฏรปหลกสตร การสอน และการวดผล 3. การปฏรป

โครงสรางการบรหารจดการและการแกไขปญหาเชงประเดนทส�าคญโดยสรปใจความ

ส�าคญไดดงตอไปน

➢ สภาวะการเมอง เศรษฐกจและสงคมไทยในป 2557-ครงปแรก2558สภาวะ

การเมองในรอบสบปอยในวงวนของการชมนมประทวงรฐบาล การรฐประหารและการราง

รฐธรรมนญ สภาวะเศรษฐกจในรอบ 2 ปหลง เตบโตในอตราทลดลง เนองจากปญหา

เศรษฐกจโลกชะลอตว ปญหาความขดแยงในประเทศตางๆ ปญหาการเมอง และการ

บรหารในประเทศ ปญหาหนสนครวเรอนเพมสงกวารายได ปญหาภยแลง ฯลฯ สวน

สภาวะสงคมยงคงมปญหาเดกและเยาวชน อาชญากรรม ยาเสพตด สาธารณสข สภาพ

แวดลอม ฯลฯ อนเปนผลมาจากการทชนชนน�าไทยเลอกแนวทางพฒนาเศรษฐกจ การเมอง

แนวทนนยมอตสาหกรรมทเนนการแขงขนและการเตบโตทางวตถของเศรษฐกจมากกวา

แนวทางพฒนาทางเลอกเพอคณภาพชวตของประชาชนอยางทวถงเปนธรรม

➢ สภาวะการศกษาไทยป 2556-2557 งบประมาณการศกษาของภาครฐขยาย

ตวสงทงปรมาณและสดสวนของงบประมาณทงประเทศและผลตภณฑมวลรวมของ

ประเทศ ขณะทจ�านวนนกเรยน นกศกษา ผส�าเรจการศกษาเรมลดลงบางในบางระดบ

เนองจากประชากรวยเรยนลดลง สดสวนนกเรยนรฐมากกวาเอกชนในระดบ 80:20

นกเรยนสายสามญมากกวานกเรยนอาชวศกษาในระดบ 60:40 การจดการศกษาโดย

กระทรวงศกษาธการองคกรปกครองสวนทองถนมสดสวน84:16ใกลเคยงปกอนๆโดยไม

เปลยนแปลง สดสวนของเดกวยเรยนทไมไดเรยนและหรอออกกลางคนคงมสดสวนสง

ปการศกษาเฉลยของประชากร และระดบการศกษาของแรงงานไทยยงคงอยในเกณฑต�า

แมจะมแนวโนมดขนบางแตกเลกนอย ผลสมฤทธทางการศกษาของนกเรยนจากการ

ประเมนผลทงภายในประเทศ และเปรยบเทยบระหวางตางประเทศยงคงอยในเกณฑต�า

การจดการศกษาระหวางกรงเทพฯ เมองใหญและจงหวดอนยงคงแตกตางกนสง การแก

ปญหาของรฐบาลท�าไดจ�ากด มลกษณะตามแกปญหาเปนเรองๆ แกไดเฉพาะบางประเดน

บางจดแตไมไดปฏรปทงระบบอยางเปนองครวม

��.indd 6 12/2/2559 9:43:02

➢ ปญหาสถานะเศรษฐกจสงคมไทย/ความสามารถในการแขงขน เปรยบเทยบกบ

ประเทศตางๆ ไทยมประชากรมากเปนอนดบ 20 และพนทการเกษตรใหญเปนอนดบท 19

ของโลก แตไทยพฒนาคณภาพ/ประสทธภาพประชากรและพฒนาเศรษฐกจสงคมไดใน

เกณฑต�า รายไดตอหวประชากรต�า จงถกจดเปนประเทศรายไดปานกลางในกลมประเทศ

ก�าลงพฒนา ดชนความสามารถในการแขงขนทางเศรษฐกจสงคม ดชนการพฒนามนษย

ดชนการพฒนาการศกษาซงรวมถงผลการทดสอบเปรยบเทยบของไทยเทยบกบนกเรยน

นานาชาตอยในเกณฑคอนขางต�า รวมทงต�ากวาหลายประเทศในเอเชยตะวนออกและ

เอเชยตะวนออกเฉยงใตดวย เมอพจารณาดชนเปรยบเทยบและประสบการณจากประเทศ

อนๆ การปฏรปการศกษาและมนษยใหมคณภาพและรบผดชอบเปนปจจยส�าคญทมผลตอ

ความส�าเรจในการพฒนาทางเศรษฐกจสงคม

➢ การจดการศกษาใหกาวทนโลกในศตวรรษท 21 การจดการศกษาไทยทมง

ผลตคนทมความรทกษะจ�านวนหนงไปท�างานในโรงงานและหนวยธรกจในระบบเศรษฐกจ

ทนนยมอตสาหกรรมแบบศตวรรษทผานมาเปนเรองลาสมย เพราะโลกไดเปลยนแปลง

ไปอยางมาก และคงเปลยนอยเรอยๆ ทงในดานวทยาศาสตร เทคโนโลย และการบรหาร

จดการทางเศรษฐกจและสงคม โลกเศรษฐกจสมยศตวรรษท 21 เนนการใชแรงงานทม

ความรทกษะแนวคดวเคราะหเปน มจนตนาการ และเรยนรอะไรใหมๆ ไดด ปรบตว

ไดเกง แกปญหาไดเกง การจดการศกษาจงตองเปลยนแปลงอยางขนานใหญ เพอพฒนา

พลเมองทฉลาด รบผดชอบ คดวเคราะห สงเคราะห ประยกตใชเปน มความสามารถใน

การท�างาน แกไขปญหา และแขงขนทางเศรษฐกจไดมากขน ประเทศทไมสามารถปฏรป

การจดการศกษาของตนใหกาวตามทนได จะถกทอดทงใหลาหลงตกต�าลง ประชากรจะ

ตกงานเพมขน ประเทศไทยจ�าเปนตองปฏรปการจดการศกษาในเชงโครงสรางทงระบบ

อยางเขาใจสภาพปญหาเปาหมายแนวทางการพฒนาเศรษฐกจสงคมอยางมประสทธภาพ

เปนธรรมเหนการณไกลเพอประโยชนคนสวนใหญ

➢ การปฏรปคร อาจารย และผบรหารการศกษา แนวทางปฏรปครอาจารยทส�าคญ

คอ การยบคณะสาขาวชาดานการผลตครทม 103 แหง ใหเหลอนอยลง คดเลอกเฉพาะ

คณะสาขาวชาทมคณภาพสงมาควบรวมกน คดอาจารยเกงๆ มาท�างานรวมกน เปน

สถาบนฝกหดคร 5 แหง ทเนนคณภาพและเนนการเรยนรความรและทกษะส�าหรบโลก

ศตวรรษท 21 คดเลอกนกศกษาทเรยนเกง และตงใจเปนครมาเรยน มทนการศกษาให

และมต�าแหนงงานใหเมอเรยนจบโดยปรบอตราเงนเดอนครขนตนใหสงขน ปฏรประบบ

บรหารครและโรงเรยนใหเปนอสระ เปนประชาธปไตยและมความรบผดชอบสงขน

เปลยนแปลงตามความรความสามารถ และความตงใจในการท�างานอยางเปนธรรม วธ

คดเลอก การฝกอบรม การใหผลตอบแทนคร การประเมนผล สวนครเกาควรประเมน

��.indd 7 12/2/2559 9:43:02

ผลความรความสามารถอยางจรงจง เชน จดใหครระดบประถมและมธยมศกษาสอบ

วชาการอาน คณตศาสตร วทยาศาสตร ขอสอบเดยวกบนกเรยนอาย 15 ป ในโครงการ

ทดสอบนกเรยนนานาชาต PISAของOECDครทสอบไดคะแนนต�ามากควรเลกจาง ได

คะแนนต�าปานกลางควรจดฝกอบรมใหมแบบเนนภาคปฏบตและตตตามผลการฝกอบรม

อยางจรงจง เพอท�าใหครปรบเปลยนพฤตกรรมเปนคนทรกการอาน รกการเรยนร คด

วเคราะหเปนสามารถท�างานและสอนแบบใหมไดการปฏรปครอาจารยผบรหารสถาบน

การศกษา สามารถเรยนรจากประสบการณของประเทศและเขตเศรษฐกจทประสบความ

ส�าเรจ เชน ฟนแลนด สงคโปร เซยงไฮได แตตองท�าความเขาใจทงระบบ ขณะเดยวกนก

ควรเพมผลตอบแทนและการใหแรงจงใจครควบคไปกบการจดฝกอบรมชวยเหลอพฒนา

ครอยางตอเนอง เปลยนวธการประเมนผลของการท�างานของครและผบรหารโดยเนนผล

สมฤทธของผเรยนสวนใหญ มากกวาการประกวดแขงขนระดบชาตโดยวธประเมนวาคร

สามารถท�าใหนกเรยนของตนทงโรงเรยนหรอทงชนสอบไดคะแนนเฉลยสงขนหรอ

ท�าใหนกเรยนสอบผานเกณฑขนต�าเปนสดสวนสงขนกวาปกอนอยางไร แทนทจะเนน

แตการสรางนกเรยนเกงสวนนอยไปแขงขนกนวานกเรยนโรงเรยนจะชนะการแขงขน

หรอสอบเขามหาวทยาลยรฐไดมาก และเปลยนแปลงวธการประเมนความดความชอบคร

อาจารย ตามสายบงคบบญชาในระบบราชการรวมศนย การสอบ และการสงผลงานเขยน

ขอวทยฐานะแบบเก าเป นการตงคณะกรรมการตดตามผลการท�างานครอย างม

ประสทธภาพและเปนธรรม

➢ การปฏรปหลกสตรการเรยนการสอนและการประเมนผลปฏรปหลกสตรให

เนนทผลลพธหรอสมรรถนะเพอสรางใหผ เรยนมความร ทกษะทจ�าเปนส�าหรบโลก

ศตวรรษท 21 เชน การอยากรอยากเหน รกการอาน การเรยนร เรยนดวยตนเอง ม

ความคดรเรม มความเปนผรบผดชอบ มความยดหยนและความสามารถในการปรบตว

มองคกรและบคลากรการตดตามสนบสนนฝกอบรมใหครอาจารยเขาใจ มความร ทกษะ

ทสามารถท�าตามหลกสตรทปฏรปไดจรง ซงรวมทงการปฏรปวธการเรยนการสอน และ

การประเมนผลผเรยนเพอสงเสรมใหผเรยนคดวเคราะห ประยกตใชและแกปญหาเปน

อยางสอดคลองกบหลกสตรใหม

➢ การปฏรประบบการบรหารและการแกปญหาเชงประเดนทส�าคญ ปฏรประบบ

บรหารแบบลดอ�านาจบทบาทของกระทรวงศกษาธการจากการบรหารการศกษาเองมา

เปนผก�ากบประสานงานและสนบสนนกระจายอ�านาจและความรบผดชอบใหกบสภา

การศกษาและสมชชาการศกษาจงหวดตามแนวทางสงเสรมใหจงหวดจดการศกษาดวย

ตนเองรวมกบเขตพนทการศกษา องคการบรหารทองถน ชมชน สถานศกษาเพมขน

พฒนาระบบก�ากบตรวจสอบดแลและรวมมอกนท�างานโดยภาค 4 ฝายคอหนวยงานการ

��.indd 8 12/2/2559 9:43:02

จดการศกษาครอาจารยผปฏบตงานผทรงคณวฒ/ประชาชนและองคกรทองถน เพอรวม

มอกนปฏรปสถานศกษาในเขตพนท ใหสามารถบรหารอยางมประสทธภาพจดการเรยน

การสอน การวดผลแนวใหม ผลตพลเมองทมความร ทกษะทพรอมใชงานไดมในโลก

ศตวรรษท 21 ได การปฏรปเชงประเดนทส�าคญ เชน การปฏรปเรองการเลยงดเดกและ

การศกษาปฐมวย การสงเสรมการรกการอานและการใชภาษาไทยไดด ปฏรปโรงเรยน

ขนาดเลกและขนาดกลางใหมคณภาพสงขน แกปญหานกเรยนไมไดเรยนและออกกลาง

คนอยางถงรากเหงาของปญหาและอยางเปนระบบครบวงจร ปฏรปการศกษาอาชวศกษา

วทยาศาสตร เทคโนโลย ใหความสนใจเรยนดานนเพมขน ปฏรปอดมศกษาและการวจย

และพฒนาเพอสนองตอบโจทยการพฒนาประเทศอยางเปนธรรมและยงยนเพมขน

ปฏรปการศกษาผใหญและการศกษาตอเนอง ใหสนองตอบตลาดแรงงานและการพฒนา

ทางเศรษฐกจสงคมเพมขน

➢ สรปภาพรวมและแนวทางการปฏรปการศกษาใหไดผลจรง แกปญหาใหญ คอ

การปฏรปครอาจารย และผบรหารสถานศกษา ใหมความเปนนกวชาการและผน�าเพมขน

ปฏรปการพฒนาการคดเลอกและใหผลตอบแทนผบรหารสถาบนและคร อาจารย ทม

ความร ความสามารถ ในการจดการศกษาใหผเรยนสวนใหญมความรทกษะแบบคด

วเคราะห สงเคราะห ประยกตใชเปน สามารถแกปญหา เรยนรใหมไดดวยตนเอง มความ

เปนพลเมองทรบผดชอบ ทมขดความสามารถแขงขนกบคนอนๆ และประเทศอนๆ ได

เพมขน ปฏรปโรงเรยน 3 หมนกวาแหงทงประเทศใหมคณภาพสงขน ใกลเคยงกบ

โรงเรยนชนน�าทมชอเสยง ประชาชนเขาใจเรองความส�าคญของปฏรปการศกษาตอง

พยายามท�าใหทงชนชนน�าและประชาชนทวไปมความรความเขาใจความจ�าเปนของการ

ปฏรประบบการจดการศกษาทตองกาวขามระบบราชการแบบรวมศนย อ�านาจนยม

ขาดการตรวจสอบจากภาคประชาชน เปนการจดการศกษาแบบกระจายอ�านาจไปสทองถน

และสถาบนการศกษาทมภาคหลายฝายเขามารวมรบผดชอบอยางเปนประชาธปไตย และ

สนองความตองการของทองถนและประเทศไดเพมขน

��.indd 9 12/2/2559 9:43:02

สารบญ

ค�าน�า 3 ค�าชแจงของผเขยนรายงาน 4

บทสรปส�าหรบผบรหาร 6

บทท1 สภาวะการเมองเศรษฐกจและสงคมไทยในป2557- 17 ครงแรกป2558 1.1 สภาวะทางการเมอง 17

1.2 สภาวะทางเศรษฐกจ 22

1.3 การเปลยนแปลงทางสงคมและสภาพแวดลอม 24

บทท2 สภาวะการศกษาไทยป2556/2557 31 2.1 การศกษาขนพนฐาน 32

2.2 อาชวศกษา 34

2.3 การศกษาระดบอดมศกษา 35

2.4 การจดการศกษาระหวางรฐและเอกชน 36

2.5 การจดการศกษาโดยองคกรปกครองสวนทองถน 37

และกรงเทพมหานคร

2.6 การจดการศกษาทเกยวของกบสงฆและพทธศาสนา 38

2.7 การศกษานอกระบบ 39

2.8 นกเรยนพการและกลมเดกพเศษดานตางๆ 40

2.9 อตราการคงอยและการออกกลางคนของนกเรยน 41

ระดบการศกษาขนพนฐาน

2.10 จ�านวนผส�าเรจการศกษาในป2554และ2555 42

2.11 งบประมาณการศกษา 42

2.12 ปการศกษาเฉลยของคนไทย 43

2.13 จ�านวนวฒครอาจารยสงกดรฐและเอกชน 44

��.indd 1 12/2/2559 9:45:42

สารบญ(ตอ)

2.14 ระดบการศกษาของผมงานท�า 45

2.15 คะแนนเฉลยของนกเรยนทงประเทศจากผลการทดสอบ 46

ทางการศกษาขนพนฐาน(ONET)ชนป.6,ม.3และม.6

ชวงปการศกษา2555-2557

2.16 ความแตกตางของการจดการศกษาในภมภาคตางๆของไทย 48

2.17 ผลงานกระทรวงศกษาธการในชวงไตรมาสสดทายป2557และ 48

ไตรมาสแรกป2558

2.18 ขอเสนอเรองการปฏรปการศกษาโดยคณะกรรมาธการ 49

ปฏรปการศกษาและการพฒนาทรพยากรมนษย

สภาปฏรปแหงชาต

บทท3 ปญหาสภาวะเศรษฐกจสงคมไทยและความสามารถ 51 ในการแขงขนของไทยเปรยบเทยบกบประเทศตางๆ 3.1 สถานะเศรษฐกจไทยโดยรวม 51

3.2 ความสามารถในการแขงขนในทางเศรษฐกจ 52

3.3 ความสามารถดานการศกษาและการพฒนาสงคม 53

3.4 ปการศกษาเฉลยของประชากร 56

3.5 ประเทศอนมเปาหมายและแนวทางการปฏรป 58

การศกษาทชดเจนกวาไทยอยางไร

บทท4 การปฏรปการจดการศกษาใหกาวทนโลกในศตวรรษท21 63

4.1 โลกในศตวรรษท21แตกตางไปจากโลกในยค 63

กอนหนานอยางไร

4.2 ไทยจดการศกษาทลาหลงกวาประเทศอนอยางไร 65

4.3 การจดการศกษาไทยกบการเตรยมความพรอมส 69

ศตวรรษท21

4.4 ทกษะความรคนแบบไหนทสงคม 75

ในศตวรรษท21ตองการ

4.5 แนวทางในการปฏรปการศกษาไทยใหกาวทน 76

ในโลกในศตวรรษท21

��.indd 2 12/2/2559 9:45:42


บทท5 การปฏรปครอาจารยและผบรหารการศกษา 79

5.1 สถานการณและปญหาของครอาจารยไทย 79

5.1.1 ปรมาณและคณภาพของคร 80

5.1.2 สภาพการท�างานคาตอบแทนและแรงจงใจ 83

และความกาวหนาของอาชพครอาจารย

5.2 ปญหาของผบรหารสถานศกษาของไทย 86

5.3 ตวอยางการพฒนาเพอยกระดบครในประเทศอน 88

5.3.1 การปฏรปการฝกหดครและพฒนาอาชพครของเซยงไฮจน 90

5.3.2 การพฒนาครและบคลากรทางการศกษาของสงคโปร 92

5.3.3 การปฏรปครและบคลากรทางการศกษาของฟนแลนด 95

5.4 ไทยควรจะปฏรปครและผบรหารการศกษากนอยางไร 97

บทท6 การปฏรปหลกสตรวธการเรยนการสอนและการประเมนผล 105 6.1 ปญหาและความจ�าเปนทจะตองปฏรปหลกสตรการศกษา 105

6.2 ปญหาการจดการเรยนการสอนและการวดผล 108

6.3 การปฏรปหลกสตรการเรยนการสอนของประเทศอน 111

6.3.1 ฟนแลนด 111

6.3.2 สงคโปร 112

6.3.3 ฮองกง 112

6.3.4 การปฏรปหลกสตรการเรยนการสอน 114

และการประเมนผลในเซยงไฮจน

6.4 การปฏรปการประเมนผล 115

6.5 การปฏรปการประเมนผลตามแนวทางโครงการPISAของOECD 117

6.6 เราควรจะปฏรปหลกสตรกระบวนการเรยนร 121

และการประเมนผลของไทยอยางไร

��.indd 3 12/2/2559 9:45:42


บทท7 การปฏรประบบการบรหารจดการทางการศกษา 129 และการแกไขปญหา

7.1 เปลยนโครงสรางบรหารจากแบบรวมศนยทสวนกลาง 130

เปนแบบกระจายอ�านาจและความรบผดชอบไป

ทจงหวดและหนวยปฏบตงานในพนทเพมขน

7.2 ทมเทพฒนาการศกษาปฐมวย(3-5ขวบ)แบบเตรยมความพรอม 137

ทสอดคลองกบการท�างานของสมองเดกวยนทงประเทศ

7.3 ปฏรปครอาจารยหลกสตรการเรยนการสอนการประเมนผล 140

7.4 ปฏรปโรงเรยนขนาดเลกและขนาดกลาง 143

7.5 แกปญหานกเรยนหลดออกจากระบบการศกษา 144

กลางคนอยางเปนระบบครบวงจร

7.6 ปฏรปการศกษาขนพนฐานอาชวศกษาวทยาศาสตร 145

เทคโนโลยทจะชวยใหผเรยนมความรทกษะทใชงาน

ไดจรงเพมขน

7.7 ปฏรปอดมศกษาและการวจยพฒนา 147

7.8 ปฏรปการศกษาผใหญนอกระบบและการศกษาตอเนอง 148

7.9 สรป 150

บทท8 สรปภาพรวมและแนวทางปฏรปการศกษาใหไดผลจรง 153

8.1 สภาพปญหาและขอจ�ากดของการจดการศกษาของไทย 153

8.2 สาเหตทการปฏรปการศกษาไทยไมประสบความส�าเรจ 156

8.3 การปฏรปการศกษาเพอการปฏรปทางการเมองและสงคม 158

8.4 ประชาชนจะมบทบาทในการปฏรปการศกษาไดอยางไร 165

8.5 สรป 173

��.indd 4 12/2/2559 9:45:42


บรรณานกรม 175

ภาคผนวก1 ขอเสนอของคณะอนกรรมาธการการศกษาขนพนฐาน 181 ภาคผนวก2 ยทธศาสตรการปฏรปการศกษาและพฒนามนษย 185 คณะด�าเนนงาน 201

��.indd 5 12/2/2559 9:45:42

สารบญตาราง

ตารางท1 จ�านวนนกเรยนระดบการศกษาขนพนฐานในระบบโรงเรยน 32

ปการศกษา2555-2557

ตารางท2 จ�านวนนกเรยน/นกศกษาการอาชวศกษาปการศกษา2555-2557 34

ตารางท3 จ�านวนและรอยละนกเรยนนกศกษาจ�าแนกตามระดบการศกษา 36

ประเภทสถานศกษาของรฐและเอกชนปการศกษา2556

ตารางท4 จ�านวนนกเรยนนกศกษาการศกษาของสงฆและคฤหสถ 38

จ�าแนกตามระดบและประเภทการศกษาปการศกษา2555-2557

ตารางท5 จ�านวนผเรยนการศกษานอกระบบโรงเรยนจ�าแนกตามระดบ 39

ประเภทการศกษาและสงกดป2555-2557

ตารางท6 อตราการคงอยของนกเรยนในระดบการศกษาขนพนฐานชนป.1 41

รนปการศกษา2545เรยนถงระดบมธยมศกษาตอนปลาย

ปการศกษา2556

ตารางท7 รอยละของงบประมาณรายจายดานการศกษากบงบประมาณ 42

ทงหมดและรอยละของงบประมาณดานการศกษากบผลตภณฑ

มวลรวมในประเทศปงบประมาณ2554-2558

ตารางท8 รอยละของคร-อาจารยทงหมดทสอนในสถานศกษาของรฐ 44

และเอกชนจ�าแนกตามวฒการศกษาป2556

ตารางท9 คะแนนเฉลยของนกเรยนทงประเทศผลการทดสอบทางการศกษา 46

ระดบชาตของการศกษาขนพนฐาน(O-NET)ชนป.6ปการศกษา

2555-2557จ�าแนกตามวชา(คะแนนเตม100คะแนน)


ระดบชาตของการศกษาขนพนฐาน(O-NET)ชนม.3ปการศกษา



ระดบชาตของการศกษาขนพนฐาน(O-NET)ชนม.6ปการศกษา


��.indd 6 12/2/2559 9:45:42

“…เมอเดกถกฝกหดอบรมเดกไดเรยนรทจะฝกอบรมผอนดวย

เดกทฟงการสอนกจะเรยนรวธทจะสอน

ถาเดกถกวากลาวตกเตอนเดกกเรยนรทจะวากลาวตกเตอน

ถาเดกถกดาวาเดกกเรยนรทจะดาวา

ถาเดกถกหวเราะเยาะเดกเรยนรทจะหวเราะเยาะผอน

ถาเดกถกท�าใหขายหนาหรอเสยหนาเดกกจะเรยนรวธทจะท�าใหผอนเสยหนา

ถาจตวญญาณของเดกถกท�าลายเดกกเรยนรทจะท�าลายจตวญญาณของผอน...”

Miller,A.ForYourOwnGood1987

อางไวโดยอษณยธโนศวรรยและศรชยพรประชาธรรม“การศกษา:มายาการความ

รนแรงเชงวฒนธรรม”ในชยวฒนสภาอานนทบก.ความรนแรงซอน/หาสงคมไทย

มตชน2553

��.indd 7 12/2/2559 9:45:42

บทนเปนรายงานสรปสภาวะการเปลยนแปลงทางการเมอง เศรษฐกจ สงคม ในรอบ

1 ปครงทผานมา และการตงขอสงเกตเชงวพากษและเสนอแนะทางออกของผวจย ทเรม

จากบทนเพราะเรองการเมอง เศรษฐกจ สงคม เปนเรองทเกยวโยงและมผลกระทบตอการ

จดการศกษาคอนขางมาก การจดการศกษาเปนทงสวนหนงของสภาวะการเมอง เศรษฐกจ

และสงคมในภาพใหญ ขณะเดยวกนเปนกจกรรมส�าคญทสรางผลกระทบตอการเปลยน

แปลงทางการเมองดวย

ตวอยางเชน การพฒนาทางเศรษฐกจสงคมทผานมามการกระจายรายไดไปส

ประชาชนอยางไมทวถงไมเปนธรรม ท�าใหคนสวนใหญทรายไดต�าพลอยไดรบการศกษา

อยางไมทวถงและหรอมคณภาพต�าไปดวย หรอสภาพความขดแยงทางการเมองในหม

ประชาชนแบบแบงเปน 2 ขวสดโตง ในรอบ 10 ปทผานมา น�าไปสการชมนมประทวง

ความรนแรง การท�ารฐประหารและการออกแบบรางรฐธรรมนญใหมถง 2 ครง เปนผล

สวนหนงมาจากการจดการศกษาและการเรยนรของประชาชนทไมชวยสรางพลเมองท

รจกคด วเคราะห อยางเปนเหตเปนผล มวฒภาวะและความรบผดชอบสงไดดพอ

1.1 สภาวะทางการเมอง

การเปลยนแปลงทางการเมองไทยในรอบสบปทผานมา อยในวงวนของการท

พรรคการเมองซงเปนตวแทนของนกการเมองอาชพ นกธรกจ และชนชนน�าอาชพตางๆ

ผลดกนเอาชนะการเลอกตงขนมาเปนรฐบาล ตามมาดวยการเกดกลมประชาชนทตนตว

ทางการเมองจดชมนมใหญประทวงรฐบาลในประเดนการทจรตฉอฉล และการใชอ�านาจ

เพอประโยชนของนกการเมองซกรฐบาล การตอบโตกนดวยความรนแรง ทหารท�า

รฐประหาร 2549 การรางรฐธรรมนญใหม การเลอกตงและจดตงรฐบาลใหมในป 2550

และการจดการชมนมประทวงรฐบาลอยางยดเยอในป 2556 และทหารรฐประหารใน

เดอนพฤษภาคม ป 2557

ฝายคณะนายทหารในนามคณะรกษาความสงบแหงชาต (คสช.) ไดจดตงรฐบาลท

มนายทหารแกนน�าของคณะรฐประหารเปนนายกรฐมนตรและรฐมนตรกระทรวงส�าคญ

หลายกระทรวง รวมทงกระทรวงศกษาธการดวย มการแตงตงสภานตบญญตทประกอบดวย

นายทหาร ต�ารวจและขาราชการประจ�าเปนสวนใหญ และการแตงตงสมาชกสภาปฏรป

บทท 1สภาวะการเมอง เศรษฐกจ และสงคมไทย

ในป 2557 - ครงแรกป 2558

ART.indd 17 12/2/2559 9:51:54

บทท 1

18 รายงานสภาวะการศกษาไทย ป 2557/2558

แหงชาตทมทงนายทหาร นายต�ารวจ และขาราชการ นกวชาการ นกธรกจ นกวชาการ

สาขาตางๆ รวมทงนกการเมองบางสวน คณะรกษาความสงบแหงชาตคดเลอกคณะ

กรรมการรางรฐธรรมนญ ตามแผนทการเดนทาง (โรดแมป) ของคณะรกษาความสงบ

แหงชาต ตอมาในเดอนกนยายน 2558 รางรฐธรรมนญถกคว�าโดยเสยงสวนใหญของ

สภาปฏรปแหงชาต คณะรกษาความสงบแหงชาต แตงตงคณะกรรมการรางรฐธรรมนญ

ชดใหม และสภาขบเคลอนการปฏรปประเทศไทย (สปท.) (ซงสวนใหญเปนทหาร ต�ารวจ

ขาราชการ นกการเมอง) การประกาศใชรฐธรรมนญฉบบใหมและใหการเลอกตงทวไป

ตองเลอนออกไปอก อยางนอยในราวป 2560

การทการเมองไทยในรอบ 83 ป หลงจากการเปลยนแปลงการปกครองป 2475

ตองอยในวงวนของการรฐประหารและการรางรฐธรรมนญใหมหลายครงมาก1 มสาเหต

ทส�าคญมาจากการทผลของการพฒนาดานเศรษฐกจและสงคม รวมทงเรองการจดการ

ศกษาไมไดกระจายถงประชาชนสวนใหญอยางทวถงเปนธรรม เกดชองวางระหวาง

คนรวยกบคนจน คนไดรบการศกษามากและคนไดรบการศกษานอย คนทมอ�านาจม

อทธพลมเสนสายมากและคนทวไปทขาดอ�านาจและเสนสายนกการเมองและชนชนน�า

อนๆ สามารถหาผลประโยชนจากประชาชนสวนใหญทยากจน ขาดการศกษาและขอมล

ขาวสารทมคณภาพ ดวยการครอบง�าใหประชาชนหลงเชอ นยมพวกตน มการซอเสยงขาย

เสยง การใชอ�านาจและระบบอปถมภ

การเลอกตงสมาชกผแทนราษฎรมกจะน�าไปสการจดตงรฐบาลคณาธปไตยทบรหาร

ประเทศแบบอ�านาจนยม พรรคพวกนยม อปถมภนยม เพออ�านาจและผลประโยชนตวเอง

และพรรคพวกมากกวา จะเปนรฐบาลสงเสรมใหประชาชนทงประเทศใหมสทธเสมอภาค

ทงในทางการเมอง เศรษฐกจ และสงคม

การเมองในลกษณะนท�าใหประเทศไทยไมไดมการคดเลอกคนทมความร ความ

สามารถเหมาะสมทสดมาเปนคณะรฐมนตรเมอเปรยบเทยบกบประเทศอนๆ ทพฒนาทาง

เศรษฐกจสงคมไดมากกวาไทย ต�าแหนงรฐมนตรของไทยกลายเปนต�าแหนงทไดมาดวย

ความอาวโสทางการเมองและอ�านาจตอรองภายในพรรค เชน เปนคนมบารม มสมาชก

สภาผแทนในสงกดจ�านวนมากพอทจะสนบสนนใหหวหนากลมของตนไดเปนรฐมนตร

ได นายกรฐมนตรผตองพงพาการสนบสนนของผแทนเสยงขางมาก ใชวธเลอกคนมาเปน

รฐมนตรโดยอาศยหลกเกณฑทางการเมองในการตางตอบแทนและสรางดลอ�านาจ

1 หนงสอพมพWashington Postจดใหไทยเปนประเทศทมการท�ารฐประหารบอยครงทสดในประวตศาสตร

รวมสมย พ.ศ. 2475 - 2558 ของโลก ไทยมการท�ารฐประหารทงหมด 19 ครง ลมเหลว 7 ครง และส�าเรจ

12 ครง อางไวใน Wikipedia - International Rankings of Thailand.

ART.indd 18 12/2/2559 9:51:54

19จะปฏรปการศกษาไทยใหทนโลกในศตวรรษท 21 ไดอยางไร

บทท 1

ทางการเมองในพรรครวมรฐบาล มากกวาการพจารณาเรองคณสมบต ความร ความสามารถ

ทเหมาะสม ทจะเปนรฐมนตรกระทรวงใดกระทรวงหนง

การทนายกรฐมนตรตองพงพาสมาชกสภาผแทนกลมตางๆ มาก ท�าใหเมอมการ

แตงตงคณะรฐมนตรบรหารประเทศกนไประยะหนงกมกจะมการปรบเปลยนรฐมนตร

บางคนเพอเปดชองทางใหนกการเมองคนอนไดเปนรฐมนตรบาง จงเกดการเปลยนตว

รฐมนตรบอย และรฐมนตรกระทรวงทถกเปลยนบอยทสดในรอบ 10 ปทผานมา คอ

กระทรวงศกษาธการ เพราะนายกรฐมนตรและทปรกษาทางการเมอง มกมความคดแควา

สมาชกสภาผแทนราษฎรทเคยเปนครอาจารยหรอพอมปรญญา/มความรเรองการศกษา

บางกสามารถเปนรฐมนตรกระทรวงศกษาธการได ทงนท�าใหกระทรวงศกษาธการขาด

ผน�าในการปฏรปการศกษาไดอยางตอเนอง เมอเปลยนรฐมนตรกมกจะมการเปลยนแปลง

นโยบาย และโครงการตางๆ ตามมา เพราะระบบการบรหารราชการของไทยในปจจบน

ขนอยกบนโยบายและการสงงานของรฐมนตรเปนหลก

เมอการเมองในระบบรฐสภาไมสามารถแกปญหาและพฒนาประเทศใหเปน

ประชาธปไตยทประชาชนมสวนก�าหนดไดมากเหมอนในประเทศอน จงเกดกลมคดคาน

และการเคลอนไหวการเมองภาคประชาชนทขยายตวเปนปญหาความขดแยงระหวาง

รฐบาลกบประชาชนกลมใหญกลมหนงตงแตสมยรฐบาลทกษณในป 2549 เปนตนมา

ประชาชนจ�านวนมากมวธคดแบบถาไมขาวกตองด�าและเลอกเขาขางกลมการเมองฝาย

หนงฝายใดแบบเชอวาพวกตนถกรอยเปอรเซนต ฝายตรงขามผดรอยเปอรเซนต ท�าให

การเมองไทยเกดความขดแยงของคน 2 กลมทคดแบบ 2 ขวสดโตงทยดเยอรนแรง และ

ไมมทางออก

ความขดแยงของกลมคนทนยมทกษณและฝายตอตานทกษณทคดแบบ 2 ขวสดโตง

สะทอนวธคดแบบมขอจ�ากดและความดอยวฒภาวะของประชาชนจ�านวนมากทนยม

เลอกเชอผน�าทางการเมองคนหนงคนใดดวยอารมณ ความรสก ชอบพอ ศรทธา แบบเขา

ขางผน�าทตนชอบรอยเปอรเซนต มากกวาทจะมองผน�าแตละคนและปญหาตางๆ อยาง

จ�าแนกและอยางวเคราะหโดยใชหลกการ เหตผล วาใครท�าถกท�าผดในเรองใด กควร

สนบสนนหรอคดคานในเรองนนๆ เปนประเดนๆ ไป ปญหานคงด�ารงอย แมจะมการท�า

รฐประหารและการอางวาจะมงสรางความปรองดอง สามคค และการปฏรปประเทศใน

ชวงป 2557-2558 แลวกตาม

ปญหาการคดแบบ 2 ขวสดโตง นเปนปญหาทเกดมาจากทงวฒนธรรมและพฒนา

การทางเศรษฐกจการเมองและขอจ�ากดของการจดการศกษาไทยทเนนการทองจ�าตาม

แนวคดจารตนยมมากกวาฝกใหคนคดวเคราะหอยางมเหตผล มวจารณญาณ เปนเรองส�าคญ

เรองหนงทประชาชนไทยควรวจยคนควาและหาทางแกไขใหได ประเทศไทยจงจะปฏรป

ART.indd 19 12/2/2559 9:51:54

บทท 1


ทางเศรษฐกจการเมองสงคมได

การรฐประหารเดอนพฤษภาคมป 2557 ท�าใหความขดแยงระหวางฝายนยมและ

ฝายตอตานระบอบทกษณดเหมอนสงบไดชวคราว แตกยงมปญหาความขดแยงในสงคม

อนๆ อยอกหลายประการ ทงเปดเผยและซอนเรน ตวอยางเชน ปญหาการกอความรนแรง

ใน 3 จงหวดชายแดนภาคใต โดยกลมตดอาวธตอตานรฐบาลทด�าเนนมากวา 10 ป เปน

ปญหาหนงทสรางความเสยหายตอชวต ทรพยสนของผคนในพนทและสงผลกระทบตอ

สวสดภาพครอาจารย นกเรยนและการจดการศกษาในภมภาคดงกลาวมาก รวมทงท�าให

รฐบาลตองเสยคาใชจายงบประมาณเพอแกปญหาเพมขนมาก ปญหานเปนปญหาทเกดมา

จากปจจยทางเศรษฐกจการเมอง สงคม วฒนธรรม ความเชอ หลายปจจยทผกพนกนอยาง

ซบซอน เชน ปญหาความยากจน การทเดกวยรนไมไดเรยนตอ หรอไมมงานทเหมาะสมท�า

ปญหายาเสพตด ปญหาการคาของเถอนชายแดน ปญหาการทจรตและดอยประสทธภาพ

ในการบรหารจดการของระบบการเมองและขาราชการ ปญหาในภมภาคนนกวชาการทง

จากนอกและในพนทไดลงไปท�าวจยสภาพปญหาและแนวทางแกไขปญหาไวไมต�ากวา

100 เรอง แตรฐบาล (ทกรฐบาล) และหนวยงานทเกยวของดจะไมไดสนใจทจะอานและ

น�างานวจยเหลานมาศกษาพจารณาเพอหาทางแกไขปญหานอยางใชองคความร ท

วเคราะหเจาะลก และครอบคลมตามหลกวชาการ (หรอหลกวทยาศาสตร) เทาทควร

ปญหาความขดแยงระหวางประชาชนดวยกนหรอประชาชนกบภาครฐ ภาคธรกจ

เอกชน การท�าเหมองโลหะ ในทองถนอน ในเรองอนๆ ไมวาจะเรองปาไม ทดน ทรพยากร

ปญหาสงแวดลอม ปญหาเศรษฐกจสงคมตางๆ กมลกษณะปญหาและแนวทางแกไขภาย-

ใตระบบราชการแบบเกาคลายๆ กน ทศทางใหญคอแนวทางการบรหาร การแกไขปญหา

และนโยบายพฒนาประเทศของรฐบาลขนอยกบการใชอ�านาจความรและความเชอแบบรฐ

ขาราชการทสนบสนนแนวทางการพฒนาแบบทนนยมอตสาหกรรม และการท�างานแก

ปญหาตามความเชอ ความเคยชนเดมๆ ขององคกรขาราชการแบบรวมศนยอยทสวนกลาง

ภาครฐซงมกบรหารโดยคนทสนใจเรองอ�านาจ/ผลประโยชนสวนตน ยงขาดการเรยนรท

จะเปดใจกวางฟงเสยงประชาชน นกวชาการ สนใจแสวงหาและพงพาองคความรตาม

หลกวชาการสมยใหมอยางลกซงและรอบดาน เพอบรหารและแกไขปญหาเพอประโยชน

ของประชาชนสวนใหญอยางยงยน

ปญหาความขดแยงทางการเมอง (ซงรวมทงเรองเศรษฐกจและสงคมดวย) ท�าให

ชนชนน�าในสงคมไทยในป 2558 กลาวถงการปฏรปทางการเมองและการปฏรปประเทศ

กนมากขน แตชนชนน�าเขาใจความหมายของค�าวา การปฏรปแตกตางกนไป ชนชนน�า

สวนใหญเนนการรางรฐธรรมนญ และการปฏรปดานกฎหมาย โดยคาดหมายวารฐธรรมนญ

ฉบบใหมและกฎหมายใหมๆ จะชวยแกปญหาการทจรตฉอฉลและปญหาความขดแยง

ART.indd 20 12/2/2559 9:51:54


บทท 1

ตางๆ ของกลมคนในสงคมไทยได แตกฎหมายรวมทงรฐธรรมนญคอกฎหมายฉบบหนง

เปนแคขอตกลงหรอกตกาส�าหรบคนในสงคมเทานน ถงจะเขยนออกมาไดดสวยงามหรอ

แสดงความตงใจ เจตนารมณทด แตรฐธรรมนญ พระราชบญญตการศกษาและกฎหมาย

ส�าคญอนๆ อาจจะเปนเพยงการคาดหวง เปนสญญาในแผนกระดาษทไมมผลในทางปฏบต

จรงตามเจตนารมณหรอทคาดหมายไวกได ดงจะเหนไดจากรฐธรรมนญฉบบป 2517

2540 และ 2550 ทเขยนถงเรองสทธเสรภาพประชาธปไตยส�าหรบประชาชนไวอยาง

สวยงามอยมากพอสมควร

นอกจากกฎหมายรฐธรรมนญแลว ผลงานออกกฎหมายฉบบตางๆ โดยรฐบาล

และสภานตบญญตแหงชาตในยคสถานการณพเศษในรอบ 1 ปทผานมา 108 ฉบบ สวน

ใหญคอการปรบปรงในประเดนเทคนคทกฎหมายเดมลาสมย ไมไดมการออกกฎหมายใหม

เพอการปฏรปทางเศรษฐกจ การเมอง สงคม ในเชงระบบโครงสรางแตอยางใด2 ผลงาน

ทเปนรปธรรมคอเอกสารยทธศาสตรการปฏรปเศรษฐกจการเมองสงคมดานตางๆ ของ

ประเทศไทย ทคณะกรรมาธการชดตางๆ ของสภาปฏรปแหงชาตน�าเสนอตอรฐบาล

เอกสารชดนเปนเอกสารทมความยาวมาก และไมไดมการเผยแพรถกเถยงประเดนส�าคญ

ในทสาธารณะ รวมทงรฐบาลเองกไมไดกลาวถงเรองเหลาน เพยงแตนายกรฐมนตรกลาว

วาจะมอบหมายใหสภาขบเคลอนปฏรปประเทศทตงขนมาใหมแทนสภาปฏรปแหงชาตท

หมดภาระไปในเดอนตลาคม 2558 เพอตดตามการด�าเนนงานตอ

การปฏรปประเทศเปนกระบวนการเปลยนแปลงทางสงคมอยางขนานใหญทขน

อยกบการปฏรปทางโครงสรางทางเศรษฐกจการเมองเพอท�าใหเกดการกระจายทรพยสน

รายได การศกษา การมงานทเหมาะสม ฯลฯ ใหทวถงเปนธรรมอยางวดไดจรง ควบคไป

กบการปฏรปคณภาพทางการจดการศกษา การปฏรปประชาชนไทยใหเปนพลเมองทมวธ

คด วธมองปญหาและความรบร จตส�านก ทรบผดชอบอยางจรงจงดวย เปนเรองทรฐบาล

สามารถศกษาและลงมอท�าไดเลย โดยไมตองรอสภาปฏรปชดนนชดน ไมตองรอรฐธรรม-

นญและกฎหมายอนๆ การปฏรปทางกฎหมายเปนแนวทางวธการปฏรปประเทศวธการหนง

เทานน ตองปฏรปเชงโครงสรางทงทางเศรษฐกจ การเมอง สงคม การศกษา วฒนธรรม

ควบคกนไป (กบการปฏรปกฎหมาย) อยางเปนรปธรรมและเปนระบบครบวงจร จงจะม

ทางท�าใหเกดการปฏรปกลไกในการบรหารจดการประเทศใหเจรญกาวหนาเปนธรรม

และพฒนาแนวทางยงยนดานระบบนเวศไดอยางแทจรง3

2รายงานหนงป สนช. 1/3 การพจารณากฎหมายในสภา โดย Ilaw 12 สงหาคม 2558 http://ilaw.or.th/

node/38003วทยากร เชยงกล ปดกวาดประเทศไทย กาวยางอกยาวไกล ปฏรปแบบไหน อยางไร เพอใคร เพออะไร

บานพระอาทตย 2557.

ART.indd 21 12/2/2559 9:51:54

บทท 1


1.2 สภาวะทางเศรษฐกจ

ธนาคารแหงประเทศไทยไดรายงานประเดนเศรษฐกจในรอบป 2557 สรปใจความ

ส�าคญวา4 “เศรษฐกจไทยในป 2557 ขยายตวจากปกอนเพยงรอยละ 0.7 เพราะมขอจ�ากด

ดานการเตบโตจากทงปจจยภายในและภายนอกประเทศ โดยในชวงแรกของป เศรษฐกจ

ไทยไมขยายตวเนองจากสถานการณทางการเมองสงผลกระทบตอการด�าเนนงาน

บางสวนของภาครฐและความเชอมนของครวเรอน ธรกจ รวมทงนกทองเทยว ประกอบกบ

หนครวเรอนทอยในระดบสงท�าใหผบรโภคระมดระวงในการใชจายและสถาบนการเงน

ระมดระวงในการปลอยสนเชอ นอกจากน การสงออกสนคายงฟนตวชาตามอปสงค

ตางประเทศทขยายตวอยางคอยเปนคอยไป รวมทงไทยมขอจ�ากดดานการผลตสนคาทใช

เทคโนโลยสง ภายใตสถานการณดงกลาวธรกจจงชะลอการผลตและการลงทนใหมออกไป

ในชวงครงหลงของป 2557 เศรษฐกจไทยทยอยฟนตวเปนล�าดบจากการใชจายใน

ประเทศและการทองเทยวทปรบดขนภายหลงสถานการณทางการเมองคลคลายและ

ภาครฐกลบมาด�าเนนการเบกจายงบประมาณไดตามปกต ประกอบกบมการขยายการลงทน

ของธรกจโทรคมนาคมและคาปลกเพอรองรบการเตบโตของอปสงคในอนาคต อยางไร

กตาม การฟนตวของเศรษฐกจยงเปนไปอยางชาๆ เพราะการสงออกสนคายงออนแอตาม

ภาวะเศรษฐกจประเทศคคาหลก โดยเฉพาะจน ญปน และกลมประเทศยโรป นอกจากน

การใชจายของครวเรอนยงถกถวงดวยรายไดเกษตรกรทตกต�าและภาระหนทสง ความเชอ

มนของนกทองเทยวยงกลบมาไมหมดเพราะหลายประเทศยงประกาศเตอนการเดนทาง

มาไทย ตลอดจนธรกจสวนใหญยงชะลอการลงทนเพราะรอการฟนตวของเศรษฐกจและ

รอภาครฐลงทนในโครงสรางพนฐาน”

ในตนป 2558 ธนาคารแหงประเทศไทยคาดหมายวา เศรษฐกจไทยมแนวโนม

ขยายตวดขน โดยมการใชจายภาคเอกชนซงไดรบอานสงสจากราคาน�ามนทลดลงและ

ภาคการทองเทยวเปนแรงขบเคลอนหลก กอปรกบการใชจายของภาครฐจะกลบมาเปนแรง

ขบเคลอนเศรษฐกจ ชวยสรางความเชอมนและบรรยากาศทดตอการลงทนของภาคธรกจ

ไดเพมขน สวนการสงออกสนคามแนวโนมคอยๆ ฟนตวตามภาวะเศรษฐกจประเทศคคา

ส�าหรบอตราเงนเฟอมแนวโนมอยในระดบต�าตอเนองตามทศทางราคาน�ามนในตลาดโลก

รวมทงแรงกดดนจากอปสงคในประเทศทมไมมากนก

4ภาวะเศรษฐกจไทยป 2557 WWW.BOT.GO.TH

ART.indd 22 12/2/2559 9:51:54


บทท 1

ธนาคารแหงประเทศไทยมองวาประเดนความเสยงทตองตดตาม ไดแก (1) การ

ฟนตวของการสงออกสนคาทยงมความเสยงจากเศรษฐกจจน ญปน และกลมประเทศ

ยโรปชะลอตว ประกอบกบไทยยงมขอจ�ากดดานการผลตสนคาเทคโนโลยสง (2) ความ

ผนผวนของเงนทนเคลอนยาย จากการด�าเนนนโยบายการเงนของประเทศเศรษฐกจหลก

ทแตกตางกนมากขน (3) ความตอเนองของนโยบายภาครฐ และการเรงรดการใชจายภาค

รฐใหเปนไปตามเปาหมาย และ (4) ก�าลงซอของภาคครวเรอนทยงถกจ�ากดจากรายได

เกษตรกรทออนแอจากราคาสนคาเกษตรทตกต�า และภาระหนสนครวเรอนของไทยทอย

ในระดบสงอยแลว

ในเดอนเมษายน 2558 หนวยงานวจยเศรษฐกจทงภาครฐและเอกชนเรมออกมา

วเคราะหใหมวา ตวเลขคาดการณการเตบโตของเศรษฐกจไทยในป 2558 คงตองปรบ

ลดลง เพราะการสงออกในรอบ 3 เดอนแรกลดลงแบบตดลบมากกวา 4% จากปญหาตางๆ

ทงปจจยภายนอก (เศรษฐกจโลกชะลอตว สนคาเกษตรราคาลดลง) และปจจยภายใน (การ

ขาดประสทธภาพของการใชจายภาครฐ) รมเรามาก แมการเมองไทยหลงการรฐประหาร

พฤษภาคม 2557 ดจะมเสถยรภาพมากขนกวาปกอนหนานน แตการทฝายทหารท�าใหคง

เปนรฐบาลทใชอ�านาจพเศษ รวมทงการประกาศกฎอยการศกหรอกฎอนๆ ทมลกษณะ

คลายกนยงเปนอปสรรคทบนทอนเรองการลงทน การคา และการทองเทยวระหวาง

ประเทศในระดบหนง

เศรษฐกจไทยในป 2557-2558 นอกจากจะเตบโตต�าลงกวาเดมและต�ากวาหลาย

ประเทศในกลมอาเซยนดวยกนแลว องคกรเพอการรวมมอและพฒนาทางเศรษฐกจและ

การพฒนา OECD ยงคาดการณวาใน 5 ปขางหนา อตราเตบโตทางเศรษฐกจของไทยจะ

ต�ากวาประเทศเพอนบานดวย5

ในป 2558 สถานะการณเศรษฐกจโลกยงคงชะลอตวและหลายประเทศมปญหาทง

ทางดานเศรษฐกจและการเมอง ท�าใหการสงออกของไทยอยในเกณฑต�า ผสมกบปญหา

ภาคพชผลเกษตรตกต�าและภยแลงรนแรงในประเทศ ซงสรางความเสยหายตอภาคเกษตร

และลดก�าลงซอของประชาชน ปญหาการวางระเบดโดยผกอความรนแรงในกลางเมอง

กรงเทพฯ และปญหาดานความสมพนธและความขดแยงกบตางประเทศในประเดนตางๆ

ท�าใหอตราการเตบโตทางเศรษฐกจของไทยซงตองพงพาเศรษฐกจโลกเปนสดสวนสง

คงอยในเกณฑต�า

แมรฐบาลจะปรบคณะรฐมนตรเศรษฐกจทงชดในตอนกลางป 2558 และเรงรด

นโยบายเพมการลงทนทางดานการขนสง เชน ถนน รถไฟ รถไฟฟา ของภาครฐและการ

5OECD Economics Outlook for Southeast Asia, China and India, 2015.

ART.indd 23 12/2/2559 9:51:54

บทท 1


ปลอยสนเชอดอกเบยต�าสชนบทกอาจชวยใหตวเลขการเตบโตทางเศรษฐกจดขนบางใน

ระดบหนง เพราะมการจบจายใชสอยเพมขน แตโครงการตงชอใหมวา “ประชารฐ” ไมใช

“ประชานยม” ดจะเปนแคการเปลยนชอ ยงคงเนนการกระตนการลงทนและการใชจายใน

แนวทางคลายกบรฐบาลชดทผานๆ มา ไมมความชดเจนวาจะท�าใหประชาชนคนไทยม

ผลตภาพการผลต (Productivity) เพมขนไดจรงหรอไม มากนอยเพยงไร

ในแงองคความรทางเศรษฐศาสตร นกเศรษฐศาสตรแนวทางเลอกไดเสนอมมมอง

ทแตกตางออกไปวาประเทศไทยเปนประเทศปานกลางคอนขางใหญในแงประชากร

(อนดบ 20 ของโลก) และพนทท�าการเกษตร (อนดบท 19 ของโลก) จงควรจะพฒนา

ประเทศแนวใหมแบบลดสดสวนการพงพาการลงทนและการคากบตางประเทศลงมา

และเพมสดสวนผลผลตสนคาบรการและการบรโภคภายในประเทศดวย มการปฏรป

โครงสรางทางเศรษฐกจของประเทศอยางขนานใหญ เชน การปฏรปทดน ปฏรประบบ

ภาษอากรและงบประมาณ ปฏรประบบบรหารแบบกระจายอ�านาจการบรหารไปสจงหวด

จดการตนเองได ปฏรปการศกษาใหมคณภาพกระจายถงประชาชนอยางทวถงเปนธรรม

ฯลฯ เพอกระจายทรพยสน รายไดและการศกษาใหประชาชนกลมใหญใหมความสามารถ

ในการเพมผลผลต มรายได (อ�านาจซอ) สงขน จะสามารถเพมการผลตและการบรโภค

ภายในประเทศเปนสดสวนสงขนอยางมาก และท�าใหผลผลตโดยรวมของประเทศเตบโต

เพมขน

การพฒนาเศรษฐกจสงคมในแนวทางเลอกนจะลดความเสยงจากการพงพาระบบ

ทนนยมโลกเปนสดสวนสงไปลงได และชวยแกปญหาทงทางเศรษฐกจ สงคม การเมอง

ส�าหรบคนไทยสวนใหญไดหลายทาง รวมทงเรองการศกษา คอเมอคนสวนใหญมงาน

ในทองทท�าและมรายไดสงขน ลกหลานพวกเขาทออกจากโรงเรยนกลางคนกจะลดลง

และไดรบการศกษาสงขน จะมผลบวกในการสรางพลเมองทมความร/ทกษะสงขน ไปชวย

การพฒนาทางเศรษฐกจสงคมไดเพมขน6

1.3 การเปลยนแปลงทางสงคมและสภาพแวดลอม

ส�านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาตไดรายงานภาวะ

สงคมไทยในป 2557 ทพอสรปประเดนส�าคญได คอ7

6วทยากร เชยงกล เศรษฐศาสตรแนวใหม – เพอชวตและระบบนเวศทสนตสข สนพ. กรงเทพธรกจ 2556.7ขาวเศรษฐกจและสงคม www.nesdb.go.th

ART.indd 24 12/2/2559 9:51:54


บทท 1

การจางงานลดลง อตราการวางงานต�า ขณะทรายไดเพมขนชา ทงป 2557 การจาง

งานลดลงรอยละ 0.4 อตราการวางงานเฉลยรอยละ 0.84 คาจางแรงงานทหกดวยเงนเฟอ

แลวเพมขนรอยละ 1.3 ผลตภาพแรงงานตอคน เพมขนรอยละ 1.1 เมอพจารณาผลตภาพ

แรงงานรายสาขาเทยบกบคาจางทเพมขน พบวา ผลตภาพแรงงานเพมขนชากวาคาจาง

แรงงานในเกอบทกสาขา ยกเวนสาขาเกษตรกรรม กอสรางและการศกษา ทผลตภาพ

แรงงานโดยเฉลยเพมขนสงกวาคาจางแรงงาน

การกอหนสนครวเรอนในภาพรวมมแนวโนมชะลอลง แตการผดนดช�าระหนเพม

อยางตอเนอง ไตรมาสทสป 2557 ยอดคงคางสนเชอเพอการบรโภคอปโภคสวนบคคล

ของธนาคารพาณชยเพมขนรอยละ 7.4 โดยมมลคายอดคงคางสนเชอเทากบ 3,492,624

ลานบาท สนเชอเพอซอทอยอาศย และการบรโภคอนๆ ยงเพมขน แตสนเชอเพอซอรถยนต

และรถจกรยานยนตลดลง การผดนดช�าระหนสนเชอภายใตการก�ากบและบตรเครดตเพมขน

ตอเนอง หนเพอการอปโภคบรโภคทไมกอใหเกดรายไดมมลคา 83,451 ลานบาทเพมขน

รอยละ 16.5 สนเชอภายใตการก�ากบผดนดช�าระหนเกน 3 เดอนเพมขนรอยละ 30.4 และ

ยอดคงคางช�าระบตรเครดตเกน 3 เดอน เพมขนรอยละ 25.3

ผปวยดวยโรคเฝาระวงเพมขน โดยเฉพาะโรคระบบทางเดนหายใจ เชน โรคไข

หวดใหญและปอดอกเสบ ผปวยเอดสมแนวโนมลดลง แตกลมเยาวชนมพฤตกรรมเสยง

ทางเพศ กรมควบคมโรครายงานวา จ�านวนผปวยเปนรายป มแนวโนมลดลงอยางตอเนอง

แตยงตองเฝาระวงพฤตกรรมเสยงทางเพศของกลมเยาวชน ส�ารวจพบวาเคยมเพศสมพนธ

แลวเพมขน และใชถงยางอนามยในระดบต�า

การบรโภคเครองดมแอลกอฮอลและบหรเพมขน กลมเยาวชนเรมสบบหรเมออาย

นอยลงโดย (1) อตราการดมเครองดมแอลกอฮอลเพมขนจากรอยละ 32.2 ในป 2556 เปน

รอยละ 32.3 ในป 2557 อตราการสบบหรเพมขนจากรอยละ 19.9 ในป 2556 เปนรอยละ

20.7 ในป 2557 (2) กลมสตรมแนวโนมดมเครองดมแอลกอฮอลและสบบหรเพมขนอยาง

ตอเนอง และ (3) กลมเยาวชนมอตราการดมเครองดมแอลกอฮอลและสบบหรลดลง แต

เรมสบบหรเมออายเฉลยนอยลงจาก 16.8 ปในป 2550 เปน 15.6 ปในป 2557

ความปลอดภยในชวตและทรพยสนโดยรวมดขน แตสถานการณยาเสพตดทงใน

กลมผคาและผเสพยงคงเปนปญหา คดอาญาโดยรวมของป 2557 ลดลง โดยคดยาเสพตด

ยงคงมสดสวนมากทสดรอยละ 84.5 จงยงคงตองเฝาระวงการลกลอบขนยาเสพตดตาม

แนวชายแดน สนามบนและทาเรอ การปราบปรามกลมนกคารายใหญ ขณะทกลมเยาวชน

อาย 15-24 ป ยงเปนกลมทเขามาเกยวของทงเปนผคาและผเสพรายใหม

อบตเหตจราจรทางบก การเกดอบตเหตจราจรทางบก รวมทงป 2557 มผเสยชวต

ลดลงรอยละ 13.5 การรณรงคการลดอบตเหตในชวงเทศกาลโดยเฉพาะปใหมป 2558

ART.indd 25 12/2/2559 9:51:54

บทท 1


สงผลใหเกดอบตเหตลดลงจากปใหมป 2557 รอยละ 5.5 เสยชวตลดลงรอยละ 7.1 สาเหต

หลกของการเกดอบตเหตยงคงมาจากการเมาสราและขบรถเรวเกนกวากฎหมายก�าหนด

เปรยบเทยบกบประเทศอนในเรองสถตความปลอดภยทางถนน ประเทศไทยมอตราการ

ตายจากถนนเทากบ 38.1 คน ตอประชากร 1 แสนคน ใน พ.ศ. 2556 (ค.ศ. 2013) สงสดเปน

อนดบท 2 ของ 182 ประเทศ8

ปญหาหมอกควน เปนปญหาประจ�าฤดแลงของประเทศไทยโดยเฉพาะพนทภาค

เหนอตอนบน สาเหตสวนใหญมาจากการเกดไฟปาและการเผาในพนทเกษตรกรรมหรอ

ในพนทโลง รวมทงปญหาหมอกควนขามแดนเกดขนในบรเวณประเทศสมาชกอาเซยน

ตอนบน จากขอมลของกรมควบคมมลพษพบวาในป 2557 มจ�านวนวนทปรมาณฝนละออง

ขนาดเลกกวา 10 ไมครอน (PM10) สงเกนคามาตรฐานรวม 47 วน เพมขนจากป 2556 ใน

ชวงเวลาเดยวกน ทมจ�านวน 45 วน คณภาพอากาศทเกนคามาตรฐานสงผลกระทบตอ

สขภาพประชาชนมาก โดยในป 2557 พบวา ผปวยดวยโรคทคาดวาไดรบผลกระทบจาก

ปญหาหมอกควนมเกอบ 1 ลานคน ขณะทในชวงสองเดอนแรกของป 2558 พบผปวยดวย

โรคทคาดวาไดรบผลกระทบจากปญหาหมอกควนจ�านวน 2.4 แสนคน

การบรหารจดการทรพยากรน�า การคาดการณสถานการณภยแลงของหนวยงานท

เกยวของพบวา จะเกดภาวะภยแลงและภาวะฝนทงชวงขนในหลายพนทของประเทศไทย

โดยอาจเกดเรวขนและมระยะเวลานานขน อกทงมความรนแรงมากกวาปทผานมา

โครงสรางแรงงานของไทยจะเรมกลายเปนขอจ�ากดตอการพฒนาประเทศ เพอส

สงคมทมผสงวยเพมขนประชากรวยเดกเยาวชนและวยท�างานลดลง แรงงานทมอยจะตอง

รกษาระดบการผลตเอาไวเพอขบเคลอนการพฒนาประเทศตอไป ส�านกงานคณะกรรมการ

พฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาตมองวา โครงสรางแรงงานยงเปนขอจ�ากดตอการ

พฒนา ดงน

1. แรงงานสวนใหญมการศกษาภาคบงคบและเปนแรงงานสงอาย แรงงานไทย

กวารอยละ 65 มการศกษาระดบมธยมตนและต�ากวา ซงเปนขอจ�ากดตอการพฒนาประเทศ

ทมทศทางไปสการผลตทใชเทคโนโลยระดบสง และการขบเคลอนเศรษฐกจโดยองค

ความร ขณะทสดสวนแรงงานอาย 50 ปขนไปเพมขน แตแรงงานทมอายระหวาง 15-24 ป

มแนวโนมเขาสก�าลงแรงงานลดลง สงผลใหมแนวโนมขาดแคลนแรงงานและผลตภาพ

แรงงานในบางสาขาลดลง

2. แรงงานกวาครงเปนแรงงานนอกระบบ ผมงานท�ารอยละ 57.6 ในป 2557 เปน

แรงงานนอกระบบ สวนใหญอยในภาคเกษตรและท�างานอาชพอสระ ซงแมจะชวยรองรบ

8WHO องคกรอนามยโลก อางไวใน www.wikipedia.org – International Ranking of Thailand.

ART.indd 26 12/2/2559 9:51:54


บทท 1

แรงงานไรฝมอ แตสงผลตอการขยายตวของการจางงานในระบบ แรงงานมแนวโนมการ

เคลอนยายเขาสสถานประกอบการมากขน ซงจ�าเปนตองเรงพฒนาทกษะเพอใหแรงงาน

สามารถปรบตวและท�างานในสถานประกอบการไดอยางมประสทธภาพ

3. แรงงานมภาวะตงตวและการผลตแรงงานยงไมตรงกบความตองการ โดยอตรา

การวางงานมแนวโนมลดลงอยางตอเนองจากรอยละ 2.4 ในป 2545 เหลอรอยละ 0.84

ในป 2557 โดยกลมอาชวศกษามความตองการแรงงานสงกวาจ�านวนผวางงาน ขณะทใน

กลมอดมศกษามผวางงานสงแตยงมแรงงานทขาดแคลน สะทอนใหเหนถงสาขาทผลตไม

ตรงกบความตองการหรอมคณสมบตไมเหมาะสม

4. คณภาพแรงงาน ในชวง 10 ปทผานมา (พ.ศ. 2544-2557) ผลตภาพแรงงานของ

ไทยเพมขนเฉลยรอยละ 2.9 รวมทงแรงงานในสถานประกอบการยงขาดทกษะทจ�าเปน

คอ ภาษาตางประเทศ คอมพวเตอร ความคดสรางสรรคและการวเคราะห เปนตน

ประเดนหนงทรายงานเรองภาวะสงคมของส�านกงานคณะกรรมการพฒนาการ

เศรษฐกจแหงชาตไมไดกลาวถงคอ ปจจบนไทยใชแรงงานขามชาตจากพมา กมพชา และ

ลาว ไมต�ากวา 2.8 ลานคน ในป 2556 แมวารฐบาลไทยจ�าเปนตองพงและใชนโยบาย

จดทะเบยนและออกวซาใหกบแรงงานฝมอต�าเหลาน เพราะระบบเศรษฐกจไทยจ�าเปนตอง

พงแรงงานตางชาตเหลาน แตการเปลยนแปลงทางการเมองและความตองการแรงงานท

เพมขนตลอดทงภมภาค อาจจะท�าใหความไดเปรยบของไทยในภาคอตสาหกรรมทใช

แรงงานสง เทคโนโลยต�าเหลาน คอยๆ ลดลงไดในอนาคต9 ถานบรวมจ�านวนแรงงานขาม

ชาตทไมไดลงทะเบยนทท�างานตามบาน สถานบรการขนาดเลกตางๆ นาจะมจ�านวน

มากกวา 2.8 ลานคน เรองการใชแรงงานขามชาตไมไดเปนเรองทมผลบวกตอเศรษฐกจ

ไทยเทานน แตสงผลกระทบทางสงคม ทงทางบวกและทางลบอยมากเชนกน

ปญหาแรงงานไทยมจ�านวนลด (เนองจากอตราการเกดลดลง) ทงไมอยากท�างาน

แบบไรฝมอแบบทแรงงานตางชาตรบท�า แตขณะเดยวกน แรงงานไทยกพฒนาฝมอขน

กลางและขนสงนอย เปนปญหาทเชอมโยงกบเรองการจดการศกษาทยงท�าไดไมทวถงและ

มคณภาพไมเพยงพอ โดยเฉพาะในเรองอาชพและความรทใชงานจรงได

ปญหาสงคมดานอนๆ เชน ปญหาเยาวชนดมเหลา ตดยาเสพตด ทะเลาะววาท รวม

กลมแขงมอเตอรไซต ฯลฯ ปญหาทจรตฉอฉลทงในวงการราชการ รฐวสาหกจ ธรกจ

เอกชน รวมทงในวงการศกษา และวงการสงฆ กยงปรากฏเปนขาวในชวงป 2557 - 2558

อยางตอเนอง แมรฐบาล คสช. จะมอ�านาจพเศษทท�าใหสามารถแกไขปญหาบางเรองได

รวดเรวขน แตกเปนการตามแกปญหาเปนเรองๆ ไป มากกวาทจะมการคดและปฏรปเชง

9Huglet, Jerrold. Thailand Migration Report 2014, United Nations The Thematic Working Group Migration in Thailand, Bangkok 2014.

ART.indd 27 12/2/2559 9:51:54

บทท 1


โครงสรางทางเศรษฐกจการเมองสงคมอยางจรงจง สวนหนงรฐบาลอาจคาดหวงวาสภา

ปฏรปและสภานตบญญตแหงชาตจะเปนผด�าเนนการในเรองน แตในทางปฏบตสภาทงสอง

กท�าไดแคเสนอแนวคดและเสนอกฎหมายในบางเรองเทานน คณะรฐมนตรและกระทรวง

ตางๆ ควรจะมบทบาทในการแกปญหาและปฏรปทางสงคมไดมากกวาทเปนอย ถาพวก

เขาเขาใจ สนใจเรองการแกไขปญหาและการปฏรปทางสงคมอยางจรงจง

การเปลยนแปลงทางสงคมและปญหาสงคมเปนเรองทเกยวโยงกบแนวทางการ

พฒนาเศรษฐกจของรฐบาลไทยทกรฐบาลทเนนการเจรญเตบโตของผลผลตโดยรวมตาม

แนวทางทนนยมอตสาหกรรมทพงการลงทน การคา กบตางชาตเปนสดสวนสง การพฒนา

ในแนวนท�าใหเกดการกระจายทรพยสนและรายไดทไมเปนธรรม ปญหาความยากจน

ขาดแคลน ขณะเดยวกนกสรางความคาดหวง คานยม และลทธบรโภคนยมคออยาก

ร�ารวย อยากบรโภคมาก ประชาชน รวมทงเดกและเยาวชนตดลทธบรโภคนยม (ตด

โทรศพทมอถอ แทบเลต ตดการใชจายฟมเฟอย การดมเหลา สบบหร เลนการพนน

หมกมนกบเรองทางเพศ และความบนเทงตางๆ การขมอเตอรไซตแขงกน ฯลฯ) มปญหา

ทงทางสวนตวและทางสงคมเพมขน

แนวทางการพฒนาเศรษฐกจของทกรฐบาลทเนนการพฒนาเพอความเจรญเตบโต

ของสนคาและบรการมากไป (แทนทจะเนนการกระจายทเปนธรรม และการเพมคณภาพ

ชวต) นอกจากจะท�าใหเกดปญหาทางเศรษฐกจสงคมและวฒนธรรมเพมขนแลว ยงท�าให

เกดปญหาการท�าลายทรพยากรธรรมชาตสภาพแวดลอม เชน ปาไม ปาชายเลน แหลงน�า

จด ดน ฯลฯ ท�าใหเกดปญหา น�าทวม ภยแลง ดนโคลนถลม ปญหาขยะลนเมอง ปญหาการ

ใชสารเคมและสารพษตางๆ การปลอยควนและน�าเสยเพมขน ซงมผลกระทบทางลบตอ

สขภาพอนามย คณภาพของชวตของประชาชนทงประเทศ และการพฒนาทางสงคมใน

ระยะยาว มากกวาผลไดทางธรกจระยะสนของคนกลมนอยหลายเทา

ในแงสถตการท�าลายสงแวดลอมเชงเปรยบเทยบประเทศตางๆ ไทย เปนประเทศ

ทมประชากรและเศรษฐกจระดบกลางๆ ประเทศหนง ตดอนดบสงเกนขนาดในหลาย

เรอง เชน ทงถงพลาสตกในทะเลมากเปนอนดบ 6 จาก 192 ประเทศ คกคามท�าลายชนด

พนธสตวเลยงลกดวยนมมาเปนอนดบท 9 จาก 214 ประเทศ คกคามท�าลายชนดพนธปลา

มากเปนอนดบท 12 จาก 215 ประเทศ คกคามพนธพชชนสงมากเปนอนดบท 26 จาก 125

ประเทศ ท�าลายปามากเปนอนดบท 29 จาก 197 ประเทศ และไทยมความเสยงจากภาวะ

การเปลยนแปลงของภมอากาศ ระดบน�าทะเลสงขนจนทวมเมองชายฝงเปนอนดบท 7

ของโลก อยในกลม 20 ประเทศทเสยงทสด (Most At-Risk) บรเวณทประชากรไทยราว 8

ลานคน หรอ 12% ของประชากรทงประเทศมโอกาสอยใตระดบน�าทะเลทสงขนภายใน

ART.indd 28 12/2/2559 9:51:54


บทท 1

ปลายศตวรรษน10 สถตดงกลาวเปนเรองทมผลกระทบในทางลบตอชวตทางเศรษฐกจและ

สงคมทงในปจจบนและในอนาคตสง ทคนไทยควรตระหนกและหาทางปองกนแกไขลด

การท�าลายสงแวดลอมอยางถอเปนเรองส�าคญและเรงดวน

10www.wikipedia.org International Rankings of Thailand.

ART.indd 29 12/2/2559 9:51:54

ART.indd 30 12/2/2559 9:51:54

บทนเปนการรายงานสภาวะการจดการศกษาไทยในรอบ 2 ปทผานมา โดยการ

เลอกใชสถตขอมลการจดการศกษาส�าหรบระดบชนและประเภทตางๆ จากหนวยงานท

เกยวของ มาน�าเสนอพรอมดวยบทวเคราะหและการตงขอสงเกตของผวจย สถตนรวบรวม

จดท�าโดยส�านกวจยและพฒนาการศกษา ส�านกงานเลขาธการสภาการศกษา ผวจยเลอก

วเคราะหเปรยบเทยบในประเดนส�าคญๆ และคดแบบตดตอมาเฉพาะสวนทผวจยเหนวา

ส�าคญ และตองการชประเดนวา เราควรจะมองการเปลยนแปลงทางดานการจดการศกษา

ในประเดนทส�าคญอยางไร

ขอสงเกตโดยรวมของผวจยคอ ประเทศไทยยงเกบสถตเรองการศกษาและสงคม

ไดไมคอยละเอยด ท�าใหเรามขอจ�ากดในการวจยและเสนอแนะเพอการแกไขปญหาและ

ปฏรปการศกษา ทงๆ ทในยคนเรองสถตขอมลขาวสารเปนเรองส�าคญมาก ยคปจจบนเรา

มเครองมอในการลงทนจดเกบ รวบรวมเผยแพรไดอยางมประสทธภาพขนกวายคกอนๆ

มาก การปฏรปในเรองการจดเกบสถตขอมลเรองเดก เยาวชน และการศกษา ในยคปจจบน

นาจะท�าได โดยการใชเลข 13 หลกของบตรประชาชนเปนฐาน และใชระบบเครอขาย

คอมพวเตอรตดตามเกบขอมลเดกและเยาวชนอยางครอบคลมและตอเนอง โดยทกหนวย

งานราชการประสานความรวมมอกนกบศนยกลางทจดท�าเรองนโดยเฉพาะ

ในตอนทาย ผวจยไดน�าขอมลจากรายงานวจยและขาวส�าคญมาเสนอไวดวย เพอ

ใหเหนภาพสภาวะการศกษาไทยในรอบ 2 ปทผานมาไดครอบคลมเพม

(ปการศกษา นบจากการเปดภาคเรยนภาคแรกใน เดอนพฤษภาคม ถงปดภาคเรยน

ราวมนาคมในปถดไป ส�าหรบการศกษาขนพนฐานและอาชวศกษา สวนอดมศกษาสวน

ใหญมการเปลยนแปลงการเปดภาคเรยนเปนราวเดอนกนยายนถงเดอนสงหาคมปถดไป

ขณะทปงบประมาณนบจากเดอนตลาคมถงเดอนกนยายนของปถดไป)

บทท 2 สภาวะการศกษาไทยป 2556 – 2557

ART.indd 31 12/2/2559 9:51:54

บทท 2


2.1 การศกษาขนพนฐาน

ตารางท 1 จ�านวนนกเรยนระดบการศกษาขนพนฐานในระบบโรงเรยนปการศกษา 2555-2557

ระดบการศกษา ปการศกษา

2555 2556 2557

ระดบกอนประถมศกษา (ไมรวมศนยพฒนาเดกเลก) - จ�านวนประชากร (อาย 3-5 ป) 2,315,120 2,264,774 2,248,283 - จ�านวนนกเรยน 1,830,731 1,768,658 1,678,515 อตราสวนนกเรยน : ประชากร 79.08 78.09 74.66

ระดบประถมศกษา - จ�านวนประชากร (อาย 6-11 ป) 5,027,890 4,937,807 4,846,874 - จ�านวนนกเรยน 4,939,044 4,903,579 4,865,499 อตราสวนนกเรยน : ประชากร 98.23 99.31 100.38

ระดบมธยมศกษาตอนตน - จ�านวนประชากร (อาย 12-14 ป) 2,697,905 2,661,167 2,619,922 - จ�านวนนกเรยน 2,460,208 2,375,996 2,354,395 อตราสวนนกเรยน : ประชากร 91.19 89.28 89.87

ระดบมธยมศกษาตอนปลาย - จ�านวนประชากร (อาย 15-17 ป) 2,760,620 2,743,829 2,721,769 - จ�านวนนกเรยน 2,124,383 2,136,981 2,090,165 - ประเภทสามญศกษา 1,397,286 1,437,952 1,414,453 - ประเภทอาชวศกษา 727,097 699,029 675,712 อตราสวนนกเรยน : ประชากร 76.95 77.88 76.79

รวมระดบการศกษาขนพนฐาน - จ�านวนประชากร (อาย 3-17 ป) 12,801,535 12,607,577 12,436,848 - จ�านวนนกเรยน 11,354,366 11,185,214 10,988,574 อตราสวนนกเรยน : ประชากร 88.70 88.72 88.35

หมายเหต : 1. ขอมลดานการศกษา ปการศกษา 2557 โดยกลมพฒนาระบบสารสนเทศศนยเทคโนโลย

สารสนเทศและการสอสาร ส�านกงานปลดกระทรวงศกษาธการ สรป ณ 10 มถนายน 2557

2. ขอมลประชากรใชจากรายงานการคาดประมาณประชากรของประเทศไทย พ.ศ. 2553 -

2583 จดท�าโดยส�านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

ทมา : ส�านกวจยและพฒนาการศกษา ส�านกงานเลขาธการสภาการศกษา

ART.indd 32 12/2/2559 9:51:54

บทท 2


จากตารางท 1 เปรยบเทยบการเปลยนแปลงจากปการศกษา 2555 ถง 2557 จ�านวน

ประชากรลดลงในทกระดบอาย เนองมาจากโครงสรางประชากรทคนไทยมลกกนนอยลง

ประชากรวยเรยนจงลดลง การทประชากรวยเรยนลดลง ขณะทงบประมาณการศกษาเพม

นาจะสงผลใหรฐบาลจดการศกษาใหประชากรวยเรยนไดเปนสดสวนเพมขน แตปรากฏวา

อตราสวนนกเรยนตอประชากรวย 3-17 ป ในป 2557 ยงคงอยในระดบทรอยละ 88 เศษ

ใกลเคยงกนกบป 2555 ซงสะทอนวา มประชากรวยเรยนราวรอยละ 11 เศษ ไมไดเรยน

หนงสอ ในปการศกษา 2557 คดเปนจ�านวนคนราว 1.44 ลานคน ถาพจารณาแยกระดบชน

กลมประชากรวยเรยนทมสดสวนไดเรยนนอย คอประชากรวย 15-17 ป ไดเรยนชนมธยม

ปลายเพยง 76.79% ของประชากรวยเดยวกน และม 23.21% ทไมไดเรยน คดเปนจ�านวน

เดกวยรนอาย 15-17 ป ทไมไดเรยนราว 6.3 แสนคน

สถตนสงกวาสถตอตราการคงอย (ตารางท 6) ซงใชวดจ�านวนเดกออกกลางคน

เพราะรวมประชากรเดกทไมไดเขาเรยนตงแตตนดวย ปญหาเดกไมไดเขาเรยนเลย ยงไมม

การส�ารวจและวจยจรงจง เพยงแตพอตงขอสงเกตได เชน เดกพการ เดกทพอแมยากจน

มาก เดกก�าพราขาดผดแลจรงจง เดกทตองยายถนบอย เดกทถกทอดทงเปนเดกเรรอน

ขางถนน ฯลฯ

ปญหาเดกออกกลางคนไมไดเรยนจนถงมธยมปลายเปนปญหาตอเนองมาหลายป

แลวและ 2-3 ปทผานมา สถานการณกระเตองดขนบาง แตในอตราทต�า แมรฐบาลจะ

ลงทนทางการศกษาเพมขนมากกตาม เพราะปญหานเปนปญหาทเกดจากปจจยทางเศรษฐกจ

สงคมหลายปจจยดวยกน ไมใชปจจยเรองทเรยนไมพอ เรองทเดกไทยไมไดเรยนจนถง

12 ป หรอแมแต 9 ป เปนสดสวนสงควรถอเปนปญหาส�าคญ ทควรมการวจยหาสาเหต

ทแทจรงและหาแนวทางแกไขปญหานทงระบบอยางครบวงจร เพอใหเดกและเยาวชน

ประชากรไทยมโอกาสไดเรยนจบชนมธยมปลาย (ไมวาสายสามญหรออาชวศกษา) เปน

สดสวนสงขน ทดเทยมกบประเทศอน (ดบทท 3) พวกเขาจะไดเปนพลเมองทมความร/

ทกษะเพมขน มสวนชวยแกปญหาและพฒนาเศรษฐกจสงคมไดเพมขน

ART.indd 33 12/2/2559 9:51:54

บทท 2


2.2 อาชวศกษา

ตารางท 2 จ�านวนนกเรยน/นกศกษา การอาชวศกษา ปการศกษา 2555-2557

ระดบการศกษา ปการศกษา 2555 2556 2557

จ�านวนนกเรยน 1,035,638 1,001,861 977,784 - ปวช. 727,097 699,029 675,712 - ปวส. 308,116 301,362 300,806 - ปวท. - 204 180 - ปทส. 425 1,266 1,086

จ�านวนประชากร (อาย 15-17 ป) 2,760,620 2,743,829 2,721,769 อตราสวนนกเรยน : ประชากร 37.51 36.51 35.92 (อาย 15-17 ป) สดสวนนกเรยน ม.ปลาย ประเภท 66 : 34 67 : 33 68 : 32 สามญศกษา : อาชวศกษา จ�านวนนกเรยนเขาใหม 790,853 753,466 691,067 - ม.4 512,136 505,078 459,133 - ปวช.1 278,717 248,388 231,934

สดสวนนกเรยน ม.4 : ปวช.1 65 : 35 67 : 33 66 : 34

หมายเหต : 1. ขอมลดานการศกษา ปการศกษา 2557 โดยกลมพฒนาระบบสารสนเทศศนยเทคโนโลย

สารสนเทศและการสอสาร ส�านกงานปลดกระทรวงศกษาธการ สรป ณ 10 มถนายน 2557

2. ขอมลประชากรใชจากรายงานการคาดประมาณประชากรของประเทศไทย พ.ศ. 2553 -

2583 จดท�าโดยส�านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต


จากตารางท 2 ขอทนาสงเกตคอสดสวนนกเรยน ม.ปลายประเภทสามญศกษา :

อาชวศกษา ในปการศกษา 2557 เปน 68:32 เทยบกบ 1-2 ปกอน คนทนยมเรยนอาชวศกษา

นอยอยแลวมสดสวนลดลงอก ทงๆ ทกระทรวงศกษาธการกเขาใจปญหานมานานแลววา

สดสวนของนกเรยนอาชวะตอนกเรยนสายสามญต�าเกนไป ในขณะทตลาดแรงงานตองการ

นกเรยนสายอาชวะเพมขน ทางกระทรวงศกษาธการ ไดเคยตงเปาวาจะเพมสดสวนของ

นกเรยนอาชวะตอนกเรยนสายสามญเปน 60:40 โดยไดมการเพมงบประมาณ การปรบปรง

พฒนา และการจงใจใหคนมาเรยนสายอาชวะเพมขน แตกยงไมไดผล การจดการอาชวศกษา

ART.indd 34 12/2/2559 9:51:55

บทท 2


ของไทยคงตองการการปฏรปทจรงจงมากกวาทผานมา จงจะดงดดใหคนนยมเรยน

เปนสดสวนเพมขนได เหมอนในประเทศอนทคนเรยนอาชวะเปนสดสวนสงกวาและ

ประเทศเขาพฒนาทางเศรษฐกจ ไดมากกวาไทย11

2.3 การศกษาระดบอดมศกษา

จ�านวนนกศกษาโดยรวมเพมขนจาก 2,390,543 คน ในปการศกษา 2555 เปน

2,430,643 คน ในปการศกษา 2556 เปนผหญงมากกวาครงหนง คอราว 1.37 ลานคน ผชาย

1.056 ลานคน และถาแยกตามระดบ ตงแตปรญญาตรถงเอก ผหญงไดเรยนเปนสดสวน

สงกวาผชายอยางเหนไดชด ขณะทผชายเรยนระดบต�ากวาปรญญาตรเปนสดสวนสงกวา

ผหญง

นกศกษาระดบอดมศกษาสวนใหญ 1.97 ลานคน เรยนในสถาบนจ�ากดรบ (มหา-

วทยาลยปด) และมสดสวนเพมขนจากปกอน ขณะทสถาบนไมจ�ากดรบ (มหาวทยาลยเปด)

มสดสวนลดลงอยท 4.54 แสนคนในปการศกษา 2557

สถตนกศกษาระดบปรญญาโทและเอกอยในเกณฑสงพอสมควร ในปการศกษา

2556 สถาบนจ�ากดรบมนกศกษาปรญญาโท รวม 58,400 คน ลดลงจากปการศกษา 2555

ซงมถง 134,572 คน และสถาบนการศกษาไมจ�ากดรบ มนกศกษาปรญญาโท 60,601 คน

เพมจากปการศกษา 2555 เลกนอย

นกศกษาระดบปรญญาเอกในปการศกษา 2556 สถาบนจ�ากดรบม 23,507 คน

สถาบนไมจ�ากดรบม 1,807 คน เพมขนจากปการศกษา 2555 ทงค ในระดบปรญญาโท

นกศกษาหญงมสดสวนสงกวานกศกษาชายคอนขางมาก แตในระดบปรญญาเอก ทง 2

เพศมสดสวนใกลเคยงกน12

ขอสงเกต คอ กลมเยาวชนจากครอบครวทมรายไดต�ามปญหาตองออกกลางคน

เรยนไมจบมธยมปลาย (ทงสายสามญและอาชวศกษา) เปนสดสวนสง เยาวชนทมโอกาส

เรยนจนจบมธยมปลายจะไปเรยนตอระดบอดมศกษาเปนสดสวนสง โดยเปรยบเทยบแลว

11การรบนกเรยนนกศกษาอาชวศกษา ในปการศกษา 2558 มแนวโนมสงขน จากค�าใหสมภาษณของ

เลขาธการคณะกรรมการอาชวศกษา (กอศ.) วนท 16 มถนายน 2550 มผสมครระดบปวช. 202,410 คน

สงกวาปการศกษา 2557 รอยละ 26.04 ผสมครระดบปวส. 112,064 คน สงกวาปการศกษา 2557

เลกนอย เดลนวส 16 มถนายน 2558.12สถตป 2555 ดจาก ส�านกงานเลขาธการสภาการศกษา กระทรวงศกษาธการ สถตการศกษาของ

ประเทศไทยปการศกษา 2555-2556 สกศ. 2557 www.onec.co.th.

