รายงานวิจัยเรื่อง...

รายงานวจยเรองการวเคราะหขอเดนขอดอยขององคการและกระบวนการบรหารจดการ

องคการพระพทธศาสนาของประเทศไทยในเชงประสทธภาพดานคณคาตอพระพทธศาสนา

โดย

ผชวยศาสตราจารยดนย ปรชาเพมประสทธ

โครงการวจยนเปนสวนหนงในโครงการวจยพทธศาสนศกษา

ของ

ศนยพทธศาสนศกษา จฬาลงกรณมหาวทยาลย

ป พ.ศ. 2558

รายงานวจยเรองการวเคราะหขอเดนขอดอยขององคการและกระบวนการบรหารจดการ


โดย

ผชวยศาสตราจารยดนย ปรชาเพมประสทธ

โครงการวจยนเปนสวนหนงในโครงการวจยพทธศาสนศกษา

ของ

ศนยพทธศาสนศกษา จฬาลงกรณมหาวทยาลย

ป พ.ศ. 2558

ขอมลและความเหนในงานวจยนเปนผวจย ศนยพทธศาสนศกษาไมจาเปนตองเหนดวยเสมอไป

ข

กตตกรรมประกาศ

งานวจยนสาเรจลลวงไปไดดวยดดวยบคคลสาคญตางๆ ดงตอไปน อนดบแรกขาพเจาขอ

กราบขอบพระคณศาสตราจารยกตตคณปรชา ชางขวญยน ผอานวยการศนยพทธศาสนศกษา

จฬาลงกรณมหาวทยาลยทกรณาใหโอกาสขาพเจาไดรบทนวจยจากโครงการวจยพทธศาสนของ

ศนยพทธศาสนศกษาประจาป พ.ศ. 2557 รวมทงคาแนะนาอนเปนประโยชนอยางยงแกผวจยเสมอ

มา ขอบคณพสงเวยน ฟเฟอง ทชวยประสานงานตางๆ ตงแตขาพเจายงเปนนสตจนไดมโอกาสรวม

ทางานวจยกบศนยพทธศาสน ขอขอบใจลกศษยหลายคน อาท คณสวรา สาครสวสด คณธรรมจกร

ฟกสวรรณ นตกรปฏบตการ สานกงานอยการจงหวดนครราชสมา คณณฐพล สจกล คณพรชนก

ชาตชาน คณดวงพร ตรบบผา คณสพตรา ทองคา รวมถงนกศกษาอกหลายคนท ไมไดเอยนามใน

ทน อดต นกศกษาเหลาน ไดชวยขาพเจาในการคนควาและจดพมพขอมลตางๆ อยางสด

ความสามารถ ขอบใจคณนจพร โพธกานนท เพอนรกทชวยขดเกลาบทคดยอภาษาองกฤษมา

ตลอด

ขอกราบนมสการพระอาจารยและอาจารยในดานปรยตและปฏบตของขาพเจาท กทานทได

กรณาถายทอดความรในพระธรรมวนยของพระสมมาสมพทธเจาใหแกขาพเจาตลอดมาและ

ตลอดไปขาพเจาขอขอบคณครอบครวของขาพเจาทใหกาเนดและเลยงดขาพเจาเปนอยางดเสมอมา

รวมถงกลยาณมตรหลายทานทเปนกาลงใจใหขาพเจา ทสาคญทสดคอปยภรรยาของ ขาพเจาทอย

เคยงขางขาพเจาในทกฤดกาลของชวตทผานมาและยอมสละเวลาของเราใหเปนธรรมทานในการ

เขยนงานวจยนเพอเปนประโยชนแกวงการพระพทธศาสนาสบไป คณความดอนใดทเกดจาก

งานวจยน ขาพเจาขอนอมถวายเปนพทธบชาแดพระอรหนตสมมาสมพทธเจาผทร งพระมหา

กรณาธคณอนหาทสดมได ตอเหลาเวไนยสตว ขอนอมถวายเปนธรรมบชาแดพระสทธรรมอนสวาง

ไสวดจดวงอาทตยอนเจดจาและขอนอมถวายเปนสงฆบชาแดพระอรยสงฆผเปนเนอนาบญอน

ยงใหญอดม ขาพเจาขอนอมถวายความดทงหมดนเปนเครองสกการบชาแดพระร ตนตรยดวยเศยร

เกลาและขอใหทกทานทมสวนเกยวของทงทางตรงและทางออมกบงานวจยน รวมถงสรรพชวต

ทงหลายในทวสากลจกรวาลนจงไดรบสวนแหงธรรมทานครงนโดยทวถงกน

ค

ชอโครงการวจย การวเคราะหขอเดนขอดอยขององคการและกระบวนการบรหารจด การ


ชอผวจย ผชวยศาสตราจารยดนย ปรชาเพมประสทธ

บทคดยอ

งานวจยนมวตถประสงคเพอวเคราะหจดเดน จดดอยขององคการและกระบวนการบรหาร

จดการองคการพระพทธศาสนาของประเทศไทยในปจจบนโดยเฉพาะทเปนหนวยงานของรฐและ

เพอหาแนวทางแกไขปรบปรงการบรหารจดการเพอขจดขอดอยและเพมประสทธภาพใหเกดแก

คณคาแกพระพทธศาสนายงขนโดยศกษาเอกสารเกยวกบ การบ รหารจดการองคการ

พระพทธศาสนาตงแตสมยพทธกาลจนถงพระราชบญญตคณะสงฆ พ.ศ. 2505 (ฉบบปรบปรงแกไข

พ.ศ. 2535) โดยกรอบการบรหารจดการตามพระธรรมวนยคอตองบรหารอยางเปดเผยและเปนไป

เพอประโยชนตนและประโยชนทานโดยไมไดหวงใหมการยกยองใดๆ ตามหลกการบรหารอธกรณ

4 ดวยอธกรณสมถะหรอวธการจดการอธกรณ 7 อยาง

การบรหารจดการองคการพระพทธศาสนาในสมยพทธกาลใชพระธรรมวนยเปนหลกแตเมอ

พระพทธศาสนาเขาสประเทศไทยการบรหารจดการองคการพระพทธศาสนาไดเปลยนแปลงไปตาม

รปแบบการปกครองของอาณาจกร แตเม อมพระราชบญญตคณะสงฆ พ .ศ. 2505 จนถงฉบบ

ปรบปรงแกไข พ .ศ. 2535 แมประเทศปกครองดวยระบอบประชาธปไตยแตพระราชบญญตคณะ

สงฆกลบมรปแบบสมบรณาญาสทธราชยจงทาใหการบรหารจดการอธกรณทง 4 ดวยอธกรณสมถะ

ทง 7 เกดปญหาตางๆ เชน ความลาชา ความไมเปนธรรม ความไมชดเจนตามพระธรรมวนยและ

สงผลตอศรทธาของประชาชน ขอดของการบรหารจดการองคการพระพทธศาสนาในปจจบนคอ

ความเปนเอกภาพและมความใกลชดกบรฐ ขอเสยไดแก การประทษรายตอพระธรรมวนยและความ

เสอมศรทธาของประชาชน ทงนเพราะปจจยแวดลอม 3 ประการคอ 1) พระราชบญญตการปกครอง

คณะสงฆ พ.ศ. 2505 2) โครงสรางของมหาเถรสมาคม และ 3) ระบบสมณศกด

แนวทางแกไขคอ 1) แกไขพระราชบญญตคณะสงฆใหมความทนสมย และบญญตขอบเขต

อานาจของอาณาจกรและพทธจกรใหชดเจน เพอไมใหมความซาซอนและลาชา 2) ปรบโครงสราง

มหาเถรสมาคมและสานกงานพระพทธศาสนาแหงชาต ใหลดขนตอนการทางานและมการกระจาย

อานาจใหสวนทองถน เพอความรวดเรวและเปนธรรม และ 3) แกไขระบบสมณศกด ออกจาก

ตาแหนงบรหาร เพอไมใหเกดปญหาเรองผลประโยชนและการใชอานาจหนาทโดยมชอบเพอทา ให

การบรหารจดการเปนไปตามพระธรรมวนยอยางเปนธรรมและมประสทธภาพ

ง

Project Title An Analysis of the Strengths and Weaknesses of the Management Systems of Thai Buddhist

Organizations in Terms of their Effectiveness and Contribution to Buddhism

Name of the Investigators Assistant Professor Danai Preechapermprasit

Abstract

This research project is intended to analyze the strengths and weaknesses of the management

systems within Buddhist organizations, in particular, the public Buddhist entities in Thailand. Its purpose

is to help identify the weaknesses within, and find ways to increase the effectiveness of, these systems.

This research was based upon studies of documentations around Buddhist organization management

during the Buddha’s time and the original Sangha Act 1962 (amended in 1992). The general framework

for good management, according to the dharma vinaya, is that it should be transparent and for the best

interest of the public, and that one should expect no benefits for oneself. The Four Adhikaraṇa or seven

principles of problem management (Adhikaraṇasamatha) should be followed as best practices for

organization management.

The management systems of Buddhist organizations during the Buddha’s time followed the dharma

vinaya, as clearly laid out by the Buddha. When Buddhism entered Thailand, the systems had to adapt

to fit the governance and culture of the country. However, the Sangha Act 1962 (amended in 1992)

maintains Buddhist organizational management systems that resemble those of an absolute monarchy

even though the Thailand’s political system has become a constitutional democracy. This absolute

system in the Buddhist sphere has caused many issues such as delays, injustice, and ambiguity – and

ultimately has shaken the faith of Thai citizens. The pros of the system are it encourages unity and close

connection to the state and to key leaders. However, the cons include distorting the dharma vinaya and

deteriorating the faith of local citizens due to three main factors: (1) The Sangha Act 1962, (2) structure

of the Sangha Supreme Council of Thailand, and (3) seniority system of monks

Recommendations:

1. Revise the Sangha Act to be more current and establish clear boundaries between the state’s

governance and the sangha governance to avoid duplication and delays.

2. Re-structure the Sangha Supreme Council of Thailand and National Office of Buddhism and

simplify operational processes. In addition, decentralize and empower the local authority to

make decisions that are efficient and fair.

3. Remove the seniority system from the managerial position to avoid the issue around personal

benefits and potential abuse of power, and to allow the systems to be effective and following

dharma vinaya.

จ

สารบญ

หนา

กตตกรรมประกาศ ข

บทคดยอภาษาไทย ค

บทคดยอภาษาองกฤษ ง

สารบญ จ

สารบญตาราง ฌ

บทท 1 บทนา 1

1.1 ความสาคญและทมาของปญหาททาการวจย 1

1.2 วตถประสงคของโครงการ 1

1.3 ผลงานวจยทเกยวของและเอกสารอางอง 1

1.4 วธดาเนนการวจย 5

1.5 ขอบเขตของการวจย 6

1.6 ระยะเวลาทใชในการวจย 6

1.7 สถานททาการวจยหรอเกบขอมล 6

1.8 ประโยชนทคาดวาจะได 6

บทท 2 การบรหารจดการพระพทธศาสนาในพระธรรมวนย 7

2.1 ความหมายของการบรหาร 7

2.1.1 การบรหารรปธรรม 7

2.1.2 การบรหารนามธรรม 9

2.2 การบรหารจดการในสมยพทธกาล 11

ฉ

2.3 วตถประสงคของการบรหารจดการ 14

2.4 การบรหารจดการคณะสงฆ 18

2.4.1 เรองทสงฆตองจดการ (อธกรณ 4 ) 19

2.4.2 วธการบรหาร (อธกรณสมถะ 7) 20

2.4.3 วธจดการอธกรณ 22

2.4.3.1 วธจดการววาทาธกรณ 23

2.4.3.2 วธจดการอนวาทาธกรณ 25

2.4.3.3 วธการจดการอาปตตาธกรณ 26

2.4.3.4 วธจดการกจจาธกรณ 26

2.5 คณคาของการบรหารจดการในพระธรรมวนย 28

บทท 3 การบรหารจดการองคการพระพทธศาสนาในประเทศไทย 32

3.1 การบรหารจดการองคการพระพทธศาสนาในสมยสโขทย 33

3.2 การบรหารจดการองคการพระพทธศาสนาในสมยอยธยา 35

3.3 การบรหารจดการองคการพระพทธศาสนาในสมยธนบร

จนถงรชกาลท 4 ในสมยรตนโกสนทร 36

3.4 การบรหารจดการองคการพระพทธศาสนาในสมยรชกาลท 5

จนถงกอน พ.ศ. 2484 38

3.5 การบรหารจดการองคการพระพทธศาสนาในชวง

พ.ศ. 2484 – กอน พ.ศ. 2505 42


พ.ศ. 2505 – พ.ศ. 2535 44


พ.ศ. 2535 – ปจจบน 47

บทท 4 ปญหาทเกดขนจากการบรหารจดการองคการพระพทธศาสนา 54

4.1 ปญหาการบรหารจดการววาทาธกรณ 54

4.1.1 กรณสนตอโศกกบการตความพระธรรมวนย 54

ช

4.1.2 กรณธรรมกายกบคาสอนเรองนพพานและพระไตรปฎก 59

4.1.3 กรณพระเกษมกบการตบหนาพระพทธรป 65

4.2 ปญหาการบรหารจดการอนวาทาธกรณ 70

4.2.1 กรณพระนกรเสพเมถน 71

4.2.2 กรณพระยนตระเสพเมถน 72

4.2.3 กรณพระภาวนาพทโธเสพเมถน 73

4.2.4 กรณหลวงปเณรคาเสพเมถน 75

4.3 ปญหาการบรหารจดการอาปตตาธกรณ 79

4.3.1 กรณสามเณรแอและพระอสรมนตองอาบต 80

4.3.2 กรณพระธมมชโยยกยอกทรพย 83

4.3.3 กรณหลวงปพทธอสระกบการเคลอนไหวทางการเมอง 86

บทท 5 ขอดขอเสยของการบรหารจดการองคการพระพทธศาสนา 91

5.1 ขอดการบรหารจดการองคการพระพทธศาสนาในปจจบน 91

5.1.1 ความเปนเอกภาพ 92

5.1.2 ความสมพนธใกลชดกบรฐ 94

5.2 ขอเสยของการบรหารจดการองคการพระพทธศาสนาในปจจบน 96

5.2.1 การประทษรายตอพระธรรมวนย 97

5.2.2 ความเสอมศรทธาของประชาชน 102

5.3 ปจจยแวดลอมของการบรหารจดการองคการพระพทธศาสนา 105

5.3.1 พระราชบญญตการปกครองคณะสงฆ พ.ศ. 2505 106

5.3.2 โครงสรางของมหาเถรสมาคม 110

5.3.3 ระบบสมณศกด 113

บทท 6 ขอเสนอแนะการบรหารจดการองคการพระพทธศาสนาในปจจบน 122

6.1 การแกไขพระราชบญญตคณะสงฆใหมความทนสมย 122

6.2 การปรบโครงสรางมหาเถรสมาคมและ

สานกงานพระพทธศาสนาแหงชาต 128

6.3 การแกไขระบบสมณศกด 135

ซ

บทท 7 สรป 140

รายการอางอง 144

บรรณานกรม 152

ฌ

สารบญตาราง

หนา

ตารางท 1 โครงสรางการบรหารจดการในสมยพทธกาล 13

ตารางท 2 การจดการอธกรณดวยอธกรณสมถะ 27

ตารางท 3 โครงสรางการบรหารศาสนจกรและอาณาจกรในสมยสโขทย 34

ตารางท 4 โครงสรางการบรหารจดการองคการคณะสงฆสมยอยธยา 35

ตารางท 5 โครงสรางการบรหารจดการองคการคณะสงฆในสมยรชกาลท 1 – 4 38

ตารางท 6 โครงสรางการบรหารจดการองคการคณะสงฆตามพระราชบญญต

ลกษณะปกครองคณะสงฆ ร.ศ. 121 40

ตารางท 7 โครงสรางการบรหารจดการองคการคณะสงฆ

กอนการตราพระราชบญญตคณะสงฆ พ.ศ. 2484 42


ตาม พ.ร.บ. คณะสงฆ พ.ศ. 2484 43


ตาม พ.ร.บ.คณะสงฆ พ.ศ. 2505 47

ตารางท 10 โครงสรางของมหาเถรสมาคม 48

ตารางท 11 โครงสรางสวนราชการสานกงานพระพทธศาสนาแหงชาต 51

บทท 1

บทนา

1.1 ความสาคญและทมาของปญหาททาการวจย

ในปจจบนมปญหาทเกยวของกบองคการและกระบวนการบรหารจดการองคการ

พระพทธศาสนาของประเทศไทยซงปรากฏเปนคาวพากษวจารณอยเนองๆ เชน “เจาอาวาสม

อานาจมากเกนไป ” หรอ “หาผรบผดชอบตอบปญหาทสงคมถามไมได ” หรอ “ไมมใครรบผดชอบ

เมอมการกระทาดห มนศาสนา ” ทงน จากคาวจารณดงกลาว องคการพระพทธศาสนาทงองคการ

อสระและองคการทเปนทางการ องคการทเปนทางการควรมระบบบรหารจดการอยางไรใหทาหนาท

เพอพระพทธศาสนาไดครบถวนในสภาพการณปจจบน ทาอยางไรจงจะไมเกดชองวางในระบบการ

บรหารจดการและมผรบผดชอบ องคการตางๆ ควรมการจดการ ควบคมดแลหรอสรางความรวมมอ

กนเพอใหเกดประสทธภาพดานคณคาอยางไร การทจะไปสจดหมายดงกลาวไดตองวเคราะหจดเดน

จดดอยขององคการพระพทธศาสนาตางๆ ในเชงระบบ โดยเฉพาะองคการและหนวยงานดาน

พระพทธศาสนาของรฐเพอใหเหนสภาพจรงอนจะนาไปสการเสนอทางแกไขทเปนรปธรรมตอไป

1.2 วตถประสงคของโครงการ

1.2.1 เพอวเคราะหจดเดน จดดอยขององคการและกระบวนการบรหารจดการองคการ

พระพทธศาสนาของประเทศไทยในปจจบนโดยเฉพาะทเปนหนวยงานของรฐ

1.2.2 เพอ หาแนวทางแกไขปรบปรงการบรหารจดการเพอขจดขอดอยและเพม

ประสทธภาพใหเกดแกคณคาแกพระพทธศาสนายงขน

1.3 ผลงานวจยทเกยวของและเอกสารอางอง

เอกสารทเกยวของกบงานวจยนมคอนขางมาก งานทมความสาคญและมประเดนตางๆ ท

นาสนใจและทาใหงานวจยนสามารถศกษาตอได มดงตอไปน งานวจยแรกๆ ทกลาวถงเรองนไดแก

“การเคลอนไหวของยวสงฆไทยรนแรก พ .ศ. 2477 – 2484 ของคนงนตย จนทบตร จดพมพเมอป

2528 โดยมลนธโครงการตาราสงคมศาสตรและมนษยศาสตรทกลาวถงสภา พสงคมและปญหา

พนฐานของการปกครองคณะสงฆโดยเนนทความสมพนธระหวางศาสนจกรและอาณาจกรอนเปน

ผลกระทบตอสงคมและการปกครองคณะสงฆจนทาใหเกดคณะปฏสงขรณการพระศาสนาภายหลง

การเปลยนแปลงการปกครอง พ .ศ. 2475 จนทาใหรฐบาลในขณะนนเหนถงความจาเปนทจะตอง

2

แกไขพระราชบญญตการปกครองคณะสงฆเพอเปลยนแปลงโครงสรางการปกครองคณะสงฆอน

สงผลตอสงคมและการเมองไทยในชวงนน งานนเปนงานวจยแรกๆ ทกลาวถงปญหาในดานการ

ปกครองคณะสงฆทเกดขนหลงจากการเปลยนแปลงการปกครองของบานเมอง

งานวจยเรอง “สมเดจพระมหา สมณเจา กรมพระยาวชรญาณวโรรส : งานและพระดารดาน

การศกษาและการปกครอง” ในป 2546 โครงการวจยพทธศาสนศกษา จฬาลงกรณมหาวทยาลย โดย

ศาสตราจารย ดร. สทธ บตรอนทร หวหนาโครงการวจย อาจารยปรชา บญศรตนและนายสพฒน โต

วจกษณชยกล ไดศกษาวเคราะหถงแนวพระดารดานการศกษาและการปกครองของสมเดจพระมหาสมณ

เจา กรมพระยาวชรญาณวโรรส ผลการศกษาวจยพบวาพระองคทรงบรหารปกครองคณะสงฆโดยทรง

รวมมอกบฝายบานเมอง มฐานพระดารมาจากแนวความคดในการปกครองบรหาร 3 ทางประกอบกนคอ 1)

พทธบญญตในการปกครอง คอ พระธรรมวนย เชน ระบบอปชฌายอาจารยกบสทธวหารกอนเตวาสก 2)

กฎหมายฝายอาณาจกร 3) จารตประเพณของสงคม แนวพระดารดานการปกครองบรหารยงคงมลกษณะ

เนนมชฌมนยมดวย ทรงดาเนนการปกครองบรหารคณะสงฆใหมระเบยบและเปนระบบ เปนแนวพระดาร

ทสบเนองมาจากการจดการศกษาของชาตในหวเมอง ทรงดาเนนนโยบายการปกครองแบบกระจายอานาจ

สมณฑลตางๆ ทวพระราชอาณาจกร โดยมผอานวยการศกษามณฑลและพระสงฆในมณฑลตางๆ เปนผ

สนองงานและรายงานความเปนไปของคณะสงฆใหทรงทราบเพอความเปนระบบและมระเบยบในการ

ปกครองบรหาร พระองคจงไดเสนอใหมพระราชบญญตลกษณะปกครองคณะสงฆ ร.ศ. 121 (พ.ศ. 2445)

ขน งานวจยนทาใหรวามแนวคดและเหตปจจยอะไรบางททาใหเกดมหาเถรสมาคมขน

นวพร เรองสกล ไดวจยในโครงการวจยพทธศาสนศกษา จฬาลงกรณมหาวทยาลย ป 2548 เรอง

“หลกการในการสรางและบรหารองคกรของพระพทธเจา” งานวจยนทาใหพบวาการบรหารพระพทธศาสนา

ของพระพทธเจาหากเปรยบกบการบรหารองคกรแลว พระพทธเจาทรงมภาวะผนาสงทมประสทธภาพ

นาเชอถอและไววางใจ การบญญตสกขาบทตางๆ กจาเปนตองมเชนเดยวกบระเบยบขอบงคบสาหรบ

พนกงาน ความสมพนธระหวางอปชฌายกบสทธวหารกเปนดจการสอนงานแบบมผฝกสอน งานสดทาย

ของการบรหารงานพระพทธศาสนาของพระพทธเจาคอการสงมอบมรดกธรรมใหแกพทธบรษทและมอบ

ระเบยบตางๆ คอพระวนยเพอใหผท ต งใจเดนทางตามอรยมรรคสามารถไปตอไดอยางมนคงและมนใจ

เพราะมรดกของพระพทธเจาไมไดอยทการสบทอดตาแหนงโดยบคคล งานวจยนทาใหพบวาพระพทธเจา

ทรงใชหลกการเปนตวแทนในการบรหารพระพทธศาสนาของพระองคแทนบคคล

รายงานวจยเรอง “บทบาทและผลงานของมหาเถรสมาคม ” โดยนายนภนาถ อนพงศพฒน

โครงการวจยพทธศาสนศกษา จฬาลงกรณมหาวทยาลย ป 2549 นภนาถไดศกษาบทบาทของมหาเถร

สมาคมตงแตพระราชบญญตลกษณะปกครองคณะสงฆ ร.ศ. 121 (พ.ศ. 2445) จนถง พ.ศ. 2484 ทรปแบบ

3

การปกครองคณะสงฆไดเปลยนแปลงไปตามลกษณะการปกครองบานเมองทแบงอานาจเปน 3 สวนตาม

ระบอบประชาธปไตยจนถงพระราชบญญตคณะสงฆ พ.ศ. 2505 ทกฎหมายไดกาหนดใหมหาเถรสมาคมม

อานาจสงสดในการปกครองคณะสงฆไทย นภนาถพบวาโครงสรางการปกครองรปแบบดงกลาวเมอตองพบ

กบปญหาตางๆ ของคณะสงฆ ภายใตบรบทของสงคมปจจบน เชน กรณสนตอโศก วดพระธรรมกาย ทา

ใหการแกไขปญหาเปนไปอยางลาชาและไมเหมาะสมตอสถานการณ งานวจยนทาใหเหนถงปญหาในอดต

ของมหาเถรสมาคมทอาจเชอมโยงมาถงปญหาตางๆ ในปจจบนได

พระมหาอดม สารเมธ (สารบรรณ) บณฑตวทยาลย สาขาวชาพระพทธศาสนา มหาวทยาลยมหาจฬา

ลงกรณราชวทยาลยไดทาวทยานพนธในป 2546 เรอง “การศกษาเปรยบเทยบกระบวนการยตธรรมใน

พระพทธศาสนา: ศกษาเฉพาะกรณนคหกรรมในพระวนยปฎกกบกฎนคหกรรมของมหาเถรสมาคม”