ART.indd 35 12/2/2559 9:51:55

บทท 2


ระดบการศกษา

จ�านวนนกเรยน นกศกษา รอยละ

รวม รฐ เอกชน รฐ เอกชน

รวมทงหมด 14,582,110 11,783,032 2,799,078 80.8 19.2

การศกษาขนพนฐาน 12,151,467 9,729,456 2,422,011 80.1 19.9

ระดบกอนประถมศกษา 2,734,911 2,097,452 637,459 76.7 23.3

ระดบประถมศกษา 4,903,579 3,867,640 1,035,939 78.9 21.1

ระดบมธยมศกษา 4,512,977 3,764,364 748,613 83.4 16.6 - ระดบมธยมศกษาตอนตน 2,375,996 2,043,992 332,004 86.0 14.0 - ระดบมธยมศกษาตอนปลาย 2,136,981 1,720,372 416,609 80.5 19.5 - ประเภทสามญศกษา 1,437,952 1,258,874 179,078 87.5 12.5 - ประเภทอาชวศกษา 699,029 461,498 237,531 66.0 34.0

การศกษาระดบอดมศกษา 2,430,643 2,053,576 377,067 84.5 15.5


สงกวาประเทศอนๆ ในประชาคมอาเซยนและในเอเชยหลายประเทศ ท�าใหไทยมแรงงาน

ทจบการศกษาระดบต�ากวามธยมปทสามและอดมศกษาเปนสดสวนสง แตมแรงงานทจบ

การศกษาระดบกลางสดสวนอยในเกณฑต�าอยางไมสมดลและไมสอดคลองกบความ

ตองการแรงงานของระบบเศรษฐกจ

2.4 การจดการศกษาระหวางรฐและเอกชน

ตารางท 3 จ�านวนและรอยละนกเรยน นกศกษา จ�าแนกตามระดบการศกษาประเภทสถาน

ศกษาของรฐและเอกชน ปการศกษา 2556

จากตารางท 3 ขอสงเกตคอ สดสวนการจดการศกษาระหวางรฐและเอกชนในทก

ระดบมสดสวน 80:20 ในระดบใกลเคยงกนมาตลอดหลายป ระดบการศกษาทเอกชนจด

ไดคอนขางมากคอ ระดบกอนประถมศกษา (23.3%) และระดบประถมศกษา (21.1%)

เทยบกบประเทศอนๆ เชน เกาหลใตภาคเอกชนไทยจดการศกษาไดเปนสดสวนคอนขางต�า

ท�าใหมการแขงขนกนกบภาครฐไดนอย ยกเวนสถาบนการศกษาทมชอเสยงหรอโรงเรยน

นานาชาตส�าหรบคนทมฐานะดบางแหงในกรงเทพและเมองใหญ สาเหตทสถาบนการศกษา

เอกชนสวนใหญแขงขนกบรฐไดนอย เนองจากรฐบาลลงทนขยายการศกษาภาครฐมากมา

โดยตลอด และจดสรรงบใหการสนบสนนนกเรยนนกศกษาทเขาเรยนสถาบนการศกษา

ART.indd 36 12/2/2559 9:51:55

บทท 2


เอกชนในเกณฑต�า จนสถาบนการศกษาเอกชนระดบทวไปอยในฐานะเสยเปรยบในการ

แขงขน

2.5 การจดการศกษาโดยองคกรปกครองสวนทองถนและกรงเทพมหานคร

การจดการศกษาทจดโดยองคกรปกครองสวนทองถนในปการศกษา 2557 มยอด

รวมของทกระดบ 1,852,849 คน ลดลงจากปการศกษา 2556 เลกนอย สอดคลองกบ

จ�านวนประชากรวยเรยนทลดลง สวนใหญคอระดบประถมศกษา จดไดราว 5 แสนคน

และระดบมธยมศกษา จดได 2.82 แสนคน เทยบกบปการศกษา 2555 ยอดรวมนกเรยน

ทจดโดยองคกรปกครองสวนทองถนในป 2557 ลดลง โดยเฉพาะในระดบกอนประถม

ศกษา

ถาคดเปนสดสวนของจ�านวนนกเรยนระดบกอนประถมศกษา ถงระดบมธยมศกษา

ตอนปลายทงประเทศ ราว 11 ลานคน องคกรปกครองสวนทองถนและกรงเทพมหานคร

จดการศกษาไดเปนสดสวนทคอนขางต�า คอราว 16% ของนกเรยนทงประเทศเทานน

สวนระดบอดมศกษา ไมมองคกรปกครองสวนทองถนและกรงเทพมหานครจดเลย

นอกจากระดบประกาศนยบตรวชาชพชนสง 225 คน

เรองนแตกตางกบประเทศอน ทองคกรปกครองสวนทองถนเขมแขง และมสวน

ในการจดการศกษาสง และท�าไดอยางมคณภาพดวย องคกรปกครองสวนทองถนทงระดบ

จงหวดและระดบต�าบลบางแหงของไทยทมผ น�าทมวสยทศนและความตงใจในการ

พฒนาการศกษาและหรอชมชนทตนตวเขมแขงกสามารถจดการศกษาทมคณภาพ แขงขน

กบสถาบนการศกษาทจดโดยกระทรวงศกษาธการได แตยงเปนสวนนอยเมอพจารณา

บรบทของทงประเทศ แตถามการสงเสรมพฒนาองคกรปกครองสวนทองถนและชมชน

อยางจรงจงกนาจะเปนแนวทางทจะปฏรปการจดการศกษาใหไดผลดขนทางหนง

ART.indd 37 12/2/2559 9:51:55

บทท 2


2.6 การจดการศกษาทเกยวของกบสงฆและพทธศาสนา

ตารางท 4 จ�านวนนกเรยน นกศกษาการศกษาของสงฆและคฤหสถ จ�าแนกตามระดบ

และประเภทการศกษา ปการศกษา 2555-2557

ระดบ/ประเภทการศกษา 2555 2556 2557

รวมทงหมด 2,159,571 2,158,603 1,947,460

ส�านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต 2,130,961 2,122,892 1,913,925 ส�านกนายกรฐมนตร - แผนกสามญศกษา 53,175 51,173 49,578 - มธยมศกษาตอนตน 37,339 35,440 34,552 - มธยมศกษาตอนปลาย 15,836 15,733 15,026 - แผนกธรรม-บาล 2,077,786 2,071,719 1,864,347 นกธรรม 185,601 185,601 168,184 ธรรมศกษา* 1,852,074 1,852,074 1,660,574 บาล 40,111 34,044 35,589

ส�านกงานคณะกรรมการการอดมศกษา 28,610 35,711 33,535 กระทรวงศกษาธการ ระดบอดมศกษา 28,610 35,711 33,535 - ปรญญาตร 23,395 29,740 27,341 - ประกาศนยบตรบณฑต - ปรญญาโท 4,954 4,823 4,843 - ปรญญาเอก 261 1,148 1,351

หมายเหต : *เปนหลกสตรทจดใหกบคฤหสถ


การศกษาของสงฆและคฤหสถ (ประชาชนทวไป) ทจดโดยสถาบนการศกษาดาน

พทธศาสนา ทเทยบเทาระดบมธยมศกษาและอดมศกษา มจ�านวนระดบ 3-5 หมนรป/คน

นาจะถอวามากพอสมควร แตเรองธรรมศกษาทมเกอบ 2 ลานคน คงจะเปนการฝกอบรม

ระยะสน ผวจยไมสามารถหารายงานประเมนหรองานวจยเรองคณภาพการจดการศกษา

ของสงฆได จงไดน�าเสนอแตดานปรมาณ พอใหเหนภาพวานคอสวนหนงของการศกษา

ไทย นาจะไดมการวจยและชวยสงเสรมปฏรปการจดการศกษาของคณะสงฆและองคกร

ทางศาสนาครสตและอสลาม ใหมคณภาพและสอดคลอง กบความตองการของสงคม

เพมขน

ART.indd 38 12/2/2559 9:51:55

บทท 2


2.7 การศกษานอกระบบ

ตารางท 5 จ�านวนผเรยนการศกษานอกระบบโรงเรยน จ�าแนกตามระดบ/ประเภทการ

ศกษาและสงกดป 2555-2557

ประเภท/ระดบการศกษา

จ�านวนผเรยน

2555 2556 2557

รวมทงหมด 6,050,960 6,597,289 7,558,976

การสงเสรมการรหนงสอ (กศน.) 189,667 269,146 762,888

การศกษาเพอชมชนในเขตภเขา (ศศช.) 122,787 81,902 169,423

สายสามญศกษา (กศน.) 2,445,811 1,652,554 2,188,302 ระดบประถมศกษา 299,480 191,151 211,003 ระดบมธยมศกษา 2,146,331 1,461,403 1,977,299 - มธยมศกษาตอนตน 901,430 622,693 832,803 - มธยมศกษาตอนปลาย 1,244,901 838,710 1,144,496

สายอาชพ 3,292,695 4,593,687 4,438,368 หลกสตรพเศษ (สอศ.) 900,311 1,161,962 1,184,500 หลกสตรทเอกชนขออนมตฯ (สช.) 782,517 885,479 834,970 หลกสตรอาชพระยะสน (กทม.) 19,846 14,678 12,786 วทยาลยชมชน (หลกสตรระยะสน) 17,903 24,726 23,139 กลมการศกษาอาชพของ กศน. 1,572,118 2,506,842 2,382,973 - การศกษาเพอพฒนาอาชพ 361,428 633,688 354,461 - การศกษาเพอพฒนาทกษะชวต 453,704 879,215 642,456 - การศกษาหลกสตรระยะสน 146,203 346,081 462,569 - กระบวนการเรยนรตามแนวปรชญา 343,159 395,348 238,833 เศรษฐกจพอเพยง - โครงการตามพระราชด�าร 78,789 206,208 82,085 - การจดการศกษาในกลมเปาหมายพเศษ 188,835 46,302 - - การศกษาเพอสงคมและชมชน - - 462,569


ART.indd 39 12/2/2559 9:51:55

บทท 2


การศกษานอกระบบโรงเรยน มสวนชวยเสรมการศกษาส�าหรบคนทพลาดโอกาส

ไมไดเรยน หรอมปญหาตองออกกลางคนจากการศกษาในระบบโรงเรยน สถตปการ

ศกษาป 2557 มนกเรยนนอกระบบโรงเรยนในระดบมธยมศกษา 2 ลานคน สวนใหญเปน

มธยมตน สงกวาป 2556 แตกใกลเคยงป 2555 ผศกษาสายอาชพม 3-4 ลานคน และผศกษา

กลมการศกษาอาชพของ กศน. ในป 2556 ม 1.5-2.5 ลานคน เพมจากป 2555 มาก ผวจยม

ขอมลเชงปรมาณเทานน ไมพบการประเมนหรอการวจยเกยวกบคณภาพของการจดการ

ศกษาแนวน ซงควรจะมการด�าเนนการ เพราะนคอการจดการศกษาทส�าคญรปแบบหนง

ชวยเพมโอกาสทางการศกษาแกประชาชนทยากจนและชวยแกปญหาเดกออกกลางคน

เพราะเขากบระบบโรงเรยนไมได หรอมปญหาอนๆ ไดทางหนง

ขอมลเทาทผ วจยไดรบฟงจากเพอนอาจารยมหาวทยาลยบางทานคอ ผส�าเรจ

มธยมปลายจากการศกษานอกระบบ มปญหาความรขนพนฐานออน เมอไดเขามาเรยนใน

มหาวทยาลยคอนขาง มปญหาความยากล�าบากในการเรยน

2.8 นกเรยนพการและกลมเดกพเศษดานตางๆ

ในปการศกษา 2556 และ 2557 มยอดรวมแตละปราว 2 แสนคนพอๆ กน และ

อยในระดบประถมศกษาเปนสวนใหญ เมอแยกประเภท ประเภททมจ�านวนมากทสดคอ

กลมมปญหาทางการเรยนร ประเภทอนๆ คอบกพรองทางสตปญญา พการซ�าซอน บกพรอง

ทางรางกาย/สขภาพ บกพรองทางการไดยน บคคลออทสตก ฯลฯ เขาใจวานเปนสถต

เฉพาะเดกทไดเขาเรยนในระบบโรงเรยน คงไมไดรวมคนทอยบาน ซงนาจะมการส�ารวจ

และหาทางชวยเหลอ

สถตเกยวกบเดกดอยโอกาสทางการศกษาในป 2555 ระบวา 4,323,142 คน แยก

ประเภทแลวทมากทสด คอเดกยากจน 4.14 ลานคน ประเภทอน มเดกถกทอดทง เดกชน

กลมนอย เดกถกท�าราย เดกมปญหาเกยวกบยาเสพตด ฯลฯ สถตเดกเรรอน เดกถกบงคบ

ใหขายแรงงาน เดกอยในธรกจทางเพศ ฯลฯ คอนขางต�าเมอเทยบกบสถตและขอมลขาวสาร

จากแหลงอน ทเหนไดชดในเมองใหญและเปนขาวทางสอตางๆ คอนขางบอย จนผวจย

ไมแนใจเรองทมาของสถตของกระทรวงศกษาธการในเรองน เขาใจวานเปนสถตเทาท

โรงเรยนรวบรวมได ซงคงจะต�ากวาสภาพความเปนจรงของประชากรทงประเทศมาก

เรองนควรจะไดมการส�ารวจและท�าสถตแบบส�ามะโนประชากรทงประเทศ เพราะเปน

ขอมลและปญหาทางสงคมทส�าคญตอการพฒนาคณภาพพลเมอง

ART.indd 40 12/2/2559 9:51:55

บทท 2


ระดบการศกษา ปทเขาศกษา จ�านวนนกเรยน อตราการคงอย

ป.1 2545 1,089,166 100.0

ป.2 2546 1,023,267 93.9

ป.3 2547 1,008,420 92.6

ป.4 2548 1,004,264 92.2

ป.5 2549 1,003,494 92.1

ป.6 2550 999,241 91.7

ม.1 2551 970,327 89.1

ม.2 2552 924,271 84.9

ม.3 2553 900,199 82.7

ม.4/ปวช.1 2554 795,956 73.1

ม.5/ปวช.2 2555 682,388 62.7

ม.6/ปวช.3 2556 686,228 63.0


2.9 อตราการคงอยและการออกกลางคนของนกเรยนระดบการศกษาขนพนฐาน

ตารางท 6 อตราการคงอยของนกเรยนในระดบการศกษาขนพนฐาน ชน ป.1 รนปการ

ศกษา 2545 เรยนถงระดบมธยมศกษาตอนปลาย ปการศกษา 2556

ตารางท 6 สะทอนอตราคงอยลดลงตามล�าดบชน หมายถงนกเรยนทยอยออกกลาง

คนเพมขนตามล�าดบชนทสงขน และเหนไดชดทสดตอนมธยมปลาย ม.4/ปวช.1 ถง ม.6/

ปวช.3 โดยเฉพาะสายอาชวศกษา เพราะเปนระดบทเรยนยากขน มการวดผลแบบเอาจรง

เอาจงมากขน นกเรยนอยในวยรนบางคนเรมมปญหาตางๆ นานา และหรอพอแมทยากจน

ใหเลกเรยนเพอออกไปท�างานชวยเหลอครอบครว ฯลฯ

อตราการคงอยของนกเรยนในระดบการศกษาขนพนฐานเปรยบเทยบกบปการ

ศกษากอนๆ อยในเกณฑทดขนบาง แตดขนเพยงเลกนอยเทานน

สรปขอมลทส�าคญคอ คนทเขา ป.1 ในป 2545 จ�านวน 1,089,166 คน ไดเรยนอย

ใน ม.6/ปวช.3 ในป 2556 เพยง 686,228 คน หรอออกกลางคนไประหวางทาง ไมไดเรยน

อยในระดบ ม.6/ปวช.3 ถง 402,938 คนหรอ 37% ของคนทเขา ป.1 พรอมกน ส�าหรบ

นกเรยน 6.86 แสนคน ทไดเรยนในระดบ ม.6/ปวช.3 ในปการศกษา 2556 กไมแนวาจะได

เรยนจบทกคนดวย

ART.indd 41 12/2/2559 9:51:55

บทท 2


2.10 จ�านวนผส�าเรจการศกษา ในป 2554 และ 2555

เปรยบเทยบกบปการศกษา 2554 ผส�าเรจการศกษาทกระดบในป 2555 จ�านวน

2,864,336 คน ลดลงจากป 2554 ซงมยอด 3,005,151 คน คอนขางมาก สวนใหญ คอ ระดบ

ประถมศกษา (ป.6) ระดบอดมศกษาและมธยมศกษาตอนปลายประเภทอาชวศกษา (ปวช.

3) มจ�านวนผส�าเรจลดลงจาก ป 2554 ดวย แตระดบมธยมศกษาตอนตน (ม.3) และ

มธยมศกษาตอนปลายสามญศกษา (ม.6) มผส�าเรจการศกษาเพมขน สวนระดบอดมศกษา

คนจบระดบอนปรญญา/เทยบเทาในปการศกษา 2555 จ�านวน 151,557 คน (เพมจากป

2554) จบปรญญาตร 189,134 คน และสงกวาปรญญาตร 34,012 คน ผส�าเรจการศกษาทง

2 ระดบมจ�านวนลดลงจากป 2554

ขอมลสถตทมไมมากพอทจะวเคราะหไดวา ทผส�าเรจการศกษาลดลงเพราะ

ประชากรวยเรยนของเราลดลง หรอเพราะผลสมฤทธของการเรยนควรจะไดมการเกบสถต

ขอมล และการวจยในเรอง นใหละเอยดเพมขน

2.11 งบประมาณการศกษา

ตารางท 7 รอยละของงบประมาณรายจายดานการศกษากบงบประมาณทงหมด และ

รอยละของงบประมาณดานการศกษากบผลตภณฑมวลรวมในประเทศ

ปงบประมาณ 2554-2558

หนวย : ลานบาท

ผลตภณฑ %งบฯ ดาน %งบฯ ดาน มวลรวม3/ การศกษา การศกษาตอ ปงบประมาณ งบประมาณ1/ งบประมาณ2/

ภายในประเทศ ตอ งบฯ (GDP) (GDP) ของประเทศ

2554 423,562.00 2,169,967.50 10,867,600.00 19.5 3.9

2555 445,527.50 2,380,000.00 11,794,200.00 18.7 3.8

2556 493,927.10 2,400,000.00 12,295,000.00 20.6 4.0

2557 518,519.10 2,525,000.00 12,424,000.00 20.5 4.2

2558 532,416.70 2,575,000.00 13,201,000.00 20.7 4.0

หมายเหต : 1/-3/ ใชขอมลจากรายงานงบประมาณโดยสงเขป ประจ�าปงบประมาณ 2554-2558


ART.indd 42 12/2/2559 9:51:55

บทท 2


จากตารางท 7 จะเหนไดวาไทยใชงบประมาณรายจายดานการศกษาเปนตวเงน

เพมขนมาตามล�าดบ จาก 4.23 แสนลานบาทในปงบประมาณ 2554 เปน 5.32 แสนลาน

บาทในปงบประมาณ 2558 สดสวนของงบประมาณการศกษาในแตละป อยราวรอยละ 20

ของงบประมาณทงประเทศ และราวรอยละ 4 ของผลตภณฑมวลรวมของทงประเทศ

เปรยบเทยบกบประเทศอนแลว ไทยใชงบการศกษาเปนสดสวนทสง แตความส�าเรจใน

การประเมนผลทางการศกษาของนกเรยนไทยในโครงการวดผลนกเรยนนานาชาต PISA

ของ OECD ทจดมาแลวหลายครง (ทก 3 ป) ลาสดในป 2555 ต�ากวาหลายประเทศทใช

งบประมาณการศกษาคดเปนสดสวนตอผลตภณฑมวลรวมของประเทศนอยกวาไทย

(ดบทท 3)

การจดสรรงบประมาณการศกษาตามระดบการศกษาตางๆ สวนใหญรอยละ 72-76

ใหกบระดบกอนประถมศกษา ประถมศกษาและมธยมศกษา (สถตคดรวมกนแบบไม

จ�าแนก) อดมศกษาไดงบราวรอยละ 16-18 ขอทนาสงเกตคอจากปงบประมาณ 2555 ถง

2558 งบการศกษาระดบการศกษาพนฐานมสดสวนลดลง ขณะทงบอดมศกษาเพมขน ใน

ปงบประมาณ 2558 อดมศกษาไดงบรวม 98,278 ลานบาท งบการบรการสนบสนนการ

ศกษา การศกษาอน และการศกษาไมก�าหนดระดบ ไดรบงบเปนสดสวนทคอนขางต�า

2.12 ปการศกษาเฉลยของคนไทย

ผมอาย 15-59 ป ซงรวมทงวยเรยน วยท�างาน มการศกษาเฉลยจาก 8.8 ป ในป 2555

เพมเปน 9.0 ป ในป 2557 เพมขนเพยงเลกนอยมาก และไมไดแปลวาคนไทยกลมอายน

(15-50 ป) ไดเรยน 9.0 ปทกคน เพราะค�าวาปการศกษาเฉลยเปนการนบรวมคนทไดรบ

การศกษาสงกวาปรญญาตรมานบเฉลยรวมกบคนทไดรบการศกษาต�าแลวจงเฉลยออกมา

สถตนมประโยชนส�าหรบเปรยบเทยบความกาวหนาคดโดยเฉลยของประเทศแบบปตอป

และเพอเปรยบเทยบกบประเทศอนเทานน ซงถาเทยบกบประเทศอนทประชากรมปการ

ศกษาเฉลยสงกวาคนไทย มกจะสมพนธกบการทประเทศเหลานนพฒนาการศกษาและ

เศรษฐกจ สงคม ไดสงกวาไทยดวย (ดบทท 3)

ART.indd 43 12/2/2559 9:51:55

บทท 2


2.13 จ�านวน วฒ คร อาจารยสงกดรฐและเอกชน

ตารางท 8 รอยละของคร-อาจารยทงหมดทสอนในสถานศกษาของรฐและเอกชน จ�าแนก

ตามวฒการศกษา ป 2556

วฒการศกษา รวมทงหมด

สดสวนวฒ จ�านวนคร-อาจารย สดสวนคร

การศกษาของคร รฐ เอกชน รฐ : เอกชน

รวม 736,672 100.00 578,496 158,176 79 : 21

ต�ากวาปรญญาตร 9,954 1.35 373 9,581 4 : 96

ปรญญาตร 442,791 60.11 353,181 89,610 80 : 20

ประกาศนยบตรบณฑต 10,549 1.43 134 10,415 1 : 99

ปรญญาโท 110,857 15.05 96,799 14,058 87 : 13

ปรญญาเอก 22,415 3.04 20,295 2,120 91 : 9

ไมระบ 140,106 19.02 107,714 32,392 77 : 23


ตารางท 8 ชวา ในป 2556 ครสวนใหญรอยละ 60 หรอ 4.4 แสนคน จบแคปรญญาตร

มครทจบปรญญาโทเพยงรอยละ 15 เทานน สดสวนนไมไดดขนจากเมอหลายปกอน

และเมอเทยบกบตางประเทศทพฒนาการศกษามากกวาแลว ไทยคอนขางดอย เพราะบาง

ประเทศ เชน ฟนแลนดก�าหนดใหครตองจบปรญญาโท ในตารางท 8 ชองวฒการศกษา

ใชค�าวาไมระบวฒมถง 140,106 คน หรอรอยละ 19 ของครทงประเทศ เปนเรองนาแปลก

ใจวา ในยคขอมลขาวสารทเราควรตรวจสอบวฒคร-อาจารยทงประเทศไดดกวาทจะปลอย

ใหมการแจงวา “ไมระบวฒ” มากไดถงขนาดน แมวาในบางกรณอาจจะเปนการจาง

ผเชยวชาญเฉพาะทาง ทวฒต�ากวาปรญญาตรหรอต�ากวานนกตามได แตกควรมการจ�าแนก

และระบไปวาเปนผเชยวชาญดานไหน ระดบไหน อยางไร

สดสวนระหวางคร อาจารย ภาครฐและเอกชน อยท 79:21 ใกลเคยงกนกบสดสวน

นกเรยนนกศกษาระหวางภาครฐและเอกชน แตคร-อาจารยภาคเอกชนโดยรวมคอนขางม

วฒต�ากวา คร-อาจารยภาครฐ เนองจากสถาบนการศกษาภาคเอกชนไทยตองลงทนเองเปน

สวนใหญและอยในสภาพทแขงขนกบภาครฐทมงบประมาณการศกษาสงไดนอยกวา

ART.indd 44 12/2/2559 9:51:55

บทท 2


2.14 ระดบการศกษาของผมงานท�า

สถตระดบการศกษาของผมงานท�าในป 2557 จากส�านกงานสถตแหงชาต การ

ส�ารวจภาวะการท�างานของประชากร เดอนกรกฎาคม-กนยายน พ.ศ. 2557 www.nso.

go.th เปนสถตทใชยนยนผลลพธของการผลตคนทจบการศกษาระดบตางๆ ไดเปนสดสวน

มากนอยเพยงไรทดทางหนง

จากยอดรวมผมงานท�า 38.42 ลานคน13 รอยละ 48.6 (เกอบครงหนง) ของผมงานท�า

ทงหมดหรอ 18.67 ลานคน อยในกลมผส�าเรจการศกษาชนประถมศกษาและต�ากวา ถา

รวมกบผมงานท�าทส�าเรจการศกษาระดบมธยมศกษาตอนตนอกรอยละ 16.1 แสดงวาผม

งานท�าสวนใหญของไทยคอ รอยละ 64.7 มระดบการศกษาแคมธยมศกษาตอนตนและ

ต�ากวา ซงต�ากวาประเทศอนๆ หลายประเทศ

ในขณะเดยวกน ผมงานท�าทส�าเรจการศกษาระดบอดมศกษาม 7.46 ลานคน

มากกวาผจบชนมธยมปลายซงมอย 6.20 ลานคนเลกนอย สะทอนวาคนสวนหนงซงสวน

ใหญคอคนจน ไมอาจกาวไปถงชนมธยมปลายได สวนคนรวย คนชนกลาง ทไดเรยน

มธยมปลาย สวนใหญจะไปเรยนตอจนจบอดมศกษา ท�าใหเรามแรงงานระดบกลางๆ นอย

และขณะทเรามการขาดแคลนแรงงานฝมอระดบกลางอย เรากลบจบการศกษาระดบ

ปรญญาตรโดยเฉพาะสายสงคมศาสตร มนษยศาสตร กลบวางงานเปนสดสวนสงทสด

ในบรรดากลมผวางงานทงหมด

13สถตฉบบนไมไดเสนอตวเลขเตมจ�านวน ใชจ�านวนพนคนเปนหลก คอตด 0 ออกไป 3 ตว ในทนจง

จะเสนอตวเลขใหญๆ เทานน

ART.indd 45 12/2/2559 9:51:55

บทท 2


2.15 คะแนนเฉลยของนกเรยนทงประเทศจากผลการทดสอบทางการศกษา ขนพนฐาน (ONET) ชน ป.6, ม.3 และ ม.6 ชวงปการศกษา 2555-2557

วชา

ปการศกษา 2555 2556 2557

ภาษาไทย 45.68 45.02 44.88 สงคมศกษา 44.22 38.31 50.67 ภาษาองกฤษ 36.99 33.82 36.02 คณตศาสตร 35.77 41.95 38.06 วทยาศาสตร 37.46 37.40 42.13

ทมา : สทศ.วกฤตการศกษาไทย www.niets.or.th

วชา ปการศกษา 2555 2556 2557



ตารางท 9 คะแนนเฉลยของนกเรยนทงประเทศ ผลการทดสอบทางการศกษาระดบชาต

ของการศกษาขนพนฐาน (O-NET) ชน ป.6 ปการศกษา 2555-2557 จ�าแนก

ตามวชา (คะแนนเตม 100 คะแนน)


ของการศกษาขนพนฐาน (O-NET) ชน ม.3 ปการศกษา 2555-2557 จ�าแนก


ART.indd 46 12/2/2559 9:51:55

บทท 2



ของการศกษาขนพนฐาน (O-NET) ชน ม.6 ปการศกษา 2555-2557 จ�าแนก


สถตตามตารางท 9-11 น�ามาเสนอไวเพอใหเหนการเปรยบเทยบวาคะแนนเฉลย

ของนกเรยนทงประเทศอย ในเกณฑทต�าอยางไร ทเหนเดนชดคอ วชาภาษาองกฤษ

คณตศาสตรและวทยาศาสตร ในทกชวงชน โดยเฉพาะ ม.6 ในวชาภาษาองกฤษและ

คณตศาสตร นกเรยนทงประเทศไดคะแนนเฉลยต�ามาก คอ 21-23 คะแนน (จากคะแนน

เตมรอย) เทานน คะแนนเฉลยของนกเรยนระดบ ม.3 ของ 2 วชาน (ภาษาองกฤษและ

คณตศาสตร) ได 27-29 คะแนน แมแตวชาภาษาไทยในชน ม.3 และวชาสงคมในชน ม.6

นกเรยนทงประเทศกสอบไดคะแนนเฉลยต�า คอ มากกวา 30 คะแนนเลกนอย เปรยบเทยบ

รอบ 3 ป สวนใหญคะแนนเฉลยไมไดสงขนอยางมนยส�าคญบางระดบ บางวชาคะแนน

เฉลยต�าลงดวยซ�า

คะแนนเฉลยหมายถงการน�าคะแนนนกเรยนทงประเทศมาคดแบบหารเฉลย คอ

รวมคะแนนของนกเรยนทสอบไดคะแนนสงถงรอยละ 80-100 มารวมกบคะแนนของ

นกเรยนทไดคะแนนต�าจาก 0-20 มาค�านวณหารเฉลยกน แมจะมนกเรยนทสอบได

คะแนนสงจ�านวนหนง แตเนองจากนกเรยนสวนใหญไดคะแนนปานกลางและต�า คะแนน

เฉลยของนกเรยนทงประเทศจงออกมาต�า สถตนนอกจากสะทอนวานกเรยนไทยโดยเฉลย

ท�าคะแนนไดต�าแลว ยงสะทอนวาการจดการศกษาใหนกเรยนในสถาบนการศกษาตางๆ

มคณภาพหรอผลสมฤทธแตกตางกนสงมาก

วชา

ปการศกษา

2555 2556 2557



ART.indd 47 12/2/2559 9:51:55

บทท 2


2.16 ความแตกตางของการจดการศกษาในภมภาคตางๆ ของไทย

ส�านกวจยและพฒนาการศกษา ส�านกงานเลขาธการสภาการศกษา ไดจดท�ารายงาน

เรองแผนทการพฒนาจงหวดของประเทศไทยดานการศกษาออกมาในปลายป 2557 มขอมล

ทชวยใหเราเขาใจความแตกตางของการจดการศกษาในภมภาคและจงหวดตางๆ ไดดขน

ในทนผวจยไดเลอกหยบยกมาเฉพาะบางประเดนเพอทจะชวยใหผอานเขาใจสภาพปญหา

การจดการศกษาของประเทศไทยทลกมากกวาการมองแคภาพรวมหรอผลเฉลยของทง

ประเทศ

โอกาสทางการศกษา ในภาพรวมกรงเทพมหานครและปรมณฑล และจงหวดทม

เศรษฐกจด เดกและเยาวชนมโอกาสไดรบการศกษาทดกวาจงหวดอนๆ โดยเฉพาะ จงหวด

ในภาคตะวนออกเฉยงเหนอทตดชายแดนและภาคเหนอทไดคะแนนต�า เชน อตราการเขา

เรยนระดบการศกษาขนพนฐาน (กลมอาย 6-17 ป) มอตราการเขาเรยนไมถงรอยละ 90

ของประชากรวยเดยวกน จงหวดทอยตดชายแดนในทกภมภาคมอตราการอานออกเขยน

ไดของประชาชนนอยกวารอยละ 90

แรงงานไทยสวนใหญในป 2556 มจ�านวนปการศกษาเฉลยเทากบ 8 ป ซงต�ากวา

การศกษาภาคบงคบ 9 ป หรอระดบมธยมศกษาตอนตน สวนใหญอยแคระดบประถม

ศกษา มเพยง 8 จงหวด ทแรงงานมจ�านวนปการศกษาเฉลยมากกวา 9 ป แตกไมถง 12 ป

คอ กรงเทพฯ ปรมณฑล ชลบร สงขลา กระบ ภเกต

คณภาพและประสทธภาพการศกษาวดจากคะแนน O-NET และ V-NET โรงเรยน

ในเขตเมอง ในเมองใหญไดคะแนนเฉลยสงกวาโรงเรยนในจงหวดทจนกวา โดยเฉพาะ

นอกเขตเมองออกไป

ในระดบทงประเทศ จ�านวนผเรยนระดบมธยมศกษาตอนปลายสายอาชพมจ�านวน

นอยลง ทกป และทผลตไดกไมตรงตามทตลาดแรงงานตองการ14

2.17 ผลงานกระทรวงศกษาธการในชวงไตรมาสสดทายป 2557 และไตรมาสแรกป 2558 กระทรวงศกษาธการแถลงผลงานในรอบ 6 เดอน เมอวนท 23 เมษายน 255815

พลเรอเอก ณรงค พพฒนาศย รฐมนตรวาการกระทรวงศกษาธการ แถลงผลการ

ด�าเนนงานในรอบ 6 เดอนของกระทรวงศกษาธการวา ประกอบดวย 6 กลมงาน คอ 1) การ

14ส�านกวจยและพฒนาการศกษา ส�านกงานเลขาธการสภาการศกษา การพฒนาจงหวดของประเทศไทย ดานการศกษา สกศ. กนยายน 255715http://thaipublica.org/2015/04/ministry-of-education-6-months

ART.indd 48 12/2/2559 9:51:55

บทท 2


พฒนาคณภาพการศกษาและการเรยนรฟนฟโครงการครทายาท 2) การลดความเหลอมล�า

ทางการศกษา 3) การพฒนาครและบคลากรทางการศกษา แกปญหาการขาดแคลนคร

เปลยนเกณฑเลอนวทยฐานะ 4) การผลตและพฒนาก�าลงคนรองรบการพฒนาประเทศ

5) การปฏรปการศกษาทงระบบ และ 6) การเตรยมความพรอมเขาสประชาคมอาเซยน

ผลงานเดนมอาทเชน ลดวชาสอบโอเนตเหลอเพยง 5 กลมสาระทจ�าเปน จากเดมทตองสอบ

8 กลมสาระ ลดกจกรรมดงครออกนอกหองเรยน ทดลองกระจายอ�านาจบรหารจดการ

ศกษาจากสวนกลางไปสโรงเรยน 300 แหง ใน 20 เขตพนทการศกษา แกปญหาการ

ขาดแคลนครดวยโครงการพเศษ เปลยนเกณฑการประเมนครทเนนคณภาพในหองเรยน

ดานอาชวศกษาไดผดหลายโครงการใหมเพอสงเสรมการศกษาสายอาชพและผลตก�าลง

คนใหตรงตามความตองการของตลาด ขยายผลการศกษาทางไกลผานดาวเทยมเพอลด

ความเหลอมล�าทางการศกษา

2.18 ขอเสนอเรองการปฏรปการศกษา โดยคณะกรรมาธการปฏรปการศกษา และการพฒนาทรพยากรมนษย สภาปฏรปแหงชาต

คณะกรรมาธการชดนเปน 1 ใน 18 คณะกรรมาธการดานตางๆ ของสภาปฏรป

แหงชาต ไดเสนอสงทเรยกวา พมพเขยวยทธศาสตร ตอรฐบาลในเดอนสงหาคม-กนยายน

2558 และไดแถลงขาววา ยทธศาสตรทน�าเสนอเนนการกระจายอ�านาจเปนหวใจควบคกบ

การปฏรปทเปนคานงดส�าคญ 3 เรอง คอ 1) ปฏรประบบการบรหารจดการการศกษา ทมง

กระจายอ�านาจสฐานพนทจงหวด ทองถน และสถานศกษา ปฏรปการเตรยมการผเขาเรยน,

ปฏรประบบบรหารบคลากรทางการศกษา โดยผลกดนใหมเครอขายสมชชาพลเมองทกพนท

รวมสนบสนนและตรวจสอบธรรมาภบาลการจดการศกษาทกระดบ 2) ปฏรประบบการ

เงนการคลง ทมงกระจายงบประมาณการศกษาลงสผเรยนและสถานศกษาโดยตรงในรป

คปองการศกษาทจะปทางไปสระบบการประกนโอกาสการศกษาเชนเดยวกบระบบ

ประกนสขภาพของประเทศ 3) ปฏรประบบการเรยนร ทเนนทงการปฏรปหลกสตร

กระบวนการเรยนรจากชวตจรงเพอการเรยนทมความหมายใชประโยชนไดในการใชชวต

และการท�างานตามบรบทของพนท ปฏรปการจดการเรยนใหผเรยนรจกคดดวยเหตผล

และหาความรดวยตนเองได ปฏรปการวดผล และเนนเรองการปฏรประบบการผลตพฒนา

ครคณภาพเปนหวใจส�าคญ 16

16สภาปฏรปแหงชาตขานรบแผนปฏรปการศกษา http://www.qlf.or.th/Mobile/Details?contentld=1 005

ขาวส�านกงานรฐมนตร 292/2558 http://www.moe.go.th/websm/2015/sep/292.html

ART.indd 49 12/2/2559 9:51:55

บทท 2


ตอมาคณะกรรมาธการปฏรปการศกษาฯ ชดนไดตพมพเอกสารชอเรอง สภาปฏรป

แหงชาต วาระท 16: การปฏรประบบการจดการศกษา วาระปฏรปท 17: การปฏรปการ

คลงดานการศกษา (ดานอปสงค) วาะท 18: การปฏรประบบการเรยน ซงมเนอหา

ครอบคลมรายละเอยดยาว 119 หนา กระดาษพมพขนาดเอส ประเดนส�าคญคอ การจดตง

คณะกรรมการนโยบายการศกษาและพฒนามนษยแหงชาต เปนองคกรระดบสงทวาง

นโยบายมาตรฐานกลาง การจดสรรงบประมาณ การตดตามการปฏรปงาน การประเมน

ผล และการคมครองผบรโภคและผผลต การกระจายอ�านาจการบรหารและทรพยากรไป

ทระดบจงหวดผานคณะกรรมการการศกษาจงหวดและสมชชาการศกษาจงหวด ปฏรป

การจดงบประมาณการศกษาทเนนดานอปสงค - ความตองการของผเรยน โดยการจดสรร

ใหผเรยนระดบการศกษาขนพนฐานและอาชวศกษาโดยตรงในรปคปองการศกษา และ

จดสรรใหสถานศกษาตางๆ อยางยดหยนเหมาะสม ระดมทรพยากรจากภาคธรกจเอกชน

และประชาสงคมมาชวยการปฏรปการฝกหดคร การคดเลอกใหผลตอบแทน และการ

บรหารจดการบคลากรใหมคณภาพเพมขน ปฏรปหลกสตร วธการเรยน การสอน ใหรองรบ

สงคมโลกทเปลยนแปลง ฯลฯ17

17ส�านกงานเลขาธการสภาผแทนราษฎร สภาปฏรปแหงชาต วาระปฏรปท 16-18 สงหาคม 2558

ART.indd 50 12/2/2559 9:51:55

บทนมงเสนอสถตขอมลในเชงเปรยบเทยบเรองปญหา/สภาวะเศรษฐกจสงคม

และความสามารถในการแขงขนทางเศรษฐกจสงคมและการศกษาระหวางไทยกบ

ประเทศตางๆ เพอใหผอานไดเหนภาพในมมมองทกวางขนวาประเทศไทยมสถานะภาพ

อยางไรในเวทแขงขนของโลก มประเดนใดทจะตองแกไขปรบปรง ปฏรป และการเรยนร

จากตวอยางของประเทศทประสบความส�าเรจมากกวา

3.1 สถานะเศรษฐกจไทยโดยรวม

ไทยเปนประเทศใหญระดบกลางๆ ในแงจ�านวนประชากรทมมากเปนอนดบท 20

ของโลก และมพนททท�าการเกษตรไดใหญเปนล�าดบท 19 ของโลก จากจ�านวนประเทศ

ตางๆ ในโลกราว 200 ประเทศ แตประเทศไทยพฒนาทางเศรษฐกจ สงคมไดนอย มลคา

ผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศ (GDP) ไทยคดตามตวเลขทางบญช (Nominal) อยใน

ล�าดบท 3218 ของโลกและมลคาผลตภณฑมวลรวมตอหวประชากร ไทยอยล�าดบท 94 ของ

โลก องคกรการเงนระหวางประเทศ (IMF) จดใหไทยอยในกลมประเทศรายไดปานกลาง

คอนขางต�า

นกเศรษฐศาสตรจากองคกรระหวางประเทศวจารณวาไทยก�าลง “ตดกบประเทศ

รายไดปานกลาง” ซงหมายถงประเทศทพฒนาเศรษฐกจใหเตบโตมาไดระยะหนง แตหลง

จากนนชะลอตว เนองจากคาครองชพ คาจางแรงงานสงขน ความไดเปรยบทางเศรษฐกจ

จากอตสาหกรรมใชแรงงานราคาต�าลดลง ปญหาส�าคญมาจากการทไทยจดการศกษา

ฝกอบรมแรงงานและการพฒนาประยกตใชดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยของไทยอยใน

เกณฑต�า ไมสามารถท�าใหแรงงานทงประเทศมผลตภาพเพมขนไดจรง พอทจะผลกดน

เศรษฐกจของประเทศรายไดปานกลางใหกาวขามไปเปนเศรษฐกจ ของประเทศทมรายได

สงแบบสงคโปร เกาหลใต ไตหวน ฮองกง ได

18www.wikipedia.org List of Countries by Population, Cultvated Areas, GDP (Nominal), GDP

Per Head

บทท 3ปญหา/สภาวะเศรษฐกจสงคมไทย

และความสามารถในการแขงขนของไทยเปรยบเทยบกบประเทศตางๆ

ART.indd 51 12/2/2559 9:51:55

บทท 3


3.2 ความสามารถในการแขงขนในทางเศรษฐกจ

องคกร WORLD ECONOMIC FORUM ในป 2014-2015 (พ.ศ.2556-2557)

จดอนดบความสามารถในการแขงขนโดยรวมใหไทยอยท 31 จาก 144 ประเทศ ซงด

เหมอนจะอยระดบปานกลาง พอใชได และเทยบกบ 4 ปทผานมา อนดบดขนอยางตอเนอง

แตถาพจารณาลกลงไปถงเฉพาะเรองทส�าคญทจะสงผลตอไปในอนาคต เชน เรองการ

ศกษาและความสามารถการคด ประดษฐสรางสรรค (นวตกรรม) เฉพาะ 2 เรองน ใน

รายงานป 2013-2014 ไทยไดคะแนนอนดบทต�าไปทางทายๆ เชน คณภาพการจดการศกษา

ระดบประถมอยอนดบท 86 ระดบมธยมอนดบ 101 ความสามารถดานนวตกรรมอยอนดบ

ท 7019

องคกรระหวางประเทศอกองคกรหนงคอ International Institute for Management

Development (IMD) จดใหความสามารถในการแขงขนโดยรวมของไทยในป 2015 อยท

อนดบท 30 จาก 61 ประเทศในกลมรายไดสงและปานกลาง ตกอนดบจาก 2 ปกอนหนา

เลกนอย ประเทศในเอเชยทไดอนดบสงคอ ฮองกง อนดบ 2 (สหรฐฯ อนดบ 1) สงคโปร

อนดบ 3 ประเทศอนในเอเชยทไดอนดบสงกวาไทยม ไตหวน มาเลเซย เกาหลใต ญปน

สงทนาหวงเพราะมผลตอไปในอนาคตคอ เรองการศกษา ซงอยในหมวดโครงสราง

พนฐาน ไทยไดคะแนนต�าทสดเมอเทยบกบดานอนๆ เชน ศกยภาพทางเศรษฐกจ

ประสทธภาพการบรการ ประสทธภาพทางธรกจ เมอแยกเฉพาะเรองสมรรถนะดานการ

ศกษา ไทยอยทอนดบ 48 จาก 61 ประเทศ20 และดชนดานสาธารณสขและสภาพแวดลอม

อยอนดบท 54

การจดอนดบความสามารถแขงขนของประเทศตางๆ โดยทง 2 องคกรนพจารณา

จากสถตทางเศรษฐกจ เชน การจางงาน ประสทธภาพธรกจ การบรหาร ฯลฯ และการ

ส�ารวจทศนคตของนกธรกจตางประเทศทมองวาประเทศใดมศกยภาพทางเศรษฐกจ

เอออ�านวยตอการลงทนของพวกเขามากนอยเพยงไร ไทยซงเปนประเทศทมนโยบายเปด

รบการลงทนและการคาจากตางประเทศสงจงไดคะแนนภาพรวมสงระดบปานกลาง แต

ถาพจารณาแยกเฉพาะเรอง เชน ในเรองการศกษา ซงจะมผลตอความสามารถในการแขงขน

ทางเศรษฐกจในอนาคตนน ไทยอยล�าดบทต�าไปทางทายๆ

19World Economic Forum Global Competitvenss Report 2013-2014 WEF, 2014-2015 www.

weforum.org20IMD World Competetiveness 2015 www.imd.org

ART.indd 52 12/2/2559 9:51:55

บทท 3


ประเทศไทยลงทนดานการจดการศกษาโดยรวมเปนสดสวนราว 4% ของผลตภณฑ

มวลรวม (GDP) ของประเทศ อยในระดบสงกวาหลายประเทศ แตงบประมาณเพอการ

วจยและพฒนาของไทยมเพยงราว 0.35% ของผลตภณฑมวลรวม (GDP) ซงอยในเกณฑ

ต�าสดในภมภาคแถบน องคการเพอความรวมมอเศรษฐกจและการพฒนา (OECD) วเคราะห

เรองนวตกรรมในประเทศเอเชยตะวนออกเฉยงใตและวจารณไทยวา การทภาคธรกจ

เอกชนของไทยมความตองการนวตกรรมและการปรบปรงประสทธภาพการผลตต�า

ท�าใหประเทศไทยผลตแรงงานมฝมอออกมาไมสมดลกน แรงงานมฝมอบางประเภทของ

ไทยยายไปท�างานในตางประเทศ ขณะทในประเทศไทยเองขาดแคลนแรงงานฝมอบาง

ประเภท สภาพปญหาความไมสมดลนจะสงผลกระทบตอเศรษฐกจของไทยในอนาคต21

3.3 ความสามารถดานการศกษาและการพฒนาสงคม

การจดอนดบดชนการพฒนามนษย (Human Development IND) โดยโครงการ

พฒนาสงคมแหงสหประชาชาต (UNDP) พจารณาทงเรองเศรษฐกจ การพฒนาดานการ

ศกษาและสขภาพอนามย จงใหภาพทกวางกวาแคเรองความสามารถในการแขงขน

เศรษฐกจ ไทยถกจดล�าดบดชนการพฒนามนษยคอนขางต�าไปทางทายๆ ของประเทศ

สมาชกสหประชาชาตกวารอยประเทศมาตลอด ในป 2014 ไทยไดอนดบท 89 เทากบ

ป 2013 เปนล�าดบทต�ากวาบางประเทศทเลกกวา จนทางเศรษฐกจกวาไทยหลายประเทศ

อนดบดชนนสะทอนวาการพจารณาแคความสามารถในการแขงขนเศรษฐกจดานเดยว

ไมไดใหภาพทสมบรณ การพฒนาดานการศกษาและสขภาพอนามย เปนปจจยทเกยวของ

กบความสามารถในการแกปญหาและพฒนาเศรษฐกจสงคมของประเทศอยางส�าคญ

ทคนไทยควรใสใจมากกวาทจะพจารณาเฉพาะเรองความสามารถในการแขงขน

ทางเศรษฐกจลวนๆ

ผลสมฤทธทางการศกษาของนกเรยนวยจบการศกษาภาคบงคบ องคการเพอความ

รวมมอเศรษฐกจและการพฒนา (OECD) ซงเปนองคกรของกลมประเทศพฒนาอตสาหกรรม

ไดท�าโครงการการทดสอบนกเรยนอาย 15 ป จากประเทศตางๆ เพอวดความรทกษะ

ในเชงคดวเคราะหดานการอาน คณตศาสตร และวทยาศาสตร ทเยาวชนผก�าลงเตบโต

เปนแรงงานและพลเมองสามารถน�าไปใชงานไดในอนาคต โครงการทมชอยอวา PISA น

จดทดสอบทก 3 ป ครงลาสดทประกาศผลแลวคอ พ.ศ. 2555 (ค.ศ. 2012) นกเรยนไทย

21OECD Innovation in Southeast Asia Thailand Innovation Priorities 2013

ART.indd 53 12/2/2559 9:51:55

บทท 3


ไดคะแนนเฉลยทง 3 วชา อยล�าดบท 50 (จาก 65 ประเทศ) โดยท�าคะแนนเฉลยไดต�ากวา

คะแนนเฉลยของนกเรยนในกลมประเทศสมาชก OECD และต�ากวาประเทศ/เขตเศรษฐกจ

ในเอเชย เชน เซยงไฮ จน สงคโปร ฮองกง ไตหวน มาเกา ญปน ประเทศเหลานไดอนดบ

สง 10 อนดบแรก และเวยดนาม ไดอนดบท 17

การคดนกเรยนไปทดสอบใชวธสมตวอยางนกเรยนจากกลมตางๆ ระดบตางๆ

ทวประเทศ เพอสะทอนภาพรวมของนกเรยนของทงประเทศ และมการแปลขอสอบ

เปนภาษาของแตละประเทศ จงไมมการเสยเปรยบไดเปรยบเรองภาษา ปญหาของไทยคอ

กลมนกเรยนทเกงและออนทมการสมตวอยางไปสอบท�าคะแนนไดตางกนมาก ขณะท

นกเรยนไทยกลมทเกงทสด (เชน โรงเรยนสาธตฯของมหาวทยาลยตางๆ โรงเรยน

มหดลอนสรณ) ท�าคะแนนไดสงกวาคาเฉลยของนกเรยนจากกลมประเทศสมาชก OECD

แตนกเรยนไทยกลมทออนท�าคะแนนไดต�ามาก คอ อยต�าแคระดบทถอวาพอใชงานไดคอ

ระดบ 2 และระดบต�ากวานนอกคอ ระดบ 1 เปนสดสวนทสง ท�าใหคะแนนเฉลยของ

นกเรยนไทยทงประเทศอยในเกณฑต�า เมอเทยบกบหลายประเทศทคะแนนของกลมนกเรยน

ทเกงและนกเรยนแบบทวไปของพวกเขาไมไดแตกตางกนแบบหางกนมากเหมอนของไทย

ขอมลนสะทอนถงการจดการศกษาในระดบทวประเทศของไทยทมผลลพธแตกตางกนมาก22

ดชนความสามารถในการเรยนร : ดชนทกษะในการเรยนร และประสทธผล

ทางการศกษา (The Learning Curb Index: Global Index of Cognitive Skills and Education

Attainment) สถาบนวจยของบรษทเพยรสนรวมกบนตยสาร The Economist ไดวเคราะห

ขอมลดานการศกษาเปรยบเทยบ 39 ประเทศและเขตเศรษฐกจ โดยประเมนทกษะการคด

และการบรรลเปาหมายทางการศกษาตางๆ ประเทศทไดคะแนนล�าดบสงสด ใน ค.ศ. 2014

คอ เกาหลใต ญปน สงคโปร ฮองกง ตามล�าดบ ประเทศในยโรป แคนาดา สหรฐ

ออสเตรเลย นวซแลนด อสราเอลไดคะแนนตามมา สวนไทยอยล�าดบท 35 คอนไปทาง

ทายแถว 23

สงทนาสนใจคอ ขอสงเกตจากผลวจยวาประเทศทตดอนดบสงนน ใหความส�าคญ

กบการพฒนาครผสอนและการจางครทด ซงรวมทงการไดรบความเคารพในทางวชาชพ

และสถานะทางสงคมเชนเดยวกบรายไดทครไดรบ รวมทงมวฒนธรรมทประชาชนสนใจ

เรองการศกษา สถาบนวจยบรษทเพยรสนวเคราะหวา การจดอนดบไมไดแสดงจดเชอมโยง

ทแนชดระหวางรายไดสงและการสอนทมคณภาพ เงนทนไมใชปจจยทส�าคญทสดของ

22www.pisa.oecd.org – PISA 2012 Results23ส�านกงานเลขาธการสภาการศกษา มองสถตและตวชวดทางการศกษา ปท 1 ฉบบท 12 พฤษภาคม

2557. www.onec.go.th

ART.indd 54 12/2/2559 9:51:55

บทท 3


การมระบบการศกษาทด และการทครอาจารยมเงนเดอนสงกไมไดหมายความประเทศนน

จะมความสามารถทางการศกษาตามไปดวย

ทสถาบนวจยแหงนวเคราะหไวเปนกรณทวไป แตเราสามารถเหนไดชดกรณท

รฐบาลไทยไดปรบเงนเดอนครหลายครง รวมทงเพมคาตอบแทนวทยฐานะท�าใหคร

อาจารยจ�านวนมากมรายไดเพมขนราวเทาตวในรอบ 10 ปทผานมา แตผลสมฤทธทาง

การเรยนของนกเรยนไทยในชวง 10 ปทผานมาไมไดดขน คะแนนเฉลยของนกเรยนทง

ในประเทศในการทดสอบระดบชาต ONET ในบางระดบ บางวชา ลดลงในรอบ 3-4 ปท

ผานมาดวยซ�า (ดหวขอ 2.16 ในบทท 2)

ผลสมฤทธของนกเรยนดานคณตศาสตรและวทยาศาสตร (Trends International

Mathematics and Science Study-Timss)

สมาคมนานาชาตเพอประเมนผลสมฤทธทางการศกษา (TIMSS) ไดจดทดสอบ

นกเรยนของประเทศตางๆ ตามโครงการประเมนผลสมฤทธทางการเรยนตามหลกสตรของ

นกเรยนชนประถมศกษาปท 4 (GRADE4) และมธยมศกษาปท 2 (GRADE 8) โดยใชวธสม

ตวอยางนกเรยนจากทกภมภาคและมการทดสอบทก 4 ป ประเทศไทยเคยเขารวมในระดบ

ชนมธยมศกษาปท 2 มาตงแตตน การเขารวมครงแรกในป ค.ศ. 1995 นกเรยน ม.2 ของ

ไทยไดคะแนนเฉลยทงคณตศาสตรและวทยาศาสตรสงกวาคาเฉลยระดบนานาชาต

แตการทดสอบครงตอๆ มา คะแนนเฉลยของนกเรยนไทยในทง 2 วชาลดลงมาตลอด

ในป ค.ศ. 2011 นกเรยนชน ม.2 ของไทยไดคะแนนเฉลยคณตศาสตร 427 อย

อนดบ 28 ของ 48 ประเทศทเขารวมโครงการและวทยาศาสตรไดคะแนนเฉลย 451 อย

อนดบท 25 จาก 48 ประเทศ และไทยถกจดอยในกลมออนทสด ประเทศทไดคะแนนสง

ล�าดบ 1-5 ดานคณตศาสตรคอ เกาหลใต (คะแนนเฉลย 613) สงคโปร ไตหวน ฮองกง

ญปน ดานวทยาศาสตรคอ สงคโปร (คะแนนเฉลย 590) ไตหวน เกาหลใต ญปน

ฟนดแลนด

สวนนกเรยนระดบชน ป.4 ไทยสงเขาทดสอบ ป ค.ศ. 2011 เปนปแรก คะแนน

คณตศาสตรเฉลยของไทยอยล�าดบท 34 และวทยาศาสตรอยล�าดบ 29 จาก 52 ประเทศ

คะแนนเฉลยคณตศาสตร นกเรยน ป.4 ไทยถกจดอยในกลมออนทสด คะแนนเฉลย

วทยาศาสตรอยในกลมพอใช (FAIR)24

โครงการประเมนผลของ TIMSS อาจจะเนนความรและทกษะตามหลกสตร

มากกวาโครงการประเมนผล PISA ของ OECD ซงเนนการคดวเคราะหประยกตไปใชงาน

24ส�านกงานเลขาธการสภาการศกษา มองสถตและการชวดทางการศกษา ปท 1 ฉบบท 4 พฤศจกายน

2555 WWW.ONEC.GO.TH

ART.indd 55 12/2/2559 9:51:56

บทท 3


ไดในโลกจรง แตการทดสอบของทง 2 โครงการไดผลออกมาใกลเคยงกน คอนกเรยน

ของประเทศในเอเชยแปซฟคและ OECD ทมมาตรฐานการศกษาด ท�าคะแนนเฉลยไดสง

ในทง 2 โครงการ และประเทศไทยท�าคะแนนเฉลยไดต�าในทง 2 โครงการ

ทกษะความสามารถดานภาษาองกฤษของประชากร เนองจากปจจบนภาษาองกฤษ

กลายเปนภาษาสากลทคนทวโลกใชกนมากทสด ทงเปนภาษาทใชประโยชนในการศกษา

หาความรและการตดตอสอสารในโลกเศรษฐกจธรกจไดมาก การจดอนดบทกษะความ

สามารถดานภาษาองกฤษของประชากรประเทศตางๆ จงสะทอนความพรอมส�าหรบ

ศกยภาพของประเทศในการแขงขนทางเศรษฐกจสงคมทส�าคญดชนหนง

บรษท EDUCATION FIRST ซงเปนบรษทชนน�าดานการใหค�าปรกษาการเรยน

ตอตางประเทศและการแลกเปลยนวฒนธรรมทวโลกไดจดอนดบทกษะความสามารถ

ดานภาษาองกฤษ (English Proficency Index) โดยการทดสอบผใหญจาก 60 ประเทศท

ไมไดใชภาษาองกฤษเปนหลกทางระบบออนไลน ในป 2013 ประเทศไทยไดคะแนนเฉลย

อยในกลมระดบทกษะต�ามาก ล�าดบท 55 จาก 60 ประเทศ มาเลเซย สงคโปร มระดบ

ทกษะความสามารถดานภาษาองกฤษอยในระดบสง สวนเกาหลใต อนโดนเซย ญปน

เวยดนาม มระดบทกษะความสามารถดานภาษาองกฤษอยในระดบปานกลาง

การจดอนดบทกษะความสามารถดานภาษาองกฤษอกแบบหนงคอ วดจากผลการ

สอบ TOEFL (TEST OF ENGLISH AS A FOREIGN LANGUAGE) ทงประเภทสอบ

ผานอนเทอรเนต TOEFL IBT และประเภทสอบแบบขอเขยน TOEFL PBT การจดอนดบ

การทดสอบ TOEFL แบบผานอนเทอรเนตของคนจากประเทศตางๆ ในป 2012 ไทยอย

ล�าดบท 114 จาก 226 ประเทศ ไดล�าดบทต�ากวา อนโดนเซย พมา และเวยดนาม

สวนการจดอนดบการทดสอบ TOEFL แบบขอเขยน ในป 2012 ไทยไดคะแนน

เฉลยต�ากวา 500 ซงเปนเกณฑขนต�าคอ ไดคะแนนเฉลย 485 คะแนน เปนล�าดบท 52 ของ

ประเทศทเขารวมสอบ 121 ประเทศ เทยบกบประเทศในเอเชย ไทยไดคะแนนเฉลยต�ากวา

อนเดย ญปน เวยดนาม พมา จน25

3.4 ปการศกษาเฉลยของประชากร

ปการศกษาเฉลยของคนในประเทศตางๆ สะทอนวาประชากรในประเทศนน

คดโดยเฉลยแลวมโอกาสไดรบการศกษามากนอยเพยงไร

25ส�านกงานเลขาธการสภาการศกษา มองสถตและตวชวดทางการศกษา ปท 1 ฉบบท 7 มกราคม 2557.

WWW.ONEC.GO.TH

ART.indd 56 12/2/2559 9:51:56

บทท 3


UNDP - โครงการพฒนาแหงสหประชาชาตไดศกษาประชากรในกลมอาย 25 ป

ขนไป ในแตละประเทศวาไดรบการศกษาเฉลยกป และพบวาประชากรไทยทอาย

25 ปขนไป มระดบการศกษาเฉลยในป ค.ศ. 2012 เทากบ 7.3 ป หรอสงกวาระดบ

ประถมศกษาเลกนอย เทยบกบประเทศอนแลวต�ากวาญปน เกาหลใต สงคโปร มาเลเซย

ฟลปปนส บรไน และจน ส�าหรบประเทศในกลมเอเชยแปซฟคทเปนสมาชก OECD ม

จ�านวนปการศกษาเฉลย 11.6 ป ซงเทยบไดกบระดบมธยมศกษาตอนปลาย 26

แมรฐธรรมนญป 2550 และพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 (แกไข

เพมเตม พ.ศ. 2545) ของไทยจะก�าหนดวาบคคลยอมมสทธเสมอกนในการรบการศกษา

ไมนอยกวา 12 ป ทรฐจะตองจดใหอยางทวถงและมคณภาพโดยไมเกบคาใชจาย แตใน

โลกความเปนจรง ยงคงมเดกไทยสวนหนงไมไดรบการศกษา หรอสวนใหญคอออกกลางคน

กอนเรยนจบมธยมปลายเปนสดสวนสง (37% ของคนทเขา ป.1 พรอมกนในป 2545

ไมไดเรยนถงชน ม.6 ในป 2556 (ดสถตในบทท 2 ตารางท 6)

แมรฐบาลไทยพอจะทราบปญหาและพยายามแกไขปญหานอยบาง แตเปนการแก

ภายใตกรอบคดแบบขาราชการทเนนการเพมงบประมาณโครงการตางๆ จงแกไขปญหาน

ไดในระดบหนงเทานน เพราะปญหาจรงเกดจากปจจยทางเศรษฐกจ สงคมหลายปจจย

ประกอบกนอยางซบซอน โดยเฉพาะเรองความยากจน คณภาพของโรงเรยน คร ใน

ภมภาคตางๆ ทแตกตางกนมาก ปการศกษาเฉลยของคนไทยตงแตป 2548 ถงป 2554

เพมขนชามาก เฉลยเพยงปละ 0.1 ป ขณะทประเทศสงคโปรมการรณรงคเรองใหการ

ศกษาประชาชนใหทวถงอยางจรงจง ท�าใหปการศกษาของคนสงคโปรโดยเฉลยเพมขน

ในอตราสง

โอกาสทประชากรจะไดรบการศกษามากหรอนอย (ปเฉลยทางการศกษาของ

ประชากร) และดชนความสามารถทางดานการศกษานนสมพนธกบดชนความสามารถในการ

แขงขนทางเศรษฐกจและสงคมอยางชดเจน ประเทศในกลมยโรปเหนอและเอเชยตะวนออก

เชน สงคโปร ญปน ฮองกง เซยงไฮของจน ไตหวน เกาหลใต ฯลฯ ลวนมดชนทง 2 ดาน

อยล�าดบตนๆ ประเทศเหลานยงมดชนดานการพฒนาสงคม คณภาพชวต และสงแวดลอม

ในล�าดบสง ขณะทดชนการคอรปชน ปญหาอาชญากรรม ปญหาทางสงคมดานตางๆ อย

ล�าดบต�า ขณะทประเทศไทยมดชนในทางตรงกนขามคอ ดชนในแงการศกษา การพฒนา

เศรษฐกจ สงคม สงแวดลอมอยในเกณฑต�า แตดชนในแงทไมดทงหลาย เชน สมประสทธ

ความไมเสมอภาคในการกระจายรายได ดชนภาพลกษณคอรปชน การละเมดสทธ

26ส�านกงานเลขาธการสภาการศกษา มองสถตและตวชวดทางการศกษา ปท 1 ฉบบท 10 มนาคม 2557

ปการศกษาเฉลยของคนไทย:สะทอนการไดรบการศกษาของประชากร WWW.ONEC.GO.TH

ART.indd 57 12/2/2559 9:51:56

บทท 3


เสรภาพ ปญหาอาชญากรรม การฆากนตาย การตดเหลา บหร ยาเสพตด เดกวยรน

ตงครรภ อบตเหตทางบก ฯลฯ ไทยมดชนอยในล�าดบทสง27

ดงนน การวเคราะหสภาวะการพฒนาทางเศรษฐกจสงคมของประเทศไทย ควร

พจารณาจากดชนดานการพฒนาทางสงคมเหลานดวย ไมควรสนใจเฉพาะอตราการเจรญ

เตบโตทางเศรษฐกจของมลคาผลตภณฑมวลรวม (GDP) เทานน

คนไทยควรสนใจศกษาปญหาเศรษฐกจสงคมตางๆ ของไทย ในเชงเปรยบเทยบ

กบประเทศอน มบางประเทศทไดพยายามแกไขปญหา และปฏรปประเทศ ท�าใหดชน

ชวดการพฒนาทางการศกษาและสงคมของเขาดขนจากเมอหลายปกอนไดคอนขางชดเจน

บางประเทศ เชน โปแลนด ชล สามารถรณรงคปฏรปการเรยนการสอนทท�าใหนกเรยน

เขาสอบ PISA ไดคะแนนเฉลยสงขนภายใน 6-9 ป ทชนชนน�าไทยชอบอางวาการปฏรป

การศกษาเปนเรองระยะยาวตองใชเวลา 10-20 ปขนไป จงไมใชความจรงในทกกรณไป

หากคนไทยไมคดและพยายามในการปฏรปการเรยนร ของคนทงประเทศมากพอ

นอกจากประเทศไทยจะปรบปรงตวเองไมไดดพอในโลกศตวรรษท 21 แลว ยงก�าลงถก

ประเทศอนรวมทงประเทศเพอนบานทเคยจนกวา ลาหลงกวาแซงหนาขนไปดวย

3.5 ประเทศอนมเปาหมายและแนวทางการปฏรปการศกษาทชดเจนกวาไทยอยางไร

การจดการศกษาไดด หมายถง จดการศกษาใหผเรยนประเภทตางๆ ในระดบตาง ๆ

มความรและทกษะทใชงานได โดยสามารถใหบรการเดกเยาวชนประชาชนทกหมเหลา

ไดอยางทวถงเปนธรรม ชวยพฒนาประชาชนทงประเทศหรอสวนใหญใหฉลาดรอบดาน

รจกใชชวตและท�างานไดอยางมประสทธภาพเพมขน และเปนพลเมองทรบผดชอบ ท�างาน

ตามกตกาทเปนธรรม และมงประโยชนสวนรวมเหนอประโยชนสวนตน

การจดการศกษาทจดไดอยางมคณภาพและใหบรการประชาชนสวนใหญไดอยาง

ทวถง เปนปจจยส�าคญทสดในการชวยใหประเทศพฒนาทางเศรษฐกจสงคมไดเจรญ

กาวหนาเพมขน

ประเทศในกลมยโรปตะวนตก สหรฐฯ ญปน และประเทศพฒนาอตสาหกรรม

อนๆ รวมทงประเทศตลาดเกดใหม เชน เกาหลใต ไตหวน ฮองกง สงคโปร ลวนไดทมเท

การพฒนาหรอการปฏรปการศกษาเพอการพฒนาการเรยนรและพฒนาตนเองของคน

27www.wikipedia.org International Ranking of Thailand “สถานะไทยในเวทโลกตกต�าลง ขอเทจจรง

ทท�าใหตองปฏรปประเทศ” ในวทยากร เชยงกล ปดกวาดประเทศไทย กาวอยางอกยาวไกล บาน

พระอาทตย พมพครงท 2 พฤษภาคม 2557.

ART.indd 58 12/2/2559 9:51:56

บทท 3


ทงประเทศอยางจรงจง พวกเขาจงสามารถระดมก�าลงคนทมความร ทกษะ และคณลกษณะ

ทมคณภาพไดอยางทวถง เปนธรรม สรางพลเมองทไปชวยกนพฒนาเศรษฐกจสงคมให

เจรญกาวหนาไดมาก

ประเทศฟนแลนดซงเปนประเทศเลกๆ อยในยโรปเหนอ มประชากรราว 7 ลานคน

แตเดมเปนประเทศเกษตรทเศรษฐกจขนอยกบการประมงและปาไม มฐานะทางเศรษฐกจ

ปานกลาง และทางการเมองตองขนอยกบการพงพาประเทศเพอนบานทใหญกวา พวกเขา

จงเนนเรองการปฏรปการศกษาคน วทยาศาสตร เทคโนโลยใหเขมแขง สามารถพฒนาเปน

ประเทศพฒนาอตสาหกรรมทเขมแขง ประชาชนมรายไดเฉลยสง ไดคะแนนความ

โปรงใสในการบรหาร (มคอรปชนนอย) และการพฒนามนษยในอนดบตนๆ ของโลก

นกเรยนฟนแลนดไดคะแนนเฉลยในการทดสอบความรแบบใชงานไดของนกเรยน

นานาชาตตามโครงการ PISA ของ OECD ในวชาส�าคญ 3 วชา ตดอนดบสงสด 1-3

มาตลอด ทงนกเรยนฟนแลนดยงใชเวลาไปโรงเรยนนอยกวา แตมวนย นบถออาจารย

มความสข ความพอใจในการเรยน สงกวานกเรยนในประเทศพฒนาอตสาหกรรมทใหญ

กวา เชนสหรฐฯ องกฤษดวย28

ประเทศสงคโปรซงเปนเกาะเลกๆ ทไมมทรพยากรธรรมชาตทส�าคญไดตงเปาหมาย

เรองการพฒนาการศกษา การพฒนาคน วาเปนเรองส�าคญทสดทจะท�าใหประเทศชาตพฒนา

เดนหนาได และพวกเขากไดพยายามท�าตามเปาหมายดงกลาวอยางเอาจรง จนประสบ

ความส�าเรจสงสดในกลมประชาคมอาเซยน

ปจจยทท�าใหโรงเรยนในประเทศอนๆ ประสบความส�าเรจ 29

จากการวจยโรงเรยนในประเทศทนกเรยนสอบ PISA ไดคะแนนสง นกวจยของ

OECD ไดสรปวา ลกษณะของระบบโรงเรยนทประสบความส�าเรจม 3 ดานทส�าคญ คอ

1. ระบบโรงเรยนทประสบความส�าเรจ คอโรงเรยนทจดใหนกเรยนมโอกาสทาง

การเรยนเทาเทยมกน ไมวานกเรยนจะมภมหลงทางเศรษฐกจ-สงคมอยางไร

โรงเรยนประเทศสมาชก OECD ทมคะแนนสง เชน ฟนแลนด เนเธอรแลนด

เกาหล และประเทศรวมโครงการ เชน ฮองกง-จน สวนมากไมมการแบงแยกการรบ

นกเรยนตามภมหลงทางสงคมและวฒนธรรมของนกเรยน นกเรยนทสถานะทางสงคม

28วทยากร เชยงกล บทสงเคราะหผลการวจยปฏรปการศกษาของประเทศฟนแลนด นวซแลนด เกาหลใต

สหรฐอเมรกา สหราชอาณาจกร จน เวยดนาม และไทย สสส., 2553.29สรปจาก สสวท., OECD ปจจยทท�าใหระบบโรงเรยนประสบความส�าเรจ ขอมลพนฐานจากโครงการ

ประเมนผลนกเรยนนานาชาต 2009 อรณการพมพ 2554 www.ipst.ac.th

ART.indd 59 12/2/2559 9:51:56

บทท 3


ตางกนเขาไปเรยนในโรงเรยนเดยวกนได

โรงเรยนในประเทศไทยมการแบงกลมตามภมหลงทางสงคมและวฒนธรรม

ปรากฏชดเจน คาดชนเฉลยของสถานะทางสงคมและวฒนธรรมของโรงเรยนกลมทได

คะแนนสงและกลมทไดคะแนนต�าแตกตางกนถงเกอบสองหนวยดชน ในหมประเทศ

สมาชก OECD ไมมประเทศใดทโรงเรยนทวประเทศมความแตกตางสงมากขนาดประเทศ

ไทย

2. ระบบโรงเรยนทประสบความส�าเรจสวนใหญ ใหอ�านาจอสระแกโรงเรยน

ในดานการก�าหนดการเรยนการสอนและการออกแบบการประเมนผลไดเอง แตไมจ�าเปน

ตองใหโรงเรยนแขงขนกนรบนกเรยน

ในประเทศกลม OECD โรงเรยนทมอสระในดานการเปนผก�าหนดเนอหาทจะสอน

และวธการทจะวดประเมนผล จะมอสระในการตดสนใจเรองการจดหาทรพยากรของ

โรงเรยนดวย และโรงเรยนทมการบรหารทสามารถตรวจสอบ (Accountable) มาตรฐาน

จากภายนอกได มการประกาศผลสมฤทธของนกเรยนอยางเปดเผยตอสาธารณะ นกเรยน

ในโรงเรยนเหลานจะไดคะแนนการทดสอบ PISA สงกวาโรงเรยนทขาดปจจยเหลาน

ประเทศทสรางบรรยากาศของการแขงขนในการรบนกเรยนสงไมไดมผลการ

ประเมนเฉลยทงประเทศสง โรงเรยนดๆ ทแขงขนรบนกเรยนไดมาก แมผลการประเมน

ของนกเรยนในโรงเรยนดงกลาวจะสง เนองจากตวแปรภมหลงทางเศรษฐกจและสงคม

ของนกเรยนทมพอแมผมสถานะทางเศรษฐกจและสงคมสง แตเนองจากโรงเรยนเหลาน

มเปนเพยงสวนนอย ขณะทโรงเรยนสวนใหญมทงครและนกเรยนทมคณภาพปานกลาง

และต�า ผลรวมเฉลยทงประเทศจงไดคะแนนต�า นคอกรณทเหนไดชดในประเทศไทย

3. ระบบโรงเรยนทประสบความส�าเรจมการกระจายทรพยากรอยางเปนธรรม

มงบประมาณทางการศกษาทสง และใหล�าดบความส�าคญกบเงนเดอนคร

ประเทศทประสบความส�าเรจบางประเทศ กระจายทรพยากรไปยงโรงเรยน

และนกเรยนทดอยทางเศรษฐกจและสงคมมากกวา เพอสนบสนนใหนกเรยนทดอย

มโอกาสทางการเรยนทดขน หลายประเทศเลอกการท�าชนเรยนใหมขนาดเลกลง เพอให

ครสอนไดทวถง บางประเทศเลอกทจะพฒนาครใหมคณภาพสงและจายเงนเดอนครสง

แตสอนชนเรยนขนาดใหญขน ในการทดสอบเปรยบเทยบผลการทดสอบ PISA แสดงให

เหนวาการสรางครทมคณภาพและใหเงนเดอนสง มความสมพนธกบคณภาพการเรยนรท

ดกวาของนกเรยน ซงสอดคลองกบผลการวจยทชวาการยกระดบคณภาพครเปนเสนทาง

ทมประสทธภาพในการปรบปรงคณภาพการเรยนรของนกเรยนมากยงกวาแคการท�า

ชนเรยนใหมขนาดเลกลง

ART.indd 60 12/2/2559 9:51:56

บทท 3


ส�าหรบประเทศไทย ครมเงนเดอนระดบปานกลางและชนเรยนมขนาดใหญ ขอมล

ชวาโรงเรยนทมผลทางวชาการสงกวา มครและทรพยากรทดกวา และเปนโรงเรยนทม

นกเรยนมาจากครอบครวไดเปรยบทางสถานะเศรษฐกจและสงคม สวนโรงเรยนทดอย

หรอโรงเรยนยากจน นกเรยนมดชนสถานะเศรษฐกจและสงคมทต�า และโรงเรยนมดชน

ทรพยากรทต�ากวาทงสองอยาง ครดๆ มคณภาพมอยเฉพาะในโรงเรยนดๆ ทมผลทาง

วชาการสง สวนครในโรงเรยนยากจน นอกจากไมใชครคณภาพสงแลวยงตองแบกภาระ

งานนอกเหนอจากการสอนอก เพราะทรพยากรบคคลมจ�ากด ปจจยทกลาวมาทงหมด

ท�าใหนกเรยนจากโรงเรยนยากจนมผลสมฤทธแตกตางจากนกเรยนในโรงเรยนทมฐานะ

เศรษฐกจด คอนขางมาก

ART.indd 61 12/2/2559 9:51:56

ART.indd 62 12/2/2559 9:51:56

บทนตองการเชอมโยงใหเหนวาการทสถานะความสามารถในทางการศกษาและ

การแขงขนทางเศรษฐกจของไทยอยในเกณฑต�า โดยเปรยบเทยบกบประเทศอนๆ นน

เนองจากวาระบบความรเทคโนโลยใหม เศรษฐกจสงคมของโลกไดเปลยนแปลงไปแลว

อยางไร เปาหมายและระบบการศกษาของไทยลาหลงอยางไร ท�าไมเราจงจ�าเปนทจะตอง

ปฏรปการศกษาไทยใหทนกบระบบเศรษฐกจสงคมโลกทเปลยนแปลงไปอยางมากแลวน

และเราควรจะปฏรปการศกษาในแนวทางไหน อยางไร

4.1 โลกในศตวรรษท 21 แตกตางไปจากโลกในยคกอนหนานอยางไร

ค�าวา โลกศตวรรษท 21 หมายถงโลกในยค ค.ศ. 2000-2100 คอรวมทงยคปจจบน

ทมองไปถงอนาคต (ปนเราอยใน ค.ศ. 2015) การทนกวชาการชอบกลาวถงการเปลยนแปลง

ในศตวรรษ (รอยป) ตางๆ เพราะแตละรอยปทผานมา โลกมกมการเปลยนแปลงทาง

เศรษฐกจสงคมทเหนไดคอนขางชดเจน

เศรษฐกจของโลกในศตวรรษท 19-20 หลงการปฏวตอตสาหกรรมครงแรกใน

ยโรป เปนยคของการผลตแบบโรงงานอตสาหกรรมทเนนการใชเครองจกร เครองทนแรง

และใชคนคมเครองทแคอานคมอได และแรงงานฝมอทแคท�างานงายๆ เชน การประกอบ

ชนสวนตามระบบสายพาน กสามารถผลตสนคาไปขายได การจดการศกษาในศตวรรษท

19-20 จงเปนเรองการฝกความร ทกษะ ส�าหรบปอนคนเขาไปท�างานในเศรษฐกจทนนยม

อตสาหกรรมยคแรกๆ

เศรษฐกจของโลกในศตวรรษท 21 ไดเปลยนแปลงจากระบบทนนยมอตสาหกรรม

ยคแรกๆ ไปเปนทนนยมอตสาหกรรมขามชาต ทมการพฒนาทางดานเทคโนโลยและการ

บรหารจดการในระดบทสงกวายคกอนอยางมาก เนนการผลตสนคาและบรการไฮเทค

แบบอตโนมตทใชคอมพวเตอรและเทคโนโลยสมยใหมเพมขน ตองการใชแรงงานและ

การจดองคกรทมความรและการคดคนใหม คนท�างานมความรทกษะแบบใหมทปรบตว

เรยนรงานแบบใหมไดเรว รวมทงตดสนใจเปนเพมขน

การผลตแบบสายพานในโรงงานอตสาหกรรมยงคงมอย แตกลายเปนเพยงสวนยอย

ของระบบเศรษฐกจสมยใหม และถอวาเปนเทคโนโลยระดบต�าทใหผลตอบแทนต�ากวา

ระบบการผลตแบบใหมทตงอยบนฐานความร ระบบเศรษฐกจแบบใหมในศตวรรษท 21

บทท 4การปฏรปการจดการศกษาใหกาวทนโลกในศตวรรษท 21

ART.indd 63 12/2/2559 9:51:56

บทท 4


(ทบางคนเรยกวายคหลงอตสาหกรรม) เปนระบบทมการแขงขนและรวมมอกนอยาง

ซบซอนขน ตองการใชแรงงานทมความร ทกษะแบบใหมและใชการบรหารจดการ

ความรในระดบทสงขนกวายคกอนหนานมาก

การจดการศกษาของไทยทยงเปนแบบศตวรรษท 19-20 คอมงฝกฝนคนตามความ

ช�านาญเฉพาะทางเพอผลตแรงงานไปปอนโรงงานอตสาหกรรมทใชระบบการผลตแบบ

สายพาน จงเปนการจดการศกษาทลาหลง และท�าใหเศรษฐกจและสงคมของไทยในยค

ปจจบนพฒนาไดชากวาประเทศอนๆ หรอมปญหาในหลายดาน จ�าเปนทจะตองมการปฏรป

ระบบการศกษาและการฝกอบรมแรงงานใหมทงหมด

โลกสมยใหมไดเปลยนแปลงไปอยางมาก ชนดทการจดการศกษาแบบโรงงาน

เพอผลตคนทมความร ทกษะบางอยาง และการทองจ�าขอมลไปท�างาน ชดหนงในระบบ

แบงงานกนท�า เพอผลตสนคาและบรการเพอการสงออกสวนใหญและขายในประเทศ

สวนหนงแบบทไทยท�าอย เปนเรองลาสมย การศกษาไทยจงลาหลงประเทศอนๆ ทปฏรป

การศกษาอยางไดผลมากกวาไทย การพฒนาทางเศรษฐกจการเมองของไทยกลาหลง

ตามไปดวย

โลกในศตวรรษท 21 เปลยนแปลงไปอยางส�าคญในแงความกาวหนาทางเทคโนโลย

ในการผลตและการสอสาร โดยเฉพาะเรองคอมพวเตอร หนยนต เทคโนโลยชวภาพ

เทคโนโลยวสด และอนๆ ใชเครองจกร คอมพวเตอร หนยนต เพมขน ประสทธภาพ

การผลตโดยรวมของระบบเศรษฐกจสมยใหมเพมขน ใชคนท�างานการผลตแบบเกาลดลง

งานหลายอยางใชคอมพวเตอรท�าแทนคนได ท�าใหคนทมความรทกษะแบบงายๆ ในประเทศ

พฒนาอตสาหกรรมและประเทศตลาดเกดใหมถกปลดจากงาน คนทท�างานในภาคความร

ขอมลขาวสาร บรการ มสดสวนเพมขน คนทท�างานในภาคเกษตรและอตสาหกรรม

การผลตมสดสวนลดลง

ระบบเศรษฐกจแบบใหมตองการคนท�างานทมความรทกษะแบบใหมเพมขน

คนทไมมความรทกษะแบบใหม คด/ท�าอะไรใหมๆ แกปญหายาก ซบซอนไมเปน ตอง

ตกงาน หรอไมกตองเปลยนแปลงท�างานแบบใชแรงบางอยางทเปนงานทไมตองใชทกษะ

มากและยงใชคอมพวเตอรท�าแทนไมได เชน งานท�าความสะอาด เกบขยะ ฯลฯ โดยได

คาจางต�า30

30Belliance, James and Brandt, Ron (Edit) 21st Century Skills: Rethinking How Students

Learn วรพจน วงศกจรงเรอง และอธป จตกฤกษ แปล ทกษะแหงอนาคตใหม การศกษาเพอศตวรรษ

ท 21 openworld, 2554.

ART.indd 64 12/2/2559 9:51:56

บทท 4


ประเทศไทยเปนสวนหนงของระบบทนนยมโลกทมการขยายตวอยางรวดเรว

เศรษฐกจพฒนาเปนแบบอตสาหกรรมทเปดรบการลงทน คาขาย การเคลอนยายโดยเสร

ของทน แรงงาน ฯลฯ คนเขามาใชชวตในเมองเพมขน สภาพครอบครวและวถชวต

เปลยนแปลงเปนแบบปจเจกชน แขงขนกนแบบตวใครตวมนเพมขน มปญหาการจดการ

ทรพยากรทงทดน น�า พลงงาน อาหาร การกน ฯลฯ เพมขน เกดปญหาทงในแงความ

ขดแยงและตองรวมมอกนท�างานเพมขน มประชากรผสงวยเพมขน และมสดสวนสงใน

10-15 ปขางหนา โดยเฉพาะในไทยมปญหาธรรมชาต สภาพแวดลอมเพมขน ขณะเดยวกน

กมการพฒนาวทยาศาสตร เทคโนโลย เปนระบบเศรษฐกจทพงพาความร ขอมลขาวสาร

เพมขน ทงหมดนเปนทงการคกคาม (Threats) และโอกาส (Opportunities) ทไทยจะตอง

เรยนรท�าความเขาใจและหาทางปฏรปทงระบบการศกษาและระบบเศรษฐกจ สงคม

การเมอง ใหกาวทนโลกทเปลยนไปและก�าลงเปลยนตลอดเวลา

4.2 ไทยจดการศกษาทลาหลงกวาประเทศอนอยางไร

ชนชนน�าไทยน�าเขาการศกษาจากประเทศตะวนตกเขามาในยคราชาธปไตยใน

ศตวรรษทแลว ปรชญาหรอเปาหมายในการจดการศกษาของชนชนน�า ไทยจงผสมผสาน

แนวคดแบบศกดนากบทนนยมกงเมองขน มงจดการศกษาแบบแบงชนชนเพอคดเลอกคน

จ�านวนหนงไปท�างานรบใชระบบเศรษฐกจในระดบทแตกตางกน คนทอธบายเรองนได

อยางตรงไปตรงมาและชดเจนทสดคอ หมอมเจาประฏพทธสมหเทศภบาลราชบร ในยค

ราชาธปไตย

“การคาและราชการงานเตมแลว คนทไดรบการศกษาวางงานมากขน ทางแกกคอ

ตองปนคนใหไดรบการศกษาเปน 2 พวกคอ จาพวกทความประสงคจะไวสาหรบใช

รบราชการและประโยชนแกการคาขายขนาดใหญพวกหนง สาหรบจะใหเปนพลเมองด

พวกหนง พวกแรกจะรบจากผมกาลงทรพยและตระกล และในตางจงหวดนนใหมการ

คดเลอก “ชางเผอก” สงเขามากรงเทพฯ เรยนทนของรฐบาล พวกท 2 คอราษฎรทวไป

ควรใหการศกษานอยทสด แตฝกหดใหถอเปนเกยรตยศของลกผชายผดทจะเปลยนแปลง

สรณะ 3 ประการคอ ตระกล ชาต ศาสนา นนไมได หนงสอนนใหพออานออกเขยนได

แตปลกฝงใหเปนคนเชอในรฐบาลอยางแนนแฟน และไรเดยงสาทางการเมอง การทตอง

แบงการศกษาออกเปน 2 กลมกเพราะตองการจะปนตระกลผดออกจากไพรมใหปะปนกน

อยางทเปนอยในเวลาน โรงเรยนประจาตาบลสาหรบคนทวไปคอโรงเรยนประจาตาบลท

มไดหลายโรง สวนโรงเรยนประจาอาเภอ จงหวด และมณฑลนนมทละแหงสาหรบคด

ชางเผอก...”31 (การเนนขอความเปนของผวจย)

ART.indd 65 12/2/2559 9:51:56

บทท 4


แมระบบการเมองไทยจะไดเปลยนแปลงจากยคราชาธปไตยในศตวรรษกอนมา

เปนกงประชาธปไตยในปจจบนและระบบเศรษฐกจแบบกงศกดนากงทนนยมได

เปลยนแปลงมาเปนทนนยมเพมขน แตเปาหมาย/ปรชญาการศกษาของชนชนน�าไทยท

มงคดคนสวนนอยไปท�างานรบใชระบบเศรษฐกจแบบทนนยมบรวารทของประเทศ

ทนนยมอตสาหกรรมทร�ารวยกวากยงคงด�ารงอย แมจะไมเขยนไวอยางเปดเผย นกวชาการ

ทานหนงไดวเคราะหเรองน ซงเกดขนในประเทศแบบเดยวกบไทยไวอยางแหลมคม

“การควบคมผานทางกฎ ระเบยบ มาตรฐาน การจาแนก การตรวจสอบ รวมทง

การวดประเมนโดยทวไป การจดลาดบโดยทดสอบ การสอบ และการจดลาดบ

ในกระบวนการตางๆ วตถประสงคหลกของการทดสอบคอ การควบคมทางเศรษฐกจ ในการ

คดคนทสอบผานเขาสการศกษาระดบสง และคนทไมผานเขาสตลาดแรงงาน วตถประสงค

ตอมาคอ การควบคมระบบโรงเรยนผานกลไกความรบผดชอบ ซงรวมถงการประเมน

ความสาเรจและลมเหลวของนกเรยนในการสอบ โรงเรยนในปจจบนจงมการแขงขนและ

การทดสอบสงกวาสาขาอนใดในสงคม นกเรยน (คร) ถกกระทาเหมอนไมใชมนษยทม

หลายมตของการดารงชพและการเรยนร แตกระทาเหมอนเปนสนคาในกระบวนการผลต

ซงขนกบการควบคมคณภาพผานการทดสอบ ดงนน การทดสอบจงนามาซงความกดดน

และความกระวนกระวายใจทสงผลรายตอรางกายและจตใจ” 32

นอกจากชนชนน�าไทยจะมเปาหมาย/ปรชญาการจดการศกษาทเนนระบบแพ

คดออกแลว พวกเขายงมองคความรทจ�ากดและสอนใหคนสวนใหญเชอวา การศกษา คอ

“การไปเรยนหนงสอกบผสอนตามหลกสตรตางๆ ในสถาบนการศกษา” เพอใหไดความร

ทกษะ และประกาศนยบตรส�าหรบไปหางานท�าไดดขน ท�าใหคนไทยสวนใหญมกไม

สนใจทจะอานหนงสอหรอเรยนรดวยตนเองตอ ทงๆ ทการเรยนรดวยตนเองคอวธการ

และกระบวนการเรยนรทส�าคญทสดของมนษย ซงหมายรวมถงการรบร ตความ จดจ�า

เชอมโยง รวบรวม ท�าความเขาใจ วเคราะห สงเคราะหขอมลตางๆ ดวยตวของเราเอง และ

การรจกประยกตสงทเราไดเรยนรมาไปใชในการใชชวต การท�างาน การแกปญหาตางๆ

ไดอยางมประสทธภาพ และเปนประโยชนตอตวเราและสงคม

31วทย วศทเวทย อางจากเอกสารกระทรวงศกษาธการเลมท 4 แฟมท 92, 39-40 อางโดย อษณย

ธโนศวรรย และศรชย พรประชาธรรม “การศกษา: มายาการความรนแรงเชงวฒนธรรม” ในชยวฒน

สถาอานนท ความรนแรงซอน/หาในสงคมไทย สนพ.มตชน 2553.32Harber, Clive Schooling or Violence How School Harm Pupils and Societies, 70 Rutledge

Flamer 2004 อางไวโดย อษณย ธโนศวรรย เรองเดยวกน

ART.indd 66 12/2/2559 9:51:56

บทท 4


คนไทยสวนใหญถกชนชนน�ากลอมเกลาใหมองแบบแคบๆ วาความรคอ ขอมลท

อยในต�ารา ดงนน การจดการศกษาในประเทศไทยสวนใหญจงเนนการจดใหครอาจารย

บรรยาย ใหนกเรยนฟงในหองเรยน และนกเรยนกลบไปอานสมดจดค�าบรรยาย เอกสาร

ประกอบการสอน ต�ารา เพอจดจ�าไปตอบขอสอบใหตรงกบต�ารา ครอาจารยไทย

สวนใหญไดรบการศกษาในแนวน (ฟงบรรยาย-ทองจ�า-สอบ) มากอน และมความเปน

นกวชาการ นกอาน นกวจยนอย พวกเขาจงถนดในการบรรยายตามต�ารา ตามหลกสตร

ใหนกเรยนทองจ�าไปสอบ ตามทพวกเขาเองไดรบการศกษาวธนมา การจดการศกษาทคร

อาจารยไทยสวนใหญท�าอยจงเปนการจดการกระบวนการเรยนรทลาหลง ผเรยนไมไดรบ

การพฒนาศกยภาพสมองในการเรยนร คด วเคราะห สงเคราะห ประยกตใชเปน

การจดการศกษาไทยยงมแนวคดแบบจารตนยม คดวาจะสามารถสอนใหผเรยน

เปนคนดไดดวยการสงสอนอบรมใหเชอฟงโดยใชวธลงโทษ ขาดความเขาใจเรองจตวทยา

เรยนรของคน การสอนใหทองจ�า เชอฟง กฎเกณฑ ระเบยบประเพณตางๆ เปนการมง

ยดเยยดใหผเรยนเชอตาม โดยไมฝกการคดวเคราะหอยางมเหตผล และไมไดฝกฝนผเรยน

เกดจตส�านกทจะเรยนรเรองวนย จรยธรรม คานยมทด ดวยตวของเขาเอง ในฐานะทเปน

สงทมเหตผล มประโยชนทงส�าหรบตวเขา ชมชน และประเทศ

เปาหมายการศกษาของกระทรวงศกษาธการในยคปจจบนอางวา มงสอนให

ผเรยนเกง ด มความสข มความร/ทกษะทจะใชประโยชนได และเปนพลเมองด แตเปน

การเขยนเปาหมายแบบกวางๆ ครอบจกรวาล ไมไดเนนล�าดบความส�าคญและไมมการ

วางแผนก�าหนดนโยบาย มาตรการ ดชนชวด การประเมนผลวาจะบรรลเปาหมายได

มากนอยแคไหน อยางไร เหมอนกบจะสรปอยางงายๆ วา ถาจดการสอนการเรยนไปตาม

หลกสตรและแนวทางการบรหารตางๆ ตามเปาหมายทตงไวแลว จะบรรลเปาหมายกวางๆ

เหลานนไดเอง ซงตางจากประเทศทประสบความส�าเรจในการปฏรปการศกษา เขาจะก�าหนด

อดมการณ เปาหมาย ทเปนรปธรรมชดเจนกวา

ทงอดมการณ เปาหมาย การศกษาไทยในทางปฏบตแลวยงมลกษณะจารตนยม

อนรกษมากกวาเสรนยม และมงท�าแคผลตคนมความร ทกษะ จ�านวนหนงใหไปท�างาน

รบใชระบบเศรษฐกจแบบทนนยมอตสาหกรรมในศตวรรษท 19-20 ได ในระดบหนง

เทานน

เปาหมายการศกษาในโลกสมยใหม ตองกาวไกลกวาแคพฒนาความฉลาดทาง

ปญญา คอตองพฒนาความฉลาดหรอความสามารถของผเรยน 3 ดานใหญไปพรอมกน

ART.indd 67 12/2/2559 9:51:56

บทท 4


คอ ความฉลาดทางปญญา (IQ) ความฉลาดทางอารมณ (EQ) ความฉลาดทางสงคม (SQ)33

ควบคกนไป ไมควรเนนแคการพฒนาความรเชงวชาการและความรทกษะเชงวชาชพเพอ

การสอบแขงขนทมกเนนการวดเฉพาะเรองนเทานน เพราะการผลตผส�าเรจการศกษาท

เกงแตเอาแตใจตวเอง เหนแกตว ทจรตฉอฉล ยงเปนภยตอสงคมหนกเขาไปอก

ขณะทคนทความฉลาดทางอารมณจะประสบความส�าเรจในทางการงานและ

ชวตสวนตวไดมากกวา และคนทมความฉลาดทางสงคมจะรวมมอและชวยเหลอองคกร

ชมชน สงคม เพอประโยชนสวนรวมไดดกวา และชวยพฒนาประเทศใหเจรญเตบโต

อยางเขมแขงไดมาก

ปญหาทส�าคญทสดของระบบการศกษาของไทยคอ ผบรหาร คร อาจารยสวนใหญ

ไดรบการฝกอบรมมาแบบลาหลงทงเรองอดมการณและแนวทางการศกษาเรยนร มกรอบ

คดแบบจารตนยม (CONSERVATIVE) มงรกษาสถานะภาพเดมทพวกตนเคยชนและได

รบประโยชน เนนเรองการเชอฟง การเคารพคานยม ขนบธรรมเนยมประเพณดงเดม และ

สอนความรสามญ และทางอาชพ ทเนนการทองจ�าและวดผลในเรองเนอหา ไมไดฝกการ

คดวเคราะห สงเคราะห วจย อยางเปนวทยาศาสตร ขาดความเขาใจและละเลยการพฒนา

ความฉลาดทางอารมณและความฉลาดทางสงคมของผเรยน ท�าใหผเรยนมพฤตกรรมยอม

จ�านน นงเรยนเงยบๆ เชอตามๆ กน ไมคด ไมซกถาม โตแยง ไมไดแสดงออกความเปนตว

ของตวเองหรอคดสรางสรรค ซงตางจากประเทศ เชน ไตหวน ญปน ซงตระหนกวาการ

พฒนาใหผเรยนคดสรางสรรคและเปนตวของตวเองกลาคดแตกตางเปนปจจยส�าคญ

ในการสรางผประกอบการและนวตกรรม34

การมงสอนความรสามญและเชงวชาชพแบบทครใชอ�านาจ ต�ารา ความเชอของ

ตนเปนศนยกลาง ใชวธบรรยายและการสอบแบบใหผเรยนทองจ�าความรส�าเรจรปเพอ

การสอบเอาคะแนน มากกวาการฝกใหผเรยนคด วเคราะห สงเคราะห ประยกตใชเปน

ท�าใหผส�าเรจการศกษาทกระดบ รวมทงระดบอดมศกษาของไทยสวนใหญคดวเคราะห

สงเคราะหไมเปน มปญหาทางดานอารมณและทางสงคม และมสวนเพมปญหาความ

ขดแยงในครอบครว องคกรและชมชนอยโดยทวไป

33ความฉลาดทางอารมณ หมายถง พฒนาการอารมณอยางมวฒภาวะปรบตวเขากบสถานะการณและคน

อนๆ ไดด แกปญหาทางอารมณไดอยางสรางสรรค ความฉลาดทางสงคม หมายถง การเขาใจวาคนเรา

แตละคนเปนสวนหนงในสงคมทตองพงพาอาศยกน รจกสอสารตดตอสมพนธกบคนอนในทางบวก

อยางมประสทธภาพเพอรวมมอชวยกนแกไขปญหาและพฒนาองคกรและสงคมเพอสวนรวม34Maxwell, Daniel and Peerasit Kamnuansilpa No Place for Timidity in Education Reform

Bangkok Post: Opinion 23 July 2015 www.bangkokpost.com/opinion

ART.indd 68 12/2/2559 9:51:56

บทท 4


การทประเทศไทยยงคงมปญหาความขดแยงและความดอยพฒนาทงทางการเมอง

เศรษฐกจและสงคมในระดบทรนแรง สวนหนงเพราะการบรหารจดการการศกษาของไทย

ผลตไดแตผส�าเรจการศกษาชนดทมความร/ทกษะทพอจะไปท�างานการผลตในระบบ

เศรษฐกจแบบทนนยมอตสาหกรรมทพงเครองจกรกลมากไดในระดบหนง แตไมไดพฒนา

เปนพลเมองทฉลาดทง 3 ดาน และมวฒภาวะเปนพลเมองทคดวเคราะหอยางมเหตผลตาม

หลกวทยาศาสตร มวนยความรบผดชอบสงในระดบเดยวกบประเทศพฒนาอตสาหกรรม

และประเทศตลาดเกดใหมทเนนการปฏรปการศกษาและการพฒนาพลเมองใหมคณภาพ/

ประสทธภาพ35

4.3 การจดการศกษาไทยกบการเตรยมความพรอมสศตวรรษท 21

รายงานผลการวจยแนวทางการพฒนาการศกษาไทยกบการเตรยมความพรอมส

ศตวรรษท 21 โดยคณะนกวจยจากสถาบนบณฑตบรหารธรกจศศนทร จฬาลงกรณ

มหาวทยาลย ไดแสดงความคดเหนทมประเดนส�าคญ ทผวจยขอเลอกมาเสนอไวในทน

คอ36

ประเดนปญหาภายในประเทศทส�าคญของไทย คอ เรองความเหลอมล�า กบดก

ประเทศรายไดปานกลาง วกฤตดานความมนคง การเปลยนแปลงทางครวเรอน

ผลการศกษาวเคราะหระบบการศกษาไทยของคณะนกวจยชดนพบขอจ�ากดหลกใน

5 ดาน คอ

1) ความไมตรงประเดน (Irrelevancy) การศกษาไมไดสรางคนทมคณลกษณะท

สามารถตอบสนองกบชดความทาทายใหมได เชน การทประชากรวยเรยนขาดทกษะชวต

ทกษะการท�างานรวมกน และการจดการความขดแยง หลกสตรขาดการค�านงถงภมปญญา

ทองถน การเรยนการสอนไมไดเสรมใหเกดทกษะแหงศตวรรษท 21 ผส�าเรจการศกษาม

อตราการวางงานสง ในขณะทบางสาขาอาชพมการขาดแคลนแรงงาน โดยเฉพาะอยางยง

สายงานวชาชพทใชเปนฐานของเศรษฐกจฐานความร (Knowledge Based Economy) เชน

การพฒนาวทยาศาสตร เทคโนโลยและนวตกรรม (Science, Technology, Innovation:

STI) ซงเปนแนวทางหนงทไทยจะใชกาวผานกบดกประเทศรายไดปานกลางได

35วทยากร เชยงกล จะเลอกการปฏวตทางการศกษาหรอจะเลอกความพนาศ นสธ. และ สสส. 255336ส�านกงานเลขาธการสภาการศกษา กระทรวงศกษาธการ รายงานการวจยแนวทางการพฒนาการศกษา

ไทยกบการเตรยมความพรอมสศตวรรษท 21 สกศ. มถนายน 2557

ART.indd 69 12/2/2559 9:51:56

บทท 4


2) การดอยคณภาพ (Low Quality) ผลสมฤทธการศกษาของผเรยนต�า เชน ผล

คะแนนเฉลยในการสอบ PISA ของนกเรยนไทยต�ากวาคาเฉลยนานาชาต การทคะแนน

การทดสอบภายในประเทศเองมแนวโนมต�าลงเรอยๆ ตลอดจนผลส�ารวจผวาจางผจบ

การศกษาใหมทระบวาผจบการศกษาใหมยงขาดสมรรถภาพในการท�างาน

3) ขอจ�ากดดานการเขาถงและการขาดความเทาเทยม (Inaccessibility and Inequity)

การเขาไมถงการศกษาทมคณภาพของคนสวนใหญ และความแตกตางของคณภาพการ

ศกษาในแตละพนท เชน คะแนน PISA โดยเฉลยของนกเรยนกรงเทพมคาเฉลยสงกวา

คาเฉลยนานาชาต ในขณะทพนทอนสวนใหญสอบไดคะแนนต�ามาก หรอการทอตราการ

เขาเรยนชนมธยมศกษามแนวโนมต�าลง โดยเฉพาะอยางยงจากประชาชนกลมทมฐานะไมด

4) การขาดประสทธภาพ (Inefficiency) การทการจดสรรทรพยากรกบกระบวนการ

สงเสรมการเรยนการสอนทสรางทกษะแหงศตวรรษท 21 ไมสอดคลองกน เชน การม

สดสวนงบประมาณการศกษาสงแตผลสมฤทธต�า การก�าหนดงบประมาณโรงเรยน

ตามปรมาณนกเรยน การใชเกณฑวชาการมาใหตอบแทนครมากกวาคณภาพการสอน

นอกจากนนระบบผลตอบแทนครไมไดองกบผลงานทเปนผลสมฤทธของผเรยนหรอ

พฒนาการเรยนรของผเรยนอยางแทจรง รวมไปถงการทผเรยนใชเวลาในหองเรยนมาก

แตผลสมฤทธต�า เปนตน

5) การขาดการพฒนาในลกษณะองครวม กรอบการพฒนาประเทศยงมความ

แยกสวน ขาดการเชอมตอเชงนโยบายการพฒนาการศกษา สงเสรมการเรยนรตลอดชวตกบ

การพฒนาก�าลงคน การพฒนาเศรษฐกจไปจนถงการพฒนามนษยและสงคมในมตตางๆ

อยางเปนองครวม โดยเฉพาะอยางยงขอจ�ากดในการน�านโยบายไปสการปฏบตใหเกดผล

ในทางรปธรรม

นอกจากนน หากพจารณาไปถงตนตอของปญหาทเกดขนในระบบการศกษาไทย

หรอรากของปญหาทอาจสงผลใหการพฒนาการเรยนรในศตวรรษท 21 ของประเทศไทย

ยงไมเปนไปตามวถทางทพงประสงค สรปได 4 ประการทส�าคญ ไดแก

1) แนวคดของการเรยนรของศตวรรษท 21 เปนแนวคดการเรยนรใหมทเปลยน

ไปจากเดม

- กลาวคอ การศกษาไทยไมท�าใหเดกเรยนแลวเกดการรจรง เพราะเมอเรยน

แลวตองมพนฐานไปตอความรใหม แตถาพนฐานความรเดมไมแนนกไมสามารถไปตอ

ความรใหมได ดงนน แนวคดการเรยนรตองกาวขามสาระวชาไปสการเรยนรทกษะเพอ

การด�ารงชวตในศตวรรษใหม ดงนนการศกษาสมยใหมตองเลงเปาหมายเลยจากเนอหา

วชาไปสการพฒนาทกษะ น�าไปสการเปลยนแปลงวธการจดการเรยนร

ART.indd 70 12/2/2559 9:51:56

บทท 4


- การปฏรปการเรยนรของผเรยน ซงมครเปนพลงทยงใหญในการขบเคลอน

การปฏรปการศกษาใหเกดขนไดจรง หากไดรบการสงเสรมสนบสนนใหทงครและผเรยน

สามารถปรบเปลยนกระบวนการเรยนรทงในและนอกหองเรยนใหมความหมายเชอมโยง

สชวตจรง รวมทงสามารถพฒนาทกษะทหลากหลายของผเรยนมใชเพยงเพอสอบ แตเปน

การเรยนรเพอเผชญความเปลยนแปลง

- แนวคดการเรยนรสาหรบคร คอ เนนการแลกเปลยนเรยนร เนนเดกเปน

ศนยกลาง เนนค�าถามและปญหา ครตองฝกเปนนกตงค�าถามและนกตงปญหาเพอสราง

บรรยากาศของการเรยนร

- การแลกเปลยนวธการจดการเรยนร คอ การตงค�าถามมากกวาการคนหา

ค�าตอบ การตอยอดความรแบบไมใชไปสยอดความร แตตองเปนลกษณะของการแตกขยาย

ความรพนทในการลองผดลองถก สามารถคดนอกกรอบไดโดยตองมความรในกรอบ

เสยกอน เพราะทกษะของการเรยนร คอกระบวนการเรยนรทกลาลองผดลองถก โดยผาน

การเรยนรไดหลายชองทาง

- คณลกษณะของผเรยนทพงประสงค การเรยนรสคณธรรม ความดงาม

เหนแกสวนรวม การสรางคณสมบต สรางความเปนคน ท�างานหนก สงาน การเรยน

ตลอดชวต การสนใจพฒนาสงคม ทงครอบครวและโรงเรยนจะตองใหความส�าคญและ

ความเอาใจใสในการปลกฝงสงดงกลาวใหเกดขนไดจรง

2) แนวทางการบรหารจดการดานการศกษา (Education Management)

รากปญหาคอ วฒนธรรมองคกรราชการรวมศนย และจดการแบบควบคมและ

สงการ (Command & Control) เปนวธการหรอยทธศาสตรทไมสอดคลองกบการพฒนา

องคกรทสามารถเรยนร ระบบนไมสอดรบกบระบบการเรยนร กระทรวงศกษาธการตอง

ปรบเปลยน ปฏรปใหเปนองคกรทสามารถเรยนร (Learning Organization) และผบรหาร

ครอาจารย เปนบคลากรทสามารถเรยนรไดอยางแทจรง พรอมไปกบการเสรมสราง

ศกยภาพ (Empowerment) ใหโรงเรยนและครสรางนวตกรรมการเรยนร ใหอสระภาพ

สถาบนการศกษาภายใตเงอนไขการรบผดชอบ อาท ใหอสระดานการใชงบประมาณและ

ดานการจดหลกสตรการเรยนการสอน โดยทมการตรวจสอบอยางมคณภาพ/ประสทธภาพ

การบรหารจดการการศกษาตองจดการสงเสรมผปกครอง ใหเขาใจและเขามา

มสวนรวมในการจดการศกษาและใหความส�าคญกบการปฏรประบบผลตคร

3) ความสมเสยงของปญหาคอรปชนท�าใหเกดการใชทรพยากรและงบประมาณ

เพอการศกษาไมเตมประสทธภาพ

จ�าเปนตองแกไขกฎหมายมมาตรการตรวจจบ และบทลงโทษทรนแรงขน เพอ

ลดชองวางหรอลดโอกาสการเขาแสวงหาผลประโยชนของภาคการเมองจากวงการ

ART.indd 71 12/2/2559 9:51:56

บทท 4


ศกษาทงดานอ�านาจและดานผลประโยชนเปนเงน

4) ปญหาการประเมนผล

ปญหาการขาดการประเมนผลทดกอใหเกดความไมมคณภาพและประสทธภาพ

จ�าเปนตองปรบเปลยนปฏรปการประเมนผล ทงในสวนการประเมนผลการบรหารจดการ

การประเมนผลงานคร ใหเปนระบบทมงเนนผลงาน การประเมนเพอเลอนขน ควรเปลยน

มาเปนระบบทองผลงานและผลสมฤทธของผเรยนไดผลด ในขณะทการประเมนการเรยนร

ของผเรยน ทเดมนนอาศยระบบประเมนแบบเนนได-ตก (Summative Evaluation)

เปนหลก ละเลยคณคาของการประเมนเพอพฒนา (Formative Evaluation) ควรมการปรบ

เปลยนใหเปนการประเมนเพอพฒนา รวมการวดอยางอนทนอกเหนอวชาความร เชน การ

วดความฉลาดทางอารมณ ทศนคต เปนตน

นอกจากขอจ�ากดในเชงระบบการพฒนาการศกษาเรยนรดงทกลาวเบองตนแลว

ผลการวเคราะหชองวาง (Gap Analysis) ระหวางสถานภาพปจจบนของประเทศไทย

(As Is) และเปาประสงคหลกของประเทศไทยทพงประสงค (Should Be) จากการสอบถาม

ความคดเหนผเชยวชาญดานการศกษาและภาคสวนทเกยวของ มขอคนพบทส�าคญดงน

- เปาหมายระดบสงคม ดาน “สงคมทเปนธรรม” (Just Society) เปนดานท

สถานะปจจบนหางไกลจากเปาหมายสงมากทสด ขณะทสงคมคณธรรมจรยธรรม (Moral

Society) เปนดานทสถานะปจจบนหางไกลจากเปาหมายสงมากรองลงมาเปนอนดบสอง

ซงแสดงใหเหนวาเปนจดวกฤตทจ�าเปนตองแกไขอยางเรงดวน ส�าหรบดานสงคมทสามารถ

(Productive Society) และสงคมแหงโอกาส (Opportunity Society) ปจจบนหางไกลจาก

เปาหมายคอนขางมาก

- เปาหมายระดบบคคล โดยภาพรวมยงมชองวาง ระหวางระดบปจจบน (As Is)

กบเปาหมายทพงประสงค (Should Be) ดานทมชองวางอยในระดบสงมาก คอ “การมง

พฒนาความเปนมนษยทสมบรณ สรางเดกใหเปนคนดของสงคม สรางประโยชนแก

คนรอบขาง ชมชนและประเทศชาต” และ “ดานการสงเสรมผเรยนตลอดชวต”

กลมจต (Mindset) ทเปนจดออนทสดของคนไทย หรอยงคงขาดในปจจบนมาก

ทสดสงสด 3 อนดบแรก คอ จตจรยธรรม การรผดชอบชวด รบผดชอบในบทบาทหนาท

ของตนเอง (รอยละ 30.6) จตสรางสรรค การคดรเรมสงใหมๆ สรางสรรคเพอการพฒนา

(รอยละ 25.8) และจตสงเคราะห การประมวลความร ไตรตรองความรทไดมาเพอประโยชน

ทด (รอยละ 22.6) สวนกลมจต (Mindset) ของคนไทยทเปนจดแขงทสดของไทย หรอเปน

เอกลกษณของคนไทย ผเชยวชาญรอยละ 53.2 ใหความเหนวา จตเคารพ การใหเกยรต

ซงกนและกนเชอมโยงความสมพนธอนดในสงคม เปนเอกลกษณของคนไทยมากทสด

ART.indd 72 12/2/2559 9:51:56

บทท 4


กลมทกษะ (Skill Set) ในเรองทกษะ ผเชยวชาญรอยละ 62.3 เหนวาทกษะทม

ชองวางสงมาก นกเรยนนกศกษาไทยคอ ทกษะกระบวนการคดและสงเคราะห

ระบบเศรษฐกจในศตวรรษท 21 ทตงอยบนฐานความรสมยใหมตองการพนกงาน

ทความรและทกษะสงขน ทงในการท�างานผลตและการท�างานแบบทใชความคดสรางสรรค

การวางแผน การออกแบบ การบรหารจดการ การคดวเคราะห สงเคราะห แกปญหา ฯลฯ

ใชเทคโนโลยระดบสงขนหรอซบซอนขน ตองการรวมมอกนท�างานเปนทมเวรค ทจะ

ท�าใหเกดประสทธภาพหรอผลตภาพสงขน ทกประเทศรวมทงไทย ซงคอนขางลาหลง

ในเรองน จ�าเปนตองปฏรปการศกษาในเชงโครงสรางทงระบบอยางขนานใหญ จงจะแก

ปญหาและพฒนาตวเอง พฒนาองคกรใหสามารถแขงขนในโลกทมทงการแขงขนและ

การรวมมอสงขนได37

นนกคอการจดการศกษาควรมเปาหมายในการพฒนาความคดสรางสรรค ความคด

รเรมและความสามารถคดไดเองอยางอสระของผเรยน มากกวาการสอนใหจดจ�าขอมล

องคความรเดมเพอไปสอบการลอกแบบ เลยนแบบ ท�าตาม เพราะโลกยคศตวรรษท 21 ม

การเปลยนแปลงอยางรวดเรว ตองพงพาความรเทคโนโลยและวธคดวธท�างานแบบสมยใหม

เพมขน มการแขงขนและรวมมอกนสง พลเมองในศตวรรษท 21 ตองมความคดรเรม

ความสามารถทจะประเมนและรเรมสงตางๆ ไดเองอยางอสระ จงจะอยในโลกนอยางม

คณภาพชวตได

การจดการศกษาของไทยในปจจบน นกเรยนมโอกาสเรยนรและฝกฝนความคด

รเรมทนอยมาก เพราะครอาจารยสวนใหญจะรจกวธการสอนใหนกเรยนทองจ�าความร

และฝกทกษะส�าเรจรปไปเพอสอบ แบบเกา ซงมกเนนการสอบปรนยเลอกกาขอหนงท

จ�าไดวาถกทสด ทงสภาพแวดลอมของสงคมทนนยมอตสาหกรรมทมการพฒนาดานสอ

เพอการคาและการสงเสรมลทธนยมการบรโภคสนคาและบรการมาก ยงท�าใหนกเรยน

นกศกษาไทยใชเวลาชมรายการบนเทงจากโทรทศน ฟงเพลง เลนคอมพวเตอรแบบ

หาความส�าราญไรสาระหรอเลนแขงขนท�าลายลาง ฯลฯ มากขน และรจกการใชเวลาอาน

หนงสอดและฝกฝนเรองความคดรเรมนอยลง รวมทงไมมสมาธในการเพงความสนใจ

เรองทการเรยนในชนเรยน

การจดการศกษาแบบใหม ควรสนใจพฒนาความฉลาดหลายดานสงเสรมใหผเรยน

เลอกทจะเลนกฬา ดนตร ท�างานศลปะ อานหนงสอ เขยนหนงสอ ท�ากจกรรมรวมกบ

เพอนๆ ทเปนกจกรรมทสงเสรมความคดรเรม พฒนาสขภาพทงกายและสขภาพใจ

37ทกษะแหงอนาคตใหม การศกษาเพอศตวรรษท 21 วรพจน วงศกจรงเรอง และอธป จตตกฤษ แปล

ส�านกพมพ Openworlds 2554

ART.indd 73 12/2/2559 9:51:56

บทท 4


ความฉลาดทางอารมณ และความฉลาดทางสงคมไดเพมขน ชวยใหผเรยนรจกลดเวลา

คอนขางมากไปกบสอ (รวมทงคอมพวเตอร) เพอความบนเทง ทหมกมนอยกบเรอง

ความตองการสวนตว การบรโภค การฟงเพลง การแขงขน การพนน และการท�ากจกรรม

รนแรงตางๆ อยางทเดกและเยาวชนไทยจ�านวนมากนยมท�าอย

การจดการศกษาแบบใหม ควรสงเสรมใหผเรยนมเวลาและสถานททจะเลนอยาง

สรางสรรค และท�าใหผเรยนเกดความรกในการอานและเรยนรดวยตนเองไปตลอดชวต

การจดใหมการสอนทด การชแนะทชวยใหผเรยนมความพรอม สนกกบการเรยนร และ

การสงเสรมใหผเรยนมแรงจงใจจากภายในตวเองทอยากจะเรยนร จะชวยใหผเรยนสามารถ

เรยนรและพฒนาทกษะทางวชาการดานตางๆ ไดรวดเรวขน นกวชาการยนยนวาสมองของ

คนเราโดยเฉพาะสมองของเดกและเยาวชนมศกยภาพในการทเรยนรจากสภาพแวดลอม

ตางๆ อยแลว ถาเราสงเสรมใหคนมแรงจงใจอยากอาน อยากเรยนรและมโอกาสไดเรยนร

สงทเขาอยากรการจดสภาพแวดลอมทางการศกษาใหสอดคลองกบวธการท�างานของ

สมอง สมองของพวกเขาจะท�างานเพอการเรยนรไดอยางมประสทธภาพเพมขน38

องคกรยเนสโกไดสรปภาพรวมของการเรยนร ความร และทกษะส�าหรบโลก

ศตวรรษท 21 วาตองสรางทงชนเรยนและสภาพแวดลอมทางการศกษาอนๆ ทสนบสนน

พฒนาความรในเรองหลกๆ รวมทงความรแบบใชงานไดเรองสอใหมๆ การคดอยางวพากษ

และอยางเปนระบบ ทกษะในการตดตอสอสารกบคนอนและในการก�ากบดแลตนเอง ภาค

เพอทกษะในศตวรรษท 21 เสนอวา วชาหลกทส�าคญคอ ภาษาองกฤษ คณตศาสตร

ภมศาสตร ประวตศาสตร สทธหนาทพลเมอง แนวเรองทควรเรยนรคอ ความตระหนกใน

เรองปญหาของโลก ความรเรองสทธและหนาทพลเมอง สขภาพ สงแวดลอม การเงน

ธรกจและการเปนผประกอบการทใชงานได

ทกษะทพลเมองในศตวรรษท 21 ควรเรยนรคอ ทกษะการเรยนรและนวตกรรม

เชน การคดสรางสรรคและนวตกรรม การคดอยางวพากษและการแกปญหา การตดตอ

สอสารและการรวมมอ ทกษะดานเทคโนโลยขอมลขาวสารและสอ เชน ความรเรอง

เทคโนโลยขอมลขาวสารและสอทใชงานได ทกษะชวตและการท�างาน เชน การรจก

ยดหยนพลกแพลงและปรบตวไดด การรจกคดรเรมและก�ากบตนเองได ทกษะทางสงคม

และการเขาใจวฒนธรรมทหลากหลาย ผลตภาพและการรบผดชอบใหตรวจสอบได

38หนงสอทกลาวถงการเรยนใหสอดคลองกบการท�างานของสมอง (Brain Based Learning) ทเปนภาษา

ไทย มอาทเชน วทยากร เชยงกล เรยนลก เรยนไว ใชสมองอยางมประสทธภาพ สถาบนวทยาการเรยน

ร (สวธ. 2547) นายแพทยอครภม จารภากร, พรพไล เลศวชา สมอง เรยนร สถาบนวทยาการเรยนร

(สวธ. 2550)

ART.indd 74 12/2/2559 9:51:56

บทท 4


(Productivity, Accountability) ภาวะการน�าและความรบผดชอบ วธเรยนเพอใหไดมา

ซงความรและทกษะดงกลาว คอการเรยนเปนกลม (Group Learning) หรอการท�าโครงการ

ทมแนวคดเปนชด (Thematic Projects) ซงเกยวของการท�างานแบบรวมมอกนทมฐานอย

บนการคนหาและมงตอบประเดนและค�าถามของโลกทเปนจรง39

4.4 ทกษะ ความร คนแบบไหน ทสงคมในศตวรรษท 21 ตองการ

กลาวโดยสรป ความร ทกษะ อปนสย ทควรพฒนาพลเมองใหเหมาะสมทจะอย

ในโลกศตวรรษท 21 ไดคอ

1. การมความรพนฐานทจ�าเปนในการเรยนรตอดวยตนเอง อาน เขยน เลขคณต

คอมพวเตอร เศรษฐกจสงคม จตวทยา วทยาศาสตร สงแวดลอม รจกวธการเรยนร คด

วเคราะหเปน รจกวธการคนควาวจยอยางเปนวทยาศาสตร มจตใจใฝร ชอบอาน คนควา

อยากพสจน อยากทดลอง

2. คดอยางวพากษวจารณ คดอยางเปนระบบ รจกตงค�าถามทถกตอง เพอทจะ

กาวไปขนตอไปได มทกษะในการแกไขปญหา เรองการทองจ�าความร จ�าเปนแคบางเรอง

ในยคนเราสามารถคนหาขอมลความรไดงายกวายคกอนมาก ทส�าคญกวาคอ จะรจกเลอก

จบประเดนตความขอมลความรเพอเอาไปประยกตใชงานในโลกจรงไดอยางไร

3. มความคดประดษฐ สรางสรรค มจนตนาการ เปดใจกวาง คดนอกกรอบ

4. รจกตนเอง รจกดแลพฒนาตนเอง ทงในเรองสขภาพกาย สขภาพใจ และใน

แงการมสมพนธทดกบคนอนๆ ในสงคม รจกพฒนาวนยในตนเอง พฒนาภาวะผน�า

5. รจกการรวมมอ การท�างานเปนทมไดด รจกรบฟง สอสาร ใจกวาง มวฒภาวะ

ในการตดตอกบคนอน เพอทจะท�างานเปนกลม องคกร ไดอยางมประสทธภาพเพมขน

(รวมทงพฒนาตวเราเองไดมากขน) รจกการบรหารจดการความขดแยง การตอรองอยาง

สรางสรรค เพอประโยชนรวมกนของสวนรวมในระยะยาว

6. ร จกชมชน ประเทศ และโลก มจตส�านกเปนพลเมองทเปนประชาธปไตย

รบผดชอบ ใจกวาง ใหเกยรตผอน เคารพความหลากหลายทางวฒนธรรม เขาใจถงความ

เปนของการรวมมอ พงพาอาศยกน เพอประโยชนของสวนรวม รวมทงเรองการอนรกษ

และฟนฟธรรมชาตหรอระบบนเวศ

7. การมความซอตรง เปนตวของตวเอง อยางเขาใจโลกทเปนจรงวาเรองความ

39USESCO Education Quality Frame Work อางไวใน Joint OECD-UNESCO Review of The

Education in Thailand 2015.

ART.indd 75 12/2/2559 9:51:56

บทท 4


เปนธรรมและจรยธรรมส�าคญจ�าเปนส�าหรบสวนรวม เพราะถาสวนรวมด มสข เราแตละ

คนถงจะอยด มสข ไดอยางแทจรง

4.5 แนวทางในการปฏรปการศกษาไทยใหกาวทนในโลกในศตวรรษท 21

การจะสรางพลเมองทมความคดอาน อปนสยใจคอ ทกษะ และความรแบบใหม

ทจะใชงานในโลกศตวรรษท 21 ไดด เรองทส�าคญคอ ตองเปลยนแปลงคร อาจารย การ

บรหารจดการ หลกสตร วธการเรยน การสอน การวดผล เพอใหบรรลเปาหมายการผลต

คนทมความร ทกษะ ชนดทเปนทตองการในศตวรรษท 21 ซงแตกตางไปจากศตวรรษ

กอนหนานน

ตองปฏรปคร อาจารยใหมใหมความร ทกษะ คณสมบต แบบใหมกอน พวกเขา

จงจะสามารถสอนแบบใหมได หลกสตรและการจดการเรยนการสอนตองเปลยนแปลง

อยางพลกโฉม จากการทครสอนแบบบรรยายใหนกเรยนจ�าประมวลความร เปนการเรยนร

แบบสมมนา ทดลองท�าโครงการ ท�าวจย ท�าความเขาใจปญหาและวธการแกปญหา ท

ผเรยนจะตองอาน คนควา เรยนรดวยตวเองมากขน ครเปลยนจากผบรรยายเปนโคช เปน

ผเอออ�านวยใหเกดการเรยนร ทผเรยนตองฝกการคดวเคราะห สงเคราะห ประยกตใชเปน

ฝกภาคปฏบต วจย ท�าโครงการแกปญหา การฝกท�างานเปนทม แลกเปลยนเรยนรจากกน

และกน

การประเมนผลตองเปลยนตามใหสอดคลองกบหลกสตร และวธการสอนการ

เรยนแบบใหมดวย ผเรยนควรประเมนตนเองได เพอนควรชวยกนประเมนได ครชวยกน

ประเมนนกเรยนในโรงเรยนของตน ในชนประถม มธยม ครประจ�าชนควรตดตามเดก

กลมเดมทเลอนชนไปอยางตอเนอง ครผนนจะไดรพฒนาการความกาวหนาของผเรยน

ราว 30 คนไดอยางใกลชด แทนการสอนแตวชาการและสอบแบบมาตรฐานทเนนการ

วดวาใครเกงกวาใคร แคไหน ควรสอบหรอประเมนผลโดยครในโรงเรยนเองแบบวดความ

กาวหนาของนกเรยนแตละคนเรยนรอะไรเพมขนแคไหนอยางไร เพอทจะหาทางชวยให

พวกเขาไดเรยนรไดดขน แตทงนตองเรงรดพฒนาครอาจารยไทยใหมความรทกษะเรอง

การประเมนผล ซงนกการศกษาตางประเทศมองวาครอาจารยไทยมความรเรองนนอยมาก40

หลกสตรวชาพนฐานทส�าคญ เชน การอาน คณตศาสตร วทยาศาสตร ตงแต

ชนประถมควรปรบใหเนนการเขาใจประเดนส�าคญเพอไปใชงานในโลกจรงตอไปได

40Joint OECD-UNESCO Review or The Education System of Thailand 2015

ART.indd 76 12/2/2559 9:51:56

บทท 4


ตามแนวคดโครงการ PISA ของ OECD หลกสตรการศกษาในระดบมธยมปลายถง

มหาวทยาลย ควรรวมสาขาวชาปรชญา ประวตศาสตร การบรหารจดการ การเมอง

สงคมวทยาแนววพากษ ทจะชวยใหผเรยนเขาใจกระบวนการเปลยนแปลงสงคม เขาใจ

บรบทสงคมจรง โดยศกษาสงคมไทยในระบบโลกทงมตทางเศรษฐกจ การเมอง สงคม

ระบบนเวศ (รวมวทยาศาสตรเทคโนโลย) อยางสมพนธเชอมโยงกน เพอชวยใหผเรยนได

เขาใจมตทง 4 ดานของสงคมอยางเปนองครวมเพมขน แทนทจะเรยนแตละวชาแบบแยก

เปนสวนๆ อยางกลไก ซงท�าใหผเรยนเขาใจและเหนวธแกปญหาไดเพยงบางสวน แตไม

เหนภาพใหญทงระบบ

การศกษาตองรวมถงการสมผส สงเกต วจย เรยนรกรณศกษาทองถนและ

ประเทศไทยในฐานะทเปนสวนหนงของระบบเศรษฐกจสงคมโลก เพอใหผเรยนเขาใจ

ทงภาพยอย ภาพใหญ อยางเชอมโยงเปนองครวม ทงผเรยนและครอาจารยตองศกษา

วเคราะหจากปญหาตางๆ ในสงคมจรง ระดบสงคมหมบาน อ�าเภอ จงหวด โรงเรยน

มหาวทยาลย อยางเขาใจความเชอมโยงกบปญหาระดบประเทศ ระดบโลก

การสอนแบบเนนการจดจ�าขอมลแบบยคกอนจ�าเปนลดลง เพราะในยคนผเรยน

สามารถคนหาขอมลจากเวบไซตคนหา เชน Google และเวบไซตคนหาอนๆ ไดไมยาก

เรองทยากกวาคอการสอนใหผเรยนรกในเรองการอาน การคนควาหาความร รวาจะคนหา

ขอมลทเกยวของนาเชอถอและรจกการประเมน ตความ วเคราะหขอมลมาใชประโยชน

ไดอยางไร ปจจบนถงประเทศไทยจะมสถตการใชเครอขายคอมพวเตอรคอนขางสงโดย

เฉพาะในหมเดกและเยาวชน แตสวนใหญยงใชเพอเรองการสอสารสวนตวและเรองความ

บนเทงมากกวาเรองการหาความร

แนวทางการปฏรปการเรยนรทส�าคญทสด คอ การท�าใหเดก เยาวชน พลเมอง

สนใจการอาน การคนควาเรยนร และรจกวธการคนหาขอมล วเคราะหขอมลศกษาดวย

ตนเองไดเพมขน รจกคดเลอก ประเมน วเคราะห สงเคราะหขอมล เพอใหไดความร ความ

เขาใจทเราสามารถอธบาย ถายโอนใชงานได เปาหมายของการเรยนร นอกจากเพอจะชวย

ใหผเรยนเขาใจปญหาตางๆ ในโลกสมยใหมแลว ผเรยนควรไดเรยนรจกวธวเคราะหวา

อะไรคอปญหาและคดหาวธแกปญหา และการมสวนรวมสรางสงคมใหดขนดวย

การสงเสรมใหผเรยนเนนการเรยนรแบบเพอแกปญหา (Problem Based Learning)

ทงผสอนและผเรยนควรศกษาท�าความเขาใจดวยวาปญหาตางๆ ในสงคมนนมทง 1) ปญหา

เชงเทคนคทมกเหนไดชด ซงแกไดดวยการลงทน และการบรหารจดการ และ 2) ปญหา

เชงโครงสรางททางเศรษฐกจ การเมอง ทตองการการวเคราะหภาพรวมอยางวพากษ คด

และท�าเชงปฏรปโครงสรางอยางจรงจง จงจะแกปญหา/พฒนาประเทศอยางไดผล

ART.indd 77 12/2/2559 9:51:56

บทท 4


เรองทกลาวมาทงหมด มองคความรอยในโลกนรวมทงในประเทศไทยดวย มากพอ

ทเราจะศกษาคนควา แปล ดดแปลงจากตางประเทศ และเรยนรจากคร อาจารย นกวชาการ

ไทยทเกงๆ จากงานวจยและหนงสอตางๆ ไดประเดนส�าคญคอ ตองฝกฝนใหผเรยนเปน

คนรกการอาน รกการเรยนรแบบนกวชาการทสนใจคนควา วเคราะห วจยปญหาและ

หาทางออกอยางเปนวทยาศาสตร มเหตผล มหลกฐานพยาน มการทดลองยนยนได โดย

จะตองปฏรปเรมตนจากการฝกผทจะไปท�าหนาทครอาจารยทมคณภาพสงพอทจะเปน

ผน�าและถายทอดใหผเรยนได

ART.indd 78 12/2/2559 9:51:57

บทนเสนอเรองการปฏรปครอาจารยและผบรหารการศกษา ผมบทบาทส�าคญทสด

ในกระบวนการจดท�าหลกสตร การสอน และการวดผล รวมทงการวจยและการเผยแพร

ความรงานวจยและงานวเคราะหเชงนโยบายเรองการศกษาสวนใหญสรปคลายกนวา

ปจจยส�าคญของการเพมผลสมฤทธของนกเรยนในการทดสอบนกเรยนนานาชาตของ

โครงการ PISA ของ OECD และการทดสอบของโครงการอนๆ คอ การยกระดบคณภาพ

ของครอาจารย และผบรหารสถาบนการศกษา ดงจะเหนไดจากตวอยางของประเทศ

ฟนดแลนด สงคโปร เกาหลใต ฯลฯ การทไทยยงจดการศกษาไดไมดมากพอ หรอยงไม

สามารถปฏรปการศกษา อยางไดผลจรงในระดบทงประเทศ เพราะเราไมไดปฏรปหรอ

พฒนาคร อาจารย และผบรหารการศกษาใหมคณภาพเพมขนไดอยางแทจรง

5.1 สถานการณและปญหาของครอาจารยไทย

การจดการศกษาไทยเตบโตเชงปรมาณไปตามการขยายตวของระบบราชการ41

และนโยบายของนกการเมอง ซงตองการเพมสถานศกษาและจ�านวนนกเรยนนกศกษา

เพอผลงานและผลประโยชนของพวกตน รวมทงเกดจากการขยายตวของระบบเศรษฐกจ

แบบทนนยมทเนนการแขงขนตามกลไกตลาด โรงเรยนทมชอเสยงขยายตวมากจนหลาย

โรงเรยนมขนาดใหญเกนไป (เชน มนกเรยน 3,000-5,000 คน) ทจะจดการศกษาใหม

คณภาพไดอยางทวถง สถาบนการศกษาระดบอดมศกษาของไทยเตบโตแบบทวคณ ถาม

คร อาจารย สาขาไหนอยมากหรอรบเพมไดไมยาก เชน สาขาสงคมศาสตร มนษยศาสตร

ครศาสตร ซงลงทนไมมากเพราะเนนการบรรยายเปนหลก กจะเปดคณะสาขาวชา และ

หรอรบนกศกษาในสาขาเพมไดมาก และผลตบณฑตโดยรวมทงประเทศไดมากจนลน

41ก�าลงคนทท�างานใหรฐเพมขนเกอบ 50% ในรอบ 10 ปทผานมา ปจจบนอยทราว 2.2 ลานคน ทงๆ ทม

นโยบายปรบลดก�าลงขาราชการประจ�ามาตงแตราว 10 ปทแลว แตหนวยงานราชการใชวธจางลกจางรฐ

และพนกงานรฐ ซงเพมขนจากเดมถง 6 เทา งบเงนเดอน, คาตอบแทนของบคลากรในภาครฐของไทย

อยท 7% ของ GDP ของประเทศ สงกวามาเลเซย ฟลปปนส สงคโปร และประเทศสวนใหญในเอเชย

มลนธสถาบนอนาคตไทยศกษา ขอเทจจรง 10 ป ระบบราชการไทย www.thailandfuturefounda-

tion.org

บทท 5การปฏรปครอาจารย และผบรหารการศกษา

ART.indd 79 12/2/2559 9:51:57

บทท 5


และวางงานมาก เมอเทยบกบสาขาวทยาศาสตร เทคโนโลย ทตองลงทนเรองอาจารย

เครองไมเครองมอ หองปฏบตการ ฯลฯ สงกวา สภาพเชนนสะทอนรฐบาลไมไดม

การวางแผนระยะยาวและหรอเขามาดแลท�าใหเกดความสมดลโดยการลดปรมาณการผลต

บณฑตดานสงคมศาสตร/มนษยศาสตรลง และเพมการลงทนสงเสรมการศกษาดานสาขา

วทยาศาสตรเทคโนโลยทประเทศยงขาดแคลน

5.1.1 ปรมาณและคณภาพของคร

การทคณะครศาสตร ศกษาศาสตรขยายตวมากในรอบ 20-30 ปทผานมา และ

ปจจบนมภาควชา คณะ ทผลตครถง 103 แหง ท�าใหนสต นกศกษา และบณฑต คณะเหลาน

กลาวโดยรวมหรอโดยเฉลยเรมมคณภาพลดลงเมอเทยบกบสาขาอน เชน แพทย วศวกร

คอมพวเตอร สถาปนก บญช เศรษฐศาสตร ฯลฯ ทคนยงจบมานอยกวา ตลาดแรงงานให

คาตอบแทนสง ซงตางจากประเทศอยางฟนดแลนด สงคโปร เกาหลใต ทมคณะครศาสตร/

ศกษาศาสตรนอยแหง และคดเลอกคนเกงๆ จ�านวนนอยเขามาเรยน นกเรยนชนมธยมปลาย

ทสอบแขงขนเพอเขาคณะครศาสตร/ศกษาศาสตรไดในประเทศเหลานคอคนทมคะแนน

สงระดบ 5-10% แรกของนกเรยนทงหมด ขณะทไทยผลตบณฑตครออกมามากเกน ดงจะ

เหนไดจากการออกใบอนญาตประกอบวชาชพครของครสภาในป 2554 มเกอบ 9 แสนคน

โดยทผไดใบอนญาตเหลานนยงไมมสงกด คอยงไมไดเปนคร 3 แสนคน และในปการ

ศกษา 2555 คณะครศาสตร ศกษาศาสตร 103 แหง รบนกเรยนเขาเรยนครศาสตร

ศกษาศาสตร รวมแลวมถง 57,294 คน42

ประมาณการผส�าเรจการศกษาจากสถาบนผลตครทคาดวาจะจบการศกษาตงแตป

การศกษา 2550-2560 จะมผจบการศกษาครศาสตรทวไป 60,798 คน ในป 2560 และ

ครศาสตรอตสาหกรรมอก 2,730 คน ถาแยกตามสาขาวชา คาดวาจะมผจบในสาขาการ

ศกษาปฐมวย พลศกษา ภาษาองกฤษ สงคมศกษา มากทสดเรยงตามล�าดบ43

ครอาจารยในสถาบนการศกษาทวประเทศในปจจบน มวฒการศกษาระดบปรญญาตร

ถงรอยละ 60 และรอยละ 19 ไมระบวฒ ซงหลายคนอาจจะเปนครอาวโสหรอคร ผช�านาญ

การพเศษทไมมวฒระดบปรญญาตรดวย มการขาดแคลนครในบางสาขา เชน คณตศาสตร

ภาษาองกฤษ วทยาศาสตร และภาษาไทยคอนขางมากและอยางตอเนองเชน ในป 2553

ส�านกงานการศกษาขนพนฐานใหขาววาขาดแคลนครทงหมด 66,094 คน เฉพาะคร

42ไทยโพสต 26 กมภาพนธ 2556.43คณะอนกรรมการปฏรปการผลตและพฒนาคร เอกสาร (ราง) ยทธศาสตรการผลตและพฒนาคร 2558.

ART.indd 80 12/2/2559 9:51:57

บทท 5


คณตศาสตร 9,426 คน44 ป 2555 ขาดแคลนคร 51,462 อตรา สาขาทขาดแคลนมากเรยงตาม

ล�าดบคอ ภาษาตางประเทศ คณตศาสตร ภาษาไทย วทยาศาสตร สงคมศาสตรคอมพวเตอร

(การงานอาชพ) ป 2556 ส�านกงานการศกษาขนพนฐานขาดแคลนครประมาณ 4 หมนกวา

คน ในสาขาคณตศาสตร วทยาศาสตร และภาษาองกฤษมากทสด45 การขาดแคลนครแบบ

ทวไปยงพบในโรงเรยนขนาดเลกนอกเมองมากทสด หลายโรงเรยนมครไมครบระดบชน

ปทโรงเรยนนนเปดอย

ประเทศไทยมปญหาทงการผลตครบางสาขา เชน พลศกษา สขศกษา ปฐมวย แบบ

มากเกนไป และผลตครบางสาขานอยเกนไป เพราะไมมการวางแผนและการสงเสรมทด

ปลอยไปตามกลไกการขยายตวเชงปรมาณของสถานศกษาในระบบราชการรวมศนย และ

ตามกลไกของเศรษฐกจแบบทนนยมทไมมการวางแผนรวมของประเทศ รวมทงมปญหา

ของระบบบรหารราชการของประเทศเองทบางชวงรฐบาลมนโยบายลดอตราการรบ

ขาราชการใหมแบบเหมารวมทกกระทรวง ท�าใหกระทรวงศกษาฯ รบครทดแทนอตราเดม

ทเกษยณไปไดต�ากวาจ�านวนครทเกษยณและลาออกไปมาก จนเกดการขาดแคลนครอยาง

ตอเนอง

การทประเทศไทยผลตครสาขาคณตศาสตร วทยาศาสตร ภาษาองกฤษ คอมพวเตอร

ไดนอย เพราะเปนวชาทยาก มอาจารยสอนนอย เปดรบนอย คนทเกงและสนใจเรยนมนอย46

รวมทงคนทเรยนจบสาขาเหลานสามารถไปเรยนตอและท�าอาชพอนในภาคธรกจเอกชน

ทไดผลตอบแทนสงกวาการเปนคร รวมทงเปนงานททาทายและมโอกาสกาวหนามากกวา

การเปนครดวย สวนครวชาภาษาไทยทขาดแคลนดวยนน นาจะเปนเพราะหลกสตรและ

การสอนวชาภาษาไทยของเราไมคอยสนก คนไทยไมคอยชอบอานหนงสอและเลยไมชอบ

เรยนภาษาไทย คนทเรยนภาษาไทยมาหรอเกงภาษาไทย ตลาดแรงงานกมความตองการ

ไปท�างานดานเลขานการ การผลตหนงสอ สอมวลชนและอนๆ ดวยเชนกน

ปญหาทหนกกวาการขาดแคลนครในบางสาขาคอ แมแตนกศกษาทสอบผานไป

เรยนครในสาขาทขาดแคลน เชน คณตศาสตรแลวกยงมคณภาพอยในเกณฑต�าดวย

44คมชดลก ออนไลน 9 กมภาพนธ 2554.45อางไวโดย ศ.ดร.ชนดา รกษพลเมอง “แนวทางการสงเสรมวชาชพครเพอแกปญหาการขาดแคลนคร”

ในเหลยวหลง-แลหนา ปฏรปการศกษาขนพนฐาน ส�านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน 29

มกราคม 2558.46คณะกรรมการอดมศกษา ส�ารวจจ�านวนผเรยนในสถาบนผลตครทวประเทศ ในชวงเดอนพฤษภาคม

2556 พบวามผเรยนในชนปท 1-5 ทจะจบการศกษาในปการศกษา 2556-2560 ในสาขาพลศกษา

สขศกษามากทสด 54,542 คน ปฐมวย 27,136 คน เรองเดยวกน.

ART.indd 81 12/2/2559 9:51:57

บทท 5


โครงการทดสอบความรของนกศกษาคณะศกษาศาสตร วชาเอกคณตศาสตรปสดทาย ป

2551 (Teacher Educational Development Study-Mathematics หรอ TEDS-M 2008)

พบวามนกศกษาไทยรอยละ 57 สอบไมผานเกณฑคะแนนขนต�าในดานเนอหาคณตศาสตร

ระดบมธยมศกษาตน และมถงรอยละ 70 สอบไมผานเกณฑคะแนนขนต�าในดานการสอน

คณตศาสตรระดบมธยมศกษาตน โดยผทสอบไมผานเกณฑคะแนนขนต�าถอวายงมความร

เนอหาวชาไมเพยงพอทใชสอนและยงไมสามารถวางแผนการสอนและวเคราะหความ

เขาใจผดของนกเรยนได47

ในป 2554 ผลส�ารวจของโครงการทดสอบนานาชาต TIMSS (The Trends in

International Mathematics and Science Study) พบวาในกลมนกเรยนไทย ม.2 ทเรยนกบ

ครรนใหมทมประสบการณการสอนนอยกวา 5 ป มเพยงรอยละ 20 ไดเรยนกบครทม

ความมนใจในการออกแบบโจทยคณตศาสตรทชวนใหนกเรยนคด ขณะทรอยละ 55 ได

เรยนกบครทใหนกเรยนจ�าสตรและวธการท�าในทกคาบเรยน ซงมากกวาในประเทศท

ประสบความส�าเรจดานการศกษา หลกฐานเชงประจกษขางตนชไปในทางทวาครไทยรน

ใหมยงไมมความพรอมดานความรเนอหาและทกษะการสอน48

การแกไขปญหาของไทยมกจะตามแกไขหลงจากจากเกดปญหาแลว และแกไขทละ

โครงการเปนปๆ ไป ปไหนไดงบประมาณนอยกท�านอย เชน การจางครอตราเพม การให

ทนคนเรยนเกงมาเขาเรยนคณะครศาสตร ศกษาศาสตร วทยาศาสตร หรอใหทนนกเรยน

เกงไปเรยนตอคณตศาสตร วทยาศาสตร ในตางประเทศ ซงท�าไดเพยงจ�านวนหนง และ

ไมไดแกไขปญหาอยางครบวงจร เชน ใหทนจนเรยนจบปรญญาโท-เอกสาขาวทยาศาสตร

จากตางประเทศมาแลวกไมไดมการสงเสรมใหพวกเขามการงานทเหมาะสม และเตบโต

กาวหนา การแกปญหาบางเรอง เชน การปรบเพมเงนเดอนครทงระบบหลายครง การเพม

คาตอบแทนวทยฐานะใหครทเสนอผลงานวชาการผานการอนมต ท�าใหครประจ�าการใน

ภาครฐทสอบระดบการศกษาขนพนฐานในรอบสบปทผานมามรายไดสงขนเฉลยเกอบ

เทาตว49 แตไมไดมการตดตามประเมน จดการศกษาฝกอบรมเพมเตมทมประสทธภาพ

เพอใหครทงประเทศสอนใหนกเรยนเกดสมฤทธผลเพมขนอยางจรงจง จงถกวจารณวา

ครอาจารยทงประเทศไดเงนเดอนเพมสวนทางกบทผลสมฤทธทางการศกษา ในการสอบ

O-NET ของนกเรยนโดยเฉลยทงประเทศ

47ศภณฏฐ ศศวฒวฒน โครงการสถาบนวจยระบบการเรยนร สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย

สราง “คนเกง” ใหเปน “ครสอนด” http://thaipublica.org/2015/04/tdri-24-4-2558/48เรองเดยวกน49www.thaipublioa.org เจาะฐานรายไดคนไทย – อตราเงนเดอนครในรอบ 10 ป 2 ธนวาคม 2014.

ART.indd 82 12/2/2559 9:51:57

บทท 5


ในขณะเดยวกนอตราเงนเดอนอาจารยระดบอดมศกษากลบไดรบการเพมนอย

กวาคร อาจารยทสงกดการศกษาขนพนฐาน ท�าใหบณฑตทจบระดบปรญญาเอกจาก

ประเทศพฒนาอตสาหกรรม มแรงจงใจมาท�างานเปนอาจารยระดบอดมศกษาลดลง ขณะ

ทสถาบนอดมศกษาเกอบทกแหงเปดรบนกศกษาเพมขน คณภาพการจดการโดยเฉลย

อยระดบปานกลางและต�า ไมมโครงการพฒนาและการเพมแรงจงใจใหกบอาจารยระดบ

อดมศกษาอยางจรงจง

5.1.2 สภาพการท�างาน คาตอบแทน และแรงจงใจ และความกาวหนาของอาชพ

คร อาจารย

โดยเปรยบเทยบกบอาชพอนในภาคธรกจเอกชนแลว เงนเดอนเรมตนของครใหม

อยในเกณฑต�า และการท�างานเปนครอยภายใตระบบราชการรวมศนย ทเนนเรองการท�า

ตามกฎเกณฑระเบยบมากกวาเนนผลงาน ไมใชงานทใหความเปนอสระในการพฒนาการ

ท�างานดวยตนเองไดมากเหมอนในฟนแลนดและประเทศอน จงไมจงใจใหคนเกงๆ เลอก

มาเรยนและมาท�างานเปนครมากนก

แมในรอบ 5-6 ปทผานมา สถานการณดจะดขนบาง มนกเรยนมธยมปลายเลอก

คณะครศาสตร ศกษาศาสตร อนดบ 1 เปนสดสวนเพมขน และคะแนนคนสอบเขาคณะ

ดงกลาวเรมสงกวาอกหลายคณะ แตกระบวนการฝกหดคร การคดเลอกคนเปนคร การ

บรหารจดการและความกาวหนาในอาชพยงคงตดอยกบระบบราชการรวมศนยแบบเดม

การกระจายอ�านาจการบรหารและการใหผลตอบแทนครใหครสภาและอนกรรมการ

ขาราชการครและบคลากรทางการศกษา (อกคศ.) เปนการแบงอ�านาจการโยกยายใหความ

ดความชอบครไปใหคนอกกลมหนงซงขนมาสต�าแหนงโดยวธการหาเสยงเลอกตงแบบ

นกการเมอง และกมพฤตกรรมแบบนกการเมอง ท�าใหเกดปญหาการทจรตฉอฉล จนรฐบาล

คสช. ตองสงปลดคณะกรรมการดงกลาวและแตงตงคณะกรรมการสอบสวนในกลาง

ป 2558

ปญหาการสงเสรมพฒนาอาชพคร ควรมองสภาพปญหาความตองการของครให

รอบดาน เรองเงนไมใชปจจยเดยว การปฏรปปจจยสภาพแวดลอมการท�างานใหครวาเปน

อาชพอสระทาทาย มโอกาสพฒนามาก เชน ในฟนแลนดและสงคโปร ฯลฯ กส�าคญ และ

อาจส�าคญกวาดวยซ�า ในฟนแลนด เงนเดอนครกไมถงกบสงกวาอาชพอนเปนพเศษ เพราะ

เปนประเทศรฐสวสดการทอาชพอนไดเงนเดอนสงคลายๆ กน แตครในฟนแลนดไดรบ

การยกยองจากสงคมสง มอสระ มการบรหารงานแบบประชาธปไตย ครในโรงเรยนรวม

กนก�าหนดการสอน การวดผลไดเอง ทงครฟนแลนด สงคโปร ฯลฯ มความกาวหนาใน

อาชพไดหลายทาง ทงการบรหาร การสอน การเปนครพเลยง ครผเชยวชาญ ฯลฯ ครไม

ART.indd 83 12/2/2559 9:51:57

บทท 5


ตองแขงขนเพอทจะเปนผบรหาร หรอตองเปนครนอยไปตลอดชวตอยางในระบบการ

ท�างานในระบบขาราชการครไทย

นอกจากมปญหาทกลาวมาทงหมดแลว ครไทยยงมปญหาตองใชเวลาในการสอน

ในหองเรยนมากเกนไป รวมทงบางสวนตองท�างานงานธรการมากดวย ปญหาใหญอก

ปญหาหนงคอ ปญหาหนสน ซงสวนใหญเกดจากลทธนยมการบรโภคสงกวาระดบรายได

ทมดวย ฯลฯ ดงนนการจะปฏรปยกระดบคณภาพของครสวนใหญได ตองวเคราะหและ

แกปญหาใหถงรากเหงาของปญหา จากประสบการณของตางประเทศ เรองการปฏรปคร

ควรท�าใหครบวงจร ทง 4 ดาน คอ

1. การดงดดและคดเลอกคนเกงคนเหมาะสมมาเปนคร มโครงการครพนธใหม

คดเลอกคนเกงๆ ใหทนมาเรยนคร รวมทงใหสญญาวาจะมงานใหท�าดวย แตพอท�า

โครงการนไปไดระยะหนง กมปญหาเกดขนระหวางทาง มความเหนแยง การเปลยน

รฐมนตรศกษาธการ โครงการนถกยกเลกไป ผบรหารของไทยเวลาไดต�าแหนงใหมชอบ

คดโครงการใหมๆ เพออางวาเปนผลงานของตวเอง มากกวาทจะหาทางแกไขปญหา

ทเปนจดออนและปรบปรงองคกรและโครงการทมอยแลวใหดขน

2. การเตรยมความพรอมและการพฒนาคร ควรจะมการประเมนคณะ และ

สาขาวชาศกษาศาสตร ครศาสตร ทมถง 103 แหงใหม50 อยางเปนธรรม และ

คดเลอกไวเฉพาะคณะครศาสตร/ศกษาศาสตรทเขมแขงทสดไวเพยง 5 แหง (ภมภาคละ

1 แหง) และปฏรปใหเปนสถาบนฝกหดครโดยเฉพาะทเนนคณภาพและจดการเรยนการ

สอนใหบณฑตทจะไปเปนครมความร ทกษะ ทจะไปพฒนาพลเมองส�าหรบโลกศตวรรษ

ท 21 ได และเมอมการคดเลอกนกเรยนคร และผลตครใหมจ�านวนนอยลงและคณภาพสง

ขนแลว กควรใหเงนเดอนครขนตนสงขน สาขาขาดแคลนกใหเงนเดอนสงขนกวาสาขาท

ไมขาดแคลน ครทไปสอนในทองถนหางไกล หรอชมชนแออดกตองใหเบยกนดาร เบย

ท�างานหนกเพมขนกวาครทวไป ปฏรประบบบรหารการจดการในโรงเรยนระบบราชการ

รวมศนย ใหเปนประชาธปไตยและครมโอกาสกาวหนาในอาชพ ดวยความสามารถ ความ

เอาใจใสของตนเอง ไมใชทใหทกคนไดเงนเดอนเพมขนทกปเลกนอยเทากน หรอตอง

อาศยการเอาใจเขากบผบงคบบญชาไดดจงจะกาวหนา ภาครฐตองปฏรปเรองการฝกหด

50คณะอนกรรมการปฏรปการผลตและพฒนาคร เอกสาร (ราง) ยทธศาสตรการผลตและพฒนาคร 2558

สถาบนผลตครดงกลาวมฐานะเปนคณะ วชา หรอต�ากวาในสถาบนอดมศกษาไมไดเปนสถาบนผลตคร

โดยตรงเหมอน เมอกอน คณะ/สาขาวชาเหลาน อยในมหาวทยาลยในสงกดรฐ 12 แหง ในก�ากบรฐ

10 แหง มหาวทยาลยราชภฏ 40 แหง มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคล 6 แหง มหาวทยาลยและ

วทยาลย สถาบน 32 แหง ฯลฯ.