วทยานพนธนแสดงใหเหนถงความแตกตางของเรองนคหกรรมทปรากฏในพระธรรมวนยกบกฎนคหกรรม

ของมหาเถรสมาคมวามความเหมอนกนในเรองประเภทของนคหกรรม ลกษณะความผดทสมพนธกบ

ศลธรรมและจรยธรรมในฐานะทเปนกระบวนการการาบหรอฝกฝนบคคลผเกอยาก สาหรบความแตกตาง

กนคอวธการลงนคหกรรม วธการทจะพนจากความผด คณสมบตของผตดสนหรอพระวนยธรและความ

ถกตองตามพระธรรมวนย กลาวคอในพระธรรมวนย สงฆจะเปนผดาเนนการลงนคหกรรมในทกขนตอน

แตมหาเถรสมาคมใหเปนหนาทของพระสงฆาธการทมตาแหนงการปกครองตงแตระดบเจาอาวาสขนไป

จานวนตงแต 1 – 3 รป โดยไมไดใหสงฆเปนผมอานาจหนาทในการดาเนนการลงนคหกรรมแตอยางใด

วทยานพนธนจงทาใหเหนถงปญหาของมหาเถรสมาคมทดาเนนการเรองนคหกรรมไมเปนไปตามพระ

ธรรมวนย

สมบรณ วชรบรณสข คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตรไดทาวทยานพนธ

มหาบณฑตเรอง “การควบคมการใชอานาจตามพระราชบญญตคณะสงฆ พ .ศ. 2505 โดยศาล

ปกครอง ” ในป 2551 การศกษานพบวาการใชอานาจตามพระราชบญญตคณะสงฆ 2505 กอนม

ศาลปกครองนน ศาลยตธรรมไดรบคาฟองมคาสงและคาพพากษาในคดเกยวกบองคกร

พระพทธศาสนาเปนจานวนมากแตเมอมศาลปกครองเกดขนศาลกลบไมรบคดเหลานนโดยให

เหตผลวาคณะสงฆหรอองคกรพทธศาสนานนมกระบวนการเยยวยาและสรางความเปนธรรมภายใน

องคกรทเหมาะสมเปนระบบดแลว สมบรณไดตงขอสงเกตวาศาลปกครองมไดแยกแยะการกระทา

ขององคกรพระพทธศาสนาวาม 2 แดนคอ แดนทอาศยพระธรรมวนยโดยเฉพาะซงศาลปกครองไม

ควรเขาไปควบคมต รวจสอบและแดนทอาศยพระราชบญญตคณะสงฆ พ .ศ. 2505 ซงศาลปกครอง

ไมอาจปฏเสธการควบคมตรวจสอบไดเลยเนองจากเปนการใชอานาจตามกฎหมายของฝาย

ปกครอง งานวจยนอาจทาใหพบสาเหตสาคญทเกยวของกบปญหาการบรหารจดการขององคการใน

พระพทธศาสนาได

4

วทยานพนธเรอง “รปแบบการจดองคกรการปกครองคณะสงฆไทย ” โดยพระสมรรถชย มง

คาม ในป 2552 บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรปทม วทยานพนธนพบวา รปแบบองคกรการ

ปกครองคณะสงฆไทยตงแตสมยกรงสโขทยจนถงสมยกรงรตนโกสนทรตอนตนของสมยรชกาลท 5

มความสอดคลองและเปนไปในแนวทางเดยวกนกบรปแบบองคกรการปกครองในฝายอาณาจกร ใน

ยคทมพระราชบญญตคณะสงฆ พ .ศ. 2505 มหลกการสาคญคอยกเลกระบบสภาทงหมด รอฟน

มหาเถรสมาคมขนมาใหม โดยมสมเดจพระสงฆราชทรงเปนประธาน และมอบอานาจการปกครอง

คณะสงฆทงหมดไวกบมหาเถรสมาคมแตปญหาของพระราชบญญตคณะสงฆฉบบนกคอความลาชา

ของการบรหารจดการ เนองจากไดยกเลกองคกรการบรหารกจการคณะสงฆทงหมดแลวรวบอานาจ

ไวทมหาเถรสมาคม ตอมาจงมการแกไขเพมเตมพระราชบญญตคณะสงฆ พ .ศ. 2505 (ฉบบท 2)

พ.ศ. 2535 โดยการใหอานาจสมเดจพระส งฆราชเพมองคกรการบรหารกจการคณะสงฆเขามาชวย

มหาเถรสมาคมเรยกวาคณะอนกรรมการฝายตางๆ ตามมตมหาเถรสมาคม แตปญหากเกดขนอก

ดวยวาอานาจการบรหารจดการ การตดสนใจยงคงขนอยกบมหาเถรสมาคม คณะอนกรรมการจงไม

มอานาจในการตดสนใจ

อยางไรกด ในป 2554 มบทความวจยเรอง “คณะสงฆไทยกบธรรมาภบาล ” โดยณภทร

ฐานวาสก บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหามกฎราชวทยาลย ไดศกษาเรองการนาหลกธรรมาภ

บาลไปปฏบตตามพระราชบญญตคณะสงฆ พ .ศ. 2505 โดยนาเอาหลกธรรมาภบาลสากล 6

องคประกอบ คอ (1) หลกนตธรรม (2) หลกคณธรรม (3) หลกความโปรงใส (4) หลกการมสวนรวม

(5) หลกสานกรบผดชอบ และ (6) หลกความคมคา มาทาการศกษาวเคราะหพระราชบญญตคณะ

สงฆ พ.ศ. 2505 จากผลการวจย ณภทรพบวามหาเถรสมาคมเปนองคกรสงสดทสามารถตรากฎมหา

เถรสมาคมเพอเปนเครองมอหนงในการ สงเสรมให เกดการปฏบตตามหลกธรรมาภบาลใน

พระราชบญญตฉบบนไดอยางมประสทธภาพและประสทธผล

พระมหาโชว ทสสนโย (ผลเจรญ) ทาวทยานพนธระดบปรญญาเอก สาขาการจดการภาครฐ

มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต เมอป 2553 เรอง “การบรหารการปกครองคณะสงฆไทยตามหลกธรร

มาภบาล” การวจยนศกษารปแบบและประวตการบรหารการปกครองคณะสงฆจากอดตจนถงปจจบน

เพอศกษาบทบาทหนาท ปญหาอปสรรคของการบรหารการปกครองคณะสงฆไทยในปจจบนและ

เพอเสนอรปแบบการบรหารการปกครองคณะสงฆไทยทมประสทธภาพ ผลการวจยพบวา นโยบา ย

ขาดความชดเจน เมอเทยบกบองคกรของรฐและภาคธรกจเอกชน ขาดเปาหมายวตถประสงค

ยทธศาสตรในการทางานทงระยะสนและระยะยาว ขาดตวชวดความสาเรจของการดาเนนงาน คอ

แผนการทางาน เจาคณะพระสงฆาธการไมไดเขาไปดแลสอดสองพระสงฆ สามเณรภายใตการ

ปกครองอยางแทจรง ผบรหารคณะสงฆและผบรหารมกมอายมาก กฎ ระเบยบ ขอบงคบ คาสง มต

5

มหาเถรสมาคมไมคอยไดรบการปฏบตตาม ขาดการตดตามผลอยางมประสทธภาพ การกระจาย

อานาจของการบรหารการปกครองคณะสงฆคอนขางนอย

พระวศก ป�ญาอกโข ไดทาวทยานพนธระดบปรญญาเอก ส าขาวชานโยบายและบรหาร

สงคมบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยราชภฎสวนดสต เมอป 2554 เรอง “แนวการกาหนดนโยบาย

เพอพฒนาการบรหารกจการคณะสงฆ ” ในป โดยผลวจยพบวาการบรหารกจการคณะสงฆของมหา

เถรสมาคมจะมประสทธภาพมากนอยเพยงใดยอมขนอยกบบทบาทของผนาท ตองบรหารกจการ

คณะสงฆใหเปนไปแบบกระจายอานาจ ตรวจสอบได เขาใจสงคม ปรบคานยมใหทนตอเหตการณ

ปจจบน โดยคานงถงกลมเปาหมายและเพอใหบรรลวตถประสงคอยางยงยน โดยใชหลก

“BUDDHA” ซงยอมาจาก คานยมในสงคม (B=Behavior) หลกการเขาใจสงคม (U=

Understanding) หลกการอานวยการบรหาร (D = Directing) หลกการกระจายอานาจ (D =

Decentralization) หลกความศรทธาตอหลกธรรม (H =Honesty) หลกการตรวจสอบ

(A=Accountability) การบรหารองคกรตามหลกของพระพทธเจาซงเปนองคความรสาหรบมหาเถร

สมาคมและเจาคณะพระสงฆาธการทกระดบชนควรนาไปปรบใชเปนแนวการกาหนดนโยบายเพอ

พฒนาการบรหารกจการคณะสงฆ

งานวจยทงหมดนลวนเปนงานทเกยวของและไดศกษาถงการบรหารจดการและการ

ปกครองคณะสงฆตามยคตางๆ จนเกอบจะสมบรณแลว อยางไรกด งานวจยทผานมายงไมมงานใด

ทกลาวถงการวเคราะหขอเดนขอดอยขององคการและกระบวนการบรหารจดการองคการ

พระพทธศาสนาของประเทศไทยในเชงประสทธภาพทมผลดานคณคาตอพระพทธศาสนา

โดยเฉพาะอยางยงคณคาดานพระธรรมวนยทยงไมมงานวจยใดทกลาวถงเรองนอยางชดเจน ดงนน

ในงานวจยนจะศกษาในประเดนดงกลาวเพอใหขอเทจจรงเกยวกบเรองนสมบรณยงขนตอไป

1.4 วธดาเนนการวจย

งานวจยนเปนการ “วจยเอกสาร ” โดยวเคราะหขอมลทไ ดจากเอกสารตางๆ ตงแตเอกสาร

ปฐมภมเชน พระไตรปฎกและอรรถกถา เอกสารทางประวตศาสตร เอกสารทตยภม เชน งานวจย

และหนงสอทางวชาการตางๆ รวมทงเอกสารอนๆ ทเกยวของ ผวจยจะทาการรวบรวมขอมลวจยให

รอบดาน เมอทาการรวบรวมขอมลเรยบรอยแลว ผ วจยจะนาขอมลทงหมดมาประมวลผลและ

วเคราะหเปรยบเทยบกบหลกพระธรรมวนยทต งไวเปนกรอบเพอศกษาขอเทจจรงทปรากฏวาม

จดเดน จดดอยอยางไรตามวตถประสงคทไดวางไว เมอวเคราะหอยางถถวนทกแงมมแลว ผวจยจะ

นาเสนอวธแกปญหาและขอเสนอแนะทเหมาะสมตอไป

6

1.5 ขอบเขตของการวจย

ศกษาเอกสารเกยวกบองคการพระพทธศาสนาในอดตและปจจบน ในงานวจยนศกษา

เฉพาะองคการทเปนทางการโดยเฉพาะทเปนหนวยงานของรฐคอมหาเถรสมาคมและหนวยงาน

ราชการทเกยวของ เชน สานกงานพระพทธศาสนาแหงชาต โดยเน นศกษาทการบรหารจดการ

องคกรคณะสงฆตงแตพระราชบญญตคณะสงฆ พ.ศ. 2505 เปนตนมา

1.6 ระยะเวลาทใชในการวจย

มกราคม 2557 – ธนวาคม 2557 (โครงการวจย 1 ป)

1.7 สถานททาการวจยหรอเกบขอมล

ขอมลทางประวตศาสตรคนควาจากเอกสารชนตนและช นรอง ขอมลเอกสารเรอง

กฎหมายจะคนควาจากพระราชบญญตคณะสงฆ เอกสารอนๆ คนจากหอสมดในมหาวทยาลยตางๆ

ในกรงเทพมหานคร รวมถงขอมลจากเวบไซตทางการของหนวยงานนนๆ สวนการสมภาษณจะ

พจารณาจากความเหมาะสม

1.8 ประโยชนทคาดวาจะได

1 . ทราบจดเดนจดดอยขององคการและกระบวนการบรหารจดการองคการ

พระพทธศาสนาของประเทศไทยในปจจบน โดยเฉพาะทเปนหนวยงานของรฐ

2. ไดแนวทางแกไขปรบปรงการบรหารจดการเพอขจดขอดอยและเพมประสทธภาพ

ใหแกพระพทธศาสนายงขน

หากงานวจยเสรจสนคาดวาจะไดรบการตพมพในวารสารของศนยพทธศาสนศกษา

จฬาลงกรณมหาวทยาลยซงเปนผสนบสนนทนวจยน

บทท 2

การบรหารจดการพระพทธศาสนาในพระธรรมวนย

ในบทนจะกลาวถงนยามของคาวาบรหารในพระไตรปฎกและการบรหารจดการ

พระพทธศาสนาในพระธรรมวนยโดยเรมในสมยพทธกาลวาการบรหารจดการในพระธรรมวนยนนม

วธการบรหารและจดการเรองราวของพระสงฆหรอทเรยกวาอธกรณอยางไรบาง อธกรณมจานวน

เทาไหร วธการจดการอธกรณหรอเรยกวาอธกรณสมถะนนมกแบบ อธกรณแบบใดใชอธกรณสมถะ

แบบใด เพอความชดเจนในการนามาเปนกรอบทฤษฎในการเปรยบเทยบกบการบรหารจดการ

พระพทธศาสนาในปจจบนตอไป

2.1 ความหมายของการบรหาร

คาวาบรหารในพจนานกรมนนมคานยามวาหมายถง 1) ออกกาลง เชน การบรหารรางกาย

2) ปกครอง เชน บรหารสวนทองถน , ดาเนนการ , จดการ เชน บรหารธรกจ 3) กลาวแก เชน ราช

บรหาร 4) คาแถลงไข เชน พระพทธบรหาร 0

1 กอนทจะกลาวถงหวขอการบรหารจดการ

พระพทธศาสนาในพระธรรมวนยนน ในพระไตรปฎกมความหมายของคาวา “บรหาร” ในหลายแบบ

แตสามารถสรปไดวามการบรหารสงทเปนรปธรรมกบสงทเปนนามธรรม ดงตอไปน

2.1.1 การบรหารรปธรรม

การบรหารรปธรรม ในพระไตรปฎกใชคาวาบรหารตงแตการบรหารครรภ เชน พระพทธ

พจนทตรสวา “ดกรภกษทงหลาย ธรรมดามอยดงน หญงอนๆ บรหารครรภ 9 เดอนบาง 10 เดอน

บางจงคลอด พระมารดาของพระโพธสตวหาเหมอนอยางนนไม พระมารดาของพระโพธสตวบรหาร

พระโพธสตวดวยพระครรภ ครบ 10 เดอน ถวน จงประสต ขอนเปนธรรมดาในเรองน 1

2 การบรหาร

รปธรรมตอมาเชน การบรหารรางกายทกลาววา “พระสทนนกลนทบตรนนเมอบรโภคโภชนาหารท

1 ราชบณฑตยสถาน , พจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ .ศ. 2542 (กรงเทพมหานคร : นานมบคส

พบลเคชนส, 2546), หนา 609.

2 มหามกฏราชวทยาลย , พระส ตรและอรรถกถาแปล ทฆนกาย มหาวรรค เลม 2 ภาค 1

(กรงเทพมหานคร: โรงพมพมหามกฏราชวทยาลย, 2536), หนา 14 – 15.

8

สบายและ บรหาร รางกายดวยกจมการอบและอาบนาเปนตนใหเกดกาลงกายแลว ” 2

3 รวมถงการ

บรหารตนใหสะอาดจากกายทจรต วจทจรตและมโนทจรต 3

4 โดยสรปกคอการบรหารขนธ 5 ดงท

คมภรอรรถกถากลาววา

อปาทานขนธ 5 ทานกลาววาเปนภาระ ถามวาดวยอรรถวากระไร ? แกวาดวยอรรถวา

เปนภาระทจะตอง บรหาร จรงอย อปาทานขนธ 5 เหลานน จาตองบรหารดวยการให

ยน ใหเดน ใหนง ใหนอน ใหอาบนา แตงตว ใหเคยว ใหกน เปนตน จงชอวาเปนภาระ

(ของหนก) เพราะฉะนน ทานจงเรยกวา ภาระเพราะอรรถวาเปนภาระจะตองบรหาร4

5

นอกจากจะใชคาวาบรหารกบวตถท มชวตแลว วตถทไมมชวตกสามารถใชคาวาบรหารได

เชน การบรหารขาว ดงขอความวา

ขาวสาลนนตงแตหวานไปมการบรหาร ดงน แปลงนาตองมกระทาบรกรรมเปนอยางด

แลวเอาพชวางในทนน รดดวยนาหอม ในเวลาหวาน ผกลาแพนมผาอยเบองบนทาดจ

เพดาน เวลาแกกเกยวรวงขาวเปลอกทาเปนกาๆ ผกเชอกหอยตากใหแหง ลาดจณ

ของหอมใหเตมฉางเกบ ไวแลวเปด ทกสามป ขาวสาลแดงกลนหอมทเกบไวถงสามป

อยางน ซอมเปนขาวสารบรสทธด ไมมเมลดดา จะตกแตงเปนของเคยวชนดตางๆ ก

ได เปนขาวสวยกได5

6

การใชคาวาบรหารกบวตถอนๆ เชน ผาจวร ปรากฏในอทโทสตสกขาบททพระพทธเจาตรส

การบรหารไวสาหรบภกษผอธษฐานไตรจวรแลวบรหารอย 67 คาวาการบรหารยงใชกบการจดการใน

ระดบรฐไดดงเชน

3 มหามกฏราชวทยาลย , พระวนยปฎก เลม 1 ภาค 1 มหาวภงค ปฐมภาค และอรรถกถา

(กรงเทพมหานคร: โรงพมพมหามกฏราชวทยาลย, 2536), หนา 699.

4 มหามกฏราชวทยาลย, พระสตรและอรรถกถาแปล องคตตรนกาย เอกนบาต ทกนบาต เลม 1 ภาค 2


5 มหามกฏราชวทยาลย , พระสตรและอรรถกถาแปล สงยตตนกาย ขนธวารวรรค เลม 3 ภาค 1


6 มหามกฏราชวทยาลย , พระสตรและอรรถกถาแปล มชฌมนกาย มชฌมปณณาสก เลม 2 ภาค 2


7 มหามกฏราชวทยาลย , พระวนยปฎก เลม 1 ภาค 3 มหาวภงค ปฐมภาค – ทตยภาคและอรรถกถา


9

นครของเราสมบรณดวยสมบตนและน ผทปรารถนาจะอยในทนนจงไปตามสบายเถด

และจกไดรบ บรหารอยางนและอยางน พงสงวาพวกทานจงใหบาวรองสรรเสรญคณ

แหงนครและการไดรบการบรหารลาภอยางนและอยางน เขาพง ทาอยางนน ลาดบนน

คนทงหลายไดยนคณคาของนครและการไดรบการ บรหารจากทกทศกมารวมกนทา

นครใหเตม สมยตอมา นครนนอนหนาฝาคงแพรหลาย7

8

เมอเหนบรบทของการใชคาวาบรหารทเกยวกบวตถ ทงทมชวตและไมมชวตแลวจะเหนวา

ไมตางจากคาจากดคว ามในพจนานกรมในความหมายของการดาเนนการ การจดการ ในหวขอ

ตอไปจะแสดงการใชคาวาบรหารทเกยวของกบนามธรรมตอไป

2.1.2 การบรหารนามธรรม

การบรหารนามธรรมทพระพทธเจาตรส ไวมมากมาย เชน การบรหารปญญาดงมคาอธบาย

วา “ปญญาอนเปนเหตทบคคลพง บรหารใหสาเรจกจทงปวง โดยนยวา นเปนกาลสมควรเพอเรยน

(อเทศ) นเปนกาลสมควรเพอสอบถาม (ปรปจฉา) เปนตน ชอวาปารหารยปญญา 8

9 กคอการบรหาร

จต ดงพระพทธพจนทเกยวกบฌานวา

ผไดฌาน 4 จาพวกน 4 จาพวกเปนไฉน? คอ ผไดฌานบางคนในโลกนเปนผฉลาดใน

การตงจตมนในสมาธแตไมฉลาดในการ บรหารจตไปในสมาธ 1 บางคนฉลาดในการ

บรหารจตไปในสมาธแตไมฉลาดในการตงจตมนในสมาธ 1 บางคนไมฉลาดในการตง

จตมนในสมาธและไมฉลาดในการบรหารจตไปในสมาธ 1 บางคนฉลาดในการตงจ ต

มนในสมาธและฉลาดในการบรหารจตไปในสมาธ 1 ใน 4 จาพวกนน ผไดฌานทฉลาด

ในการตงจตมนในสมาธและฉลาดในการบรหารจตไปในสมาธนบวาเปนผเลศ

ประเสรฐทสด เปนประธานสงสดและดกวาผไดฌาน 4 จาพวกนน9

10

8 มหามกฏราชวทยาลย , พระสตรและอรรถกถาแปล สงยตตนกาย นทานวรรค เลม 2


9 มหามกฏราชวทยาลย , พระสตรและอรรถกถาแปล สงยตตนกาย สคาถวรรค เลม 1 ภาค 1


10 มหามกฏราชวทยาลย , พระสตรและอรรถกถาแปล สงยตตนกาย ขนธวารวรรค เลม 3 ภาค 1, หนา

604.

10

แมแตการประพฤตธดงคกเปนสงทตองบรหาร ดงเชนขอความจากคมภรอรรถกถาทระบวา

“บคคลผปรารถนานอยในธดงค ยอมไมใหชนเหลาอนรถงการ บรหารธดงคเหมอนพระเชฏฐกะ

เถระ”10

11 การบรหารนามธรรมอกเรองทสาคญกคอการบรหารกรรมฐาน

กรรมฐานนนมอย 2 อยาง คอ สพพตถกกมมฏฐาน (กรรมฐานมประโยชนในกศล

ธรรมทงปวง) 1 ปารหารยกมมฏฐาน (กรรมฐานควรบรหารรกษา) 1 บรรดากรรมฐาน

2 อยางนน ทช อวาสพพตถกกมมฏฐานไดแก เมตตา (ทเจรญไป ) ในหมภกษเปนตน

และมรณสสต (การระลกถงความตาย) พระอาจารยพวกหนงกลาววา อสภสญญา บาง

... กบรรดาอารมณ 38 ประการ กรรมฐานใดทคลอยตามจรตของกลบตรใด กรรมฐาน

นนทานเรยกวาปารหารยกรรมฐานเพราะเปนกรรมฐานทกลบตรนนควร บรหารไวเปน

นตย11

12

นอกจากการบรหารกรรมฐานซงเปนเรองเกยวกบการปฏบตสทธรรมแลวการบร หารยง

สามารถใชกบพระปรยตสทธรรมไดอกดวย ดงขอความวา

ปจฉมสาวกเหลานนทาในใจวา พวกเรามชอ เดยวกน มโคตรเดยวกน มชาตเดยวกน

บวชจากตระกลเดย วกน ศาสนาเปนแบบแผนประเพณของพวกเรา จงชวยกนรกษา

พรหมจรรยทาใหเปนภาระ ของตน บรหารพระปรยตธรรม ไวใหนาน แตปจฉมสาวก

เหลานไมเปนเชนนน เพราะฉะนน พวกเธอจงเบยดเบยนกน ถอความเหนขดแยงกน

ทายอหยอนดวยถอเสยวา พระเถระโนนจก ร พระเถระโนนจกทราบ พงยงพรหมจรร ย

นนใหอนตรธานไปพลนทเดยว คอไมยกขนสการสงคายนารกษาไว 12

13

กลาวโดยสรปคาวาบรหารในดานนามธรรมกดไมตางจากคาวาบรหารในดานรปธรรมกคอ

ในความหมายของการดาเนนการและการจดการนนเอง ในหวขอตอไปจะกลาวถงการบรหารจดการ

ในสมยพทธกาลตอไปวาพระพทธเจาทรงบรหารจดการองคการพระพทธศาสนาหรอองคการคณะ

สงฆของพระองคอยางไร

11 มหามกฏราชวทยาลย , พระสตรและอรรถกถาแปล ทฆนกาย ปาฏกวรรค เลม 3 ภาค 2


12 มหามกฏราชวทยาลย , พระวนยปฎก เลม 1 ภาค 2 มหาวภงค ปฐมภาคและอรรถกถา


13 มหามกฏราชวทยาลย, พระวนยปฎก เลม 1 ภาค 1 มหาวภงค ปฐมภาคและอรรถกถา, หนา 348.