ART.indd 84 12/2/2559 9:51:57

บทท 5


คดเลอกและการใหผลตอบแทนครในแนวทางทกลาวมาทงหมดเราจงจะสามารถดงดด

ใหคนเกงๆ สนใจเลอกมาเรยนครและท�างานเปนครเพมขน

3. การฝกอบรมและพฒนาการเรยนร ของครอยางตอเนองเปนเรองส�าคญ

ทประเทศไทยท�านอยและทท�าอย บ างสวนใหญคอการท�าแบบถกก�าหนดไปจาก

สวนกลางเปนสตรส�าเรจ เชน จดฝกอบรมดวยการเชญผทรงคณวฒบรรยายเพยง 2-3 วน

ซงเปนวธการฝกอบรมทมประสทธภาพต�า การฝกอบรมทจะเกดผลจรงตองมการเตรยม

การ มคณะผฝกอบรมทเชยวชาญจรง จดแบบสมมนาเชงปฏบตการ ฝกภาคปฏบต ให

ผเขารบการอบรมมสวนรวมและเรยนรอะไรใหมๆ จรง และทางผจดการฝกอบรมตองม

ผเชยวชาญตดตามผลลพธในการฝกอบรมแตละครงอยางตอเนอง

ปญหาหลกคอคนไทยไมไดฝกและสรางอปนสยเปนนกอาน สนใจใฝรดวยตนเอง

ตลอดชวต แมแตคนทเรยนจบมหาวทยาลยมาเปนครซงมภาระหนาทตองท�างานดาน

วชาการ ทในโลกยคใหมมการเปลยนแปลงพฒนาอยางตอเนอง สวนใหญยงสอนแบบ

บรรยายตามต�าราเลมเดม เตรยมการสอนครงเดยวแลวสอนแบบเดมไปตลอด ไมมใครมา

ตรวจสอบประเมนผลจรงจง การประเมนผลสถาบนการศกษาแบบประกนคณภาพของ

สมศ. หรอ สกอ. สวนใหญเปนการวดในเชงปรมาณและการตรวจสอบทางเอกสารวาคร

ท�าเอกสารครบถวนหรอไม มากกวาทจะประเมนวธการ และคณภาพในการสอนจรงๆ

วาครสามารถเพมผลสมฤทธของนกเรยนไดมากนอยเพยงไร

ในประเทศอนบางประเทศมการก�าหนดใหครตองเขาสอบแบบมาตรฐานขอสอบ

เดยวกบผเรยน เชน ขอสอบการอาน คณตศาสตร วทยาศาสตร ในโครงการ PISA ของ

OECD เพอทจะใชขอมลนเปนแนวทางในการก�าหนดหลกสตรฝกอบรมปฏรปการเรยนร

ใหมของครอยางจรงจง

การจดการฝกอบรมครในประเทศอน ซงมผบรหารและครทมคณภาพสงอยแลว

ใชวธใหระดบเขตการศกษาหรอกลมโรงเรยน ประชมวเคราะหปญหาและความตองการใช

จรงของครทตองการไดรบการฝกอบรม และจดการการฝกอบรมภายในเขตการศกษา

หรอกลมโรงเรยนไดโดยไมจ�าเปนตองไปพงสวนกลาง มการใชระบบครอาวโส ครพเลยง

ครช�านาญการ ฯลฯ และเครอขายชมชนแหงการเรยนร ในหมเพอน (PLC) รวมงานมา

ชวยกนจดสมมนาเชงปฏบตการ ฝกเรองทกษะความรทแกปญหาและใชงานไดจรง โดย

ทครไมจ�าเปนตองเสยคาเดนทางและเวลาไปอบรมถงในเมองหลวง นอกจากควรฝกอบรม

ครแบบฝกทกษะและปฏบตการใหสอดคลองกบปญหาจรงทครและโรงเรยนเผชญแลว

ควรมระบบตดตามและสนบสนนใหครสามารถน�าความร/ทกษะไปใชงานไดจรงดวย

ปจจบนเรามเทคโนโลยทสามารถจดระบบฝกอบรมแบบออนไลนผานเครอขาย

อนเทอรเนตทมการตอบสนองโตตอบแลกเปลยนกนไดสะดวกขน ซงชวยประหยดคา

ART.indd 85 12/2/2559 9:51:57

บทท 5


เดนทาง คาพกแรม และเวลาทตองเดนทาง และสามารถจดไดบอยขนอยางตอเนองได

แตตองมการออกแบบและการบรหารจดการทด และขอทส�าคญไมวาจะจดการฝกอบรม

แบบไหนคอ ตองฝกและจงใจใหครเปนผสนใจการอาน การเรยนรดวยตนเอง คดวเคราะห

เปน การฝกอบรมจงจะไดผลด เรองนตองฝกตงแตเปนนกศกษาฝกหดคร และตอนเปน

ครใหมๆ ใหเปนคนทสนใจและพรอมจะเรยนรใหมอยางตอเนอง การทจะสรางแรงจงใจ

ใหครสนใจทจะเรยนรพฒนาตวเองไดเพมขน ตองเปลยนแปลงระบบการใหความดความ

ชอบเปนการประเมนผลครอยางมคณภาพสม�าเสมอและใหผลตอบแทนตามการพฒนา

และสมรรถนะในการสอนของครอยางแทจรง

4. การปฏรประบบบรหารการประเมน การสงเสรมความกาวหนาของคร ตอง

แกไขปญหาทระบบการใหผลตอบแทนครแบบเกาทผบงคบบญชาสวนกลางตามล�าดบชน

เปนผพจารณาความดความชอบ โดยองแควาถาครตามระเบยบไมท�าอะไรผดกจะไดเงน

เดอนขน 1 ขนทกคน และหรอใชวธการสอบเลอนขนแบบทองจ�าเนอหา ระบบวธการ

บรหารบคลากรในแนวเกาน ไมสรางจงใจหรอแรงผลกดนมากพอใหครตองสนใจการอาน

การเรยนร พฒนาตวเอง เพราะแคครสอนไปวนๆ ท�าตามระเบยบ เชอฟง เขากบผบงคบ

บญชาใหดกสามารถไดเลอนขนเงนเดอนไปปละขนเหมอนๆ กน ท�าใหระบบการพจารณา

ความดความชอบแบบนรกษาไวไดเฉพาะคนทท�างานแบบใหพอผานไปวนตอวน ไมตอง

คดไมตองท�าอะไรใหม แตยากทจะรกษาคนเกงๆ คนทอยากกาวหนา อยากเปลยนแปลง

ปฏรปการสอน การท�างานใหดขนไวได คนทเกงมกจะมโอกาสจะลาออกหรอขอเกษยณ

กอนครบอายเกษยณเพอไปหางานอนท�าไดมากกวาคนทไมคอยเกง คนเกงทยงอยตอกมก

จะคอยๆ หมดไฟในการพฒนาการท�างานของตวเอง และปรบตวเองใหท�างานแบบพอ

ผานไปวนๆ ในระบบราชการทเนนการท�าตามระเบยบมากกวาการเนนผลงาน

ดงนน จงตองเปลยนแปลงระบบบรหารครอาจารย ผบรหารสถานศกษาใหเปน

แนวใหมทเนนความรบผดชอบ ประเมนผลงานครจากความตงใจ เอาใจใสความสามารถ

ในการท�างานอยางยตธรรม ในท�านองเดยวกบภาคธรกจเอกชนและการบรหารบคลากร

ครในประเทศอนทสามารถใหผเรยนสมฤทธผลทางการศกษาไดมากกวาไทย

5.2 ปญหาของผบรหารสถานศกษาของไทย

ประเทศทประสบความส�าเรจดานการพฒนาการศกษา มกจะกระจายอ�านาจความ

รบผดชอบและทรพยากรไปสสถานศกษาโดยตรง และมระบบการฝกฝนและคดเลอก

ผอ�านวยการหรออาจารยใหญใหมภาวะผน�าทสามารถจะสงเสรมการพฒนาการสอน

และการเรยนของครและนกเรยนทงโรงเรยนใหมคณภาพ/ประสทธภาพไดอยางจรงจง

ART.indd 86 12/2/2559 9:51:57

บทท 5


ปญหาของไทยคอไมมระบบการเตรยมการ ฝกฝนและคดเลอกผบรหารโรงเรยน

อยางมประสทธภาพมากพอ ใชวธการคดเลอกผบรหารตามระบบอาวโสและการสอบ

เลอนขนแบบจดจ�าเนอหา รวมทงการใชวธทครอาจารย ผบรหาร สรางความสมพนธ

ท�าตวใหเจานายชอบและหรอมการวงเตนเสนสายดวย ทงระบบบรหารราชการแบบสง

การจากบนลงลางมกจะไมไดผลอยางทคาดหมาย เชน สมยหนงก�าหนดวาผจะขนเปนผ

อ�านวยการโรงเรยนได ตองมวฒปรญญาโทดานการบรหารการศกษา ท�าใหมหาวทยาลย

ตางเปดหลกสตรน และครแหกนไปเรยนมาก บางหลกสตรรบนกศกษารนหนงเปนพนคน

และใชวธการสอนแบบบรรยายตามทฤษฎและวดผลดวยการสอบ การท�ารายงาน การท�า

วทยานพนธหรองานคนควาอสระ ซงไมสามารถฝกฝนใหผเรยนมความร ความสามารถ

มากพอทจะเปนผอ�านวยการหรอครใหญทเปนผน�าการปฏรปไดอยางแทจรง ผสมกบ

การคดเลอกผอ�านวยการตามอาวโส การสอบขอเขยนและเสนสายกเลยเปนระบบคดเลอก

ผอ�านวยการ/ครใหญทไดคนเกงบาง ปานกลางบาง คณภาพต�าบาง

ตางจากประเทศอน เชน ทสงคโปร เขาจะพจารณาคดเลอกผอ�านวยการจาก

ประวตการเรยน, การท�างานและความสามารถสวนบคคลอยางจรงจง มการใชระบบ

แมวมองคดเลอกครทมแวววาจะพฒนาเปนผบรหารทด ใหมาเขารบการฝกอบรมเปน

ผบรหาร เรยนเสรจแลวตองมการคดเลอกกนอกรอบโดยคณะกรรมการทเปนมออาชพมง

หนาท�าเพอประโยชนสวนรวมอยางมหลกเกณฑทอธบายได เปนทยอมรบได จงตดปญหา

เรองการวงเตนเสนสายแบบไทยไปได

การวจยเรอง 15 ป ของการปฏรปการศกษาในประเทศไทย โดยนกวชาการดาน

การศกษา 2 คนจากคณะศกษาศาสตรของมหาวทยาลยในฮองกง พบวาตงแตหลงการ

ประกาศใชพระราชบญญตการศกษาป พ.ศ. 2542 ผอ�านวยการโรงเรยนของไทยสวนใหญ

ท�างานตามค�าสงและระเบยบราชการ ไมไดขวนขวายหาความรทางวชาการและทางการ

สอนทดพอ และไมมภาวะผน�าทจะจงใจ ปฏรป เปลยนแปลงครผรวมงาน แมพระราช-

บญญตการศกษา พ.ศ. 2542 จะมเนอหาในเชงกาวหนา เชน ระบวาตองเปลยนแปลงวธ

การสอนจากครเปนศนยกลางใหนกเรยนเปนศนยกลาง รจกคดวเคราะห สงเคราะห แก

ปญหา ท�าโครงการตางๆ เปน แตทงคร 4 แสนคน และผอ�านวยการโรงเรยน 35,000 คน

สวนใหญไมเขาใจ ไมสนใจทจะเรยนรและการเปลยนแปลงวธการสอนใหม 51

51Philip Hallinger and Darren A. Bryant “Synthesis of Findings from 15 Years of Education

Reform in Thailand: Lessons on Leading Education Change in Education”: Theory and

Practice 2013.

ART.indd 87 12/2/2559 9:51:57

บทท 5


มความพยายามเสนอใหมการเปลยนแปลงวธการคดเลอกผบรหารโรงเรยนอย

บาง เชน การประชมปฏบตการตามโครงการปฏรปการเรยนรสผเรยน ของส�านกงานคณะ

กรรมการการศกษาขนพนฐานไดเสนอใหมการสรรหาผมประสบการณและมวสยทศน

โดยมคณะกรรมการชมชนเขามามสวนรวมแทนการสอบคดเลอกแบบเกา โดยสวนกลาง

ตองสรางระบบตรวจสอบการคดเลอกเพอปองกนการทจรตประพฤตมชอบและการ

แทรกแซงจากนกการเมองหรอตวแทน52 แตถาไมมการเปลยนแปลงกฎหมาย ระเบยบ

ราชการและธรรมเนยมปฏบตอยางจรงจง ขอเสนอทดดแบบนกสมฤทธผลในทางปฏบต

ไดยาก

5.3 ตวอยางการพฒนาเพอยกระดบครในประเทศอน

ประเทศทจดการศกษาประสบผลส�าเรจสง เชน สมาชกกลม OECD ครจะใช

เวลาสอนในหองเรยนไมมากนก และมเวลาเหลอมากพอทจะใชในการออกแบบหนวย

การเรยนร วางแผนการสอน เขาสงเกตการณในหองเรยนของเพอนคร ทบทวนและ

ปรบปรงการเรยนการสอนรวมกน นนกคอ ครมเวลาส�าหรบการเรยนรอยางตอเนอง

ระหวางครดวยกน

แตประเดนนไมใชเรองของการทครใชเวลาสอนมากหรอนอยอยางเดยว เปนเรอง

วฒนธรรม อปนสย ทศนคต คานยมของครดวย ประเทศเหลานน เขาสนใจคดเลอกฝกฝน

พฒนาครใหมอปนสย ความคดแบบนกวชาการทสนใจเรยนรอยางตอเนองและมจตใจ

เปนคร อยากเผยแพรความร สอนใหดขนดวย ครจงสนใจใชเวลาวางทมไปเรยนรเพมเตม

เตรยมการสอน และพฒนาตวเอง ถาครไทยสวนใหญไมมสงเหลานอย ถงเราจะเปลยน

หลกสตรและตารางเวลาการท�างานใหครไทยใชเวลาสอนในหองเรยนนอยลง แตถาครไทย

สวนใหญยงคดและชอบสอนแบบบรรยายตามต�าราแบบเกา ไมชอบอานหนงสอ ไมชอบ

เรยนรอะไรใหม ครเหลานนกอาจจะเอาเวลาทวางจากการสอนไปท�าอยางอนทไมใช

การพฒนาการเรยนรของตนเองและเพอเตรยมการสอนใหดขนได

การจะพฒนาใหครไทยมจตใจเปนนกวชาการและเปนครทตงใจจะพฒนาการ

สอนและการท�างานของตนอยางตอเนอง ตองท�ามาตงแตตอนคดเลอกคนมาเรยนฝกหด

คร ส�าหรบครสวนใหญในปจจบนนน เราจะตองหาทางแกไขพฒนาพวกเขาใหไดดวย

เหมอนกน เชน ปฏรประบบการตรวจสอบประเมนผลการท�างานและใหความดความชอบ

52ส�านกงานเลขาธการสภาการศกษา โครงการปฏรปการเรยนรสผเรยน (พ.ศ. 2557-2560) “สะทอน

ปญหาและทางออก ตอบโจทยปฏรปการศกษาไทย” สกศ. 2558.

ART.indd 88 12/2/2559 9:51:57

บทท 5


ของครแบบเชอมโยงกบผลสมฤทธโดยเฉลยของนกเรยนทงชนหรอทงโรงเรยนเทยบกบ

ปกอน ควบคไปกบการปฏรปการฝกอบรม การชวยเหลอพฒนาครโดยศกษานเทศกหรอ

ครพเลยงทช�านาญการ เพอสรางแรงจงใจและกระตนใหครสนใจทจะอาน เรยนรใหม

และพฒนาการเรยนรดวยตนเองเพมขน

ในฟนแลนด ซงมการคดเลอกและการฝกอบรมครมาอยางมคณภาพ ครสวนใหญ

โดยเฉพาะครทสอนระดบมธยมจบปรญญาโท และมความรทงเรองการศกษาทวไปและ

วชาเฉพาะ ฟนแลนดแทบไมมการจดการฝกอบรมพฒนาครอยางเปนทางการ เพราะคร

ของเขาไดผานการฝกหดทดมาแลว เขาใชวธการใหครในแตละโรงเรยนใชเวลาครงวน

ในแตละสปดาหประชมรวมกน เพอระบปญหาทเกดขนในการจดการเรยนการสอนและ

การเรยนรของนกเรยน และชวยกนคดหาแนวทางแกไขปญหารวมกน

ครในสงคโปรใชวธพฒนาครโดยเนนการเรยนรรวมกนอยางตอเนองของคร

ผานระบบเครอขายคร ในแตละโรงเรยนแบงครออกเปนกลมการเรยนรกลมละ 4-10 คน

แตละกลมจดประชมกนประมาณ 2 สปดาหตอครง ครงละ 2 ชวโมง มครคนหนงเปน

ผน�าการถกเถยงและการวจยเชงปฏบตการเพอแกไขปญหา สถาบนฝกอบรมครแหงชาต

(NIE) เปนผเขามาชวยวางระบบขนตอนการด�าเนนการ อบรมแนวทาง ทกษะการอภปราย

แลกเปลยน และการท�าวจยเชงปฏบตการใหกบคร

ในญปน ครท�ากจกรรมพฒนาครดวยกนเองคลายๆ กน มการบนทกวดโอ การ

สอนของคร แลวน�ามาอภปรายกนหาจดแขงจดออนของวธการสอนของครแตละคนเพอ

การเรยนรรวมกน โครงการและกจกรรมเหลานเปนสวนหนงของการสรางชมชนแหง

การเรยนร (Professional Learning Community PLC) ซงเปนวธการฝกอบรมพฒนาคร

ในระดบชมชนทนกการศกษาผวจยเปรยบเทยบเรองนมองวาเปนวธการมประสทธผล

ในการปรบเปลยนพฤตกรรมของครและยกระดบผลการเรยนของนกเรยนไดดกวาการฝก

อบรมพฒนาครรปแบบอนๆ53

ในสงคโปรและเซยงไฮมระบบพฒนาครพเลยงหรอครอาวโส ครผน�า ครผเชยวชาญ

เพอไปชวยพฒนาครใหม สงคโปรมเสนทางความกาวหนาของคร 3 สายคอ สายการ

สอน สายการบรหาร และสายผเชยวชาญอาวโส ซงเปดโอกาสใหครแตละคนทมความ

ถนด ความชอบพอแตกตางกน ตางคนตางเลอกเตบโตตามสายทเหมาะสมได ซงตางจาก

เสนทางอาชพของครไทยทเนนการเตบโตสายบรหารเปนหลก ทงการเตบโตสายบรหาร

53Guskey, T.R and Yoon, K.S. “What Works in Professional Development?” Phi Delta Kappan

2009 อางไวในสมเกยรต ตงกจวาณชยและคณะ การจดท�ายทธศาสตรศกษาขนพนฐานใหเกดความ

รบผดชอบ มลนธวจยเพอพฒนาประเทศไทย มนาคม 2556.

ART.indd 89 12/2/2559 9:51:57

บทท 5


ของครไทยกไมไดมระบบแขงขนและคดเลอกกนอยางเหมาะสม มประสทธภาพ เปน

ธรรมจรง ท�าใหเกดปญหาหลายดาน เชน ไดผอ�านวยการโรงเรยนทอาวโสแตไมเหมาะ

กบงานบรหาร ครทมความรด สอนเกงหรอครทมองไมเหนโอกาสเตบโตกาวหนาหนไป

ท�าอาชพอน หรอถกระบบราชการแบบรวมศนยอ�านาจทสวนกลางกลนคอยๆ กลายเปน

คนเฉอยชาไป ฯลฯ

5.3.1 การปฏรปการฝกหดครและพฒนาอาชพครของเซยงไฮ จน

มณฑลหรอเขตพเศษในประเทศจนมอสระในการบรหารจดการตนเอง ไมไดอย

ภายใตรฐบาลกลางรวมศนยแบบไทย เซยงไฮ นอกจากจะประสบความส�าเรจทางเศรษฐกจ

แลว ยงปฏรปการศกษาไดกาวหนาอยางรวดเรว เซยงไฮเปลยนแปลงหลกสตรใหมจาก

การจดจ�าเนอหาเปนการฝกการคด วเคราะห สงเคราะหมากขน และเปลยนแปลงการ

ฝกหดครและการพฒนาอาชพครครงใหญ คนทจะเปนครรนใหมไดตองผานคดเลอกท

เขมขนเพมขน ไดรบการศกษาทมคณภาพ และมคณวฒทสงขน โอกาสไดรบผลตอบแทน

และความทาทายความกาวหนาในการท�างานทจงใจขน เซยงไฮเปนมณฑลแรกทก�าหนด

วาครทกคนตองไปเขารบการศกษาอบรมเพมเตมตามโครงการพฒนาอาชพตอเนอง อยาง

นอย 240 ชวโมง ภายในระยะเวลา 5 ป

มการจดท�าเวบไซตเปนแหลงทรพยากรการพฒนาหลกสตร การท�าวจยการเรยน

การสอนเพอใหครไดแลกเปลยนเรยนรประสบการณและพฒนาหลกสตรของแตละ

โรงเรยน และพฒนาการสอนการเรยนใหดขน มการรณรงคโดยใชค�าขวญ “คนเวลาใน

ชนเรยนใหกบนกเรยน” เพอลดการสอนแบบบรรยายลง และใหนกเรยนไดก�ากบการ

เรยนรดวยตนเองและท�าโครงการท�ากจกรรมดวยตนเองเพมขน รวมทงมค�าขวญ “คาถาม

ทกคาถามควรมคาตอบมากกวาหนงคาตอบ” เพอเปลยนแปลงวธการเรยนการสอนจาก

แบบเกาทใหผเรยนทองจ�าขอมลไปสอบ เปนแบบใหมทใหผเรยนฝกการคดวเคราะห

แกปญหาไดเพมขน

แมเซยงไฮจะมเศรษฐกจด ใหนกเรยนขนพนฐานเรยนฟร แตโรงเรยนทวทงมณฑล

เซยงไฮกมคณภาพแตกตางกน รฐบาลเซยงไฮไดใชนโยบายใหโรงเรยนประถมและมธยม

แตละแหงรบนกเรยนทอาศยในถนใกลเคยงกบโรงเรยนแทนการสอบเขา เพอทจะท�าให

โรงเรยนทกโรงเรยนมคณภาพสงใกลเคยงกน54 นโยบายนท�าใหมการยกเลกการสอบ

54รฐบาลไทยเคยลอกแบบนโยบายใหโรงเรยนในกรงเทพมหานครรบนกเรยนในทองถนเขามาโดยไม

ตองสอบ แตเนองจากไมไดพฒนาโรงเรยนทวกรงเทพมหานครและทวประเทศใหมคณภาพสงใกลเคยง

กนโรงเรยนทมชอเสยงคงมคณภาพสงกวา ท�าใหผปกครองหาวธโอนยายลกหลานของตนใหเขามามชอ

ในทะเบยนบานในทองถนทมโรงเรยนมชอเสยงตงอย และท�าใหเกดปญหาอนตามมา

ART.indd 90 12/2/2559 9:51:57

บทท 5


ชนประถมปลายจากสวนกลางทเปนสาเหตท�าใหผเรยนหวงแตเรองการสอบแขงขนลงได

การสอนในชนประถมแบบไมตองเนนเรองการสอบ ท�าใหครสามารถชวยใหนกเรยนเพม

การเรยนรแบบสรางสรรค คดอะไรใหมๆ ไดเพมขน

ครทเซยงไฮเองไดรบการชแนะใหตองปรบตวใหสามารถสอนนกเรยนทมาจาก

ภมหลงและมความสามารถตางกนใหกาวหนาขนไปได โดยไมทอดทงเดกทเรยนออนไว

รวมทงครตองหาทางใชประโยชนจากความแตกตางทางวฒนธรรมของนกเรยนตางกลม

ใหนกเรยนไดเรยนรจากกนและกน เชน เดกลกคนชนกลางอาจจะคดเรว มความรสง แต

มบคลกแบบพอแมตามใจลกคนเดยวมากไป เดกลกคนงานทอพยพมาจากชนบทมกเปน

เดกทประหยด มธยสถ มความบากบนมานะสงกวาลกคนรวย

นโยบายใหโรงเรยนรบเดกทอาศยอยในเขตใกลโรงเรยน ท�าควบคไปกบการพฒนา

โรงเรยนทเคยออน เชน โรงเรยนในชนบทใหเขมแขงขน ทงการเพมงบประมาณ ปรบปรง

อาคารสถานท อปกรณการเรยนการสอนตางๆ การพฒนาทมครใหเขมแขงขน หรอการ

คดสรรครใหญทเกงไปชวยพฒนาโรงเรยนใหมคณภาพใกลเคยงกน มการจดเกรดโรงเรยน

ทมอยตามโครงสรางพนฐานและคณภาพการศกษาออกเปน 4 เกรด คอ A B C D เพอเปน

แนวทางในการยกระดบคณภาพโรงเรยนอยางจรงจง โดยการเรงท�าโรงเรยนเกรด C และ

D ใหเปน A และ B หากโรงเรยนเกรด C และ D แหงใดมนกเรยนนอยลง เพราะประชากร

ลดลงดวย จะถกยบ หรอใหยายไปรวมกบโรงเรยนเกรด A และ B หลงจากทรฐบาล

เซยงไฮใชนโยบายนไดไมกป เซยงไฮสามารถพฒนาโรงเรยนของรฐใหเหลอแตโรงเรยน

เกรด A และ B โดยมโรงเรยนระดบมธยมตนอยในเกรด A ราว 64% ของโรงเรยนมธยม

ตนทงหมด

เซยงไฮท�าเชนนไดเพราะรฐบาลกลาตดสนใจใหงบประมาณไปปรบปรงโรงเรยน

ทออนเพมขนอยางจรงจง โยกยายครและครใหญในเมองทเกงไปชวยพฒนาครชนบทและ

โยกยายครจากชนบทใหมาท�างานและเรยนรอะไรใหมๆ ในโรงเรยนในเมองชวงระยะหนง

เพอทครคนดงกลาวจะกลบไปสอนโรงเรยนในชนบทใหดขน มการจบคเซนสญญารวมมอ

กน 3 ป ระหวางเขตในเมองกบเขตชนบท การจบคความรวมมอระหวางโรงเรยน

เพอใหครแลกเปลยนเรยนรและชวยเหลอพฒนากนและกน รวมทงการท�าขอตกลงให

โรงเรยนทเขมแขงสงทมงานไปชวยบรหารโรงเรยนทออนแอ โครงการเหลานรฐบาล

เซยงไฮสนบสนนคาใชจาย และเปนโครงการทไมไดมงประโยชนเฉพาะโรงเรยนทออนแอ

เทานน ครในโรงเรยนทเกงกมโอกาสไดขยายบทบาทการท�างานของตนใหมความกาวหนา

ในอาชพการงานไดรวดเรวขน เพราะครทอยในโรงเรยนในเมองทมแตครเกงๆ อยแลว

หลายคน ถายงคงอยเฉพาะในโรงเรยนนน ความกาวหนาในอาชพของครในโรงเรยนนนๆ

อาจจะนอยหรอชาเพราะมการแขงขนกนสง

ART.indd 91 12/2/2559 9:51:57

บทท 5


โครงการชวยเหลอโรงเรยนออนแอในเขต Zhabi เขตทยากจน และมปญหา

อาชญากรรมสง ทไดผลคอ โครงการทครหลวใชยทธศาสตรกระตนครใหใชทาทใหม

ตอนกเรยน หาทางท�าใหนกเรยนทเรยนออนมความมนใจในตวเองมากขนวาพวกเขามขด

ความสามารถทจะพฒนาตวเองได ดวยความตงใจดและความเอาใจใสของคร โครงการน

สามารถท�าใหนกเรยนในโรงเรยนหมายเลข 8 เรยนดขนภายในเวลาไมกป จนทางการ

ศกษาของเมองเซยงไฮตองขอใหครหลวและทมครทท�างานนอยางไดผลไปชวยพฒนา

โรงเรยนทออนในเซยงไฮอก 10 แหง และใชยทธศาสตรนเปนแนวทางในการแกไข

ปญหาและพฒนาเดกทเรยนออน55

5.3.2 การพฒนาครและบคลากรทางการศกษาของสงคโปร

ผ น�าสงคโปรมองวาการพฒนาทรพยากรมนษยคอปจจยทส�าคญทสดในการ

พฒนาเศรษฐกจสงคม พวกเขาเหนวาครและผน�าโรงเรยนทมคณภาพสงคอฐานหลกของ

ระบบการศกษาทจะผลตพลเมองทมคณภาพ การจะสรางครและผน�าโรงเรยนทมคณภาพ

สงได ตองปฏรปทงระบบอยางเปนองครวม ทงในเรองการคดคนทเหมาะสมจะมาเรยน

คร การฝกหดครทมคณภาพ การใหผลตอบแทนทจงใจและท�าใหอาชพครเปนอาชพท

ทาทายและกาวหนา การพฒนาครและครใหญอยางตอเนอง

การคดเลอก รฐบาลสนบสนนใหทนนกเรยนมธยมทเกงและสนใจจะเปนครได

เรยนในสถาบนเพอเตรยมเปนครโดยเฉพาะ คนทไดรบคอผจบชนมธยมทสอบไดคะแนน

สงสด 1 ใน 3 ของผทจบชนมธยมทงหมด คณะกรรมการคดเลอกมบรรดาพวกครใหญ

โรงเรยนมธยมรวมอยดวย คณะกรรมการคดเลอกจะพจารณาผสมครทงจากคะแนนสอบ

บคลกนสย ความมงมน และความพรอมทจะเปนครทจะสอนเดกกลมทหลากหลายได

นกศกษาทไดรบการคดเลอกใหเรยนวชาชพคร จะไดรบทนคาใชจายเปนรายเดอนเทากบ

เงนเดอนของคนท�างานทจบมหาวทยาลยใหมๆ และเมอเรยนจบแลวตองท�างานเปนครใช

ทนอยางนอย 3 ป มการสงเสรมใหเดกมธยมปลายสนใจเปนครไดลองฝกงานการสอน

หนงสอเดกทเลกกวา รวมทงมการเปดรบคนท�าอาชพอนทอยากเปลยนอาชพมาฝกอบรม

เปนคร เพอชวยใหนกเรยนไดเรยนรประสบการณของคนทเคยท�างานในโลกเศรษฐกจ

จรงดวย

55OECD Shanghai and Hong Kong Two Distinct Examples of Education Reform in China

in Strong Performers and Successful Performers in Education: Lesson Form PISA for The

United States, OECD 2011.

ART.indd 92 12/2/2559 9:51:57

บทท 5


การฝกอบรม สถาบนฝกอบรมครแหงชาต (NIE) เปนผจดฝกอบรมครทงหลกสตร

ปรญญาตรและประกาศนยบตร แลวแตระดบพนฐานการศกษาของผเขาฝกอบรม สถาบน

นท�างานรวมกบโรงเรยนอยางใกลชด ครใหมทออกไปท�างานใน 2-3 ปแรกทกคนจะได

รบการดแลชแนะจากครผอาวโส สถาบนไมไดแบงแยกออกเปนคณะหรอแผนก อาจารย

ทกสาขาท�างานรวมกนและก�าหนดโปรแกรมการศกษาใหนกศกษาเลอกตามความถนด

และความสนใจ โดยเนนทวชาการเรยนการสอน เปาหมายของสถาบนฝกอบรมครอยท

การรวมมอกนสรางครทมคณภาพ ไมใชเพอการเตบโตของแผนกหรอคณะใดคณะหนง

การใหผลตอบแทน อาชพครในสงคโปรเปนอาชพทไดเงนเดอนสง โดยเฉพาะ

ตงแตตอนเรมตน และมการปรบเงนเดอนแขงขนกบอาชพคนอนๆ ไดอยเสมอ แมการ

ไดขนเงนเดอนในระยะยาวของครในสงคโปรอาจจะสบรษทธรกจเอกชนใหญๆ ไมได

แตครกมโอกาสกาวหนาในการงานหลายทาง เชน เปนผบรหารหรอเปนครผเชยวชาญ

รวมทงส�าหรบครทมผลงานดเดนมโอกาสไดรบโบนสดวย

การพฒนาอาชพ เพอทจะใหครทนตอการเปลยนแปลงของโลกและสามารถพฒนา

การสอนไดอยเสมอ ครในสงคโปรถกก�าหนดใหเขารบการฝกอบรมเพอพฒนาอาชพ ปละ

100 ชวโมง โดยมชองทางเลอกหลายทาง สถาบนฝกอบรมครแหงชาต (NIE) จดหลกสตร

อบรมในเรองตางๆ และความรใหมๆ เรองการเรยนการสอน ทงหลกสตรแบบใหปรญญา

สงขนหรอใหประกาศนยบตร บางโรงเรยนซงมทนดานนของตนเองอยแลวกจดฝกอบรม

ครในโรงเรยนของตนเองในเรองทคดวาจะเปนประโยชน เชน การพฒนาการสอนวชา

คณตศาสตร การเรยนรแบบใชโครงการเปนหลก การใชเทคโนโลยสารสนเทศ (ICT)

นอกจากนนยงมสมาคมวชาชพและกลมเครอขายครทสงเสรมการชวยเหลอกนการเรยนร

ระหวางกน เพอใหครไดแบงปนเรยนรวธการสอนทดทสด

การประเมนผลการท�างาน มการประเมนผลงานครทกป โดยคณะกรรมการทมา

จากหลายทางและวดผลการท�างาน 16 ดาน เชน การพฒนาครและบคลกลกษณะของ

นกเรยน การใหความรวมมอกบผปกครองและกลมตางๆ ในชมชน การชวยเหลอ

เพอนรวมงานและโรงเรยน ครทไดรบการประเมนผลงานดเดนจะไดรบโบนสจากกองทน

โบนสคร การประเมนครเปนรายบคคลนพจารณาในบรบทของผลงานของทงโรงเรยน

ดวย เพราะนกเรยนในสงคโปรทกคนตงแตชนประถมจะไดรบการดแลจากครหลายคน

การสงเสรมความกาวหนาในอาชพ หลงจากทครใหมสอนไดครบ 3 ป จะถก

ประเมนทกปวาเขาเหมาะทจะกาวหนาทางอาชพไปในสายใด คอ จะเปนครทสอนเกง

(Master Teacher) ครทเชยวชาญในสาขาวชา ครทเปนนกวจยทางการศกษาดวย หรอเปน

ผบรหาร ทง 4 ทางลวนมความกาวหนา คอมโอกาสไดเงนเดอนขนไปเรอยๆ เชนกน (ตาง

จากประเทศไทยทคนทจะไดกาวหนาเนนการแขงขนไปสต�าแหนงผบรหารเปนหลก)

ART.indd 93 12/2/2559 9:51:57

บทท 5


ครทจะมศกยภาพเปนผน�า เปนผบรหารตอไปไดจะไดรบการโยกยายใหไปชวย

ท�างานกบทมผบรหารระดบกลาง และไดรบการฝกอบรมเพอเตรยมตวไปเปนผบรหาร

ระดบทสงขนตอไป ผ บรหารระดบกลางทผานการประเมนจะไดรบเลอกใหเปน

รองครใหญ และตอไปจงไดรบเลอกเปนครใหญ (ผอ�านวยการ) ในแตละขนตอน ผจะกาว

ไปสผบรหารตองเรยนรประสบการณและไดรบการฝกอบรมอยางตอเนองใหเปนผน�าทด

มความคดรเรมใหม ๆ

การคดเลอกและการฝกอบรมผน�า รฐบาลสงคโปรมความเขาใจชดเจนวาการสอน

ทมคณภาพสงและผลงานทเขมแขงของโรงเรยนขนอยกบการน�าทมประสทธภาพสงของ

ครใหญ (ผอ�านวยการ) ปญหาการบนทอนก�าลงใจครในหลายประเทศเกดจากภาวะการน�า

ทมคณภาพต�า สงคโปรเนนการฝกภาวะผน�าตามแบบบรรษทขนาดใหญ หลกส�าคญไมใช

แคการจดฝกอบรมเทานน แตอยทระบบทงหมดในการเลอกสรรและพฒนาคนทมสตปญญา

และบคลกภาพจะพฒนาเปนผน�าทดได ขณะทสหรฐฯ หรอองกฤษใชวธเปดสอนหลกสตร

ผบรหารการศกษาและใหผเรยนจบไปสมครเปนครใหญ/ผอ�านวยการได สงคโปรใชวธ

คดเลอกครทมศกยภาพไปเขารบการอบรมและคอยคดเลอกอกครง

ครหนมสาวในสงคโปรไดรบการสงเสรมใหมโอกาสในการแสดงภาวะผน�าและ

การเรยนร เชน เปนคณะกรรมการ เปนหวหนาแผนก และมการประเมนวาผลงานพวกเขา

เปนอยางไร คนทผานการประเมนซงมเพยงปละ 35 คน จะไดไปเขาฝกการอบรมเพอการ

เปนผน�าทมสถาบนการฝกอบรมครแหงชาต 6 เดอน โดยไดเงนเดอน โครงการอบรม

6 เดอนนนเขมขนและครอบคลมความรทกษะทจ�าเปน มทงการฝกท�าโครงการเกยวกบ

นวตกรรม (การคดคนใหม) ของโรงเรยนและการไปศกษาดงานในตางประเทศ นอกจาก

การคดเลอกฝกอบรมผน�าอยางดแลว การทรฐบาลสงคโปรใชระบบบรหารงานแบบให

ความสนบสนนการท�างานของผน�าทงในเรองอ�านาจในการตดสนใจ งบประมาณ ฯลฯ

กชวยใหคนเกงอยากเขามาเปนผน�าทางการศกษาและท�างานอยางไดผล

รฐบาลสงคโปรมองวาการคดเลอกผ ควรไดรบการฝกอบรมกอนมความเสยง

นอยกวาการเปดฝกอบรมส�าหรบคนทวไป และคอยมาคดเลอกแบบในประเทศอน สงคโปร

เชอวาไดพยายามพฒนาครทงหมดใหมตวเลอกมากพอทจะเลอกคนทเหมาะสมทสด

มาเปนผน�าไดอยางตอเนอง สงคโปรยงมระบบโยกยายครใหญเปนระยะ โดยเนนเพอ

ประโยชนของการปฏรปการศกษาทงประเทศอยางตอเนอง

การปฏรปครและผบรหารการศกษาของสงคโปรเปนสวนหนงของการปฏรป

ระบบขารฐการใหมคณภาพสง สงคโปรมผน�าทางการเมองทมความร มวสยทศนและ

การท�างานเพอสวนรวมอยางตอเนอง ผน�าตระหนกมาตงแตการสรางประเทศใหมๆ วา

ในประเทศเลกๆ ทมทรพยากรธรรมชาตนอยมากอยางสงคโปร การจะพฒนาเศรษฐกจ

ART.indd 94 12/2/2559 9:51:57

บทท 5


สงคมใหไดผลดตองคดเลอกคนทมคณภาพสงมาเปนขารฐการทมวสยทศน มประสทธภาพ

และการท�างานอยางโปรงใส รฐบาลสงคโปรจงใหแรงจงใจ เชน เงนเดอน ความทาทาย

ในการท�างาน ความกาวหนาในอาชพ แกขารฐการทแขงขนกบคนท�างานในภาคธรกจ

เอกชนได

ขารฐการระดบสงในทกกระทรวงรวมทงกระทรวงศกษาไดผานการคดเลอกอยาง

รอบคอบ ไดรบการศกษาทด (หลายคนจบจากมหาวทยาลยทดทสดของโลก) เปนนก

ปฏบต ท�างานหนกและไดคาตอบแทนสง พวกเขามความรความเขาใจเรองการเปลยนแปลง

ของโลกด ตดตามความกาวหนาทางการศกษา การวจยและเทคโนโลยจากทวโลก เปน

คนทรจกใชขอมลและหลกฐานในการตดสนใจ พวกเขามความรบผดชอบทชดเจนตอ

ประสทธภาพและประสทธผลของระบบการศกษาของสงคโปร เพอการพฒนาคนใหม

คณภาพ ซงเปนทรพยากรทส�าคญทสดทสงคโปรสรางขน56

5.3.3 การปฏรปครและบคลากรทางการศกษาของฟนแลนด

ระบบการศกษาของฟนแลนดใหความส�าคญกบคณวฒและความเชยวชาญของคร

และบคลากรทางการศกษามาก การฝกอบรมครและการท�างานของคร แบงตามภาระและ

ความรบผดชอบในการสอน ไดแก

- ครประจ�าชน ซงหมายถงครทสอนโรงเรยนชนประถม ซงสอนวชาหลกได

สวนใหญตองผานการศกษาในคณะศกษาศาสตรของมหาวทยาลยตางๆ โดยก�าหนดให

ตองเรยนจบปรญญาโท และตองมการฝกสอน ทดลอง และวจยในโรงเรยนสาธต ส�าหรบ

ครอนบาลและศนยเดกเลกก�าหนดใหครประจ�าชนมคณวฒระดบปรญญาตร ครเชยวชาญ

ดานอนบาลตองมคณวฒถงระดบปรญญาโท

- ครประจ�าวชา ซงสวนใหญสอนระดบชนมธยมตองผานการเรยนในสาขาทจะ

ไปสอน (เชน วทยาศาสตร คณตศาสตร ภาษา) กอน แลวจงไปศกษาตอในคณะศกษา

ศาสตรของมหาวทยาลยตางๆ ดงนน จงตองส�าเรจการศกษาระดบปรญญาโทในทางการ

ศกษา รวมทงมขอก�าหนดพเศษส�าหรบครการศกษาพเศษและครแนะแนวทตองมคณวฒ

ระดบปรญญาโททเรยนมาทางดานการศกษาพเศษและการแนะแนวไมนอยกวา 35 หนวยกต

- ครในสถาบนการอาชวศกษาและสถาบนโปลเทคนค ตองผานการศกษาใน

คณะศกษาศาสตร และมการฝกหดดานอาชวศกษาและฝกสอนในโรงเรยนอาชวศกษาท

56OECD SINGAPORE: RAPID IMPROVEMENT FOLLOWED BY STRONG PERFORMANCE IN

STRONG PERFORMERS AND SUCCESSFUL PERFORMERS IN EDUCATION : LESSONS

FROM PISA FOR THE UNITED STATES OECD 2011.

ART.indd 95 12/2/2559 9:51:57

บทท 5


จดโดยความรวมมอกบสถาบนโปลเทคนค ครการศกษาพเศษดานการอาชวศกษาตอง

ผานการอบรมวชาการศกษาพเศษหรอวชาแนะแนวไมนอยกวา 60 หนวยกต และม

ประสบการณการสอนไมนอยกวา 1 ป

- ครมฐานะเปนพนกงานเทศบาล ขาราชการ หรอลกจางของรฐ แลวแตหนวย

งานทจางคร การจางท�าโดยสญญาจางคราวละ 3-5 ป อตราเงนเดอนเปนไปตามขอตกลง

รวมระหวางสหภาพคร รฐและหนวยงานจาง ซงพจารณาจากคณวฒ และระยะเวลาการ

ท�างาน ครเปนอาชพทมการแขงขนสง ไดรบความนบถอ มความรบผดชอบ และไดผล

ตอบแทนคอนขางสง

อาชพครในฟนแลนดเปนอาชพทคนนบถอและตองการเปนกนมาก คนทสอบเขา

เรยนวชาครในมหาวทยาลยคอกลมนกเรยนมธยมปลายทเรยนดทสด แตละปคณะดาน

ศกษาศาสตร/ครศาสตรจะรบนกศกษาไดเพยง 10% ของผทสมคร คนทสนใจจะเรยนคร

ไดรบการคดเลอกและฝกอบรมใหมความรความสามารถสง ส�าหรบครประจ�าการนน

ตองจบการศกษาระดบปรญญาโท ไมวาจะสอนนกเรยนชนไหน อาชพครยงตองศกษา

พฒนาตนเองเพอรกษาความเปนมออาชพตลอดเวลา เชนตองพยายามเรยนรดวยตนเอง

เพอทจะปรบปรงการสอนใหดขนอยางตอเนอง กลาวอกนยหนงคอ ครไดรบการฝกและ

การสนบสนนใหมภาวะผน�าสง

การทประชาชนฟนแลนดมวฒนธรรมนบถอการศกษาและครมาก สงผลตอนกเรยน

และบรรยากาศในหองเรยน การทนกเรยนโดยทวไปไววางใจนบถอคร ท�าใหนกเรยนเชอฟง

และตงใจเรยน บรรยากาศในหองเรยนสงบและมวนยเออตอการเรยน เวลากลาวถงการ

ปฏรปการศกษา บทบาทนกเรยนเปนเรองทส�าคญมากและมกจะถกมองขาม ทงๆ ทปจจย

ส�าคญทท�าใหการปฏรปการศกษาประสบความส�าเรจ คอ นกเรยนมแรงจงใจและความ

ตงใจทจะเรยน และครสงเสรมใหนกเรยนเรยนแบบเปนผรเรมลงมอศกษาดวยตนเองและ

ท�างานเปนกลมอยางเอาการเอางาน (Active Learning)

การจะท�าใหนกเรยนตงใจเรยนและมบทบาทในการเรยนดวยตนเองเพมขนได

จะตองมความเขาใจและความไวเนอเชอใจรวมกนระหวางนกเรยนกบครเหมอนกบเปน

สญญาทางสงคม ทงนกเรยนและครมจดมงหมายและวสยทศนเกยวกบการสอนการเรยน

รวมกนวา นคอสงททง 2 ฝายแสวงหาและสามารถสรางใหเกดขนได แทนทจะเนนเรอง

การประเมนผลตามมาตรฐานแบบกลไกอยางทสหรฐอเมรกาและหลายประเทศรวมทง

ไทยท�า การทครฟนแลนดชแนะทศทางและใหความหวงแกนกเรยน มผลดตอการพฒนา

การเรยนรและชวตของนกเรยนอยางเหนไดชดมากกวา การเนนการเรยนเพอสอบแบบ

ในประเทศอน

ART.indd 96 12/2/2559 9:51:57

บทท 5


จดแขงของฟนแลนด คอ วฒนธรรมครอบครวทพอแมมการศกษาและดแลเดกด

(เดกเลกในกลมประเทศฟนแลนด สวเดน นอรเวย เดนมารก มสขภาวะทสงกวาเดกเลก

ในประเทศพฒนาอตสาหกรรมอน) การรกการอาน การเรยนร การนบถอครอาจารยและ

ความร การท�างานหนกและประหยดมธยสถ การมวนย และวฒนธรรมชมชนเขมแขง

แบบชวยเหลอกนอยางเปนธรรม การเปนชมชนสวสดการ รฐสวสดการและความเปน

ประชาธปไตย มความโปรงใสในเรองการเมอง การบรหารจดการ เปนปจจยพนฐานท

ท�าใหฟนแลนดพฒนาการศกษาและพฒนาเศรษฐกจสงคมไดสง ฟนแลนดลงทนเรองการ

ศกษาการวจยและการพฒนาอยางตอเนอง โดยเฉพาะการเนนใหครตองมการศกษาและม

ความสามารถ ความรบผดชอบสง การเนนการใหบรการทางการศกษาทเสมอภาคในดาน

คณภาพท�าใหฟนแลนดพฒนาการศกษาทวทงประเทศไดอยางมคณภาพสง และมความ

แตกตางระหวางโรงเรยนและระหวางนกเรยนกลมตางๆ นอยกวาทกประเทศ

5.4 ไทยควรจะปฏรปครและผบรหารการศกษากนอยางไร

การจะปฏรปเพอสรางครใหญและครอาจารยใหเปนคนทมความร ความสามารถ

มภาวะผน�าเพมขนอยางแทจรง จะตองเปลยนแปลงวธคดเลอก ฝกฝนพฒนา ประเมนผล

และใหผลตอบแทนผบรหารและครอาจารยสงในระดบเดยวหรอใกลเคยงกบแพทย

ผบรหารจดการภาคเอกชน และนกวชาชพชนสงอนๆ

เพมแรงจงใจใหคนเรยนเกงสนใจมาเปนคร ดวยการใหทนการศกษาส�าหรบนกเรยน

มธยมปลายเกงๆ ทสนใจจะเรยนเพอเปนครและรบประกนการมงานท�า โดยตองจ�ากด

จ�านวน และคดเลอกคนเกงและคนทมอปนสยและความตงใจทจะเปนครแคจ�านวนหนง

ทรฐบาลรบประกนการมงานท�าให ปฏรปการฝกอบรมคร ใหมสถาบนผลตครนอยแหงลง

แตมคณภาพเพมขนอยางจรงจง ปรบเงนเดอนครขนตนใหสงขน เนองจากครไทยได

เงนเดอนตอนเขาท�างานในปแรกๆ ต�ากวาประเทศอนคอนขางมาก58 การใหเงนเดอนสงขน

58เงนเดอนเรมตนของครในประเทศตางๆ เทยบเปนดอลลารสหรฐตอป ค�านวณแบบปรบดวยคาครองชพ

ของแตละประเทศ (PPP) แลว ครประถมศกษาไทยไดเงนเดอนขนตน 5,902 ดอลลารสหรฐ (ตอป)

มาเลเซย 8,389 กลมประเทศ OECD ไดเฉลย 27,723 ดอลลารสหรฐ Usis Education Counts 2007

อางไวใน สกศ. สภาวะการศกษาไทยในเวทโลก 2550 สกศ. 2551 นอาจจะเปนตวเลขเกาหนอย ใน 3-4

ปทผานมา มการปรบเงนเดอนขนต�าของครและขาราชการโดยทวไป แตความแตกตางกบตางประเทศยง

คงมอย รวมทงความแตกตางระหวางเงนเดอนครอาจารยขนตนกบครอาจารยอาวโสของไทย ซงตางกน

มากราว 10 เทา ในขณะทประเทศพฒนาอตสาหกรรมมความแตกตางกนแค 3-4 เทา.

ART.indd 97 12/2/2559 9:51:57

บทท 5


ควบคไปกบการตรวจสอบพฒนาคณภาพของครดวย เชน อาจใชระบบสญญาจางแบบ

3-5 ป ในชวงแรกเพอใหครตองปรบปรงพฒนาตนเองโดยตลอด ถาผานการประเมนชวง

3-5 ป แรกไปคอยตอสญญาจางยาวนานขน แตทงนกตองมการพจารณาอยางยดหยนตาม

สถานะทเปนจรงดวย

การสรางแรงจงใจใหคนเกงเลอกมาเรยนครและคงอยในอาชพคร คอ เพมเงน

เดอนครขนเรมตน โดยเฉพาะสาขาขาดแคลนและใหเงนเพมพเศษส�าหรบครทไปสอนใน

โรงเรยนเดกดอยโอกาสในชนบทรอบนอกและในชมชนแออด ขณะเดยวกนตองคดเลอก

ฝกอบรม พฒนาครใหมคณภาพ มวฒภาวะและจตส�านกเพอสวนรวมสง ใหการยกยอง

ใหอสระและความรบผดชอบครเพมขน เชน ใหครในโรงเรยนหนงๆ รวมกนก�าหนด

หลกสตร การสอน ต�ารา การสอบเองได รวมทงพจารณาขนเงนเดอนตามผลงานของคร

แตละคนตามความสามารถและความตงใจท�างานอยางยดหยนคลองตวแบบการบรหาร

ในภาคธรกจเอกชน

การจะดงดดคนฉลาดคนเกงใหสนใจประกอบอาชพครเพมขน ตองเปลยนระบบ

บรหารจดการสถานศกษาใหเปนประชาธปไตย ทครมอสระ รบผดชอบเพมขน มความ

กาวหนาในอาชพการงานตามความสามารถสวนบคคลอยางคลองตว ยดหยนเพมขน

เพอใหเปนงานททาทาย

เปดกวางรบสมครผมความรสาขาตางๆ โดยเฉพาะสาขาขาดแคลน ไมวาจะอาย

เทาไหรมาเปนคร โดยใหผานเขารบการอบรมฝกฝนวชาครเพมเตมระยะสน และจายเงนเดอน

คาตอบแทนแบบบวกประสบการณใหได เพอจะไดดงดดใหคนทมความร ประสบการณ

เขามาเปนครไดเพมขน

จดตงกองทนเพอสงเสรมพฒนาคร สนบสนนใหครไปเขาฝกอบรม เรยนตอ

จดประชมสมมนา ใหทนวจยและพฒนา สงเสรมการพฒนาครอยางตอเนอง แตตองสราง

สถาบนจดฝกอบรมเชงปฏบตการแบบมคณภาพทฝกอบรมครใหมความรทกษะสอน

แบบใหมอยางมประสทธภาพไดจรง และตดตามประเมนผลอยางตอเนองดวย แนวทาง

การประเมนทท�าไดไมยากและตรงไปตรงมาคอ การจดใหครเขาสอบวชาการอาน คณต-

ศาสตร วทยาศาสตร พรอมกบนกเรยนวย 15 ป ในการทดสอบ PISA ของ OECD แลว

เทยบคะแนนในหมครเขาสอบดวยกนเพอวดวาครคดวเคราะหเปนในวชาพนฐานท

ส�าคญ 3 วชานมากนอยแคไหน ครทสอบไดคะแนนต�า ควรไดรบการฝกอบรมใหมอยาง

จรงจง หรอถาครคนไหนไดคะแนนต�ามาก ควรโยกยายใหไปท�างานธรการ โอนยายไป

กระทรวงอน หรอเลกจางไปเลย

การจะเพมรายไดเพอเปนแรงจงใจใหครและสถานศกษาพยายามปรบปรงตวเอง

ควรประเมนทผลการท�างานจรงแทนวธการใหเงนเพมวทยฐานะผช�านาญการแบบท

ART.indd 98 12/2/2559 9:51:57

บทท 5


ใหครท�าเอกสารวชาการมาสง ทงทอาจมการจางกนท�าหรอการวงเตนใหคณะกรรมการ

อนมตได การประเมนผลการท�างานจรงตองมการปฏรประบบประเมนใหมทโปรงใส ม

ประสทธภาพ เปนธรรม เนนใหครตงใจท�างานและวดประสทธภาพประสทธผลจากผล

สมฤทธนกเรยน ในโรงเรยนนนๆ การประเมนผลในเรองนตองเปลยนแปลงจากการวด

วาโรงเรยนไหนสอบ O-NET ไดดเพยงไร หรอเดกทจบมธยมปลายสอบเขามหาวทยาลยรฐ

ไดมากนอยเพยงไรแบบเทยบกนทงประเทศเปนการวดวาครท�าใหนกเรยนเรยนทงชน

หรอทงโรงเรยนท�าคะแนนคดโดยเฉลยไดดขนจากเดมหรอนกเรยนสอบไดคะแนนขน

ต�าทพอใชไดเพมขนจากปกอนหรอไมอยางไร

วธการแบบเกาทประเมนผลงานโรงเรยนและครแบบทประเมนจากผลสมฤทธ

ของนกเรยนโรงเรยนนนในการสอบ O-NET หรอสอบเขามหาวทยาลยแบบเปรยบเทยบ

กนกบโรงเรยนอนทงประเทศ เปนการประเมนทไมเปนธรรม โรงเรยนทมชอเสยงทนกเรยน

ทเกงอยแลวนยมสมครไปเขาเรยน มครเกง มงบประมาณมาก ยอมไดเปรยบในการท�า

คะแนนเฉลยไดสงกวาโรงเรยนอนๆ ทมปจจยตางๆ ดอยกวา การประเมนแนวนยง

สงเสรมใหโรงเรยนยงมคณภาพตางกนมากขน ครกจะมแรงจงใจอยากวงเตนขอโยกยายไป

ท�างานในโรงเรยนใหญทมชอเสยงอยแลว มากกวาจะสนใจพฒนาโรงเรยนขนาดเลก

ขนาดกลาง ใหนกเรยนมผลสมฤทธสงขน

การประเมนผลงาน/ชอเสยงของโรงเรยนโดยการเนนเรองเดกเกง ไปแขงขนชง

รางวลตางๆ ได และหรอสอบแขงขนเขามหาวทยาลยของรฐไดมาก ท�าใหโรงเรยนและ

ครไปทมเทพฒนาเดกเกงสวนนอยแทนทจะชวยพฒนาเดกทงชนและทงโรงเรยนใหเรยน

ดขน ซงจะเปนประโยชนตอคนจ�านวนมากและตอประเทศมากกวา ดงนน จงควรเปลยน

เปนการประเมนแบบวดผลคะแนนเฉลยของนกเรยนทงชนหรอระดบชนวาดขนจากปท

แลวมากนอยเพยงไร หรอมนกเรยนทสอบไดคะแนนขนต�าทพอรบไดเปนสดสวนเพมขน

เพยงไร มากกวาเพอทครในแตละโรงเรยนจะไดพฒนานกเรยนทงหมด ไมใชมงพฒนา

เฉพาะนกเรยนเกงๆ สวนนอย

การพฒนาการสอนใหมประสทธภาพทหลายประเทศน�ามาใชอยางไดผลคอ

การประเมนและปรบปรงการสอนของครดวยการใหเพอนครไปสงเกตการสอนหรอ

ถายวดโอการสอนไว แลวจดประชมกนใหผสอนไดรวมพจารณากบทมงานวาควรจะ

ปรบปรงวธการสอนใหนาสนใจ ใหผเรยนเขาใจไดดขนไดอยางไร โดยอาจจะใชศกษา

นเทศกหรอครผสอนทเกงไปชวยแนะน�า วธการนทประเทศอนเขาท�ากนมาไดผล ครตอง

เรยนรทจะใจกวางทจะรบฟง ตงใจปรบปรงตนเพอผเรยนดวย

ส�าหรบครไทยซงมวฒนธรรมเกรงใจ กลวเสยหนา ไมกลาวจารณและไมชอบ

รบฟงการวจารณดวย อาจใชวธการนไดล�าบากหนอย แตเนองจากเปนวธการทด ทประเทศ

ART.indd 99 12/2/2559 9:51:57

บทท 5


อนใชไดผลมาแลว จงตองพยายามแกปญหาดวยการพฒนาวฒภาวะของครและบรรยากาศ

การท�างานใหเปนประชาธปไตย ฝกใหครเปนคนใจกวางรบฟงค�าวจารณแนะน�าจากผอน

ได และฝกผวจารณแนะน�าใหรจกวธการวจารณแนะน�าอยางกลยาณมตร (มตรทหวงด)

นนกคอ เราตองหาทางใหครไทยเปลยนแปลง พฒนาตวเองใหไดเชนกน

การคดเลอกและพฒนาครใหญ/ผอ�านวยการ ตองคดเลอกคนทมศกยภาพในการ

เปนผบรหารจดการทรจกคด วางแผน ใชงบประมาณและท�างานอยางมประสทธภาพ

รจกเลอกล�าดบความส�าคญวาอะไรส�าคญกอนหลง เพราะครใหญเปนบคคลทมบทบาท

ในการชวยปฏรปสถานศกษาใหมคณภาพไดมาก ควรศกษาประยกตใชตวอยางจากสงคโปร

และประเทศอนๆ ทมระบบการประเมนและคดเลอกครหนมสาวทมศกยภาพจะเปนครใหญ

ทดเพอรบการศกษาอบรมเปนครใหญตอไปโดยเฉพาะ เมอไดวฒดานบรหารการศกษา

แลวตองไปสมครเขารบการประเมนคดเลอกเปนครใหญอกครง

ไทยตองเลกใชวธการคดเลอกครใหญ/ผอ�านวยการตามระบบอาวโส ปรญญา การ

สอบขอเขยนทเนนการจ�าเนอหา และการวงเตนเสนสาย วธการบรหารบคลากรดานการ

ศกษาแบบทขนอยกบคณะบคคลทมอ�านาจมาก และหรอมการทจรตฉอฉลวงเตนเสน

สายกนได เปลยนแปลงไปเปนระบบการบรหารจดการแบบใหมในแนวคลายระบบธรกจ

เอกชน ทเนนประสทธภาพการท�างาน เนนผลงานของผบรหารและพนกงานแตละคน

มากกวาแคการใหเงนเดอนขนตามระบบราชการทครทกคนทท�าตามระเบยบไดขนเงน

เดอนคนละขนเหมอนๆ กน ไมวาจะท�างานเกงหรอไมเกง ท�างานอยางเอาใจใสหรอไม

เอาใจใส (แตกตางจากระบบธรกจเอกชนตรงทวดในเรองผลสมฤทธของนกเรยนไมไดวด

ในเรองผลก�าไรขาดทน)

เปลยนแปลงปรบปรงระบบการบรหารจดการครรวมทงการปฏรประบบ

งบประมาณใหคลองตว เพอกระจายครไปชวยปฏรปโรงเรยนทมคณภาพต�าไดเพมขน เชน

การสงครใหญ ครเกงๆ ไปแกปญหาพฒนาโรงเรยนทออน โดยทครผนนคงไดต�าแหนง

เงนเดอนไมตางจากโรงเรยนใหญ หรอแมแตใหแรงจงใจเพมขน เปลยนแปลงระบบบรหาร

แบบราชการแบบเกาทก�าหนดวาผบรหารตองยายอยโรงเรยนใหญขน จงจะไดเงนเดอน

และความกาวหนาสงตามขนาดของโรงเรยน เปนระบบบรหาร การใหความดความชอบ

การเลอนขนบคลากรการศกษาแบบใหมในแนวทเนนเปาหมายผลงานในการท�าให

นกเรยนเรยนไดดขนเพอประโยชนของนกเรยนและเพอสวนรวม เพอจะใหบรรลเปาหมาย

น ระบบการจดสรรงบประมาณตองเปลยนแปลงจากการคดแบบรายหวนกเรยนเทากน

ซงท�าใหโรงเรยนใหญในเมองไดเปรยบ ตองใหงบประมาณโรงเรยนขนาดกลาง ขนาดเลก

ในตางจงหวดและโดยเฉพาะอ�าเภอรอบนอกเพมขน เราจงจะมความเปนไปไดทจะปฏรป

โรงเรยนสวนใหญทปจจบนมคณภาพต�าใหมคณภาพสงขนได

ART.indd 100 12/2/2559 9:51:57

บทท 5


การประเมนผลสถาบนการศกษา ผบรหาร ครอาจารย การจะชวยใหนกเรยนสวนใหญเรยนไดดขน จะตองทบทวนและใชเปนเกณฑใน

การประเมนผบรหารและครอาจารยดวย การทจะจงใจใหครเอาใจใสดแลนกเรยนอยาง

ทวถงการประเมนโรงเรยนและครในประเทศอน ใชวธการประเมนวา เดกทงชนเรยน

หรอทงโรงเรยนสอบไดคะแนนขนต�าทนกเรยนโดยทวไปควรสอบไดเปนสดสวนเทาไหร

ขนไป มากกวาทจะประเมนวาโรงเรยนนนมเดกเกงหรอสอบเขามหาวทยาลยไดกคนหรอ

กเปอรเซนตของนกเรยนทงหมด

การประเมนแบบหลงซงสถาบนการศกษาของไทยใชเปนเกณฑในการแขงขนกน

หรอวดกนวาโรงเรยนไหนมชอเสยง ท�าใหเกดการเนนการตวเขมเดกเกงสวนนอย ไมได

ดแลเดกทงโรงเรยนใหเรยนไดดขนอยางทวถงเปนธรรม เชน จดใหเดกทคะแนนสงได

อยหองคงโดยเฉพาะ, บางโรงเรยนกดกนเดกทเรยนออน เชน ไมรบเดก ม.3 ทถงจะสอบ

ผานแตคะแนนออนใหเรยนตอชน ม.4 ในโรงเรยนเดม เพราะอยากรบเดกเกงกวาจาก

โรงเรยนอนเขามาแทน การใชเกณฑวดแบบนเปนการสงเสรมการจดการศกษาแบบ

แพคดออก เพอประโยชนคนสวนนอย (แทนทจะมงพฒนาคนทงประเทศใหพฒนาศกยภาพ

ของแตละคนใหไดมากทสด) สงเสรมเรองการกวดวชาและการบรจาคเงนจ�านวนสงเพอ

แขงขนเขาโรงเรยนทไดชอวาสอนใหเดกเกงสอบเขามหาวทยาลยไดมาก ผบรหาร/คร

อยากขอยายไปอยโรงเรยนทมชอเสยงในแงน เพราะมโอกาสไดการยอมรบ ไดรบ

งบสนบสนน ไดความกาวหนาในอาชพการงานสงขน

สภาพแบบนท�าใหโรงเรยนของไทยยงมคณภาพหางกนออกไปอกและเดกทเรยน

ออนถกกดกนถกทอดทง เดกทเรยนออนและจนไมมปญญาไปเรยนพเศษ คะแนนเฉลย

ของนกเรยนทงประเทศไทยจงต�า ขณะทประเทศอยางฟนแลนดจะไมทอดทงให

เดกลาหลงเพอนแบบหางกนไกล ทงครและรฐบาลจะคอยดแล เชน ทางโรงเรยนจด

สอนพเศษส�าหรบเดกกลมออนใหฟรโดยรฐเปนผออกคาใชจายสวนทครตองท�างาน

เพมเตมให ท�าใหผลสมฤทธหรอคะแนนสอบ PISA ของเดกทเรยนเกง และเดกทเรยน

ออนไมหางกนมากนก และประเทศสามารถพฒนาพลเมองไดอยางทวถง

กระทรวงศกษาควรเปลยนวธการประเมนและสงเสรมใหครในแตละโรงเรยน

พฒนาใหนกเรยนของตนทงชนและทงโรงเรยนสอบคะแนนขนต�าทพอใชไดเปนสดสวน

สงขนจากเดม จะเปนการสงเสรมครและโรงเรยนทมชอเสยงนอยกวามก�าลงใจในการพฒนา

เดกนกเรยนของตนไดมากขน และเปนการมงชวยเดกสวนใหญซงปกตเรยนไดปานกลาง

และออน มผลสมฤทธการศกษาดขน ระบบทเนนการแขงขนกนแบบตวใครตวมนหรอ

แบบแพคดออกในระดบประเทศอยางทเปนคานยมอยในปจจบน เปนระบบทสงเสรมเดก

เกงสวนนอยและท�าใหเดกสวนใหญเกดปมดอย ไมภมใจ ไมมนใจในตวเอง ถกทอดทง

ART.indd 101 12/2/2559 9:51:58

บทท 5


ปรบตวยาก เปนสาเหตหนงทท�าใหเดกจ�านวนมากออกกลางคนไป โดยไมไดเรยนถง 9 ป

ภาคบงคบหรอ 12 ป ทรฐธรรมนญทงป 2540 และ 2550 ก�าหนดวารฐจะตองจดหาทเรยน

ทมคณภาพใหเดกไดเรยนอยางทวถง

ถามโครงการชวยเหลอหาครทเกงๆ และครจบใหมทอาสาสมครมความตงใจสง

มาชวยจดการเรยนการสอน การวดผลใหเหมาะกบนกเรยนกลมทเรยนปานกลางและ

ออนมากขน นกเรยนทเรยนออนตามมาตรฐานการสอบแขงขนแบบแพคดออก จะม

โอกาสในการพฒนาศกยภาพสมองของพวกเขาไดดขน ดงทครในโครงการชวยเดกเรยน

ออนหลายประเทศไดเคยทดลองท�าอยางไดผลมาแลว

การประเมนผลสถาบนการศกษา ผบรหาร ครอาจารย ควรจะปฏรปครงใหญ

ระบบประเมนสถานศกษาในปจจบนท สมศ. สงผประเมนรบจางจากภาคเอกชนไป

ประเมนโรงเรยนเพยงครงละ 2-3 วน และใชวธประเมนเชงเอกสาร เพอวดปรมาณงาน

เปนสวนใหญ ไมไดท�าใหเกดการประเมนผลแบบทจะมการตดตามผลตอเพอชวยใหม

การหาทางปรบปรงแกไขโรงเรยนทไดคะแนนต�าแตอยางใด เปนการประเมนเพอประเมน

ไปอยางนนเอง และผลประเมนทไดกเปนสงทพอรอยแลว เชน โรงเรยนทอยหางไกลตาม

ชายแดนและในชมชนผมรายไดนอย อปกรณสอการศกษาตางๆ ขาดแคลนกมแนวโนม

ไดคะแนนต�า และกมกจะเปนแบบนอยทกปหรอหลายป ถาไมมการตดตามชวยเหลอ

พฒนาโรงเรยนทไดคะแนนประเมนต�าอยางจรงจง การประเมนกเปนเรองเสยงบประมาณ

เสยเวลาเปลาๆ

นอกจากนกมปญหามาตรฐานของการประเมนอก เชน การประเมนในรอบท 3

ของ สมศ. ผลออกมาดขนตางจากรอบแรกและรอบท 2 อยางมาก สวนหนงคงเนองจาก

ทางโรงเรยนทเคยถกประเมนมาแลวเรยนรวธทจะเตรยมเอกสารการประเมนเพอท�า

ใหรบคะแนนประเมนสงขน การประเมนแนวนจงไมไดเปนการประเมนผลทแมนย�าจรง

และการประเมนคณภาพสถานศกษาทเนนการตรวจเอกสารกลายเปนเรองทคร อาจารย

รวมทงระดบอดมศกษาดวย บนวาท�าใหครอาจารยตองเสยเวลาท�างานธรการ เตรยม

เอกสารตางๆ เพมขนมาก โดยทการประเมนไมแมนย�าจรงและเมอประเมนไปแลว ทาง

กระทรวงศกษากไมไดมการตดตามสนบสนนชวยเหลอสถาบนการศกษาทไดคะแนนต�า

ตามมาเหมอนในประเทศอน ทถอวาการประเมนผลเปนสวนหนงของกระบวนการพฒนา

ผบรหาร ครอาจารย การพฒนาวธการสอนการเรยน

ดงนน เราควรทบทวนปฏรปการประเมนผลสถาบนการศกษาใหมประสทธภาพ

ความแมนย�าจรง และมเปาหมายทจะคนหาจดออนเพอแกไขปญหาของคนทงประเทศ

มากกวาการประเมนแบบวดเชงปรมาณและบนทกวาโรงเรยนไหนไดคะแนนสงหรอต�า

กวาเกณฑอยางไร เราควรจะเปนการประเมนเพอหาทางปรบปรงแกไข ชวยเหลอพฒนา

ART.indd 102 12/2/2559 9:51:58

บทท 5


อยางจรงจง ไมใชประเมนกสวนประเมน

การประเมนครวธหนงทประเทศเชน เวยดนาม อนเดย ใชคอใหครผ สอน

ท�าขอสอบมาตรฐานเชนเดยวกบนกเรยน เพอตรวจสอบวาครผสอนมความรความสามารถท

เหมาะสมตอการสอนหรอไม หากพบครทไดคะแนนสอบมาตรฐานต�ากวาเกณฑ กมการ

หามาตรการชวยเหลอเพอพฒนาความรความสามารถของครกลมดงกลาว บางประเทศให

ครทสอนนกเรยนชนมธยมท�าขอสอบส�าหรบทดสอบนกเรยน ตามโครงการ PISA ของ

OECD

ผวจยเหนถาประเทศไทยคดจะปฏรปครเพอปฏรปการศกษาจรงจง ควรใหครระดบ

มธยมท�าขอสอบ PISA พรอมกบนกเรยนหรออาจจะมอบหมายให สวทช. ทมสวน

ท�าขอสอบและการจดสอบ PISA รวมกบ OECD เปนผท�าและจดสอบโดยเฉพาะกได

ขอสอบ PISA ทสอบ 3 วชา คอ การอาน คณตศาสตร วทยาศาสตร คอเปนวชาพนฐาน

ทส�าคญ และคณะกรรมการจดสอบเตรยมการออกขอสอบซงท�าเพยง 3 ปตอครงอยางด

มงวดผลทเนนคดวเคราะห สงเคราะห ประยกตใช แกปญหาเปน ซงเปนแนวทางทมง

พฒนาความรและทกษะส�าหรบโลกศตวรรษท 21 การก�าหนดใหครเขาสอบตามแนวทาง

ขอสอบ PISA จะชวยใหครไดเรยนรวาวธการออกขอสอบเพอการประเมนผลทดเปน

อยางไร และถามครจ�านวนหนงท�าขอสอบแนวของ PISA ไดต�ากวาเกณฑ ซงมความเปน

ไปไดสง หนวยงานทท�าหนาทพฒนาครอยางตอเนอง ซงควรจะตองตงขนมาใหม จะตอง

หาครอาจารยเกงๆ มาฝกอบรมครกลมทท�าคะแนนไดต�ากวาเกณฑอยางจรงจง เราถงจะ

ปฏรปครไทยใหมความรความเขาใจพอทจะสอนใหนกเรยนคดวเคราะหเปนแบบได

ทกลาวมาทงหมดอาจจะเนนเรองการพฒนาครอาจารย และผบรหารการศกษาใน

ระดบการศกษาขนพนฐาน (รวมอาชวศกษา) เพราะคอกลมทใหญทสด มผลกระทบมาก

ทสด อาจน�าแนวคด หลกการทกลาวมากนไปประยกตใชกบอาจารยระดบอดมศกษา

และครอาจารยประเภทอน เชน การศกษานอกระบบไดดวย เพราะการศกษาไทยมจดออน

ทงระบบ ตองการการปฏรปในทกประเภท ทกระดบ รวมทงการศกษาของสงฆ และการ

ศกษาทจดโดยองคกรดานศาสนา การศกษาของต�ารวจ ทหาร การฝกอบรมฝมอแรงงาน

ฯลฯ การปฏรปการจดการศกษานอกจากจะขนอยกบการปฏรปครอาจารย และผบรหาร

การศกษาอยางมากแลว ยงคงตองท�าควบคกนไปกบการปฏรปหลกสตรวธการเรยนการสอน

การวดผล และการปฏรประบบบรหารจดการ ซงไดกลาวถงในบทตอไป

ART.indd 103 12/2/2559 9:51:58

ART.indd 104 12/2/2559 9:51:58

บทนกลาวถงเรองการปฏรปหลกสตร วธการเรยนการสอน และการประเมนผล

นกเรยน นกศกษา รวมทงการประเมนผลการท�างานของครและผบรหารสถานศกษาดวย

เรองเหลาน เป นหวใจของกระบวนการจดการเรยนการสอนใหมประสทธภาพ/

ประสทธผล แมเนอหาสวนใหญจะเนนการศกษาระดบพนฐาน แตกอาจน�าแนวคดในการ

ปฏรปในประเดนนไปประยกตใชในระดบอดมศกษาและการศกษาประเภทอนๆ ไดดวย

เชนกน

6.1 ปญหาและความจ�าเปนทจะตองปฏรปหลกสตรการศกษา

หลกสตรการศกษา (Curriculum) ไมไดเปนแคการก�าหนดขอบเขตของเนอหาท

ครอาจารยตองใชสอนและนกเรยนจะตองเรยนรและวดผลตามนน หลกสตรการศกษาทด

มความหมายทกวางขวางและลกซงกวานน หลกสตรการศกษาคอการสรปแนวคดรวบยอด

ของปรชญาหลกการและโครงสรางการจดการศกษาทมทศทางเปาหมายชดเจนและ

สอดคลองกนวา ผจดการศกษาจะมงไปทางไหน จะท�าใหเกดผลอะไรขน และผสอน ผเรยน

ตองท�าอะไรอยางไร อยางเปนเหตเปนผลสอดคลองกน

หลกสตรคอแผนการสอนการเรยนทเปนพนฐานทส�าคญ แตไมใชแคตวขอความ

ทประกาศความตงใจไวเทานน หลกสตรทดนอกจากจะมหลกการทดและชดเจนแลว จะ

ตองมการตดตามสนบสนนคร โรงเรยน ท�าใหเกดผลในทางปฏบต (Implemented) ประเมนผล

ชวยเหลอ สนบสนน ปรบปรง แกไขการท�างานของครอาจารย เพอท�าใหบรรลเปาหมาย

ทวางไว (Achieved) ดวย

หลกสตรทจะชวยใหการจดการประสบความส�าเรจจะตองท�าหลายอยางแบบ

บรณาการ หลกสตรแบบเนนสมรรถนะ จะท�าใหส�าเรจไดกตอเมอตองเลอกและเสนอ

เนอหาบางอยางทครจะตองใหผเรยนไดเรยนร และการทผเรยนจะเรยนร สรางสมรรถนะ

ตางๆ ทหลกสตรตงเปาหมายไวได ผเรยนจะตองรจกบรณาการทงความร ทกษะ การ

ปรบเปลยนคานยมและทศนคต และประยกตใชในบรบทหนง ซงอาจจะเรยกวาผลลพธของ

การศกษากได ดงนน ทกเรองทกลาวมาจงส�าคญ การเนนเรองใดเรองหนงตองตระหนกถง

บทท 6การปฏรปหลกสตร วธการเรยนการสอน และการประเมนผล

ART.indd 105 12/2/2559 9:51:58

บทท 6


การเชอมโยงไปสเรองอนๆ ดวย59

หลกสตรการศกษาระดบชาตของไทยฉบบป 2543 และตอมาปรบปรงใหม

ในป 2551 อางวาไดเปลยนแปลงจากหลกสตรทเนนเนอหา เปนหลกสตรทเนนมาตรฐาน

และจะเปลยนแปลงวธการสอนการเรยน จากการทครบรรยายใหนกเรยนทองจ�าไปสอบ

เปนการเนนใหผ เรยนเปนศนยกลาง ร จกการเรยนรดวยตนเอง คนควา แกปญหา

คดวเคราะหเปนมากขน แตในทางปฏบต ไมไดเกดผลจรงตามทหลกสตรอางไวตงแตป

2543 ปญหาคอ ครอาจารยไทยสวนใหญไดรบการศกษาแนวทองจ�าเนอหา มวฒนธรรม

อปนสย คานยมและทศนคตแนวเกา ไมเขาใจเรองหลกสตรใหม ซงเขยนโดยนกวชาการ

ในกระทรวงไมกคนไดชดเจนพอ ไมรจกการเชอมโยงทฤษฎการเรยนรทสอดคลองกบ

หลกสตร และไมมการจดสมมนาฝกอบรม เตรยมความพรอมใหครอาจารย เขาใจทฤษฎ

และรวธการสอนในแนวใหมตามหลกสตรใหมอยางจรงจงทวถง

การปรบปรงแกไขหลกสตรใหมในป 2551 เปนเพยงการเขยนขอความอธบาย

เพมเตมในค�าประกาศทเรยกวาหลกสตรเทานน และค�าวาหลกสตรแบบเนนมาตรฐานก

ยงถกครตความวาเปนมาตรฐานของเนอหา ไมใชมาตรฐานของผลลพธ (Performance

Standards) ของผเรยน ไมมขอชแนะวาครจะชวยใหเดกเขาถงผลสมฤทธการเรยนท

มาตรฐานไดอยางไร รวมทงไมมการสรางตวชวดเพอตดตามวดผลการด�าเนนงานตาม

หลกสตรดวย

ปญหานผเชยวชาญการศกษาจาก OECD-UNESCO ผวจยเรองระบบการศกษาไทย

ในป 2557-2558 ไดสรปไวคอนขางด วาหลกสตรของไทยทประกาศออกมานน เปน

การเขยนแสดงเจตนารมณ เปาหมาย และนโยบายแบบกวางๆ มากกวา จะท�าตามหลกการ

(PRINCIPLES) ทผมสวนไดเสยเหนดวยรวมกนชดเจน แมจะเขยนถงหวขอบางหวขอท

ดเหมอนจะนบเปนเรองหลกการได แตไมไดมการยนยนดวยความเชอมน เชน กลาวถง

หลกการการกระจายอ�านาจการบรหาร การสอนแบบใหนกเรยนเปนศนยกลาง ความ

ยดหยนใหสถาบนการศกษามสวนปรบหลกสตรใหเขากบบรบทของชมชนแตละแหงได

ฯลฯ แตเปนการเขยนแบบกวางไมไดมการขยายความ และยนยนใหชดเจนวาจะตอง

ท�าใหหลกการทกลาวถงไวเกดขนจรงๆ ไดอยางไร60

ในเรองเดยวกน คณะนกวจยจากสถาบนวจยเพอพฒนาประเทศไทย (TDRI) ได

เสนอบทวเคราะหและขอเสนอการปรบหลกสตรแกนกลางของการศกษาขนพนฐาน ตาม

59JOINT OECD–UNESCO REVIEW OF THE EDUCATION OF THAILAND 2015 CHAPTER3 CURRICULUM.60Joint OECD-UNESCO Review เลมเดยวกน

ART.indd 106 12/2/2559 9:51:58

บทท 6


แนวคดทกษะแหงศตวรรษท 21 ยนยนวาหลกสตรแกนกลางของกระทรวงศกษาธการยง

มขอจ�ากดมาก แมจะอางวาเปน “หลกสตรองมาตรฐาน” แตความทออกแบบตวชวดบงคบ

รายละเอยดในเชงเนอหามากเกนไปในทกชนป ในทางปฏบตจงกลายเปน “หลกสตรอง

เนอหา” แบบเกาไมเปลยนแปลง แทนทจะองทกษะหรอผลลพธในการเรยนร

หลกสตรนยงไมตระหนกถงความส�าคญของความรและทกษะทจ�าเปนส�าหรบ

ศตวรรษท 21 อยางชดเจน แมหลกการจะอางวาจะสอนทกษะและกระบวนการคด

ซงเปนทกษะทสอดคลองกบศตวรรษท 21 แตตวชวดกลบไมสะทอนเปาหมายดงกลาว

หวขอวสยทศน (ในหลกสตร) ไปเนนเรองการสราง “คณลกษณะ” และ “เจตคต” ทพง

ประสงค มากกวาทกษะทสอดคลองกบโลกแหงศตวรรษท 21

หวขอจดหมาย (ในหลกสตร) มการกลาวถงทกษะทสอดคลองกบทกษะในศตวรรษ

ท 21 บางสวน เชน ความรอนเปนสากล ความสามารถในการสอ การคด การแกปญหา

การใชเทคโนโลยและมทกษะชวต แตกถกกลบไปจดหมายทเนนไปทคณลกษณะอนพง

ประสงค ซงหลายขอไมสอดคลองกบทกษะแหงศตวรรษท 21 และไมมการกลาวถง

จดหมายในการพฒนาความรในเชงบรณาการทส�าคญ เชน ความรเรองโลก สงแวดลอม

ในหวขอสมรรถนะส�าคญของผเรยน หลกสตรแกนกลางระบสมรรถนะส�าคญ 5

ประการคอ ความสามารถในการสอสาร การคด แกปญหา ใชทกษะชวตและเทคโนโลย

แตกน�าเสนอแบบกวางๆ ไมแบงใหเปนระบบทชดเจน ไมมรายละเอยดและไมไดครอบคลม

ทกษะอนๆ อยางรอบดาน ไมเนนย�าความส�าคญ และไมไดสอดแทรกการพฒนาทกษะ

เหลานนเขาไปในทกสวนของหลกสตรอยางตอเนอง

ในหวขอคณลกษณะอนพงประสงค (ในหลกสตร) คณะผวจยจากสถาบนวจยเพอ

การพฒนาประเทศไทยไดวเคราะหวา ยงไมสอดคลองกบแนวทางการพฒนาทกษะแหง

ศตวรรษท 21 คณลกษณะบางขอ เชน รกและภมใจความเปนไทย อยอยางพอเพยง เปน

การก�าหนดคณคาไวลวงหนา (Predetermined Values) ซงอาจขดแยงกบเปาหมายในการ

พฒนาทกษะการคดขนสง ผเรยนคดวเคราะหอยางมวจารณญาณเปนเหตผลดวยตวของ

ตวเอง การก�าหนดคณลกษณะบางขอ กวางเกนไป และอาจยากส�าหรบผปฏบตในการน�า

ไปเปนแนวทางส�าหรบการก�าหนดเปาหมายในการเรยนร เชน รกชาต ศาสน กษตรย หรอ

มงมนในการท�างาน

คณะผวจยจากสถาบนวจยเพอพฒนาประเทศไทย ไดเสนอวา ควรปรบคณลกษณะ

ทก�าหนดไวในหลกสตรใหสอดคลองกบแนวคดทกษะแหงศตวรรษท 21 เชน มความเปน

ผน�าและรบผดชอบ มความอยากรอยากเหน มความคดรเรม นวตกรรม มความสามารถใน

ART.indd 107 12/2/2559 9:51:58

บทท 6


การทบทวนการเรยนรดวยตนเอง มความยดหยนและความสามารถในการปรบตว 61

6.2 ปญหาการจดการเรยน การสอน และการวดผล

การจดการเรยนการสอนและการวดผลเปนเรองส�าคญควบคกนทตองท�าใหตอบ

สนองตอวสยทศน หลกการ จดหมาย สมรรถนะส�าคญ คณลกษณะอนพงประสงคของ

หลกสตร แตการจดการศกษาของไทยมปญหาทงตวหลกสตรเองมลกษณะอดมการณ

ครอบจกรวาล ไมกาวหนา ไมชดเจน หรอบางขอมความก�ากวม การจดการเรยนการสอน

และการวดผลในภาคปฏบตจรงยงมลกษณะลาหลง เชน สอนและวดผลแบบเนนการ

จดจ�าเนอหาวชา ซงแตกตางไปจากความคาดหวงทเขยนไวในหลกสตรการศกษา

ปญหาหลกคอ 1. คร อาจารยสวนใหญของไทยไดรบการศกษามาในแนวทองจ�าขอมลไปสอบ

แบบเกาและวฒนธรรมการท�างานเปนไปตามระเบยบแบบแผนประเพณในระบบ

ขาราชการแบบรวมศนยอ�านาจอยทผบงคบบญชาตามล�าดบชน ครอาจารยสวนใหญไมม

จตใจใฝรแบบนกวชาการ ผสนใจอานศกษาและคนควาวเคราะหอยางมเหตผล มหลกฐาน

พยานรองรบ และไมมการจดฝกอบรมครแบบใหมเพอเปลยนแปลงวฒนธรรม อปนสย

คานยม และทศนคตของครอาจารยสวนใหญทตดอยในกรอบวธคดและการท�างานแบบ

เกาใหไดเรยนรแนวคดใหม มอปนสย คานยม และทศนคตแบบใหม

2. การวดผลระดบชาต โดยเฉพาะในการคดเลอกนกเรยนมธยมศกษาตอนปลาย

เขามหาวทยาลย แมจะมการผสมผลการสอบหลายแบบ แตการสอบทกแบบยงเนนการวด

การจดจ�าเนอหา ครจงมแรงจงใจทจะสอนแบบเนนเนอหาและเตรยมนกเรยนไปเพอสอบ

มากกวาจะสอนใหผเรยนคดวเคราะหหรอมทกษะหลายทางทจะเปนประโยชนในการ

ท�างานจรง เพราะสงคมวดชอเสยงของโรงเรยนจากการทนกเรยนจะสอบเขามหาวทยาลย

ไดมากนอยแคไหน ซงหมายถงการทผบรหารโรงเรยนและครจะไดรบประโยชนจาก

ชอเสยงนดวย

3. กระบวนการคดเลอกผเรยนวชาคร การคดเลอก การใหผลตอบแทนและการ

เลอนสถานะทางอาชพของคร ยงคงขนอยการสอบเลอนขนแบบทองจ�าเนอหา ระบบ

อาวโส การประพฤตตามค�าสงผบงคบบญชา ระเบยบวนย ฯลฯ ภายใตระบบราชการ

61สมเกยรต ตงกจวาณชยและคณะ การจดท�ายทธศาสตรศกษาขนพนฐานใหเกดความรบผดชอบ มลนธ สถาบนวจยเพอพฒนาประเทศไทย มนาคม 2556.

ART.indd 108 12/2/2559 9:51:58

บทท 6


รวมศนยท�าใหไมสงเสรมใหคนทเกงทสดเลอกมาเปนคร ไมสรางแรงจงใจใหครตองปฏรป

ตวเอง อานคนควาเพมเตม เตรยมการสอนใหดและสอนแบบใหม

4. ไมมการสนบสนนตดตามใหการศกษาอบรมเพมเตมแกครในเรองหลกสตร

การจดการเรยนการสอนแนวใหมอยางมประสทธภาพ การจดฝกอบรมครเทาทมยง

เปนการใหผเขารบการอบรมมานงฟงบรรยายตามทฤษฎและความรแบบเกา มากกวาการ

สมมนาเชงปฏบตการโดยผเชยวชาญการศกษาแนวใหมทจะท�าใหครเรยนรใหมและ

เกดการเปลยนแปลงในเรองวฒนธรรม อปนสย คานยมและทศนคตการท�างานแนวใหม

จรงๆ

ในเรองการจดการเรยนร คณะนกวจยของสถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย

ไดวเคราะหวาทงการออกแบบสอการเรยนร ตวชวดในหลกสตร การประเมน คงองการ

ประเมนเนอหามากกวาทกษะ สอการเรยนทงหนงสอและบทเรยนในแทบเลตถกก�าหนด

จากสวนกลางแบบมาตรฐานเดยวโดยโรงเรยนไมอาจเลอกหรอผลตสอการเรยนท

แตกตางไปได มการก�าหนดโครงสรางเวลาเรยนและตวชวดทเครงครดเปนระดบชนป

แทนทจะก�าหนดแคชวงชน คอ ประถมศกษา มธยมศกษาตอนตน มธยมศกษาตอนปลาย

เพอเปดทางโรงเรยนและครจดการศกษาใหยดหยน โดยเนนเรองผลลพธในการเรยน

เหมอนอยางในประเทศอนทประสบความส�าเรจมากกวา เชน สงคโปร

หลกสตรการศกษาไทยก�าหนดเวลาเรยนไมต�ากวา 1,000 ชวโมง/ป ในระดบ

ประถมศกษา และไมต�ากวา 1,200 ชวโมงตอปในระดบมธยมศกษา ซงสงมากเมอเทยบ

กบประเทศในกลม OECD ทมคาเฉลยเวลาเรยนบงคบอยประมาณ 800-900 ชวโมง/ป

แตนกเรยนในประเทศเหลานไดคะแนน PISA เฉลยสงกวานกเรยนไทย62 การทครไทยใช

เวลาสอนมาก เพราะวาหลกสตรเนนเนอหามาก และครใชวธสอนแบบปอนคอบรรยายให

นกเรยนฟงมาก จงเปนการใชเวลาในหองเรยนมาก แตไดผลลพธการเรยนรนอย ทงผสอน

ผเรยนตางกเหนอยลาเบอหนายดวยกนทง 2 ฝาย

ประเดนส�าคญในเรองการเรยนรของมนษยไมใชอยทปรมาณความร แตอยทวา

ผเรยนจะรจกใชความรไปท�าประโยชนอะไรไดมากกวา ในโลกยคใหมเราสามารถคนหา

ขอมลจากเครอขายอนเทอรเนต ฯลฯ ไดสะดวกขนมาก แตทส�าคญคอตองรวาควรจะคน

อะไร ทไหน อยางไร และจะเอาขอมลนนไปใชประโยชนไดอยางไร

การทครตองสอนตามเนอหาทหลกสตรก�าหนดไวมาก ท�าใหครไมไดสนใจและ

ไมมเวลาทจะแบงใหการสอนแบบคดวเคราะห แกปญหา ท�าโครงการ ฯลฯ ซงเปนวธการ

62สมเกยรต ตงกจวาณชยและคณะ เลมเดม.

ART.indd 109 12/2/2559 9:51:58

บทท 6


เรยนการสอนทจะชวยพฒนาผเรยนใหฉลาดแบบใชงานไดมากกวาวธการสอนแบบจดจ�า

ปรมาณเนอหา ในแงเนอหาตามหลกสตรซงม 8 สาระวชานน ครยงสอนตามเนอหาแตละ

วชาแบบสนใจในการจดจ�ารายละเอยด แตไมเนนการเขาใจแนวคด จบประเดนหลก ค�าถาม

ส�าคญความทาทายและความส�าคญของระเบยบสาขาวชา รวมทงทส�าคญคอ ไมมบรณาการ

แบบเชอมโยงหลายวชาเขากบสภาพสงคมทเปนจรง ซงมหลายมต

ขอนทงคณะนกวจย TDRI และผเชยวชาญการศกษาจาก OECD และยเนสโก

กลาวไวคลายกน วาการเรยนรในศตวรรษท 21 ถอวาการเรยนรแบบวเคราะหเชอมโยง

ความรดานตางๆ แบบบรณาการและเชอมโยงกบสงคมจรง เปนเรองส�าคญทพลเมองจะ

ตองเรยนรเพอออกไปเผชญและแกไขปญหาในโลกจรงได

อยางไรกตาม ผวจยทง 2 คณะกอภปรายในเชงหลกการทควรเปน ไมไดวจารณ

สถานการณทเปนจรงในประเทศไทยแบบตรงไปตรงมาอยางทผวจยรายงานฉบบนมอง

วาปญหาหลกคอ ครอาจารยสวนใหญของไทยไมใชนกเรยนรทด ไมสนใจตดตามความร

ใหม ไมมความร ทงเฉพาะเรองแบบลกพอและความรแบบบรณาการ จงคงไมสามารถสอน

ความรแบบบรณาการใหนกเรยนได

การทคณะผวจยทง 2 คณะ กลาวในเชงหลกการวา ถาหลกสตรและกระทรวง

ศกษาธการยดหยนใหอสรภาพครในการจดการเรยนรและการสอนมากขนเหมอนใน

สงคโปรและประเทศอนๆ การจดการศกษาไทยจะมประสทธภาพเพมขน อาจจะมสวน

ถกในแงหลกการ แตผวจยทง 2 คณะ มองขามความจรงทวาครอาจารยไทยสวนใหญนน

ยงไมไดรบการฝกอบรมใหมใหมความรความสามารถและอปนสยความตงใจเปนครทด

มากพอทจะทจดการเรยนรและวดผลกนเองในชนเรยน/โรงเรยนไดดแบบในฟนแลนด

และประเทศอนๆ ได

ดงนน การเสนอใหน�าแนวทางของฟนแลนด สงคโปร ฯลฯ มาใชในประเทศไทย

เชน การปฏรปโครงสรางการบรหารการศกษาและกระจายอ�านาจ ความรบผดชอบไปท

ครอาจารย หรอการลดเวลาการเรยนในหองลง จงอาจไมไดผลลพธทดตามคาดหมาย การ

จะท�าเชนนนจะไดผลกตอเมอตองมการปฏรปการฝกอบรมคร ปฏรปคณภาพ ความ

รบผดชอบ ความเอาใจใส ความตงใจของครไทยใหไดดวย หลกการกระจายอ�านาจความ

รบผดชอบไปทครอาจารยจงจะไดผล เหมอนในประเทศอนทครไดรบการฝกอบรมและ

การเตรยมพรอมทจะใชอ�านาจและความรบผดชอบไดอยางมประสทธภาพมากกวาคร

สวนใหญของไทย

ผวจยมความเหนวา เราตองทดลองปฏรปทงเรองหลกสตรการจดการเรยนการสอน

การกระจายอ�านาจ ฯลฯ และเรองการปฏรปพฒนาครอาจารยควบคกนไปดวย การจะรอ

ใหมการปฏรปในเรองใดเรองหนงกอนแลวคอยท�าอกเรองหนง เปนเรองทชาเกนไป หรอ

ART.indd 110 12/2/2559 9:51:58

บทท 6


อาจเปนไปไมไดเลย เพราะเรองทง 2 ดาน สมพนธเกยวของมอทธพลตอกนและกนอยาง

ไมอาจแยกปญหาทเกดขนเปนสวนๆ เฉพาะเรองได ทโครงการปฏรปการศกษาโครงการ

ตางๆ ของไทยมกไมคอยไดผล เพราะผบรหารมกมองและแกปญหาแบบแยกสวนเปน

เรองๆ ไมไดมองและแกปญหาทงระบบอยางเปนองครวม

6.3 การปฏรปหลกสตร การเรยนการสอนของประเทศอน

6.3.1 ฟนแลนด

มการระดมสมองผมสวนไดสวนเสย ทงผเชยวชาญการศกษา กลมผลประโยชน

ครและผบรหารมาท�างานรวมมอกนอยางเจาะลกและรอบคอบ พจารณาทงเปาหมายการ

ศกษา วตถประสงค เนอหาวชาตางๆ และวธการในการประเมนผลนกเรยน

คณะกรรมการการศกษาแหงชาต และกระทรวงศกษาธการเปนผวางหลกสตร

แกนกลางและยทธศาสตรการปฏรปการศกษา แตทงโรงเรยนและองคกรบรหารสวน

ทองถนมอ�านาจความรบผดชอบทจะพฒนาหลกสตรของตนเอง เลอกหนงสอเรยน เลอก

วธการสอนไดเอง เปนการท�างานรวมกนระหวางสวนกลางกบทองถน ททกฝายตางมง

ใหเกดการปรบปรงดานการสอนอยางเปนระบบ ไมไดเปนการรวมศนยการบรหารอยท

สวนกลาง หรอกระจายอ�านาจสทองถนอยางใดอยางหนงแบบสดโตง

การประเมนผลเปนความรบผดชอบของโรงเรยนแตละแหงและครซงมการ

คดเลอกและฝกอบรมมาใหเปนครทมคณภาพสง และเปนผประเมนผลได การประเมนผล

ของการศกษาขนพนฐานไมใชการสอนแบบมาตรฐาน (ททกคนสอบขอสอบเดยวกน)

แตเปนการประเมนสงทนกเรยนแตละคนเรยนรและความกาวหนาในการเรยนรของเขา

เพอชวยชแนะใหเขาเรยนรปรบปรงตวเอง มการสอบมาตรฐานระดบชาตเฉพาะตอนจบ

ชนมธยมศกษาตอนปลาย ซงเปนการสอบเพอวดการบรรลวตถประสงคของการศกษา

ขนพนฐาน และเพอใหนกเรยนทสอบไดตามเกณฑสามารถน�าไปใชในการสมครเรยนตอ

มหาวทยาลยหรอสถาบนโปลเทคนคทเนนเรองอาชพการงานได

การทฟนแลนดใชวธการประเมนผลแบบไมใหเปนเกรด มเปาหมายเพอกระตน

ใหนกเรยนรบผดชอบในการคอยตดตามประเมนตวเอง รจกตดสนใจดวยตนเอง และ

เรยนรทจะวางแผนในชวตของตวเอง วาเขาควรจะเรยนตอไปทางไหน หรอเพอไปประกอบ

อาชพอะไร

การทระบบการศกษาฟนแลนดใหความนบถอครและมอบหมายอ�านาจใหครและ

ผบรหารสามารถพฒนาและจดการเรองหลกสตรวธการสอนการประเมนไดดวยตวเอง

ท�าใหอาชพครเปนอาชพทคนมความพอใจในการท�างาน และมความผกพนรบผดชอบ

ART.indd 111 12/2/2559 9:51:58

บทท 6


แบบมออาชพสง และท�าใหการสอนชวยเพมประสทธภาพการเรยนรของนกเรยน

6.3.2 สงคโปร

ผน�าสงคโปรตระหนกวาการศกษาคอเรองส�าคญทสดในการพฒนาคนเพอไป

พฒนาประเทศ และพยายามท�าใหผน�าระดบตางๆ ขาราชการ ประชาชน เขาใจท�านอง

เดยวกน และรวมมอท�างานไปดวยกนอยางพรอมเพรยงมเอกภาพ ท�าใหการศกษาเปน

เรองของทกกระทรวง และของประชาชนทกคนทตองเขามาชวยกน ไมใชแคเรองของ

กระทรวงศกษาธการ หรอครอาจารยเทานน

ในเรองหลกสตรการเรยนการสอน ในระดบชนประถมศกษาตอนตน สงคโปร

ตระหนกวาภาษาและการอานเปนวชาแรกทเปนพนฐานทส�าคญทสด ถดมาคอคณตศาสตร

และวทยาศาสตรเบองตน เพอฝกการคดการเขาใจอยางเปนเหตผล อยางเชอมโยงเปนระบบ

การเนน 3 วชานในชนประถมศกษา โดยพยายามวจย คนควา หาวธการสอนทชวยให

ผเรยนเขาใจงาย สนกกบการเรยน ผลตครทสอนใน 3 ดานนอยางไดผลดอยางพอเพยง

ท�าใหนกเรยนสงคโปรไดรบการปพนฐานวธการเรยนรทเขมแขง การเรยนการสอน

ในระดบนสงขนมประสทธภาพเพมขน

สงคโปรยงมการประเมนผลพฒนาการของนกเรยนอยางรอบดาน และคอยปรบปรง

แกไขอยเสมอ ผน�าระดบตางๆ ตระหนกวาการศกษาไมใชเรองวชาการ วชาชพเทานน แต

คอการพฒนาพลเมอง พฒนามนษย จงมการสงเสรมใหนกเรยนเลนกฬา ดนตร ศลปะ

วฒนธรรม ท�ากจกรรมทจะชวยใหเขาใจคนอนและสงคม การพฒนาทางบคลกนสย

จรยธรรม การเรยนรเรองทางสงคมและชวตมนษยดวย พวกเขาคอยตดตามการศกษาและ

การเปลยนแปลงของประเทศตางๆ ทวโลก เพอประเมนตนเองในฐานะทเปนสวนหนง

ของโลก และพยายามศกษาเรยนรอยเสมอ ตามแนวคด “โรงเรยนทรจกคด ประเทศทรจก

เรยนร” ซงไมไดเปนแคค�าขวญลอยๆ แตเปนความเขาใจจรงๆ วานคอการทสงคโปร

ซงเปนประเทศบนเกาะเลกๆ ทมทรพยากรนอยมากจะอยรอดและเตบโตตอไปได63

6.3.3 ฮองกง

ฮองกง ตงคณะกรรมการปฏรปการศกษาแหงชาตเพยง 4 คน แตเปนคนทมความร

ความสามารถในการปฏรปการศกษาสงและมอ�านาจในการบรหารจดการทรฐมนตร

63วทยากร เชยงกล การสงเคราะหผลการวจยปฏรปการศกษาของประเทศฟนแลนด นวซแลนด เกาหลใต สหรฐอเมรกา สหราชอาณาจกร จน เวยดนาม และไทย ส�านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสข ภาพ (สสส.) 2553.

ART.indd 112 12/2/2559 9:51:58

บทท 6


กระทรวงศกษาธการตองท�าตาม ซงตางจากไทยทชอบตงคณะกรรมการชดใหญทมผบรหาร

การศกษาธการเปนประธานเอง จงเปนแคทประชมรบฟงความคดเหนมากกวาเปนคณะ

กรรมการขบเคลอนผลกดนก�ากบการปฏรปการศกษาใหเกดผลจรงๆ เหมอนอยางในฮองกง

ปจจยทท�าใหการปฏรปการศกษาในฮองกงไดผลม 3 เรองคอ

1. การเตรยมการทมการออกแบบอยางด การใหโรงเรยนปฏรปหลกสตรการเรยน

การสอนใหม โดยใหครเขามามสวนรวมอยางกวางขวาง ใชวธการจดสมมนาใหผแทน

จากโรงเรยน 12 แหง แหงละ 6 คน ประกอบดวย ผดแล (Supervisor) หนงในคณะ

กรรมการโรงเรยน ครใหญ ผชวยครใหญ และครอาวโส 2 คน มาเขารวมสมมนากนทงวน

โดยมกจะเรมจากใหผน�าชมชนทโดดเดนมาพดวาสงคมเปลยนแปลงไปอยางไร สงคม

ตองการการศกษาแบบไหน สถาบนพฒนาหลกสตรเตรยมรางหลกสตรใหมและขอให

ผแทนจากโรงเรยนอภปรายแลกเปลยนกนถงยทธวธทจะท�าใหหลกสตรใหมไดผล มการ

การสมมนาแบบนเวยนไปหลายครงมากเพอเปดโอกาสใหผแทนจากทกโรงเรยนไดม

สวนรวม ท�าใหครทกโรงเรยนไดรสกเปนเจาของการปฏรปการศกษาดวย และพรอมทจะ

ปรบตวเพมขน การปฏรปหลกสตรการสอนการเรยน ท�าใหครตองเปลยนแปลง ท�างาน

หนกเพมขน แตขณะเดยวกนกท�าใหอาชพครเปนงานทเปนอสระทาทายนาภมใจเพมขน

2. การบรหารจดการเรองความเขาใจ (Managing Perceptions) ประเดนทส�าคญ

ประเดนหนงคอท�าอยางไรจะใหประชาชนเขาใจ เหนความส�าคญของการปฏรปการศกษา

และเขามามสวนรวมดวย คณะกรรมการการศกษาแหงชาตใชวธการท�างานรวมกบ

สอมวลชนอยางใกลชด มการจดประชมสมมนารวมกนตงแตระดบบรรณาธการ ถงนกขาว

เพอใหสอมวลชนเขาใจเรองแนวคดหลกการปฏรปการศกษาและน�าไปเผยแพรตอ

สาธารณชน และการจดสมมนาใน 2 เรอง คอ สงคมเปลยนแปลงไปอยางไร และเราตอง

ปฏรปการเรยนการสอนทเนนใหนกเรยนไดเรยนรความรทกษะใหมอยางมประสทธภาพ

ไดอยางไร การสงเสรมใหประชาชนทเปนพอแมผปกครองเขาใจและมสวนรวมในการ

ปฏรปการศกษาเปนเรองทส�าคญ

3. การมผน�าทเขาใจปญหาและมงปฏรปใหไดผลจรง ผบรหารระดบสงของ

ฮองกงกลาเปลยนแปลงและสนบสนนการปฏรปการศกษาอยางเตมท ผน�าระดบตางๆ

ตระหนกวาการปฏรปการศกษาคอการเปลยนแปลงเชงโครงสราง ทตองเปลยนวธคด

หลกสตร วธการสอนการเรยนใหมหมด เพอใหการศกษาตอบสนองสงคมและเศรษฐกจ

ทเปลยนแปลงไปอยางมากได การปฏรปการศกษาไมใชแคการปรบปรงตามแกปญหา

สวนยอย เชน ปญหานกเรยนบางกลมเรยนออนในบางสาขาวชา แตตองเปลยนทงระบบ

โครงสราง จงจะแกปญหาใหญในภาพรวม และแกไขปญหาสวนยอยในเรองตางๆ ได

ในขณะเดยวกน

ART.indd 113 12/2/2559 9:51:58

บทท 6


6.3.4 การปฏรปหลกสตรการเรยนการสอนและการประเมนผลในเซยงไฮ จน

เซยงไฮเปนมณฑลใหญทมอสระในการบรหารตนเองไดสง และมการพฒนาทาง

เศรษฐกจจากเศรษฐกจทพงอตสาหกรรมไปเปนเศรษฐกจสมยใหมทพงภาคบรการดาน

ขอมลขาวสารความรเปนสดสวนสง ดงนน จงเอาใจใสกบการปฏรปการเรยนการสอน

เพอใหผส�าเรจการศกษามทกษะแบบใหมทเอออ�านวยตอการพฒนาทางเศรษฐกจของ

มณฑลเซยงไฮ ส�าหรบโลกในศตวรรษท 21

มณฑลเซยงไฮจดการสอบคดเลอกเขามหาวทยาลยไดเองโดยไมตองพงรฐบาล

กลางตงแตป ค.ศ.1985 ท�าใหเซยงไฮปฏรประบบการสอบคดเลอกเขามหาวทยาลย รวม

ทงการวดผลในโรงเรยน เพอใหสนองตอบการจดการศกษาแบบใหมทมงผลตแรงงาน

ไปท�างานในเศรษฐกจแบบใหมไดดยงขน เชน ยกเลกการสอบแบบปรนยกาผดกาถกท

มกเนนการทองจ�า เปนการสอบแบบอตนย ทนกเรยนตองใชความรแบบบรณาการจาก

หลายสาขาวชาไปตอบมากขน วดความสามารถทนกเรยนจะประยกตใชความรทไดเรยน

มาไปตอบปญหาใหมๆ ในชวตจรงไดมากขน แตละมหาวทยาลยมวธการสอบคดเลอกเขา

ทหลากหลายเพมขน เชน เลอกสอบเฉพาะวชาส�าคญ 3 วชา บวกกบวชาทคณะตองการ

พจารณาจากคะแนนการสอบรวมกบค�ารบรองของครโรงเรยนมธยมศกษา และความเรยง

ทถอเปนค�ารบรองของนกเรยนเอง ฯลฯ

เนองจากการสอบวดผลเปนเรองทครและนกเรยนใหความส�าคญมากทสด ดงนน

การปฏรปการสอบวดผลจงเปนเงอนไขทท�าใหเกดการปฏรปหลกสตรและวธการเรยน

การสอนใหไปในทางเดยวกน

การทเซยงไฮจดการสอบคดเลอกเขามหาวทยาลยไดเอง ท�าใหสามารถปฏรป

หลกสตรการเรยนการสอนใหเหมาะสมกบมณฑลของตน หลกสตรใหมเปลยนจากการ

สอนแบบบรรยายใหนกเรยนสะสมขอมลและความร เปนการสอนแบบใหนกเรยนม

ประสบการณการเรยนรทกวางขวาง สมพนธกบชวตและสงคมทเปนจรงเพมขน เนนการ

พฒนาความสามารถของนกเรยนในการน�าความรทกษะไปประยกตใชในชวตจรงตอไป

ได หลกสตรใหม ม 3 สวน คอ 1. หลกสตรพนฐาน 2. หลกสตรเพมพนความรทกษะดวย

วชาตางๆ และ 3. หลกสตรการสบคน เนนการวจยและกจกรรมนอกหลกสตร ใหนกเรยน

เลอกวชาเรยนใหสอดคลองกบความสนใจของตนไดเพมขน โดยเฉพาะนกเรยนชนมธยม

ศกษาตอนปลายจะเลอกเรยนวชาตางๆ และคดเปนระบบเครดตเหมอนนกศกษามหาวทยาลย

มการบรณาการสาขาวชาวทยาศาสตรธรรมชาตเขากบสงคมศาสตร มนษยศาสตร

หลกสตรจากสวนกลางเขากบหลกสตรของโรงเรยนและการแสวงหาความรเขากบการ

ตงค�าถามอยางเอาการเอางานเพมขน การสงเสรมใหนกเรยนเรยนอยางเปนอสระเพมขน

เรยนอยางส�ารวจสบคนเพมขน ร วธทจะเรยนรกบคดอยางวพากษวจารณและอยาง

ART.indd 114 12/2/2559 9:51:58

บทท 6


สรางสรรคมากขน เขารวมและท�ากจกรรมทเกยวของกบชวตทางสงคมทเปนจรงและเพอ

สงเสรมสวสดการสงคมเพมขน จดมงหมายเพอเปลยนแปลงนกเรยนจากการเปนผรบ

ความรแบบนงฟงนงๆ เปนการเขาไปมสวนรวมในการเรยนรอยางกระตอรอรน เพอ

พฒนาความสามารถในการคดสรางสรรคและการพฒนาตนเองไดอยางเตมท

เซยงไฮสงนกเรยนในมณฑลเขาสอบในโครงการประเมนผลนกเรยนนานาชาต

PISA ในป ค.ศ. 2009 เปนครงแรก และไดคะแนนเฉลยสงเปนอนดบ 1 ทง 3 วชา เปนผล

มาจากการทเซยงไฮไดบกเบกการปฏรปการศกษาอยางจรงจง เซยงไฮสามารถเปลยนการ

เรยนรแบบทองจ�าเพอไปสอบ เปนการเรยนแบบฝกใหนกเรยนคดวเคราะห สงเคราะห

บรณาการความร ทกษะ ไปแกปญหาในชวตจรง ซงเปนแนวทางทตอบสนองความตองการ

ของโลกสมยใหมไดคอนขางด นกเรยนเซยงไฮจงท�าขอสอบของ PISA ไดคะแนนสง64

6.4 การปฏรปการประเมนผล

เพราะหลกสตร การตงมาตรฐานชวดตางๆ ในภาคปฏบตเนนทเนอหา ครอาจารย

ไทยซงมวฒนธรรมในการเรยนรมาแบบเนนการจ�าและเขาใจเนอหา มากกวาการรจกคด

วเคราะห สงเคราะห แกไขปญหา ประยกตใชได จงถนดทจะสอนและวดผลแบบเนน

เนอหา ทท�าใหการศกษาและการพฒนาเศรษฐกจสงคมไทยลาหลง และมปญหามาก การ

วดผลระดบชาต เชน (ONET) โดยสถาบนทดสอบทางการศกษาแหงชาต (สทศ.) อางวา

เปนการวดในเชงวเคราะหดวย แตในทางปฏบตยงออกขอสอบแบบปรนยทมตวเลอกให

เลอก ทเนนการจ�าเนอหา (รวมทงกรณความแบบอตวสยของผออกขอสอบ) อยนนเอง ทง

การสอบคดเลอกไปเขาเรยนในสถาบนการศกษาระดบตางๆ และมหาวทยาลยกใชวธสอบ

วดผลแนวเนนการจ�าเนอหาเปนหลก ซงแมจะแยกคดคนเรยนเกง คนทองจ�าเกง มความ

จ�าด ไดจ�านวนหนง แตกไมใชวธการวดผลและวธการเรยนรทดทสด และถอเปนวธวดผล

ทลาหลงส�าหรบโลกศตวรรษท 21

การวดผลทเปนการทองจ�าขอมลกลายเปนตวก�าหนดวธการเรยนการสอนแบบ

ทองจ�าขอมล ท�าใหนกเรยนพฒนาสมองไดจ�ากด ท�าใหนกเรยนทพอแมมฐานะดและ

ปานกลางตองไปเรยนกวดวชาในตอนเยนและเสารอาทตยโดยครกวดวชาโดยเฉพาะกน

มาก สวนใหญคอการกวดวชาเพอหวงท�าคะแนนสอบเขามหาวทยาลยใหดขน

64OECD Shanghai and Hong Kong Two Distinct Examples of Education Reform in China, OECD 2011.

ART.indd 115 12/2/2559 9:51:58

บทท 6


ทงพอแมในเมองใหญตองยอมบรจาคเงนจ�านวนสงใหโรงเรยนมชอเสยง เพราะ

มความเชอวาการทลกไดเขาไปเรยนในโรงเรยนเหลานจะท�าใหลกมโอกาสสอบเขา

มหาวทยาลยรฐในคณะทตองการเพมขนไดอยางส�าคญ การทโรงเรยนทมชอเสยง คน

อยากเขามาก มการรบเรยกเงนบรจาคซงอาจท�าในนามสมาคมผปกครอง กเนองจากม

ดมานดของคนทอยากเขามาเรยนมาก แตโรงเรยนมชอเสยงรบไดนอย จงเปดชองให

โรงเรยนหาเงนบรจาคทเรยกกนวาเงนคาแปะเจยะ (กนเปลา) ได โดยอางวาผปกครอง

สมครใจบรจาคเอง ไมไดกะเกณฑบงคบ แตตางฝายตางกรกนเปนนยๆ วา คนทบรจาค

มาก ลกกมโอกาสไดเขามาก ปญหาเรองการเรยกรอง “เงนกนเปลา” หรอ “เงนบรจาค”

นเกดจากหลายสาเหต รวมทงการทโรงเรยนทงประเทศมคณภาพตางกนมากไป แตเรอง

การสอบวดผลแบบทองจ�าเพอแขงขนกนเขาคณะและมหาวทยาลยทเปนทนยมกเปน

สาเหตหนง รวมทงปญหาทเชอมโยงกบปญหาอนๆ การจะแกไขปญหานตองคดหา

แนวทางแกไขระบบการศกษาทงระบบ ล�าพงแครฐมนตรกระทรวงศกษาธการออกค�าสง

ประกาศวาตอไปนหามโรงเรยนเรยกเกบเงนกนเปลา คงจะไมไดผล

ในเรองการวดผลน คณะผวจยเรองยทธศาสตรการศกษาขนพนฐาน จากมลนธ

สถาบนพฒนาประเทศไทยไดใหขอเสนอในการปรบปรงการวดและประเมนผลซง

รวมทงการประเมนครและโรงเรยนดวย เปนแนวทางดงน

ขอเสนอในการจดการประเมนและการจดการศกษาใหสอดคลองกบแนวคด

ทกษะแหงศตวรรษท 21

1. สนบสนนวธการประเมนการปฏบตงาน (performance-based assessment)

หรอการประเมนการท�างานตามสภาพจรง (authentic assessment) ในระดบชนเรยน

สถานศกษาและเขตพนทการศกษา

2. ในการประเมน (ผลผเรยน) ระดบชาต ควรประเมนความเขาใจ (literacy-based

assessment) ในเรองทส�าคญเชน การอาน คณตศาสตร วทยาศาสตร ซงวดความสามารถ

ในการประยกตใชความรและความเขาใจเชงลก ไปแกปญหาทเผชญในชวตจรงได ตวอยาง

เชน การสอบ PISA ใน 3 วชา ส�าหรบนกเรยนนานาชาตอาย 15 ป ท OECD เปนผจดท�า

3. ปรบมาตรฐานและตวชวด (ในหลกสตร) ใหนอยลงและแมนย�าในการวดผล

สมฤทธในการเรยนร ทกษะและการประยกตใชความรเพอใหสอดคลองกบแนวคดทกษะ

แหงศตวรรษท 21 รวมทงใหสะทอนพฒนาการของนกเรยนไดอยางชดเจน65

65สมเกยรต ตงกจวาณชยและคณะ เลมเดม

ART.indd 116 12/2/2559 9:51:58

บทท 6


ในเรองการวดผลนน อาจผสมผสานการสอบเพอตดสน (SUMMATIVE TEST)

เชน การสอบปลายภาคในระดบชาตหรอสอบเขามหาวทยาลย ทมผลไดผลเสยสง กบ

การสอบเพอพฒนาการเรยนร (FORMATIVE TEST) เชน การประเมนผลของคร

เมอสนสดแตละบทเรยนหรอแตละภาคการศกษาเพอทครจะไดทราบถงพฒนาการและ

จดบกพรองของนกเรยน และครจะไดออกแบบวธการสอนใหเหมาะสมกบปญหาของ

นกเรยน

การสอบแบบเพอพฒนาการเรยนรถอวามผลไดผลเสยต�ากวาแบบแรก และมขอด

คอนกเรยนจะไมเครยดมาก ครกไมถกกดดนใหเนนสอนเนอหาวชาทออกแบบเหมอนกบ

การสอบเพอตดสนระดบชาต และครจะมอสระในการสอนทกษะทมความส�าหรบนกเรยน

ประเทศทใชการสอบแบบหลงนในชนเรยนสวนใหญ ยกเวนตอนมธยมศกษา

ตอนปลายคอ ฟนแลนดทครมอสระอยางยดหยนในการเลอกวธเรยนและวดผล แตทงน

เพราะระบบผลตฝกหดกบครของฟนแลนดมคณภาพสงดวย นกเรยนฟนแลนดจงไมคอย

เครยดและเรยนไดด นกเรยนสวนใหญท�าคะแนน PISA ไดคอนขางสงแบบไดคะแนน

ไมทงหางกนนก ท�าใหไดคาเฉลยทงประเทศสงดวย การสอบแบบเพอพฒนาการเรยน

จะชวยใหครรจดทจะชวยพฒนาเดกกลมออนได เปนการลดชองวางความแตกตางระหวาง

นกเรยนและชวยเพมผลสมฤทธเฉลยของนกเรยน

ส�าหรบประเทศไทย ปญหาทนกการศกษาจาก OECD-UNESCO ชใหเหนประเดน

หนงทผวจยคดวาส�าคญคอ ครอาจารยไทยขาดการศกษาเรองหลกการวธการการประเมน

ผลทมประสทธภาพ ทนสมยอยางมาก จ�าเปนตองเรงรดพฒนาเรองนโดยเรงดวน โดยอาจ

ตองศกษาจากประเทศทมพฒนาการองคความรในเรองนสง และระดมสมอง การจดการ

ฝกอบรมครอาจารยในเรองวธการประเมนผลทดอยางจรงจงและทวถง66

6.5 การปฏรปการประเมนผลตามแนวทางโครงการ PISA ของ OECD

แนวทางวธการการประเมนผลทเราควรใชเปนบทเรยนในการปฏรปการศกษา

ของไทยคอ โครงการทดสอบนกเรยนนานาชาตตามโครงการ PISA ขององคกรเพอการ

รวมมอกนทางเศรษฐกจและการพฒนา (OECD)67 ซงวดวานกเรยนอาย 15 ป ทเรยนภาค

66Joint OECD-UNESO เลมเดยวกน67OECD The Organization for Economic Cooperation and Development องคกรเพอการรวมมอกบทาง เศรษฐกจและการพฒนาเปนองคกรระหวางประเทศ ทจดตงโดยประเทศพฒนาอตสาหกรรมทมรายได สง เชน สหรฐฯ ประเทศในยโรปตะวนตก ญปน แคนาดา ออสเตรเลย นวซแลนด ปจจบน OECD มสมาชก 34 ประเทศ รวมทงโปแลนด ฮงการ ตรก ชล เมกซโก และเกาหลใตดวย

ART.indd 117 12/2/2559 9:51:58

บทท 6


บงคบจบหรอใกลจบมความรทกษะทส�าคญทจะน�าไปใชในชวตจรงในอนาคตไดดมาก

นอยเพยงไร ซงโยงไปถงความสามารถของพลเมองในการพฒนาเศรษฐกจสงคมของ

ประเทศนนๆ ในอนาคต

ผวจยเหนดวยกบนกการศกษาชนน�าในกลมประเทศ OECD วา หลกการประเมน

ผลทดจะน�าไปสการจดการเรยนการสอนทดได ดงนน หากประเทศไทยตองการจะปฏรป

การศกษาใหไดผล จะตองศกษาและปฏรปเรองการประเมนผลใหสอดคลองกบการ

ปฏรปหลกสตรดวย

คณะกรรมการโครงการ PISA วเคราะหวาความรและทกษะทจ�าเปนส�าหรบการ

เรยนรตลอดชวต และเปนตวชวดศกยภาพแขงขนทางเศรษฐกจ ไดแก การรเรองแบบใช

งานได (Literacy) ในสามดาน คอ การรเรองการอาน (Reading Literacy) การรเรอง

คณตศาสตร (Mathematic Literacy) และการรเรองวทยาศาสตร (Scientific Literacy) โดย

มงประเมนความรความสามารถในการตอบโจทยแบบคดวเคราะหแกปญหาของนกเรยน

มากกวาเนนการจดจ�าเนอหา

เปาหมายการประเมนของ PISA คอ การประเมนเพอชอนาคต เนองจากการวจย

ตอเนองมาหลายป พบวา ระดบคณภาพการศกษา ซงวดโดยการรเรองในวชาส�าคญ

สะทอนถงตนทนมนษย (Human Capital) ทเกยวของหรอท�านายศกยภาพในการพฒนา

ทางเศรษฐกจสงคมของแตละประเทศไดดกวาการวดในแงปรมาณผส�าเรจการศกษา

ระดบตาง ๆ

โครงการนใชวธสมตวอยางนกเรยนอาย 15 ป จากจงหวดตางๆ โรงเรยนประเภท

ตางๆ และจากชนชนทางสงคมตางๆ แบบมงใหเปนตวแทนของประเทศหรอเขตเศรษฐกจ

เพอหาขอมลแบบถวเฉลยตามสภาพความเปนจรงของประเทศนน ไมไดคดเลอกนกเรยน

เกงมาสอบแขงขนกน จงเปนการประเมนผลทสะทอนภาพสมฤทธการเรยนของนกเรยน

จากประเทศ (และเขตเศรษฐกจ) ตางๆ โดยเปรยบเทยบไดคอนขางด จนรฐบาลและ

บรรษทตางๆ ยอมรบทจะใชการประเมนของ PISA เปนดชนชวดวาประเทศหรอเขต

เศรษฐกจนน มการพฒนาคณภาพของคนมากนอยเพยงไร มศกยภาพในการทรฐบาล

และบรรษทตางๆ จะเขาไปลงทนและพฒนาทางเศรษฐกจไดมากนอยเพยงไรดวย ดงนน

หลายประเทศจงใหความส�าคญกบการประเมนผลนกเรยนของโครงการ PISA นมาก

และพยายามปฏรปการจดการศกษาในประเทศของตน เพอใหนกเรยนท�าคะแนนไดดขน

ในการประเมนผลครงตอไป

ART.indd 118 12/2/2559 9:51:58

บทท 6


ปจจยอะไรทท�าใหนกเรยนประสบความส�าเรจ คณะกรรมการโครงการ PISA 2009 ไดวจยถงปจจยทท�าใหนกเรยนบางประเทศ/

เขตเศรษฐกจ มผลการประเมนสงกวาคาเฉลยของประเทศสมาชกกลม OECD พบวา คร

เปนปจจยทสงผลกระทบทส�าคญมากทสด ไมใชเรองแคความร ความสามารถ ในการสอน

เทานน การสรางความไววางใจท�าใหนกเรยนชอบการเรยน ไมมาสายหรอหนเรยน มวนย

ในตนเอง บรรยากาศในหองเรยนสงบ เอออ�านวยตอการเรยน เปนปจจยส�าคญทจะชวย

ใหนกเรยนเรยนไดดขน ปจจยวสดการเรยนการสอน (Instruction materials) เชน หนงสอ

เรยน คมอคร หนงสออานประกอบ สงผลกระทบทส�าคญเชนกน แตทรพยากรทเปนวตถ

บางตวไมสงผลกระทบทางบวก แตมสหสมพนธกบสถานะทางเศรษฐกจและสงคมของ

โรงเรยนเทานน เชน อปกรณเทคโนโลยสารสนเทศ (ICT)

ผลการประเมนไมชถงผลกระทบทางบวกของการใชเทคโนโลยสารสนเทศ

ในการเรยนการสอน ตรงกนขาม ขอมลชวานกเรยนทใชเทคโนโลยสารสนเทศมากทสด

กลบมคะแนนต�าทสดทงสามวชา ผลเชนนปรากฏมาตงแตการทดสอบ PISA ในป 2003

และ ป 2006 เชนกน ขอส�าคญมากกวาประเดนวาโรงเรยนแตละแหงมเทคโนโลย

สารสนเทศททนสมยมากนอยเพยงใด อยทการแนะน�าดแลใหนกเรยนรจกใชและแบง

เวลาใชเทคโนโลยสารสนเทศอยางเหมาะสม

โครงการ PISA ยงเกบขอมลและวเคราะหขอมลโรงเรยนและนกเรยนของประเทศ

ตางๆ ดวย ขอมลทครใหญของไทยรายงานบอกเปนจ�านวนนกเรยนทขาดแคลนทรพยากร

การเรยน ทงในป 2006 และป 2009 ทมการทดสอบ PISA นกเรยนขาดครทคณวฒตรง

สาขาอยมากและในชวงหางกน 3 ป ขาดเพมขนทกสาขาวชา ใน 3 วชาทประเมน สาขา

ทขาดมากทสด คอ คณตศาสตร (จาก 30% เพมเปน 45% ของนกเรยนทงหมด) รองลงมา

คอ วทยาศาสตร และภาษาไทย

ส�าหรบทรพยากรดานวตถของไทย ปรากฏขอมลทเปลยนแปลงชดเจนสองสวน

คอ ทรพยากรการเรยนทลดลง ไดแก วสดการเรยนการสอน วสดหองสมด และอปกรณ

วทยาศาสตร สวนทรพยากรทเพมมากขน ไดแก คอมพวเตอรและอนเทอรเนต

วสดการเรยนการสอน (Instructional materials) เชน หนงสอเรยน คมอคร หนงสอ

อานประกอบ ใน PISA 2006 ครใหญรายงานวามนกเรยน 39% ขาดแคลนหรอไมเพยงพอ

แตใน PISA 2009 จ�านวนนกเรยนทขาดแคลนเพมขนเปน 48% กลมทขาดเพมมากทสด

ไดแก โรงเรยนเทศบาล กศท. (จาก 14% เปน 62%) สวนกลมคะแนนสง คอ กลม

โรงเรยนสาธต ไมมนกเรยนขาดแคลนและไมเปลยนแปลง (0%)

ทรพยากรการเรยนไมไดมแตคนและวตถ แตยงรวมถงเวลา วธการ และเรยนดวย

นกเรยนทผานการเรยนชนอนบาลมากอนมผลการประเมนสงกวานกเรยนทไมเคยเรยน

ART.indd 119 12/2/2559 9:51:58

บทท 6


ชนอนบาล การกวดวชาในชนเรยนพเศษนอกโรงเรยนไมสงผลทางบวกตอผลการเรยนร

ท PISA ใชในการประเมน ตรงกนขามกลบสงผลทางลบ

อยางไรกตาม เรองทส�าคญกวาเรองทรพยากรคอเรองคณภาพของคร และวธการ

สอนการเรยน ทมประสทธภาพ ดงจะเหนไดจากผลการวจยของบรษททปรกษา MCKINSEY

ผไดรบมอบหมายจากโครงการ PISA ใหท�าวจยเพอหาค�าอธบายวา ท�าไมนกเรยน

บางประเทศ เชนฟนแลนดจงเรยนในสาขาวชาส�าคญท PISA ใชประเมนไดดกวาประเทศ

อนๆ รายงานเรอง WHAT WORKS IN EDUCATION ของ MCKINSEY ได สรปวา ม 3

ปจจยทส�าคญคอ

1. การทฟนแลนดมครทมคณภาพสง คดเลอกคนเกงมาเปนครและครเรยนจบ

ปรญญาโท ส�าหรบโรงเรยนขนพนฐานทวทงประเทศ

2. มการฝกอบรมครใหมคณภาพอยางตอเนอง

3. มการปรบปรงการเรยนการสอนใหดทสดแกนกเรยนทกคนทงประเทศอยาง

เสมอหนากน พฒนาโรงเรยนและนกเรยนทเรยนชาใหมคณภาพสงใกลเคยงกนใหมาก

ทสด68

สรปและนยทางการศกษาในโครงการทดสอบ PISA 2009

เซยงไฮ-จน เขาทดสอบ PISA ครงแรกในป 2009 เปนอนดบ 1 ทกวชา ประเทศ

ในเอเชย เชน สงคโปร ญปน ฮองกง ไตหวน เกาหลใต มผลการประเมนอยใน 5-10

อนดบตนของทกวชา ขณะทไทยอยอนดบคอนไปทางทาย การทนกเรยนมผลการประเมน

โดยเฉลยทงประเทศสง ไมขนกบคาผลตภณฑมวลรวม (GDP) เพราะเซยงไฮ-จน

มคา GDP ตอหวต�ากวาประเทศสมาชก OECD ความมงคงหรอรายไดของประเทศไมใช

ตวก�าหนดคณภาพการเรยนรของนกเรยน หากแตขนอยกบนโยบายและการปฏบตของ

รฐบาลของประเทศหรอเขตเศรษฐกจนนๆ มากกวา

ผลการประเมนนกเรยนนานาชาตของ PISA แสดงใหเหนวาประเทศไทยยงอย

หางไกลจากเปาหมายความเขมแขงทางการศกษาและไมสามารถเตรยมเยาวชนใหม

ศกยภาพในการแขงขนในอนาคตไดดนก นกเรยนไทยมผลการประเมนเฉลยต�าทกวชา

ทงยงมความแตกตางในระหวางโรงเรยนกลมตางๆ อยางมาก ไมเฉพาะเรองผลการเรยนร

แตมความแตกตางในระหวางทรพยากรการเรยนและปจจยของการเรยนดวย เปนตนวา

ระหวางนกเรยนในเมองใหญ เชน ในกรงเทพฯ แตกตางกบนกเรยนในชนบท เชน ในภาค

ใต และภาคอสาน นกเรยนโรงเรยนสาธตมผลการเรยนรตางจากโรงเรยนกลมอนๆ มาก

68WWW.MCKINSEY.COM

ART.indd 120 12/2/2559 9:51:58

บทท 6


ราวกบมาจากคนละประเทศ แสดงวาประเทศไทยมความไมเทาเทยมกนทางการศกษาสง

และขอมลชวานกเรยนกลมไดคะแนนสงมดชนทรพยากรเพมสงขน แตกลมไดคะแนน

ต�ามเพมขนในอตราทต�า นนกคอ กลมทออนแอไมไดรบการสนบสนนในปจจยการเรยน

รอยางพอเพยง

แมประเทศไทยจะมนกเรยนกลมทไดคะแนนสงอย สวนหนงแตกมนอยมาก

เมอเทยบกบกลมทไดคะแนนต�าซงมอยอยางทวมทน ความออนดอยของกลมทไดคะแนน

ต�าสามารถสงผลทางลบตอศกยภาพของบคคลทงในทางสวนตวและในตลาดแรงงาน

ตอไปได รฐบาลไทยจะตองทบทวนวาท�าอยางไรจงจะปฏรปการเรยนการสอนในทก

โรงเรยนใหมคณภาพมากพอทจะชวยใหเยาวชนไทยไดรบทกษะพนฐานทส�าคญส�าหรบ

การไปใชชวตในอนาคต

นอกจากการประเมนผลแบบ PISA ซงเปนการประเมนกงอตนยกงปรนยทประเมน

ความสามารถในการคดวเคราะห ประยกตใชความร/ทกษะทใชงานไดแลว ยงมการประเมน

ผลในแนวคลายกนในระดบมธยมศกษาตอนปลายทใชขอสอบแบบอตนยคอ ระบบ

International Baccalaureate (IB) ของ Cambridge International ซงใชในองกฤษ หลกสตร

นานาชาตทวโลกและหลายประเทศ เชน อควดอร เมกซโก ตรก ไดน�าไปใชมากขน และ

ท�าใหผลสมฤทธทางการศกษาของนกเรยนจากการประเมนโดย World Economic Forum

สงขน เหนไดชดทสดในกรณของอควดอร69 ประเทศไทยควรวจยศกษาในเรองนเพมขน

6.6 เราควรจะปฏรปหลกสตร กระบวนการเรยนร และการประเมนผลของไทยอยางไร

1) ปฏรปหลกสตร กระบวนการเรยนการสอน ใหสอดคลองกบการท�างานของ

สมองของเดกวยตางๆ อยางมประสทธภาพ และน�าไปใชงานได70 รวมทงสงเสรมใหเดก

ใฝร รกการอานรวธการเรยนรทมประสทธภาพ ตอไปได เชนการสอนภาษาควรสอน

แบบธรรมชาต (WHOLE LANGUAGE)71 การสอนทกเรองใชสอหลายชนด สอนแบบ

เชอมโยงความหมายเรองทสมพนธกบชวตจรงและความรเดมของนกเรยน การทดลอง

และฝกภาคปฏบตเพมขน ฝกการจ�าแบบเชอมโยง (ไมใชจ�าเปนสวนๆ แบบนกแกว

69Maxwell, Daniel and Peerasit Kmnuansilpa Noplace For Timidity in Education Reform Bangkok Post 23 July 2015.70วทยากร เชยงกล. เรยนลก รไว ใชสมองอยางมประสทธภาพ. สถาบนวทยาการเรยนร, 2548.71เชนทมการทดลองท�าในโรงเรยนสาธตบางนา และโรงเรยนอนบาลหนนอย ดไดจาก ววฒน คตธรรม นตย และ ชนขวญ บญทว บก. เรองดๆ ในวงการศกษาไทย โครงการเวบไซดนวสคล 2551 www. news-chool.in.th

ART.indd 121 12/2/2559 9:51:58

บทท 6


นกขนทอง) เรยนรคดวเคราะหปญหาตางๆ ในชวตและสงคมมากขน เรยนรจกธรรมชาต

ของตนเอง เรองชมชน สงคม รวมทงธรรมชาตสงแวดลอม

หลกสตรควรจดใหเหมาะสมกบการเรยนรของผเรยนแตละขนตอน และเนนให

นกเรยนเขาใจแนวคดรวบยอดทส�าคญ รวาปญหาส�าคญคออะไร เรยนไปเพอใชประโยชน

อะไร ไมใชครอบคลมวชาจ�านวนมากและมแตขอมลรายละเอยดทนกเรยนตองเรยนแบบ

ทองจ�าเพอไปสอบ

ระดบปฐมวย เปนพนฐานทส�าคญ และเดกวยนสมองก�าลงเรยนรไดเรว ตองพฒนา

ครทเกงและเขาใจจตวทยาการเรยนรของเดก สอนแบบเตรยมความพรอมเรองความฉลาด

ในทกดาน โดยเนนการใชประสาทสมผสทง 5 การเลน ท�ากจกรรมตางๆ ดนตร ศลปะ

กฬา การเรยนภาษาไทยแบบธรรมชาต ฯลฯ ระดบประถมศกษาตอนตน กส�าคญเชนกน

ควรเนนภาษาไทยใหใชงานได โดยเฉพาะการอานแบบเอาเรองหรอการอานแบบจบใจ

ความได เพราะนคอพนฐานส�าคญทจะไปเขาใจแนวคดรวบยอดของค�าตางๆ และเรยน

วชาตางๆ ตอไปไดด การเรยนภาษาไทยควรสอนใหนกเรยนเรยนรจกการอานนทาน

นยายไดอยางเพลดเพลน และฝกทกษะการจบใจความ ไมใชการสอนทองจ�ากฎไวยากรณ

ทนาเบอ ตองฝกครภาษาไทยใหมใหรจกวธการสอนภาษาแบบธรรมชาตทมประสทธภาพ

เพมขน การปฏรปเรองการเรยนการสอนภาษาไทยใหเดกอานได รกการอาน เปนเรอง

ส�าคญ เพราะมการพบวามนกเรยนระดบชนประถม 3-4 ทยงอานไมคอยไดจ�านวนมาก

แมแตนกเรยนชนมธยมตนสายอาชวศกษากยงอานหนงสอไมคอยไดด

ถดจากเรองภาษากควรเรยนคณตศาสตร และวทยาศาสตรเบองตนชนดทเชอมโยง

และน�าไปใชประโยชนในชวตจรงได สรางและฝกอบรมครวชาคณตศาสตร และวทยา-

ศาสตร ทสามารถสอนวชาคณตศาสตรและวทยาศาสตรใหเขาใจงาย สนก และใหผเรยน

ตงแตชนประถมศกษาตอนตนเรยนรไดอยางมประสทธภาพเพมขน พฒนากระบวน

การเรยนการสอนคณตศาสตร วทยาศาสตรอยางขนานใหญ ใชวธการสอน สอการสอน

การเลนเกมใหเดกเรยนรไปทละขนตอน และเขาใจแนวคดรวบยอดของกระบวนการทาง

คณตศาสตร เชน บวก ลบ คณ หาร และวทยาศาสตรทเชอมโยงกบเรองธรรมชาต

และสภาพแวดลอม เพอทผเรยนจะไดเรยนรแบบเชอมโยงกบเรองจรงในชวตประจ�าวน

และพฒนาความสนใจเรยนรตอไปได

ส�าหรบการศกษาทกระดบ ครอาจารย พอแม และผปกครอง ควรตระหนกวาความ

อยากเรยนร ความตงใจเรยนรของผเรยนเปนปจจยทส�าคญในกระบวนการเรยนร เดกกอน

วยเรยนทกคนมธรรมชาตทอยากรอยากเหน ชอบซกถาม แตถาถกพอแม ครตดบทหรอ

ดวาพดมาก เดกจะเลกถามและเลกอยากรอยากเหน นคอปญหาส�าคญของการเลยงดและ

การสอนแบบเกา ทเนนการใชอ�านาจ ค�าสง และระเบยบวนยมากเกนไป จนท�าลายการใฝร

ART.indd 122 12/2/2559 9:51:58

บทท 6


ของเดกทเปนปจจยส�าคญในกระบวนการเรยนร พอแมและครจะตองคดใหม ท�าใหม

สงเสรมใหนกเรยนชางสงเกต ชางซกถาม อยากเรยนร อยากอาน อยากฟง อยากด อยาก

ท�าโนนท�าน จงจะเปนการสงเสรมใหเดกรกการเรยนและเรยนไดด การแนะน�าการสอน

ตองสนใจท�าทสอดคลองกบการท�างานของสมองของเดก และเยาวชนพรอมทจะเรยนร

ไดอยางหลากหลาย หากมสภาพ บรรยากาศทเปนมตร ผปกครอง/ครใจกวาง ไมเขมงวด

แบบชอบดมากเกนไป

การสอนใหเดกมวนยในตนเองอยางมจตส�านก รวาสงทเปนประโยชนส�าหรบ

ตวเขาเองเปนเรองส�าคญดวยเชนกน โดยตองหาวธสอนใหเดกเขาใจความจ�าเปนของวนย

และเรยนรทจะรบผดชอบดวยตวเอง ซงอาจมการด การวจารณ การลงโทษตามแตละ

กรณอยางเหมาะสมกบแตละเรองมเหตผลทอธบายใหเดกเขาใจได การลงโทษแบบเฆยน

ตหรอดแบบเพอท�าใหเดกกลวหรอเครยดตลอดเวลาหรอสวนใหญไมใชการสอนวนย

อยางมประสทธภาพ อาจจะสอนไมไดผลเลยดวยซ�า เพราะเดกอาจแสรงท�าเปนมวนยตอ

หนาผปกครอง/คร เชน นงเงยบเพอเอาตวรอด แตลบหลงแลวกไมไดท�าตาม เพราะวา

พวกเขาไมไดเขาใจดวยตนเองวาวนยในเรองนคออะไร มประโยชนตอตวเขาและการอย

รวมกนกบคนอนในสงคมไดดขนอยางไร

การสอนเรองจรยธรรม การพฒนาอปนสย ความประพฤต คานยมทด กตองใชหลก

จตวทยาการเรยนร มากกวาเรองการบงคบยดเยยดใหนกเรยนทองจ�า คานยมทดแบบทอง

ไปเปลาๆ โดยไมไดเขาใจเนอหาหรอเหนดวยอยางแทจรง

ในเรองจตวทยาการเรยนร สงส�าคญมากเรองหนงคอการท�าใหเดกมความภมใจ

มนใจในตวเอง วาเขาเรยนรได จะท�าใหเขาอยากเรยนรเพมขนและเรยนรไดดขน พอแม

และครทรจกชมเดกทมพฒนาการดขน จะชวยสงเสรมใหเดกอยากเรยนรและไดดขน ขณะ

ทการดดาวากลาวต�าหน โดยเฉพาะถาท�าแบบเปนประจ�ามากไป ท�าเปนกรณทวไปมากกวา

การวากลาวเฉพาะเรองอยางเหมาะสมเปนผลลบตอเดก เพราะจะท�าใหเขาไมภมใจไมมนใจ

ในตวเอง คดวาตวเองโงกวาเพอน คงจะเรยนตอไมไหวเลยทอ ไมอยากเรยน ทงๆ ทสมอง

เดกทกคนมศกยภาพในการเรยนรและมโอกาสเรยนรพฒนาตวเองไดดขน ถาพวกเขา

ไดรบการสงเสรมอยางเหมาะสม เชน เดกทเรยนออน เรยนชาไมทนเพอน ไมชอบอาน

ไมตงใจเรยน ผปกครองครตองศกษาหาสาเหตทแทจรงและหาทางชวยเหลอพวกเขาให

ถกทาง

ปญหาทเดกไทยออกจากระบบการศกษากลางคน เรยนไมจบชนมธยมศกษาปท 6

หรอแมแตมธยมศกษาปท 3 เปนสดสวนสง มาจากทงสาเหตความยากจนและปญหา

สงคมสภาพแวดลอมตางๆ รวมทงมาจากปญหาเดก ถกครทไมเขาใจจตวทยาเดก ดดา

ต�าหนมากจนท�าลายความภมใจ ความตงใจท�าใหเดกทเรยนไดชาอยแลวยงเรยนตามเพอน

ART.indd 123 12/2/2559 9:51:58

บทท 6


ไมทน และเลยไมอยากเรยนตอ

ปญหาส�าหรบเดกไทยในยคปจจบนมปญหาหนงทยงไมคอยมการกลาวถงมากคอ

เดกและเยาวชนใชโทรศพทมอถอ แทบเลต สอทางสงคมเรวเกนไป และใชมากเกนไป

ทงๆ ทมผลกระทบดานลบ โดยเฉพาะเดกอายต�ากวา 12 ป ไมควรใหมหรอใชโทรศพท

มอถอ เพราะพวกเขาจะไดรงสทท�าใหเสยงตอเนองอกและมะเรงในสมอง สงกวาผใหญ

มาก เนองจากเดกเลกมหวกะโหลกทบางกวาเสนใยสมองเดกดดซบรงสจากคลนโทรศพท

เคลอนทไดมากกวา แมแตเดกโตหรอผใหญกควรใชอยางระวง เชน ใชใหหางจากหและ

ตาใหนอยเทาทจ�าเปน นอกจากนยงเพมเรองสายตา อวนมากไป เพราะตดเกมไมไดไป

ออกก�าลง มปญหาเรองสมาธสนหรอขาดสมาธทจะอานหนงสอหรอท�าเรองใดเรองหนง

เปนระยะเวลานาน รวมทงมปญหาทางจตวทยาและสงคมอนๆ เชน มการพฒนาดาน

ความสมพนธและพฒนาการทางสงคมดอยลง โดยเฉพาะเดกทเรมใชแตเลกหรอใชมาก

เกนไป ยงเกดปญหามาก บางประเทศมกฎหมายหามหรอเตอนประเดนน ควรจะมการ

คนควา วจย เผยแพรความรใหพอแม ผปกครอง คร เดก เยาวชน มความร ความเขาใจ

เพมขน เพราะการใชสอสมยใหมเหลาน เปนดาบ 2 คม มทงประโยชนและโทษ ถาไมรจก

การใชใหเหมาะสม72

2) ปฏรปการประเมนผลเพอเลอนชนและการคดเลอกคนเขาสถาบนการศกษา

ตางๆ โดยเฉพาะการสอบเขามหาวทยาลยในแนวใหม เนนเปาหมายเพอชวยพฒนาการ

ของผเรยนแตละคนมากกวาการเนนเรองใครแพถกคดออก การประเมนผลทดควรยดหยน

หลากหลายกวาการสอบแบบมาตรฐานททกคนตองมาสอบเหมอนกน และคดเปนคะแนน

สงต�าเปรยบเทยบกน เพอคดคนสวนนอยไปเรยนตอ วธการสอบแบบแขงขน แมจะจ�าเปน

ระดบชนประโยคเพอจะคดเลอกคนทเหมาะสมใหไดไปเรยนสงขน แตไมควรท�าทกชนป

เปนผลเสยทางจตวทยาส�าหรบเดกทไดคะแนนต�า ซงเปนเดกสวนใหญ ท�าใหพวกเขาขาด

ความภาคภมใจในตวเอง และยงเรยนรพฒนาตวเองไดนอยลงไปอก กลายเปนผลเสยตอ

การพฒนาประชาชนสวนใหญ

ตวอยางของประเทศฟนแลนดทนกเรยนมผลการเรยนรเฉลยสงทงประเทศ คร

และผอ�านวยการแตละโรงเรยนจะเปนผรวมกนประเมนนกเรยนเอง ตามพฒนาการของ

นกเรยนแตละคน เพอเปนขอมลในการพฒนาผเรยนจะมการสอบมาตรฐานระดบชาต

เฉพาะตอนนกเรยนจบชนมธยมศกษาตอนปลายเทานน73

72Children Face Higher Health Risk From The Cell Phones คนไดจาก www.md.com/children/ news/20140819Dangers Posted By Smartphones on Kids คนไดจาก www.How to Learn.com73LORRAINE FRASSINELLI “EDUCATION REFORM IN FINLAND” AUGUST 18 2006 สบคนจาก www.google.com

ART.indd 124 12/2/2559 9:51:59

บทท 6


การจะเปลยนวธการประเมนผลแบบใหมได ตองเปลยนนโยบายการจดการศกษา

ทเนนสายสามญแบบแพคดออก คดคนสวนนอยและทอดทงใหคนทเหลอออกกลางคน

หรอไปเรยนในสถาบนการศกษาทมคณภาพต�ากวา ควรพฒนาการศกษาสายวชาชพใหม

คณภาพนาสนใจเรยนแลวน�าไปใชประโยชนไดจรง หางานไดดเพมขน รวมทงควรแทรก

เรองวชาชพในโลกยคปจจบนเขาไปในการศกษาแบบสามญทงประถมศกษาและมธยมศกษา

ดวย เพอทการศกษาจะไดสมพนธกบโลกการท�างานในชวตจรงและคนทไดเรยนไมวาใน

ระดบใดสามารถไดประโยชนแบบใชงานได รจกเรยนรตอดวยตนเองตอไปได

ปจจบนทงรฐบาล ภาคเอกชน และประชาชน ใชงบประมาณเพอการศกษาระดบ

มหาวทยาลยสง แตเปนการเตบโตทางปรมาณในสาขาสงคมศาสตร มนษยศาสตรมาก

ผลตบณฑตทมความรทกษะมคณภาพโดยรวมคอนขางต�า หรอใชงานในโลกจรงนอย

บณฑตทจบปรญญาตรสายสงคมศาสตร มนษยศาสตรวางงานสงหรอไปท�างานทความ

จรงแลวไมตองเสยเวลาเรยนในมหาวทยาลยถง 4 ป กท�างานประเภทนนได จากประเดนน

เราควรปฏรปการศกษาในภาพรวมเพอประโยชนคนสวนใหญทงประเทศมากกวาคน

สวนนอยทไดเรยนถงขนอดมศกษา สงเสรมศกยภาพทมความหลากหลายของคนทงหมด

อยางกวางขวางยดหยน เชน พฒนาการศกษาดานอาชวศกษา เทคโนโลย ศลปะ ดนตร

การสรางสรรคตางๆ ใหมคณภาพ เดกเยาวชน ประชาชนเขาถงการศกษาประเภทตางๆ

ไดสะดวกขน ใครอยากเรยนอะไรทถนดหรอสนใจกมชองทางทจะเลอกเรยนไดอยาง

กวางขวางและมคณภาพ

ส�าหรบการประเมนผลระดบชาตของประเทศไทยในระดบประถมศกษาปท 6

มธยมศกษาปท 3 มธยมศกษาปท 6 นาจะศกษาจากการทดสอบนกเรยนระหวางชาต

ในโครงการ PISA ขององคกร OECD ซงออกแบบการวดผลแบบเนนความเขาใจ

คดวเคราะห แกปญหาในชวตจรงของนกเรยนมากกวาวดการทองจ�าตามต�ารา74

การปฏรประบบประเมนผลททนสมยกวานจะตองด�าเนนการควบคไปกบการ

เปลยนแปลงวธคดวธการสอนของคร ตองจดสมมนาฝกอบรมครอาจารยทยงเคยชนกบ

การสอนแบบเกาใหเขาใจใหมวา การศกษาเปนเรองกระบวนการเรยนรเพอตความขอมล

คดวเคราะห สงเคราะห แกไขปญหา ไมใชการทองจ�าขอมล เราจงจะปฏรปการศกษาให

มคณภาพใชงานได และสรางพลเมองทฉลาดรบผดชอบไปแกไขปญหาและแขงขนและ

รวมมอกบประเทศอนๆ ไดอยางแทจรง

74http://pisathailand.pisa.ac.th

ART.indd 125 12/2/2559 9:51:59

บทท 6


3) ปฏรปหลกสตรการเรยนการสอนศกษาทเนนใหผเรยนเปนผก�ากบการเรยนร

ดวยตนเอง (SELF DIRECTED LEARNING)75

การจะปฏรปการศกษาใหไดผลขนอยกบตวผเรยนเองอยางมากดวย ผเรยนแตละ

คนมจงหวะการเรยน ทวงท�านองการเรยน ความชอบ ความถนดแตกตางกน ถามการจด

หลกสตรการเรยนการสอน การวดผลแบบยดหยน จะชวยใหเดกรกการเรยนและเรยนได

ดขน

ผใหญควรชวยกนท�าใหเดกเปนคนรกการอาน การเรยนร โดยเรมจากการอาน

หนงสอนทาน นยาย วรรณกรรม เพอความเพลดเพลน และสงเสรมสนองความตองการ

อยากรอยากเหนของเดกๆ สงเสรมใหเดกไดเรยนรอยางมความสขทงทบานและทโรงเรยน

โดยถอเปนเปาหมายทส�าคญทสด การวจยพบวาเดกทมความสขจะเรยนและสอบไดดกวา

เดกทไมคอยมความสข พวกเขาจะกระตอรอรนมากกวา มความมานะอดทนมากกวา ม

ความคดสรางสรรคมากกวา มสมาธมากกวา และเขากบทงเพอนและครไดดกวา ดงนน

ควรตงเปาหมายใหเดกไดเรยนอยางมความสขเปนอนดบแรก จะชวยท�าใหเปาหมายการ

สงเสรมใหเดกเรยนเกงและเปนคนดมความเปนไปไดมากขน76

การศกษาทยดถอเปาหมายท�าใหผ เรยนไดก�ากบการเรยนรดวยตนเองเพมขน

มความสนกในการเรยนและรกการเรยนดวยตนเอง ควรจะมแนวทางดงตอไปน

1. สงเสรมความรกในการอาน การอยากรอยากเหนอยางตอเนอง การเรยนร โดย

ไมตองไปเนนจดมงหมายอนใด นอกจากเพอความรกในการเรยนรโดยตวของมนเอง เดก

ทรกการอาน อานหนงสอเปน จะสนกกบการอานโดยไมรสกวา การอานหนงสอคอการ

ท�างานภาคบงคบทนาเบอ

2. เปลยนแปลงวธการประเมนผลโดยไมเนนการจดล�าดบในหองเรยน การประเมน

ผลทดควรวดพฒนาการในการเรยนรของผเรยนแตละคน เนนการแขงกบตวเอง มากกวา

เนนการแขงขนกบคนอน และใหผเรยนตระหนก รจกการประเมนผลดวยตวของเขาเอง

ไดดวย เขาจะไดรตววาเขาเรยนไดแคไหน ตองปรบปรงตวเองอยางไร

3. เนนการพฒนาความสามารถหรอความฉลาดทางดานสงคมและอารมณของ

ผเรยนควบคไปกบความฉลาดทางปญญาหรอความร/ทกษะทางวชาชพอยางถอเปนเรอง

ส�าคญ

75www.wikipedia.com – Self Directed Learning, วทยากร เชยงกล บทท 3 การเรยนรอยางม ประสทธภาพ สายธาร, 2549.76กระทรวงศกษาธการเสนอค�าขวญวาตองสอนใหเดก “เกง ด มสข” ตามหลกจตวทยาควรจะเนนเรองม ความสขกอน แลวเดกจะมโอกาสเกงและดตามมา ดวทยากร เชยงกล. ความสขซอไมได แตสรางไดดวย ตนเอง. ประพนธสาสน, 2548.