11

2.2 การบรหารจดการในสมยพทธกาล

พระพทธเจาตรสเรองการบรหารภกษสงฆของพระองคเทยบกบพระพทธเจาเมตไตรยวา

“พระผมพระภาคเจาพระนามวาเมตไตรยพระองคนน จกทรง บรหารภกษสงฆหลายพนเหมอน

ตถาคตบรหารภกษสงฆหลายรอย ในบดน ” 13

14 นอกจากพระพทธเจาแล วผทสามารถบรหารคณะ

สงฆไดกมเพยงพระสารบตรและพระมหาโมคคลลานะทดารงตาแหนงพระอครสาวกเทานน ดงท

พระพทธเจาตรสวา “ดละ โมคคลลานะ ความจรงเราหรอสารบตรและโมคคลลานะเทานนพง

ปกครองภกษสงฆ ” 14

15 เมอพระอครสาวกทงสองปรนพพานแลวพระพทธเจา กตรสวา “ดกอนภกษ

ทงหลาย กบรษทของเรานปรากฏเหมอนวางเปลา เมอสารบตรและโมคคลลานะยงไมปรนพพาน

สารบตรและโมคคลลานะอยในทศใด ทศนนของเรายอมไมวางเปลา ความไมหวงใยยอมมในทศ

นน” 15

16 การทพระสารบตรกบพระมหาโมคคลลานะเปนเพอนกนม าแตเกากอนยอมทาใหรวมมอกน

ไดด งานกราบรน เพราะกาลงกบปญญ าเดนเคยงคกน กลาวคอพระโมคคลลานะเปนผเชยวชาญ

ดานฤทธหรอกาลง ในขณะทพระสารบตรเปนเลศดานปญญา

คมภรอรรถกถาไดอธบายความเปนผบรหารคณะของพระพทธเจาวาคาวา “คณ” ความวา

มคณะ พระผมพระภาคเจาชอวาเปนคณเพราะอรรถวาเปนพระคณาจารย เพราะอรรถวาเปนพ ระ

ศาสดาของคณะเพราะอรรถวาทรงบรหารคณะ เพราะอรรถวาตรสสอนคณะ เพราะอรรถวาทรงพรา

สอนคณะ เพราะอรรถวาทรงมความองอาจเสดจเขาไปสคณะ เพราะอรรถวาคณะยอมตงใจฟง

พระองค เงยโสตลงฟง เขาไปตงจตเพอความร เพราะอรรถวาทรงยงคณะใหออกจากอกศล ให

ตงอยในกศล เปนคณาจารยของคณะภกษ เปนคณาจารยของคณะภกษณ เปนคณาจารยของคณะ

อบาสก เปนคณาจารยของคณะอบาสกา เปนคณาจารยของคณะพระราชา เปนคณาจารยของคณะ

กษตรย เปนคณ าจารยของคณะพราหมณ เปนคณาจารยของคณะแพศย เปนคณาจารยของคณะ

ศทร เปนคณาจารยของคณะเทวดา เปนคณาจารยของคณะพรหม พระศาสดาเปนผมหม มคณะ

14 มหามกฏราชวทยาลย , พระสตรและอรรถกถาแปล ทฆนกาย ปาฏกวรรค เลม 3 ภาค 1


15 มหามกฏราชวทยาลย , พระสตรและอรรถกถาแปล มชฌมนกาย มชฌมปณณาสก เลม 2 ภาค 1


16 มหามกฏราชวทยาลย , พระสตรและอรรถกถาแปล สงยตตนกาย มหาวารวรรค เลม 5 ภาค 1


12

เปนพระคณาจารย 16

17 สมเดจพระเจาบรมวงศเธอ กรมพระยาดารงราชานภาพทรงนพนธไวใน

ตานานคณะสงฆสอดคลองกบขอมลในพระไตรปฎกวา

การปกครองคณะสงฆนนเชอวาไดมมาแลว แมเมอสมเดจพระผมพระภาคเจายงเสดจ

ดารงพระชนมอยเพราะเมอมผศรทธาอปสมบทในพระพทธศาสนามากขนกจาตองม

การปกครองสงฆบรษท อยางตากอยางศษยอยในสานกอาจารย พระอรยสาวกซงเปนช

ตนอาจารยของพระ ภกษสงฆพวกใดกไดวากลาวสงฆพวกนนเปนทานองคณะสงฆ

พระสารบตร พระโมคลลานะทปรากฏวาเปนอครสาวกเบองขวาและเบองซายนน บางท

จะเปนดวยทานทง 2 นมศษยหามากกวาพระอรยสาวกองคอนๆ กจะเปนได ... เมอ

สมเดจพระศาสดาจารยเสดจดบขนธปรนพพาน แลวทความปรากฏวาพระกสสปเปน

ประธานในการทาปฐมสงคยานา ณ เมองราชคฤห ขอนควรเขาใจไดวา พระกสสป

ไดรบสมมตเปนสงฆปรนายกองคแรกตงแตพระพทธองคเสดจดบขนธปรนพพานมา

เมอสนพระกสสปแลวกคงจะมพระมหาเถรองคอนๆ ไดรบสมมตเปนสงฆปรนายกตอๆ

กนมา17

18

นวพร เรองสกลไดกลาววาเมอพจารณาองคก ารคณะสงฆในสมยพทธกาล หากนามา

เทยบเคยงบรษทในปจจบนกพบวาโครงสรางองคการในสมยแรกนนเปนโครงสรางทเรยบงาย กลาว

เปนภาษาของโลกธรกจกคอ พระพทธเจาเปนองคประธานและเปนผบรหารสงสด พระสารบตร เปน

ธรรมเสนาบด อครสาวกเบองขวา ผมปญญาเลศ พระมหาโมคคลลานะเปนปโรหต อครสาวกเบอง

ซาย ผมฤทธ พระอานนทเปนพทธอปฏฐากหรอเลขานการ พระภกษสาวกองคอนๆ บางกมหนาท

บางกเปนผทไดรบแตงตงใหเปนเลศในดานตางๆ เชน พระอบาล ผท รงจาพระวนยไดเปนเลศ พระ

ปณณมนตานบตร เปนพระธรรมกถก บางองคมหนาทโดยททานเองรบอาสา เชน พระทพพมลล

บตรเปนผจดเสนาสนะและจดพระไปฉนในทนมนต พระสมมาสมพทธเจาทรงแตงตงพระอรยสาวก

และสาวกาจานวนหนงเปนเอตทคคะ ความเปนเลศมความหมายหล ายประการ เชน มคณสมบต

พเศษหรอประสบความสาเรจในบางดานเฉพาะตนจงไดรบการยกยองและกลาวใหเปนทปรากฏแก

ภกษทงปวงหรออาจจะมความชานาญเฉพาะดานทสมยใหมเรยกวาผเชยวชาญหรอผชานาญการ

โดยหากนามาวาดเปนผงองคการอาจจดวางไดดงน

17 มหามกฏราชวทยาลย , พระสตรและอรรถกถาแปล ขททกนกาย มหานทเทส เลม 5 ภาค 2


18 สมเดจพระเจาบรมวงศเธอ กรมพระยาดารงราชานภาพ , ตานานคณะสงฆ (กรงเทพฯ : โรงพมพคร

สภาลาดพราว, 2514), หนา 1 – 2.

13

ตารางท 1 โครงสรางการบรหารจดการในสมยพทธกาล

ในยคตนๆ การบรหารจดการพระศาสนาของพระพทธเจาทรงใชสกขาบทเปนเครองมอใน

การบรหารจดการคณะสงฆและทรงบรหารจดการดวยพระองคเอง ภายในคณะสงฆทจดแบบเรยบ

งายดงทกลาวมาแลวขางตน เมอคณะสงฆมจานวนมากขน สงฆมณฑลแพรหลายไปในวงกวาง กม

การกาหนดวธการทผมอาวโสกวาและบวชมานานกวาจะดแลผเขามาใหมและผออนอาวโสกวา พระ

วนยกาหนดทงคณสมบตและหนาทของอปชฌายทตองดแลความประพฤตและสงสอนสทธวหารก

(ศษยของตน ) และหนาทของสทธวหารกทตองดแลความประพฤตอปชฌายและรบฟงคาสงสอน

นอกจากนยงมขอกาหนดคณสมบตและหนาททอาจารยและอนเตวาสก (ศษย) พงมตอกน พระวนย

กาหนดแมกระทงจานวนสทธวหารกและจานวนสามเณรตอภกษหนงรป แตกมขอความเปดไวใหวา

จะมมากกวานนกได ถาดแลไดทวถงเพราะขอบญญตมไวเพอระวงมใหพระภกษ หนงรปมศษยมาก

เกนไปจนดแลไมทวถง ซงจะทาใหคณภาพคนตาลง พลอยทาใหคณภาพงานตาลงไปดวย

เมอพระพทธเจาจะทรงสงพระสงฆออกเผยแผพระธรรมในระยะแรก พระ องคทรงกาหนด

วธการทรบบคคลเขามาเปนภกษไวและมอบหมายใหพระอรยสาวกทกองคตางเปนอปชฌายให

กลบตรผประสงคจะบวชไดดวยการบวชแบบนวาตสรณคมนปสมปทา เมอ คณะสงฆขยายตวมาก

ขน การทางานกซบซอนมากขน จงจาเปนจะตองใชระเบยบกฎเกณฑตางๆ ถงแมจะ ไมยกเลกการ

วนจฉยของรายบคคล แตเมอมกตกาใหมเกดขน การใชวธการแบบเดมกเหมอนยกเลกไปโดย

พระอรหนตเอตทคคะ

(ผชานาญการ)

พระพทธเจา

(ผบรหารสงสด)

พระอานนท (เลขานการ)

พระมหาโมคคลลานะ

(ปโรหต)

พระสารบตร

(เสนาบด)

14

ปรยาย18

19 เมอการเผยแผพระธรรมกวางขวางออกไป พระพทธเจาจงทรงบญญตวธการใหอปสมบท

ขนใหมโดยใหสงฆคอภกษ 5 รปขนไป รวมกนทาพธบวชซงเทากบวาเปนการมอบหมายอานาจ

ของผบรหารสงสดใหกบคณะกรรมการ การบวชแบบนเรยกวาญตตจตตถกมมปสมปทาและเรมม

การบญญตสกขาบททเปนระบบระเบยบมากขนเรอยๆ โดยมวตถประสงคเพอการบรหารจดการ

คณะสงฆทมจานวนและกจทตองทาและไมทาตางๆ มากยงขน ดงจะกลาวถงในหวขอตอไป

2.3 วตถประสงคของการบรหารจดการ

พระพทธเจาจงทรงบญญตสกขาบทเพอเปนกฎระเบยบในการบรหารจดการคณะสงฆ โดย

มวตถประสงคในการบญญต พระวนย 10 ประการ โดย เหตผลทพระพทธเจา ทรงปรารภ ในกา ร

บญญตสกขาบทแกพระสงฆสาวกเพอประโยชน ดงตอไปน

1. เพอความรบวาดแหงสงฆ

2. เพอความสาราญแหงสงฆ

3. เพอขมบคคลผเกอยาก

4. เพออยสาราญแหงภกษผมศลเปนทรก

5. เพอปองกนอาสวะอนจะบงเกดในปจจบน

6. เพอกาจดอาสวะอนจกบงเกดในอนาคต

7. เพอความเลอมใสของชมชนทยงไมเลอมใส

8. เพอความเลอมใสยงของชมชนทเลอมใสแลว

9. เพอความตงมนแหงพระสทธรรม

10. เพอถอตามพระวนย19

20

คมภรอรรถกถาไดขยายเรองประโยชน 10 ประการนวาประโยชนสบอยางนน 1) เพอความ

รบวาดแหงสงฆ คอ เพอความเรยบรอยดงามแหงสงฆ ซงไดทรงชแจงใหมองเหนคณโทษแหงความ

ประพฤตนนๆ ชดเจนแลว จงทรงบญญตสกขาบทขนไวโดยความเหนรวมกน 2) เพอความสาราญ

แหงสงฆหมายถงเพอประโยชนแกความอยเปนสขดวยความเปนอยร วมกน 3) เพอขมบคคลผเกอ

19 นวพร เรองสกล, “หลกการในการสรางและบรหารองคกรของพระพทธเจา ,” (โครงการวจยพทธศาสน

ศกษา ศนยพทธศาสนศกษา จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2548), หนา 80 – 89.

20 มหามกฏราชวทยาลย, พระวนยปฎก เลม 1 ภาค 1 มหาวภงค ปฐมภาคและอรรถกถา, หนา 393.

15

ยาก คอ เพอการาบคนผดาน ประพฤตทราม 4) เพอความอยสาราญแหงเหลาภกษผมศลดงาม คอ

ผมศลเปนทรก เมอรส งทควรทาและไมควรทา สงทมโทษและไมมโทษ ขดคนเขตแดนแลว ยอมไม

ลาบาก ไมราคาญ 5) เพอปดกนอาสวะทงหลายอนจะบงเกดในปจจบน คอ เพอระงบปดทางความ

เสอมเสย ความทกข ความเดอดรอน ทจะมในปจจบน

6) เพอบาบดอาสวะทงหลายอนจะบงเกดในอนาคต คอ เพอแกไขมใหเกดความเส อมเสย

ความทกขความเดอดรอนทจะมมาในภายหนาหรอภพหนา 7) เพอความเลอมใสของชมชนทยงไม

เลอมใส คอเมอมสกขาบทบญญต คนทงหลายทยงไมเลอมใสไดทราบสกขาบทบญญตหรอไดเหน

ภกษทงหลายปฏบตสกขาบทตามททรงบญญตยอมเลอมใสวาสมณศากยบตรเหลานยอมอยเหน

หางเวนจากธรรมทต งความกาหนด ความขดเคองแล ะความลมหลงของมหาชนในโลกเหลานน 8)

เพอความเลอมใสยงขนไปของชมชนทเลอมใสแลว คอ คนทงหลายแมเลอมใสในพระศาสนาแลว

เมอไดทราบสกขาบทบญญตหรอไดเหนภกษทงหลายปฏบตสกขาบทตามททรงบญญตไวยอม

เลอมใสยงๆ ขนไปวาพระสงฆคอยเฝารกษ าวนยสงวรซงมอาหารครงเดยวตลอดชวต เปนความ

ประพฤตประเสรฐเปนผมปกตทากรรมททาไดยาก 9) เพอความตงมนแหงสทธรรม คอ เมอม

สกขาบทบญญต ภกษทงหลายยอมเรยนสกขาบทและวภงคแหงสกขาบทนนและพทธวจนะอนเพอ

สองความแหงสกขาบทและวภงคนนและเมอปฏบตสกขาตามททรงบญญตไวยอมบรรลโลกตรธรรม

ทตนจะพงบาเพญขอปฏบตแลวบรรลไดดวยการปฏบต สทธรรมจงตงอย ย งยน ดวยสกขาบท

บญญต 10) เพออนเคราะหวนย คอ ทาใหมบทบญญตสาหรบใชเปนหลกเกณฑจดระเบยบของหม

สนบสนนความมวนยใหหนกแนนมนคงยงขน20

21

พระธรรมปฎก (สมณศกดในขณะนน) วเคราะหวา วตถประสงคขอ 1 – 2 วาดวยประโยชน

แกสงฆหรอสวนรวม วตถประสงคข อ 3 – 4 วาดวยประโยชนแกบคคล วตถประสงคขอ 5 – 6 วา

ดวยประโยชนแกความบรสทธหรอแกชวต ทงทางกายและทางใจ วตถประสงคขอ 7 – 8 วาดวย

ประโยชนแกประชาชน วตถประสงคขอ 9 – 10 วาดวยประโยชนแกพระศาสนา21

22 การตกเตอนกน

เปนสวนหนงของการสงสอ นอบรม ในพระธรรมวนยจะกาหนดหนาทตอกน หากไมปฏบตตามกม

ทางออกใหดวย คอ ถาฝายสทธวหารกไมเชอฟงคาตกเตอนของผปกครองหรออปชฌายยอมถอวา

ผด ในทางกลบกน ถา สทธวหารกประพฤตไมถกตองแลวครผสอนไมตกเตอน ไมตเตยน ครกเปน

ฝายผด แตถาสทธวหารกไมผดแตครไปตเตยนครกผด ถาสทธวหารกหวแขงมาก ครผฝกกมสทธท

21 เรองเดยวกน, หนา 737 – 741.

22 พระธรรมปฎก (ป.อ. ปยตโต ), พจนานกรมพทธศาสน ฉบบประมวลศพท (กรงเทพมหานคร : โรง

พมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, 2538), หนา 287 – 288.

16

จะไมพด ไมสอน ไมสมาคมดวยจนกวาจะสานกไดแลว ขอโทษ แตถาสทธวหารกขอโทษแลว ครไม

ยกโทษให ครกเปนฝายผด นเปนหลกของความเปนธรรมสาหรบทงสองฝาย บ นหลกการของการ

รจกเมตตาและใหอภยเพอใหอยรวมกนอยางสมานฉนทตอไป

กฎเกณฑตางๆ เหลาน ถาปฏบตไดถกตองตามเจตนารมณ สงคมนนๆ จะเปนสงคมทนา

อยเพราะขอกาหนดตางๆ เปนไปเพอการอยรวมกนอยางราบรน มความเคารพยาเกรง ประพฤต

กลมเกลยวกนเพอถงความเจรญงอกงามไพบลย เปนสงคมของคนด มมารยาท เอออาทรตอกนและ

กน เปนสงคมทอยกนดวยเหตผลและยตธรรม คอตางฝายตางมสทธและมหนาทตอกนและม

บทลงโทษและวธปองกนการกระทามชอบในทานองเลอกปฏบตเอาไวดวย 22

23 หลกการของพระธรรม

วนยจงเปนเรองสาคญดงทพระพทธเจาตรสวา “ดกอนอานนท บางทพวกเธอจะพงมความคดอยางน

วา ปาพจนมพระศาสดาลวงแลว พระศาสดาของพวกเราไมม ขอนพวกเธอไมพงเหนอยางนน ธรรม

กดวนยกดอนใดอนเราแสดงแลว ไดบญญตไวแลวแก พวกเธอ ธรรมและวนยอนนน จ กเปนศาสดา

แหงพวกเธอ โดยกาลลวงไปแหงเรา”24

พระพทธพจนดงกลาวแสดงวาพระพทธเจาทรงใหพระธรรม

วนยเปนเครองตดสนพระธรรมวนยในพระศาสนานแทนพระองค แมแตพระพทธองค เมอยงทรงพระ

ชนมชพอยกทรงมความเคารพพระธรรมวนยเชนเดยวกน ดงพระพทธพจนทตรสวา

พระสมมาสมพทธเจาเหลาใดทลวงไปแลวกด พระพทธเจาเหลาใดทยงไมมาถงกด

พระสมพทธเจาพระองคใดผยงความโศกของชนเปนอนมากใหเสอมหายในปจจบนนก

ด พระพทธเจาทงปวงนนเปนผทรงเคารพพระสทธรรมแลว ทรงเคารพพระสทธรรมอย

และจกทรงเคารพพระสทธรรม นเปนธรรมดาของพระพทธเจาทงหลาย เพราะเหตนน

แลผรกตน จานงความเปนใหญระลกถงคาสงสอนของพระพทธเจาทงหลาย พงเคารพ

พระสทธรรมเถด24

25

พระพทธพจนดงกลาวแสดงใหเหนวาพระ พทธเจาทกพระ องคทรงเคารพหลกธรรม หรอ

หลกการมากกวาบคคล ดงนนพทธบรษททง 4 จงตองเคารพในหลกการดงกลาวน เชนเดยวกน

เพราะพระพทธเจาตรสหลกการเรองความเคารพไววาเปนเหตใหพระศาสนาตงมน ดงตอไปน

23 นวพร เรองสกล, “หลกการในการสรางและบรหารองคกรของพระพทธเจา,” หนา 88.

24 มหามกฏราชวทยาลย, พระสตรและอรรถกถาแปล ทฆนกาย มหาวรรค เลม 2 ภาค 1, หนา 320. 25 มหามกฏราชวทยาลย , พระสตรและอรรถกถาแปล องคตตรนกาย จตกกนบาต (กรงเทพมหานคร :

โรงพมพมหามกฏราชวทยาลย, 2537), หนา 53.

17

ดกอนกมพละ เมอตถาคตปรนพพานแลวพวกภกษ ภกษณ อบาสก อบาสกา ในธรรม

วนยนเปนผไมมความเคารพ ไมมความยาเกรงในศาสดา เปนผไมมความเคารพ ไมม

ความยาเกรงในธรรม เปนผไมมความเคารพ ไมมความยาเกรงในสงฆ เปนผไมม

ความเคารพ ไมมความยาเกรงในสกขาเปนผไมมความเคารพ ไมมความยาเกรงกน

และกน ดกอนกมพละ นแลเปนเหตเปนปจจยเครองใหพระสทธรรมไมดารงอยนาน ใน

เมอตถาคตปรนพพานแลว25

26

แมกอนทพระพทธ เจาจะทรงปรนพพานทรงมรบสงกบพระภกษสงฆทงหลายวา “ดกอน

อานนท ถาสงฆปรารถนาจะถอนสกขาบทเลกนอยเสยบางจงถอนเถด ”27

แตในขณะเดยวกน

พระพทธ เจากทรงมพระพทธดารสกอนทจะปรนพพานกบภกษทงหลายวา “ดกอนภกษทงหลาย

และภกษทงหลาย ยงจกไมบญญตสงทตถาคตมไดบญญตไว จกไมเพกถอนสงทตถาคตบญญตไว

แลว ยงจกสมาทานประพฤตอยในสกขาบททงหลายตามทตถาคตไดบญญตไวแลว ตลอดกาล

เพยงไร ภกษทงหลายพงหวงความเจรญอยางเดยว หาความเสอมมได ”28

พระพทธพจนนจงทาให

พระมหากสสปเถระนามาเปนหลกในการสงคายนาพระธรรมวนยครงท 1 โดยทไมมการลดหยอน

สกขาบทในพระธรรมวนยแมแตขอเดยวดวยเหตผลททานประการในคราวปฐมสงคายนาวา

ทานทงหลาย ขอสงฆจงฟงขาพเจา สกขาบทของพวกเราทปรากฏแกคฤหสถมอย แม

พวกคฤหสถกรวา สงนควรแกพระสมณะเชอสายพระศากยบตร สงนไมควร ถาพวก

เราจกถอนสกขาบทเลกนอยเสย จกมผกลาววา พระสมณโคดมบญญตสกขาบทแก

สาวกทงหลายเปนกาลชวคราว พระศา สดาของพระสมณะเหลานยงดารงอยตราบใด

สาวกเหลานยงศกษาในสกขาบททงหลายตราบนน เพราะเหตทพระศาสดาของพระ

สมณะเหลานปรนพพานแลว พระสมณะเหลานจงไมศกษาในสกขาบททงหลายใน

บดน ถาความพรอมพรงของสงฆถงทแลวสงฆไมพงบญญตสงทไมทรงบญ ญต ไมพง

ถอนพระบญญตททรงบญญตไวแลว พงสมาทานประพฤต ในสกขาบททงหลายตามท

ทรงบญญตแลว นเปนญตต28

29

26 มหามกฏราชวทยาลย , พระสตรและอรรถกถาแปล องคตตรนกาย ปญจกนบาต – ฉกกนบา ต

(กรงเทพมหานคร: โรงพมพมหามกฏราชวทยาลย, 2537), หนา 446. 27 มหามกฏราชวทยาลย, พระสตรและอรรถกถาแปล ทฆนกาย มหาวรรค เลม 2 ภาค 1, หนา 321. 28 เรองเดยวกน, หนา 240. 29 มหามกฏราชวทยาลย, พระวนยปฎก เลม 9 จลวรรค ทตยภาคและอรรถกถา (กรงเทพมหานคร : โรง

พมพมหามกฏราชวทยาลย, 2537), หนา 517.

18

เมอกลาวโดยสรป การรกษาหลกการในพระธรรมวนยใหสมบรณโดยการไมเพมเตมหรอลด

หลกพระธรรมวนยใหเปลย นแปลงไปยอมจะทาใหการปฏบตซงเป นผลสบเนองจากหลกการในพระ

ธรรมวนยนนมความผดเพยนนอย ลงไปดวยซงยอมนามาซงความมนคงของพระพทธศาสนาดวย

เชนกน ในหวขอตอไปจะไดพจารณาหลกการบรหารจดการคณะสงฆตามพระธรรมวนยวามวธการ

บรหารจดการอยางไร

2.4 การบรหารจดการคณะสงฆ

พระพทธศาสนาถอวาความจรงของสงทงหลายเปนเ รองธรรมดามอยแลวในธรรมชาต ไมวา

พระพทธเจาจะ ทรงอบตหรอไมกตาม กเปนอยางนนเปนธรรมดา ธรรมชาตและธรรมดาคอธรรม

พระพทธเจาทรงคนพบธรรมคอความจรงนนแลวกทรงนามาประกาศเผยแพร สงสอนชแจงใหเขาใจ

งาย หนาทของพระพทธเจาเกยวกบธรรมก คอทรงคนพบและ นามาสงสอนความจรงทมอยแลวใน

ธรรมชาต การทจะใหความจรงของธรรมชาตมผลในทางปฏบต และเปนประโยชนแกหมมนษยใน

สงคมกตองนาหลกความจรงนนมาจดต ง วางเปนระบบระเบยบ โดยนาหลกความจรงซ งเปนเร อง

ของกฎแหงเหตปจจย หรอความเปนเหตเปนผลแกกนนน มาวางรปเปนกฎในหมมนษย จากกฎใน

ธรรมชาตกมาเปนกฎในหมมนษย การจดตงวางระบบระเบยบในหมมนษยนแหละเรยกวา วนย กฎ

ของธรรมชาตเรยกวา “ธรรม” กฎของมนษยเรยกวา “วนย”29

30

สมยปฐมโพธกาล เมอพ ระสาวกยงมจานวนไมมาก พระพทธเจาทรงบรหารจดการ

พระพทธศาสนาดวยพระองคเองกลาวคอทรงแสดงธรรมและบญญตพระวนยดจฝายนตบญญต ทรง

ปกครองภกษสงฆดจฝายบรหารและทรงวนจฉยอธกรณตางๆ ดวยพระองคเองดจฝายตลาการ ดวย

หลกธรรมาธปไตย 30

31 แตเมอ เรองราว ของคณะสงฆนนมมากขน อธกรณหรอคดสงฆไดเกดขน

มากมาย พระพทธเจาจงทรงให พระภกษสงฆปกครองกนเองดวย การตกเตอน ซงอาจไมเพยงพอ

และไมทนการ พระพทธเจาจงทรง บรหารจดการดวยวธ จาแนกอธกรณเปน 4 ขอ ดงมรายละเอยด

ตอไปน

30 พระธรรมปฎก (ป.อ. ปยตโต), วนย: เรองใหญกวาทคด (กรงเทพมหานคร : บรษท สหธรรมก จากด ,

2538), หนา 2 – 4.