ART.indd 126 12/2/2559 9:51:59

บทท 6


4. เปดกวางใหเดกมโอกาสเลนและท�ากจกรรมทเขาพอใจ โดยการรจกแบงเวลา

อยางเหมาะสม

5. เลกการสนบสนนใหเดกตองเรยนพเศษตอนเยน/เสาร-อาทตย เพอมงแขงขน

ใหเรยนเกงกวาคนอนหรอเรยนไดเรวกวาเดกอนตงแตอายยงนอย เพราะถงเดกบางคนจะ

มความฉลาดทางปญญาทจะท�าได แตถาพฒนาการทางอารมณและสงคมของเขายงไม

พรอม หรอตองใชเวลาเรยนหนกไป เครยดไป อยางไมสมดลกบความตองการของชวต

ทตองการพฒนาดานอนๆ ดวย จะท�าใหเขาเรยนไปอยางไมมความสข ถงตอนตนๆ เขา

จะเรยนได แตกอาจมปญหาตามมาในภายหลงได ทงนรวมทงพอแม ผปกครอง ไมควร

คะยนคะยอใหลกหลานเลอกเรยนสาขาวชาในระดบอดมศกษา พอแม ผปกครองชอบ

แตผเรยนไมไดชอบอยางแทจรงดวย

6. สงเสรมใหเดกตงค�าถาม คด วเคราะห รวธทจะเรยนรตอดวยตนเอง เชน การ

อานแบบจบใจความไดด รวธเลอกหนงสอ คนควาหาขอมล เปดใจกวาง ลดอคต มองทง

ดานบวก ดานลบอยางรอบดาน วจารณวเคราะหความเชอถอของขอมล วเคราะห ตความ

ขอมลแบบรจกเชอมโยงน�าไปใชในชวตจรงได

ART.indd 127 12/2/2559 9:51:59

ART.indd 128 12/2/2559 9:51:59

ส�าคญ บทนกลาวถงเรองการปฏรประบบการบรหารจดการทางการศกษา และการแกปญหา

เชงประเดนส�าคญทเกยวของกบการปฏรประบบบรหารจดการดวยรวม 8 เรอง

การปฏรปการจดการศกษาของรฐบาลเทาทท�ามามกจะใชวธเพมโครงการใหมๆ

เพอแกไขปญหาตางๆ เปนการมองและตามแกปญหาเปนเรองๆ แบบแยกสวน ซงจะชวย

แกปญหาเฉพาะเรองนนไดบางสวนหรอพฒนาคนไดบางกลมหรอไดบางจด บางประเดน

เทานน ไมไดเปลยนแปลงคร หลกสตร วธการสอน การวดผล ฯลฯ ทสามารถใหบรการ

ทางการศกษาทมคณภาพแกประชาชนทงประเทศอยางทวถงเปนธรรมได ทงแนวคดใหญ

ในการปฏรปการศกษาของรฐบาลทกรฐบาลทผานมายงตดอยในกรอบคดการลงทนการ

ศกษาเพอพฒนาเศรษฐกจแนวทนนยมอตสาหกรรม มงคดเลอกพฒนาคนเกงสวนนอยไป

ท�างานรบใชธรกจในระบบตลาดเปนดานหลก ท�าใหประชาชนสวนใหญไดรบการศกษา

นอยและมคณภาพโดยรวมระดบปานกลางและต�า

การจะปฏรปการศกษาของไทยใหตามทนโลกในศตวรรษท 21 จะตองเปลยน

แปลงทงแนวคด เปาหมาย ระบบการบรหารจดการอยางถงรากถงโคน เรองส�าคญทจะ

ตองปฏรป คอ พฒนาครทกคนในสถานศกษาทกแหงใหมคณภาพสงขนในระดบใกล

เคยงกน เพอจดการศกษาททนโลกในศตวรรษท 21 ท�าใหนกเรยน นกศกษา ประชาชน

ทงประเทศใหพฒนาศกยภาพของแตละคนไดอยางเตมทและสนองกบความตองการทแท

จรงของประชาชนและสงคมได

เปาหมายการศกษาควรสงเสรมใหผเรยนรกการอาน การเรยนร คดวเคราะหเปน

อยางสรางสรรค เรยนรวธทจะเรยนรตอและแกไขปญหามากกวาเนนการเรยนวชาสามญ

แบบทองจ�าอยางทผานๆ มา ซงคนทเรยนจบไปแลวคดและท�าอะไรไมเปน แถมยงม

ทศนคตแบบอยากท�างานสบายมากกวาทมอปนสยตงใจในการท�างานอยางเตมทดวย

สวนการจดการศกษาใหคนเกงในดานตางๆ ไดพฒนาศกยภาพสงสดในการศกษาระดบสง

และในการวจยและพฒนา กควรท�าควบคกนไป โดยตองเปดโอกาสใหประชาชนทกคนม

โอกาสพฒนาศกยภาพของพวกเขามากทสด เชน มการแขงขนอยางเปนธรรม คนท�างาน

แลวมโอกาสกลบมาเรยนได มมหาวทยาลยเปด มหาวทยาลยออนไลนทสามารถเปด

สอนคนทสนใจทกคนไดอยางมคณภาพและเสยคาใชจายต�า

บทท 7การปฏรประบบการบรหารจดการทางการศกษา

และการแกไขปญหา

ART.indd 129 12/2/2559 9:51:59

บทท 7


การจดการศกษาควรมความหลากหลาย ยดหยน ปรบตวไดด น�าไปใชงานในโลก

จรงได เชน สอนใหลกหลานเกษตรกรและเกษตรกรรจกท�าการเกษตร วางแผนจดการ

ฟารม ท�าบญช การคา ท�าระบบสหกรณเปน สงเสรมใหคนทอยในชนบทมศกยภาพทจะ

ท�ามาหากนในทองถนของตน โดยไมตองอพยพไปหางานท�าในเมอง รจกการพฒนาสถาบน

ครอบครวและชมชนใหเขมแขง สอนใหลกหลานคนงาน ผประกอบอาชพอสระรายยอย

ในเมองในดานฝกอาชพและพฒนาอาชพทสามารถเลยงตนเองไดดขนจรง สอนผใหญให

มความรและทกษะส�าหรบอาชพใหมๆ ทแตกตางไปจากเดม ฯลฯ

เรองทส�าคญ คอ การมงท�าใหประชาชนเขาใจและตนตววาการจดการศกษาใน

ประเทศไทยมปญหาถงขนวกฤตทเปนสาเหตท�าใหการพฒนาทางเศรษฐกจสงคมของ

ประเทศกาวไปไดลาชามปญหา ดงนนทงการปฏรปการเรยนการสอนใหมคณภาพใหผ

เรยนคดวเคราะหเปน รฐใหบรการการศกษาแกประชาชนทกกลมทวประเทศไดอยางทวถง

เปนธรรม เปนเรองทตองท�าควบคไปกบการปฏรปเชงโครงสรางทางเศรษฐกจการเมอง

การปฏรปการศกษาเปนเรองทจะตองเขาใจภาพรวมและตงใจเปลยนแปลงครงใหญ ทก

คนทกหนวยงานจะตองเขามาชวยกนคด ชวยกนท�า ชวยกนผลกดนตรวจสอบใหหนวย

งานทรบผดชอบอยตองปฏรปตวเองและปฏรประบบการท�างาน นกวชาการ นกวชาชพ

ปญญาชนทตนตวรปญหา ตองออกแรงชวยกนท�างานแผยแพรรณรงคใหประชาชนและ

ชมชนตนตวเขามาชวยกนเรยกรองรณรงคเรองการปฏรปการศกษากนอยางกวางขวาง

เปนกระแสของประชาชนสวนใหญ จงจะเกดพลงทางสงคมมากพอทจะผลกดนใหผบรหาร

ประเทศตองด�าเนนการปฏรปการศกษาใหเกดผลอยางแทจรง ยทธศาสตร/แนวทางการ

ปฏรประบบบรหารจดการศกษาและเรองทส�าคญ

7.1 เปลยนโครงสรางบรหารจากแบบรวมศนยทสวนกลาง เปนแบบกระจายอ�านาจ และความรบผดชอบไปทจงหวดและหนวยปฏบตงานในพนทเพมขน

การเมองไทยมการเปลยนรฐมนตรกระทรวงศกษาธการ และเปลยนนโยบายโครง

การตางๆ บอยเกนไปและรฐมนตรกระทรวงศกษาธการมอ�านาจแบบรวมศนยมากเกนไป

เราควรแกปญหานดวยการออกกฎหมายใหม จดตงคณะกรรมการปฏรปการศกษาแหงชาต77

77สภาปฏรปแหงชาตท�าเอกสารวาระปฏรปท 16-18 เสนอใหจดตง คณะกรรมการนโยบายการศกษาและ พฒนามนษยแหงชาต ทเปนองคกรระดบสงทขนกบส�านกนายกฯ รฐมนตร โดยมนายกรฐมนตรเปน ประธานและรฐมนตรกระทรวงศกษาธการเปนรองประธาน และมการคดเลอกผทรงคณวฒมาท�างาน เตมเวลา ทางสภาการศกษาแหงชาตกมแนวทางเสนอใหสภาการศกษาแหงชาตมบทบาทเพมขน ในท�า นองคลายกนแตกยงคงเปลยนสวนหนงของฝายรฐบาล

ART.indd 130 12/2/2559 9:51:59

บทท 7


ทคดสรรคนจากนกบรหารมออาชพและนกการศกษา นกวชาการทเปนคนกลางเพยงไม

กคน แตท�างานเตมเวลา มาเปนคณะท�างานททงวางแผน ก�าหนดนโยบาย โครงการและ

ควบคมก�ากบดแลแผนพฒนาการศกษาแหงชาต คณะกรรมการการปฏรปการศกษาชดน

ควรมสทธอ�านาจมากกวารฐมนตรและกระทรวงศกษาธการ เชนเดยวกบทคณะกรรมการ

ดานนโยบายของบรษทมสถานะสงกวาผบรหารจดการบรษท เหตทตองปฏรปอยางแตก

ตางจากกระทรวงอน เพราะการศกษาไมใชแคงานของกระทรวงหนงเทานน แตเปนเรอง

ส�าคญทสด ประเทศจะพฒนาเศรษฐกจสงคมตอไปไดมากนอยแคไหน ขนอยกบความ

ส�าเรจหรอลมเหลวของการปฏรปการศกษา

การปฏรประบบบรหารการศกษาเปนเรองพเศษตางจากการบรหารกระทรวงอนๆ

เพอใหแผนพฒนาและการด�าเนนงานปฏรปการศกษาแหงชาตด�าเนนไปอยางเปนเอกภาพ

และตอเนอง ไมวาตอไปใครจะขนมาเปนรฐมนตรหรอเปนผบรหารระดบสงของกระทรวง

ศกษาธการกตองท�าตามแผนพฒนาหรอแผนปฏรปการศกษาแหงชาต ซงตองเปนแผน

ระดมสมองของนกการศกษา นกบรหารมออาชพ และผมสวนไดสวนเสยทกฝาย จดท�า

กนอยางรอบคอบ มยทธศาสตร แผนปฏบตงานทเปนรปธรรม ชวดทสามารถตดตามท�าให

เกดผลเพอประโยชนประชาชนสวนใหญได

การก�ากบดแลของคณะกรรมการการปฏรปการศกษาอาจก�าหนดระยะเวลาไว

กได เชน 10 ป ตวคณะกรรมการควรมวาระ และจดใหมระบบตรวจสอบและเปลยนแปลง

ตวบคคลได ทมาของคณะกรรมการควรคดสรรอยางดจากกลมผทรงคณวฒทเปนนกบรหาร

มออาชพและนกวชาการทมวสยทศน มความร ความสามารถในเรองการบรหารจดการ

องคกรในเชงปฏรปดวย สวนแผนปฏรปหรอแผนพฒนาการศกษา 5-10 ป อาจเสนอผาน

การท�าประชาพจารณและรฐสภากได โดยตองเปนแผนทระดมสมองจากนกการศกษา

นกบรหารภาคธรกจเอกชน ภาคสงคมประชา ผมสวนไดเสยทกฝาย ทตระหนกวาเรอง

การปฏรปการศกษาเปนเรองส�าคญทสด ทจะตองท�าเพอใหไปชวยแกปญหาและพฒนา

เศรษฐกจสงคมของประเทศไดจรง แผนดงกลาวจะตองมเปาหมายโครงการ มาตรการ วธ

การด�าเนนทเปนรปธรรมชดเจน ไมใชแคเขยนไวเปนตวหนงสอทมขอความสวยงาม แต

ไมมผลทางปฏบตจรง

มตวอยางของฮองกง ทปฏรปการศกษาไดผลเรวในเวลาไมกปโดยใชคณะกรรมการ

การปฏรปการศกษาเพยง 4 คนเทานน แตเปน 4 คน ทมฝมอและท�างานเตมเวลาจรงๆ

ประธานเปนระดบผบรหารองคกรธรกจขนาดใหญ และองคกรระหวางประเทศมาแลว

กรรมการอก 3 คน เปนผทรงคณวฒทรเรองทงเรองการศกษาและการบรหารด คณะ

กรรมการชดน มอ�านาจแตงตงอนกรรมการและจางคนมาชวยงานคณะกรรมการไดอยาง

คลองตว มการจดสมมนาระดมสมองจากคร ผปกครอง แบบกลมเลกๆ ทหมนเวยนจด

ART.indd 131 12/2/2559 9:51:59

บทท 7


ทวทงเขตเศรษฐกจในเวลาไมหางกนนก จงเปนคณะทท�างานปฏรปการศกษาทไดผลจรง

ไมใชเปนแคคณะกรรมการนโยบายทเพยงแตใหความเหนตอฝายบรหารแบบใน

ประเทศไทยเทานน

ในแงระบบการบรหารกระทรวงศกษาธการ ควรออก พรบ. ปฏรปการศกษาแหงชาต

ฉบบใหม ท�ากระทรวงศกษาสวนกลาง ซงปจจบนมบคลากรถงราว 10,000-15,000 คน

ใหเลกลง กระจายคนทท�างานวชาการและธรการสวนกลางใหไปท�างานในสถาบนการ

ศกษาโดยตรงเพมขน และหรอมการสบเปลยนโยกยายต�าแหนงงานไดยดหยน คลองตว

เพมขน เปลยนแปลงบทบาทของกระทรวงศกษาจากการเปนผจดการศกษาเอง เปนเพยง

ผก�ากบนโยบายผสนบสนน และผประเมนผประสานงาน ผชวยแกปญหาพฒนากระบวน

การเรยนการสอน และกระจายอ�านาจและความรบผดชอบใหภาค 4 ฝาย คอ 1. ฝายบรหาร

ภาครฐ 2. ครอาจารยผปฏบตงาน 3. ผทรงคณวฒ 4. ประชาชนและองคกรทองถน ภาค

4 ฝายน ควรมทงในระดบประเทศและระดบจงหวดท�างานรวมกนแบบเครอขายในแนว

ประยกตจากทกระทรวงสาธารณสขไดทดลองท�าอย หรอในระดบจงหวดทมการทดลอง

ท�าสมชชาการศกษาจงหวด และคณะกรรมการการศกษาจงหวด ในรปภาคเครอขายของ

ประชาคมจงหวดทมทงองคกรระดบทองถน หนวยงานจดการศกษาภาคธรกจเอกชน

ภาคสงคมประชารวมกนท�างาน

เนองจากในชวงแรกครอาจารยเทาทเรามอยอาจมความพรอมในการรบผดชอบ

บรหารจดการสถานศกษาดวยตนเองในระดบทแตกตางกน อาจคอยๆ ทยอยกระจายอ�านาจ

ทรพยากรก�าลงคนไปสสถานศกษาทมความพรอมกอนและเพมขนตามล�าดบความพรอม

ในการรบผดชอบตอผลงาน ขณะเดยวกนตองสงเสรมนกเรยน นกศกษา พอแม ผปกครอง

ผมสวนไดสวนเสยใหเขามามสวนรวมรบผดชอบในการตรวจสอบดแลและรวมกน

บรหารสถานศกษาเพมขน และสรางระบบทชวยชวดประเมนผลตดตามตรวจสอบการ

ด�าเนนงานของสถานศกษาตางๆ ไดมากขน ทแลวมาการกระจายอ�านาจไปทเขตพนทการ

ศกษากลายเปนการสรางระบบราชการอกชนหนง ทมผอ�านวยการ คณะกรรมการเขต

พนทการศกษามอ�านาจเพมขน โดยไมมระบบตรวจสอบทด ท�าใหขนอยกบคณภาพ

ของแตละคน ถาเปนคนตงใจท�างานอยางซอตรง เอาใจใส กดไป แตหลายคนใชอ�านาจ

เพอประโยชนสวนตนและพรรคพวก ไมไดรบผดชอบในการปฏรปการศกษาในชมชน

ทองถนของตนใหดขน แนวทางการปฏรประบบบรหารจงไมใชเรองกระจายอ�านาจไปท

หนวยงานระดบยอยลงไปอยางเดยว ตองท�าควบคไปกบการกระจายความรบผดชอบทม

การตรวจสอบ และสงเสรมพฒนาใหสามารถท�างานอยางมประสทธภาพเพอสวนรวม

เพมขนอยางแทจรง

ART.indd 132 12/2/2559 9:51:59

บทท 7


การจะพฒนาใหผบรหารสถานศกษามความรบผดชอบทจะตรวจสอบไดเพมขน

ตองสงเสรมพฒนาตวแทนภาคประชาชนทงในระดบประเทศและระดบทองถนใหเขามา

มบทบาทในการจดการและตรวจสอบการใหบรการการศกษาของผบรหาร/คร สถานศกษา

ตางๆ ใหเปนไปอยางมประสทธภาพและเปนธรรมเพมขน ก�าหนดใหสถานศกษา ตอง

ประเมนตวเองและไดรบการประเมน เชน ตองท�ารายงานผลคะแนนเฉลยของนกเรยน

ในโรงเรยนเผยแพรตอสาธารณะ78

จดตงส�านกงานสถาบนเพอการปฏรปการศกษา79 เปนองคกรมหาชนทคดเลอกผ

บรหารมออาชพผเขาใจปญหาการศกษา จากองคกรธรกจเอกชน สงคมประชา และนก

วชาการทมความเปนนกบรหารดวยเขามาท�างานแบบเตมเวลา งานส�าคญ 2 อยางแรกคอ

ปฏรปการบรหารจดการองคกร และการปฏรปผบรหาร/ครอาจารยใหเปนนกวชาชพชนสง

ทมแรงจงใจสง ปฏรปสถาบนฝกอบรมครแนวใหม คดคนเกง คนมอดมการณตงใจเปน

ครสง ท�าใหครเปนนกวชาชพชนสงทไดรบผลตอบแทนและแรงจงใจสงขน เทยบไดกบ

นกวชาชพชนสงอนๆ เชน แพทย วศวกร สถาปนก ฯลฯ ฝกอบรมครอาจารยใหมความร/

ทกษะแนวใหมทสามารถสอนใหผเรยนเรยนรแบบรจกคดวเคราะหไดอยางมคณภาพ

ปฏรปใหสถาบนการศกษาเปนองคกรทเรยนร และท�างานไดอยางมประสทธภาพ

ปฏรปโครงสรางการบรหารจดการ ดวยการลดขนาดและบทบาทของกระทรวง

ศกษาทสวนกลางลง กระจายบคลากรงบประมาณและสทธอ�านาจ ความรบผดชอบใน

การบรหารจดการ สคณะกรรมการศกษาจงหวด และสมชชาการศกษาจงหวด เขตพนท

การศกษา และสถาบนการศกษา และการโอนการจดการศกษาไปสองคกรปกครองสวน

ทองถน ภาคธรกจเอกชนและองคกรสงคมประชาอนๆ เพมขน ตามล�าดบความพรอมของ

องคกรตางๆ ในแตละทองถน โดยวางกฎเกณฑใหเขากบสภาพปญหาความเปนจรงของ

แตละทองถนไดอยางยดหยนและมประสทธภาพ โปรงใส

กระจายอ�านาจทรพยากร และความรบผดชอบไปททองถน ควรพฒนาตอจาก

โครงการน�ารองใน 15 จงหวด ก�าลงด�าเนนการปฏรปการศกษาระดบจงหวดโดยจดตง

คณะกรรมการการศกษาจงหวด และสมชชาการศกษาจงหวดทประกอบไปดวยภาค

78สมเกยรต ตงกจวาณชย และศภณฏฐ ศศวฒวฒน “เราจะสรางความรบผดชอบทางการศกษาไดอยางไร: แนวคดและประสบการณในตางประเทศ” http://thaipublica.org/2012/02/accountability - education.79สภาปฏรปแหงชาตเสนอใหจดตง สถาบนวจยระบบการศกษาและการพฒนามนษย และหนวยงาน บรหารการเงนการคลงและทรพยากรทางการศกษา ซงเหมอนเปน 2 หนวยงานทแยกกน ผวจยเหนวา ควรจะท�าแบบบรณาการ และควรเปนองคกรทมก�าลงคนและกลไกทสนบสนนคณะกรรมการนโยบาย การศกษาและพฒนามนษยใหท�างานไดผลจรง

ART.indd 133 12/2/2559 9:51:59

บทท 7


เครอขายหลายฝาย ทงองคกรปกครองสวนทองถน สภามหาวทยาลย หนวยงานจดการศกษา

ระดบภาคสงคมประชา และภาคธรกจเอกชน เพอท�างานปฏรปการศกษาในจงหวดของ

ตนใหมคณภาพ ประสทธภาพเพมขน สนองความตองการของทองถนและประเทศได

มากขน เปนโครงการทนาจะสงเสรมใหจงหวดอนๆ ด�าเนนการและพฒนาตออยางยดหยน

ตามศกยภาพของแตละจงหวด ปจจบนเปนการรวมมอกนท�างานรวมกนของภาคผสนใจ

การปฏรปในจงหวดและองคกรมหาชน 2 แหง คอ ส�านกงานสงเสรมสงคมแหงการเรยนร

และคณภาพเยาวชน (สสค.) และส�านกงานสนบสนนการวจย (สกว.) แตตอไปนาจะ

พฒนาใหเปนกลไกวธการท�างานทรฐบาลเขามาอดหนนดานงบประมาณ และมการออกกฎ

ก�าหนดอ�านาจขอบเขตของคณะท�างานและทมา วธการไดมาซงคณะกรรมการทง 2 ชด

ดงกลาว เพอจะไดใชเปนกลไกการบรหารจดการการศกษาแบบใหม โดยอาจจะศกษา

และปรบปรงจากโมเดลการกระจายอ�านาจ งบประมาณ สโรงพยาบาลโดยตรงของ

สาธารณสข80

หลกการแนวทางปฏรปแบบใหมคอ กระทรวงศกษาฯ สวนกลางเลกเปนผจดการ

ศกษาเอง เปลยนบทบาทไปท�าหนาทเปนผก�ากบ ดแล ประสานงาน สนบสนนผบรหาร

และครสถาบนการศกษาตางๆ ในเรองนโยบาย การท�าตามแผนพฒนาการศกษาแหงชาต

หลกสตร การปฏบตงานอยางคณภาพ โปรงใส เปนธรรม ในชวง 5-10 ปแรกอาจจะคอย

ทยอยท�าในจงหวดทพรอมไปตามล�าดบ แตกตองทดลองฝกหดใหทกจงหวดท�าไดภายใน

10 ป โดยอาจจะท�าใหยดหยนแบบมรปแบบทตางกนไปบางได

ปฏรประบบการท�างานคณะกรรมการของเขตการศกษาและสถานศกษา ตอง

ท�างานแบบรบผดชอบตอผลงาน และท�างานรวมกบภาคเครอขายคณะกรรมการการศกษา

จงหวดและสมชชาการศกษาอยางค�านงเปาหมายของผลงานเพมขน สงเสรมใหผทรง

คณวฒ ผน�าชมชน ผประกอบอาชพอสระ ขาราชการบ�านาญ ขาราชการกระทรวงอน

นกธรกจ ศษยเกา ผปกครอง ฯลฯ ทมความรและทกษะในการบรหารจดการเขามารวม

ท�างานเปนคณะกรรมการการศกษาจงหวด สมชชาการศกษาจงหวด และกรรมการสถาน

ศกษาตางจากกรรมการซงมสทธอ�านาจเพมขน มการบรหารอยางเปนประชาธปไตยท

กรรมการรบผดชอบรวมกน ไมใชแบบทตงขนมาแครปแบบและผอ�านวยการ/ครใหญเปน

ประธานคณะกรรมการสถาบนศกษาเสยเอง

ในประเทศอนนน คณะกรรมการสถานศกษาสวนใหญเปนคนนอกและคณะ

กรรมการสามารถพจารณาแตงตงและถอดถอนใหความดความชอบผอ�านวยการหรอคร

80เอกสารแนะน�าโครงการจงหวดปฏรปการเรยนร สสค. Area Based Education QLF ส�านกงานสงเสรม สงคมแหงการเรยนรและคณภาพเยาวชน www.qlf .or.th

ART.indd 134 12/2/2559 9:51:59

บทท 7


ใหญได ขณะทของไทยมแครปแบบการตงคณะกรรมการสถาบนการศกษา แตเนอหา

ของการด�าเนนงานยงคงขนอยกบผอ�านวยการ/ครใหญ เขตการศกษาและกระทรวงศกษาฯ

ตามระบบราชการ คณะกรรมการสถาบนการศกษาของไทยกลายเปนเพยงแคคณะกรรมการ

หาทนใหโรงเรยนหรอเปนคณะกรรมการตรายางรบทราบและอนมตเรองทฝายบรหาร

เสนอมาเปนสวนใหญ (สภามหาวทยาลยและวทยาลยตางๆ มสภาพปญหาคลายกน)

เพอแกปญหาการขาดแคลนผทรงคณวฒในชมชนระดบต�าบล อ�าเภอบางแหง

ควรสงเสรมให ผน�าชมชน ขาราชการบ�านาญ ขาราชการกระทรวงอน ผประกอบอาชพ

อสระตางๆ พระสงฆทมความร และผทรงคณวฒทมภมล�าเนาอยในจงหวดนน แตอาจไม

ไดอยทต�าบลนนหรออ�าเภอนนโดยตรง ใหเขามารวมเปนคณะกรรมการสถานศกษาได

ในกรณทไมอาจหาผทรงคณวฒในต�าบลหรออ�าเภอรอบนอกไดโดยตรง เนองจากใน

สมยนการสอสารและการเดนทางสะดวกขน เราอาจจะหาผทรงคณวฒจากอ�าเภอเมองได

งายกวา และคณะกรรมการสามารถเดนทางไปเขารวมประชมทโรงเรยนในตางอ�าเภอ

ต�าบล เดอนละ 1-2 ไดครงไดไมยาก

ขอส�าคญคอควรมระบบเลอกสรรใหไดคณะกรรมการเขตการศกษาและคณะ

กรรมการสถานศกษาคนทมความรความสามารถ และคณธรรมทจะท�าหนาทตรวจสอบ

ดแลฝายบรหารสถานศกษาแตละแหงไดอยางมประสทธภาพจรง ดงนนควรยกเวนไม

แตงตงผมต�าแหนงทางการเมองในทกระดบ รวมทงองคกรปกครองสวนทองถนใหเปนคณะ

กรรมการสถานศกษา เพอหลกเลยงการแทรกแซงและเลนพรรคเลนพวกทางการเมอง

ประธานคณะกรรมการสถานศกษาควรเปนคนนอกทก�ากบดแลผอ�านวยการหรอครใหญ

ได ไมควรใหผอ�านวยการ/ครใหญเปนประธานคณะกรรมการสถานศกษาเสยเอง อาจเปน

กรรมการคนหนง แตไมควรมสทธออกเสยงในเรองทมผลกระทบตอตวผอ�านวยการ/คร

ใหญเอง

ประเดนส�าคญคอ ตองมการคดเลอกจดฝกอบรม การพฒนาเตรยมผบรหารสถาน

ศกษาอยางมประสทธภาพจรง ไมใชแควาเรยนส�าเรจปรญญาโทดานบรหารการศกษาแลว

จะเปนผบรหารสถานศกษาไดดเสมอไป ผบรหารสถานศกษาควรรทงวชาการศกษาและ

รเรองการบรหารจดการ รวมทงการบรหารเรองงบประมาณแบบนกเศรษฐศาสตรการ

ศกษาทรภาคปฏบตจรงดวย การคดเลอก แตงตง เลอนฐานะผอ�านวยการโรงเรยนและ

ครอาจารย ควรประเมนความร ความสามารถ และผลงานของผทอยในเกณฑ อยางม

ประสทธภาพ เปนธรรม เหมาะสม การประเมนผลผอ�านวยการ/คร ตองวดจากผลสมฤทธ

ของนกเรยนโดยเฉลยทงชนและโรงเรยนเปรยบเทยบกบปกอนหรอวดวาสดสวนผสอบ

ผานเกณฑขนต�าของทงชนและโรงเรยน โดยมการรายงานตอสาธารณะทกป เพอแสดง

ความรบผดชอบตอประชาชนผมสวนไดเสย

ART.indd 135 12/2/2559 9:51:59

บทท 7


การโอนการจดการศกษาใหองคกรปกครองสวนทองถน ควรทยอยท�าใหกบองคกร

ทตงใจขอมาและมหลกเกณฑความพรอมสงกอนเปนแหงๆ ไป และตองปฏรปองคกร

ปกครองสวนทองถนไปพรอมกนดวย เชนในองคกรปกครองสวนทองถนตองมวธคดคน

ทมความรเรองการศกษามาเปนฝายบรหารการศกษา และบรหารแบบประชาธปไตยทให

ครมสวนรวมและอสระในการท�างาน การทครจ�านวนมากไมอยากถกโอนยายไปอยกบ

องคกรปกครองสวนทองถนเพราะกลายเปนการโอนครไปเปนลกนองนกการเมองทองถน

ซงบางคนมความร ความสามารถ คณธรรม ระดบปานกลางถงต�า เราตองแกไขปญหา

อยางจ�าแนกและยดหยน โดยพจารณาบรบททเปนจรง ไมใชโดยการออกเปนกฎทใชทวไป

กบทกกรณ

ขณะเดยวกนกควรแกไขกฎหมายใหองคกรสงคมประชา เชน ศาสนา มลนธ

องคกรชมชนตางๆ ยนเรองของบจากกระทรวงศกษาธการมาจดการศกษาดวยตนเอง

แบบ Charter School ได หรอองคกรชมชนขอโอนโรงเรยนขนาดเลกในสงกดกระทรวง

ศกษาธการไปบรหารกนเองโดยรฐบาลคงสนบสนนดานงบประมาณโดยตรงแบบ Charter

School เพอสงเสรมใหองคกรตางๆ สามารถจดการศกษาไดอยางกวางขวางหลากหลาย

และแขงขนกนในเชงคณภาพไดเพมขน

ส�าหรบสถานศกษาเอกชนควรสงเสรมใหมการแขงขนพฒนาดานคณภาพเพมขน

โดยการจดสรรงบประมาณไปทผเรยนโดยตรง เชน ใหเปนคปองการศกษาแกนกเรยน

ทกคน ทสามารถจะไปเลอกเรยนสถาบนการศกษารฐหรอเอกชน หรอภาคสงคมประชา

ได จะเปนวธการบรหารงบประมาณเพอการศกษาโดยรฐทท�าใหสถานศกษาประเภทตางๆ

แขงขนกนอยางเปนธรรมขน และผเรยนมทางเลอกหลากหลายขน ปจจบนเนองจาก

ประชากรวยเรยนลดลง มการแขงจากสภาบนรฐในเมองใหญเพมขน ท�าใหสถานศกษา

เอกชนขนาดกลาง ขนาดเลก มนกเรยน นกศกษาลดลง ซงยงท�าใหมรายไดลดลงและยาก

ทจะบรหารใหมคณภาพได

สถานศกษาของรฐทมความพรอมสงควรใหเปนนตบคคลทบรหารตนเองแบบอย

ภายใตก�ากบรฐบาลแบบโรงเรยนมหดลอนสรณได ควบคไปกบการพฒนาระบบตรวจ

สอบคานอ�านาจผบรหารสถานศกษาทกประเภท โดยคณะกรรมการภาค 4 ฝาย และ

สมาคมผบรหาร สมาคมคร/อาจารย สมาคมวชาชพดานตางๆ เพอดแลชวยเหลอการ

บรหารสถานศกษาทงดานคณภาพการบรหารแบบธรรมาภบาล และการใหความเปนธรรม

แกประชาชนในชมชนดวย เชน การควบคมอตราคาเลาเรยน การคดเลอกผเขาเรยนอยาง

เปนธรรม การมทนการศกษาส�าหรบนกเรยนยากจนทเรยนดปานกลางแตตงใจเรยนสง

ฯลฯ

ART.indd 136 12/2/2559 9:51:59

บทท 7


การปฏรประบบบรหารเรองทส�าคญเรองหนง คอ การปฏรปเรองการจดสรรและ

การใชงบประมาณใหเหมาะสม มประสทธภาพ โปรงใส เปนธรรมเพมขน เรองนสถาบน

วจยเพอการพฒนาแหงประเทศไทย และองคกรตางประเทศไดเคยเสนอไวรวมทงขอเสนอ

เรองการพมพเขยวการปฏรปการศกษา ของคณะกรรมาธการการศกษา สภาปฏรปแหงชาต

กไดเสนอเรองการจดงบประมาณแนวสนองความตองการของผเรยน เชน ใหคปองการ

ศกษาแกผเรยนโดยตรง, การจดสรรงบประมาณรายหวอยางยดหยนตามพนทและสภาพ

ปญหา ฯลฯ ซงถาท�าไดจะท�าใหเกดการเปลยนแปลงครงส�าคญทจะน�าไปสการแขงขน

และการปฏรปสถาบนการศกษาตางๆ ไดเพมขน

7.2 ทมเทพฒนาการศกษาปฐมวย (3-5 ขวบ) แบบเตรยมความพรอม ทสอดคลองกบการท�างานของสมองเดกวยนทงประเทศ

ปจจบนมเฉพาะศนยเดกเลกและโรงเรยนอนบาลทมองคความรบางแหงในเมอง

ทรวาเดกตงแตแรกเกดถงระดบปฐมวยนนเปนวยทเรยกวาเปนโอกาสทอง ทสมองเดก

ก�าลงเตบโตอยางรวดเรวทสด อยากรอยากเหน พรอมทจะเรยนรมากทสด ขณะทการเลยงด

ของพอแมและการศกษาระดบอนบาลสวนใหญยงอยในเกณฑปานกลางและต�า คนไทย

สวนใหญมความรเรองนนอย คดวาเดกเลกๆ ยงไมเตบโต ยงตองเรยนรอะไรมาก แคดแล

เรองการกนอยใหอวนทวน แขงแรง ปลอดภย กพอแลว แตความจรงเราก�าลงปลอย

โอกาสทองในการพฒนาสมองเดกเลกใหเจรญงอกงามเตมทหลดลอยไป เราตองปฏรป

เรองการเลยงดเดกเลก ศนยเดกเลก และโรงเรยนอนบาลอยางขนานใหญ นเปนเรองทจะ

ใชงบประมาณไมมากนก แตจะตองใชความตงใจ เอาใจใส และความพยายามท�าอยางม

ความรจรงจง ไดผลตอบแทนทคมคาในระยะยาวอยางมหาศาล

ขณะนมเดกไทยระดบปฐมวยนอยทวประเทศราว 3 ลานคน กลมทไดเขาเรยนม

ราวรอยละ 60 ซงสวนใหญจะอยในศนยเลยงเดกหรอ รร. อนบาลทมคณภาพปานกลาง

ถงต�า รฐ ภาคสงคมประชาชน เอกชน ตองจดการฝกอบรมและจางครอนบาลทเขาใจจตวทยา

เดกเลกและรจกวธการสอนแบบกงเลนกงเรยน มอปกรณสอตางๆ ทจะชวยพฒนาสมอง

เดกวยนจะเรยนรไดเรวมาก การปฏรปโรงเรยนอนบาลจะเปนการเตรยมพรอมสราง

พนฐานทส�าคญทจะท�าใหเดกเลกกาวขนไปเรยนชนประถมไดดขน เดกทฉลาดกลาพด กลา

ซกถามจะไปชวยสรางบรรยากาศการเรยนรแบบใหมและผลกดนใหครตองสนใจอาน

หนงสอศกษาเพมเตมดวย นจะเปนแนวทางการปฏรปการศกษาจากลางขนบนทส�าคญ

ART.indd 137 12/2/2559 9:51:59

บทท 7


รฐ ภาคธรกจเอกชน ภาคประชาชน ตองชวยกนสรางเพมเตมและปรบปรงโรงเรยน

อนบาล คดเลอกฝกอบรมและจางครอนบาลทมคณภาพเพมขน ปจจบนการโอนการจดการ

เรองนใหองคกรปกครองสวนทองถน ซงมระบบบรหารและคณภาพแตกตางกนสง ตอง

ชวยกน พฒนาโรงเรยนอนบาลทมมาตรฐานต�าและขยายโอกาสใหเดกทยงไมไดเรยนให

ไดเรยนฟร มรถรบสง มอาหารกลางวนและการดแลสขภาพอยางพรอมมล โดยอาจจะ

ตองเพมงบจากภาครฐ หาความสนบสนนจากภาคธรกจเอกชน พอแม ผปกครอง และ

พฒนาระบบดแลชวยเหลอโดยมผเชยวชาญดานการศกษาเดกปฐมวย มการฝกอบรมคร

และการสนบสนนชวยพฒนาดานคณภาพของโรงเรยนอนบาลทงประเทศอยางทวถง

การสงเสรมการเรยนรของเดกเลกจนถงเดกประถมตนควรท�าหลายทางพรอมกน

ไป เชน

1) พฒนาวธการเลยงดเดก ดวยการตงโรงเรยนพอแม ผปกครอง ใหพวกเขารจก

สงเสรมความอยากรอยากเหนและพฒนาการของสมองเดกในทกดาน กระทรวงสาธารณสข

ควรรวมมอกบกระทรวงศกษาฯ และหนวยงาน เชน สถาบนวทยาการการเรยนร เปน

องคกรเครอขายเพอพฒนาพอแมจดใหมการอบรมอาสาสมครจากแพทย พยาบาล เจา

หนาทใหเปนผใหขอมลแมทมาฝากคลอดและตองนอนโรงพยาบาลตอนคลอด ใหแมเหน

ความส�าคญวาการรองเพลงกลอมเดก เลานทาน อานนทานใหเดกเลกฟงนนชวยพฒนา

สมองและเปนการปทางใหเดกรกการอาน ซงเปนเรองทจะชวยพฒนาการเรยนรไปตลอด

ชวตของเขา การท�าหลกสตรฝกอบรมสนๆ หรอซดแจกเพอใหการศกษาพอแมรนใหมดวย

จดท�าซดเพลงกลอมเดก การอานนทาน หนงสอเลมแรก แจกหรอขายใหแมในราคาต�า

โดยตองแนะน�าใหแมเขาใจวาการตงใจสอสารกบเดกดวยภาษาและเรองราวตางๆ เปน

เรองส�าคญตอสมองไมนอยไปกวาการดแลดานสขภาพของเดก

2) สงเสรมการเรยนรภาษาไทย การรกการอาน และการอานแบบจบใจความท

ใชงานไดดทงโดยพอแม คร และคนอนๆ ปจจบนเราลดความส�าคญของวชาภาษาไทย

เพราะคนสวนใหญมแนวคดวาเปนภาษาทคนไทยทกคนกเรยนรไดโดยสภาพแวดลอมอย

แลว แตการรภาษาไทยแบบพอพด ฟง เรองราวตางในชวตประจ�าวนรเรอง เปนเพยงการร

ภาษาไทยในระดบต�า เราตองสงเสรมใหเดกไทยเรยนรภาษาไทยไดดในระดบหนงกอน

เขาจงจะไปเรยนวชาอนๆ ไดด และใชงานสอสารไดด เชน อานหนงสอแบบจบประเดน

ได พดอธบายไดอยางมเหตผล กระชบ กะทดรด ทกษะในการอานรเรอง (Reading

Competency) เปนทกษะพนฐานทส�าคญทสดทจะชวยผมทกษะนในการเรยนรเรองอนๆ

วชาอนๆ และพฒนาตนเองไดมากขนตอไป เดกทเรยนภาษาไทยแบบใชงานไดออน (คนละ

อยางกบการเรยนแบบทองจ�าเพอสอบ) จะยากล�าบากในการเรยนวชาอนใหดได เพราะ

ทกวชาตองการความเขาใจความหมายของค�า ประโยค และขอความ

ART.indd 138 12/2/2559 9:51:59

บทท 7


การเรยนรเรองการอานภาษาไทยใหไดด จงเปนเรองทส�าคญอนดบแรกส�าหรบ

เดกไทย เมอเดกเขาใจความหมายของค�า วล ประโยค ของภาษาไทย เขาจงจะสามารถ

ท�าความเขาใจกบแนวคด สรปรวบยอดของค�าตางๆ ในวชาอน รวมทงภาษาตางประเทศ

อนๆ ได เรองนมองคความรทางการวจยในหลายประเทศรองรบวาเดกคนทไมมความร

ภาษาแมของตนไดดพอ จะไปเรยนวชาอนไดดยาก ปจจบนมปญหาปลอยใหนกเรยน

เลอนชนขนไปถง ป.3 ป.4 หรอสงกวานน โดยทยงอานไมคอยออกหรออานไมคลองอย

มากพอสมควร เปนเรองทจะตองส�ารวจและหาทางชวยเหลอแกไขอยางจรงจง

ในโรงเรยน ควรปฏรปการสอนภาษาไทยโดยเนนความเขาใจ ความชนชมตอ

วรรณกรรม แทนการทองจ�าหลกไวยากรณกฎเกณฑตางๆ ปฏรปหลกสตรวธการเรยน

การสอนภาษาไทย และฝกอบรมครภาษาไทยใหมหมด เปลยนแปลงวธการสอนภาษาไทย

แบบเกาทมกเนนการทองจ�าไวยากรณ และจ�าศพท และเลอกตดตอนวรรณกรรมทมเนอหา

สงสอนใหเดกวานอนสอนงาย เชอฟง แบบจารตนยม ทไมสนก ไมนาสนใจ ไมทาทาย

เปนการสอนภาษาไทยแบบใหมทควรสอนแบบธรรมชาต (หรอแบบ Whole Language)

ทเนนใหเดกเขาใจความหมายของค�า วล ประโยค และสนกกบเรองราวในนทานและ

วรรณกรรมทเหมาะกบวยและมคณคาทางศลปะ (ความงาม ความไพเราะ ความสะเทอนใจ)

ทชวยใหผเรยนเกดความเพลดเพลน และรกการอาน มากกวาเพอการวดผลสอบตามแบบ

มาตรฐาน

ถาเดกมทกษะในการอานออนตงแตชนประถมตนแลว การทเขาจะไปเรยนวชาอน

ไดดจะท�าไดยากมาก และนคอสาเหตสวนหนงของปญหาวาท�าไมเดกสวนหนงจงเรยน

ตอไมไดและตองออกกลางคนไป ไมไดเรยนแมแตการศกษาขนพนฐานทรฐบาลจดใหฟร

และถอเปนภาคบงคบส�าหรบพลเมองดวย ในประเทศพฒนาอตสาหกรรม นกเรยนบาง

สวนทออกกลางคนไปเพราะปญหาความยากจนและปญหาอนๆ หากเขาอานออกเขยนได

คอนขางดและรกการอาน ถงเขาจะไมไดเรยนตอแลว พวกเขากยงมโอกาสไปหาหนงสอ

อานและศกษาดวยตนเองได แตนกเรยนไทยทออกกลางคนสวนใหญจะมทกษะในการ

อานทไมคอยดและไมไดรบการบมเพาะใหมนสยรกการอาน ท�าใหเขามโอกาสจะเรยนร

และพฒนาดวยตนเองไดนอย

เดกควรจะเรมจากการเรยนรภาษาไดด เขาใจความหมายของค�า ประโยค จบใจ

ความไดถกตองชดเจน และสนกในการอาน เกดความรกการอาน นคอพนฐานทส�าคญ

ทสด ทจะชวยพฒนาความร ทกษะ ทจะไปใชงานและการเรยนรเรองตางๆ ไดดขน

การอานหนงสอเปนวธการเรยนรอยางชาๆ ทหนกแนนกวา ชวยสรางสมาธ สราง

จนตนาการ ไดมากกวาสออเลกทรอนกส เชน ภาพยนตร โทรทศนและสออเลกทรอนกส

อน ทมกเนนภาพเคลอนไหวทบอกผชมทกอยาง ในการอานหนงสอนน เดกสามารถหยด

ART.indd 139 12/2/2559 9:51:59

บทท 7


และหรอพลกกลบไปอานใหมได ขณะทสออเลกทรอนกสจะเคลอนไหวเรว บอกทงเรอง

ราว การเคลอนไหว การพดของตวละครหมดทกอยาง เดกเปนฝายดและฟงอยางเดยว

แทบไมตองใชความคด จนตนาการของตนเองเกยวกบละครตางๆ เหมอนกบการอาน

หนงสอ ซงนอกจากจะสงเสรมจนตนาการมากกวาแลว ยงท�าใหเกดความซาบซงในภาษา

และวรรณกรรม ซงจะเปนประโยชนตอชวตของพวกเขาในหลายดานมาก

สออเลกทรอนกส เชน อนเทอรเนต E-book ซดรอม ถารจกเลอกและแบงเวลา

ใหเหมาะสม (โดยอาจตองมผใหญดแล) อาจมประโยชนในบางดานส�าหรบเดกโตทอาน

ไดคลองแลว แตไมควรเรมจากเดกเลกเกนไป ซงควรจะเรยนรจากโลกจรง ของจรง

มากกวาโลกเสมอนในสออเลกทรอนกส ขอส�าคญคอตองสรางใหเดกมพนฐานการอาน

ทด รกการอาน มสมาธในการอาน เปนคนอยากรอยากเหน อยากคนควาสงทมสาระกอน

เขาถงจะมอปนสยและความพรอมทจะไปคนควาอานจากอนเทอรเนต จาก E-book ฯลฯ

ถาเดกยงไมมพนฐานทดเรองภาษาและการรกการอาน เปนไปไดมากกวาพวกเขา

จะสนใจใชสออเลกทรอนกสแบบหาความบนเทงเพลดเพลน เชน การเลนเกมส ความ

หลงใหลเรองเพศ ดารา ฯลฯ และไมไดสนใจการคนควา การอาน การแสวงหาความร

และความหมายในชวตและสงคม ซงเปนสงทพลเมองโลกควรไดเรยนรเลยกได

7.3 ปฏรปคร อาจารย หลกสตร การเรยนการสอน การประเมนผล

การปฏรปคร อาจารย ไดน�าเสนอไวในบทท 5 โดยละเอยดแลว การปฏรปหลกสตร

การเรยนการสอน การประเมนผล กเสนอไวในบทท 6 แตในทนตองการเนนย�าโดยให

ภาพรวมแบบสนๆ โดยเฉพาะ เรองทส�าคญคอ ปฏรปหลกสตร การสอนการเรยนและการ

วดผลทกวชา ใหมเนอหาสาระ/วธการน�าเสนอทสนองความอยากรอยากเหน เหมาะกบ

พฒนาการของสมองตามวยของผเรยน และมความร/ทกษะพนฐานทน�าไปใชงานในโลก

จรงตอไปได

การปฏรปหลกสตรการศกษาขนพนฐานควรเนนการเขาใจองคความร ทเปน

แนวคดใหญทเชอมโยงกบความรสาขาอนๆ และชวตจรงไดมากกวาลงเนอหารายละเอยด

ของแตละสาขาวชา ก�าหนดเนอหาใหเหมาะสมกบวย รวมทงความสนใจ ความเขาใจ

ของเดกแตละวย ท�าหนงสอเรยนและหนงสออานประกอบใหเขาใจงาย ชดเจน มภาพ

ประกอบชวยเพมความเขาใจใหผเรยนไดเรยนรอะไรทใหม สนก และรสกทาทาย อยาก

เรยนร ดวยการอาน แทนทจะพงแตค�าบรรยายจากคร เปลยนแปลงวธการสอนการเรยน

จากแบบเนนการทองจ�าขอมลเปนขอๆ เพอน�าไปใชสอบปรนยประเภทเลอกกาวาขอไหน

ถกผด เปนการเปดกวาง ฝกฝนใหผเรยนหดคดวเคราะห ออกความเหน อภปราย ตความ

ART.indd 140 12/2/2559 9:51:59

บทท 7


ในเชงอตนย (เขยนบรรยาย) เพมขน หรออาจจะสอบแบบกงอตนย ปรนย เชน ขอสอบ

ของโครงการ PISA ทใหขอความทอธบายโจทยปญหามาใหอานครงหนาถงหนงหนา

เพอการคดวเคราะหเลอกค�าตอบแบบปรนยทายขอ

ครควรสงเสรมใหผเรยนรกการอาน การคนควา การคดวเคราะห แกปญหา แทนท

จะเนนการบรรยายตามต�าราใหจดเพอทองจ�าไปสอบ เชน สอนแบบตงประเดนปญหาเพอ

การคดคนควาอภปรายสมมนา ทดลอง ปฏบต ท�าโครงการ ฯลฯ ครตองตระเตรยมการ

สอนลวงหนาและสงงานใหนกเรยนไปอานมากอนจะถงชวโมงเรยน แลวใหนกเรยนตง

ค�าถามหรอมาอภปรายออกความเหนกนในชน ครบรรยายเฉพาะประเดนส�าคญ จดตาราง

เรยนใหมชวโมงทผเรยนตองอานศกษาดวยตนเอง เชน ใหนกเรยนไปนงอานคนควาท�า

รายงาน ท�าโครงการดวยตนเองในหองสมด หรอหองปฏบตงาน โดยครตองตดตามดวา

นกเรยนไดอานหรอไม เขาใจเรองทอานมากนอยแคไหนอยางไร หรอท�าโครงการกน

อยางไร

มตวอยางของครทตงใจสอน คดและสอนแบบนอกกรอบอยางเขาใจเปาหมาย

สามารถชวยดงดดใหผเรยนสนใจและเรยนรไดดขนมาก ทครไทยจะเรยนรไดหลาย

กรณ81 เราควรชวยใหเดกเรยนรเรองการอานหนงสอแบบซาบซงในความสนกของเรอง

ราวความงาม ความไพเราะของภาษา รภาษาไทยแบบใชงานไดและไดอานหนงสอดๆ

ทท�าใหเขาสนกและรกการอาน กอนทสงเสรมใหพวกเขาเรยนรภาษาจากโทรทศน

คอมพวเตอร และสออเลกทรอนกสอนๆ สออเลกทรอนกสเปนเพยงเครองมออปกรณ

เสรม ซงใหทงผลดานบวกและดานลบได พอ แม คร ควรตระหนกถงปญหานและเรยนร

ทจะชวยแนะน�า ใหเดกรจกการแบงเวลา เลอกโปรแกรมใหเหมาะสม เดกจงจะหลกเลยง

ผลลบและรจกใชสอชนดนใหไดผลบวกมากขน

เรองการวดผลนกเรยนเปนเรองทตองใหครเรยนรเขาใจใหมวาการวดผลมเปา

หมายเพอการทางชวยพฒนาการเรยนรของเดก ไมใชการพพากษาตดสนในระบบแพคด

ออก แมแตในชนประโยค เชน ป.6 ม.3 ม.6 และระบบคดคนเขาเรยนตอระดบวทยาลย

มหาวทยาลย กนาจะเปลยนแปลงเปนการวดผลผเรยนแบบใหมทเนนการคดวเคราะห

สงเคราะห ประยกตใชเปน แทนการวดผลแบบเนนการจดจ�าขอเทจจรง ปญหาเรองการ

เรยนแบบแพคดออกแขงขนกนเขามหาวทยาลย เปนปญหาทน�าไปสปญหาอนๆ อกหลาย

81ตวอยางเชน หนงสอ 1. Susan A. Ambrose และคณะ How Learning Works การเรยนรแหงศตวรรษ ท 21 7 หลกการสรางนกเรยนรแหงอนาคตใหม โอเพนเวรลดส 2556 2. เรฟ เอสควท ครนอกกรอบกบ นกเรยนนอกแบบ ส�านกงานสงเสรมสงคมแหงการเรยนรและคณภาพเยาวชน (สสค.), 2554 3. ลแอนน จอหนสน ครประณตคดนอกกรอบ: ยวใหนกฝกใหคด สสค. 2557.

ART.indd 141 12/2/2559 9:51:59

บทท 7


ปญหา ควรจะแกไขหลายทาง รวมทงการปฏรปวทยาลยและมหาวทยาลยดานอาชวะ

เทคนค ใหมคณภาพสงขนอยางขนานใหญ เพอทผเรยนระดบมธยมจะไดมทางเลอก ไม

จ�าเปนวานกเรยนสวนใหญตองไปมงเรยนสายสามญและมงเรยนกวดวชาเพอสอบ

แขงขนเขามหาวทยาลยสายวชาการมากจนเกนไปอยางทเปนอย

การวดผล ไมควรเนนการการจดจ�าเนอหา แมการเรยนรหลายเรองตองใชความจ�า

ดวย กควรเปนการจ�าแบบเชอมโยงและน�าไปใชงานได ไมใชจ�าแตขอเทจจรงเปนสวนๆ

ควรวดผลสวนหนงดวยการฝกใหผเรยนท�ารายงาน โครงการ การเสนอรายงาน ฯลฯ สวน

การวดผลดวยการสอบปลายภาคควรตงค�าถามและใหผเรยนตอบบรรยายแบบอตนยดวย

การสอบแบบกงปรนยทจดโดยในโครงการ PISA ขององคกร OECD จะใหผสอบอาน

ขอความและวเคราะหเพอเลอกตอบแบบปรนยทายขอความ มงวดความร/ทกษะแบบคด

วเคราะห สงเคราะห แกปญหา เพอน�าความร/ทกษะไปใชงานในชวตจรงได กรรมการ

ผออกขอสอบมเวลาเตรยมตว มการวจย และการออกแบบขอสอบอยางพถพถน ไมใช

แคออกขอสอบแบบปรนยทมตวเลอก ก ข ค ง ใหกาขอทถกจากความจ�าและความเขาใจ

ของตนเองแบบงายๆ ทนอกจากเนนการขอเทจจรงจ�าแลวบางขอ ยงมลกษณะคลมเครอ

ก�ากวมไมชดเจนอาจถกไดหลายตวเลอก อยางเชน ขอสอบโอเนตบางขอของประเทศไทย

ในป 2554-2555 ทมผยกตวอยางมาวพากษวจารณทางสออนเทอรเนตอยางแพรหลาย82

การจะปฏรปเปลยนแปลงหลกสตร วธการสอนการเรยนร และการวดผลเปน

แบบใหมทกลาวมาไดตองปฏรปฝกอบรมครอาจารยใหมทงหมด เพราะปญหาหลกคอ

ครอาจารยสวนใหญเรยนรมาแบบทองจ�า ไมไดเรยนรในแนวคด วเคราะห ไมชอบอาน

หนงสอคนควาเพมเตม ไมมความรกในการเรยนรและพฒนาตนเองอยางตอเนอง รวมทง

มไมความรหรอไมสนใจวธการสอนและการประเมนผลแบบใหม ซงเปนการท�างานตาง

ไปจากการสอนบรรยายตามต�าราแบบเดม ตองใชแรงงานสมองเตรยมการสอนเพมขน

แตทงๆ ทถาครสนใจการเรยนรและพฒนาตนเองใหกาวหนาขน การปฏรปการสอนและ

การเรยนใหนาสนใจและมประสทธภาพขน จะท�าใหอาชพครเปนงานททาทาย ทนาสนใจ

มากขน เบอหนายในอาชพการสอนลดลง ครทตงใจสอนและสอนไดอยางนาสนใจ จะม

สวนอยางส�าคญทจะชวยใหนกเรยนลดความเบอหนายในการเรยนลง และท�าใหบรรยากาศ

การเรยนรดขนดวย (อานรายละเอยดการปฏรปใน 2 เรองน ในบทท 5 และ 6)

82ตวอยางขอสอบของ PISA ดจากโครงการ PISA ของ สสวท. www3.ipst.ac.th/pisa/index บทวจารณ ขอสอบโอเนต ด www.oknation.net/blog/tan pisit/2012/02/25/entry-1

ART.indd 142 12/2/2559 9:51:59

บทท 7


7.4 ปฏรปโรงเรยนขนาดเลกและขนาดกลาง

ทปจจบนมคณภาพต�า เพราะขาดแคลนครทเกง ขาดงบประมาณและการชวยเหลอ

จากผเชยวชาญ โดยการเพมงบประมาณและสงเสรมคนเกงไปท�างานเปนครใหญในโรงเรยน

ขนาดเลก โดยคงไดเงนเดอนสงตามความสามารถของบคคล ไมใชใหเงนเดอนครใหญ

ตามขนาดของโรงเรยน และควรใหเบยกนดารแกครทสอนในชนบทหางไกลดวย และ

ควรมทมศกษานเทศกและผเชยวชาญไปชวยเหลอชแนะ ในนวซแลนดนน การจดสรร

งบประมาณใหโรงเรยนไมไดคดตอหวเทากนทงประเทศแบบไทย แตพจารณาตามสภาพ

ทองถนโรงเรยนในเขตทผปกครองสวนใหญมรายไดเฉลยครวเรอนต�า จะไดงบประมาณ

ตอหวนกเรยนในถนทผปกครองมรายไดสงอนญาตใหสถานศกษาขอเพมจากผปกครอง

แบบสมครใจได

อยางไรกตาม การเพมงบประมาณอยางเดยวอาจไมท�าใหคณภาพเพมขนเสมอไป

ตองกลาท�าแบบในสหรฐฯ และประเทศอน คอหลงจากใหการอดหนนโรงเรยนทมคณภาพ

ต�าเพมแลว ตองตดตามดแลวาผลงานท�างานของครใหญและทมงานในโรงเรยนนนดขน

หรอไม ถายงไมดขน ตองเปลยนครใหญ เปลยนครทมคณภาพต�า หรอเปลยนรปแบบการ

บรหารโรงเรยนนนไปใหเอกชนหรอกลมผปกครอง มลนธเปนผบรหารแทนไปเลย เพอ

ท�าใหโรงเรยนมคณภาพเพมขนใหได

การพฒนาโรงเรยนขนาดกลางขนาดเลกในตางจงหวดและในชมชนแออด

ในเมองใหญทมคณภาพต�า ควรท�าหลายวธใหครบวงจรอยางเปนระบบองครวม เชน เพม

งบประมาณเพอเพมประสทธภาพการเรยนการสอน เพมครทมคณภาพโดยใหแรงจงใจ

เชนเบยกนดารหรอจดระบบครอาสาสมครหมนเวยนไปสอนโรงเรยนชนบทและชมชน

แออดคนละ 2 ป และใหครผนนไดประกาศนยบตรและมสทธขอสมครไปท�างานทอน

หลงจากผาน 2 ปไปแลวไดแบบในสหรฐฯ องกฤษ โครงการนท�าใหมบณฑตทจบใหมท

มไฟแรงสมครไปชวยพฒนาโรงเรยนเหลานมากขน เมอพวกเขาไดท�าไปแลว 2 ป บางคน

ตดใจขออยตอ คนทไมขออยตอกมกหางานไดดขน เพราะหนวยงานอนๆ เหนวาครอาสา

สมครเหลานมจตใจอาสาสมครและไดมประสบการณผานงานยากล�าบากมาแลว ขอส�าคญ

คอจะท�าใหเกดมระบบหมนเวยนครทมคณภาพเขาไปชวยสอนในโรงเรยนทครทวไป

ไมอยากไปอยอยเสมอ (ถงเขาจะไมอยตอกมคนรนใหมเขามาทดแทน) เพอพฒนาโรงเรยน

ในชนบทและชมชนแออดใหมคณภาพไมหางไกลจากโรงเรยนมชอเสยงมากเกนไป

ในเมอง

ART.indd 143 12/2/2559 9:51:59

บทท 7


7.5 แกปญหานกเรยนหลดออกจากระบบการศกษากลางคนอยางเปนระบบครบวงจร

การจะแกปญหาเดกทหลดออกจากระบบการศกษาเรยนไมจบ ม.6 เปนสดสวนสง

ราวครงหนงของคนทไดเขาเรยนชนประถมปท 1 พรอมกน เมอ 12 ปกอนนน ตองแกไข

อยางเปนระบบครบวงจร เพราะเปนปญหาทมาจากสาเหตหลายอยางประกอบกน วธการ

แกปญหาของรฐบาลดวยนโยบายเรยนฟร 15 ปหรอแจกของฟร 5 รายการ เปนการแก

ปญหาแบบมองเฉพาะเรองคาเลาเรยนและคาใชจายบางอยางเทานน การศกษายงมคาใช

จายอนๆ ดวย เชน คาใชจายการเดนทาง คากนอย คาเสยโอกาสในการใหลกไปชวย

ท�างาน ซงส�าหรบคนจนแลว เปนคาใชจายทสงจนพวกเขาอาจไมอยากใหลกเรยนตอถง

ระดบมธยมปลาย นอกจากนน เดกนกเรยนจ�านวนมากมปญหาเรยนไมไดด ไมชอบ

โรงเรยนเพราะการสอนและการสอบแบบมาตรฐานเดยว ใครเรยนไดกเรยนไป ใครเรยน

ไมไดกออกไป ปญหานกเรยนถกสงเยายวนใจภายนอกดงใหอยากออกจากโรงเรยน ฯลฯ

นกเรยนหญงตงครรภ นกเรยนชายตดเหลา ยาเสพตด การพนน ปญหาทงหมดนเปนเรอง

ทจะตองหาทางแกไขอยางครบวงจร ปรบปรงกระบวนการสอน การเรยน การแนะแนว

ดแลนกเรยนอยางใกลชด การใหทนสนบสนนนกเรยนยากจนและมปญหา

ทางองคกรปกครองสวนทองถนควรรวมมอกบทางโรงเรยนตดตามและชวยเหลอให

ผปกครองตองสงเดกวยเรยนทกคนมาเรยนภาคบงคบ 9 ป และชวยพฒนาเดกทมปญหา

ใหเรยนไดตลอดรอดฝงถง 9 ป (จบมธยมศกษาปท 3) เชน การใหทนเปนคาใชจายท

ครอบคลมการเดนทางและการกนอย ใหเงนพเศษครชวยสอนเดกออนเปนรายบคคลหรอ

กลมยอย พฒนาครและเพมนกจตวทยา นกแนะแนว นกสงคมสงเคราะหใหท�าหนาทออก

ไปตามดแลเดกทขาดเรยนและมปญหาดานตางๆ พฒนาระบบการแนะแนว การตดตาม

ปองกน/แกไขปญหาเดกทมปญหาเรยนตามเพอนไมทน หรอมปญหาอปสรรคอนๆ

ทท�าใหเดกในวยเรยนทหลดออกจากระบบการศกษาหรอตองออกกลางคนอยางม

ประสทธภาพ เชน มโรงเรยนทมทนส�าหรบเดกมปญหา แนวทางแกไขปญหาตองค�านงถง

บรบทของสงคมวฒนธรรมไทยดวย การเลยนแบบประเทศตะวนตกดวยการแกไขกฎวา

ใหโรงเรยนรบเดกผหญงทตงครรภมาเรยนได ฟงดเหมอนใจกวาง แตยากทจะเปนไปได

จรง เพราะเดกอนหรอแมแตครยงมคานยมแบบเกาและจะมองเดกผหญงคนนนแบบ

วพากษ ซงเดกทมปญหายากทจะไปเรยนอยางมความสขได ถามเดกแบบนจ�านวนมาก

และเขาอยากเรยนจรง อาจจะมโรงเรยนโดยเฉพาะหรอเขาไปเรยนในโรงเรยนการศกษา

นอกระบบ ซงควรปฏรปใหมคณภาพเพมขนดวย

ART.indd 144 12/2/2559 9:51:59

บทท 7


เรองทส�าคญทตองท�าควบคกนไป คอตองเพมงบประมาณก�าลงคน พฒนาโรงเรยน

ขนาดกลาง และขนาดเลกในอ�าเภอรอบนอกและชมชนแออดใหมครทมคณภาพและเอาใจ

ใสดแลนกเรยนไดอยางทวถงเพมขน

นโยบายเรยนฟร 15 ปทใหบรการแกนกเรยนทกคนรวมทงลกคนรวยคนชนกลาง

ไมใชสงจ�าเปนหรอมประโยชนสงสดส�าหรบประเทศโดย คนรวยคนชนกลางไมไดตอง

การของฟรมากเทากบการตองการใหลกไดรบการศกษาทมคณภาพสงขน โรงเรยนม

สภาพแวดลอมทด ลกหลานเขาปลอดภยจากการถกนกเรยนเกเรรงแก การพนน ยาเสพตด

ปญหาเพศสมพนธกอนวย และปญหาอนๆ จงควรใหผปกครองทเปนคนรวย คนชนกลาง

ชวยจายเพอการปฏรปการศกษาได และรฐบาลควรจดสรรงบประมาณใหการศกษาฟร

เฉพาะผมรายไดนอย และเพมทนคาเดนทาง คากนอยใหพวกเขาดวย และจดสรร

งบประมาณอกสวนหนงไปแกปญหาสภาพแวดลอมทางเศรษฐกจสงคมดานตางๆ ทเดก

ตองเผชญ และไปปฏรปการจดการเรยนการสอน การดแลพฒนานกเรยนใหเรยนรได

อยางมคณภาพเพมขน จะท�าใหนกเรยนทกคน รวมทงลกคนรวย คนชนกลางไดประโยชน

เพมขนอยางแทจรง

ในปจจบนการศกษานอกระบบโรงเรยนไดรบคนออกกลางคนวยรนและวยหนม

สาวมาเรยนเพมขน เราควรสนใจทจะปฏรปการศกษานอกระบบนใหมคณภาพเพมขน

และใหบรการประชาชนทกวยไดเพมขน โดยควรจะมการรวมมอกนท�างานกบมหาวทยาลย

และสถานศกษาระดบประเภทตางๆ แทนทจะท�าแบบแยกกนตามหนวยงานใครหนวย

งานมน

7.6 ปฏรปการศกษาขนพนฐาน อาชวศกษา วทยาศาสตร เทคโนโลย ทจะชวยใหผเรยนมความร/ทกษะทใชงานไดจรงเพมขน

เพมการลงทนและลงแรง (สมอง) เพอพฒนาอาชวศกษาในระดบมธยมปลายและ

อนปรญญา และวทยาศาสตรเทคโนโลยในระดบอดมศกษา ใหมคณภาพเพมขน และจ�ากด

การขยายตวเชงปรมาณของมธยมสายสามญและอดมศกษาสายสงคมศาสตรและมนษย

ศาสตร แตควรพฒนาดานคณภาพเพมขน จดสรรทนใหนกเรยนทรายไดต�าและเรยนดพอ

สมควรไดเรยนอาชวศกษาเพมขน และหางานดๆ ใหพวกเขาท�า แกไขปญหานกเรยน

อาชวะบางสวนเกเรและสรางภาพพจนทไมด ซงมสาเหตมาจากปจจยทงทางเศรษฐศาสตร

การเมอง สงคมวทยา จตวทยา ฯลฯ อยางเปนระบบครบวงจร เรงรดเรองการจดตงและ

การด�าเนนงานของสถาบนวดระดบฝมอแรงงาน การฝกอบรมยกระดบฝมอของชางฝมอ

ระดบตางๆ การศกษาตอในตอนเยนและวนหยด และการผลกดนใหมการจายคาตอบแทน

ART.indd 145 12/2/2559 9:51:59

บทท 7


แรงงานฝมอทสงขน เพอท�าใหคนทเรยนจบสายอาชพทเกงมโอกาสไดผลตอบแทนสง

และมโอกาสกาวหนาในการงานไดไมตางไปจากคนจบสายสามญศกษา83

การปฏรปการศกษาตองมเปาหมายใหญในการชวยใหผเรยนในทกประเภท ทก

ระดบไดประโยชนจากกระบวนการเรยนรทดทจะใชงานไดจรงในอนาคต มากกวาแค

การเรยนเพอจ�าเนอหาวชาไปสอบรบประกาศนยบตร/ปรญญาบตร ปจจบนแรงงานไทย

สวนหนงมวฒการศกษาระดบปรญญาตรเพมขนมาก แตผบรหารในภาคธรกจเอกชนยง

มองวาบณฑตทเรยนจบปรญญาตรจากมหาวทยาลยมความรทกษะทท�างานไดจรงนอย

รวมทงปจจบนไทยยงมคนจบปรญญาตรทท�างานต�ากวาระดบวฒและวางงานเปน

สดสวนสง (สวนใหญคอผเรยนจบสายสงคมศาสตร มนษยศาสตร ซงมปรมาณมาก

และคณภาพโดยรวมอยในเกณฑปานกลางและต�า)

การจะขยายการศกษาการวจยดานวทยาศาสตร เทคโนโลยในระดบอดมศกษาให

ไดผล ตองไปชวยปฏรปการศกษาดานคณตศาสตรวทยาศาสตรในระดบประถมมธยมให

นาสนใจมคณภาพ/ประสทธภาพขนดวย การสงเสรมใหนกเรยนตงแตชนอนบาล ประถม

ศกษาไดสนใจเรยนรเรองธรรมชาต สภาพแวดลอม วทยาศาสตร และเทคโนโลยไดเรยน

รแบบคดวเคราะหเปนเหตเปนผล ฝกการทดลองทางวทยาศาสตร การท�าโครงการ การ

ศกษาจากสภาพความเปนจรง ฯลฯ 84

การจะท�าเชนนไดตองเพมการผลตครอาจารยทเรยนมาทางดานคณตศาสตร

วทยาศาสตร โดยการใหเงนเดอนทสงขน รบคนทจบสายคณตศาสตร วทยาศาสตรท

ท�างานอนมาเปนครโดยใหเขารบการฝกอบรมจตวทยาและเทคนคการสอน 6 เดอน

รวมทงพฒนาการใชสอการสอนทางดานอเลกโทรนกส ท�าใหเดกไทยสนใจและเรยนร

วทยาศาสตร คณตศาสตรเพมขน การสรางพพธภณฑวทยาศาสตร พพธภณฑธรรมชาต

วทยา และพพธภณฑสาขาความรตางๆ การจดกจกรรมสงเสรมใหเดกเยาวชนประชาชน

มความสนใจความรดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยเพมขนในทกภมภาคและจงหวด

ขนาดใหญ

การจดการศกษาทจะชวยใหนกเรยนนกศกษามความรและทกษะทน�าไปใชงาน

ไดในชวตจรง นอกจากจะเรยนรเรองวชาพนฐานทส�าคญแลว นกเรยนควรไดเรยนรวธท

83ดขอเสนอเรองการปฏรปการอาชวศกษาเพมเตมไดใน สภาการปฏรปแหงชาต วาระปฏรปท 16-18 การปฏรประบบการจดการศกษา วาระปฏรปท 18 ส�านกงานเลขาธการสภาผแทนราษฎร สงหาคม 255884แนวทางการพฒนาโรงเรยนทเพมคณภาพการเรยนการสอนดานคณตศาสตร วทยาศาสตร ทงโดยภาครฐ เชน โรงเรยนมหดลอนสรณ และเอกชน เชน สถาบนคนนรวมกบบรษทตางๆ ไปทดลองท�าในบาง โรงเรยนควรจะใชเปนแนวทางในการขยายไป ท�าในจงหวดตางๆ เพมขนตามล�าดบ

ART.indd 146 12/2/2559 9:51:59

บทท 7


จะอาน, คนควา เรยนรตอดวยตนเอง การพฒนาไหวพรบปฏภาณในการแกปญหา การคด

อยางสรางสรรค ความรเรองการเปนผประกอบการและผน�า การมวนยโดยตนเอง ความ

กระตอรอรนในการเรยนท�างาน มความรภาษาองกฤษ คอมพวเตอร การสอสารทใชงาน

ได เพอท�างานและการด�ารงชวตในระบบเศรษฐกจสมยใหมทมการแขงขนและการรวมมอ

กนสงไดอยางมประสทธภาพเพมขน

7.7 ปฏรปอดมศกษาและการวจยพฒนา

ปจจบนการวจารณและเสนอเรองการปฏรปการศกษาไทยมกเนนการศกษาระดบ

พนฐานและอาชวศกษา เพราะมผมสวนไดสวนเสยเกยวของดวยมากและประชาชนรบร

ปญหาอยางกวางขวาง แตสถาบนอดมศกษาของไทยในรอบ 10 ปทผานมา เตบโตเชง

ปรมาณมาก และมคณภาพโดยเฉลยลดลงและต�ากวาหลายประเทศ สวนใหญเปนสถาบน

ทสอนความรทวไปและทกษะวชาชพจากต�ารา เพอทองจ�าและไปสอบ หรอฝกทกษะภาค

ปฏบตบางเลกนอย ไมไดสอนใหนสตนกศกษาคดวเคราะห สงเคราะห ประยกตใชเปน

มความรและทกษะใชงานไดดในโลกจรง และมจตส�านกเปนพลเมองทรบผดชอบเพอ

สวนรวม การศกษาระดบอดมศกษาตองการการปฏรปเปลยนแปลงมาก เพราะถอเปนการ

ศกษาขนสงทจะมผลกระทบตอการพฒนาเศรษฐกจสงคมของประเทศสง

ป จจบนสถาบนอดมศกษาของไทยขยายตวเชงปรมาณดานสงคมศาสตร

มนษยศาสตร มากเกนไปและมคณภาพคอนขางต�า ประเทศไทยผลตคนจบปรญญาตร

เปนสดสวนตอประชากรสงขน แตไมสมพนธกบการเพมขดความสามารถในการพฒนา

ประเทศเมอเปรยบเทยบกบประเทศอนๆ เราควรเนนการพฒนาการวจยและการสอน ดาน

วทยาศาสตร เทคโนโลย ศลปะสรางสรรค สภาพแวดลอมศกษามากขน ขณะเดยวกนก

ตองปฏรปการจดการเรยนการสอนทงสงคมศาสตร มนษยศาสตร และทกสาขาวชาใหม

คณภาพแบบวเคราะหเจาะลก มมมมองแบบพหวทยาการ เขาใจปญหาความเชอมโยงของ

เรองทกเรองในสงคมอยางเปนระบบองครวม มากกวาการเรยนรแบบแยกสวน ทเนนการ

ทองจ�าจากต�าราหรอการฝกทกษะ การศกษาระดบอดมศกษาสาขาวชาตางๆ จงจะสามารถ

ชวยแกปญหาและพฒนาประเทศไดมากกวาทเปนอย

การวจยดานสงคมศาสตร มนษยศาสตร ควรเนนเรองเศรษฐกจการเมอง สงคม

วฒนธรรมไทยมากขน โดยการศกษาเรยนรทงจากภมปญญาทองถน, ภมปญญาตะวนตก

และประเทศอนๆ มาประยกตใชใหเหมาะสมกบสงคมไทย การวจยและการสอนดาน

วทยาศาสตรและสภาพแวดลอมควรเขาใจบรบทของสภาพเศรษฐกจสงคมไทย และรจก

ประยกตใชความรทางสากลมาชวยแกปญหาและพฒนาประเทศไทยอยางเหมาะสม

ART.indd 147 12/2/2559 9:52:00

บทท 7


7.8 ปฏรปการศกษาผใหญนอกระบบและการศกษาตอเนอง

การศกษาไมใชส�าคญเฉพาะเดกและเยาวชนในระบบโรงเรยนเทานน แตส�าคญ

ส�าหรบคนทท�างานแลวดวยไมวาจะอายเทาไหร เพราะโลกยคปจจบนเปนโลกทเปลยน

แปลงไปรวดเรวและสลบซบซอน ระบบเศรษฐกจสมยใหมในศตวรรษท 21 ทเรยกกนวา

เปนระบบเศรษฐกจยคหลงอตสาหกรรม หรอระบบเศรษฐกจทใชความรเปนฐาน ตองการ

แรงงานทมความฉลาดดานการคดวเคราะห คดอยางสรางสรรค แกปญหาไดด ปรบตวไดด

ตดตอสอสารสมพนธกบคนอนไดด มความฉลาดทางอารมณและความฉลาดทางสงคม

มากกวาแรงงานทมทกษะฝมอแบบใดแบบหนงเหมอนในยคพฒนาอตสาหกรรมใหมๆ

ในศตวรรษท 19-21

ดงนน ความสามารถของประชาชนทจะรกการเรยนรและรจกวธทจะเรยนรดวย

ตนเอง เชนรจกหาแหลงความร อานหนงสอแตก เขาใจจบประเดนส�าคญได คดวเคราะห

ตอประยกตใชเปน เรยนรไดอยางตอเนองตลอดชวต และปรบตวใหเขากบการเปลยน

แปลงทางเศรษฐกจสงคมได จงเปนเรองส�าคญมากส�าหรบคนท�างานทกคนในโลกยค

ศตวรรษท 21 ทงผใหญทเปนพอแม ผปกครอง ผมบทบาทรบผดชอบการเลยงดทกควรจะ

มความรในการใหการเลยงดอบรมกลอมเกลาทดแกเดกและเยาวชนเพมขนดวย การศกษา

ส�าหรบพอแมใหมความรในเรองการท�านบ�ารงเดกตงแตอยในครรภและชวงวยเดกเลก

จะชวยพฒนาเดกไทยไดพฒนาสมองและเรยนรไดดขนอยางส�าคญ หากพอแมผปกครอง

สนใจการอาน การเรยนร มความรเพมขน พอแม ผปกครองจะมสวนชวยใหลกหลานของ

พวกเขารกการอาน รกการเรยนร และเรยนรไดดขนดวย ผใหญเองกจะไดรบการพฒนา

ใหเปนพลเมองทมความรและรบผดชอบในการพฒนาชมชนและพฒนาประเทศไดมาก

ขน

การศกษาตอเนองควรมทงพฒนาความรพนฐานและทกษะอาชพทเนนใชการได

เชนการรจกดแลสขภาพทงกายและใจ ความรเรองการเลยงดและสอนเดกอยางเขาใจ

จตวทยาเดก ความรเรองสทธและหนาทพลเมอง การรวธจะทเรยนรดวยตนเองตอไป

ความรเรองเศรษฐกจ การเมอง สงคมและสภาพแวดลอม การสอนใหลกหลานเกษตรกร

รจกท�าการเกษตร วางแผนจดการฟารม ท�าบญช การคา ท�าระบบสหกรณเปน สอนลก

หลานคนงานและผประกอบอาชพอสระรายยอยในเมองในดานวชาชพและความรความ

สามารถทจะไปพฒนาอาชพของตนเองได เชนการฝกเปนผประกอบการ ฝกใหผเรยนคด

ไดอยางสรางสรรค เรยนรวธแกไขปญหา ฯลฯ

ทงรฐบาล ภาคธรกจเอกชน ภาคสงคมประชาหรอองคกรประชาชนตางๆ ควรท

จะชวยกนสงเสรมใหคนไทยรกการอาน การใฝเรยนร การคนควาจากหองสมด อนเทอรเนต

ART.indd 148 12/2/2559 9:52:00

บทท 7


และแหลงเรยนรตางๆ อยางเปนอปนสยอยางตอเนอง โดยจดใหประชาชนเขาถงแหลง

ขอมลไดงาย ตนทนต�า ส�าหรบประเทศไทยทคนยงชอบการเรยนเพอไดวฒบตรอย อาจ

ใชวธสรางแรงจงใจใหคนไทยสนใจการเรยนรดวยการพฒนาวทยาลยและมหาวทยาลย

ออนไลนทสอนวชาตางๆ ผานอนเทอรเนตและใหวฒบตรแกผทสอบผานการประเมนผล

วทยาลย มหาวทยาลย รวมทงโรงเรยนมธยมปลาย โรงเรยนอาชวศกษา ควรจดการศกษา

ผใหญ การศกษาตอเนองไดดวย ไมควรแบงงานกนท�าตามกรมกองแบบระบบราชการ

ทแขงตวใหเฉพาะส�านกการศกษานอกโรงเรยนหรอตามอธยาศยเปนผผกขาดท�าเรองน

เทานน แตควรจะประสานงานรวมมอกนได จะไดใชทรพยากรทมอยแลวอยางไดประโยชน

เพมขน

คนทรกการอานและเรยนรอยเสมอจะสนใจและรจกดแลสขภาพทงสขภาพกาย

และสขภาพใจของตวเองไดดกวา การรกการเรยนร จะชวยใหคนไมลาสมย ไมตกงาน

และมโอกาสจะท�างานไดดขน และไดผลตอบแทนเพมขน และชวยพฒนาปจจยทชวย

ท�าใหคนเรามชวตความสข เชนการสมพนธเชอมโยงกนกบคนอนๆ ทกษะในการสอสาร

การรสกวาตนเองมปญญาทจะแกปญหาตางๆ ควบคมวถชวตของตนเองไดดขน จะเปน

คนทมโอกาสจะมสขภาพด ทมชวตทมความสข และประสบความส�าเรจมากกวา คนทพอ

เรยนจบจากโรงเรยนหรอมหาวทยาลยกไมไดอานหนงสอหรอไมไดเรยนอยางรตอเนอง

การวจยพบวา คนสงอายทยงสนใจอานหนงสอ ตดตามขาวสารความรตางๆ ฝก

ใชความคด สนใจเรยนรอะไรใหม สมองจะเสอมชากวา สขภาพทงกายและใจดกวาและ

ชราภาพทางจตใจชาลงกวา คนทไมสนใจจะเรยนรอะไรใหมๆ เลย เนองจากสงคมไทย

ก�าลงกาวไปสสงคมทจะมประชากรสงวยทมอายเฉลยสงขน การสงเสรมการศกษาผใหญ

และการศกษาตอเนองจงเปนเรองทจะตองสงเสรมเพมขน

เรองนเปนเรองทใหญกวาแคการจดการฝกนอกระบบหรอตามอธยาศย คอเปน

เรองของคนทงประเทศทจะตองปฏรประบบการเรยนรและสภาพแวดลอมทางการศกษา

ของทงสงคมใหประชาชนทกคนรกการอาน ใฝการเรยนร รจกวธการเรยนรตอดวย

ตนเอง และองคกร ชมชน ประเทศเปนองคกรทรจกการเรยนร พฒนาตนเองอยางตอเนอง

เนองจากเดก เยาวชน ประชาชน มโอกาสเรยนรจากสอและสภาพแวดลอมภายนอก

ตลอดเวลา และรบอทธพลไดงายและมากกวาสงทสอนกนในระบบโรงเรยน ดงนนการ

ปฏรปสอกจกรรมทางศลปวฒนธรรมและสภาพแวดลอมของสงคมใหคนสนใจใฝร

รกการอาน การเรยนรอะไรใหมๆ ตลอดชวต จงเปนเรองส�าคญไมนอยไปกวาการปฏรป

หลกสตรวธการสอน การวดผลในโรงเรยน

การจะสงเสรมพฒนาการศกษาดวยตนเอง การเรยนรอยางตอเนองตลอดชวตส�าหรบ

คนไทยทกวยควรปฏรปในเรองตอไปนคอ

ART.indd 149 12/2/2559 9:52:00

บทท 7


1) ปฏรปหองสมด และกจกรรมสงเสรมการอาน ทงในสถานศกษาและนอกสถาน

ศกษา เพอการปฏรปการเรยนดวยตนเองของประชาชนอยางส�าคญ

2) ปฏรปสอมวลชน สอทางอเลกทรอนกส ใหคนสนใจใฝรเรองทเปนสาระบนเทง

รวมทงการอานหนงสอวรรณกรรมและอน ๆ เพมขน

3) พฒนากจการหองสมด พพธภณฑทกประเภท ทงดานประวตศาสตร ศลปะ

สงคม เศรษฐกจ การเมอง ธรรมชาต วทยาศาสตร สงแวดลอม ฯลฯ ศนยการเรยนร

ประเภทตางๆ และจดกจกรรมสงเสรมศลปวฒนธรรมและความรอยางแพรหลาย เชน

กจกรรมเลานทาน แขงขนกนแตง/เลานทาน แขงขนตอบปญหาความรรอบตว อานบทกว

โตวาท แสดงละคร วจารณหนงสอ ฯลฯ

4) รณรงคเรองการรกการอาน ในระดบประเทศและท�าใหคนทงประเทศตระหนก

วาการรกการอานเปนพนฐานทส�าคญทสดในการปฏรปคณภาพของพลเมองและการ

ปฏรปประเทศ85

จดตงสถาบนหนงสอแหงชาตเปนองคกรมหาชนคอนขางใหญ เพอสงเสรมการผลต

การเผยแพรหนงสอดใหเขาถงประชาชนทวประเทศ และการรณรงคและการท�ากจกรรม

เพอสงเสรมการอานหนงสอดฯ ระดบประเทศหลายอยางควบคกนไป อยางจรงจงตอเนอง86

โครงการสงเสรมการอานเทาทท�ากนอยมลกษณะหลายหนวยงานตางคนตางท�า เปน

โครงการโดดๆ ทมประโยชนจ�ากด เฉพาะในบางพนท เชน กรงเทพฯ และส�าหรบคนบาง

กลมทมกสนใจเรองหนงสออยแลว ยงไมขยายไปสนกเรยน นกศกษา ประชาชนสวนใหญ

ทงประเทศ

สรป การวเคราะหปญหาการศกษาและเสนอทางแกไขเรองนนเรองนเปนเรองๆ แบบ

แยกสวน และการนยมเสนอแนะสรางองคกรโครงการใหมแทนทจะปฏรปเปลยนแปลง

องคกรโครงการทมอยแลวใหท�างานเพอเปาหมายการพฒนาผเรยนอยางมประสทธภาพ

ขน เปนการคดแกปญหาแบบแยกสวน และใชงบประมาณเพมขนอยางไมคมคา วเคราะห

ปญหาตางๆ ในมตตางๆ อยางเชอมโยงกนเปนระบบองครวม และคดหาทางแกไขใหถง

รากเหงาของปญหาอยางครบวงจร

85วทยากร เชยงกล “การรณรงคใหคนไทยสวนใหญรกการอาน คอยทธศาสตรส�าคญในการปฏรปการศกษา และปฏรปประเทศ” ในสสค. 100 หนงสอดเพอพฒนาเดกและเยาวชน สสค. 255686มกฏ อรฤด/มฮม บน มดอ “แนวคดเสนอรฐบาล สงคมหนงสอและสงคมการอาน ในประเทศไทย” ส�านกพมพผเสอ 2553 www.bflybook.com

ART.indd 150 12/2/2559 9:52:00

บทท 7


เราตองวเคราะหหารากฐานของปญหาสวนทส�าคญทสด และอยางเชอมโยงกบ

ปญหาอนๆ ทงระบบวาท�าไมประเทศไทยถงปฏรปการศกษาไมไดผลหรอไดผลนอยกวา

ประเทศอนบางประเทศ สวนทส�าคญทสดคอ 1. การปฏรปคร ผบรหาร 2. หลกสตร ระบบ

การเรยนการสอน การวดผล และ 3. ระบบการบรหารจดการทมเปาหมายและยทธศาสตร

การท�างานทชดเจนรวมกน วาเพอเปลยนแปลงกระบวนการเรยนการสอนใหนกเรยนสนใจ

เรยนรทจะคด วเคราะห สงเคราะห พฒนาความรและทกษะทจะน�าไปใชงานและมชวตท

ดขน มความหมายเพมขนในโลกจรงในศตวรรษท 21 ได

ART.indd 151 12/2/2559 9:52:00

ART.indd 152 12/2/2559 9:52:00

8.1 สภาพปญหาและขอจ�ากดของการจดการศกษาของไทย

ประเทศไทยจดสรรงบประมาณใหกบการบรหารดานการศกษาเปนสดสวนสงราว

20% ของงบประมาณประจ�าปและจ�านวนเงนเพมขนมาตลอด จากปละ 2-3 แสนลานบาท

ราว 10 ปทแลว เปน 5 แสนลานบาท ในปจจบน คดเปนราว 4% ของผลตภณฑมวลรวม

ภายในประเทศ (GDP) ซงเปนสดสวนสงกวาประเทศสวนใหญ มการขยายตวของสถาบน

การศกษา และมสถตผเขาเรยนระดบตางๆ จ�านวนและสดสวนเพมขน แตถาดสถต

ประชากรทไดรบการศกษาจรงๆ เดกวยเรยนยงไดเรยนอนบาลถงการศกษาบงคบไดไม

ทวถง ทงปญหาไมไดเรยนและปญหาออกกลางคน แรงงานผมงานท�าในปจจบน เกอบ

ครงหนงยงจบการศกษาแคชนประถมและต�ากวา ขณะทประเทศอนใหบรการการศกษาแก

ประชาชนไดทวถงกวา และผลตแรงงานทมการศกษาระดบมธยมและอาชวศกษาไดเปน

สดสวนสงกวา

ในดานคณภาพ ไทยมปญหาทส�าคญคอ การกระจายและคณภาพการศกษาทจดให

ประชาชนทงประเทศยงแตกตางกนสง และคณภาพการศกษาถวเฉลยทงประเทศอยใน

เกณฑต�า

เดกเลกวย 3-5 ป ไดเรยนขนปฐมวยเปนสดสวนตอประชากรวยเดยวกนต�าราว

รอยละ 60 และสวนทไดเรยนสวนใหญกไดเรยนในศนยเลยงเดกเลก หรอโรงเรยน

อนบาลทมคณภาพปานกลางและต�า เดกวยเรยนระดบการศกษาพนฐาน (3-17 ป) ทไมได

เรยนมสดสวนสง เพราะออกกลางคน ดวยเหตผลตางๆ สวนใหญคอเดกวยทควรไดเรยน

ระดบมธยมปลาย (ทงสายสามญและอาชวศกษา)