31 กรมการศาสนา กระทรวงศกษาธการ, ประวตการปกครองคณะสงฆไทย (กรงเทพมหานคร : โรงพมพ

การศาสนา, 2527), หนา 150.

19

2.4.1 เรองทสงฆตองจดการ (อธกรณ 4 )

1. ววาทาธกรณ

ภกษทงหลายในธรรมวนยนยอมววาทกนวา

1. นเปนธรรม นไมเปนธรรม

2. นเปนวนย นไมเปนวนย

3. นพระตถาคตเจาตรสภาษตไว นพระตถาคตเจาไมไดตรสภาษตไว

4. นพระตถาคตเจาทรงประพฤตมา นพระตถาคตเจาไมไดทรงประพฤตมา

5. นพระตถาคตเจาทรงบญญตไว นพระตถาคตเจาไมไดทรงบญญตไว

6. นเปนอาบต นไมเปนอาบต

7. นเปนอาบตเบา นเปนอาบตหนก

8. นเปนอาบตมสวนเหลอ นเปนอาบตหาสวนเหลอมได

9. นเปนอาบตชวหยาบ นเปนอาบตไมชวหยาบ

ความบาดหมาง ความทะเลาะ ความแกงแยง ความทมเถยง ความกลาวตางกน ความกลาว

ประการอน การพดเพอความกลดกลมใจ ความหมายมนในเรองนนอนใด นเรยกวาววาทาธกรณ

2. อนวาทาธกรณ

ภกษทงหลายในธรรมวนยน ยอมโจทภกษดวยศลวบต อาจารวบต ทฏฐวบต หรออาชว

วบต การโจท การกลาวหา การฟองรอง การประทวง ความเปนผคลอยตาม การทาความอตสาหะ

โจท การตามเพมกาลงใหในเรองนนอนใด นเรยกวาอนวาทาธกรณ.

3. อาปตตาธกรณ

อาบตทง 5 กอง อาบตทง 7 กอง ชออาปตตาธกรณ นเรยกวาอาปตตาธกรณ.

4. กจจาธกรณ

ความเปนหนาท ความเปนกรณยแหงสงฆอนใด คอ อปโลกนกรรม ญตตกรรม ญตตทตย

20

กรรม ญตตจตตถกรรม นเรยกวา กจจาธกรณ31

32

โดยสรป “อธกรณ ” หมายความวาเรองท เกดขนแลว จะตองจดตองทาหรอเรองท สงฆตอง

ดาเนนการม 4 อยาง

1. ววาทาธกรณ หมายถงการเถยงกนเกยวกบพระธรรมวนย

2. อนวาทาธกรณ หมายถงการโจทหรอกลาวหากนดวยอาบต

3. อาบตตาธกรณ หมายถงการตองอาบต การปรบอาบต และการแกไขตวใหพนจากอาบต

4. กจจาธกรณ หมายถงกจธระตางๆ ทสงฆจะตองทา เชน ใหอปสมบท ใหผากฐน32

33

เมอทราบถงอธกรณวามกประเภทแลว ในหวขอตอไปจะกลาวถงวธการบรหารอธกรณตาม

หลกพระธรรมวนยทเรยกกวาอธกรณสมถะ 7 ประการ

2.4.2 วธการบรหาร (อธกรณสมถะ 7)

เมอมอธกรณหรอคดทเกดขน พระพทธเจากทรงมอบ อธกรณสมถะ 7 หรอแปลวาวธ

พจารณาความของสงฆเพอระงบอธกรณหรอคดไวเชนเดยวกน โดย “อธกรณสมถะ ” หมายความวา

ธรรมเปนเครองระงบอธกรณ หรอวธการดาเนนการเพอระงบอธกรณทเกดข นใหสาเรจลงอยาง

เรยบรอยดวยด ม 7 ประการดงน

1. สมมขาวนย หมายถง วธระงบหรอตดสนในทพรอมหนา สมมขขาวนยนใชระงบอธกรณ

ไดทกเรองโดยแบงออกเปนเรองตางๆ ดงน

1.1 สงฆสมมขตา คอระงบอธกรณในทพรอมหนาสงฆคอมสงฆเขารวมประชมครบ

องคสงฆตามกจนนๆ เรยกวาวธระงบตอหนาสงฆ

1.2 บคคลสมมขตา คอระงบอธกรณในทพรอมหนาบคคลคอมบคคลผเกยวของกบ

อธกรณอยพรอมหนากนในขนะนนดวย เรยกวา วธระงบตอหนาบคคล

1.3 วตถสมมขตา คอระงบอธกรณในทพรอมหนาวตถคอ ยกเรองทเกดขนนนๆ มา

วนจฉยตรงตามเรองนน เรยกวาวธระงบตอหนาวตถ

32 มหามกฏราชวทยาลย, พระวนยปฎก เลม 6 จลวรรค ปฐมภาคและอรรถกถา (กรงเทพมหานคร : โรง

พมพมหามกฏราชวทยาลย, 2537), หนา 557 – 559.

33 พระธรรมปฎก (ป.อ. ปยตโต), พจนานกรมพทธศาสน ฉบบประมวลศพท, หนา 362 – 363.

21

1.4 ธมมสมมขตา คอระงบอธกรณ ในทพรอมหนาธรรมคอ นาเอาหลกเกณฑของ

ธรรมมาวนจฉยวาถกตองตามธรรมนนๆ หรอไม เรยกวา วธระงบตอหนาธรรม

1.5 วนยสมมขตา คอระงบอธกรณในทพรอมหนาวนย คอนาเอาวนยม าวนจฉยวา

ถกตองตามพระวนยหรอไม เรยกวา วธระงบตอหนาวนย

2. สตวนย หมายถง วธระงบหรอตดสนอธกรณดวยการยกเอาสตขนเปนหลกวนจฉย

ไดแก วธการระงบอนวาทาธกรณทเกด ขนแกพระอร หนตคอเมอมผโจทพระอรหนตดวยศลวบต

สงฆเหนวาจาเลยเปนพระอรหนตไมอยในฐานะทจะต องอาบตตามทโจทกฟองรองได จงสวด

ประกาศใหสต วนยนไวแกพระอรหนตรปนน แลวยกฟองเสย ภายหลงเมอจาเลยถก ผอนโจทดวย

อาบตเชนนนอกกไมตองพจารณาคดใหอธกรณอกสามารถระงบดวยสตวนยนไดเลย

3. อมฬหวนย หมายถง วธระงบอธกรณแกภกษทหายเปนบาแลวไดแก วธระงบอนวาทาธ

กรณทเกดขนแกภกษผเปนบา คอภกษผเปนจาเลยทาการลวงละเมดอาบตในขณะเปนบา แมจะ

ไดรบการยกเวน วาไมเปนอาบต (อนาบต) กจรง เมอเธอหายบาแลวมผโจทเธอดวยอาบตทเธอทา

ลวงในระหวางเปนบานนแลว ไมมจบสน สงฆพงสวดกรรม วาจาประกาศความขอนไวเรยกวา

ใหอนฬหวนยแกภกษผหายเปนบาแลว จงยกฟองคารองของโจทกเสย ภายหลงมผ มาโจทเธอดวย

อาบตเชนนนอกกไมตองวนจฉยใหอธกรณระงบไวเลย

4. ปฏญญาตกรณะ หมายถง วธระงบอธกรณตามคารบสารภาพของภกษผเปนจาเลยคอม

ผโจทภกษดวยอาบต เมอสงฆประชมวนจฉยคด สอบถามภกษผเปนจาเลยนนแลว และภกษจาเลย

นนกยอมรบอา บตใดตามความสตยจรง สงฆกพงปรบอาบตตามทเธอยอมรบสารภาพนน รวมทง

การปลงอาบตทเธอตองดวยกชอวาปฏญญาตกรณะนดวย

5. ตสสปาปยสกา หมายถง วธระงบอธกรณแกภกษผเลวทรามทไมยอมรบอาบต คอ วธ

ระงบอนวาทาธกรณทสงฆพงลงโทษแกภกษผตองอธกรณแลว เมอสงฆประชมกนพจารณาคดกลบ

ใหการกลบไปกลบมา ปฏเสธบาง รบสารภาพบาง พดเถลไ ถลกลบเกลอนขอทถกซกถามบาง และ

พดมสาซงหนาบาง เปนตน สงฆพงลงโทษตามคว ามผด แมวาเธอจะไมยอมรบกตาม หรอเพมโทษ

แกเธอจากอาบตทตองกได

6. เยภยยสกา หมายถง วธระงบอธกรณดวยการถอเอาตามเสยงขางมาก ไดแก วธการ

ตดสนอธกรณในกรณทมความไมลงรอยกนของสงฆผพจารณาคดแตกออกเปนสองฝาย ใหตดสน

โดยถอเอาเสยงขางมากเป นเกณฑ เชน วธจบสลากลงคะแนนเพอชขอถกผด ขางใดมภกษผ

22

พจารณาลงความเหนมากกวา กถอวาฝายนนเปนฝายชนะแลวถอเอาตามนน ใชสาหรบวธพจารณา

ววาทธกรณอยางเดยว

7. ตณวตถารกวนย หมายถง วธระงบอธกรณดวยการประนประนอมกนทงสองฝาย ไดแก

วธระงบอาปตตาธกรณทเกยวกบลหกาบต ซงเกยวของกบภก ษจานวนมาก ตางฝายตางกประพฤต

ไมเหมาะสม ดวยกนและซดทอดกนไปมาจนเรองสบสนนงนงไปหมด ซงจะเปนชนวนใหเกดการ

ทะเลาะววาทกนหนกขน ถาจะระงบดวยวธอนยงจะทาใหอธกรณลกลามใหญโตมากขน ยากทจะ

สอบสวนใหมการปรบอาบตและแสดงอาบตแกอกฝายหน งได ดงนน จงใหระงบเสยดวยการ

ประนประนอมกน ยกเลกอธกรณเส ยไมตองสะสางหาความหลงกนอก ตณวตถารกวนยตามศพท

แปลวาวธแบบเอาหญากลบไวคอพอใหเรองตางๆ แลวๆ กนไป ไมเรยบรอยสมบรณดนก33

34

เมอทราบถงอธกรณประเภทตางๆ ทคณะสงฆตองบรหารแลว ในหวขอตอไปจะกลาวถง

วธการจดการกบอธกรณเหลานตามหลกพระธรรมวนยตอไป จะเหนวาความสมพนธระหวางธรรม

กบวนยนน คอ ประการท 1 วนยตองตงอยบนฐานของธรรมคอตองมความจรงในธรรมชาตเปน ฐาน

อย ถาไมมความจรงในธรรมชาตเปนฐาน วนยกไมมความหมาย ประการท 2 การจดวางกฎเกณฑ

ทเปนเหตเปนผลขนในหมมนษย กเพอจะใหไดผลตามธรรมและมความมงหมายเพอธรรม คอเพอจะ

ใหการทาตามธรรมนนเกดผลเปนจรงในหมมนษยจงไดวางกฎเกณฑขนมาเพอใหเกดความมนใจวา

มนษยจะปฏบตตามและไดประโยชนจากกฎธรรมชาตหรอใชกฎธรรมชาตใหเปนประโยชนไดดทสด

จงวางกฎมนษยขนมา 34

35 อธกรณตางๆ กเชนเดยวกน พระพทธเจาทรงรแจงความจรงแลวกทรง

บญญตพระวนยเพอจดการอธกรณตางๆ ดวยการใชวธจดการ อธกรณตามธรรมเพอใหการทาตาม

ธรรมนนเกดผลจรงในหมสงฆ พระพทธเจาจงทรงวางกฎเกณฑในการจดการอธกรณขนมาเพอให

สงฆปฏบตตามและไดประโยชนจากกฎธรรมชาตไดดทสดดงทจะกลาวในหวขอตอไป

2.4.3 วธจดการอธกรณ

การทมนษยจดวางวนยได นนเปนความสามารถพเศษอยางหนงในหมมนษยทพฒนาแล ว

การปฏบตตามวนยกคอการนา ประโยชนจากธรรมมาใชไดนนเอง เมอ ปฏบตตามวนยไดอยางด บน

พนฐานแหงธรรมแลวกจะทาใหสงคมมนษยเปนไปดวยด หลกการนจงแสดงความหมายหลายอยาง

ในความสมพนธระหวางธรรมกบวนยกลาวคอ

34 มหามกฏราชวทยาลย, พระวนยปฎก เลม 6 จลวรรค ปฐมภาคและอรรถกถา, หนา 607 – 613.

35 พระธรรมปฎก (ป.อ. ปยตโต), วนย: เรองใหญกวาทคด, หนา 3 – 4.

23

1. วนยทถกตอง จะตองตงอย บนฐานของความจรงในธรรมชาต มฉะนนวนย (ระบบการ

จดตงในสงคมมนษย) กจะไมจรงจง ไมไดผล ไมมนคง

2. วนยตองมความมงหมายเพอธรรมอยางใดอยางหนง เชน ความชอบธรรม ความเปน

ธรรม ความดงามของสงคม35

36

อธกรณหรอเรองทสงฆตองจดการ ทง 4 ประเภท กเชนเดยวกน พระพทธเจาทรงบญญต

พระวนยเรองนขนมากเพราะทรงรแจงธรรมทงหลายอนเกดจากพระปญญา ดงนนจงทรงบญญต

พระวนยทสามารถบรหารจดการและแกไขอธกรณเหลานนเพอความชอบธรรมและเพอคว ามดงาม

ในหมสงฆดวยอธกรณสมถะ 7 ประการ ดงตอไปน

2.4.3.1 วธจดการววาทาธกรณ

ววาทาธกรณ จดการดวยสมถะ 2 อยางคอ 1) สมมขาวนย 2) เยภยยสกา บางทจดการได

ดวยสมมขาวนยเพยงอยางเดยวไมตองอาศยเยภยยสกา บางทตกลงกนได สาหรบสมมขาวนยหรอ

วธระงบหรอตดสนในทพรอมหนา นนมองคประกอบอก 3 อยางคอ

1) มความพรอมหนาสงฆ คอ ภกษผเขากรรมมจานวนเท าไร ภกษเหลานนมาประชมกน

นาฉนทะของผควรฉนทะมา ผอยพรอมหนากนไมคดคาน

2) ความพรอมหนาธรรม ความพรอมหนาวนย คอ อธกรณนนระงบโดยธรรม โดยวนยและ

โดยสตถศาสน

3) ความพรอมหนาบคคล คอ โจทกและจาเลยทงสองเปนคตอสในคดอยพรอมหนากน

หากอธกรณระงบอยางน ผทารอฟนเปน อาบตปาจตตยทร อฟน ผใหฉนทะตเต ยนเปน

ปาจตตยทตเตยน 36

37 โดยสงฆพงสมมตภกษผประกอบดวยองคคณ 10 ประการดวยอพพาหกวธ

เพอใหภกษรปนนเปนผวนจฉยในววาทาธกรณดงกลาว โดยองคคณ 10 ประการนนมดงตอไปน

1. เปนผมศล สารวมในปาฏโมกขสงวร ถงพรอมดวยอาจาระและโคจร มปกตเหนภยใน

โทษมประมาณเลกนอย สมาทานศกษาอยในสกขาบททงหลาย

2. เปนพหสตร ทรงสตะ สงสมสตะ ธรรมเหลานนใดไพเราะในเบองตน ทามกลางและทสด

ยอมสรรเสรญพรหมจรรยอนบรสทธ บรบรณสนเชง พรอมทงอรรถพรอมทงพยญชนะ ธรรม


37 มหามกฏราชวทยาลย, พระวนยปฎก เลม 6 จลวรรค ปฐมภาคและอรรถกถา, หนา 574 – 576.

24

ทงหลายเหนปานนน ยอมเปนอนเธอสดบมาก ทรงไว สงสมดวยวาจา เขาไปเพงดวยใจ แทงตลอด

ดแลวดวยทฏฐ

3. จาปาตโมกขทงสองไดดโดย พสดาร จาแนกด สวดด วนจฉยถกตองโดยสตร โดยอน

พยญชนะ

4. เปนผต งมนในพระวนย ไมคลอนแคลน

5. เปนผอาจชแจงใหคตอสในอธกรณยนยอม เขาใจ เพงเหน เลอมใส

6. เปนผฉลาดเพอยงอธกรณอนเกดขนใหระงบ

7. รอธกรณ

8. รเหตเกดอธกรณ

9. รความระงบแหงอธกรณ

10. รทางระงบอธกรณ37

38

หากไมสามารถใชวธอพพาหกวธไดเพราะไมมภกษผทรงคณแบบนน พระพทธเจาทรง

อนญาตใหจดการอธกรณเรองนนๆ ใหแกสงฆดวยเยภยยสกา คอการถอเอาเสยงขางมาก โดยพง

สมมตภกษผประกอบดวยองคคณ 5 ใหเปนผใหจบสลากคอ

1. ไมถงความลาเอยงเพราะความชอบพอ

2. ไมถงความลาเอยงเพราะความเกลยดชง

3. ไมถงความลาเอยงเพราะความงมงาย

4. ไมถงความลาเอยงเพราะความกลว

5. พงรจกสลากทจบแลวและยงไมจบ

พระพทธเจาทรงอนญาตวธจบสลาก 3 แบบ คอ

1) วธปกปด คอทาสลากใหมสและไมมสแลวเขาไปหาภกษทละรปๆ แลวแนะนาอยางนวาน

สลากของผกลาวอยางน นสลากของผกลาวอยางน ทานจงจบสลากทชอบใจ เมอภกษนนจบแลวพง

แนะนาวาทานอยาแสดงแกใครๆ ถารวาอธรรมวาทมากกวาพงบอกวาสลากจบไมดแลวให จบใหม

38 เรองเดยวกน, หนา 579.

25

ถารวาธรรมวาทมากกวาพงประกาศวาสลากจบดแลว

2) วธกระซบบอก คอพงกระซบบอกทใกลหของภกษแตละรปๆ วานสลากของผกลาวอยาง

น นสลากของผกลาวอยางน ทานจงจบสลากทชอบใจ เมอภกษนนจบแลวพงแนะนาวาทานอยา

บอกแกใครๆ ถารว าอธรรมวาทมากกวาพงบอกวาสลากจบไมดแลวใหจบใหม ถารวาธรรมวาท

มากกวาพงประกาศวาสลากจบดแลว

3) วธเปดเผย ถารวาธรรมวาทมากกวาพงใหจบสลากเปดเผย อยางแจมแจง 38

39

จะสงเกตวาวธการแกปญหาแบบนไมไดเนนทเสยงสวนใหญแตเนนหลกการ และความ

ถกตองตามพระธรรมวนยเปนใหญ

2.4.3.2 วธจดการอนวาทาธกรณ

อนวาทาธกรณ จดการดวยสมถะ 4 อยางคอ 1) สมมขาวนย 2) สตวนย 3) อมฬหวนย 4)

ตสสปาปยสกา บางครงสามารถ จดการดวยสมถะ 2 อยางคอ 1) สมมขาวนย 2) สตวนย บางทพง

ตกลงกนได ดงทพระพทธเจาตรสไววาภกษโจทภกษดวยศลวบต อนไมมมล สงฆพงใหสตวนยแก

ภกษนน ผถงความไพบลยแหงสตอยแลว บางเรองสามารถจดการไดดวยสมถะ 2 อยางคอ 1) สมม

ขาวนย 2) อมฬหวนย บางทพงตกลงกนได ดงทพระพทธเจาตรสไววาภกษวกลจรต มจตแปรปรวน

ไดประพฤตละเมดกจอนไมควรแกสมณะเปนอนมาก ทงทกลาวดวยวาจาและพยายามทาดวยกาย

ภกษทงหลายยอมโจทเธอดวยอาบตทเธอวกลจรต มจตแปรปรวน ประพฤตละเมดตองแลววาทาน

ตองอาบตแลว จงระลกอาบตเหนปานน เธอ กลาวอยางนวาทานทงหลายขาพเจาวกลจรต มจต

แปรปรวน ไดประพฤตละเมดกจอนไมควรแกสมณะเปนอนมาก ทงทกลาวดวยวาจาและพยายามทา

ดวยกาย ขาพเจาระลกอาบตนนไมได ขาพเจาหลงไดทาสงนแลว สงฆพงใหอมฬหวนย คอวธระงบ

อธกรณแกภกษทหายเปนบาแลวแกภกษนน ผหายหลงแลว

บางครง อนวาทาธกรณ สามารถ จดการ ดวยสมถะ 2 อยาง คอ 1) สมมขาวนย 2) ตส

สปาปยสกา บางท พงตกลงกนได ดงท พระพทธเจาตรสไว วาภกษโจทภกษดวยครกาบตใน

ทามกลางสงฆวาทานตองครกาบตคออาบตปาราชกหรออาบตทใกลปาราชกแลว จงระลกอาบตเหน

ปานน ภ กษจาเลยนนกลาวอยางนวา ขาพเจาระลกไมไดเลยวาตองครกาบตเหนปานนคออาบต

ปาราชกหรออาบตใกลปาราชกแตระลกไดวาตองอาบตแมเลกนอยเหนปานน คานนขาพเจาพดเลน

คานนขาพเจาพดพลอยไป ขาพเ จาระลกไมไดวาตองครกาบตคออาบตปาราชกหรออาบตทใกล


26

ปาราชก สงฆพงทาตสสปาปยสกากรรมคอวธระงบอธกรณแกภกษผเลวทรามทไมยอมรบอาบตนน

แกภกษนน

2.4.3.3 วธการจดการอาปตตาธกรณ

อาปตตาธกรณจดการดวยสมถะ 3 อยาง คอ 1) สมมขาวนย 2) ปฎญาณตกรณะ 3) ตณวต

ถารกะ บางท วธ จดการ ดวยสมถะ 2 อยาง คอ 1) สมมขาวนย 2) ปฏญญาตกรณะ ดงท

พระพทธเจาตรสไววา ภกษในธรรมวนยนตองลหกาบตแลว เธอพงเขาไปหาภกษรปหนงหมผา

อตราสงคเฉวยงบา นงกระโหยง ประคองอญชล แล วกลาววาผมตองอาบตชอน ผมแสดงคนอาบต

นน ภกษผรบนนพงกลาววาทานเหนหรอ ภกษผแสดงนนพงกลาววา ผมเหน ภกษผรบนนพงกลาว

วาทานพงสารวมตอไป นเรยกวาอธกรณระงบแลว ดวยสมมขาวนยกบปฏญญาตกรณะ วธจดการ

ดวยสมถะอก 2 อยาง คอ 1) สมมขาวนย 2) ตณวตถารกะ ดงทพระพทธเจาตรสไววา พวกภกษใน

ธรรมวนยนเกดความบาดหมาง เกดความทะเลาะ ถงความววาทอย ไดประพฤตละเมดกจอนไม

สมควรแกสมณะเปนอนมากทงทกลาวดวยวาจาและพยายามทาดวยกาย ถาพวกภกษในหมนนคด

อยางนวาพวกเราเกดความบาดหมาง เกดความทะเลาะ ถงความววาทอยไดประพฤตละเมดกจอน

ไมสมควรแกสมณะเปนอนมาก ทงทกลาวดวยวาจาและพยายามทาดวยกาย ถาพวกเราจกปรบกน

ดวยอาบตเหลาน บางทอธกรณนนจะพงเปนไปเพอความรนแรง เพอความรายกาจ เพอความแตก

กนกได เราอนญาตใหระงบอธกรณนดวยตณวตถารกะคอการประนประนอมกนทงสองฝาย

2.4.3.4 วธจดการกจจาธกรณ

เนองจากกจจาธกรณของสงฆ เชน อปโลกนกรรม ญตตกรรม ญตตทตยกรรม ญตตจตตถ

กรรมรายละเอยดของสงฆกรรมเหลานน 1) อปโลกนกรรมคอกรรมทตองใหสงฆผอยในสมาใหหมด

จดนาฉนทะของภกษผควรฉนทะมา สวดประกาศ 3 ครงทาตามอนมตของสงฆผพรอมเพรยง 2)

ญตตกรรมกรรม คอกรรมทตองทาดวยญตตอยางเดยว ตามอนมตของสงฆผพรอมเพรยงตามนยท

กลาวแลว 3) ญตตทตยกรรมคอกรรมทตองทาดวยอนสาวนา มญตตเปนท 2 คอญตต 1 อนสาวนา

1 ตามอนมตของสงฆผพรอมเพรยง โดยนยทกลาวแลว 4) ญตตจตตถกรรม คอ กรรมทตองทาดวย

อนสาวนา 3 มญตตเปนท 4 อยางนคอญตต 1 อนสาวนา 3 ตามอนมตของสงฆผพรอมเพรยง

โดยนยทกลาวแลว บรรดากรรมเหลานน กรรมหนก 6 อยางคอสมมตสมา ถอนสมา ใหผากฐน รอ

กฐน แสดงทสรางกฎ แสดงทสรางวดทอย ไมควรอปโลกนทาพงสวดญตต ทตยกรรมวาจาเทานน .