การจดการศกษาระดบการศกษาขนพนฐานยงมปญหาคณภาพแตกตางกนสงมาก

ระหวางโรงเรยนมชอเสยงในเมองราว 400 แหง และโรงเรยนทวไปอก 3 หมนกวาแหง

ลกคนรายไดต�าทไดรบการศกษาในโรงเรยนทมคณภาพต�ากวาและมปญหาสภาพแวดลอม

ทางสงคมอนๆ ประกอบ ตองออกกลางคน คอเรยนไมจบมธยมศกษาตอนปลายเปน

สดสวนสง

ผลสมฤทธทางการเรยนของนกเรยนระดบมธยมศกษาปท 3 และปท 6 จากการ

ทดสอบระดบชาต ONET มคะแนนเฉลยทงประเทศอยในเกณฑต�า โดยเฉพาะวชาภาษา

องกฤษ คณตศาสตร และวทยาศาสตร ผลการทดสอบนกเรยนระดบนานาชาต ตาม

บทท 8สรปภาพรวม และแนวทางปฏรปการศกษาใหไดผลจรง

ART.indd 153 12/2/2559 9:52:00

บทท 8


โครงการ PISA ของ OECD ในวชาการอาน คณตศาสตร วทยาศาสตร ซงถอเปนวชาพน

ฐานทส�าคญ และขอเสนอวดการคดวเคราะหความร/ทกษะทจะใชงานไดจรงในอนาคต

นกเรยนไทยกลมทสมตวอยางแบบเปนตวแทนของนกเรยนทงประเทศ ไดคะแนนเฉลย

ในเกณฑต�า อยในอนดบทายๆ ของบรรดาประเทศทเขารวมโครงการทดสอบ ทงๆ ท

หลายประเทศใชงบประมาณการศกษาคดเปนสดสวนตอผลตภณฑมวลรวมประเทศ

ต�ากวาไทยดวย

ดานระบบบรหารการจดการศกษา มปญหาการบรหารแบบราชการรวมศนยอยท

สวนกลางและวธการท�างานตามขอบงคบค�าสงระเบยบ การประเมนผลการปฏบตงานท

เนนงานเชงปรมาณและการท�างานถกระเบยบ มากกวาการประเมนผลในแงสมฤทธผล

ของนกเรยน การขาดระบบตรวจสอบดแลความรบผดชอบ (Accountability) อยางม

ประสทธภาพ ผบรหาร คร อาจารย สวนใหญท�างานเพอรกษาสถานภาพและประโยชน

ของตนเองทขนอยกบอ�านาจของผบงคบบญชามากกวาเพอพฒนานกเรยนของตนใหม

ผลสมฤทธทดอยางทวถง

แมจะมสถานศกษาทมคณภาพสงบาง แตคอสถานศกษาใหญๆ ทมชอเสยงอย

ในเมองใหญซงเปนสวนนอยของสถานศกษาทงหมด ไมไดกระจายไปทวทงประเทศ

อยางทวถงเปนธรรม เมอเทยบกบประเทศอนทมการกระจายการบรหารทรพยากรและสง

บคลากรทมความรความสามารถไปสทองถนตางๆ อยางทวถงมากกวา ประเทศทประสบ-

ความส�าเรจดานการศกษายงมการคดเลอกคร ครใหญ ทเนนการคดและใหผลตอบแทน

ตามความสามารถและใหอสระและความรบผดชอบในการท�างานของครอยางมงผลงาน

คอท�าใหผเรยนเรยนไดดขน อยางถอเปนเปาหมายส�าคญมากกวาของไทย

ความพยายามทจะปฏรปการศกษาของไทย ตงแตป 2542 ถงปจจบน เปนเพยงการ

เปลยนแปลงรปแบบองคกรบรหารจดการแบบลอกเลยนประเทศอนมามากกวาทจะ

เปนการเปลยนแปลงดานเนอหาสาระของกลไกการบรหารจดการและการพฒนาบคลากร

ทจะท�าใหเกดการเปลยนแปลงคณภาพคร หลกสตร การสอน การวดผล ทสามารถท�าให

ผเรยนมความร/ทกษะ คณลกษณะทเหมาะสมกบโลกในศตวรรษท 21 เปนแรงงานและ

พลเมองทรบผดชอบ ดงนน แมรฐบาลไทยจะใชงบประมาณการศกษามาก แตกเปนการ

ใชงบประมาณและก�าลงคนอยางดอยประสทธภาพและประสทธผล เกดปญหาทงดาน

การใหบรการการศกษาไดไมทวถง ไมเปนธรรม และคณภาพการศกษาเฉลยอยในเกณฑ

ต�า

การกระจายอ�านาจการบรหารไปสเขตการศกษาตางๆ ซงเปนระดบเลกกวาจงหวด

แตใหญกวาอ�าเภอ การด�าเนนการแบบแบงอ�านาจใหบคลากรผมอาวโสสวนหนงภายใต

ระบบการเมองและการบรหารทรวมศนยอ�านาจอยทผ บรหารระดบสงของกระทรวง

ART.indd 154 12/2/2559 9:52:00

บทท 8


ศกษา ซงไดต�าแหนงมาโดยระบบการเมอง ระบบอาวโส การสอบและการท�างานเอาใจ

เจานายมากกวาจะมการคดกลนกรองคนทมความร ความสามารถในการบรหาร และม

ภาวะผน�าในการท�างาน ผบรหารการศกษาของไทยซงมอ�านาจรวมศนยมากมวฒนธรรม

วธการบรหารงานแบบออกนโยบาย กฎระเบยบและการสงการจากบนลงลาง ดงนนเรอง

กระจายอ�านาจใหเขตจงเปนการเปลยนแปลงแครปแบบหนวยงาน แตบคลากรคงเปนคน

ทมวฒนธรรมการท�างานแบบใชอ�านาจและค�าสงแบบเดม ไมไดมการเปลยนแปลงทเนอหา

สาระการพฒนาครและกระบวนการเรยนการสอนในชนเรยนในแนวใหมทจะชวยใหผเรยน

ไดเรยนรแบบคดวเคราะหเปนและอยางมประสทธภาพเพมขน

ปญหาวฒนธรรมการเรยนร การคดเลอกคนเขาท�างานและประเมนผลเลอนความ

ดความชอบเปนอปสรรคส�าคญในการปฏรปการศกษาดวย ทงผบรหารการศกษา คร

อาจารย ผปกครอง นกเรยน สวนใหญสนใจแตการเรยนแบบทองจ�าเนอหา และฝกทกษะ

บางอยางเพอจะสอบใหไดประกาศนยบตรหรอปรญญาบตรเปนใบเปดทางในการหางานท�า

ผบรหาร ครอาจารยสวนใหญไมรกการอาน การใฝการเรยนรตอ จงไมสนใจและไมรจก

วธการทจะสงเสรมใหผเรยนรกหรอใฝการเรยนร รวธทจะเรยนรตอดวยตวเอง และการ

สงเสรมเอออ�านวยใหสมองของผเรยนแตละคนไดรบการพฒนาอยางเตมท และพฒนา

กระบวนการเรยนร ใหผ เรยนมความร ทกษะแบบใหมทจะน�าไปใชงานไดอยางม

ประสทธภาพ การคดเลอกคนมาเปนครและการประเมนใหผลตอบแทนกเนนปรญญา

การสอบแบบทองจ�า การท�างานตามระเบยบวนยขาราชการ และตามค�าสงผบงคบบญชา

จงไมสงเสรมหรอเปนแรงจงใจใหครอาจารยตองอานหนงสอและเรยนรใหมอยางตอเนอง

การท�างานในหนวยงานรฐอนๆ กมลกษณะคลายกน

นโยบายปฏรปการศกษาของรฐบาลในทศวรรษทสอง (2552-2561) มการยอมรบ

สภาพปญหาทยงคงปรากฏอยในสบปแรก และพยายามเขยนขอเสนอ เปาหมาย ยทธศาสตร

และตวบงช ตลอดจนยทธศาสตรและมาตรการ แตเปนการตงเปาหมายแบบท�าใหดด

ขณะทยทธศาสตรและมาตรการการเขยนแบบกวางๆ ในภาคปฏบตจรง มการจดสรร

งบประมาณการศกษาเพมขน การแกปญหาเรองการเพมคร อาจารย และการใหเรยนฟร

และการทรฐใหเงนอดหนน 5 รายการ การเพมเงนกเพอการศกษา ฯลฯ แตเนอหาใหญย

งเปนการคดแบบเพมโครงการเปนสวนๆ ไมไดมการปฏรปเชงโครงสรางในเรองการปฏรป

และพฒนาคร อาจารย ผบรหาร การปฏรปการบรหารจดการและหลกสตรกระบวนการ

การเรยนการสอนและการวดผล ใหมคณภาพทสอดคลองกบความตองการมองโลกสมย

ใหมในศตวรรษท 21 ไดอยางเอาจรง

หลายประเทศทมผน�าทวสยทศนทด เอาจรงเอาจงกบการปฏรปศกษาอยาง โปแลนด

ชล ฯลฯ สามารถปฏรปสถาบนการศกษาและการจดการเรยนการสอนใหมคณภาพดขน

ART.indd 155 12/2/2559 9:52:00

บทท 8


ไดภายในชวง 6-7 ป วดจากการประเมนผลนกเรยนนานาชาตโดยโครงการ PISA ของ

กลมประเทศ OECD ในขณะทไทยอางวาไดปฏรปการศกษามาแลว 2 ทศวรรษ ใชงบ

ประมาณเพมขนมาก และมหนงสอ เอกสารวจยเรองการศกษาและปฏรปการศกษาเพมขน

แตไมไดเกดผลในภาคปฏบตจรง

8.2 สาเหตทการปฏรปการศกษาไทยไมประสบความส�าเรจ

สาเหตทการปฏรปการศกษาของไทยในรอบ 2 ทศวรรษทผานมา ทฝากความ

หวงไวใหรฐบาลโดยเฉพาะผ บรหารกระทรวงศกษาธการเปนผ น�าในการปฏรปไม

ประสบความส�าเรจ เพราะ

1. ผน�าทงนกการเมองและผบรหารระดบสงและกลางกระทรวงศกษา ขาดความ

รความคดอานทจะปฏรปเปลยนแปลงในโครงสรางอยางถงรากถงโคน อยางนอยใน 2

ประเดนคอ

1) พวกมอ�านาจและผลประโยชนจากต�าแหนงสง ยากทจะประเมนจดออน

ของตวเองหรอองคกรทตนเองรบผดชอบ และคดในเชงปฏรปเปลยนแปลงกลไกการ

บรหารงานอยางขนานใหญได

2) พวกเขามความสนใจ ความร ความเขาใจเรองการศกษาและการพฒนา

เศรษฐกจสงคมทจ�ากด ขาดภาวะผน�าทมวสยทศน ขาดความเปนนกบรหารสมยใหมท

สามารถคดและลงมอรอถอนปฏรประบบการบรหารทงระบบ จากระบบราชการรวมศนย

เปนระบบบรหารแบบการกระจายอ�านาจความรบผดชอบตามแนวนอนทเหมาะสม

ซงเปนแนวทองคกรสมยใหมทประเทศทวโลกนยมใชกน เพราะไดพสจนมาแลววาม

ประสทธภาพสงกวาการจดองคกรแบบรวมศนยขนาดใหญ

ชนชนน�าของไทยสวนใหญทเรยนมาแบบทองจ�าและเลยนแบบตางประเทศ มอง

ปญหาและวธแกแบบแยกเปนสวนๆ วเคราะหเชงระบบองครวมไมคอยเปน ไมคอยม

วสยทศน ยดผลประโยชนตวเองและพรรคพวกมากกวาจะมองการณไกลเพอสวนรวม

บรหารแบบสมยใหมทเนนผลลพธของงานไมเปน ท�าไดแตใชอ�านาจสงการใหลกนอง

เปนคนไปท�าตามล�าดบชน พวกเขาจงไมเขาใจเรองการปฏรปการศกษาอยางแทจรง ได

แตลอกเลยนรปแบบโครงสรางการบรหารจากประเทศอนมาโดยไมไดมการปฏรป

เนอหาสาระส�าคญ พวกเขามกจะมองเรองการปฏรปการศกษาเปนแคการเสนอโครงการ

เพมเตม ท�าใหประเทศไทยไมสามารถปฏรปคร หลกสตร วธการสอน การเรยน และการ

วดผลไดอยางแทจรง

ART.indd 156 12/2/2559 9:52:00

บทท 8


2. วฒนธรรมเรองการเรยนร ของประชาชนไทยทมองเรองการศกษาคอการ

ทองจ�าสอบเพอประกาศนยบตร/ปรญญาบตร มองผลประโยชนปลายทางมากกวาจะเขาใจ

การศกษา คอกระบวนการเรยนรเพอแกปญหาและพฒนาตวเองของมนษยอยางตอเนอง

นกเรยน นกศกษา ประชาชนไมชอบอานหนงสอ ไมชอบการเรยนรอยางตอเนอง มกคาดหวง

ใหรฐบาลสรางสถานศกษาหรอขยายการเปดรบนกเรยน นกศกษาเพมขน ไดเรยนฟร

หรอเสยคาใชจายต�า เพอจะไดวฒบตรออกไปหางานท�า มากกวาจะเขาใจวาเรองทส�าคญ

กวาแคการผลตปรญญาชน ประกาศนยบตรชนมากคอ กระบวนการเรยนรทมคณภาพ

พฒนาใหผเรยนมความร/ทกษะทใชงานได และเปนพลเมองทรบผดชอบ สามารถแกปญหา

และพฒนาทงตนเองและสงคมไดอยางมประสทธภาพ

เมอประชาชนไทยสวนใหญเขาใจและคาดหวงจากภาครฐในระดบทต�า หรอสนใจ

ใหรฐลงทนเรองการศกษาในเชงปรมาณมากกวาการปฏรปในเชงเพมคณภาพ ชนชนน�า

จงไมถกประชาชนเรยกรองผลกดนใหตองปฏรปการศกษาอยางมคณภาพเหมอนในบาง

ประเทศทประชาชนตนตวมแนวคดเรองการจดการศกษาทกาวหนากวาไทย

3. การพฒนาทางเศรษฐกจแบบทนนยมอตสาหกรรมสดโตงทเนนการแขงขน

แบบตวใครตวมน และการเมองแบบเลอกตงคนทมความมงคงและมอ�านาจไปเปนตวแทน

เปนระบบเศรษฐกจการเมองทมอทธพลสงตอการบรหารจดการศกษาแบบแพคดออก

คดเฉพาะคนสวนนอยไปท�างานรบใชระบบเศรษฐกจการเมองแบบทอ�านาจถกผกขาด

โดยชนชนน�าสวนนอยมาโดยตลอด ท�าใหคนมอ�านาจทอยระดบบนไมพรอมและหรอไม

ตองการเปลยนแปลง ปฏรปการศกษาเพอพฒนาใหคนทงประเทศฉลาดอยางทวถงเพราะ

ถาประชาชนฉลาดกจะตอรองกบพวกเขาไดมากขน เปนการขดแยงกบการครองอ�านาจ

และการหาผลประโยชนของชนชนน�า

ชนชนน�าไทยอางและท�าใหคนสวนใหญเชอวารฐบาลไดลงทนเรองการศกษา

มากทสด จนมสถาบนการศกษาทกระดบกระจายอยทวประเทศ เดกเยาวชนทเรยนไมได

เพราะไมสนใจเรยนหรอเรยนไมเกงเอง แตทงชนชนน�าและประชาชนสวนใหญไมเขาใจ

วา การจดการศกษาทจะพฒนาประเทศไดจรงตองเปนการจดการศกษาทมคณภาพเพอการ

ใชงานไดจรง ปรมาณของผส�าเรจการศกษาระดบตางๆ และปญหาการจดการการศกษา

ไดไมทวถง ไมใชแคการเพมคณภาพโดยเฉลยอยในเกณฑต�านน เปนปญหาทเชอมโยง

กบการทชนชนน�าพฒนาเศรษฐกจสงคมอยางไมสมดล กระจายทรพยสนและรายไดไม

เปนธรรมสง ผลตภาพต�า เศรษฐกจชะลอตว

4. ประชาชนไทยสวนใหญมความรความเขาใจเรองสทธและหนาทพลเมองนอย

ประชาชนคาดหวงเรยกรองจากรฐบาลแบบหวงพงพาในระบบอปถมภมากกวาทจะ

ตระหนกวาประชาชนในฐานะพลเมอง (ผเขามาอยรวมกนในสงคม) เปนเจาของสมบต

ART.indd 157 12/2/2559 9:52:00

บทท 8


ของสวนรวมของประเทศรวมกนและเปนผจายภาษทงทางตรงและทางออมใหรฐบาล

ดงนน พลเมองจงมสทธทจะไดรบบรการทางการศกษา การสาธารณสขและการพฒนา

ทางเศรษฐกจ สงคมดานตางๆ จากรฐบาลอยางมคณภาพและเปนธรรม

พลเมองในโลกสมยใหมไมจ�าเปนตองรสกเปนหนบญคณคนมต�าแหนงคนหนง

คนใดหรอกลมหนงกลมใด นอกจากหนบญคณตอแผนดนหรอของชาตซงเปนเรองของ

สวนรวมทประชาชนเปนเจาของรวมกน ถารฐบาลไหน นกการเมอง ขาราชการคนไหน

ทจรตฉอฉล บรหารไมด พลเมองมสทธวพากษวจารณ คดคาน การตรวจสอบ จนถงขน

รวมกนรณรงคหาทางถอดถอนเปลยนแปลงผปกครองตามสทธของพลเมองในรฐธรรมนญ

ได

หากประชาชนสวนใหญมความร ความเขาใจ เรองปญหาและแนวการการปฏรป

เศรษฐกจ การเมอง สงคม และการศกษาทเปนประโยชนส�าหรบประชาชนดเพมขน

ตนตวตระหนกวาประชาชนคอเจาของประเทศและผเสยภาษ เผยแพรความรจตส�านกไป

สประชาชนคนอนๆ จดตงองคกรและผลกดนจากลางขนบน ภาคประชาชนจะเปนพลง

มากพอทจะท�าใหรฐบาล/ชนชนน�าจ�าเปนตองยอมรบการปฏรปการศกษาเพอประโยชน

คนสวนใหญซงน�าไปสการปฏรปทางการเมองและสงคมของประเทศตอไปได

8.3 การปฏรปการศกษาเพอการปฏรปทางการเมองและสงคม

การปฏรปการศกษามหลกการ/เปาหมายมากกวาแคการปฏรปการเรยนการสอน

วชาการและวชาชพ เพอผลตแรงงานไปรบใชระบบเศรษฐกจ เพราะมนษยในสงคมตอง

การการพฒนาทงทางการเมองดานสงคมและวฒนธรรมทมความหมายกวางกวาการผลต

และการบรโภคทางเศรษฐกจ ดงนนการปฏรปการศกษาควรมงพฒนาความเปนพลเมอง

ทรบผดชอบ และสงคมทพลเมองมความสข มากกวาการเนนการเจรญเตบโตทางวตถ

ค�าวา พลเมอง เนนการทประชาชนมาอยรวมกนในสงคมทกคน มสทธและหนาททาง

สงคมทจะตองท�าทงเพอประโยชนรวมกนของสมาชกทกคน ควรมหลกการ/เปาหมายใน

การปฏรปประเทศใหเปนสงคมเสรประชาธปไตยดวย

การปฏรปการศกษาตองท�าทง 2 ดานควบคกนไป คอทงดานวชาการ วชาชพความร

และทกษะทใชงานไดในโลกศตวรรษท 21 และการสรางพลเมองทมคณธรรม จรยธรรม

มจตส�านกรบผดชอบตอสงคม เพราะการมงสรางคนเกงมความสามารถในการแขงขน

ทางเศรษฐกจทเหนแกตวมากกวามจตส�านกเพอสวนรวม รวมทงอาจจะยงสรางปญหา

ท�าความเสยหายใหประเทศไดมากขน ดงนนหลกการ/เปาหมายในการจดการศกษาของ

ไทยควรมงสรางใหประชาชนเปนพลเมองทมความรใชงานไดและมจตส�านกเพอสงคม

ART.indd 158 12/2/2559 9:52:00

บทท 8


ควบคกนไป เราจะไดพลเมองทมคณภาพและรบผดชอบไปชวยกนพฒนาประเทศเพอ

ประโยชนสวนรวมไดอยางมประสทธภาพ เปนธรรมเพมขน และท�าใหประเทศเจรญ

กาวหนาไดอยางแทจรง

การปฏรปการศกษาควรสอนและเผยแพรเรองสทธและหนาทความรบผดชอบ

ของพลเมองเรยนรและสรางเผยแพรคานยมทสรางสรรคและเปนประชาธปไตยทงใน

ครอบครว สถาบนการศกษาทท�างาน สอมวลชน องคกร และกจกรรมสาธารณะตางๆ

ตระหนกถงความส�าคญในการรวมมอกนผลกดนการปฏรปการศกษา การปฏรปสอ การ

จดตงองคกรประชาชน ชวยกนพฒนาอปนสยและคานยมส�าหรบพลเมองผรบผดชอบ

ท�าใหภาคประชาชนเปนพลงทส�าคญในการชวยแกปญหาและปฏรปเศรษฐกจการเมอง

ของประเทศเพอประโยชนสวนใหญไดอยางแทจรงตอไป

ประสบการณของประเทศสวเดน นอรเวย ฟนแลนด และประเทศอนๆ พบวาการ

ทประชาชนมจตส�านกแบบพลเมองทรบผดชอบ มคานยมแบบประชาธปไตยและชวย

เหลอรวมมอกนแบบสงคมประชาหรอชมชนเขมแขง เปนปจจยส�าคญทชวยใหประเทศ

เหลานพฒนาทงทางเศรษฐกจ การเมอง สงคมใหเจรญกาวหนา ประชาชนมชวตความ

เปนอยทดและมความสขความพอใจ

การศกษาเพอพฒนาพลเมองผรบผดชอบ ควรเรมจากการเรยนรจกตนเอง พอแม

ผปกครอง คร ควรชวยใหผเรยนมความรและแรงจงใจทจะดแลสขภาพตวเองทงสขภาพ

กายและสขภาพใจใหดขน รจกใชศกยภาพของตนในการเรยนรไดอยางมประสทธภาพ

รจกการดแลและใชชวตอยางมความสขและประสบความส�าเรจ มชวตทยนยาวขน รจก

ปองกนตนเองใหไมไดรบภยอนตรายจากความโงเขลา เขาใจเรองธรรมชาตของโลกและ

มนษยชาตมากขน กลวแบบไรเหตผลหรอเชอโชคลางทไรประโยชนลดลง ชวยใหผเรยน

ไดรเทาทนพวกนกขายของ (รวมทงนกการเมอง) ทเกงในทางหลอกลอใหเราซอสนคา

บรการตางๆ มความคดแบบเสรประชาธปไตย (สนบสนนเรองสทธเสรภาพความเสมอภาค

ของทกคน) ทมลกษณะกาวหนา รกความเปนธรรม มากกวาแนวคดจารตนยม (รกษา

สถานะภาพเดมทคนมฐานะลดหลนกนเปนชนๆ และขดขวางการเปลยนแปลงทางสงคม)

ในโลกสมยใหมซงมการเปลยนแปลงอยางรวดเรว มทงการแขงขนและการรวมมอ แนวคด

แบบเสรประชาธปไตยจะชวยใหคนเขาใจปญหาและเหนทางแกไขปญหาของโลกใน

ศตวรรษท 21 ไดดกวาแนวคดจารตนยม

การศกษาเพอพฒนาพลเมองผรบผดชอบ นอกจากจะเปนการเตรยมคนใหมความร

ทกษะทจะใชงานในการประกอบอาชพไดดแลว ควรชวยใหเดกและเยาวชนพฒนาทกษะ

ทศนคต ความร ประสบการณ ความฉลาดทางสงคมและทางอารมณ ทกษะทางการ

สอสาร และปญญา ชวยใหพวกเขามโอกาสทจะท�ากจกรรมทมความหมาย และพฒนา

ART.indd 159 12/2/2559 9:52:00

บทท 8


ความรสกวาชวตมเปาหมายและความหมาย รวมทงสามารถสรางความสมพนธทดกบ

เพอนๆ ซงจะเปนปจจยทชวยใหเดกและเยาวชนเรยนรทจะใชชวตอยางมความสข เปน

คนเกง และเปนคนดในสงคม ซงเปนคณสมบตทเปนประโยชนทงตอตวเองและสงคมได

การศกษาทเนนความเกงของผเรยนเปนดานหลก โดยมองขามเรองการท�าใหคนม

ความสขและเปนคนด ท�าใหประเทศไทยในปจจบนมปญหาดานทางการเมองสงคมอยมาก

แมแตคนทเกงซงมสวนนอยกมความเครยด ไมมความสข หรอเปนคนเกงแบบเหนแกตว

มากกวาเหนแกสวนรวม คนแบบนเปนประโยชนตอประเทศนอย บางคนทไดขนไปเปน

ผน�าประเทศแบบเกงแตยดตดกบอ�านาจ/ผลประโยชนของตวเองมาก ยงท�าความเสยหาย

ใหประเทศมากขนดวย สวนคนทไมเกงเพราะแขงขนในการเรยนการสอบสคนอนไมได

กมปญหาตองดนรนเอาตวรอด ไมคอยมความสขและไมคอยเปนคนดดวยเชนกน

การจะแกไขปญหาทกลาวมานได การศกษาไทยตองมงชวยใหทกคนไดพฒนา

ศกยภาพของแตละคนอยางเตมท ชวยใหคนไดรจกตวเอง ภมใจในตวเอง และพยายาม

พฒนาศกยภาพตนเองอยางเตมความพยายามและศกยภาพของแตละคน รวมทงมความคด

จตใจทด และชวยเหลอเออเฟอผอนทดอยความสามารถดอยโอกาสกวาเรา

การจะปฏรปศกษาเพอการพฒนาสงคมทงสงคม ตองท�าใหโรงเรยน ทท�างาน

ชมชนและประเทศเปนองคกรแหงการเรยนร คอพรอมทจะเรยนรสงใหมๆ อยางตอเนอง

ตลอดชวต สมาชกรจกขอบกพรอง/ขอจ�ากดและจดแขงของตนเองและพยายามเรยนรใหม

เพอปรบปรงตวเองใหมประสทธภาพขน ดขน สงคมเนนการสนบสนนพฒนาผเรยนทง

ในดานความเกง (การมความร ทกษะทเปนประโยชน) ความสข ความเปนคนดเพอสวน

รวม

เปาหมายของการศกษาและเปาหมายการพฒนาประเทศควรจะเปน เพอสรางผเรยน

ใหเปนพลเมองทมสขภาพกายและใจทด มความรความสามารถ มคณธรรมจรยธรรม

มจตส�านกเปนพลเมองทรบผดชอบเพอสวนรวม สามารถทจะแกไขปญหาและพฒนา

ตนเอง ชมชน และประเทศไดอยางตอเนอง สามารถรบมอกบโลกทมการเปลยนแปลง

อยางรวดเรวและชวยกนพฒนาประเทศใหเจรญกาวหนาไดอยางเนนคณภาพชวต ความสข

ความพอใจ ความสงบสนตสข ความพอเพยง (มากกวาความมงคงทางวตถ) มการกระจาย

ทรพยากรและผลของการพฒนาสประชาชนทงประเทศอยางทวถง เปนธรรม และเลอก

แนวทางพฒนาทางเลอกทเนนความยงยน (ลดสรางสภาพแวดลอม) ทด มากกวาการเนน

การเพมบรโภคสนคาและบรการ ซงหลายอยางเปนการบรโภคทฟมเฟอยทใหความสข

ความพอใจระยะสนแบบฉาบฉวยแตมผลเสยตอสภาพแวดลอม สขภาพ รวมทงการเพม

ความเครยด ความรสกแปลกแยก เบอหนาย เปนทกข

ART.indd 160 12/2/2559 9:52:00

บทท 8


นโยบายการพฒนาเศรษฐกจแนวทนนยมอตสาหกรรมสดโตงของไทยในปจจบน

ท�าใหพอแม ผปกครอง คร นกเรยน นกศกษา มคานยมทเนนความมงคงทางเศรษฐกจและ

การมต�าแหนงฐานะทางสงคม เปนเปาหมายใหญทสดในชวต ทงๆ ทความมงคงและ

อ�านาจ ไมใชเรองทจะท�าใหคนเรามความสขทแทจรงและเปนคนดทเปนทยอมรบดวยใน

สงคมได บอยครงยงท�าใหคนมความเครยดเปนทกขเพมขน และหรอเปนคนโกง คนเอา

รดเอาเปรยบคนอน ทท�าใหสงคมทพวกเขาเปนสมาชกอยมปญหาเพมขน

การทนกเรยนจะเรยนรทจะเปนคนเกงและคนดอยทพอแม คร ฯลฯ ตองชวยกน

ใหผเรยนมความสขความพอใจในการเรยนดวย นกจตวทยาพบวาคนทมความสขจะเรยน

ไดดขน และคนทมความสข ความพอใจกบสงทตนม จะลดความโลภ ความเครยดและ

ความทกข และมความเออเฟอเผอแผตอคนอนเพมขน เราจงควรตงเปาหมายใหความ

ส�าคญกบการพฒนาเดกเยาวชนของเราใหมความสขความพอใจทแทจรงกอน และความ

เกงและความดจะเปนผลตามมา87

การศกษาเพอพฒนาพลเมองทรบผดชอบ ควรชวยใหผเรยนรจกตวเอง ภมใจใน

ตวเอง คดวเคราะหดวยตวเองเปน รเทาทนนกการเมอง และชนชนน�าในสงคมอนๆ ท

ชอบหลอกลอใหประชาชนทวไปเคลมฝนและยอมเปนลกนองพรรคพวกเขาไดมากขน

ร จกทจะเขาไปมบทบาททางการเมองและสงคมในฐานะพลเมองผ เสยภาษและเปน

เจาของสาธารณะสมบตของประเทศ เพอพฒนาระบอบประชาธปไตย ทงประชาธปไตย

ทางการเมอง ประชาธปไตยทางเศรษฐกจ และประชาธปไตยทางสงคม (การกระจายทรพย

สนรายได การศกษา ฐานะทางสงคม ฯลฯ ทเปนธรรม) ทเปนประโยชนตอประชาชน

สวนใหญไดมากขน

เราควรตระหนกดวยประชาธปไตยนนเปนเพยงเครองมอหรอแนวทางเพอไปส

เปาหมายการพฒนาทางเศรษฐกจสงคมของประเทศเหลานน เปาหมายการพฒนาทดควร

เนนคณภาพชวตและการอนรกษระบบนเวศใหอยไดอยางยงยน มากกวาแคการเพมการ

เตบโตทางเศรษฐกจ การเพมการเตบโตทางเศรษฐกจเปนเครองมอหรอแนวทางหนงเพอ

เปาหมายการพฒนาฐานะความเปนอยของมนษย แตควรเตบโตในเรองทเปนประโยชน

และอยางเปนธรรม และสรางคณภาพชวตทดใหคนทงสงคมมากกวาทเตบโตแบบฟมเฟอย

ท�าลายลางผลาญ

การปฏรปศกษาของไทย นอกจากการใหบรการการศกษาขนพนฐานทมคณภาพ

แกคนสวนใหญอยางทวถงแลว ควรจดสรรทรพยากรเพอพฒนาการศกษาขนสง การวจย

87วทยากร เชยงกล ความสขซอไมได แตสรางไดดวยตนเอง ประพนธสาสน 2548.

ART.indd 161 12/2/2559 9:52:00

บทท 8


และการพฒนาเพอสรางความรและเทคโนโลยทเหมาะสมส�าหรบประเทศไทยและคน

ไทยเพมขนดวย ปจจบนเรามกลอกแบบเลยนแบบความรเทคโนโลยจากประเทศพฒนา

อตสาหกรรมตะวนตก และพงพาการลงทนจากบรรษทขามชาต เนนการสงเขาโรงงาน

เครองจกรและเทคโนโลยจากตางประเทศมาใช โดยมวศวกร นกวทยาศาสตรไทยเปนแค

ชางเทคนค การพฒนาการศกษาและเศรษฐกจตามแนวพงทนเทคโนโลยตางประเทศมาก

ท�าใหประเทศไทยพฒนาเศรษฐกจแบบเนนการเตบโตทางวตถไดเพยงบางสวน แตตอง

พงพาและเสยเปรยบ บรษทขามชาตจากประเทศอนอยางตอเนอง และเปนแนวทางการ

พฒนาทท�าลายความสมดลทางธรรมชาตสภาพแวดลอมและทางสงคมวฒนธรรมอยาง

มากดวย

การศกษาตองเรมจากการเรยนรจกตนเอง การพฒนาประเทศกตองเรยนรจกประเทศ

ตนเองแทนทจะเหอตามการพฒนาแบบเนนการเตบโตของสนคาและบรการแบบประเทศ

ทนนยมอตสาหกรรมตะวนตก ประเทศไทยเปนประเทศขนาดกลาง คอนขางใหญ ม

ประชากรมากเปนอนดบท 20 ของโลก มพนททท�าการเกษตรไดใหญเปนอนดบท 19

ของโลก88 มภมปญญาพนบาน ปรชญาพทธและวฒนธรรมความรวมมอชวยเหลอกนใน

หมบานทเคยเออประโยชนตอชมชน ทนาจะฟนฟขนใหมได ประเทศไทยมศกยภาพทจะ

พฒนาดานการเกษตร อตสาหกรรมเกษตร การทองเทยว สนคาและบรการทใชฝมอ พฒนา

พลงงานทางเลอก เกษตรทางเลอก สาธารณสขทางเลอก เทคโนโลยทเหมาะสม (เทคโนโลย

ทเหมาะกบแรงงาน ทรพยากร และสภาพสงคมในประเทศ) ไดมาก หากมการปฏรป

เชงโครงสรางทางเศรษฐกจสงคมทเนนความเปนธรรม ประสทธภาพ เพอสวนรวม

แนวทางการพฒนาทยงยนอยางจรงจง

แทนทจะลอกเลยนแนวทางการพฒนาเศรษฐกจทนนยมอตสาหกรรมเพอการสง

ออกแบบสดโตง ทท�าใหเกดการกระจายทรพยสนและรายไดทไมเปนธรรม การท�าลาย

ธรรมชาตสภาพแวดลอมทสรางวกฤตดานตางๆ ประเทศไทยควรพฒนาเศรษฐกจสงคม

ไปในแนวทางทพง (ประเทศ) ตนเอง พงแรงงาน ทรพยากรและตลาดภายในประเทศ

เปนสดสวนสงขน ลงทนและคาขายกบตางประเทศเทาทจ�าเปนและไดประโยชนหรอ

เสยเปรยบนอย ทงควรจดระบบเศรษฐกจแบบผสมระหวางทนนยมทมการแขงขนอยางเปน

ธรรมและสงคมนยมประชาธปไตยแนวระบบนเวศ เนนใหสหกรณ วสาหกจชมชน เปน

เจาของและผด�าเนนการเศรษฐกจทส�าคญเพอประโยชนสวนรวม จะท�าใหเกดการกระจาย

ทรพยสนรายได การศกษา ฯลฯ ทเปนธรรม และการลดการท�าลายธรรมชาตสภาพ

88wikipedia.org List of Country by Population, Land use Statistics by Country

ART.indd 162 12/2/2559 9:52:00

บทท 8


แวดลอม คนสวนใหญมคณภาพชวตดขน และการพฒนามความยงยนขน89

การปฏรปการจดการศกษาไทยใหมปรชญา/เปาหมาย แบบเสรประชาธปไตยได

จะตองรวมทงฝกอบรมครอาจารยใหเขาใจและตระหนกเรองการเคารพสทธของผเรยน

ใน 2 ดาน คอ

1. ใหผเรยนรบรดวยการใชความคดเชงเหตผล ไมใชการบอกเลาและการปลกฝง

ลทธความคดความเชอแบบใดแบบหนงตามความคด ความเชอของชนชนน�า/ครอาจารย

เพยงแบบเดยว ซงบอยครงเปนความคดความเชอแบบจารตนยม อ�านาจนยม อาวโสนยม

ฯลฯ ครอาจารยไทย มแนวโนมทจะสอนแบบใหลกศษยตองเชอตามตนเองอยมาก การ

สอนแบบนเปน Indoctrination - การปลกฝงลทธความเชอ ไมใช Education - การชวยให

คนพฒนาความฉลาดเปนตวของตวเอง

2. เคารพการพฒนาความเปนตวของตวเองของผเรยน ถอวาผเรยนเปนมนษย

ผรบผดชอบในการกระท�าและการตดสนใจของเขาเอง การศกษาไมใชการปอนขอมลให

ผเรยนตองทองจ�ามาสอบตามต�ารา และตามแนวคดความเชอของครอาจารยอยางคบแคบ

ครเปนเพยงผชแนะใหผเรยนไดพฒนาศกยภาพในการเรยนรของเขาใหดทสดเทาทจะ

ท�าได ชวยใหผเรยนรจกตนเอง มความร มความเขาใจในตวเอง รจกคด วเคราะหเปน รวธ

ทจะเรยนรตอ เชน หาขอมล ตความขอมล เพอจะแสวงหาค�าตอบทดทสด เปนประโยชน

ทสด ส�าหรบชมชนและสงคม

นอกจากประชาชนจะตองชวยกนผลกดนการปฏรปการศกษาทระบบจดการ

โดยสถาบนการศกษาของทงภาครฐและเอกชนแลว เรายงจะตองปฏรปการเรยนรของ

ประชาชนทงประเทศในความหมายกวาง คอตองรวมเรองการปฏรปวธเลยงดเดก ปฏรป

การสอสารมวลชน การกลอมเกลาทางสงคม โดยชมชนและกจกรรมตางๆ เพอสราง

ความรและทกษะอปนสยและคานยมทดและเหมาะสมกบการอยรวมกนในโลกสมยใหม

ดวย นอกจากเรองความร/ทกษะทใชงานได ทสถาบนการศกษามหนาทจะตองอ�านวยการ

ใหเดกเยาวชน ประชาชนไดมสงคม ทงสงคมควรชวยกลอมเกลาเดกเยาวชนและประชาชน

ทกวยใหเรยนรจกเรองคณคา อปนสย คณลกษณะ และวธการเรยนรตลอดชวต ดงตอไปน

ดวย

คณคา อปนสย คณลกษณะ ทควรสรางในหมเดกเยาวชนและพลเมองไทย เรอง

การสรางคณคา อปนสย คณลกษณะของพลเมอง เปนเรองของการกลอมเกลาทางสงคม

ททงครอบครว โรงเรยน องคกรตางๆ ในชมชนและประเทศจะตองชวยกนท�าตวใหเปน

89วทยากร เชยงกล เศรษฐกจแนวระบบนเวศเพอการพฒนาทยงยน บานพระอาทตย 2554.

ART.indd 163 12/2/2559 9:52:00

บทท 8


แบบอยาง และสรางวฒนธรรมทเอออ�านวยใหเกดการพฒนาในเรองเหลาน ไมสามารถ

ท�าใหเกดไดโดยก�าหนดใหนกเรยนทองจ�าคานยมสประการกตาม แตตองสรางใหคนเขาใจ

และยอมรบวาคานยมทดจะเปนประโยชนตอการพฒนาทงตวเองและชมชน ทชวยเหลอ

รวมมอกนอยางไร

1. เปนคนทรจกคดวเคราะหอยางมเหตผล อยางมหลกวชาการ (มขอมลหลกฐาน

พสจนได) และค�านงถงประโยชนตอคนสวนใหญ ตระหนกเรองสทธ บทบาทหนาท ความ

รบผดชอบในฐานะพลเมอง เคารพในตวเองและผอน เคารพหลกความเปนธรรมและ

ประโยชนรวมกนของกลม ชมชนและประเทศ รวมทงเรองการอนรกษและฟนฟธรรมชาต

สภาพแวดลอม

2. มทศนคตทดตอเพอนมนษย มความเคารพซงกนและกน รวมทงเคารพความ

แตกตางหลากหลายทางความเชอ วฒนธรรม มความรความสามารถทจะวเคราะหปญหา

และแกปญหาของสวนรวมไดในฐานะสมาชกทรบผดชอบ มความรความสามารถทจะ

ท�างานรวมกบผอน เพอประสทธภาพและเปาหมายขององคกรและชมชน และมความ

สามคคกนเพอประโยชนของสวนรวมทงหมด ไมใชสามคคกนเพอกลมใดกลมหนง

3. เขาใจความจ�าเปนและประโยชนของการอยรวมกนเปนพลเมองของชมชน

และประเทศเพอประโยชนของสมาชกทกคนในระยะยาว มความรกชาตในความหมาย

ของการเหนแกประโยชนชมชนหรอประโยชนระยะยาวของสวนรวม มากกวาประโยชน

ระยะสนสวนตน ไมใชการรกชาตแบบคบแคบ เชนหลงชาต ดถกเผาพนธอน วฒนธรรม

อน

4. เคารพกฎหมายและด�าเนนชวตในกรอบของกฎหมายทมเหตผลและเปนธรรม

มงแกปญหาความขดแยงใดๆ ดวยหลกเหตผลและสนตวธ ถาเหนวากฎหมายฉบบใด

ยงไมเปนธรรม ตองหาทางเสนอแนะผลกดนใหมการแกไขกฎหมายฉบบนนๆ ใหเปนธรรม

ขน ไมใชเลยงหรอท�าผดกฎหมายโดยใชขออางวา เพราะกฎหมายไมเปนธรรมส�าหรบ

พวกตน

5. มจตใจเปดกวาง ยอมรบในเรองสทธพลเมอง สทธมนษยชน สทธสตร สทธเดก

สทธชนกลมนอยฯลฯ หลกการเรองสทธเสรภาพ ความเสมอภาค ภราดรภาพ (ความ

เปนพนองกน) ยอมรบวาสงตางๆ เปลยนแปลงพฒนาใหเจรญกาวหนาได ไมจ�าเปนตอง

ยดตดสถานะภาพเดมของตน ทกอยางมทงดานบวกและลบ ทจะตองวเคราะหอยางรอบดาน

และสงเสรมทางดานบวก พยายามปรบปรงแกไขดานลบ พรอมทจะปรบตวรบกบการ

เปลยนแปลงของสงคมทใหเปนไปในทางทเปนประโยชนแกสวนรวมในระยะยาว

6. สามารถคดในลกษณะวพากษวจารณ มองเหนทงขอดและขอเสยของเรองตางๆ

อยางจ�าแนกตามความเปนจรง อยางมใจเปนธรรม ไมมอคต ไมคดแบบ 2 ขวสดโตงอยาง

ART.indd 164 12/2/2559 9:52:00

บทท 8


แคบๆ โดยใชอารมณความรสกมากกวาเหตผล และคดไดอยางเปนระบบองครวม คอ

มองเหนความสมพนธเชอมโยงของสงตางๆ เรองตางๆ อยางเหนภาพใหญวาทงสงคม

ตองแกปญหารวมกน ประชาชนทงประเทศตองพฒนาอยางเปนธรรมไปพรอมๆ กน ม

ความรบผดชอบผกพนกบสงทเราไดตดสนใจกระท�าลงไป และสามารถอธบายความชอบ

ธรรมอยางเปนเหตเปนผลได

7. มจตใจแบบเมตตา กรณา มทตา เหนใจเพอนรวมประเทศ เพอนรวมโลก

เออเฟอเผอแผ เอาใจเขามาใสใจเรา มความยตธรรม มความสามารถทจะเขาใจยอมรบ

และอดทนตอความแตกตางหลากหลายทางวฒนธรรม ไมมอคตตอผทมความแตกตาง

จากตน เชนการนบถอศาสนาอนหรอเชอชาตอน หรอมทศนะทางการเมองทแตกตาง

เปนตน

หากเราชวยกนสงเสรมพฒนาใหคนไทยสวนใหญมอปนสยและคานยมทด 7 ขอ

ขางตน จะชวยใหประชาชนไทยรจกหาวธทจะตอบสนองความตองการของตนเองไดดขน

รวมมอกนแกไขปญหาความขดแยงไดอยางสนตวธและสรางรจกสรางความสมพนธทด

กบคนในชมชน และชวยใหชมชนไดพฒนาเจรญงอกงามประชาชนมชวตทมความสข

เพมขน

8.4 ประชาชนจะมบทบาทในการปฏรปการศกษาไดอยางไร

ประชาชนพลเมองในฐานะพอแม ผปกครอง และเจาของประเทศ ควรศกษาปญหา

เรองการศกษา รวมกลมกนเขาไปลงมอท�าเองในระดบทท�าไดทงในฐานะปจเจกชน และ

ในฐานะสมาชกขององคกร ชมชนตางๆ และเรยกรองผลกดนใหภาครฐและทกฝายตอง

ชวยกนท�าในระดบองคกร ชมชน และประเทศ

1. บทบาทในฐานะพอแม/ผปกครอง ในการปฏรปวธการเลยงดอบรมลกหลาน

พอ แม คอ ครคนแรก และครคนทส�าคญทสดในกระบวนการเรยนรของเดก เดก

ตงแตอยในครรภถงวย 5 ขวบเปนชวงทสมองเตบโตเรยนรไดรวดเรวทสดและมากทสด

ในชวตของมนษย พอแม ผปกครอง ควรสนใจศกษาเรองสมองและความพรอมในการ

เรยนรของเดกเลกมากกวาแคการดแลลกในเรองอาหารการกน การท�าความสะอาด การ

ลงทนแตงตวสวยๆ ใหกบลก พอแมทรกลกอยางแทจรงควรแสวงหาความรทางจตวทยา

การเรยนรและพฒนาการของเดก เพอจะไดเรยนรวธการท�าตวเปนพอแมทดขนกวาเดมได

เลยงดลกดวยอาหารทมคณคาชวยพฒนาสมอง (และรางกาย) กระตนใหลกเรยนรจาก

ประสาทสมผสทง 5 อยางหลากหลาย สรางสภาพแวดลอมทท�าใหเดกรสกมนคงปลอดภย

อบอนและอารมณด เดกจะเรยนรสงตางๆ รอบตวไดอยางสอดคลองกบการท�างานของ

ART.indd 165 12/2/2559 9:52:00

บทท 8


สมองท�าใหสมองยงพฒนาเดกยงเรยนรไดอยางมประสทธภาพเพมขน

เดกสามารถมพฒนาการเรยนรและพฒนาการทางอารมณทดไดตงแตอยในครรภ

มารดา หากแมท�าใหตวเองมอารมณด สมผสทอง พดคยกบลก เปดเพลงคลาสสคแนบ

ทองใหลกไดฟง ฯลฯ เมอลกคลอดมาแลว พอแมควรเลยงลกเองอยางใกลชดสนทสนม

ใหลกรสกอบอน มนคง ปลอดภยอยางสม�าเสมอ เดกจะไดมพฒนาการทางสมองและ

ทางอารมณทด พอแมควรสนใจ พดคย ตอบค�าถามเดกเลก เลนรองเพลง และอานนทาน

ใหเดกเลกฟง ใหเดกเลกไดเลน สมผสกบดนตร ศลป ธรรมชาต สภาพแวดลอม การฝก

การใชกลามเนอสวนตางๆ ฯลฯ กจกรรมเหลานจะกระตนการพฒนาของเซลลในสมอง

และชวยใหเดกวยกอนเขาโรงเรยนรกการเรยนรและการอานไดอยางส�าคญ

การปฏรปการศกษาในสหรฐฯ และประเทศอนมการรณรงคใหพอแมสนใจรบฟง

และพดคยกบลก ตลอดจนเพมเวลาอานนทานใหลกเลกฟงมากขนอยางไดผล ขณะทพอ

แมคนไทยสวนใหญยงไมคอยรวาเดกเลกเรยนรไดอยางไร มกคดวาเดกทยงเลกอยยงไม

ตองเรยนรอะไรมากจนกวาจะถงวยเขาโรงเรยน พอแมจงไมไดสนใจทจะใชเวลาดแล

และสงเสรมการเรยนรของลกเทาทควร พอแมจ�านวนมากปลอยใหลกอยกบคนรบใชซง

มความรนอย หรอปลอยใหเดกใชเวลาดโทรทศน ซงไมเหมาะสมกบเดกเลก เพราะเดก

เลกควรจะเรยนรโลกทเปนจรงมากกวาโลกสมมตของโทรทศน หรอแมแตเดกวยสงกวา

2-3 ขวบ กไมเหมาะทจะปลอยใหลกดโทรทศนมากไป เนองจากรายการทางโทรทศน

สวนใหญมกมความกาวราวรนแรงและไมประเทองปญญา แมแตการตน (สวนใหญ) เอง

กตาม สออเลกทรอนกสอนๆ เชน แทบเลต คอมพวเตอรพกพา ฯลฯ ไมเหมาะส�าหรบเดก

เชนกน

พอแม ผปกครองควรสนใจหาความรเรองอาหารทมคณคาทางโภชนาการตอ

รางกาย สมอง และความรเรองจตวทยาการเรยนรและการท�างานของสมอง เชนสมอง

เรยนรโดยใชประสาทสมผสหลากหลาย เรยนรดขนในสภาพแวดลอมและสภาพอารมณ

ทด เรยนรสงทเชอมโยงกบประสบการณเดมและสมองเหนวาเปนประโยชน เดกแตละ

คนเรยนรไดเรวชาแตกตางกน มความฉลาดดานตางๆ แตกตางกน90 เดกทไมฉลาดหรอไม

เกงดานภาษาและดานตรรกวทยา คณตศาสตร ทโรงเรยนมกจะชอบเนน ไมไดแปลวาเขา

จะโงไปทกดาน เขาอาจฉลาดดานอน เชนดนตร ศลปะ การเคลอนไหวของรางกาย ความ

90โฮวารด การดเนอร นกจตวทยาเสนอวาคนเรามความฉลาดอยางนอย 8 ดาน การทระบบการศกษาใน โรงเรยนสวนใหญเนนเฉพาะความฉลาดทางภาษา และตรรกคณตศาสตร ท�าใหเราไมไดพฒนาศกยภาพ ของเดกและเยาวชนอยางเตมท Howard Gardner Frames of Mind : The Theory of Multiple Intel- ligences Basic Books, 1983.

ART.indd 166 12/2/2559 9:52:00

บทท 8


เขาใจเรองระบอบ/มต ความเขาใจคนอน ความเขาใจตนเอง ฯลฯ ดงนน พอแม คร ควร

ศกษาท�าความเขาใจเรองนและสงเสรมใหเดกไดพฒนาตามศกยภาพของเขาใหมากทสด

เราควรชวยกนผลกดนใหมการปฏรปโรงเรยนและหลกสตรทค�านงถงความฉลาดหลาก

หลายดานของเดกแตละคนเพมขนดวย

พอแมควรตงใจ สงเกต เรยนรและเอาใจใสคอยตดตามคอยชวยเหลอพฒนาการ

ในการเรยนรของลกอยางใกลชด เพราะเดกแตละคนมลกษณะเฉพาะ และพวกเขาเรยนร

จากสภาพแวดลอมจากบาน ชมชน สงคมภายนอก ไมนอยไปกวาจากโรงเรยน ถาผใหญ

สงเกตความแตกตางของเดกแตละคนและสงเสรมพฒนาใหเดกซงมความฉลาด ความถนด

ดานตางๆ ใหเกงในดานเหลานนมากขนได จะชวยใหเดกรจกตนเองและภมใจตนเอง ซง

เปนเรองส�าคญในการทเขาจะเรยนรและพฒนาตอไปไดดขน เดกทถกพอแม ผปกครอง

คร ดดาวากลาว ลงโทษมากหรอบอยจนขาดความภมใจ มนใจในตวเอง ยงจะมปญหาเพม

ขน ผใหญจะสามารถชวยเหลอใหเดกเรยนออนหรอมปญหาไดมากขน หากพวกเขาสนใจ

เรยนร เขาใจเรองจตวทยาของเดกใหมากขน

พอแม ผปกครองควรเลยงดอบรมบมนสยเดกในแนวทางเสรประชาธปไตยแทน

การใชอ�านาจสงการ สงเสรมใหเดกรจกตวเอง มความภมใจในตวเอง มความรบผดชอบ

หรอวนยดวยตวเองอยางเขาใจเหตผล คอเขาใจวาวนยเปนประโยชนส�าหรบทงตวเดกเอง

และคนอนๆ ทเขาตองใชชวตในสงคมรวมกน การฝกวนยในความหมายเกาทเนนการใช

อ�านาจ ใชค�าสง กฎระเบยบขอบงคบเปนวธการทไดผลนอยและไมยงยน เพราะเดกท

ก�าลงเตบโตเรยนรทจะเปนตวของตวเขาเอง มธรรมชาตทชอบทาทายค�าสง/กฎระเบยบ

ของคนอน ทเขาไมเหนดวย หรอไมเขาใจวามนจะมประโยชนตอตวเขาอยางไร

การสอนใหลกเปนคนทเคารพสทธตนเองและเคารพสทธผอน รกความเปนธรรม

ความถกตองดงานเปนพลเมองทรบผดชอบและอยรวมกบคนอนได ผใหญตองท�าตวให

เปนแบบอยางใหเดกเขาใจเหตผลวา การท�าเชนนเปนประโยชนตอตวเขาเองตอไปอยางไร

การเรยนรภาคปฏบตจากการใชชวตจรงในบานและโรงเรยน จะไดผลมากกวาแคการ

เรยนรแบบทองจ�าเพอค�าชมเชยหรอคะแนน

2. บทบาทในฐานะผบรโภคและพลเมองในการผลกดนใหรฐบาลปฏรปการศกษา

และการปฏรปสอ วทยโทรทศนและสออเลกทรอนกสตางๆ

เพอการพฒนาเดกเลกทเปนวยทมศกยภาพในการเรยนรมากทสดและเปนการ

ปฏรปจากลางขนบน คอเดกทฉลาดจะรจกตงค�าถามและผลกดนใหครตองศกษาหาความร

เพมเตม ประชาชนควรรวมกนรณรงคเรยกรองใหทงภาครฐและภาคเอกชนลงทนลงแรง

เรองการพฒนาพอแมและผเลยงเดกเลกอยางถอเปนเรองทเรงดวนและส�าคญทสด เชน

แจกหนงสอคมอพอแม จดฝกอบรมใหพอแมมอใหมรจกการเปนพอแมทฉลาด จดตง

ART.indd 167 12/2/2559 9:52:00

บทท 8


และพฒนาศนยเดกเลกโรงเรยนอนบาลทมคณภาพอยางทวถง รวมทงภาครฐ/องคกร

ปกครองทองถนควรใหการอดหนนดวย เนองจากในปจจบนเดกเลกในชนบทและชมชน

แออดไดรบการดแลอยางมคณภาพต�ากวาโรงเรยนอนบาลแบบเตรยมความพรอมของเดก

ในเมองใหญมาก นอกจากนในเมองใหญควรจดตงศนยเลยงเดกใกลทท�างานพอแมเพมขน

เพอใหพอแมมเวลาแวะไปดลกตอนพกเทยง โรงงานทจดตงศนยเดกเลกดแลลกคนงาน

ในขณะนมเพยง 300 แหง จากโรงงานทมอยราว 300,000 แหง

การวดเชาวปญญา (IQ) และความฉลาดทางอารมณ (EQ) ของเดกไทยพบวาเฉลย

ทงประเทศอยในเกณฑต�ากวาเกณฑสากล91 ซงเปนเรองทภาครฐควรสนใจพฒนาเดกเลก

ทงประเทศตงแตแมเรมตงครรภ ภาคธรกจเอกชน ภาคสงคมประชา (มลนธ องคกร

ประชาชนตางๆ) ควรมสวนชวยพฒนาเรองอาหารการกนทด คณคาทางโภชนาการครบ

หมและการเรยนรของเดกเลกอยางถอเปนเรองทส�าคญและเรงดวนกวาการท�างานการ

กศลแบบทวๆ ไป การลงทนดานน จะใชงบประมาณไมมาก แตตองใชสตปญญา ความ

ตงใจ เอาใจใสของผท�างานเกยวของ และผลลพธทไดจะเปนประโยชนตอประเทศอยาง

มหาศาล

พอแม ผปกครองทดควรตดตามพฒนาการของลกหลาน ตดตอสอสารสนบสนน

ครและโรงเรยน, เขาเปนสมาชกหรอจดตงสมาคมผปกครอง จดตงและพฒนาการท�างาน

ของกลมสมาคมดานพทกษสนบสนนสทธเดกและเยาวชน สมครเปนคณะกรรมสถาน

ศกษาและเขารวมกจกรรมรณรงคเพอการปฏรปการศกษารปแบบตางๆ เชนการรณรงค

ใหกระทรวงศกษาปฏรปหลกสตรใหมทสนใจความฉลาดทง 8 ดานเพมขน แทนทจะเนน

แตภาษา ตรรกวทยา คณตศาสตร มวชาเลอกเพอสงเสรมความฉลาดดานอนๆ เพมขน

รณรงคใหภาครฐสรางโรงเรยนเฉพาะทางเพอสงเสรมเดกทเกงดานดนตร ศลปะ

การกฬา ฯลฯ (เชนเดยวกบทเรามโรงเรยนเฉพาะทางส�าหรบเดกเกงดานวทยาศาสตร

ซงยงมนอยเกนไป) รณรงคใหมการปฏรปคร คณภาพการสอนและการวดผล ทเนน

ประโยชนของผเรยน มากกวาการจดการศกษาเพอประโยชนนกการเมอง ขาราชการ และ

นกธรกจเกยวของกบการศกษาอยางทเปนอยในปจจบน

ประชาชนควรมสวนรวมผลกดนการปฏรปสออยางแขงขน เพราะสอคอสงทม

อทธพลตอการเรยนรของเดกและเยาวชนอยางมาก เดกและเยาวชนใชเวลานอกหองเรยน

กบสอเหลานมาก รายการทสอน�าเสนอประเภทละคร ภาพยนตร เพลง เกมคอมพวเตอร

การโฆษณาสนคา การพดโนมนาวใจ ฯลฯ ใชศลปะในการดงดดความสนใจและเราอารมณ

91ผลส�ารวจของกรมสขภาพจต กระทรวงสาธารณสข รายงานขาวอยในมตชน 11 กรกฎาคม 2555.

ART.indd 168 12/2/2559 9:52:00

บทท 8


เดกไดมากกวาการสอนโดยครอาจารยและพอแม รายการสวนใหญมงสงเสรมใหคนบรโภค

เพอทธรกจทหนนหลงจะไดขายสนคาและบรการไดมากขน รายการทางสอสวนใหญม

อทธพลในทางลบ เชนการสรางคานยมแบบแขงขนเหนแกตว เนนการหาเงน การบรโภค

เนนการใชความรนแรงในการแกปญหา ฯลฯ

ประชาชนในฐานะผบรโภคสอและพลเมองผเสยภาษและเปนเจาของสาธารณ

สมบตของประเทศควรตระหนกวา เราเปนเจาของคลนความถวทยโทรทศนทรฐใหเอกชน

เชาไปท�า และเราเปนผบรโภคทควรชวยกนปกปองสทธของผบรโภคใหสอมวลชนตอง

เลกหรอลดรายการทเนนความบนเทงในเรองเพศ ความรนแรง ฯลฯ ทมงเอาใจตลาดและ

มงโฆษณาสนคา สงเสรมลทธบรโภคนยม ลงมา ปฏรปพฒนาสอใหมผท�างานทรบผดชอบ

มความรความสามารถทจะท�ารายการมคณภาพสรางสรรค เพมรายการและใหความรความ

บนเทงทมเนอหาสาระในทางบวกใหแงคดทจะชวยพฒนาความคดอาน คานยมและรสนยม

ของประชาชนเพมขน

สวนสออเลกทรอนกส เชน อนเทอรเนตและโปรแกรมคอมพวเตอรกมอทธพลตอ

เดกและเยาวชนในดานลบไดมากเชนกน เกมสคอมพวเตอรทรนแรง ลามกอนาจาร สราง

คานยมแขงขน เอารดเอาเปรยบ เหนแกตว กาวราว รนแรงใหเดกเยาวชนไดมาก เราจะ

ตองหาทางแกไขปญหานทงการควบคมตรวจสอบลงโทษปดกนคนท�าและคนเผยแพร

และสงเสรมดแลการใชสออเลกทรอนกสทใหประโยชนอยางเหมาะสม เชนสรางเวบไซต

เกมสทสงเสรมความร ความฉลาด สงเสรมกจกรรมกฬา ดนตร กจกรรมทางสงคม ศลปะ

วฒนธรรม ความบนเทงทพฒนารสนยม สงเสรมการคดสรางสรรค สรางคานยมทด

การจะท�าใหสอเปนประโยชนมากกวาโทษทางหนง คอ การปลกฝงชแนะใหเดก

เยาวชนรกการอาน การใฝการเรยนร รจกคดวเคราะหอยางมเหตผล อยางวพากษวจารณ

มความคดเปนตวของตวเองเพมขน พลเมองของเราจงจะสรางมภมตานทานในตวเองได

ไมไปหลงใหลกบสอวทย โทรทศน และอเลกทรอนกสทมงหาก�าไรเอกชนมากกวาการ

ค�านงถงผลกระทบตอตอสงคม

3. บทบาทในฐานะนกปฏรปในการสรางประชาธปไตยในครอบครว สถาบน

การศกษา องคกร ชมชน และการพฒนาการเมองภาคประชาชน เพอตรวจสอบคานอ�านาจ

ภาครฐและภาคธรกจเอกชนเสร

ระบอบการปกครองประชาธปไตย หมายถง การทประชาชนมสทธเสรภาพ

และความเสมอภาคทงทางการเมอง ทางเศรษฐกจ สงคม มความหมายกวางกวาแคการท

ประชาชนมสทธไปเลอกตงผแทนราษฎรและผบรหารประเทศ การจะท�าใหประชาชน

เขาใจเรองประชาธปไตยในความหมายกวางได ควรจะเรมจากการการสรางแนวคดคา

นยมแบบประชาธปไตย เพอเปนพนฐานใหคนเขาใจเรองประชาธปไตยและมจตใจเปน

นกประชาธปไตยตงแตตน

ART.indd 169 12/2/2559 9:52:00

บทท 8


การสรางแนวคดคานยมแบบประชาธปไตย ควรเรมจากการสงเสรมใหคนไทย

ทกคนไดเรยนรจากภารปฏบตในชวตจรงดวย เชน ในครอบครว พอแมควรเลยงดลก

อยางเปนประชาธปไตย คอดวยเหตดวยผล เพอประโยชนของคนสวนใหญในครอบครว

สงเสรมใหเดกคดตดสนใจเปน มความภมใจในตวเอง และมจตส�านกเปนพลเมองทรกชาต

เหนแกสวนรวม

สถาบนการศกษาทเปนประชาธปไตย หมายถง ครตองเคารพสทธนกเรยน

นกศกษา สงเสรมใหพวกเขาคดตดสนใจ จดใหมการเลอกหวหนาชน มสภานกเรยน

สภานกศกษา สภาคณาจารย สมาคมผ ปกครอง คณะกรรมการสถานศกษาและ

สภามหาวทยาลยทมการเลอกสรรอยางเปนประชาธปไตย มตวแทนนกเรยนนกศกษา

ครอาจารยและบคลากร ผปกครองและผน�าในชมชนรวมอยในคณะกรรมการดวย

คณะกรรมการสถานศกษาและสภามหาวทยาลย ควรจะมบทบาทในการควบคม

ดแลพฒนาคณภาพสถานศกษาเพมขน ไมใชเปนแคคณะกรรมการทนานๆ ประชมครง

ท�าหนาทรบรองหรออนมตบางเรองเปนตามทผ อ�านวยการโรงเรยนหรออธการบด

มหาวทยาลยเสมอมาเทานน ประชาธปไตยตองมการคานอ�านาจตรวจสอบดแลเพอก�ากบ

ทศทางกจกรรมใหเปนท�าเพอประโยชนของคนสวนใหญหรอสวนรวม ไมใชแครปแบบ

การเลอกตงใครขนมา เสรจแลวเขาอยากจะท�าอะไรกได

การปฏรปโครงสรางการบรหารดานการศกษาใหเปนประชาธปไตยเพมขน

จะท�าใหมการตรวจสอบคานอ�านาจ และการท�าเพอประโยชนคนสวนใหญเพมขน วธการ

คอควรลดอ�านาจการบรหารแบบรวมศนยแนวตงของรฐมนตรและขาราชการระดบสง

จากกระทรวงศกษาลงมา และกระจายอ�านาจใหเขตการศกษาและสถานศกษาตางๆ ท�างาน

รวมกนแบบเครอขายแนวนอน โดยมคณะกรรมการปฏรปการศกษาแหงชาต คณะกรรมการ

การศกษาจงหวด และสมชชาการศกษาจงหวด ทคดเลอกผทรงคณวฒทเปนตวแทนของ

ภาควชาการและภาคประชาชน เปนคณะกรรมการและมหนวยงานปฏบตงานและประสาน

งาน บรหารงานแบบมการกระจายอ�านาจ ทรพยสน ความรบผดชอบไปสจงหวด คณะ

กรรมการและผบรหารสถานศกษาตางๆ เพมขน กระทรวงศกษาธการเปลยนแปลงบทบาท

จากการเปนผจดการศกษาเองแบบสงการจากบนลงลาง ไปเปนผอ�านวยความสะดวก

ผสงเสรมมาตรฐานและการประกนคณภาพ ซงควรปฏรปใหเปนการพฒนาในทางบวกได

จรง ไมใชแคการตรวจสอบเพอวจยผดหรอประเมนแคเอกสาร ปรมาณงาน การจด

โครงสรางการศกษาแบบกระจายอ�านาจและความรบผดชอบไปสผปฏบตงานระดบตางๆ

ทท�ากนในประเทศพฒนาอตสาหกรรมสวนใหญไดพสจนแลววาคลองตวกวา และม

ประสทธภาพมากกวา แตตองมการจดระบบคร ผบรหาร ใหมคณภาพพอทจะท�างานไดด

และรบผดชอบสง

ART.indd 170 12/2/2559 9:52:00

บทท 8


การจดการศกษาในสถานศกษาควรด�าเนนการไดคอนขางเปนอสระ โดยหลายฝาย

หลายรปแบบทงโดยทองถน เขตพนทการศกษา (ซงควรมการปฏรปดวย) มลนธเอกชน

คณะกรรมการและผบรหารสถานศกษาทเปนอสระแบบนตบคคล สถานศกษาแตละแหง

สามารถปรบแกหลกสตร วธการเรยนการสอน การวดผลของตนเองไดโดยการยดเปาหมาย

และหลกสตรกลางของชาตเปนแกนกลาง ขณะเดยวกนในระดบประเทศ ภมภาค

จงหวด กจดระบบการประกนคณภาพใหมการถวงดล และตรวจสอบซงกนและกน (โดย

คร ผปกครอง ผเรยน สมาคม วชาชพสมาคมผบรโภค ฯลฯ) และพฒนาองคกรอสระ

ภายนอกกระทรวงศกษาธการ เชนส�านกงานรบรองมาตรฐานและประเมนคณภาพการ

ศกษา (สมศ.) ครสภา ทประชมอธการบดสภาอาจารย สมาคมอาจารยอดมศกษา สมาคม

ครตางๆ ฯลฯ มาชวยถวงดลตรวจสอบและชวยพฒนาการจดการศกษาของสถานศกษา

ตางๆ ใหมคณภาพและใหบรการประชาชนอยางทวถงเปนธรรมเพมขน

การปฏรปโครงสรางการบรหารในแนวนอนแบบกระจายอ�านาจความรบผดชอบ

ในแนวนอนนจะท�าใหเกดความเปนอสระ คลองตว แขงขนกนในเชงคณภาพไดมากกวา

ระบบบรหารแนวตงแบบรวมศนย อาจใชวธทยอยท�าในจงหวด อ�าเภอ ต�าบล สถาน

ศกษา ทมความพรอมกอน เพราะในแตละพนทจะตองมผบรหารและคร อาจารย ทม

คณภาพ ความร ความสามารถ ความรบผดชอบสงดวย พนทนนจงจะสามารถบรหาร

องคกรของตนไดอยางมประสทธภาพ

ในทท�างาน ทงในระบบราชการ ธรกจเอกชน หรอองคกรแบบสงคมประชา

(มลนธ สมาคม องคกรไมหาก�าไรแบบตางๆ) ควรสงเสรมการบรหารงานแบบใหมทให

พนกงานมสวนรวมแบบประชาธปไตย สงเสรมใหพนกงานจดตงสหภาพแรงงานสมาคม

สหกรณออมทรพย และใหพนกงานมตวแทนอยในคณะกรรมการนโยบายและบรหาร

ของบรษทและองคกรตางๆ มการประชม เปดชองทางการสอสารทมประสทธภาพ ท�าให

พนกงานรสกเปนสวนหนงขององคกร พรอมทจะคด รเรมเสนอแนะ และท�างานพฒนา

องคกรใหมประสทธภาพ เจรญกาวหนาเพมขน เปนองคกรแหงการเรยนรอยางตอเนอง

ในชมชน ควรสงเสรมการจดตงกลมออมทรพยและสหกรณประเภทตางๆ สมาคม

อาชพ สภาชมชนขนาดเลกระดบหมบานหรอกลมบานททกคนสามารถเขารวมประชม

ถกปญหาและลงมตได และเลอกคณะกรรมการโครงการตางๆ ไปท�างานทไดรบ

งบสนบสนนจากภาครฐ (เชน แบบสภาชมชนระดบกลมบานซงเลกกวาหมบานหรอต�าบล

ของประเทศเวเนซเอลา)92 จะท�าใหประชาชนเรยนรประชาธปไตยระดบทองถนในภาค

92วทยากร เชยงกล อโก ชาเวซ ผน�าการเมองใหมแหงลาตนอเมรกา บานพระอาทตย 2552.

ART.indd 171 12/2/2559 9:52:01

บทท 8


ปฏบตไดดขน ในทางเศรษฐกจควรสนบสนนแนวทางการพฒนาเพอสวนรวม เชน ปา

ชมชน โฉนดชมชน วสาหกจชมชน สหกรณ การท�าเกษตรอนทรยเกษตรทางเลอก และ

การพฒนาทางเลอกดานตางๆ

ในดานการเมองการปกครองระดบทองถน ควรปฏรปกระบวนการเลอกตงและ

การตรวจสอบการท�างานของผบรหาร องคกรปกครองทองถนระดบต�าบลและจงหวด

เชนจดใหมการประชมใหญทเปดใหคนทงชมชนเขามารวมประชมไดทก 3-6 เดอน เพอ

ถกเถยงเรองโครงการพฒนาและงบประมาณ ทจะตองมการจดท�าและด�าเนนงานอยาง

โปรงใส ส�าหรบโครงการกอสราง จดซอจดจางตางๆ ตองประกาศอยางเปดเผย (เชน

ตดประกาศ ใสแฟมไว ลงในเวบไซต) เพอใหประชาชนตรวจสอบได

สนบสนนใหประชาชนจดตงกลม องคกร ท�าหนาทคอยตดตามตรวจสอบเรอง

การทจรตฉอฉล และประสทธภาพการท�างานของเจาหนาทรฐ การท�าประชาพจารณ และ

การลงประชามตในเรองทมผลกระทบตอสวนรวมสง การเสนอปรบแกไขกฎหมายหรอ

ออกกฎหมาย การท�าเรองขอถอดถอนผบรหารทงระดบทองถนและระดบประเทศทสอวา

ทจรตฉอฉล ร�ารวยผดปกต ท�างานขดตอกฎระเบยบและจรยธรรม โดยรฐบาลมหนาท

ทจะตองจดสรรงบประมาณในการใหความรและการจดตงกลมองคกรภาคประชาชนเหลาน

ประชาชนควรจดกลมศกษาเรยนรและจดตงองคกรประชาชนรปแบบตางๆ เชน

กลมสมาคมอาชพ สหภาพแรงงาน สหกรณ ผผลต ผบรโภค วสาหกจชมชน กลมออม

ทรพย ฯลฯ เพอชวยใหประชาชนสรางความเชอมนในพลงของตนเอง กลมและชมชน

เชอมนในเรองสทธเสรภาพ ความเสมอภาค เลกหวงพงคนมอ�านาจแบบระบบอปถมภ

ประชาชนทรวมกลมกนไดเขมแขงจะสามารถตรวจสอบผลกดนใหนกการเมอง นายทน

ขาราชการ ตองพฒนาการท�างานแบบหาเสยงจากประชาชนในเชงนโยบายหรอการเรยก

รองตองการของประชาชนพลเมองและผบรโภคเพมขน

4. บทบาทของคนมการศกษา ปญญาชน คนชนกลาง ในการผลกดนการปฏรป

การศกษาและการปฏรปประเทศ

ปจจบนคนรวยและคนชนกลางของไทยซงมทงความรและฐานะทางเศรษฐกจ

สงคม มสดสวนทมากพอสมควรและมบทบาทในระบบเศรษฐกจการเมองสง เปนกลม

ททางสงคมมศกยภาพทจะผลกดนการเปลยนแปลงสงคมไดมาก โดยเฉพาะเมอประเทศ

เกดปญหาทเหนชด เชน มนกการเมองทจรตฉอฉลและด�าเนนนโยบายทสรางความเสย

หายตอเศรษฐกจสงคมโดยรวม คนเหลานจ�านวนมากไดออกมาคดคานอยางแขงขน

แตพวกเขามกจะเลอกแกปญหาเฉพาะหนาประเดนเดยวทเหนไดชดๆ มกไมไดคดและ

เคลอนไหวอยางตอเนอง วาควรจะรวมมอกนหาทางปฏรปเศรษฐกจการเมองสงคมของ

ประเทศใหไดจรงๆ ไดอยางไร

ART.indd 172 12/2/2559 9:52:01

บทท 8


หากคนมการศกษาปญญาชนชนชนกลางของไทยพฒนาจตส�านกเพอสวนรวม

หรอความรกชาตแบบสรางสรรคเพมขน เหนประโยชนระยะยาวของการเสยสละ ลดผล

ประโยชน ระยะสนสวนตว เชน การยอมเสยภาษในอตรากาวหนา การเคารพสทธ

ผบรโภค ธรรมชาตสงแวดลอมเพมขน เรยกรองผลกดนการปฏรปการศกษา การปฏรปการ

คลง และงบประมาณ และการปฏรปทางเศรษฐกจการเมองอนๆ เพอกระจายทรพยสน

รายไดสถานะอ�านาจตอรองทางสงคมใหเปนธรรมเพมขน จะเปนพลงทส�าคญในการชวย

พฒนาประชาชนคนอนๆ ทยากจนกวาการศกษานอยกวาใหเขามามสวนรวมในการปฏรป

ประเทศไทยใหเขมแขง แขงขนกนกบประเทศอนไดดขน

สรป การจะปฏรปการศกษาใหไดผลนน ตองวเคราะหในเชงเศรษฐศาสตรการเมอง

และปญหาโครงสรางการบรหาร แสวงหาองคความร หลกการแนวการปฏรปการศกษา

แบบทประเทศอนเคยท�า โดยตองรจกประยกตใชใหเขากบสงคม วฒนธรรมไทย ภาค

ประชาชนตองตนตวผลกดน ตรวจสอบใหเกดการปฏรปไดจรง เพราะระบบเศรษฐกจ

การเมอง แบบรวมศนยอ�านาจอยในก�ามอคนสวนนอยทเหนแกตวและไมคอยฉลาดอยาง

ทเปนอยในปจจบนคอตวปญหาเปนอปสรรคส�าคญในการแกไขปญหาหรอการปฏรป

ทางสงคมในทกเรอง

ในทางการเมอง เราควรปฏรประบบการเมองและการเลอกตง ทสงเสรมให

ประชาชนมความรทางเศรษฐกจการเมอง มการจดตงองคกรภาคประชาชน มสทธ

เสรภาพ ความเสมอภาค มอ�านาจตอรองและบทบาทในการตรวจสอบควบคมผลกดน

นกการเมอง/เจาหนาทรฐไดอยางมประสทธภาพเพมขน

ในทางเศรษฐกจ ควรเปลยนแปลงจากระบบทนนยมกงผกขาดทเปนบรวารใหเปน

ระบบเศรษฐกจแบบผสมระหวางทนนยมทมการแขงขนทเปนธรรม กบระบบทประชาชน

เปนเจาของรวมกน เชน ระบบสหกรณผผลตและผบรโภค วสาหกจชมชน ฯลฯ รวมทง

ระบบรฐสวสดการ ชมชนสวสดการทเนนการพฒนาเพอคณภาพชวต ความเปนธรรม

และการพฒนาระบบนเวศใหอยไดอยางยงยน

ในทางสงคม ควรปฏรปการบรหารจดการเรองศกษา สอมวลชน กฎหมายและ

การบงคบใชการจดองคกรทางสงคม ใหมคณภาพ โดยเนนการชวยใหประชาชนฉลาด

แบบมจตส�านกเพอสวนรวม

การปฏรปการศกษา เปนทส�าคญทสดของการปฏรปตอเนองเราสามารถสรางภาค

ประชาชนทฉลาดเขมแขง สรางสงคมไทยใหเปนสงคมแหงการเรยนร ประชาชนจงรจก

การเรยกรองผลกดนใหรฐบาล/ชนชนน�าตองพฒนาเศรษฐกจสงคมของประเทศใหเจรญ

ART.indd 173 12/2/2559 9:52:01

บทท 8


กาวหนาไปในแนวทางทมงประสทธภาพเพอสวนรวม สรางสงคมทเปนธรรม อนรกษ

และฟนฟระบบนเวศ ประชาชนมคณภาพชวต ความสข ความพอใจ

การจะปฏรปการศกษาไทยใหไดผล ตองชวยกนหาทางสรางพลเมองทฉลาดขน

มความรบผดชอบ มผลตภาพ (ความสามารถในการท�างานการผลต) สงขน คนไทยตอง

เปดใจกวาง มองปญหาทเปนอปสรรคเชงโครงสรางและวฒนธรรมอยางวพากษวจารณ

ศกษาเรยนรจากบทเรยนการปฏรปการศกษาของประเทศอน โดยเฉพาะเรองการปฏรปคร

และกระบวนการการเรยนการสอน การกระตนใหนกเรยนมแรงจงใจในการรกการอาน

การคนควาหาความรดวยตนเอง เพอชวยใหนกเรยนไดเรยนรวชาการ วชาชพ ทกษะชวต

และทกษะสงคมไดอยางคดวเคราะห สงเคราะห

ผมการศกษาตองรจกน�าความรทงจากภมปญญาดงเดมและความรใหมๆ ไปประยกต

ใชในชวตจรงไดอยางสอดคลองกบการเปลยนแปลงของโลกในศตวรรษท 21 ซงเปนโลก

ทตองการแรงงานและพลเมองทมความรทกษะสมยใหม (เชน ความคดสรางสรรค การ

ออกแบบ การวางแผน การคดวเคราะห แกไขปญหา การบรหารจดการ การปรบตวไดเกง

ฯลฯ) ทสรางงาน สรางผลผลต สรางชวตความเปนอยด ใหตนเองและสงคมไดเพมขน

การศกษาไมใชเปนเพยงการลงทนหรอเปนเพยงเครองมอเพอเปาหมายในการ

เพมการเตบโตทางเศรษฐกจ การศกษา เปนทงวธการและเปาหมายในการพฒนาความ

เปนมนษยใหสมบรณขน ซงหมายถง การพฒนามนษยใหฉลาดทงดานปญญา อารมณ

และจตส�านกทางสงคม สามารถชวยกนท�างานและกจกรรมใหประเทศพฒนาทงทาง

เศรษฐกจ การเมอง สงคม วฒนธรรม สงแวดลอม ตอไดอยางมประสทธภาพ มคณภาพ

เปนธรรม และยงยน

ART.indd 174 12/2/2559 9:52:01


บรรณานกรม

คณะกรรมการอ�านวยการปฏรปการศกษา ขอเสนอคณะอนกรรมาธการการศกษา

ขนพนฐาน ผลการประชมคณะกรรมการอ�านวยการปฏรปการศกษา ศธ. 2/2558.