กรรมเบาทเหลอและสมมตในการถอเสนาสนะและ ใหมรดกจวรเปนตน แมอปโลกนทาก ควรแตไม

พงทาดวยอานา จญตตกรรมและญตตจตตถกรรมเลย สวนญตตจตตถกรรม ตองสวดญตตและ

27

กรรมวาจา 3 เทานน ไมพงทาดวยอานาจอปโลกนกรรมเปนตน ความสงเขปเพยงเทาน39

40

ดวยเหตนกจจาธกรณ จงจดการไดดวย สมถะอยางเดยว คอ สมมขาวนยหรอวธระงบหรอ

ตดสนในทพรอมหนา 40

41 เพราะเปนกจทสงฆตองมาประชมพรอมหนาเพอบรหารจดการรวมกน

กลาวโดยสรปอธกรณทง 4 สามารถบรหารจดการดวยวธตางๆ ดงตอไปน

ตารางท 2 การจดการอธกรณดวยอธกรณสมถะ

อธกรณ (เรองราว) อธกรณสมถะ (การจดการ)

1. ววาทาธกรณ 1) สมมขาวนย 2) เยภยยสกา

2. อนวาทาธกรณ 1) สมมขาวนย 2) สตวนย

3) อมฬหวนย 4) ตสสปาปยสกา

3. อาปตตาธกรณ 1) สมมขาวนย 2) ปฎญาณตกรณะ

3) ตณวตถารกะ

4. กจจาธกรณ 1) สมมขาวนย

จากวธการจดการทพระพทธเจาทรงบญญตเรองการจดการอธกรณจะเหนไดวาการบญญต

วนยคอการจดตงรปแบบ วางระบบระเบยบตางๆ ของสงคมสงฆ ซงมองคประกอบทสาคญ 2 อยาง

คอ

1. มปญญา คอเขาถงตวธรรม รความจรงในเรองนนๆ รความถกตองดงามทพงตองการ

2. เจตนาด คอเจตนาบรสทธถกตองดงาม มงผลทสอดคลองตามธรรมทรนน

พระพทธเจาทรงเขาถงความจรงของธรรมชาตคอธรรมแลวทรงสามารถนาความรในธรรม

นนมาจดตงวางระบบในหมมนษยใหสาเรจผลตามธรรมนนคอจดตงวนยไดดวยจงไดรบพระนามว า

เปน “สมมาสมพทธะ ” พระองคจงทรงวางวนยขนมาเปนเกณฑในหมมนษย วนยจงมความหมาย

เปนการจดระเบยบชวตและการจดระบบสงคมสงฆทงหมด เชน การจดระบบเศรษฐกจในเรองความ



28

เปนอยเกยวกบปจจย 4 จดระบบการบรหารการปกครอง การพจารณาตดสนคด ฯลฯ 41

42 การบญญต

พระวนยเพอจาแนกอธกรณและวธระงบอธกรณจงเปนตวอยางของ การคนพบธรรมของ

พระพทธเจาและทรงบญญตวนยเพอบรหารจดการธรรมหรอความจรงตามกฎธรรมชาตนนอานวย

ผลเปนประโยชนแกมนษย

2.5 คณคาของการบรหารจดการในพระธรรมวนย

เมอทราบวธการจดการอธกรณดวยอธกรณสมถะตามพระธรรมวนยแลว ควรจะพจารณา

หลกธรรมทเกยวกบคณคาของการบรหาร จดการ ในพระพทธศาสนาเพอจะไดทราบแนวทางการ

บรหารจดการพระพทธศาสนาทควรเปน ในคมภรชาดกกลาวถงคณธรรมของผบรหารคณะความวา

กคนพาลแตสาค ญตนวาเปนบณฑตบรหารหมคณะลอานาจความคดของตน คงนอน

ตายเหมอนกระบตวนฉะนน คนโงแตมกาลงบรหารหมคณะกไมด ไมเปนประโยชนแก

เหลาญาตเหมอนนกตอไมเปนประโยชนแกนกทงหลายฉะนน สวนคนฉลาดมกาลง

บรหารหม คณะดเปนประโยชนแกเหลาญาต เหมอนทา ววาสวะเปน ประโยชนแกทวย

เทพชาวไตรทศฉะนน อนง ผใดเหนศล ปญญาและสตะ มในตน ผนนยอมประพฤต

ประโยชนแกคนทง 2 ฝาย คอทงแกตนเองและผอน เพราะฉะนน ธรชนควรชงใจด

ตวเองเหมอนชงใจดศล ปญญาและสตะฉะนนแลวจงบรหารหมคณะบาง อยคนเดยว

เวนการบรหารบาง42

43

จากพทธพจนจะเหนวาการบรหารทมคณคาตองประกอบไปดวยกาลงกายและกาลง ใจ โดย

กาลงใจไดแกศล ปญญา และสตะโดยการบรหารนนตองเปนไปเพอประโยชนตนเองและผอนดวย

หากจะจากด ความเฉพาะ การบรหารคณะสงฆ พระพทธเจาทรงบรหารสงฆดวย วธการวาเมอ

พระองคทรงเปนพระอรหนต ตรสรเองโดยชอบถงพรอมดวยวชชาและจรณะ เสดจไปดแลว ทรงร

แจงโลก ทรง เปนสารถฝกบรษทควรฝก ไมมผอ นยงกวา ทรง เปนศาสดาของเทวดาและมนษย

ทงหลาย ทรงเปนผเบกบานแลว และทรงเปนผจาแนกพระธรรม จกทรงทาโลกนพรอมเทวโลกมาร

โลก พรหมโลก ใหแจงชดดวยพระปญญาอนยงดวยพระองคเองแลว ทรงสอนหมสตวพรอมทงสมณ

พราหมณเทวดาและมนษยใหรตาม ทรงแสดงธรรมงามในเบองตน งามในทามกลางงามใน ทสด

ประกาศพรหมจรรย พรอมทงอรรถ พรอมทงพยญชนะบรสทธบรบรณสนเชง ทรงบรหารภกษสงฆ


43 มหามกฏราชวทยาลย , พระ สตรและอรรถกถาแปล ขททกนกาย ชาดก เลม 3 ภาค 5


29

หลายรอย43

44

จากพระพทธพจนนยอมแสดงวาพระพทธเจาทรงบรหารคณะสงฆดวยการแสดงธรรมเรอง

ศล สมาธ ปญญา อนเปนผลจากการตรสร ทกลาววาทรง บรหารดวยการ แสดงธรรมเรองศล สมาธ

ปญญา นนกเพราะในคมภรวสทธมรรคไดกลาววา “อนง ความงามในเบองตนแหงพระศาสนา กเปน

อนทรงประกาศดวยศล … ความงามในทามกลางเปนอนทรงประกาศดวยสมาธ … ความงามใน

ทสดเปนอนทรงประกาศดวยปญญา”45

ดงนน การทพระพทธเจาทรงบรหารคณะสงฆดวยการ แสดง

ธรรมอนงามในเบองตน งามใน ทามกลางและ งามใน ทสดก ยอมหมายถงการแสดง ธรรมเรอง ศล

สมาธและปญญานนเอง จะเหนวาการบรหารดวยศล สมาธ ปญญา จะสอดคลองกบพระพทธ พจนท

พระองคตรสกอนทรงปรนพพานวา

กภกษสงฆยงหวงอะไรในเราตถาคตเลา ดกอนอานนท ธรรมทตถาคตแสดงแลวไดทาม

ใหมในมใหมนอก ดกอนอานนท ตถาคตมไดมกามออาจารย (ปดบงซอนเรน ) ในธรรม

ทงหลาย ดกอนอานนท ผใดพงมความดารอยางนวาฉนจกบรหารภกษสงฆ ดงนกด

หรอวาภกษสงฆพงยกยองฉน ดงนกด ดกอนอานนทแนนอน เขาผนนพงปรารภภกษ

สงฆแลวกลาวถอยคาบางประการ ดกอนอานนท ตถาคตมไดมความดารอยางนวาเรา

แลจกบรหารภกษสงฆหรอวาภกษสงฆพงยกยองเรา ตถาคต ดงน ดกอนอานนท

ตถาคตนนยงจกปรารภภกษสงฆแลวกลาวถอยคาไรๆ คราวเดยว ดกอนอานนท กใน

กาลบดน เราตถาคตแกเฒาแลว เปนผใหญ ลวงกาลผานวยโดยลาดบแลว วยของ

ตถาคตกกาลงดาเนนเขาเปน 80 ปอย ดกอนอานนท เกวยนคราคราเดนไปไดดวยการ

แซมดวยไมไผแมฉนใด รางกายของตถาคตกดาเนนไปไดเหมอนดวยการแซมดวยไม

ไผ ฉนนนนนแล ... เพราะเหตนนแหละ อานนท เธอทงหลายจงมตนเปนเกาะมตนเปน

สรณะอยเถด อยามสงอนเปนสรณะ จงมธรรมเปนเกาะ มธรรมเปนสรณะ อยามสงอน

เปนสรณะเลย45

46

จะเหนวาการบรหาร ภกษสงฆ กคอการแสดงธรรมอยางไมมการปดบงซอนเรน เมอ

พระพทธเจาทรงแสดงธรรมมานานถง 80 พรรษาแลว จงทรงใหมตนเปนทพงแหงตนหรอทตรสวา

จงมตนเปนเกาะ มตนเปนสรณะ ซง ทรงอธบายความ หมายความวา การมตนเปนเกา ะกคอการม

44 มหามกฏราชวทยาลย, พระสตรและอรรถกถาแปล ทฆนกาย ปาฏกวรรค เลม 3 ภาค 1, หนา 120.

45 พระพทธโฆสาจารย , คมภรวสทธมรรค , สมเดจพระพฒาจารย (อาจ อาสภมหาเถร ) แปล

(กรงเทพมหานคร: บรษทประยรวงศพรนทตง จากด, 2546), หนา 6 – 7.

46 มหามกฏราชวทยาลย, พระสตรและอรรถกถาแปล ทฆนกาย มหาวรรค เลม 2 ภาค 1, หนา 274.

30

ธรรมะเปนสรณะนนเอง โดยธรรมะทตรสอธบายไดแกการเจรญสตปฏฐานโดยอาศยความเพยร สต

และปญญา 46

47 จากพทธพจนจะเหนไดวาพระพทธเจามไดทรงเหนแกประโยชนสวนพระองคเพราะ

ไมทรงถอพระองคเปนจดศนยกลางสาหรบการสกการบชาแตทรงถอธรรมหรอหลกการเปนใหญ

มากกวาบคคล นอกจากจะเนนในเรองความสาคญทงตวคนและหลกการแลว พระพทธศาสนายง

คานงถงความสาคญขอ งโลกหรอสงคมซงเปนสงแวดลอมภายนอกดวยจงพอสรปไดวาธรรมของ

พระพทธศาสนานนสามารถประยกตเขากบหลกในการบรหารไดเพราะการบรหารตองพจารณาถง

ปจจยสามประการคอ คน หลกการและสงแวดลอม ดงนน หลกธรรมของพระพทธศาสนาเขากนได

กบหลกการบรหารงานและมคณคาตอการทจะนามาใชเปนหลกในการดารงชวตและเปนหลกในการ

ปฏบตงานในเรองของการมองเหนความสาคญของตวคนกบหลกการไดเปนอยางด47

48

กลาวโดย สรป การบรหารในพระพทธศาสนาดานคณคาตองเปนการบรหารทเนนอาศย

ธรรมะเปนหลกโดยหลกธรรมทเปนคณคาทเกดจากการบรหารกไดแก ศล สมาธ และปญญา โดย

ปญญานนหมายถงปญญาจากสตะหรอปรยตและปญญาทเกดจากการปฏบต โดยการบรหาร จดการ

ดวยธรรมะนนตองบรหารอยางเปดเผยและเปนไปเพอประโยชนตนและประโยชนทาน โดยไมไดหวง

ใหมการยกยองใดๆ ดวย การจะใชหลกการใดๆ มาตดสนเรองของพระ ภกษสงฆในพระธรรมวนย

ยอมตองใชหลกพระธรรมวนยนนเองตดสนจะนาเกณฑอนๆ มาใชมได เรองของพระสงฆยอมตอง

ใหผกาเนดพระ สงฆซงกคอพระสมมาสมพทธเจานนเอง เปนผ ตดสน แตเมอพระพทธ เจา ทรง

ปรนพพานแลว พระธรรมวนยจงเปนพระศาสดาแทน พระองคหลกพระธรรมวนย จงกลายเปนผให

กาเนดพระสงฆ

ถาพระภกษสงฆไมยอมรบหลกพระธรรมวนยวาเปนเกณฑ ทสาคญทสด ในการตดสนเรอ ง

ของพระภกษสงฆ การไมยอมรบหลกพระธรรมวนยกเปรยบเสมอนกบการทภกษนนไมยอมรบภกข

ภาวะของตนเองทอาศยพระธรรมวนยดวยเชนเดยวกน เพราะเหตวาพระ ภกษสงฆนนถอกาเนด

ขนมาจากพระธรรมวนย ขนตอนการ เปลยนจากฆราวาส มาเปนพระ ภกษสงฆตงแตการบรรพชา

การอปสมบท การประพฤตในสกขาบท การประพฤตปฏบตในวตรตางๆ เชน การปลงอาบต การ

ออกจากอาบต การเขาอยปรวาสกรรม รวมถงการทาสงฆกรรมตางๆ ทกอยาง ทกขนตอน จนถง

ทสดแมการลาสกขา ลวนเกดจากหลกการทมการบนทกไวในพระธรรมและวน ยซงอยใน

พระไตรปฎกทงสน ดงนน การทพระสงฆจะไมยอมรบหลกพระธรรมวนยกเทากบไมยอมรบความ


48 ทนพนธ นาคะตะ, พระพทธศาสนากบสงคมไทย (กรงเทพมหานคร: หจก. สหายบลอกและการพมพ ,

2544), หนา 46.

31

เปนพระภกษของตนเองทเกดจากพระธรรมวนยดวย

ดงนน ผวจยจะใชเกณฑเรองคณคาทเกดจากการบรหารนเปนหลกในการวเคราะหการ

บรหารจดการพระสงฆในบ ทตอๆ ไปของงานวจยน ในบทตอๆ ไปเราจะไดพจารณาวาการบรหาร

จดการองคการพระพทธศาสนาตงแตอดตจนถงปจจบนนนเปนอยางไรบาง กอนทจะวเคราะหวา

การบรหารจดการคณะสงฆในปจจบนเปนไปตาม หลกพระธรรมวนยและ เปนไปเพอการสรางคณคา

แกพระพทธศาสนาหรอไ ม ดงทพระพทธเจา ตรสไววาการ บรหารจดการของพระองคดวยวธการ

ตางๆ เชน การ บญญตสกขาบท การจาแนกอธกรณและอธกรณสมถะ ลวนเปนไป เพอคณคาแก

พระพทธศาสนาตามหลกพระธรรมวนย

บทท 3

การบรหารจดการองคการพระพทธศาสนาในประเทศไทย

บทนจะกลาวถงประวตการบรหารจดการ องคการพระพทธศาสนาในประเทศไทยตงแตใน

อดตโดยศกษาตงแตสมยอาณาจกรสโขทย ทพระพทธศาสนาเขามาในราชอาณาจกร จนถงปจจบน

โดยเนนในชวงทการบรหารจดการองคการพระพทธศาสนาโดยเฉพาะองคก ารคณะสงฆทอยภายใต

พระราชบญญตคณะสงฆ พ .ศ. 2505 และ พ.ศ. 2535 จนถงปจจบน เพอทจะไดเหนความเปนไป

และพฒนาการในการบรหารจดการองคการพระพทธศาสนาอยางชดเจน โดยกอนทจะทาการศกษา

ตอไป ผวจย ขอนยามคาวาองคการแล ะองคกรเพอความชดเจนดงตอไปน คาวา “องคกร ” น.

หมายถง บคคล คณะบคคลหรอสถาบนซงเปนสวนประกอบของหนวยงานใหญททาหนาทสมพนธ

กนหรอขนตอกน เชน คณะรฐมนตรเปนองคกรบรหารของรฐ สภาผแทนราษฎรเปนองคกรของ

รฐสภา คาวาองคการ น . หมายถงศนย รวมกลมบคคลหรอกจการทประกอบกนขนเปนหนวยงาน

เดยวกนเพอดาเนนกจการตามวตถประสงคทกาหนดไวในกฎหมายหรอในตราสารจดตงซงอาจเปน

หนวยงานของรฐ เชน องคการของรฐบาล หนวยงานเอกชน เชน บรษทจากดสมาคมหรอหนวยงาน

ระหวางประเทศ เชน องคการสหประชาชาต ในบางกรณองคกรหมายรวมถงองคการดวย0

1

ศาสตราจารยจานง ค ทองประเสรฐอธบาย คาศพท วา “องคกร ” เปนศพทบญญตตรงกบ

ภาษาองกฤษวา Organ พจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ .ศ. 2525 ใหบทนยามไว วา “น.

สวนประกอบยอยของหนวยใหญ ทาหนาทสมพนธกนหรอขนตอกนและกน ” สวนคาวา “องคการ”

ซงตรงกบภาษาองกฤษวา Organization นน ใหบทนยามไว วา “น. ศนยกลางของกจการทรวม

ประกอบกนขนเปนหนวย ” หรอกคอ หลาย ๆ “องคกร” รวมกนเขากลายเปน “องคการ ” สวนคา

ภาษาองกฤษวา Organization น พจนานกรมศพทสงคมวทยาของราชบณ ฑตยสถาน ให

ความหมายไวเปน 2 อยาง ดงน

1. การจดระเบยบ กระบวนการทจาแนกความแตกตางของสวนหนงออกจากอกสวนหนง

โดยให แตละสวนกระทาหนาทแตกตางกน และในขณะเดยวกนกส รางความสมพนธระหวางสวน

ตางๆ ภายในสวนรวมทงหมดนนใหกระทาหนาทประสานกน

2. องคการ หนวยงานทมการจดระเบยบงานตามกระบวนการตาม ขอ 1

1 ราชบณฑตยสถาน, พจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542, หนา 1321.

33

ดงนน การท บคคลตาง ๆ มารวม กนเปนกลมจงยงไมถอวาเปน องคกร เพราะ “องคกร ”

จะตองเปนสวนยอยของ “องคการ ” และมหนาทเฉพาะของ ตนๆ สวน “องคการ ” นนมหนาทเอา

“องคกร ” ตาง ๆ ซงกระทาหนาท แตกตางกนนนมารวมเขาดวยกน และพรอมกนนนกสร าง

ความสมพนธระหวางองคกรตางๆ ใหทาหนาทประสานกนอยางเปนระเบยบ คลาย ๆ กบเครองจกร

นาฬกาแตละ ชนแตละชน ซงมหนาทตาง ๆ กนเ ปน “องคกร ” เมอนาเอา เครองจกรแตละชนมา

ประกอบกนและทาใหมนเดนไดอยางมระเบยบเปน “องคการ” หนวยงานทจะถอวาเปน “องคการ”

ได จะตองมการจดระเบยบงานถกตองตาม กระบวนการดงกลาวมาแลวเทานน 1

2 จากนยามดงกลาว

องคกรพระพทธศาสนาตางๆ ในงานวจยน เชน วด สานกงานพระพทธศาสนาแหงชาต จงถอเปน

องคกรทเปน หนวยยอยขององคการพระพทธศาสนา มหาเถรสมาคม ถอเปนองคการ ดงนน หาก

กลาวถงการบรหารจดการองคกรพระพทธศาสนากถอวาเปนการบรหารจดการขององคการ

พระพทธศาสนาดวยเชนกน เพราะองคกา รพระพทธศาสนากเกดจากหนวยยอยจากองคกร

พระพทธศาสนา เชน องคกรคณะสงฆนนเอง

3.1 การบรหารจดการองคการพระพทธศาสนาในสมยสโขทย

การบรหารจดการองคการพระพทธศาสนา ครงกรงสโขทย หลกฐานเกา แกทสดปรากฏใน

ศลาจารกของพอขนรามคาแหง พระเจาแผนดนรชกาลท 3 ในราชวงศพระรวง จารกไวเมอราว พ .ศ.

1835 วาทพระนครสโขทย มสงฆราช มปคร มมหาเถระและมเถระ พระสงฆราชนาจะเปนตาแหนง

สงฆนายกชนสงสด ตาแหนงปคร นาจะตรงกบพระครทก วนนโดยเปนตาแหนงสงฆนายกรองลงมา

จากสงฆราช แตมหาเถร ะและเถระทกลาวในศลาจารกนน นาจะหมายถงพระภกษซงมพรรษา อาย

และทรงคณธรรมในทางพระศาสนา เปนมหาเถระและเถระตามพระวนยบญญต มใชเปนสมณศกดท

พระเจาแผนดนทรงตง เมอพระนครสโขทยเปนราชธาน นาจะมพระสงฆราชมากกวา 1 องค ดวยวธ

ปกครองพระราชอาณาจกรในครงนน หวเมองใหญทหางไกลราชธานเปนเมองประเทศราชโด ยมาก

แมเมองทอยใกลราชธาน ทเปนเมองใหญกตงเจานายในราชวงศออกไปครองอยางทานองเจา

ประเทศราช เมองใหญเมอง 1 นาจะมพระสงฆราชองค 1 เปนสงฆปรนาย กของสงฆบรษทตลอด

เขตเมองนน ขอสนนษฐาน นมเคาปรากฏ วาพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว พงทรงเปลยน

ทาเนยบเจาคณะเมอง จากพระสงฆราชาเปนสงฆปาโมกขอยหลายเมอง สวนตาแหนงปครนน

เปลยนเรยกเปนพระครแตในครงสโขทย เชอไดแนวาตาแหนงพระครเปนตาแหนงสงฆนายกรองแต

2 จานงค ทองประเสรฐ, ภาษาไทยไขขาน (กรงเทพมหานคร: สานกพมพแพรพทยา , 2528), หนา 379

– 380.

34

สงฆราชลงมา โดยถาเปนเมองใหญจะมเมองละหลายๆ องค ถาเปนเมองเลก สงฆปรนายกกมสมณ

ศกดเพยงปคร

หนงสอพงศาวดารเหนอ และพงศาวดารรามญกลาว วาในครงพระนครสโขทยเปนราชธาน

นนจดระเบยบการ บรหารจดการองคการ คณะสงฆเปนฝายขวาฝาย 1 ฝายซายฝาย 1 โดยทฝาย

ซายเปนฝายอรญวาสซง ไปบวชแปลงทลงกาจงนยมอยตามปาเขาเปนปกต สวนฝายขวาเปนฝาย

คามวาสซงอยตามอารามในบานเมองเปนปกตซงเปนพระสงฆนกายเดม โดยพระเจาแผนดนทรงตง

ราชทนนามเปนสมณศกดซง นาจะไดรบแบบแผนจากประเพณในลงกาทวป 2

3 โครงสรางการบรหาร

จดการองคการ คณะสงฆในสมยสโขทยนมลกษณะสอดคลองคขนานกบการจดโครงสรางการ

ปกครองประเทศโดยมพอขนหรอพระมหากษตรยทรงเปนประมขทงฝายอาณาจกรและ ศาสนจกร

โดยความสมพนธระหวางศาสนจกรและอาณาจกรมโครงสรางดงตอไปน3

4

ตารางท 3 โครงสรางการบรหารศาสนจกรและอาณาจกรในสมยสโขทย

3 สมเดจพระเจาบรมวงศเธอ กรมพระยาดารงราชานภาพ, ตานานคณะสงฆ, หนา 5 – 9.

4 พระเมธธรรมาภรณ (ประยร ธมมจตโต ), ระเบยบการปกครองคณะสงฆไทย (กรงเทพมหานคร : มหา

จฬาลงกรณราชวทยาลย, 2533), หนา 28.

พอขน

พระสงฆราชในราชธาน

คามวาส - ฝายขวา

พระครในราชธาน

เจาอาวาสในราชธาน

พระสงฆราชหวเมองสาคญ

พระครหวเมอง

เจาอาวาส

พระสงฆราชในราชธาน

คามวาส - ฝายขวา

พระครในราชธาน

เจาอาวาสในราชธาน

35

3.2 การบรหารจดการองคการพระพทธศาสนาในสมยอยธยา

การบรหาร จดการองคการ คณะสงฆครง แรกตง กรงศรอยธยา นนยงไมพบหลกฐานแต

สนนษฐานวาแบบแผน นาจะคลายๆ กบ สมยสโขทย คอแบงเปนคณะคามวาสและคณะอรญวาส

ตงแตมนกายปาแกวเขามา หลงจากพระภกษกลมหนงไดไปอปสมบทแปลงเปนสงฬลนกาย ณ

อทกกเขปสมา ณ แมนากลยาณทลงกาทวปเมอ พ.ศ. 1967 คณะสงฆในกรงศรอยธยาจงเกดเปน 3

คณะ ค อ คณะเดมคงตามแบบแผนขางสโขทย เรยกวาคามวาสคณะ 1 อรญวาสคณะ 1 จดการ

ปกครองคณะสงฆปาแกวออกมาอกคณะ 1 เรยกคามวาสฝายขวา ทาเนยบสมณศกดคร งกรงเกา ซง

ปรากฏมาถงกรงรตนโกสนทรจงปรากฏเปน 3 คณะ โดยเรยงลาดบกนดงนคอ 1) คณะคามวาสฝาย

ซาย 2) คณะอรญวาส และ 3) คณะคามวาสฝายขวา โดยคณะคามวาสผายซายดแลคณะสงฆหว

เมองฝายเหนอ คณะคามวาสฝายขวาดแลคณะสงฆหวเมองฝายใต การเรยกเปนคณะเหนอและ

คณะใตนนาจะมเคามลมาแตครงกรงเกาแตใชเรยกกนในสมยกรงธนบรและกรงรตนโกสนทรน 4

5 การ

บรหารจดการองคการคณะสงฆภายในกรงศรอยธยานน พระมหากษตรยทรงสถาปนาเจาคณะใหญ

รปใดรปหนงเปนสมเดจพระสงฆราชในบรรดาเจาคณะใหญ 3 รปเพอดารงตาแหนงประมขสงฆ

ปกครองทวราชอาณาจกร5

6 ดงตารางตอไปน

ตารางท 4 โครงสรางการบรหารจดการองคการคณะสงฆสมยอยธยา


6 พระเมธธรรมาภรณ (ประยร ธมมจตโต), ระเบยบการปกครองคณะสงฆไทย, หนา 33.

สมเดจพระสงฆราช

เจาคณะคามวาสฝายซาย

พระราชาคณะหวเมองฝายเหนอ

พระครหวเมองฝายเหนอ เจาอาวาส

เจาคณะอรญวาส

คณะสงฆอรญวาสในกรง - หวเมอง

เจาคณะคามวาสฝายขวา

พระราชาคณะหวเมองฝายใต

พระครหวเมองฝายใตเจาอาวาส

36

การบรหารจดการ องคการคณะสงฆในยคนน มองซเออร ลาลแบร ราชทตฝรงเศส ผแตง

หนงสอเรองเมองไทย ครงเขามาในแผนดนสมเดจพระนา รายณมหาราชบนทกไววาสมเดจพระเจา

กรงศรอยธยาทรงเลอมใสในพระพทธศาสนา พระราชทานพระราชปถมภแกผ ทบวชเปนพระภกษ

สามเณรเปนอเนกประการ จนเปนเหตใหราษฎรทปร ารถนาจะหลบเลยงราชการบานเมอง พากนไป

บวชเสยเปนอนมาก เมอสมเดจพระนารายณมหาราชไดทรงทราบความดงนจงดารสสงใหออกหลวง

สรศกด (พระเจาเสอ ) ผเปนบตร ออกพระพพธราชา สมหพระคชบาล เปนแมกองประชมสงฆสอบ

ความรพระภกษสามเณร กอน ทมองซเออร ลาลแบร จะเขามาถง อยธยาสกหนอยหน ง พระภกษ

สงฆฝายคามวาสไมยอม รบและรองเรยนวาถาจะสอบความรกน ขอใหสงฆนายกฝายอรญวาสเปน

แมกองในการสอบ มองซเออรลาลแบร กลาววาในครงนนพระภกษสาม เณรทหลบลราชการออกไป

บวช สอบไดความชดวาไมมความรในทางพระศาสนาถกบงคบใหลาสกขาออกเปนฆราวาสเปนอน

มาก 6

7 การบรหารจดการในสมยอยธยาจงเปนตวอยางวาราชอาณาจกรเรมเขามามบทบาทในการ

บรหารจดการองคการศาสนจกรโดยอาศยอานาจรฐจากภายนอกเขามาบรหารจ ดการอธกรณ

ภายในคณะสงฆซงมหลกฐานชดเจนกวาสมยสโขทยทยงไมมหลกฐานชดเจนวาราชอาณาจกรเขา

มามบทบาทในการบรหารจดการองคการพระพทธศาสนามากนอยเพยงใด

3.3 การบรหารจดการ องคการ พระพทธศาสนาในสมยธนบรจนถงรชกาลท 4 ในสมย

รตนโกสนทร

การบรหารจกการองคการคณะสงฆสมยกรงธนบรนน พระเจากรงธนบรทรงขวนขวายใน

การทจะตงสงฆมณฑลใหคนคงตามแบบอยางครงกรงเก า พระองค ทรงสงพระราชาคณะออกไป

บรหารจดการสงฆมณฑลตามหวเมองตางๆ รวมทงรวบรวมพระไตรปฎกทกระจดกระจายไวใหเปน

ระเบยบ แตการทานบารงสงฆมณฑลในครงกรงธนบรยงไมทนมงคงไดเทาใดกเกดเหตพระเ จากรง

ธนบรมามพระสญญาวปลาส ทาใหสงฆมณฑลกลบเสอมโทร มลงไปอกจนเมอพระบาทสมเดจพระ

พทธยอดฟาฯ ไดทรงทานบารงสงฆมณฑลใหมนคงขนกวาแตกอน เชน กฎหมายพระสงฆซงได

ทรงแตงตงเปนพระราชบญญตในครงนนปรากฏอยเปนอนมากรวมถงทรงทาสงคายนาพระไตรปฎก

โดยการบรหารจดการองคการคณะสงฆซงจดในรชกาลท 1 เชอไดวาจดตามแบบอยางครงกรงเกา

จะแกไขกแตเลกนอย เชน เปลยนนามพระธร รมโคดม เจาคณะรองคามวาสฝายขวา เปนพระธรรม

อดมเพอจะมใหพองกบพระนามสมเดจพระศาสดาจารยและเปลยนนามตาแห นงพระอบาฬเปนพระ

วนยรกขตเพอมใหพองกบนามพระอรหนต

7 สมเดจพระเจาบรมวงศเธอ กรมพระยาดารงราชานภาพ, ตานานคณะสงฆ, หนา 34.

37

การบรหาร จดการ องคการ คณะสงฆ เรมเปลยนแปลงใน ครงพระบาทสมเดจพระนงเกลา

เจาอยหว รชกาลท 3 โดยโปรดใหรวมพระอารามหลวงและวดราษฎรในจ งหวดกรงเทพฯ โดยมาก

เขาเปนคณะหนงตางหากเรยกวาคณะกลางขนในกรมสมเดจพระปรมานชตช โนรส อธบดสงฆ วด

พระเชตพน คณะใหญจงเปน 4 คณะ คอ คณะเหนอ คณะใต คณะกลาง และคณะอรญวาส ซงยงคง

มแตตาแหนงเจาคณะ มาแตนน ในรชกาล นทรงทานบารงการเลาเรยนพระป รยตธรรม ใหมความร

เจรญขนกวารชกาลกอนๆ ประกอบดวยเหตทพระ บาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว ทรงผนวชอย

ตลอดรชกาลท 3 พระองคเอาพระหฤทยใสในการศกษาธรรมวนยในพระศา สนามากจนไดเสดจเขา

แปลพระไตรปฎกและทรงตงพระสงฆธรรมยตกนกายขนในรชกาลท 3 โดยวดธรรมยตกนกายขนใน

คณะกลางยงมไดแยกออกเปนคณะหนงตางหาก

ครนถงรชสมย ของพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว รชกาลท 4 โปรดใหตงพระราช

พธมหาสมณตมาภเษก สถาปนาพระเกยรตยศกรมหมน นชตชโนรส เปนกรมสมเดจพระปรมาน

ชตชโนรสและใหทรงดารงตาแ หนงเปนสมเดจพระสงฆราชทรงเปนประธานแกสงฆบรษททวพระ

ราชอาณาจกร โดยการบงคบบญชาวากลาวคณะกลางอยทวดเชตพน แมเมอกรมสมเดจพระปรมาน

ชตฯ สนพระชนมแลว คณะกลางกยงขนในพระอฐกรมสมเดจพระปรมานชตฯ มฐานานกรมพระ

อฏฐบงคบบญชาตลอดมาจนรชกาลท 5 สวนคณะธรรมยตกนกายนน แมโปรดใหกรมสมเดจพระปว

เรศวรยาลงกรณเปนใหญมาแตแรกกยงคงขนอยกบคณะกลางไมไดแยกออกเปนคณะตางหาก

ตลอดรชกาลท 47

8

นอกจากน ในสมยรชกาลท 4 ทรงออกประกาศสาหรบพระภกษและพทธศาสนา 14 เรอง

เชน เรองสกภกษสามเณรทสบฝน เรองพระราชาคณะ ฐาน เปรยญสกมาก ฯลฯ 8

9 สวนกฎหมาย

คณะสงฆในรชกาลท 1 ทมจานวน 10 ฉบบนนมวตถประสงคเพอควบคมความประพฤตของ

พระสงฆให ปฏบตเครงครดตามพระธรรมวนยโดย ไมมกฎหมายฉบบใดกลาวพาดพงถงการจด

โครงสรางการบรหารจดการองคการคณะสงฆ พระดารสของรชกาลท 1 ถอเปนกฎหมายททรงตรา

บงคบใชไมมมาตรา ไมมบทหรอตอน เปนแตขอรบสง หามพระภกษสามเณรประพฤตปฏบตเทานน

โครงสรางการบรหารจดการคณะสงฆในสมยรชกาลท 1 – 4 จงมโครงสรางดงตอไปน9

10


9 สรวฒน คาวนสา , ประวตพระพทธศาสนาในประเทศไทย (กรงเทพฯ : จรญสนทวงศการพมพ จากด ,

2542), หนา 85.

10 พระเมธธรรมาภรณ (ประยร ธมมจตโต), ระเบยบการปกครองคณะสงฆไทย, หนา 39 – 42.

38

ตารางท 5 โครงสรางการบรหารจดการองคการคณะสงฆในสมยรชกาลท 1 – 4

จะเหนวาการบรหารจดการพระพทธศาสนาโดยเฉพาะ องคการ คณะสงฆตงแตตนสมย

รตนโกสนทรจะมการ บรหารจดการจากภายในคณะสงฆและภายนอกคณะสงฆ เชนเดยวกบสมย

อยธยา โดยผเขามามสวนบรหารจดการ องคการคณะสงฆทสาคญกคอพระมหากษตรยซงบทบาท

ในการบรหารจดการนนมตงแตเรองการพระราชทานตาแหนงจนถงกระทงการจดการอธกรณดง

ตวอยางประกาศกฎคณะสงฆในสมยรชกาลท 1 และรชกาลท 4 แตการบรหารจดการ องคการคณะ

สงฆนนเปนเพยงการบรหารจดการแยกค ณะปกครองแต องคการ คณะสงฆยงปกครองตนเองแต

ขนกบสมเดจพระสงฆราชซงมอานาจสงสดในฝายศาสนจกร

3.4 การบรหารจดการองคการพระพทธศาสนาในสมยรชกาลท 5 จนถงกอน พ.ศ. 2484

การบรหารจดการองคการคณะสงฆในรชสมยของพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว

รชกาลท 5 นน เมอ พ .ศ. 2424 สมเดจพระมหาสมณเจา กรมพระยาวชรญาณวโรรสทรงรบ

ตาแหนงกรมเปนกรมหมนวช รญาณวโรรส โดยโปรดใหมสมณศ กดเปนเจาคณะรองคณะ

ธรรมยตกนกายเปนครงแรก ตอมา พ.ศ. 2434 โปรดใหตงพระราชพธมหาสมณตมาภเษกเลอนกรม

พระเจาบรมวงศเธ อ กรมพระปวเรศวรยาลงกรณขนเปนกรมสมเดจพระปวเรศวรยาลงกรณทรง

สมณศกดเปนมหาสงฆปรนายกทวพระราชอาณาจกรเหมอนกรมสมเดจพระปรมานชตชโนรส

สมเดจกรมพระยาปวเรศวรยาลงกรณทรง ดารงตาแหนงเจาคณะใหญธรรมยตกนกาย ดวย ครน

พ.ศ. 2437 โปรดใหจดระเบยบคณะสงฆดวยการแยกคณะกลางซงขนพระอฐกรมสมเดจพระปรมาน


เจาคณะเหนอ

หวเมองเหนอ

เจาคณะกลาง

วดในกรง

เจาคณะใต

หวเมองใต

เจาคณะอรญวาส

ไมมวดในสงกด

39

ชตชโนรสออกเปนคณะตางหากจากคณะเหนอและใตเดม ตอมาในรตนโกสนทรศก 121 หรอ พ.ศ.

2445 โปรดใหตงพระราชบญญตลกษณะปกครองคณะสงฆ โดยการบรหารจดการสงฆบรษทไดจด

วางแบบอนโลมตามวธปกครองพระราชอาณาจกร ค อ มเจาค ณะมณฑล เจาคณะเมอง เจาคณะ

แขวงและอธการหมวด บงคบบญชาส งฆมณฑล ในมณฑลในเมอง และอาเภอ ตาบล ขนตอกนโดย

ลาดบและกาหนดหนาทอธการวดและกจการทจะรกษาประโยชนของพระศาสนาของส งฆบรษท

ตลอดจนของพระอารามไวโดยพสดาร10

11

เนอความทสาคญตามพระราช บญญตน เชน มาตรา 3 กลาววาพระราชบญญตน ไมเกยว

ดวยนกายสงฆ กจและลทธเฉพาะในนกาย นนๆ ใหสงฆนายก ในนกายนน ไดเคยมอานาจวากลาว

บงคบบญชา มาแตกอนประการใดกใหคงเปน ไปตามเดมทกประการแตการปกครองอนเปนสามญ

ทวไปในนกายทงปวงใหเปนไปตามพระราชบญญตน มาตรา 4 สมเดจเจาคณะใหญทง 4 คอ คณะ

เหนอ คณะใต คณะธรรมยตกา คณะกลาง และพระราชาคณะซงเปนเจาคณะรองทง 4 คณะนนเปน

พระมหาเถระททรงปรกษาในการพระศาสนา และการปกครอง บารงสงฆมณฑลทวไป ขอภาระและ

ธระในพระศาสนาหรอในสงฆมณฑลซงไดโปรด ใหพระมหาเถร ะทง 8 นประชมวนจฉยกนเปนมหา

เถรสมาคม ตงแต 5 องคขนไป คาตดสนของมหาเถรสมาคมนนใหเปนสทธขาด ผใดจะอทธรณหรอ

โตแยงตอไปอกไมได 11

12

การตราพระราชบญญตลกษณะปกครองคณะสงฆ ร.ศ. 121 ใน พ.ศ. 2445 พระราชบญญต

ฉบบนมลกษณะเปนเปนธรรมนญการปกครองทกาหนดโครงสรางการบรหารและการจด องคการไว

อยางเปนระบบเปนครงแรกของประวตศาสตรไทยซงมผลบงคบใชเรอยมาจนถงสมยรชกาลท 8 ม

ขอควรสงเกตวาในพระราชบญญตฉบบน กลาวถงเจาคณะใหญคณะธรรมยตในมาตราท 4 อนแสดง

วาคณะธรรมยตซงเคยขนกบคณะกลางของฝายมหานกายในรชกาลท 4 ไดแยกเปนคณะอสระโดย

มเจาคณะใหญปกครองกนเอง เจาคณะใหญฝายมหานกายไมมอานาจบงคบบญชาวดทสงกดคณะ

ธรรมยต กฎหมายฉบบนจงรบรองการแบงนกายของคณะสงฆไทยออกเปนมหานกายและ

ธรรมยตกนกาย นอกจากน โครงสรางการบรหารจดการองคการคณะสงฆยงมลกษณะสอดคลองกบ

โครงสรางการบรหารจกการของฝายอาณาจกร ดงตอไปน12

13


12 สรวฒน คาวนสา, ประวตพระพทธศาสนาในประเทศไทย, หนา 144 – 145.


40

พระมหากษตรย

ตารางท 6 โครงสรางการบรหารจดการองคการคณะสงฆตามพระราชบญญตลกษณะปกครองคณะสงฆ ร.ศ. 121

พระราชบญญตฉบบนไมไดกลาวถงตาแหนงสมเดจพระสงฆราช ทงนเพราะในเวลาทตรา

พระราชบญญตฉบบน เมอ พ .ศ. 2445 ตาแหนงสมเดจพระสงฆราชวางลง เพราะหลงจากสมเดจ

พระสงฆราช (สา ปสสเทว) สนพระชนมลงใน พ.ศ. 2442 นบแตนนมาจนถงสนรชกาลท 5 ไมมการ

สถาปนาสมเดจพระสงฆราชอกเลย พระมหากษตรยในฐานะเอกอคร ศาสนปถมภก จงทรงปฏบต

หนาทสมเดจพระส งฆราชโดยทรงมมหาเถรสมาคมทาหนาทคลายกบคณะเสนาบดททรงปรกษา

สมเดจพระสงฆราช คณะเสนาบด

มหาเถรสมาคม

เจาคณะมณฑล

เจาคณะเมอง

เจาคณะแขวง

เจาอาวาส

พระภกษ – สามเณร

กระทรวงตางๆ

ขาหลวงเทศาภบาล (มณฑล)

ผวาราชการเมอง (จงหวด)

นายอาเภอ (แขวงหรออาเภอ)

กานน

ผใหญบาน

ชาวบาน

41

ฝายการพระศาสนา เสนาบดกระทรวงธรรมการทาหนาทเปน “ศนยกลาง ” การตดตอประสานงาน

ระหวางพระมหากษตรยกบมหาเถรสมาคม 13

14 ในรชกาล ท 5 นน ทรงพระราชดารเ หนวาพระสงฆ

นกายฝายเหนอคอ พระญวน พระจน มมากขน จงพระราชทานสมณฐานนดรศกดแกพระซงเปน

หวหนาทง 2 นกายนน นกายญวน ผเปนหวหนาตาแหนงเปนพระคร รองลงมาเปนปลด รองปลด

และผชวย สองตาแหนงขางหลงนเทยบทานองสมหใบฎกา แตพระราชทานสญญาบตรมราชทนนาม

ทกตาแหนง นกายฝายจน หวหนาเปนตาแหนงพระอาจารย รองลงมาเปนผชวยมสญญาบตรและ

ราชทนนามเหม อนกน พระสงฆนกายญวนและจนน เดมขนกรมทาซาย ภายหลงจงยายมาขน

กระทรวงธรรมการในรชกาลท 5

การบรหารจดการองคการคณะสงฆในรชสมยของพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว

รชกาลท 6 โปรดใหตงพระราชพธมหาสมณตมาภเษกเลอนพระเกยรตยศพระเจาบรมวงศเธอ กรม

หลวงวชรญาวโรรส พระบรมราชอปธยาจารยขนเปนสมเดจพระเจาบรมวงศเธอ กรมพระยาวชร

ญาณวโรรส ตาแหนงสมเดจพระมหาสมณะเปนมหา สงฆปรนายกทวทงพระราชอาณาจกรและเปน

เจาคณะใหญ คณะธรรมยตกาดวย เมอ พ.ศ. 2453 และพระราชทานพระบรมราชานญาตใหสมเดจ

พระมหาสมณะทรงจดระเบยบสมณศกด เมอ พ .ศ. 2455 คอแยกสมณศกดอนเปนฐานนดรคอยศ

เชน สมเดจพระมหาสมณะ สมเดจพระราชาคณะ และตาแหนงคอหนาท เชน สกลสงฆปรนายก เจา

คณะใหญ เจาคณะมณฑล14

15

ในสมยรชกาลท 6 พระมหากษตรยมไดทรงปฏบตหนาทสมเดจพระสงฆราชเพราะมการ

สถาปนาสมเดจพระมหาสมณเจาฯ ดงกลาว เมอทรงสถาปนาสมเดจพระมหาสมณะแลว มหาเถร

สมาคมซงเปนทปรกษาของพระมหากษตรยตามมา ตรา 4 ในพระราชบญญตลกษณะปกครองคณะ

สงฆ ร.ศ. 121 จงเปนอนงดไปโดยนตนย ความขอนจงแสดงวา อานาจหนาทบญชาการของสมเดจ

พระมหาสมณเจาฯ เปนไปอยางกวางขวางเพราะทรงบญชาการคณะสงฆไดโดยลาพงพระองคเอง

สวนมหาเถรสมาคมยงคงทาหนาทเปนทปรกษาของสมเดจพ ระมหาสมณเจาฯ ตอมาตามพระ

ประสงคของสมเดจพระมหาสมณเจาฯ มใชเปนขอผกพนเกยวกบอานาจหนาท ทกาหนดไวใน

พระราชบญญตแตอยางใด ในสมยรชกาลท 7 และตนรชกาลท 8 กอนการตราพระราชบญญตคณะ

สงฆ พ.ศ. 2484 โครงสรางการบรหารจดการองคการคณะสงฆมดงตอไปน15

16




42

ตารางท 7 โครงสรางการบรหารจดการองคการคณะสงฆกอนการตราพระราชบญญตคณะสงฆ พ.ศ. 2484

3.5 การบรหารจดการองคการพระพทธศาสนาใน พ.ศ. 2484 – กอน พ.ศ. 2505

ในสมยรชกาลท 8 พระบาทสมเดจพระเจาอยหวอานนทมหดลเสดจขนครองราชยใน พ .ศ.

2477 ภายหลงการเปลยนแปลงการปกครอง เปนระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยเปน

ประมข การเปลยนแปลงระบอบการปกครองของฝายอาณาจกรเปนเหตใหเกดการเปลยนแปลงใน

การบรหาร จดการองคก ารปกครองคณะสงฆเนองจากคณะรฐบาลในสมยนนเหนความจาเปนท

จะตองเปลยนแปลงการปกครองคณะสงฆใหมรปแบบเปนประชาธปไตย รฐบาลจงตรา

พระราชบญญตคณะสงฆ พ .ศ. 2484 เปนธรรรมนญการปกครองคณะสงฆฉบบใหมแทนท

พระราชบญญต ลกษณะปกครองคณะสงฆ ร .ศ. 121 โดยส าระสาคญของ พ .ร.บ. ฉบบนคอ

พระมหากษตรยทรงสถาปนาสมเดจพระสงฆราช แตสมเดจพระสงฆราชทรงบญญตสงฆอาณตโดย

คาแนะนาของสงฆสภา ทรงบรหารคณะสงฆทางสงฆมนตรและทรงวนจฉยอธกรณทางคณะวนยธร

อานาจการบรหารและการปกครองคณะสงฆจงถกแบงเปน 3 ฝายเพอถวงดลอานาจตามแบบอยาง

การปกครองของฝายบานเมอง16

17

มขอนาสงเกตวาพระราชบญญตคณะสงฆ พ .ศ. 2484 ไดยบเลกมหาเถรสมาคมเพราะไมม

กฎหมายรองรบ โดยวตถประสงคประการหนงของพระราชบญญตฉบบนกเพอรวมคณะสงฆ

มหานกายและธรรมยตกนกายเขาดวยกนภายในเวลา 8 ป นบแตวนประกาศใชตามมาตรา 60

ความวา “กอนทจะไดทาสงคายนาพระธรรมวนยใหครบถวนแตอยางชาไมเกนแปดปนบแตวนใช

พระราชบญญตน หามมใหออกสงฆาณต กาตกาสงฆ พระบญญาสมเดจพระสงฆราช กฎกระทรวง

หรอระเบยบใดทจะบงคบ ใหตองเปลยนลทธอนไดนยมนบถอและปฏบตกนมาเปนเวลาชานานแลว ”

17

18 การรวมนกายสงฆทงสองเขาดวยกนประสบความลมเหลวและคณะสงฆนกายทงสองไดแตกแยก

กนมากขน ความพยายามทจะรวบรวมนกายสงฆทงสองจงไมประสบผลสาเรจตลอดเวลา 20 ป ท


18 สรวฒน คาวนสา, ประวตพระพทธศาสนาในประเทศไทย, หนา 165 – 173.