ขาวส�านกงานรฐมนตร 34/2558.

คณะกรรมการการปฏรป (ศปร.) แนวทางการปฏรปประเทศไทย ขอเสนอตอพรรคการเมอง

และผมสทธเลอกตง ส�านกงานปฏรป (สปร.) 2554 www.reform.or.th.

คณะกรรมาธการสภาปฏรปการศกษาและพฒนาทรพยากรมนษย สภาปฏรปแหงชาต

รายงานยทธศาสตรการปฏรปการศกษาและพฒนามนษย เอกสารอดส�าเนา 2558.

คณะอนกรรมการ กนป. ดานการพฒนาคณภาพและมาตรฐานการศกษาและเรยนร

ส�านกงานเลขาธการสภาการศกษา นโยบายและยทธศาสตรการขบเคลอนการ

ปฏรปการศกษาในศตวรรษทสอง ดานการพฒนาคณภาพและมาตรฐานการ

ศกษาและเรยนร สกศ. 2554.

คณะอนกรรมการ กนป. ดานการสงเสรมการมสวนรวมในการจดการศกษา ส�านกงาน

เลขาธการสภาการศกษา ยทธศาสตรการสงเสรมการมสวนรวมทางการศกษา

สกศ. 2554.

คณะอนกรรมการปฏรประบบการผลตและพฒนาคร (ราง) ยทธศาสตรการผลตและ

พฒนาคร 2558.

คณะอนกรรมาธการการศกษาขนพนฐาน คณะกรรมาธการการศกษาและกฬาสภานตบญญต

แหงชาต ขอเสนอเรองการปฏรปการศกษา เอกสารอดส�าเนา 2558 คมชดลก

ออนไลน 9 กมภาพนธ 2554.

โครงการปฏรปการศกษาเพอสขภาวะคนไทย (ปศท.). ขอเสนอทางเลอกระบบการศกษา

ทเหมาะสมกบสขภาวะคนไทย. กรงเทพฯ : สสส. 2553.

ดลกะ ลทธพพฒน. “ความเหลอมล�าของโอกาสทางการศกษากบแนวโนมคาจางใน

ประเทศไทย” บทความในการสมมนาวชาการประจ�าป 2553 สถาบนวจยเพอการ

พฒนาประเทศไทย. 2553. สบคนจาก www.tdri.or.th ไทยโพสต 26 กมภาพนธ

2556.

นายแพทยอครภม จารภากร, พรพไล เลศวชา สมอง เรยนร สถาบนวทยาการเรยนร (สวธ.

2550).

นพนธ พวพงศกร ยงยทธ แฉลมวงษ และดลกะ ลทธพพฒน ความเชอมโยงระหวางสถาน

ศกษากบตลาดแรงงาน : คณภาพผส�าเรจการศกษาและการขาดแคลนแรงงานทม

คณภาพ สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย 2554.

มตชน 11 กรกฎาคม 2555 ผลส�ารวจของกรมสขภาพจต กระทรวงสาธารณสข .

ART.indd 175 12/2/2559 9:52:01


พรพไล เลศวชา โรงเรยนอนบาลตามแนวคด Brain-Based Learning ส�านกงานคณะ

กรรมการการศกษาขนพนฐาน 2552.

มกฏ อรฤด/มฮม บน มดอ “แนวคดเสนอรฐบาล สงคมหนงสอและสงคมการอาน ใน

ประเทศไทย” ส�านกพมพผเสอ 2553 www.bflybook.com.

วรพจน วงศกจรงเรอง และ อธป จตตกฤษ ทกษะแหงอนาคตใหม การศกษาเพอ

ศตวรรษท 21 ส�านกพมพ Openworlds 2554.

วทย วศทเวทย อางจากเอกสารกระทรวงศกษาธการเลมท 4 แฟมท 92, 39-40 อางโดย

อษณย ธโนศวรรย และศรชย พรประชาธรรม “การศกษา: มายาการความรนแรง

เชงวฒนธรรม” ในชยวฒน สถาอานนท ความรนแรงซอน/หาในสงคมไทย

มตชน 2553.

วทยากร เชยงกล “การรณรงคใหคนไทยสวนใหญรกการอาน คอยทธศาสตรส�าคญใน

การปฏรปการศกษาและปฏรปประเทศ” ใน สสค. 100 หนงสอดเพอพฒนาเดก

และเยาวชน สสค. 2556.

วทยากร เชยงกล การสงเคราะหผลการวจยปฏรปการศกษาของประเทศฟนแลนด

นวซแลนด เกาหลใต สหรฐอเมรกา สหราชอาณาจกร จน เวยดนาม และไทย

ส�านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.) 2553.

วทยากร เชยงกล ความสขซอไมได แตสรางไดดวยตนเอง ประพนธสาสน 2548.

วทยากร เชยงกล ปดกวาดประเทศไทย กาวยางอกยาวไกล ปฏรปแบบไหน อยางไร

เพอใคร เพออะไร บานพระอาทตย 2557.

วทยากร เชยงกล เรยนลก เรยนไว ใชสมองอยางมประสทธภาพ สถาบนวทยาการเรยนร

(สวธ. 2547).

วทยากร เชยงกล เศรษฐกจแนวระบบนเวศเพอการพฒนาทยงยน บานพระอาทตย 2554.

วทยากร เชยงกล เศรษฐศาสตรแนวใหม - เพอชวตและระบบนเวศทสนตสข

กรงเทพธรกจ 2556.

วทยากร เชยงกล อโก ชาเวซ ผน�าการเมองใหมแหงลาตนอเมรกา บานพระอาทตย 2552.

วทยากร เชยงกล จะเลอกการปฏวตทางการศกษาหรอจะเลอกความพนาศ แผนงานสราง

เสรมการเรยนรกบสถาบนอดมศกษาของไทยเพอการพฒนานโยบายสาธารณสข

(นสธ.) กรงเทพฯ : สสส. 2553.

วทยากร เชยงกล เรยนลก รไว ใชสมองอยางมประสทธภาพ. สถาบนวทยาการเรยนร

2548.

ศ.ดร.ชนดา รกษพลเมอง แนวทางการสงเสรมวชาชพครเพอแกปญหาการขาดแคลนคร

ในเหลยวหลง-แลหนา ปฏรปการศกษาขนพนฐาน ส�านกงานคณะกรรมการ

การศกษาขนพนฐาน 29 มกราคม 2558.

ART.indd 176 12/2/2559 9:52:01


ศภณฏฐ ศศวฒวฒน โครงการสถาบนวจยระบบการเรยนร สถาบนวจยเพอการพฒนา

ประเทศไทย สราง “คนเกง” ใหเปน “ครสอนด” http://thaipublica.org/2015/04/

tdri-24-4-2558/.

ส�านกงานเลขาธการสภาการศกษา สภาวะการศกษาไทยในเวทโลก 2550 สกศ. 2551.

สถาบนทดสอบทางการศกษาแหงชาต (สทศ.). วกฤตการศกษาไทย. สทศ. 2553.

สมเกยรต ตงกจวาณชย และศภณฏฐ ศศวฒวฒน “เราจะสรางความรบผดชอบทางการ

ศกษาไดอยางไร : แนวคดและประสบการณในตางประเทศ http://thaipublica.

org/2012/02/accountability - education/.

สมเกยรต ตงกจวาณชยและคณะ การจดท�ายทธศาสตรศกษาขนพนฐานใหเกดความรบ

ผดชอบ มลนธสถาบนวจยเพอพฒนาประเทศไทย มนาคม 2556.

สมาคมผจดพมพและผจดจ�าหนายหนงสอแหงประเทศไทย บทวเคราะหอตสาหกรรม

ส�านกพมพและการอานในสงคมไทย 26 มกราคม 2554.

สสวท., OECD ปจจยทท�าใหระบบโรงเรยนประสบความส�าเรจ ขอมลพนฐานจาก

โครงการประเมนผลนกเรยนนานาชาต 2009 อรณการพมพ 2554 www.ipst.ac.th

ส�านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน เหลยวหลงแลหนา ปฏรปการศกษาขน

พนฐาน 29 มกราคม 2558.

ส�านกงานเลขาธการสภาการศกษา โครงการปฏรปการเรยนรสผเรยน (พ.ศ. 2557-2560)

“สะทอนปญหาและทางออก ตอบโจทยปฏรปการศกษาไทย” สกศ. 2558.

ส�านกงานเลขาธการสภาการศกษา กระทรวงศกษาธการ รายงานการวจยแนวทางการพฒนา

การศกษาไทยกบการเตรยมความพรอมสศตวรรษท 21 สกศ. มถนายน 2557.

ส�านกงานเลขาธการสภาการศกษา การขบดนระบบเศรษฐกจฐานความรดวยก�าลงระดบ

สงทมความสามารถพเศษดานวทยาศาสตรและเทคโนโลย สกศ. 2554.

ส�านกงานเลขาธการสภาการศกษา ขอเสนอการปฏรปการศกษาในศตวรรษทสอง (พ.ศ.

2552-2561) สกศ. 2554.

ส�านกงานเลขาธการสภาการศกษา มองสถตและตวชวดทางการศกษา ปท 1 ฉบบท 10

มนาคม 2557 ปการศกษาเฉลยของคนไทย:สะทอนการไดรบการศกษาของ

ประชากร ww.onec.go.th.

ส�านกงานเลขาธการสภาการศกษา มองสถตและการชวดทางการศกษา ปท 1 ฉบบท 4

พฤศจกายน 2555 www.onec.go.th.


มกราคม 2557 www.onec.go.th.


พฤษภาคม 2557 www.onec.go.th.

ART.indd 177 12/2/2559 9:52:01


ส�านกงานเลขาธการสภาการศกษา รายงานการวจยเรองนโยบายและยทธศาสตรการ

พฒนาคณภาพการศกษาของประเทศสมาชกองคกรระดบนานาชาต สกศ. 2555.

ส�านกงานเลขาธการสภาการศกษา. การกระจายอ�านาจทางการศกษาของประเทศนวซแลนด.

กรงเทพฯ : พรกหวานกราฟฟค. 2549.

ส�านกงานเลขาธการสภาการศกษา. การศกษาเปรยบเทยบการพฒนาการศกษาไทยกบ

นานาชาต : นวตกรรมดานการเรยนรตลอดชวต เพอยกระดบการศกษาของ

แรงงานไทย. กรงเทพฯ : สกศ. 2549.

ส�านกงานเลขาธการสภาการศกษา. ขอเสนอการปฏรปการศกษาในทศวรรษทสอง (พ.ศ.

2552-2556) กรงเทพฯ : โรงพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย. 2553.

ส�านกงานเลขาธการสภาการศกษา. รายงานสภาวะการศกษาไทยป 2550/2551 “ปญหา

ความเสมอภาคและคณภาพของการศกษาไทย”. กรงเทพฯ : หางหนสวนจ�ากด

ว.พ.ซ.คอมมวนเคชน. 2551.

ส�านกงานเลขาธการสภาการศกษา. รายงานสภาวะการศกษาไทยป 2551/2552 “บทบาท

ของการศกษาตอการพฒนาทางเศรษฐกจและสงคม”. กรงเทพฯ : หางหนสวน

จ�ากด ว.พ.ซ.คอมมวนเคชน. 2552.

ส�านกงานเลขาธการสภาการศกษา. สภาวการณการศกษาไทยในเวทโลก. พ.ศ. 2555

สกศ. 2555.

ส�านกงานเลขาธการสภาการศกษา กระทรวงศกษาธการ สถตการศกษาของประเทศไทย

ปการศกษา 2555-2556 สกศ. 2557.

ส�านกงานสถตแหงชาต สรปผลการส�ารวจภาวะการท�างานของประชากร www.nso.go.

th.

ส�านกงานสถตแหงชาต. การส�ารวจการอานหนงสอของประชากร. พ.ศ. 2551, พ.ศ. 2554.

ส�านกวจยและพฒนาการศกษา ส�านกงานเลขาธการสภาการศกษา การพฒนาจงหวดของ

ประเทศไทยดานการศกษา สกศ. กนยายน 2557.

Ari Antikainew, Anna Luukkainen “Twenty Five Years of Educational Reform Initia-

tives in Finland” www.google.com.

Belliance, James and Brandt, Ron (Edit) 21st Century Skills: Rethinking How Students

Learn วรพจน วงศกจรงเรอง และอธป จตกฤกษ แปล ทกษะแหงอนาคตใหม การ

ศกษาเพอศตวรรษท 21 openworld, 2554.

Bruno Bettelheim and Karen Zelan “Why Children Resent Learning” Chapter 2 in Bruno

Betteheim Etel. On Learning to Read Penguin, 1991.

Economist June 26, 2008. “Education Reform Top of The Class” สบคนจาก www.

economist.com.

ART.indd 178 12/2/2559 9:52:01


Guskey, T.R and Yoon, K.S. “What Works in Professional Development?” Phi Delta

Kappan 2009.

Harber, Clive Schooling or Violence How School Harm Pupils and Societies, 70 Rut-

ledge Flamer 2004.

Howard Gardner Frames of Mind : The Theory of Multiple Intelligences Basic Books,

1983.

http://en.wikipedia.org/wiki/ Books Published Per Country Per year.

http://pisathailand.pisa.ac.th.

http://thaipublica.org/2015/04/ministry-of-education-6-months.

Huglet, Jerrold. Thailand Migration Report 2014, United Nations The Thematic Working

Group Migration in Thailand, Bangkok 2014.

IMD World Competetiveness 2015 www.imd.org.

International Institute for Management Development (IMD) World Competitiveness

Year Book 2021, 2013, 2014, 2015 IMD www.imd.org.

JOINT OECD–UNESCO REVIEW OF THE EDUCATION OF THAILAND MARCH

2015 CHAPTER3 CURRICULUM.

LORRAINE FRASSINELLI “EDUCATION REFORM IN FINLAND” AUGUST 18

2006 สบคนจาก www.google.com.

Lorraine Frasssinelli. “Education Reform in Finland” August 18, 2006 สบคนจาก

www.google.com.

McKinsey and Company. “How The World’s Most Improved School Systems Keep Get-

ting Bette” สบคนจาก www.mckinsey.com/oecd.

OECD Economics Outlook for Southeast Asia, China and India, 2015.

OECD Innovation in Southeast Asia Thailand Innovation Priorities 2013.

OECD Shanghai and Hong Kong two Distinct Examples of Education Reform in China

Strong Performers and Successful Performers in Education: Lesson for the USA.

OECD 2011 www.oecd.org.

OECD SINGAPORE: RAPID IMPROVEMENT FOLLOWED BY STRONG PER-

FORMANCE IN STRONG PERFORMERS AND SUCCESSFUL PERFORM-

ERS IN EDUCATION : LESSONS FROM PISA FOR THE UNITED STATES

OECD 2011.

OECD Pasi Sahlberg a Short History of Education Reform in Finland สบคนไดจาก

www.google.com.

ART.indd 179 12/2/2559 9:52:01


Philip Hallinger and Darren A. Bryant “Synthesis of Findings from 15 Years of Educa-

tion Reform in Thailand: Lessons on Leading Education Change in Education”:

Theory and Practice 2013.

PISA THAILAND สสวท. ผลการประเมน PISA 2009 การอาน คณตศาสตร และ

วทยาศาสตร www.bipst.ac.th.

UNDP “Education Index” สบคนจาก http://hdr.undp.org.

UNDP THAILAND HUMAN DEVELOPMENT REPORT สบคนจาก

www.undp.org.

World Economic Forum Global Competitvenss Report 2011-2012, 2013-2014, 2014-

2015 www.weforum.org.

www.31pst.ac.th/pisa/index.

www.bot.go.th_(ภาวะเศรษฐกจไทยป 2557).

www.mckinsey.com.

www.nesdb.go.th (ขาวเศรษฐกจและสงคม).

www.oknation.net/blog/tan pisit/2012/02/25/entry-1.

www.pisa.oecd.org – Pisa 2012 Results.

www.thailandfuturefoundation.org ขอเทจจรง 10 ป ระบบราชการไทย.

www.thaipublioa.org เจาะฐานรายไดคนไทย – อตราเงนเดอนครในรอบ 10 ป 2 ธนวาคม

2014.

www.wikipedia.com – Self Directed Learing.

www.wikipedia.org International Rankings of Thailand.

www.wikipedia.org List of Countries by Population, Cultvated Areas, GDP (Nominal),

GDP Per Head.

www3.ipst.ac.th/pisa/index.

www.oknation.net/blog/tan pisit/2012/02/25/entry-1.

ART.indd 180 12/2/2559 9:52:01


ภาคผนวก 1

ขอเสนอของคณะอนกรรมาธการการศกษาขนพนฐาน ในคณะกรรมาธการการ

ศกษาและกฬา สภานตบญญตแหงชาต93

หลกการทส�าคญ คอ 1) การศกษาเปนโครงสรางพนฐานของชาต เพอสรางก�าลง

คนทมคณภาพชวตทด 2) ความเสมอภาคของการจดการศกษาทมคณภาพ และทกคนม

โอกาสพฒนาเตมตามศกยภาพ 3) สงเสรม สนบสนนการศกษาทมความหลากหลาย

สอดคลองกบบรบททางเศรษฐกจและภมสงคมของแตละพนท

แนวทางการปฏรปเพอยกระดบคณภาพการศกษาขนพนฐาน เพอแกไขปญหาท

ส�าคญ 8 ประการ ไดแก

1. ปญหาผเรยนอานและเขยนไมคลอง มสาเหตมาจากรปแบบการสอน ต�ารา

สอการสอนไมนาสนใจ ครโยกยายบอย การขาดรบครระดบประถมศกษา และขาดการ

เตรยมความพรอมของครระดบปฐมวย

แนวทางการแกปญหา คอ ก�าหนดความรบผดชอบของผบรหารในระดบตางๆ

ตอการอานและเขยนของผเรยน ปรบนโยบายการประเมนผลสถานศกษาใหสอดคลอง

ตามบรบทของสถานศกษาและพนท พฒนาสอต�าราและรปแบบการสอน ผลตและรบคร

ระดบปฐมวยและระดบประถมศกษาทมคณภาพ

2. การใหความชวยเหลอโรงเรยนขนาดเลกและชายขอบ มสาเหตมาจากการทผ

เรยนในโรงเรยนเหลานตองการความชวยเหลอมากกวาเดกทวไป ครขาดแรงจงใจในการ

ท�างาน และขาดครดานการศกษาพเศษ

แนวทางการแกปญหา คอ สรางเครอขายอดมศกษาในการสอน (Coaching)

ในโรงเรยน โดยมการสนบสนนทรพยากรใหกบสถาบนอดมศกษา สงเสรมใหภาคเอกชน

เขามามสวนรวมในการสนบสนนการจดการศกษา ตลอดจนผลตและบรรจครดานการ

ศกษาพเศษเพมขน

3. การบรหารจดการงบประมาณและทรพยากรการศกษาตามความจ�าเปน

มสาเหตมาจากการจดสรรเงนอดหนนรายหวเทากนทวประเทศ เกดชองวางของการเขาถง

เทคโนโลยและสอการเรยนการสอนทมคณภาพ รวมทงการประเมนผลเพอตดสนคณภาพ

93ผลการประชมคณะกรรมการอ�านวยการปฏรปการศกษา ศธ. 2/2558 www.thaigov.go.th/th/news- ministry/2012-08-15-09-39/item/89558

ART.indd 181 12/2/2559 9:52:01


แนวทางการแกปญหา คอ จดสรรงบประมาณตามภารกจของโรงเรยนเพมเตม

จากการอดหนนรายหว ปรบเปลยนการประเมนสถานศกษาใหเปนการประเมนเพอพฒนา

สนบสนนงบประมาณในการพฒนาคณภาพสถานศกษา การพฒนาสอดจทล การเขาถงสอ

และเทคโนโลย

4. ระบบการผลตและพฒนาครและผบรหารสถานศกษา มสาเหตมาจากการผลต

ครทเนนปรมาณมากกวาคณภาพ ขาดแรงจงใจใหครมคณภาพไปอยในพนทหางไกล

โครงสรางและบทบาทองคกรสภาวชาชพครไมตอบโจทยการศกษา การโยกยายครและ

ผบรหารบอยครง การอบรมและงานประกนคณภาพมปรมาณมากเกนไป รวมทงการสอบ

บรรจครไมตรงกบความตองการของทองถน

แนวทางการแกปญหา คอ ผลตครใหสอดคลองกบความตองการอยางแทจรง

คดเลอกสถาบนอดมศกษาทมคณภาพในการผลตคร กระจายอ�านาจการบรรจครสทองถน

ปรบปรงระเบยบสภาวชาชพเพอใหบคลากรในสาขาขาดแคลนขอรบใบอนญาตประกอบ

วชาชพไดสะดวกขน ตลอดจนการปรบเปลยนระบบการเลอนระดบเปนผบรหารแทน

การสอบ

5. การก�าหนดผรบผดชอบระดบชาตและทองถนเพอใหการปฏรปการศกษาม

ความเชอมโยงและตอเนอง มสาเหตมาจากการขาดความเชอมโยงของหนวยงานตางๆ ใน

การจดการศกษา เพราะการศกษาทมคณภาพจะตองมความเกยวของกบหลายหนวยงาน

โดยเฉพาะระดบปฐมวย นอกจากกระทรวงศกษาธการแลว ยงเกยวของกบกระทรวง

สาธารณสข กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย กระทรวงวทยาศาสตร

และเทคโนโลย ซงทผานมายงไมมผรบผดชอบในภาพรวมทจะเชอมโยงใหการท�างานม

ประสทธภาพ ไมซ�าซอนกน

แนวทางการแกปญหา คอ กระจายอ�านาจและงบประมาณอยางเปนเอกภาพ

จดตงสภาการศกษาระดบชาต ระดบจงหวด และระดบอ�าเภอ เพอเปนเจาภาพหลกในการ

ก�าหนดนโยบายทางการศกษาในแตละระดบ ใหอ�านาจในการก�าหนดรปแบบและบรหาร

จดการไดตามความเหมาะสมกบบรบทของพนท และใหภาคประชาสงคมไดเขามามสวน

รวมจดการศกษามากขน

6. การสงเสรมใหมการสอนทกษะการท�างานและใหศกษาตอในสายอาชวศกษา

เพมขน มสาเหตมาจากคานยมของผเรยนและผปกครองในการเรยนตอสายสามญและ

อดมศกษา ในขณะทภาคอตสาหกรรมขาดแคลนแรงงานในระดบอาชวศกษา

แนวทางการแกปญหา คอ สงเสรมการสอนทกษะการท�างานและอาชพในสาย

สามญ สรางระบบแนะแนวทมคณภาพ เพมเงนเดอนขนต�าของผส�าเรจการศกษาในระดบ

ปวช. และ ปวส. ปรบโครงสรางใหการดแลสถาบนอาชวศกษาทงรฐและเอกชนอยภายใต

ART.indd 182 12/2/2559 9:52:01


หนวยงานเดยวกน ลดความเหลอมล�าระหวางสถาบนอาชวศกษาของรฐและเอกชนทาง

ตนทนการผลตบคลากร

7. การปฏรปหลกสตรและการเรยนการสอน มสาเหตมาจากครขาดความรใน

การน�าหลกสตรการเรยนการสอนไปใชหรอการออกแบบการเรยนร รวมทงโครงสราง

หนวยงานท�าใหการบรหารจดการและการประกนคณภาพหลกสตรถกลดความส�าคญลง

แนวทางการแกปญหา คอ จดหลกสตรทเนนความรพนฐาน เพมการลงมอ

ปฏบต การงานอาชพ ทกษะการคดทสรางสรรค ความคดเชงวพากษ และการเปนพลเมอง

โลก รวมทงปรบโครงสรางใหมหนวยงานทดแลเรองการพฒนาหลกสตรทชดเจน

8. การจดการฐานขอมลดานการศกษาอยางเปนระบบ มสาเหตมาจากการเกบ

ขอมลเกยวกบเดกและเยาวชน ตลอดจนถงการศกษา กระจายอยในหลายหนวยงาน และ

ยงขาดความเชอมโยง ท�าใหขอมลบางสวนขาดหาย บางสวนมความซ�าซอน และบางสวน

ไมมการเกบขอมลอยางเปนระบบ

แนวทางการแกปญหา คอ จดตงหนวยงานกลางเพอจดท�ารปแบบการจดเกบ

ขอมลอยางเปนระบบ ปรบปรงใหทนสมย เพอเปนฐานขอมลกลางใหหนวยงานทเกยวของ

น�าไปใชในการวางแผนและบรหารจดการตอไป

ART.indd 183 12/2/2559 9:52:01

ART.indd 184 12/2/2559 9:52:01


ภาคผนวก 2

ยทธศาสตรการปฏรปการศกษาและพฒนามนษย รายงานโดยคณะกรรมาธการ

ปฏรปการศกษาและพฒนาทรพยากรมนษย สภาปฏรปแหงชาต (สปช.)94

ผวจยไดเลอกตดตอใจความส�าคญเฉพาะจากสวนท 2 ของรายงาน คอ “ยทธศาสตร

การปฏรป” เปนเรองทผวจยไดเขยนไวแลว รายงานยทธศาสตรการปฏรปการศกษาและ

พฒนามนษยโดยคณะกรรมาธการชดน เปนรายงาน ทแสดงเจตนารมณ ความมงมนทจะ

เปลยนแปลงปฏรปการศกษาไทยทมองปญหาแบบวพากษวจารณ และครอบคลมชนหนง

บางเรองเขยนไวกวางๆ บางเรองมรายละเอยดเปนรปธรรม แตเปนเพยงขอเสนอเทานน

ตองตดตามตอไปวาหลงจากนไปแลวทางฝายบรหารของรฐบาลชดนและชดตอไปจะม

การสานตอและลงมอท�าตามยทธศาสตรของสภาปฏรปแหงชาตฉบบนมากนอยเพยงไร

จะไดผลหรอมปญหาใหมทจะตองตดตามแกไขปรบปรงตอไป อยางไร

ยทธศาสตรการปฏรปการศกษาและพฒนามนษย แบงการด�าเนนการเปน 2 สวน

คอ สวนแรก ยทธศาสตรการปฏรปเพอเปลยนแปลงระบบการศกษาและพฒนามนษยใน

ระยะยาว และสวนทสอง มาตรการเรงดวนเพอฟนฟคณภาพการศกษา

1. ยทธศาสตรการปฏรปเพอเปลยนแปลงระบบการศกษาและพฒนามนษยในระยะยาว

1.1 ยทธศาสตร

การปฏรปการศกษานนเชอมโยงกบเปาหมายใหญ คอ “การปฏรปประเทศ”

กลาวคอ สงคมไทยเปน “สงคมพหวฒนธรรม” มความหลากหลายในการนบถอศาสนา

วฒนธรรมประเพณ และมความเปนปกแผนในความเปนชาตมานาน ขณะทการพฒนา

ทางเศรษฐกจและสงคมทผานมาท�าใหเกดความเหลอมล�าทงในเชงโอกาสเศรษฐกจ และ

การเขาถงทรพยากรของคนไทย โดยมระบบการเมองเปนปจจยหลกทท�าใหเกดความ

เหลอมล�า ดงนนการปฏรปประเทศจงมเปาหมายเพอสรางความเปนธรรมและลดความ

เหลอมล�าในสงคม จงเปนเรองทเกยวพนกบการปรบเปลยนโครงสรางอ�านาจใหม ระหวาง

รฐ ภาคเอกชน และภาคประชาชน รวมทงการแกไขปญหาทจรต คอรปชน การศกษาและ

94จากเอกสารทผวจยไดรบมาในงานสมมนาเรอง ปฏรปการศกษา ทจดโดยสถาบนปฏรปประเทศไทย มหาวทยาลยรงสต เดอนมนาคม 2558

ART.indd 185 12/2/2559 9:52:01


การพฒนามนษยเปนเครองมอส�าคญของชาตทจะชวยลดแกปญหาดงกลาว

การปฏรปการศกษาและการพฒนามนษยจงมเปาหมายเพอสรางระบบการศกษาท

มคณภาพ มประสทธภาพ และสรางความเสมอภาค ลดความเหลอมลาในสงคมทงดาน

โอกาส ดานสทธ และดานอานาจตอรองใหทงระดบปจเจก ระดบชมชนและระดบประเทศ

มความเขมแขงขนมาได ตองสอนใหเขาใจหนาทและไปใหถงจดมงหมายของการจดการ

ศกษาและพฒนามนษย เพอสรางพลเมอง สมรรถนะและความสามารถของชาตทมคณภาพ

และเขาใจบทบาทหนาทตอตนเองและสงคม

ในการขบเคลอนการเปลยนแปลง คณะกรรมาธการฯ ก�าหนดยทธศาสตรส�าคญ

ไว 2 สวนคอ การกระจายอ�านาจ และการปฏรประบบ

ยทธศาสตรท 1 การกระจายอ�านาจ

ลดขนาดของการจดการศกษาทกระดบจากภาครฐและเปลยนบทบาทการจดการ

ศกษาจาก “ผจดการศกษา” (Education service providers) ไปเปน “ผจดใหการศกษา”

(Education service deliverer) ควบคกบการเพมความสามารถและขยายพนทการจดการ

ศกษาของภาคประชาชนและชมชน เสรมพลงอ�านาจเพอเปดโอกาสใหสงคม ผปกครอง ผ

ใชบณฑต และผมสวนไดเสยเขามามสวนรวมรบผดชอบในทกระดบ แยกบทบาทหนาท

และความรบผดชอบ ฝายกาหนดนโยบาย (Regulator) และ ฝายปฏบต (Operator) ออก

จากกนใหชดเจน โดยฝายก�าหนดนโยบายตองมความอสระ ก�าหนดนโยบายจากฐานวชา

การสอดคลองกบการพฒนาประเทศ และการเปลยนแปลงของโลก เพอสรางการมสวน

รวมในการจดการศกษาและตรวจสอบถวงดลกบภาครฐเพอสรางระบบธรรมาภบาล

นอกจากน การจดการศกษาในอนาคต รฐไมสามารถรบผดชอบด�าเนนการไดเองทงหมด

ตองสรางความรวมมอกบภาคสวนตางๆ ใหเขามาเปนหนสวนในการจดการศกษา

ยทธศาสตรท 2 การปฏรประบบ

ปฏรประบบหลก (Core systems) 3 ระบบ คอ ระบบการจดการศกษา ระบบการ

คลงดานการศกษา และระบบการเรยนร

(1) ปฏรประบบการจดการศกษา จดโครงสรางการจดการศกษาใหม เพอสราง

ความรบผดชอบตอผลลพธ (Accountability) และใหสายการบงคบบญชาสนลง ก�าหนด

กลไกด�าเนนการปฏรปการศกษาและการพฒนามนษยในระยะยาว และผจบการศกษา

สามารถใชประโยชนจากการศกษา ใหเกดความตอเนองทงในเชงนโยบายและการปฏรป

รวมถงจดวางกลไกการวจยเชงระบบเพอสนบสนนการก�าหนดนโยบายทมเหตผลเชง

วชาการรองรบ การพฒนาสมชชาเครอขายภาคพลเมองเพอการมสวนรวม รวมทงการวาง

ART.indd 186 12/2/2559 9:52:01


ระบบการตรวจสอบ และระบบธรรมาภบาลในการจดการศกษาทกระดบและทกประเภท

(2) ปฏรประบบการคลงดานการศกษา ใชมาตรการทางการคลงเพอเพมคณภาพ

และประสทธภาพการจดการศกษาและพฒนามนษย โดยกาหนดรายจายทางการศกษาท

เนนอปสงค และจดระบบการจดสรรงบประมาณตรงสผเรยนหรอผรบประโยชนทางการ

ศกษา (Demand-side education financing) เพอเปนแรงจงใจและเปนเงอนไขสนบสนน

การปฏรประบบการจดการศกษาทตองการลดอ�านาจฝายจดการศกษา (Supply-side) และ

ใชมาตรการทางภาษเพอสนบสนนการเรยนรตลอดชวตของพลเมองทกคน และเพอ

สงเสรมการมสวนรวมรบผดชอบและระดมทรพยากรจากภาคเอกชนในการจดการศกษา

(3) ปฏรประบบการเรยนร มงจดการเรยนรเพอสรางสมรรถนะกาลงคนทงระบบ

โดยสงเสรมการเรยนรตงแตอยในครรภมารดา ปฐมวย ประถมศกษา มธยมศกษา

อาชวศกษา อดมศกษา การศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย การเรยนรตลอด

ชวตเพอพฒนาคณภาพชวตและสมมาชพ รวมไปถงการจดการศกษาและการสงเสรมการ

เรยนรเฉพาะกลมเปาหมาย โดยเนนกลมนอกระบบ การศกษาและกลมวยแรงงาน รวมถง

กลมผสงวย สงเสรมการศกษาทางเลอก และกลไกการจดการศกษาระดบชมชน ทองถน

และองคกรประชาชน สงเสรมสงคมการเรยนรโดยสรางวฒนธรรมการเรยนร วจยและ

ใชเทคโนโลยและสอเพอการเรยนร และการพฒนาคณภาพชวตของพลเมองทกคน

ก. ปฏรประบบการจดการศกษา

1. ปรบปรงโครงสรางการจดการศกษาระดบชาต ระดบพนท และระดบทองถน

โดยแยกบทบาทหนาทและความรบผดชอบ ฝายกาหนดนโยบาย (Regulator) และ

ฝายปฏบต (Operator) ออกจากกนใหชดเจน โดยฝายก�าหนดนโยบายตองมความอสระ

ก�าหนดนโยบายจากฐานวชาการ สอดคลองกบการพฒนาประเทศ และการเปลยนแปลง

ของโลก ซงประกอบดวย คณะกรรมการนโยบายการศกษาและพฒนามนษยแหงชาต

เปนผรบผดชอบ และจดใหมหนวยงานอสระทท�าหนาทสถาบนวจยระบบการศกษาและ

พฒนามนษย ท�าการศกษาคนควา เสนอแนะเชงวชาการ ประเมนผลกระทบเชงนโยบาย

ทงระบบอยางตอเนอง และคนหาแนวทางส�าหรบตอบโจทยการศกษาททาทายในอนาคต

การจดใหมหนวยบรหารการเงนการคลงและทรพยากรทางการศกษา เพอรบผดชอบ

ระบบการจดงบประมาณการศกษาแบบใหมทเนนอปสงค หนวยบรหารสารสนเทศและ

สถตทางการศกษา รวมถงมการพฒนาคณะกรรมการการศกษาจงหวด และ สมชชาการ

ศกษาจงหวด เพอสรางการมสวนรวมในการจดการศกษาและตรวจสอบถวงดลกบภาครฐ

เพอสรางระบบธรรมาภบาล

ART.indd 187 12/2/2559 9:52:01


2. เพมประสทธภาพการจดการในระดบสถานศกษา มอบอ�านาจและความ

รบผดชอบไปยงสถานศกษาใหสามารถบรหารจดการการเงนและทรพยากร การบรหาร

งานบคคล และวชาการไดอยางอสระ (autonomous school) มากขน โดยแกกฎหมายหรอ

กฎระเบยบทเกยวของเพอการกระจายอ�านาจ การจดงบประมาณและทรพยากรลงไปส

ฐานสถานศกษา ในกรณสถานศกษาขนาดเลกใหมการพฒนากลไกการจดการงบประมาณ

ระดบกลมเครอขายสถานศกษารปแบบของ “คณะกรรมการเครอขายสถานศกษา”

สถานศกษาขนพนฐาน ตองลดขนาดสถานศกษาและขนาดหองเรยนในสถาน

ศกษาขนาดใหญ และบรหารจดการปญหาสถานศกษาขนาดเลก เพอเปนการแกปญหา

สถานศกษาผดรป ลดการเคลอนยายทงผบรหาร คร และนกเรยนเขาสสถานศกษาขนาด

ใหญ และตรงนกเรยนไวในภมล�าเนาเพอลดเวลาการเดนทาง ความปลอดภย และเพม

เวลาคณภาพใหกบครอบครว รวมถงเพอใหสถานศกษามขนาดทเหมาะสมตอการบรหาร

จดการ ก�ากบควบคมคณภาพการเรยนการสอน และการดแลแกไขพฤตกรรมนกเรยนได

อยางทวถงเปนรายบคคล ใหมการด�าเนนการ 3 สวนคอ

(1) ตรากฎหมายเพอลดขนาดสถานศกษา (School size) และขนาดหองเรยน

(Class size) ในระดบการศกษาขนพนฐานลงภายในระยะเวลา 6 ป โดยก�าหนดใหแตละ

สถานศกษา มนกเรยนไมเกน 30 คนตอหอง

(2) กระจายงบประมาณหมวดเงนอดหนนและทรพยากรไปสสถานศกษา

ขนาดกลาง และใชการบรหารจดการงบประมาณและทรพยากรในรปแบบ “กลมโรงเรยน”

ส�าหรบสถานศกษาขนาดเลก เพอลดความเหลอมล�าดานคณภาพสถานศกษา

(3) ก�าหนดมาตรการจงใจทเปนคาตอบแทนและสวสดการ ส�าหรบผบรหาร

และครทมความรความสามารถใหโยกยายเขาสสถานศกษาขนาดกลางและขนาดเลกทม

ปญหาดานคณภาพ

3. จดใหมระบบการคดสรร และการบรหารงานบคคลทมประสทธภาพ ปรบ

สดสวนครและผเรยนใหเหมาะสม และใหมมาตรการตรวจสอบและด�าเนนการกบบคลากร

ทขาดความรบผดชอบ รวมถงสงเสรมสถานศกษาทมความพรอมบรหารจดการในรปแบบ

สถานศกษาในก�ากบของรฐ ใหมอสระในการบรหารการเงน บคลากร และวชาการภายใต

การก�ากบของรฐ จดท�าแผนจดสรรอตราบรรจเปนพนกงานราชการทดแทนอตราเกษยณ

ในสถานศกษาทตงในเขตเมองหรอเขตเทศบาล เพอลดการวงเตนโยกยาย และตรงอตรา

ขาราชการครไวในสถานศกษาทอยในเขตชนบท และใชมาตรการจงใจการออกงานกอน

เกษยณอาย

4. ปรบปรงระบบการศกษาปฐมวย จดใหมการพฒนาหลกสตรส�าหรบเดกปฐมวย

ทสงเสรมพฒนาการเดกรอบดาน จดระบบพฒนาผดแลเดกและผรบผดชอบศนยพฒนา

ART.indd 188 12/2/2559 9:52:01


เดกเลกทตงอยในชมชนตางๆ ใหมทกษะการดแลและการจดกระบวนการเรยนร ปรบปรง

สภาพแวดลอมของศนยใหเหมาะสมกบการเรยนรและพฒนาการของเดกปฐมวย รวมไปถง

การสงเสรมและพฒนาการจดการเรยนรระดบปฐมวยในสถานศกษาของรฐและเอกชน

ใหไดมาตรฐาน

5. ปรบปรงระบบการศกษาขนพนฐาน ด�าเนนการปฏรป 6 ประเดน

(1) การปฏรปหลกสตร ต�ารา/หนงสอ ใหสามารถน�าสการปฏบตได สอดคลอง

กบบรบทสงคมไทย และสงคมไทยในศตวรรษท 21

(2) ปฏรปกระบวนการเรยนร โดยเนนการปฏบตจรง เนนกระบวนการคด

วเคราะห การอานออกเขยนได และทกษะการเรยนรในศตวรรษท 21

(3) ปฏรปสภาพแวดลอมการเรยนร เนนสภาพแวดลอมทเออตอการเรยนร

ของผเรยน

(4) ปฏรปสอ/เทคโนโลย ทสงเสรมการเรยนรของผเรยนอยางมคณภาพ

(5) ปฏรปการวดและประเมนผลการเรยนรทสอดคลองกบวธการจดการ

เรยนรสมรรถนะของผเรยนตามสภาพจรง และการประเมนนานาชาต

(6) ปฏรปการเพมโอกาสและคณภาพการศกษาใหเปนการศกษาทเทาเทยม

ทวถง อยางมคณภาพ

6. ปรบปรงระบบการอาชวศกษา

(1) เพมจ�านวนผจบการศกษาอาชวศกษาทมคณภาพ ทงในระบบและนอก

ระบบสถานศกษาใหมากขน เพอใหเพยงพอกบความตองการตลาดแรงงานทงในและตาง

ประเทศ โดยขยายการใหการศกษาดานอาชวศกษาใหแกพลเมองทกคนโดยไมจ�ากดเพศ วย

และคณวฒ ควบคการรณรงคสรางคานยมและความนยมการเรยนอาชวศกษารวมกบ

ภาคเอกชนและภาคสอสาธารณะ

(2) พฒนารปแบบการเรยนอาชวศกษาทเนนการฝกภาคปฏบตในสถาน

ประกอบการเพอสรางทกษะการท�างานจรง ทงทเปนรปแบบทวภาค รปแบบสหกจศกษา

รปแบบโรงเรยนมธยมสองระบบ (สามญ-อาชวศกษา) หรอรปแบบการฝกอบรมพฒนา

ทกษะฝมอตามอธยาศย

(3) ปรบปรงระบบบรหารงานบคคล ทงการสรรหา บรรจแตงตง และพฒนา

อาจารยสาขาทขาดแคลนและใหตรงกบความตองการของสถานศกษา

(4) จดใหมระบบทดสอบสมรรถนะทเปนสากล และระบบก�าหนดคาจาง

ตามระดบสมรรถนะรวมถงการก�าหนดคาจางในระดบสงเมอเปรยบเทยบกบผจบระดบ

ปรญญาตร ส�าหรบผมสมฤทธบตรดานทกษะ และท�างานทมผลกระทบตอความปลอดภย

ART.indd 189 12/2/2559 9:52:01


และความมนคงของทรพยากร เชน พนกงานขบรถบรรทกวสดอนตราย พนกงานเชอม

นอกสถานท พนกงานประกอบอาหาร เปนตน เพอสรางแรงจงใจใหมผ เรยนดาน

อาชวศกษาและเขาสตลาดแรงงานมากขน

7. ปรบปรงระบบการอดมศกษา

(1) ก�าหนดเปาหมายการพฒนาสถาบนอดมศกษา ทงประเภทพหวชา (Com-

prehensive) และเฉพาะทาง (Specialized) ตามศกยภาพและพนธกจทมตอสงคม (Social

engagement) ในระยะ 5 ป โดยจดแบงเปน 3 กลม ดงน กลม 1 พฒนาสถาบนอดมศกษา

ของรฐ จ�านวน 10-15 แหง เปนมหาวทยาลยระดบโลก (World Class) ทมงผลตงานวจย

และจดการเรยนร เพอผลตองคความร นวตกรรม และก�าลงคนใหมความสามารถระดบ

สากลเพอการแขงขนและความรวมมอกบนานาชาต กลม 2 พฒนาสถาบนอดมศกษาของ

รฐทจดตงขนเพอเปาหมายเฉพาะเปนสถาบนอดมศกษาแหงโอกาส สถาบนอดมศกษาท

จดตงขนเพอการพฒนาทองถน เชน มหาวทยาลยราชภฏ เพอการพฒนาดานเทคโนโลย

เชน มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคล เพอโอกาสในการเขาถงการศกษาระดบอดมศกษา

อยางเทาเทยม เชน มหาวทยาลยในระบบเปด และเพอยกระดบความรและการเขาถงการ

ศกษาระดบอดมศกษาของชมชน เชน วทยาลยชมชน กลม 3 สถาบนอดมศกษาเอกชน

จดท�าแผนการพฒนาใหเปนสถาบนอดมศกษาทตอบโจทยการเรยนรตามความตองการ

ของสงคม มความเขมแขงทางวชาการและมคณภาพ รวมทงสามารถเขาถงแหลงทนและ

การสนบสนนเพอการพฒนาทางวชาการจากภาครฐได

(2) กาหนดสมรรถนะและวธการเสรมสรางสมรรถนะของคณาจารยระดบ

อดมศกษา ใหเปน “นกวจย” และ “ผน�าแหงการเรยนร” ของประเทศ ตามประเภทและ

กลมของสถาบนอดมศกษา

(3) รฐสนบสนนการพฒนาโดยใชสมรรถนะดานการวจยและการจดการ

เรยนรของแตละสถาบนเปนองคประกอบหลกในการจดงบประมาณหมวดเงนอดหนน

(4) ปรบปรงระบบการคดเลอกผเขาศกษา โดยมหาวทยาลยทจ�ากดจ�านวนรบ

ใหเนนการน�าผลสมฤทธการศกษาในระดบมธยมศกษาและคณลกษณะความเปนคนด มา

ใชเปนเกณฑในการคดเลอก สวนมหาวทยาลยทไมจ�ากดจ�านวนรบ ใหเนนโอกาสทางการ

ศกษาเพอพฒนาคณภาพชวตและสมมาชพมาเปนเกณฑการพจารณา

(5) พฒนาระบบการประกนคณภาพทเขมแขง เพอประกนคณภาพบณฑตท

สาเรจการศกษาออกไปใหเปนบณฑตทมความสามารถสง มคณธรรมจรยธรรม และม

ทกษะผประกอบการ (Entrepreneur skill) สามารถสรางงานหรอกจการดวยตนเอง

(6) กาหนดพนทความรบผดชอบและการกระจายตวของสถาบนอดมศกษา

โดยจากดไมใหมความซาซอนในพนทบรการ ในสาขาและหลกสตรทมลกษณะหรอระดบ

ART.indd 190 12/2/2559 9:52:01


การศกษาเดยวกน

(7) ปรบปรงระบบธรรมาภบาลในการบรหารจดการสถาบนอดมศกษา

เพอใหสภามหาวทยาลยและฝายบรหารปฏบตตามระบบธรรมาภบาลและบทบญญต

(Charter) แหงการจดตงและการด�าเนนงานสถาบนการศกษา ระดบอดมศกษาโดยเครงครด

8. ปรบปรงระบบการผลต การพฒนาและการประเมนคร คณาจารย และบคลากร

ทางการศกษา ในสวนของ ระบบการผลตครทมคณภาพ ใหด�าเนนการ 4 สวน ดงน

(1) ปรบระบบการผลตครใหมใหเปนการผลตในระบบจ�ากดรบเพอเนนการ

คดเลอกคนเกงเขาเรยนคร

(2) แยกสาขาการผลตและการออกใบอนญาตประกอบวชาชพครเปน 4 กลม

คอ ครปฐมวย ครสายสามญระดบประถมศกษา ครสายสามญระดบมธยมศกษา และคร

สายอาชวศกษา และก�าหนดชองทางการเขาสวชาชพครโดยใชระบบการประเมนสมรรถนะ

เพอรบใบอนญาตประกอบวชาชพคร เพอเปดโอกาสใหผมความรความสามารถและทกษะ

วชาชพทดเขามาเปนครได

(3) ปรบปรงกระบวนการผลต โดยใหสถาบนผลตครพฒนาหลกสตรทตอบ

สนองตอความหลากหลายของสถาบนศกษาทใชคร และใหจดกลมสถาบนผลตครตาม

สภาพภมศาสตรของประเทศเพอใหครทส�าเรจการศกษาสามารถปฏบตงานไดสอดคลอง

กบบรบทและวฒนธรรมของทองถน ลดการโยกยาย และผลตไมเกนความตองการของ

การใชคร รวมถงจดหลกสตรทองสมรรถนะ (Competency - Based) เปนกลมวชา

(Module)

(4) รฐตองอดหนนงบประมาณรายหวในการผลตครใหเพยงพอทมคณภาพ

มาตรฐานเชนเดยวกบวชาชพชนสงอน

สวนระบบการประเมนวทยฐานะครและผบรหารสถานศกษา ใหด�าเนนการ 4 สวน

คอ

4.1 ปรบปรงระบบการประเมนวทยฐานะและการสงเสรมความกาวหนา

ในวชาชพครและผบรหารสถานศกษาใหม ใหผกโยงกบการพฒนาผลลพธทตวผเรยนเชง

ประจกษอยางแทจรง และมระบบการประเมนเพอด�ารงวทยฐานะทก 3 ป

4.2 ใหก�าหนด “สมรรถนะครระดบชาต” เพอใชเปนแกนยดโยงการ

ออกแบบวชาชพครทงระบบตงแตหลกสตรผลตครใหม การพฒนาครประจ�าการ การ

ประเมนวทยฐานะทางวชาชพ และสงเสรมการพฒนา และการเรยนรตลอดชวต (Life

long learning) ของคร สวนกลมผบรหารสถานศกษา ใหก�าหนด “สมรรถนะผบรหาร

สถานศกษา” ใหมเพอใชออกแบบการเขาสต�าแหนงและการพฒนาผบรหารสถานศกษา

ทงระบบ

ART.indd 191 12/2/2559 9:52:01


4.3 ใหก�าหนดหลกเกณฑการเขาสต�าแหนงและวาระการด�ารงต�าแหนงใหม

ทไมใชระบบสอบแขงขนดานความรเพยงอยางเดยว แตใหใชเกณฑ Maturity ประสบการณ

บรหาร และการยอมรบจากกรรมการสถานศกษาและผปกครองมาประกอบดวย

4.4 ปรบปรงกฎหมายทเกยวของกบองคกรวชาชพครคอ ส�านกงานคณะ

กรรมการขาราชการครและบคลากรทางการศกษา (ก.ค.ศ.) ครสภา และส�านกงานคณะ

กรรมการสงเสรมสวสดการและสวสดภาพครและบคลากรทางการศกษา (สกสค.) ใหม

ใหสามารถเปนองคกรทควบคดแลวชาชพครและบคลากรทางการศกษาไดอยางแทจรง

ปราศจากอทธพลของกลมแสวงหาผลประโยชน

9. ปรบปรงการทดสอบและประเมนผลการศกษาทงระบบ โดยด�าเนนการ 3 สวน

ดงน

(1) ลดกระบวนการทดสอบจากสวนกลางลง ทงกลมสาระการเรยนรและ

ระดบชนทสอบ มงสงเสรมใหสถานศกษาพฒนากระบวนการเรยนรทพฒนาผเรยนทง

ดานปญญา (Cognitive) และอปนสย (Non-cognitive) และใชกระบวนการประเมนเพอ

สงเสรมการเรยนรของผเรยน (Embedded formative assessment) เปนวธการหลก และ

ใหวดและประเมนผลผเรยนครบทกมตทงการเรยนร ความถนด และคณลกษณะผเรยน

(2) จดระบบทดสอบ วดและประเมนเพอสะสมหนวยการเรยน (Credit bank)

และระบบการเทยบโอนเพอยกระดบคณวฒการศกษา ทงน เพอใหพลเมองทกคนสามารถ

เขาศกษา อบรม หรอเรยนรตลอดชวตและสามารถประเมนประสบการณและสะสมเปน

ผลการเรยนไวเพอใชเทยบโอนหรอขอคณวฒดานการศกษาได

(3) ปรบปรงกระบวนการประเมนคณภาพสถานศกษาจากภายนอกใหม

ใหเนนการประกนคณภาพ (Quality assurance) มากกวาการประเมนเพอตดสนคณภาพ

(Evaluation) ปรบปรงเกณฑการประเมนใหหลากหลาย สะทอนถงวตถประสงคและ

คณลกษณะเฉพาะของสถานศกษา ปรบปรงทศนคตของหนวยงานประเมนผลและสราง

ระบบการอบรมพฒนาผประเมนทมมาตรฐาน เพอใหผประเมนเขาใจถงระบบการประเมน

เพอรบรองมาตรฐานคณภาพ โดยมงเนนถงผลการจดการศกษาเปนหลก มความสามารถ

ในการประเมนผลเปนสากล

10. พฒนาระบบธรรมาภบาลและกลไกตรวจสอบการจดการศกษาทกระดบ

(1) เพมอ�านาจกรรมการสถานศกษาขนพนฐาน โดยแกไขกฎหมาย กฎ

ระเบยบเพอเพมอ�านาจใหแกคณะกรรมการสถานศกษาใหมสวนรวมในการบรหาร

จดการระดบสถานศกษา (school-based management) อยางแทจรง รบผดชอบในผลลพธ

รวมกบสถานศกษา ตรวจสอบถวงดลกบภาครฐ รวมถงตองเปดกวางใหคนทมความร

ความสามารถหรอมศกยภาพในภาคสวนตางๆ ของสงคมเขามาเปนกรรมการสถานศกษา

ART.indd 192 12/2/2559 9:52:01


ไดโดยไมจ�ากดพนทอยแคบคลากรหรอผปกครองในชมชนเขตบรการของสถานศกษา

เทานน

(2) ก�าหนดมาตรการทางการบรหารเพอใหสถานศกษาทกระดบรบผดชอบ

ตอผลลพธผเรยน เชน การโยกยายผบรหาร การประเมนสมรรถนะคร หรอการปรบเปลยน

กรรมการสถานศกษา กรณทผลลพธผเรยนไมเปนไปตามเปาหมาย

(3) สรางระบบและกลไกตรวจสอบในระดบอดมศกษา โดยใหทกมหาวทยาลย

มสมชชาธรรมาภบาล เพอประกนความโปรงใสในการบรหารของฝายบรหาร และถวงดล

อ�านาจของสภามหาวทยาลย รวมถงสรางความตระหนกและความรบผดชอบตอสงคม

และคณภาพของบณฑต

(4) ใหมพระราชบญญตคมครองผรบผลทางการศกษา เพอก�าหนดชองทาง

ใหผรบผลการศกษาสามารถเรยกรองใหสถานศกษาแสดงความรบผดชอบตอผลลพธ

รวมถงก�าหนดบทลงโทษกรณทสถานศกษาขาดธรรมาภบาล หรอมการทจรตและ

ประพฤตมชอบ

11. จดทาประมวลกฎหมายทางการศกษาทงระบบ เพอลดความซ�าซอนและเปน

การสะสางกฎ ระเบยบ หรอกลไกทลาสมย ไมเออตอการปฏรปการศกษา ใหมการจดท�า

ประมวลกฎหมายการศกษา โดยปรบปรงกฎหมายวาดวยการศกษาแหงชาต กฎหมายวา

ดวยระเบยบบรหารราชการกระทรวงศกษาธการ กฎหมายวาดวยระเบยบขาราชการคร

และบคลากรทางการศกษา และกฎหมายวาดวยสภาครและบคลากรทางการศกษา รวมทง

กฎหมายเกยวกบมาตรฐานและการประกนคณภาพการศกษา การจดสรรทรพยากรทาง

การศกษา และการใหประชาชน ชมชน ภาคเอกชน และภาคประชาสงคม มสวนรวมอยาง

แทจรงในการบรหารการศกษา

ข. ปฏรประบบการคลงดานการศกษา

12. จดระบบงบประมาณการศกษาทเนนดานอปสงค ก�าหนดคาใชจายตอหวตาม

ภารกจและกลมเปาหมายตางๆ อยางเปนธรรมและทวถง และลดความเหลอมล�าดาน

ทรพยากร โดยจดสรรคาใชจายรายหวโดยตรงแกผรบการศกษาในระดบการศกษาขนพน

ฐานและอาชวศกษา และใหเพมสดสวนคาใชจายรายหวสายอาชวศกษาใหมากกวาสาย-

สามญเพอสะทอนคาใชจายในการจดการศกษาและจงใจใหมผเรยนมากขน รวมถงหาวธ

การใชมาตรการทางการเงนเพอกระตนการพฒนาคณภาพของผลลพธในแตละสถาน

ศกษา

13. จดสรรทนการศกษาในรป “คปองการศกษา” โดยการดาเนนการ 2 สวนคอ

(1) ปรบระบบการใหทนการศกษาในรปแบบกองทนกยม มาใชมาตรการ

ART.indd 193 12/2/2559 9:52:01


สนบสนนทนการศกษาในรปคปองการศกษาทตดตามตวกบกลมเปาหมายทพลาดโอกาส

การศกษาในระบบหรอหลดออกไปจากระบบกอนจบการศกษาทงจากภาคบงคบ

อาชวศกษา หรออดมศกษา หรอกลมผดอยโอกาสทางการศกษาเพอสงเสรมพฒนาแรงงาน

ในภาคเศรษฐกจตางๆ ในการประกอบอาชพ และพฒนาคณภาพชวตของตวเองในระยะยาว

(2) จดระบบทนการศกษาในรปคปองการศกษาเพอสนบสนนกลมนกเรยน

ทจะเขาเรยนสายอาชวศกษาโดยเฉพาะ เพอปรบสดสวนใหผเรยนสายสามญเปนรอยละ

40 และสายอาชวศกษาเปนรอยละ 60

14. ใชมาตรการลดหยอนภาษสนบสนนการพฒนาตนเองและเรยนรตลอดชวต

ของพลเมองทกคน โดยจดระบบใหประชาชนทอยในวยท�างานและเปนผมรายได สามารถ

น�ารายจายดานการศกษาอบรมเพอพฒนาตนเองหรอครอบครวทเกยวของกบสมมาชพ

หรอการพฒนาคณภาพชวตมาหกลดหยอนภาษเงนไดบคคลธรรมดาประจ�าปได

15. ใชมาตรการทางภาษสนบสนนผประกอบการหรอองคกรภาคเอกชนทรวม

จดการศกษา โดยจดระบบและมาตรการทางภาษสนบสนนผประกอบการ หรอองคกร

ภาคเอกชนทรวมพฒนาการศกษา หรอระดมทรพยากรเพอการศกษา หรอรวมจดการ

ศกษาแบบทวภาคหรอสหกจศกษา เพอจงใจภาคเอกชนและภาคประชาสงคมใหมสวน

รวมในการจดการศกษามากยงขน

16. จดตงกองทนสมทบ (matching funds) แกทองถนหรอภาคประชาสงคมทรวม

จดการศกษา โดยจดตงกองทนสมทบแกทองถนหรอภาคประชาสงคมทมเจตจ�านงคใน

การจด หรอพฒนาการศกษา หรอพฒนาคณภาพชวตใหแกคนในทองถนของตน เพอ

เปนการจงใจและสงเสรมใหเกด “ผจดการศกษา” ในพนทมากขนบนฐานการใชทรพยากร

และทนวฒนธรรมของทองถนในการจดการศกษา รวมไปถงการสนบสนนจดการศกษา

ทางเลอกเพอสรางความหลากหลายของรปแบบการเรยนรใหแกกลมเปาหมายตางๆ

ค. ปฏรประบบการเรยนร

17. จดใหมระบบการเรยนรเรองเพศศกษาสาหรบเยาวชน เรยนรเพอลดปญหาการ

มเพศสมพนธกอนวยอนควร ปญหาโรคตดตอทางเพศสมพนธ และปญหาการตงทองของ

แมวยรน

18. ปรบปรงระบบการพฒนาเดกปฐมวยตงแตอยในครรภมารดา จดโปรแกรม

การเรยนรส�าหรบพอแมทก�าลงจะมลกคนแรก ใหเขารบการพฒนาการเรยนร ความเขาใจ

และทกษะการสงเสรมพฒนาการเดกและวธการสงเสรมการเรยนรในวยแรกเกดกอนเขา

เรยน และจดใหมโภชนาการทเพยงพอส�าหรบเดก จดใหมการออกก�าลงกาย ฝกใหเดกม

พฒนาทถกตองทงโครงสรางรางกาย กลามเนอ บคลกภาพ อารมณ จตใจ เพอใหม

ART.indd 194 12/2/2559 9:52:01


บคลกภาพและอนามยทสมบรณ พรอมทจะพฒนาทกษะการเรยนรเตมตามศกยภาพใน

ชวงวยตอๆ ไป

19. จดใหมการเรยนรเพอเตรยมตวในการเลยงดเดกสาหรบพอแม จดโปรแกรม

การพฒนาในรปแบบตางๆ ทเหมาะสมกบสภาพพนท บรบท และการประกอบอาชพของ

พอแมหรอผปกครองทมลกหรอดแลเดกในวยเรยน โดยการจดใหพอแมตองเขารบการ

พฒนาเพอใหมความเขาใจในวธการเรยนร และสรางทกษะการสงเสรมการเรยนรของลก

ทอยในวยเรยน

20. พฒนาระบบการเรยนรโดยเนนกระบวนการคด และลงมอปฏบตจรงในทก

ระดบ

(1) ปรบปรงและพฒนาหลกสตรและกระบวนการเรยนรในการศกษาทก

ระดบใหเปนการเรยนรดวยการลงมอปฏบตจรง เนนกระบวนการคด การใชเหตผล และ

ทกษะการเรยนรในศตวรรษท 21 เพอสรางคนไทยรนใหมทรเทาทนการเปลยนแปลงของ

โลกและมความสามารถเชงการแขงขน

(2) การสรางสงคมไทยใหเปนสงคมแหงปญญา สงเสรมสภาพแวดลอม

ทางการเรยนรและสอสาธารณะดานการศกษา สงเสรมการศกษาดานวทยาศาสตรและ

เทคโนโลย ควบคกบการศกษาดานศลปวฒนธรรม ภาษา ศาสนา และการพลเมองศกษา

เพอบมเพาะจตส�านกการเปนพลเมองทด มคณธรรม จรยธรรมและธรรมาภบาลใหกบ

สงคม

21. จดใหมระบบการเรยนรความเปนพลเมอง สรางสงคมอดมปญญาทอยบนฐาน

ศาสนาและวฒนธรรมอนดงาม สงเสรมการจดการเรยนรในรปแบบตางๆ และการ

รณรงคผานสอมวลชนเพอสรางสงคมทพลเมองตระหนกในหนาทตนเอง และรบผดชอบ

ตอสงคม มคณธรรม ยกยองคนด รงเกยจความไมซอตรงโดยไมเกรงกลวตออทธพล และ

ความไมถกตอง

22. จดใหมระบบการเรยนรเพอพฒนาแรงงานใหมคณภาพ จดระบบการสงเสรม

การเรยนรและระบบการทดสอบฝมอแรงงานเพอรบรองคณวฒวชาชพของประชากรท

อยในวยแรงงานใหมชองทางและไดรบโอกาสในการพฒนาฝมอการท�างาน และสามารถ

ใชเทคโนโลยใหมในการท�างานไดอยางตอเนอง ตลอดชวต เพอสรางสมรรถนะการแขงขน

และเพมผลตอบแทนจากการท�างาน

23. จดใหมระบบการเรยนรเพอพฒนาผสงอาย สงเสรมการเรยนรเพอดแลสขภาพ

รหลกโภชนาการ หลกการออกก�าลงกาย หลกการฝกความมนคงของจตใจ มความรความ

เขาใจวธปองกนการเจบปวยอนเกดจากสภาพแวดลอมทเปนมลภาวะ และการเสอมโทรม

ทางรางกายตามอาย เพอใหผสงวยดแลตนเองได และไมเปนภาระของสงคมมากเกนไป

ART.indd 195 12/2/2559 9:52:01


24. สงเสรมการศกษาทสอดคลองพหวฒนธรรมของชมชน ทองถนและองคกรท

ใกลชดกลมเปาหมาย ออกกฎกระทรวงหรอระเบยบทเกยวของ และมาตรการตางๆ เพอ

สงเสรมใหองคกร ชมชนทองถน องคกรวชาชพ สถาบนศาสนา สถานประกอบการ

ครอบครว สถาบนทางสงคมอน สามารถจดการศกษาเพอสมมาชพ หรอเพอพฒนา

คณภาพชวตแกกลมเปาหมายตางๆ โดยเฉพาะในกลมเปาหมายวยท�างานและผสงอายทม

ความแตกตางเชงพหวฒนธรรม รวมทงสงเสรมพหวฒนธรรมศกษา (Multicultural

Education) ในสถานศกษาทกระดบเพอสงเสรมการอยรวมกนในสงคมอยางสนตสข

25. สรางวฒนธรรมการเรยนร วจย และใชเทคโนโลยและสอเพอการเรยนร โดย

ด�าเนนการ 2 สวน คอ

(1) รฐเรงรดด�าเนนการออกกฎระเบยบทเกยวของเพอบงคบใช หมวดและ

มาตราวาดวยเทคโนโลยเพอการศกษา การจดสรรคลนความถ และโครงสรางพนฐาน

ดานโทรคมนาคมเพอการศกษา การผลตและพฒนาแบบเรยน ต�ารา การพฒนาก�าลงคน

ดานเทคโนโลยทางการศกษา การสงเสรมการวจยและพฒนา การระดมทนและจดตง

กองทนพฒนาเทคโนโลยเพอการศกษา และการจดใหมหนวยงานกลาง และการจดใหม

หนวยงานกลาง

(2) จดใหมหนวยงานทท�าหนาทดานการวจยทมความเปนอสระทางวชาการ

และการบรหาร จดการ เพอท�าหนาทเปนหนวยวจยระบบการศกษา ตดตามและประเมน

ผลนโยบายทางการศกษา ทศทางการเปลยนแปลง และพฒนาองคความรในประเดนการ

ศกษาทเปนโจทยทาทายใหมในอนาคต

26. จดการเรยนรสาหรบเดกดอยโอกาสและเดกกลมเสยง ทงในและนอกระบบ

สรางชองทางและโอกาสทเหมาะสมใหเดกไดรบการเรยนร หรอการพฒนาทเหมาะสม

อยางตอเนอง โดยเชอมโยงกบระบบการใหทนการศกษาในรปคปองการศกษาทตดตาม

ตวกบกลมเปาหมายกลมผดอยโอกาสทางการศกษาและเดกกลมเสยง เพอใหสามารถพฒนา

ตนเองเพอเพมคณภาพชวตและสรางสมมาชพใหตนเองได

1.2 โครงสรางและกลไกการปฏรปในระยะยาว

เพอใหการปฏรปการศกษาสามารถด�าเนนไปไดตามยทธศาสตรทก�าหนดไว

ทงหมด จ�าเปนทจะตองก�าหนดโครงสรางใหมและจดวางกลไกการปฏรปดงตอไปน

1. ก�าหนดโครงสรางทเปนกลไกขบเคลอนระยะยาวไวในรฐธรรมนญ โดยจดให

มองคกรเพอท�าหนาทปฏรปการศกษา ดงน

1.1 คณะกรรมการนโยบายการศกษาและพฒนามนษยแหงชาต เพอองคคณะ

บคคลทมความเปนอสระจากการเมอง ท�าหนาทขบเคลอนการปฏรปการศกษา ก�าหนด

ART.indd 196 12/2/2559 9:52:02


นโยบายและแผนยทธศาสตรการพฒนามนษยตงแตในครรภมารดาจนตลอดชวต และม

อ�านาจในการเหนชอบงบประมาณ น�าเสนอกฎหมายและจดตงกลไกทจ�าเปน ตดตาม

ประเมนผล และกลนกรองการแตงตงโยกยายผบรหารตงแตผบรหารระดบสงขนไปของ

กระทรวงศกษาธการ โดยมส�านกเลขาธการคณะกรรมการนโยบายการศกษาและพฒนา

มนษยแหงชาต ท�าหนาทเปนหนวยงานเลขานการ

1.2 สถาบนวจยระบบการศกษาและพฒนามนษย ท�าหนาทเปนหนวยวจย

จดการองคความร สงเคราะหความรใหม ทบทวนประสบการณ รวมถงพฒนานวตกรรม

เพอการปฏรปและวางระบบการศกษาของประเทศทใชหลกวชาการและพลงทางปญญา

เปนฐาน

1.3 สมชชาเครอขายการศกษา และคณะกรรมการการศกษา (ในระดบทองถน)

ท�าหนาทเปนหนวยเชอมโยงพลงภาคประชาชน โดยการรบฟงเสยงสะทอนจากประชาชน

พอแม ผปกครอง และผมสวนไดสวนเสยจากการจดการศกษา ไดแก นายจาง หนวยงาน

ราชการทใชผส�าเรจการศกษา สรางการมสวนรวมกบเครอขายในภาคประชาสงคม รวม

ถงสอสารเพอสรางความเขาใจเกยวกบการปฏรปการศกษา

1.4 หนวยงานอสระบรหารการเงนการคลงและทรพยากรทางการศกษา เพอ

รบผดชอบระบบการจดงบประมาณการศกษาแบบใหมทเนนอปสงค และหนวยงานบรหาร

สารสนเทศและสถตทางการศกษา เพอใชวางแผนและจดสรรงบประมาณ

2. สรางกลไกการปฏรปการศกษาในระยะยาว โดยการตราพระราชบญญตใหม

3 ฉบบคอ

2.1 พระราชบญญตวาดวยคณะกรรมการนโยบายการศกษาและพฒนา

มนษยแหงชาต พ.ศ. .... โดยตองก�าหนดสาระหลกเพอรองรบกระบวนการปฏรปการ

ศกษาใหสามารถด�าเนนการไดอยางตอเนองและปองกนการแทรกแซงจากกลมใดๆ และ

จดตงคณะกรรมการระดบชาตทมความเปนอสระ รวมถงวางกลไกเพอก�ากบดแลการปฏรป

การศกษาและการพฒนามนษย ในระยะยาวอยางนอย 10 ป

2.2 พระราชบญญตวาดวยการบรหารการเงนการคลงเพอการศกษาตาม

หลกอปสงค พ.ศ. .... เพอการจดสรรงบประมาณการศกษาโดยเนนดานอปสงคเปนหลก

2.3 พระราชบญญตว าด วยการค มครองสทธของผ รบการศกษาและ

ธรรมาภบาล พ.ศ. ....เพอสรางระบบการรบผดชอบตอผลลพธของผจดการศกษาในทก

ระดบและประเภท/หรอเปนสวนหนงของ พ.ร.บ. คมครองผบรโภค

3. การแกไขเพมเตมพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 พ.ร.บ. สภาคร

และบคลากรทางการศกษา พ.ศ. 2546 พ.ร.บ. ระเบยบขาราชการครและบคลากรทางการ

ศกษา พ.ศ. 2547 พ.ร.บ. ระเบยบบรหารราชการกระทรวงศกษาธการ พ.ศ. 2546 และ

ART.indd 197 12/2/2559 9:52:02


กฎหมายอนทเกยวของ เพอใหองคกรหรอผเกยวของสามารถด�าเนนการตามยทธศาสตร

การปฏรปการศกษาใหบรรลผล.....ภายในปการศกษาและปงบประมาณ 2558

2. มาตรการการเรงดวนเพอการฟนฟคณภาพการศกษา

1. ใหหนวยงานตนสงกดของสถานศกษาขนพนฐานและอาชวศกษา ลดการสง

การในการจดกจกรรมหรอการเพมภาระอนๆ ของคร เชน งานธรการ กจกรรมการประกวด

แขงขน การรณรงค การรวมกจกรรมของชมชนหรอหนวยงานตางๆ การปฏบตงานตาม

โครงการพเศษของตนสงกด การส�ารวจขอมล การจดท�ารายงาน การเตรยมการประเมน

เพอการแขงขนกนตามนโยบาย หรอการประเมนคณภาพการศกษา เปนตน โดยใหสดสวน

เวลาทครสอนในหองเรยนเพมขนอยางมนยส�าคญอยางนอยรอยละ 90 รวมทงใหมนโยบาย

เนนการพฒนาครบนงานประจ�า ใหครมเวลาทงการเตรยมการสอนและจดการเรยนการสอน

ทผ เรยนไดลงมอปฏบตจรงและใชระบบการประเมนเพอพฒนาผเรยนตามสภาพจรง

(Embedded formative assessment) รวมทงใหสถานศกษาจดเวลาและสรางระบบการ

ประชมทบทวน (After Action Review: AAR) การเรยนการสอนทกสปดาห โดยผอ�านวย

การสถานศกษาท�าหนาทเปนผน�าและพเลยงทางวชาการ ใหค�าแนะน�าชวยเหลอดานเทคนค

วธการเรยนการสอนแกครและแกไขปญหาพฤตกรรมผเรยนทถกตองและทนทวงท

2. ใหส�านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน เรงรดการด�าเนนการตาม

ประกาศหลกเกณฑและวธการปรบใชหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน เพอให

สถานศกษาสามารถปรบลดเนอหา และบรณาการกลมสาระการเรยนรตางๆ รวมถงวธ

การจดกจกรรมการเรยนการสอนใหเหมาะสมกบสภาพบรบทของสถานศกษาและความ

ตองการของชมชน

3. ใหกระทรวงศกษาธการพจารณาปรบแกหลกเกณฑและวธการบรรจแตงตงผ

บรหารสถานศกษาใหม โดยใหพจารณาจากประสบการณบรหาร และยกเลกหลกเกณฑ

และวธการประเมนวทยฐานะของครและผบรหาร สถานศกษา ผบรหารการศกษา และ

บคลากรทางการศกษาทเนนรางวลและผลงานจากการประกวดแขงขน (ว13/2556) รวม

ถงหลกเกณฑและวธการทเนนการสงรายงานทางวชาการ (ว17/2552) ทไมเหมาะสมโดย

ทนท และใหพฒนาหลกเกณฑและวธการเขาสวทยฐานะของครและผบรหารสถานศกษา

แบบใหมทมงผลลพธทตวผเรยน

4. ใหกระทรวงศกษาธการ ปรบสดสวนสมดลงบประมาณระหวางหนวยงานตน

สงกดและสถานศกษาใหม โดยจดสรรใหสถานศกษาในสดสวนทมากกวา ทงน ใหก�าหนด

หลกเกณฑการจดสรรใหมโดยใหงบประมาณไปถงตวผเรยนมากทสด และใหสถานศกษา

สามารถใชงบประมาณเพอแกไขปญหาการขาดแคลนครและบคลากรสนบสนนได

ART.indd 198 12/2/2559 9:52:02


5. ใหกระทรวงศกษาธการ ปรบแกระเบยบ กฎกระทรวง และหลกเกณฑท

เกยวของกบการบรรจ แตงตงและโยกยายขาราชการครทแกปญหาโดยอยางทนทวงท

โดยกระจายอ�านาจไปยงเขตพนทและใหสถานศกษาใหมอ�านาจในการรวมพจารณาดวย

6. ใหกระทรวงศกษาธการพจารณายบเลกหนวยงานภายในของหนวยงานใน

สงกดทไมไดจดตงขนตามกฎหมาย เพอเปนการปรบสดสวนงบประมาณดานการจดการ

ในสวนกลางและกระจายลงสสถานศกษาแทน

7. ใหลดกระบวนการทดสอบจากสวนกลางลง ดงน

- ใหสถาบนทดสอบทางการศกษาแหงชาต ปรบปรงกระบวนการสอบ O-Net

ใหม โดยใหพจารณาลดกลมสาระการเรยนรและระดบชนทสอบลง โดยใหสอบเฉพาะ

สาระการเรยนรทเปนสมรรถนะหลกของนกเรยนทกคนเทานน สวนสาระการเรยนรท

สถานศกษาจดตามความแตกตางหลากหลายของผเรยน บรบท พนท และชมชนใหยกเลก

การสอบไป ทงน เพอลดความกดดนในการจดการเรยนการสอนของคร และสงเสรมการ

บรณาการและกจกรรมการเรยนรทพฒนาในทกมตมากขน รวมถงใหสอบเฉพาะชน

ประถมศกษาปท 6 และมธยมศกษาปท 3 ตามหลกการของการจดการศกษาภาคบงคบ

(Compulsory education) เทานน

- ใหส�านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน ยกเลกการสอบ NT และ

การสอบ LAS ในระดบชนประถมศกษาทงหมด และใหสอบระดบมธยมศกษาไดเฉพาะ

สาระการเรยนรหลกเทานน และมงสงเสรมใหสถานศกษาพฒนาการเรยนการสอนใหเดก

มความสามารถพนฐานดานการอาน การเขยน และคณตศาสตร และใชการวดผลประเมน

ผลตามสภาพจรง

- กระบวนการสอบจากสวนกลาง และการใชผลการสอบมความส�าคญและ

สงผลกระทบตอกระบวนการจดการศกษาในภาพรวม ดงนน ใหกระทรวงศกษาธการ

พจารณาถงการน�าผลการสอบไปใชเพอการพฒนาผลสมฤทธของผเรยนเทานน โดยให

ยกเลกการใชผลสอบจากสวนกลางไปใชเพอการตางๆ ทไมตรงกบเจตนารมณในการ

พฒนาผเรยน เชน ไมควรน�าผลการสอบไปใชเพอการประเมนคณภาพสถานศกษาหรอ

ครเพอรบรางวล ใหความดความชอบ หรอเลอนวทยฐานะ เปนตน รวมถงไมควรสราง

แรงจงใจใหผบรหารทกระดบและครดวย มาตรการแบบใหรางวลเปน “เครองลอ”

ทท�าใหผเกยวของเบยงเบนเจตนารมณไปจากเปาหมายการพฒนาผลสมฤทธของผเรยน

โดยแทจรง

8. ใหส�านกงานรบรองมาตรฐานและประเมนคณภาพการศกษา (สมศ.) ปรบปรง

เกณฑการประเมนใหหลากหลาย สะทอนถงวตถประสงคและคณลกษณะเฉพาะของ

สถานศกษา และเนนกระบวนทศนและบทบาทของ สมศ. ในหนาทรบรองมาตรฐาน

ART.indd 199 12/2/2559 9:52:02


คณภาพ ปรบปรงระบบการอบรมส�าหรบผประเมน เพอใหผประเมนเขาใจถงระบบการ

ประเมนเพอรบรองมาตรฐานคณภาพ โดยมงเนนถงผลการจดการศกษาเปนหลก โดยควร

เลอนการประเมนรอบ 4 ของ สมศ. ไปกอนจนกวากรรมการบรหาร สมศ. จะด�าเนนการ

ปรบปรงกระบวนการประเมนใหไดกอน

9. ใหกระทรวงศกษาธการเรมตนมาตรการลดขนาดสถานศกษาและขนาดหองเรยน

ในสถานศกษาขนาดใหญ และกระจายงบประมาณหมวดเงนอดหนนและทรพยากรไปส

สถานศกษาขนาดกลาง และใชการบรหารจดการงบประมาณและทรพยากรในรปแบบ

“กลมโรงเรยน” ส�าหรบสถานศกษาขนาดเลก เพอลดความเหลอมล�าดานคณภาพสถาน

ศกษา

ART.indd 200 12/2/2559 9:52:02


คณะด�าเนนงาน

คณะทปรกษา

ดร.สทธศร วงษสมาน เลขาธการสภาการศกษา

ดร.พษณ ตลสข รองเลขาธการสภาการศกษา

นางทพยสดา สเมธเสนย รองเลขาธการสภาการศกษา

ดร.สมศกด ดลประสทธ ผชวยเลขาธการสภาการศกษา

นายวระ พลอยครบร ผอ�านวยการส�านกวจยและพฒนาการศกษา

คณะผพจารณารายงาน

นายแพทยยงยทธ วงศภรมยศานต ผทรงคณวฒ หวหนากลมทปรกษา

กรมสขภาพจต กระทรวงสาธารณสข

ดร.อมรวชช นาครทรรพ คณะครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

ดร.รงเรอง สขาภรมย ผทรงคณวฒ

ส�านกงานเลขาธการสภาการศกษา

ผศ.ดร.วระชาต กเลนทอง ผอ�านวยการสถาบนวจยเพอการประเมนและ

ออกแบบนโยบาย คณะเศรษฐศาสตร

มหาวทยาลยหอการคาไทย

ดร.ปต ศรแสงนาม คณะเศรษฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

ผจดท�ารายงาน

รศ.วทยากร เชยงกล คณบดกตตคณวทยาลยนวตกรรมสงคม

มหาวทยาลยรงสต

บรรณาธการ

นายวระ พลอยครบร ผอ�านวยการส�านกวจยและพฒนาการศกษา

นางสาวทวพร บญวานช หวหนากลมสถต

และวเคราะหสภาวะทางการศกษา

นายภาณพงศ พนมวน นกวชาการศกษาช�านาญการ

ART.indd 201 12/2/2559 9:52:02


คณะผรวมงานและประสานโครงการ

นางเพทาย บญม นกวชาการศกษาช�านาญการพเศษ

นางกนกพร ถนอมกลน นกวชาการศกษาช�านาญการ

นายภาณพงศ พนมวน นกวชาการศกษาช�านาญการ

นางสาวจอมหทยาสนท พงษเสฐยร นกวชาการศกษาปฏบตการ

นางสาวมณฑล ทมา เจาพนกงานสถตปฏบตงาน

นายยทธภม ภนภา ผชวยนกวชาการ

ART.indd 202 12/2/2559 9:52:02

รำยงำนสภำวะกำรศึกษำไทย ป 2557/2558...

Documents