มหาเถรสมาคม มณฑล เมอง แขวง วด


43


พระราชบญญตคณะสงฆ พ .ศ. 2484 มผลบงคบใช มแต จะสรางความแตกแยกในวงการคณะสงฆ

มากยงขนจนรฐบาลในสมยนนเหนวาความแตกสามคคไดบนทอนประสทธภาพในการบรหาร

กจการคณะสงฆและความแตกแยกนเกดขนเพราะมการแบงแยกอานาจการปกครองเพอถวงดลกน

ตามระบอบประชาธปไตย รฐบาลจงยกเลกพระราชบญญตคณะสงฆ พ .ศ. 2484 และประกาศใช

พระราชบญญตคณะสงฆ พ .ศ. 2505 แทน 18

19 สาหรบโครงสราง การบรหาร จดการคณะสงฆตาม

พ.ร.บ. คณะสงฆ พ.ศ. 2484 มโครงสรางดงตอไปน

ตารางท 8 โครงสรางการบรหารจดการองคการคณะสงฆตาม พ.ร.บ. คณะสงฆ พ.ศ. 2484

หลงการเปลยนแปลงการปกครอง พ .ศ. 2475 ความตนตวในระบอบประชาธปไตยและ

ความไมเปนธรรมในการปกครองคณะสงฆกอใหเกดการเคลอนไหวของภกษมหานกายกลมหนงใน

นามของคณะปฏสงขรณการพระศาสนาโดยมจดมงหมายเพอใหมการรวมนกายสงฆซงแตกแยกให


สงฆสภา คณะวนยธร

การบรหารสวนกลาง

องคการปกครอง

องคการศกษา

องคการเผยแผ

องคการสาธารณปการ

การบรหารสวนภมภาค ชนฎกา

ชนอทธรณ

ชนตน

ภาค

จงหวด

คณะสงฆมนตร

อาเภอ

ตาบล

วด

44

กลบเปนนกายเดยวกนเพอแกไขปญหาการปกครองคณะสงฆทไมเสมอภาคและเพอความเปนธรรม

ในการแตงตงตาแหนงการบรหาร จดการองคการ คณะสงฆ การเคลอนไหวของคณะปฏสงขรณฯ

ประสบอปสรรคนานาประการ เชน ถกขดขวาง จากผบรหารฝายธรรมยต กนกาย แตดวยความ

ชวยเหลอจากคณะรฐบาลและประชาชนบางกลมทเลงเหนปญหาทจาตองแกไขใน องคการคณะสงฆ

คณะปฏสงขรณฯ จงสามารถนาปญหายนตอรฐสภาและผลกดนใหเกดการเปลยนแปลง

พระราชบญญต การปกครอง คณะสงฆใหมไดสาเรจ ผลการเคลอนไหว ทาใหเกดการเปลยนแปลง

ฐานอานาจการบรหาร จดการองคการคณะสงฆจากธรรมยต กนกายมาเปนคณะสงฆมหานกายชว

ระยะเวลาหนง เนองจากรฐบาลแกไขพระราชบญญตการปกครองคณะสงฆ ร .ศ. 121 และตรา

พระราชบญญตการปกครองคณะสงฆ พ .ศ. 2484 โดยเปลยนแปลงประเพณการแตงตงสม เดจ

พระสงฆราชสกลมหาสงฆปรณายกจากธรรมยตกนกายมาเปนการแตงตงพระเถระผทรงคณวฒและ

วยวฒรปใดรปหนงโดยไมสงกดนกาย

รฐบาลไดวางนโยบายการรวมนกายสงฆโดยสรางวดพระศรมหาธาตใหเปนวดรวมนกาย

สงฆและนมนตพระภกษพระยาพหลพลพยหเสนาใหเปนภกษตวอยางในการรวมนกายสงฆ

นอกจากนรฐบาลไดเสนอแตงตงคณะกรรมการเพอพจารณาบารงและสงเสรมการศาสนา อาท การ

จดการศกษาตลอดจนคณภาพของวดและพระสงฆ อยางไรกตาม แมวาจะมการตราพระราชบญญต

คณะสงฆ พ .ศ. 2484 แทนพระราชบญญตคณะสงฆ ร .ศ. 121 ทยกเลกไป แตปญหาตางๆ ใน

องคการ คณะสงฆ ยงคงเปนไปในสภาพเดม ปญหาความขดแยงระหวางนกายสงฆนบวนกยงทว

ความรนแรง ความคดเรองการรวมนกายสงฆกลายเปนเรองลมเหลว แมแตวดพระศรมหาธาต ฯ ซง

รฐบาลมงหวงจะใหเปนวดรวมนกายสงฆกกลบเปนวดธรรมยตกนกายในเวลาตอมา พระราชบญญต

คณะสงฆ พ.ศ. 2484 ถกตความวาเปนโมฆะเนองจากขดแยงตอหลกการบางประการของ

รฐธรรมนญแหงประเทศไทยและถกยกเลกในทสด19

20

3.6 การบรหารจดการองคการพระพทธศาสนาในชวง พ.ศ. 2505 – พ.ศ. 2535

เนอหาโดยสวนใหญของพระราชบญญตคณะสงฆ พ .ศ. 2505 เหมอนกบพระราชบญญต

ลกษณะการปกครองคณะสงฆ ร .ศ. 121 การบรหารจดการองคการคณะสงฆมองคกรเดยวคอคณะ

กรรมการบรหารเถรสมาคม ทมอานาจ แบบเบดเสรจ พระราชบญญตฉบบนยงกาหนดให

พระสงฆราชเปนประธานคณะกรรมการมหาเถรสมาคมเทากบ ทรงเปนหวหนาคณะบรหารงานโดย

20 คนงนตย จนทบตร , การเคลอนไหวของยวสงฆไทยรนแรก พ .ศ. 2537 - 2484 (กรงเทพมหานคร :

สานกพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2528), หนา 227 – 229.

45

ปรยาย คณะกรรมการมหาเถรสมาคมประกอบดวยสมาชกทคดเลอกโดยถอเอาความอาวโสเปน

หลก คณะกรรมการมหาเถรสมาคมจะไดรบการแตงตงมาจากรพระสงฆสองสาย คอ

1. โดยสมณศกด พระราชบญญตฉบบนไดกาหนดใหพระภกษมสมณศกดช นสมเดจพระ

สงฆราชาคณะทกรปเปนกรรมการมหาเถรสมาคมโดยตาแหนง ซงแตเดมสมณศกดช นนมจานวน 6

ตาแหนงปจจบนเพมขนเปนจานวน 8 ตาแหนง

2. โดยการแตงตงสมเดจพระสงฆราช ทรงแตงตงพระภกษทมอาวโสมสมณศกดสงไลเลย

กบชนสมเดจพระสงฆราชาคณะเปนกรรมการอกจานวนหนง แตเดมกาหนดไมตา กวา 4 รป และไม

เกน 8 รป ปจจบนขยายเปนจานวน 12 รป

คณะกรรมการมห าเถรสมาคมทมาจากการแตงตงน อยในตาแหนงคราวละ 2 ป เมอหมด

วาระแลวกมสทธทจะไดรบการแตงตงเขามาไดอก แตในทางปฏบตทดาเนนมาอยางตอเนองกคอ

สวนใหญพระราชาคณะทถกแตงตงขนมาเปนกรรมการมหาเถรสมาคมแลวกจะเปนไปตลอด

จนกระทงมรณภาพเพราะสวนใหญพระมหาเถระทจะไดรบการแตงตงนนจะมสมณศกดเปนรอง

สมเดจพระสงฆราชาอยแลว ครนอยในตาแหนงระยะห นง หากสมณศกดช นพระราชาคณะเกดวาง

ลงกจะไดเลอนขนเปนสมเดจพระราชาคณะแทน นนหมายความวาจะตองเปนคณะกรรมการมหา

เถรสมาคมโดยตาแหนงตลอดไป สวนรปทไมไดถงชนสมเดจสวนใหญจะมรณภาพเสยกอนจะยตกน

ทมการมรณภาพ

คณะกรรมการมหาเถรสมาคมจะทาหนาทบรหารจดการแบบรวมอานาจไว กลาวคอในดาน

ปกครอง กรรมการมหาเถรสมาคมสวนใหญจะมตาแหนงทางการปกครองคณะสงฆในฐานะเจาคณะ

ตางๆ สวนตาแหนงการปกครองคณะสงฆในสวนภมภาคกขนกบกรรมการมหาเถ รสมาคมในฐานะ

เจาคณะปกครอง แมวาในทางปฏบตเจาคณะในสวนภมภาค สามารถแตงตงเจาคณะในระดบลางได

บาง แตกยงคงอยในการควบคมและในความเหนชอบของกรรมการมหาเถรสมาคมในฐานะเจาคณะ

ปกครองสวนกลาง ในดานตลาการ ผทอยในตาแหนงบรหารของคณะสงฆนนกมอานาจตลาการไป

ดวย เชน การไตสวนพจารณาวนจฉยอธกรณทพระภกษไดกระทาข นโดยกาหนดเจาคณะปกครอง

รวมกนเปนคณะ เพอ พจารณาทาหนาทในการวนจฉยตดสน กฎนค หกรรมไดกาหนดให

คณะกรรมการพจารณาไว 3 ชน และมบคลากรรบผดชอบ ดงตอไปน

1. ชนตน ประกอบดวย เจาคณะปกครองสวนภมภาค 3 ระดบ ไดแก เจาอาวาส เจาคณะ

ตาบลและเจาคณะอา เภอ เจาคณะอาเภอเปนประธ านโดยตาแหนง คณะกรรมการตามกฎ

นคหกรรมชนตน มหนาทพจารณาไตสวนอธกรณพระภกษในเขตรบผดชอบของตน หรอพระภกษ

นอกสงกดแตมาทาความผดในเขตอานาจของตน

46

2. ชนอทธรณ ประกอบดวยเจาคณะภาค รองเจาคณะภาค เจาคณะจงหวด หากภาคใดไมม

รองเจาคณะภาคใหเจาคณะภาคเลอก เจาคณะจงหวดรปหนงในเขตอานาจปกครองนนใหเปน

กรรมการรวมในการทาหนาทพจารณาสานวนค วามทอทธรณขนมาจากชนตน ค ณะพจารณาชน

อทธรณกมอานาจพจารณาวนจฉยอธกรณภ กษทอยในเขตอานาจปกครองของตน หรอมาทา

ความผดในเขตปกครองของตน

3. ชนฎกา ซงกคอ คณะกรรมการมหาเถรสมาคมทเขามาพจารณาสานวนความทอทธรณ

มาจากชนอทธรณทวราชอาณาจกร

การพจารณาวนจฉยอธกรณกไมเปนอสระตอกน กลาวคอแมวาคณะกรรมการพจารณา

กาลงพจารณาอยไมวาจะอยช น ใดกตาม หากคณะกรรมการมหาเถ รสมาคมเหนวาสมควรทจะนา

เรองนนมาพจารณาคดเสยเองกยอมสามารถจะทาได หนาทอกอยางหนงของคณะกรรมการมหาเถร

สมาคมกคอหนาทฝายนตบญญต คณะกรรมการมหาเถรสมาคม มอานาจหนาทในการออกกฎมหา

เถรสมาคม ออกประกาศ และออกระเบยบตางๆ 20

21

พระราชบญญตคณะสงฆ พ.ศ. 2505 เกดจากความตองการของรฐบาล ในสมย ทจอม

พลสฤษด ธนะรชต เปนนายกรฐมนตรท มนโยบายมงปรบเปลยนรปแบบการปกครองคณะสงฆให

สอดคลองกบนโยบายการปกครองทนยมรวบ อานาจการตดสนใจเดดขาดไวกบผนา จอมพลสฤษด

เหนวาการ บรหารจดการ องคการ คณะสงฆแบบ แยกอานาจบญชาการคณะสงฆออกเป น 3 ทาง

คอสงฆสภา คณะสงฆมนตร และคณะวนยธร ตามแบบการถวงดลอานาจกนตามระบอบ

ประชาธปไตยนน นามาซงความลาชาและมผลบนทอนประสทธภาพในการดาเนนกจการคณะสงฆ

ในประเทศ น คณะรฐมนตรจงไดลงมตแตงตงคณะกรรมการยกรางพระราชบญญต คณะสงฆฉบบ

ใหมขนใน พ.ศ. 2503 และไดตราพระราชบญญตนขนใน พ.ศ. 2505 โดยยกเลกสงฆสภา คณะสงฆ

มนตรและคณะวนยธร สวนอานาจทเคยแยกจากกนใหสมเดจพระสงฆราชและมหาเถรสมาคมเปน

ผใช อานาจหนาท ในการบรหารจดการองคการ ของมหาเถรสมาคมตามกฎหมายฉบบน จงม

ความหมายกวางขวางมากเพราะวาหากเทยบเคยง กบอานาจหนาทตา มพระราชบญญตคณะสงฆ

พ.ศ. 2484 แลว อานา จหนาทของสงฆสภา คณะสงฆมนตร และคณะวนยธรไดรวมกนเปน องคกร

มหาเถรสมาคมในพระราชบญญตคณะสงฆ พ.ศ. 250521

22

21 พระมหาโชว ผลเจรญ , “การบรหารการปกครองคณะสงฆไทยตามหลกธรรมาภบาล ,” (ดษฎนพนธ

สาขาการจดการภาครฐ บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต, 2553), หนา 198 – 199.


47

ตามพระราชบญญตคณะสงฆ พ .ศ. 2505 คณะสงฆมหานกายและธรรมยตกนกายม

องคก ารปกครองสงสดรวมกนคอมหาเถรสมาคม กรรมการมหา เถรสมาคมครงหนงมาจาก

มหานกาย อกครงหนงมาจากคณะธรรมยตกนกาย ดงนน ในระดบมหาเถรสมาคม เปนการบรหาร

จดการปกครองรวมกนโดยถอนโยบายเดยวกนแตแยก การบรหารจดการ ปกครองในระดบตากวา

มหาเถรสมาคม กลาวคอ ในขอ 6 ไดเพมตาแหนงเจาคณะใหญเขามา บรหารจดการปกครองบงคบ

บญชาเจาคณะภาค โดยแบงเปนเจาคณะใหญฝายมหานกายและฝายธรรมยตกนกาย ทมอานาจ

บงคบบญชาสงสดในคณะสงฆแตละนกายโดยเจาคณะใหญตองอยภายใตการปกครองข องมหาเถร

สมาคมแตในทางปฏบตเจาคณะใหญมกเปนกรรมการมหาเถรสมาคมอกตาแหนงหนง โดยเจาคณะ

ใหญม 5 ตาแหนงคอ 1) เจาคณะใหญหนกลาง 2) เจาคณะใหญหนเหนอ 3) เจาคณะใหญหนใต 4)

เจาคณะใหญหนตะวนออก 5) เจาคณะใหญธรรมยต โดยมโครงสรางการบรหารดงตอไปน22

23

ตารางท 9 โครงสรางการบรหารจดการองคการคณะสงฆตาม พ.ร.บ.คณะสงฆ พ.ศ. 2505

3.7 การบรหารจดการองคการพระพทธศาสนาในชวง พ.ศ. 2535 – ปจจบน

พระราชบญญตคณะสงฆ พ.ศ. 2505 มผลบงคบใชเปนเวลา 30 ป จงมการแกไขเพมเตมใน

พ.ศ. 2535 เมอรฐบาลไดตราพระราชบญญตคณะสงฆ (ฉบบท 2) พ.ศ. 2535 โดยสภานตบญญต

แหงชาต โดยไมมการเปลยนแปลงโครงสรางบรห ารจดการ และการปกครองคณะสงฆ ตาม

พระราชบญญตคณะสงฆ พ .ศ. 2505 แตอยางใด แตมการแกไขเพมเตมรายละเอยดบางประการ

เชน เพมจานวนกรรมการมหาเถรสมาคมซงสมเดจพระสงฆราชทรงแตงตงจากเดมไมเกน 8 รป


กรรมการมหาเถรสมาคม

เจาคณะใหญ เจาคณะภาค เจาคณะจงหวด

เจาคณะตาบล เจาอาวาส เจาคณะอาเภอ


48

เปนไมเกน 12 รป ในมาตรา 12 และมการกาหนดหนาทของมหาเถรสมาคม ไวชดเจนขนในมาตรา

15 23

24 อานาจหนาทของมหาเถรสมาคมในพระราชบญญตฉบบนมอานาจหนาทเกยวกบงานคณะ

สงฆ 6 ประเภทคอ 1) การปกครอง 2) การศาสนศกษา 3) การศกษาสงเคราะห 4) การเผยแผ 5)

การสาธารณปการ 6) การสาธารณสงเคราะห สวนประเดนท เกยวกบการใชอานาจทงสามคอนต

บญญต บรหารและตลาการของมหาเถรสมาคมมการแกไขเลกนอย24

25

เนองจากปรมาณงานในความรบผดชอบของมหาเถรสมาคมมจานวนมาก เพอใหการบรหาร

จดการสามารถดาเนนการใหสาเรจลลวงอยางรวดเรวและมประสทธภาพ ดงนน ในมาตรา 19 จง

บญญตวา “สมเดจพระสงฆราชทรงแตงตงคณะกรรมการหรอ คณะอนกรรมการฝายตางๆ ตามมต

มหาเถรสมาคมประกอบดวยพระภกษหรอบคคลอนจานวนหนงมหนาทพจารณากลนกรองเรองทจะ

เสนอตอมหาเถรสมาคมและปฏบตหนาทอนตามทมหาเถรสมาคมมอบหมาย โดยขนตรงตอมหาเถร

สมาคม”25

26 โครงสรางและรายละเอยดของมหาเถรสมาคมและหนวยงานทเกยวของมดงตอไปน

ตารางท 10 โครงสรางของมหาเถรสมาคม

24 สทธพงศ ตนตยาพศาลสทธ , พระราชบญญตคณะสงฆ กฎกระทรวง กฎมหาเถรสมาคมพรอมดวย

ระเบยบและคาสงมหาเถรสมาคมเกยวกบการคณะสงฆและการพระศาสนา (กรงเทพมหานคร : โรงพมพการ

ศาสนา, 2541), หนา 26 – 27.

25 พระมหาโชว ผลเจรญ , “การบรหารการปกครองคณะสงฆไทยตามหลกธรรมาภบาล ,” หนา 188 –

189.


ระเบยบและคาสงมหาเถรสมาคมเกยวกบการคณะสงฆและการพระศาสนา, หนา 27.

สานกเลขาธการมหาเถรสมาคม

สวนกจการคณะสงฆ

สวนงานในสมเดจพระสงฆราช สวนงานมหาเถรสมาคม

สวนคมครองพระพทธศาสนา

สวนศาสนวเทศ สถาบนสงเสรมและพฒนาการพระศาสนา

49

โดยแตละหนวยงานมหนาทดงตอไปน สวนงานมหาเถรสมาคม มอานาจและหนาทเกยวกบ

งานชวยอานวยการ งานเลขานการคณะกรรมการ งานธรการ งานบรหารบคคลเบองตน งาน

งบประมาณ พสด ครภณฑของสานก ศกษา ตรวจสอบ งาน เสนอความเหนตอทประชม มส .

จดเตรยมสถานททาเอกสารการประชม วเคราะห สงเคราะห กฎระเบยบ คาสง มต มส . จดทา

รายงานการประชม แจงมตประสานงานกจการคณะสงฆ รวบรวมขอมลเกยวกบมต จดทาหนงสอ

แถลงการณคณะสงฆใหสมาชก ทวประเทศ สวนงานในสมเดจพระสงฆราช มอานาจและหนาท

เกยวกบรบเสนองานตามพระ บญชา พระภารกจของสมเดจพระสงฆราช รบเสนองานการเสดจไป

เจรญศรทธาของพทธศาสนกชน รบเสนองานการเสดจไปงานพระราชพธ รฐพธตางๆ ดาเนนการ

เกยวกบงบประมาณ

สวนกจการคณะสงฆมอาน าจและหนาทเกยวกบ การรบเสนองานคณะสงฆดานการแตงตง

ถอดถอนพระสงฆาธการ ดาเนนการขอพระราชทาน สถาปนา เลอน และตงสมณศกดพระเปรยญ

จดสราง เกบรกษา ซอมแซม จดทาทะเบยน พดยศ สมณศกด พระสงฆาธการ พระเปรยญธรรม

ดาเนนการเกยวกบการถวายนตยภตพระสมณศกด พระสงฆาธการ พระเปรยญ จดทาทะเบยนพระ

สงฆาธการทวประเทศ จดงบประมาณอดหนนสานกงานพระสงฆาธการ ดาเนนการแบงเขตการ

ปกครองสงฆ สวนคมครองพระพทธศาสนามอานาจและหนาทเกยวกบ การ ดาเนนการปละ

ประสานงานกบคณะสงฆในการตรวจตราถวายคาแนะนาพระภกษสามเณรทมอาจารยไมสมควรแก

สมณสารป ดาเนนการประสานงานกบคณะสงฆและราชการในการลงนคหกรรมแกพระภกษสงฆท

ลวงละเมดพระธรรมวนย วเคราะหจดทาขอมล พยานหลกฐานอนๆ เกยวกบนคหกรรม การรอง

ทกขพระภกษสงฆ ดาเนนการส บสวนวเคราะหขอกฎหมายและหลกพระธรรมวนย รวบรวม

ตรวจสอบสนองงานคณะกรรมการคมครองพระพทธศาสนา รวบรวมขอมลเอกสารประวต ฯลฯ

เกยวกบบอนทาลายพระพทธศาสนาวเคราะหผลกระทบตางๆ เสนอผเกยวของ

สวนศาสนวเทศมอานาจและหนาทเกยวกบการรบเสนองานการเดนทา งไปตางประเทศของ

พระภกษสงฆพระธรรมทตและคณะสงฆอนๆ ตดตามรายงานผลการปฏบตศาสนกจของพระธรรม

ทตอานวยความสะดวกในการรบรองอายวซาชาวตางประเทศทมาศกษาพระพทธศาสนา จดเงน

อดหนน ตดตาม รายงานผลศกษาสภาวการณดานศาสนาในตางประเทศ สวนสถาบนสงเสรมและ

พฒนาการพระศาสนามอานาจและหนาทเกยวกบการดาเนนงานฝกอบรมบคลากรทางศาสนาและผ

ทเกยวของกบศาสนาทกประเภท การสรางและพฒนาหลกสตรการฝกอบรม การตดตามและ

ประเมนผลการฝกอบรม26

27

27 คมอพระสงฆาธการ (มปท, มมป), หนา 116 – 118.

50

ตอมารฐบาลประกาศใชพระราชบญญตระเบยบบรหารราชการแผนดน (ฉบบท 5) พ.ศ.

2545 ประกาศในราชกจจานเบกษา เมอวนท 2 ตลาคม 2545 สงผลใหเกดสานกงาน

พระพทธศาสนาแหงชาต โดยมฐานะเปนหนวยราชการระดบกรมขนตรงตอนายกรฐมนตร รฐบาล

ออก พระราชกฤษฎกาโอนกจการบรหารและอานาจหนาทของสวนราชการใหเปนไปตาม

พระราชบญญตปรบปรง กระทรวง ทบวง กรม พ .ศ. 2545 นายกรฐมนตรไดออกกฎกระทรวง แบง

สวนราชการสานกงานพระพทธศาสนาแหงชาต พ .ศ. 2545 ประกาศในราชกจจานเบกษา เลมท

119 ตอนท 103 ก. ลงวนท 9 ตลาคม 2545 ตอมาเมอวนท 20 ธนวาคม พ .ศ. 2545 คณะกรรมการ

กาหนดเปาหมายและนโยบายกาลงค นภาครฐ สานกงาน ก .พ. มมตอนมตใหกาหนดตาแหนงใน

สานกงานพระพทธศาสนาแหงชาต จานวน 222 ตาแหนง ผอานวยการสานกงานพระพทธศาสนา

แหงชาตจงแตงตงขาราชการใหดารงตาแหนงตามท ก .พ. กาหนดตงแตวนท 25 ธนวาคม 2545

สานกงานพระพทธศาสนาแหงชาตและบคลากรมอานาจหนาทถกตองตามกฎหมาย ดงตอไปน

สานกงานพระพทธศาสนาแหงชาต มภารกจเกยวกบการดาเนนงาน สนองง านคณะสงฆ

และรฐ โดยการทานบารงสงเสรมกจการพระพทธศาสนาใหการอปถมภ คมครองและสงเสรมพฒนา

งานพระพทธศาสนา ดแล รกษา จดการศาสนสมบต พฒนาพท ธมณฑลใหเปนศนยกลางทาง

พระพทธศาสนา รวมทงใหการสนบสนน สงเสรมพฒนาบคลากรทางศาสนา โดยมอานาจหนาทดงน

1. ดาเนนการตามกฎหมายวาดวยคณะสงฆ กฎหมายวาดวยการกาหนดวทยฐานะผสาเรจ

วชาการพระพทธศาสนา รวมทงกฎหมายและระเบยบทเกยวของ

2. รบสนองง าน ประสานงาน และถวายการสนบสนนกจการและการบรหารการปกครอง

คณะสงฆ

3. เสนอแนวทางการกาหนดนโยบายและมาตรการในการคมครองพระพทธศาสนา

4. สงเสรม ดแล รกษาและทานบารงศาสนสถานและศาสนวตถทางพระพทธศาสนา

5. ดแล รกษาและจดการวดรางและศาสนสมบตกลาง

6. พฒนาพทธมณฑลใหเปนศนยกลางทางพระพทธศาสนา

7. ทานบารงพทธศาสนศกษา เพอพฒนาความรคคณธรรม

8. ปฏบตการอนใดตามทกฎหมายกาหนดใหเปนอานาจหนาทของสานกงานหรอ

นายกรฐมนตรหรอคณะรฐมนตรมอบหมาย27

28


51

นายกรฐมนตร

สานกงานพระพทธศาสนาแหงชาต

กลมตรวจสอบ

ภายใน

ระดบสานกงาน

กลมงานทรายงานตรง

ผอานวยการ

กลมพฒนา

ระบบบรหาร

กองกลาง กองพทธศาสนศกษา

- สวนงานมหาเถรสมาคม

- สวนงานในสมเดจพระสงฆราช

- สวนกจการสงฆ

- สวนคมครองพระพทธศาสนา

- สวนศาสนวเทศ

- สถาบนสงเสรมและพฒนา

ตารางท 11 โครงสรางสวนราชการสานกงานพระพทธศาสนาแหงชาต

กองพทธศาสนสถาน

ฝายบรหารทวไป

ฝายการเจาหนาท

ฝายคลง

ฝายแผนงาน

กลมนตการ

งานบรหารทวไป

ฝายการศกษาพระปรยตธรรม

ฝายการศกษาสงเคราะห

งานธรการ

ฝายออกแบบและกอสราง

ฝายสารวจและรงวดทดน

ฝายบรณะพฒนาวด และการศาสนสงเคราะห

ฝายศาสนสถานและควบคมทะเบยนวด

สานกงานพทธมณฑล สานกงานศาสนสมบต สานกงานเลขาธการมหาเถรสมาคม

- ฝายบรหารทวไป

- ฝายคลงและพสด

- ฝายอาคารสถานท

- ฝายกจกรรม

- ฝายอทยาน

- ฝายบรหารทวไป

- ฝายจดการศาสนสมบต

สวนกลางและวดราง

- ฝายจดการศาสนสมบตสวน

ภมภาค

- ฝายทะเบยนและสญญา

- ฝายกองทนศาสนสมบต

52

จาก ขอมลทผานมาจะเหน วา โครงสรางการบรหาร จดการ องคการ พระพทธศาสนา

โดยเฉพาะ องคการ คณะสงฆตงแตสมยสโขทยจนถงปจจบน นนมพฒนาการไปตามยคสมยจาก

ระบบบรหารจดการองคการทเรยบงายตามพระธรรมวนยกกลายเปนระบบบรหารจดการทซบซอน

มากยงขนตามพฒนาการของประเทศ อยางไรกด ตงแตบานเมองเรมมการใชกฎหมายอยางเปน

ระบบ การบรหารจดการองคการพระพทธศาสนาโดยเฉพาะ องคกา รคณะสงฆกไดมการออก

พระราชบญญตคณะสงฆขนโดยรปแบบการบรหารจดการ องคการคณะสงฆตงแตมพระราชบญญต

คณะสงฆนน สรปไดเปน 3 รปแบบตามความแตกตางกนตามอานาจหนาท ทงน เพราะเจตนารมณ

หลกของการตรากฎหมาย มความแตกตางกนจงทาใหรปแบบการบรหารจดการ องคการ มความ

แตกตางกนตามไปดวย ดงตอไปน

องคการแบบท 1 มลกษณะการบรหารจดการ เหมอนการปกครองราชอาณาจกรในระบอบ

ราชาธปไตย การปฏบตงานของ องคการ เปนไปไดโดยสะดว กเพราะเปนแบบถออานาจเปนใหญ

การบรหารจดการทกอยางอยทผบงคบบญชาการคณะสงฆเปนสาคญ เชน การแตงตงเจาคณะใหญ

และเจาคณะมณฑล แตในบางครง การบรหารจดการ เปนไปตามคว ามประสงคของผมอานาจมาก

เกนไปจนเปนเหตใหมคณะปฏสงขรณพระพทธศาสนาเกดขนใน พ.ศ. 2475 อนเปนมลเหตหนงท

ทาใหมการตราพระราชบญญตคณะสงฆ พ.ศ. 2484

องคการ แบบท 2 มลกษณะการบรหารจดการ แบบการปกครองรา ชอาณาจกรในระบอบ

ประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเป นประมข คอ การบรหาร จดการองคการคณะสงฆจดการ

โดยคณะสงฆมนตรโดย มสมเดจพระสงฆราชทรงเปนประมข แยกอานาจบญญตสงฆาณต อานาจ

บรหารและอานาจวนจฉยอธกรณออกจากกน สมเดจพระสงฆราชทรงบญชาการคณะสงฆ ผาน

ทางสงฆสภา ทางคณะสงฆมนตรและทางคณะวนยธร เจตนารมณของการตรากฎหมายเพอใหเกด

ความถวงดล อานาจและ เพอใหมการสงคายนาพระธรรมวนย และเพอรวมพระสงฆ 2 คณะเขาเปน

หนงเดยวกน แตในทางปฏบตกลบ เกดความขดแยงในสงฆมณฑลนานปปการ การปฏบตตองตาม

เจตนารมณไดเพยงเรองการถวงดลอานาจเทานน สวนการสงคายนาพระธรรมวนยและการรวมสงฆ

เขาเปนคณะเดยวกนกลบลมเหลวจนเปนเหตใหมการตราพระราชบญญตคณะสงฆ พ.ศ. 2505 ขน

บงคบใชแทน

53

องคการแบบท 3 มลกษณะยดองคการแบบท 1 เปนหลกใหญและใชแบบท 2 ผสมผสาน

จดวาอยในสายกลางโดยยดพระธรรมวนยเปนหลก องคการทจดตามแบบนใชนานจนถงปจจบน28

29

ในบทตอไปผวจย จะกลาวถง การบรหารจดการ องคการ คณะสงฆ เฉพาะ แบบท 3 เพราะ

ขอบเขต งานวจยนจะศกษาเฉพาะการบรหารจดการ องคการ คณะสงฆหลงจาก ทมการตรา

พระราชบญญตคณะสงฆ พ.ศ. 2505 และพระราชบญญตคณะสงฆ พ .ศ. 2505 ฉบบปรบปรงแกไข

พ.ศ. 2535 ซงเปนพระราชบญญตคณะสงฆทใชในปจจบน เทานน โดยประเดนทจะ ศกษาในบท

ตอไปคอ ตงแตม การตรา พระราชบญญต ฉบบดงกลาว นนไดทาใหเกดปญหาในดานการบรหาร

จดการองคการคณะสงฆ อยางไรบาง โดยเฉพาะการบรหารจดการอธกรณตางๆ โดยใชหลกการ

บรหารจดการอธกรณตามพระธรรมวนยในบทท 2 เปนหลกในการวเคราะหตอไป

29 พระพรหมกว (วรวทย) วดโมลโลกยาราม, วทยาพระสงฆาธการ เลม 2 (กรงเทพมหานคร : โรงพมพ

บรษทสหธรรมก จากด, 2556), หนา 11.

บทท 4

ปญหาทเกดขนจากการบรหารจดการองคการพระพทธศาสนา

บทนจะรวบรวมปญหาตางๆ ทเกดขนจากการบรหารจดการ องคการพระพทธศาสนาตงแต

มพระราชบญญตปกครองคณะสงฆฉบบ พ.ศ. 2505 แกไขเพมเตม พ.ศ. 2535 ปญหาทเกดจากการ

บรหาร จดการ องคกร คณะสงฆ ทเกดจากอธกรณตางๆ นนทาใหเกด ความเสอมเสย ตอองคการ

พระพทธศาสนาขน มากมาย ผวจยจะนาเสนอปญหาจาก อธกรณ 4 ประการในพระธรรมวนย ทได

กลาวไวแลวในบทท 2 แตจะไมกลาวถงกจจาธกรณเนองจากเปนกจ กจธระตางๆ ทสงฆจะตองทา

เชน การใหอปสมบท การใหผากฐน จงมกไมเกดปญหาในการบรหารจดการ และไมไดมผลกระทบ

ตอพระพทธศาสนาในวงกวางนก ในขณะทองคกรสงฆสวนใหญกสามารถบรหารจดการกจจาธกรณ

เหลานใหเปนไปไดดวยด ตามหลกพระธรรมวนย แตการบรหารจดการ อธกรณทเหลออก 3 ขอนน

หากบรหารจดการไมดแลว มกจะทาใหเกดปญหา ในวงกวางและกระทบกระเทอน ตอศรทธาของ

ประชาชนอนจะมผลกระทบตอพระพทธศาสนาตอไป ดงทจะยกตวอยางปญหา ทเกดขนการบรหาร

จดการอธกรณประเภทตางๆ ขององคการพระพทธศาสนาโดยเฉพาะองคกรคณะสงฆ ดงตอไปน

4.1 ปญหาการบรหารจดการววาทาธกรณ

ปญหาเรองการบรหารจดการววาทาธกรณทหมายถงการถกเถยงกนเกยวกบเรองพระธรรม

วนยในประเทศไทยนนจะขอยกตวอยางกรณสาคญๆ ดงตอไปน

4.1.1 กรณสนตอโศกกบการตความพระธรรมวนย

เรองแรกๆ คอกรณของสานก สนตอโศกโดยสมณะโพธรกษหรอ นามเดมคอ มงคล รกพงษ

ตอมาเปลยนชอเปน รก รกพงษ เปนพธกรทว ชอดง พอออกบวชกเรมมความขดแยงกบแนวทาง

ของคณะสงฆ โดยปฏเสธกฎเกณฑของวด เทศนอยาง แหวกแนว จนสมเดจพระมหาวรวงศวด

มหาธาตฯ ตองออกมาปรามทาใหพระรกตองยายออกจากวดอโศการาม จงหวดสมทรสาคร ไปบวช

ใหมทวดหนองกระท ม อาเภอกาแพงแสน จงหวดนครปฐม และสถาปนาแดนอโศก ขนเปนครงแรก

เมอตงแดนอโศกขนมาแลว พระโพธรกษไดพาสานศษยจานวนหนงไปปกกลดทศาลากลางจงหวด

นครราชสมา เจาคณะจงหวดออกมาขดขวา งโดยอางวาจารกธดงค ทพระโพธรกษอางนนมหรอไม

พระโพธรกษโตวา “ถาโสดาบนหรอสกทาคามละกอ ผมผานมาแลว” ทานเลยโดนขอกลาวหาวาอวด

อตรมนสสธรรมเปนครงแรก หลงจากนน ทานไดพดถงตวเองวาเปนพระโพธสตวมาเกดบาง เปน

55

พระอรหนตบาง เปนพระสาร บตรกลบมาเกดบาง มหาเถรสมาคม กลาววาคาอวดตวของพระโพธ

รกษเปนปาราชกแตพระโพธรกษยนยนวาคาสอนของ พระพทธเจาใหอวดไดถาเปนจรง ซงพระเทพ

เวท (ประยทธ ปยตโต) ชแจงวาแมจะบรรลจรงถาอวดกเปนอาบตปาจตตยตามสกขาบทขอท 8

ในทสดพระโพธรกษ จงลาออกจากคณะสงฆไทย โดยอางรฐธรรมนญ มาตรา 25 วาบคคล

ยอมมเสรภาพในการนบถอศาสนาตามความเชอของตน แตฝายมหาเถรสมาคมชวาพระโพธรกษทา

ผดพระราชบญญตคณะสงฆ สมาชกของสนตอโศกทเปดขนใหมจงไดขยายแนวรวมออกไปมากมาย

มการกาหนดวธอปสมบทแบบใหมของชาวสนตอโศกโดยเฉพาะขน ซงทาใหเกดปญหาวาการตงตว

เปนอปชฌายโดยไมไดรบการแตงตงจากมหาเถรสมาคมเปน สงทถกตองหรอไม โดยพระโพธรกษ

อางวาตนไมไดสงกดมหาเถรสมาคมจงไมตองทาตามระเบยบของมหาเถรสมาคม ปญหาดงกลาว น

คณะกรรมการกฤษฎกาไดตความวาการลาออกจากคณะสงฆทาไดทางเดยวคอลาสกขา ถาพระโพธ

รกษยงไมสกกยงถอวาเปนพระซงตองปฏบตตามพระราชบญญตคณะสงฆ

ปลาย พ.ศ. 2528 ชาวอโศกไดสาแดงพลงดวยการผลกดนใหพลตรจาลอง ศรเมอง ไดรบ

การเลอกตงเปนผวาราชการกรงเทพมหานค รอยางคะแนนทวมทน การจดตงของชาวอโศ กไดเปน

ระบบถกตองตามกฎหมาย โดยจดเปนรปนตบคคล 5 แหงคอ 1) มลนธธรรมสนต 2) กองทพธรรม

มลนธ 3) สมาคมผปฏบตธรรม 4) สมาคมธรรมทศน 5) บรษทพลงบญ มทรพยสนรวมกนกวา 100

ลานบาทโดยมพทธสถานขยายไปในจง หวดตางๆ ถง 4 จงหวด คอ 1) ศรษะอโศก จงหวดศรสะ

เกษ 2) สาลอโศก จงหวดนครสวรรค 3) ปฐมอโศก จงหวดนครปฐม และ 4) สนตอโศก

กรงเทพมหานคร ตอมาใน พ.ศ. 2532 มความพยายามทจะประนประนอมก นระหวางสนตอโศกกบ

มหาเถรสมาคมโดยเลขานการรฐมนตรกระทรวงศกษาธการ ไดประสานงานระหวางมหาเถรสมาคม

กบสนตอโศก เพอผลกดนนโยบาย 5 ประการใหสาเรจคอ 1) ใหสนตอโศกเขาสมหาเถรสมาคม 2)

ทาใหสนตอโศกเปนวดทถกตอง 3) ไมใหมผกลาวโจมตสนตอโศกไมวากรณใดๆ 4) ใหสนตอโศก

สามารถสอนธรร มและประพฤตธรรมไดเหมอนทกวนน และ 5) จะไมมการลงโทษทางวนยแ กพระ

สนตอโศกในเรองทผานมา แตพระโพธรกษยงยนยน วาจะอยนอกมหาเถรสมาคม สวนมหาเถร

สมาคมกยงยนยนทจะเอาผดกบพระโพธรกษ

ในทสดพระเทพเวท (ประยทธ ปย ตโต ) ไดเขยนสมดปกขาวเร องสนตอโศก ขนมาชถง

ความผดของสนตอโศกและพลตร ม .ร.ว. คกฤทธ ปราโมช ไดประกาศในคอลมน ซอยสวนพลแหง

สยามรฐรายวน วา “การเอาสนตอโศกไปขนกบมหาเถรสมาคมนน เทากบการเอาเหยไปปลอยใน

วด ความวบตฉบหายจะเกดขนแกวดแนนอน” จงเปนอนวาความพยา ยามประนประนอมตองเลกรา

ไป ฝายบานเมอง จงออกหมายจบพระโพธรกษกบพวก เพอดาเนนคดอาญาในขอหาตาม

56

พระราชบญญตคณะสงฆ พ .ศ. 2505 และตามประมวลกฎหมายอาญา ในความผดหลายกระทง 0

1

กรณของพระโพธรกษหรอสนตอโศก ในขณะนนจง เปนปญหาการบรหารจดการองคกร คณะสงฆท

ตองลงเอยโดยคาพพากษาอนถงทสดของศาลยตธรรม ถาคดถงทสดวาพระโพธรกษไมมความผด

สนตอโศกกจะมอยและคงอยตอไปโดยไมเกยวกบมหาเถรสมาคม ซงอาจเปนพทธศาสนานกายใหม

กไดแตหากศาลพพากษาถงทสดวาพระโพธรกษมความผดตามฟอง กเปนอนวาสนตอโศกกตองสน

สภาพไปนบแตนนไมมนกายใหมในพทธศาสนาอกตอไป

อนทจรง แลว ความไมพอใจและคาวพากษวจารณกลาวโทษสนตอโศกโดยชาวพทธบาง

กลมเกดขนมากอนหนานน กลาวคอ ใน พ .ศ. 2522 พระอนนต เสนาขน ธ นายวนย อ.ศวกล และ

พระโสภณคณาภรณ (ระแบบ ฐตญาโณ ) ไดเคลอนไหวกลาวโทษสนตอโศกวาทาผด

พระราชบญญตคณะสงฆ พ .ศ. 2505 ทนกบวชชาวอโศกไดประกาศลาออกจากการปกครองของ

มหาเถรสมาคม 10 ปตอมา พระโพธรกษจงถกจบดาเนนคดเมอวนท 19 มถนายน พ .ศ. 2532 โดย

ความผด 2 ประการหลกๆ ไดแก 1) การทาผดกฎหมายบานเมอง 2) ประพฤตผดวนยสงฆ ในครง

นนผรทางพระพทธศาสนาไดใหความเหนวาพระโพธรกษยงมความผดททาคาสอนของพระพทธเจา

ใหผดเพยนหรอลบลางดดแปลงพระธรรมวนยอกดวย จนถงวนทพระโพธรกษถกจบดาเนนคด สนต

อโศกไดถกกลาวโทษจากชาวพทธบางกลมวา

1) ผดทลาออกจากปกครองของคณะสงฆ มหาเถรสมาคม

2) ผดทยงเกยวกบการเมอง โดยกอตงพรรคพลงธรรม

3) ผดทแปลภาษาบาลผด สอนผดทาใหพระธรรมวนยวปรต

4) ผดทไมโกนคว และผดททาตวเครงครดเกนพอด

5) ผดทไมกราบพระพทธรป

6) ผดททาตวตนเปนศาสดา เปนสงฆราช

สาหรบประเดนทถกเถยง เกยวกบ สนตอโศก ในดานพระธรรมวนยและดานกฎหมายนนม

หลายประเดนไมวาจะเปนประเดนทเหนดวยและประเดนทขดแยง โดยประเดนทเหนดวย พอสรปได

ดงตอไปน

1 สมพร พรหมหตาธร , อาญาวด อาญาบาน (กรงเทพมหานคร : สานกพมพนตธรรม , 2539), หนา 8 –

11.

57

1) การปฏบตหลายอยางถกตองแตผดกฎหมาย

2) กฎหมายไมไดเปนเครองกาหนดคณ ความดของคน การปฏบตตามกฎหมาย บางกรณ

อาจทาผดศลธรรมได เชน กา รขายสราและขายอาวธปนตามกฎหมาย แมไมผดกฎหมาย แตผด

ศลธรรมตามหลกพทธศาสนา

3) พระพทธเจาไมไดทรงบ ญญตใหพระสงฆข นอยกบผใด จงไมจาเปนทพระสงฆจะตอง

ขนกบมหาเถรสมาคม

4) การไมฉนเนอสตว ไมโกนควและไมขนกบมหาเถรสมาคม ไมผดพทธบญญต เพราะการ

ไมฉนหรอไมรบประทานเนอสตวเปนสงทด ทาใหไมตองฆาสตวและไมสงเสรมการฆาสตว การไม

โกนคว (เชน นกบวชชาวอโศก ) เปนการดเพราะพระพทธเจาก ทรงไมโกนควและการไมขนกบกบ

มหาเถรสมาคมกไมผด เนองจากพระพทธเจาทรงบญญตใหธรรมและว นยเปนตวแทนของพระสงฆ

เทานนจงควรใหชาวพทธมเสรภาพในการนบถอศาสนาและไมมประมขสงสดทางศาสนา

ดานทศนะทเหนแตกตางมความเหนดงตอไปน

1) การลาออกจากการปกครองของม หาเถรสมาคมเปนการสนคลอนสถาบน และระบบศกด

นา มโทษถงจาคก คดนไมมโทษปรบและไมมการรอลงอาญา

2) ในสวนของกฎหมายรฐธรรมนญท วาดวยสทธและการนบถอศาสนา ยงไมเคยมการใช

พจารณาตดสนคดความเลย การ พจารณาตดสนใชกฎหมายลกเปนหลก (พระราชบญญตคณะสงฆ

พ.ศ. 2505 และพระราชบญญตคณะสงฆ พ .ศ. 2535) และเปนไปไมไดทจะแกไขพระราชบญญต

คณะสงฆในสภาผแทนราษฎร

คดสนตอโศกนอยการเปนโจทยยนฟองเมอวนท 3 มกราคม พ .ศ. 2533 ศาลชนตนมคา

พพากษา ในวนท 29 ธนวาคม พ.ศ. 2538 วาพระโพธรกษ และพระชาวอโศกกระทาผดตอ

พระราชบญญตคณะสงฆ ศาลอทธรณ พพากษายนตามศาลขนต นเมอวนท 19 มนาคม พ.ศ. 2540

ในสวนของสาวกจาเลยท 32 – 44 และ 57 – 63 ซงเปนหญงทงหมด พจารณาแลวเหนวา การแตง

กายของสาวกจาเ ลยเหลานนเหมอนกบพระภกษในประเทศพมาจงไ มเปนความผด สวนจาเลยท

เหลอพเคราะหแลวเหนวาไดรบการบวชจากนายรกหรอพระโพธรกษซงไมไดรบการแตงตงเปนพระ

อปชฌายถอเปนการบวชทไมถกตองจงไมเปนภกษในพระพทธศาสนา เมอแตงกายดวยผาไต รจวร

หรอหมผาคลมคลายไตรจวร และออกบณฑบาตจงเปนการประพฤตตนเพอ ใหบคคลอนเชอวาตน

เปนภกษจงมความผดพพากษาใหลงโทษจาคกคนละ 3 เดอน1

2

2 คาพพากษาศาลฎกาท 3699 – 3739/2541.

58

สวนนายรก จา เลยท 80 มความผดฐานสนบสนน จาเลยอนๆ ถอเปนความผดหลายกรรม

ตางกน พพากษาใหลงโทษจาคกกระทงละ 2 เดอน รวม 27 กระทง รวมโทษจาคก 54 เดอน แตไม

ปรากฏวาจา เลยทงหมดไดรบโทษจาคกมากอน เหนควรรอโทษจาคกไวคนละ 2 ป และหามจาเลย

ประพฤตใดๆ อนอาจนาไปสการกระทาผดในทานองเดยวกนอ กโดยใหพนกงานคมประพฤต

สอดสองและใหปฏบตตามเงอนไขของศาล คาพพากษาของศาลอทธรณเปนไปตามคาพพากษาของ

ศาลชนตนยกเวนในสวนของสาวกทเปน หญงเทานนทศาลอทธรณมคาพพากษายกฟอง 2

3 สดทาย

ศาลฎกาสงคาพพากษาลงมาใหศาลแขวงพระนครเหนออานเมอวนท 29 ธนวาคม พ.ศ. 2538 โดย

คดแรกพระโพธรกษถกฟองเปนจาเลยคนเดยว ขอหาละเมดพระธรรมวนยเปนอาจณ ขดขนคาสง

ใหสกภายในเจดวน

ศาลฎกาพพากษาวา พ.ร.บ. คณะสงฆ พ.ศ. 2505 มาตรา 27, 42 ใหลงโทษจาคก 6 เดอน

โทษจาคกใหรอไว 2 ป ใหจาเลยละเวนประพฤตใดๆ อนเปนความผดอก และ ใหพนกงานคม

ประพฤตสอดสองจาเลยในกาหนดดงกลาว ตา มคดอาญาแดงท 22574/2538 คดหลงพระโพธรกษ

ถกฟองพรอมสานศษยอนรวม 80 คน โดยพระโพธรกษเปนจาเลยท 80 ขอหาแตงกายเลยนแบบ

สงฆตาม ปอ. มาตรา 208 เฉพาะจาเลยท 80 เพม ปอ. มาตรา 208, 86 ดวย ศาลฎกาพพากษาวา

จาเลยผดตามฟอง เฉพาะจาเลยท 80 ผดรวม 33 กระทง จาคกกระทงละ 2 เดอน รวม 66 เดอน ให

รอการลงโทษจาคกไว 2 ป ตามคดอาญาแดงท 22575 /2538 ในชวงเวลานน หนงสอพมพหลาย

ฉบบเผยแพรภาพญาตธรรมนงขาวหมขาวจานวนมากมาฟงคาพพากษา ของศาลฎกาโดยมกรยา

เคารพพระโพธรกษเหมอนเดมซงเปนศรทธาของชาวสนตอโศกแตในนามของหลกนตธรรม ยอมถอ

วาพระโพธรกษกบพวกเปนผผด 3

4 แมเรองนจะจบไปนานแลวแตเมอวนท 8 มนาคม พ .ศ. 2549 ก

ยงมแกนนากลมเครอขายชาวพทธเขาแจงความรองทกขกบเจาหนาทตารวจ สน . ชนะสงคราม

กลาวหาสมณโพธรกษในขอหาแตงกายเลยนแบบสงฆซงเปนขอหาเดยวกนกบมหาเถรสมาคมเมอ

16 ปกอน 4

5 ซงแสดงใหเหนวาอธกรณเรองนแมเคยจบในชนศาลฎกาแลวแตองคการคณะสงฆกยง

ไมสามารถบรหารจดการทาใหอธกรณสงบระงบและเกดความชดเจนตามหลกพระธรรมวนยได

กรณสนตอโศกจงเปนเรองทมผลกระทบตอความศรทธา ในพระพทธศาสนาอนเปนสถาบน

หลกของประเทศ ตลอดจนความสามคคของคนในชาต อกดวย จากทศนะตางๆ จะสงเกตไดวา

3 ภทรพร สรกาญจน, “สานกสนตอโศก ความเปนมาและบทบาททางศาสนาในสงคมไทย ,” วารสารพทธ

ศาสนศกษา จฬาลงกรณมหาวทยาลย 8 (มกราคม – เมษายน 2544): 46 – 48.

4 สมพร พรหมหตาธร, อาญาวด อาญาบาน, หนา ช – ซ.

5 สรเธยร จกรธรานนท, สนตอโศก: สามทศวรรษททาทาย (กรงเทพฯ: มตชน, 2550), หนา 165.

59

นอกจากหลกพระธรรม วนยแลวยงมการถกเถยงกนโดย ใชหลกกฎหมายและหลกสทธมนษยชน ใน

การจดการอธกรณ เรองน ดวย กรณนจงเปนตวอยางปญหา ในการบรหารจดการ องคกรคณะสงฆ

เรองววาทาธกรณทลาพงคณะสงฆไมสามารถจดการปญหาดงกลาวภายใน คณะสงฆตามพระธรรม

วนย ได เอง จงตองอาศยกฎหมายทางโลกซงมความสมพนธกบกฎหมายคณะสงฆ กฎหมาย

รฐธรรมนญและกฎหมายอาญา ววาทาธกรณในกรณนเปนถกเถยงกนเรองพระธรรมวนย เชน เรอง

การโกนคว การฉน เนอสตว การไมกราบพระพทธรป กรณเหลาน จงสามารถใชอธกรณสมถะ ใน

ขอสมมขาวนยและเยภยสกาในการบรหารจดการไดทงสน แตองคการ คณะสงฆไมใชวธ การ

ดงกลาวเปนหลกแตกลบใชกฎหมายทางโลกมารวมจดการอธกรณแทน

กรณสนตอโศกจง เปนตวอยางของปญหาการบรหารจดการววาทาธกรณ ขององคการคณะ

สงฆทใหความสาคญ แกพระธรรมวนย นอยกวาก ฎหมายทางโลก ในอธกรณน องคกรคณะสงฆม

การนาหลกพระธรรมวนยมาใชในการวนจฉยบางเรองแตในหลายเรองกลบนากฎหมายทางโลกมา

ตดสนและใหนาหนกมากกวาพระธรรมวนย สงเหลานไดแสดงถง ปญหาความลกลนของการบรหาร

จดการองคการคณะสงฆซงสงผลตอคณคาพระพทธศาสนาในเรองของการบรหารจดการดวยธรรมะ

อกดวยเพราะสงผลตอประโยชนตนคอความเชอของปจเจกชนและประโยชนผอนคอ พทธศาสนกชน

ทควรจะไดรบรความจรงทถกตองจากการแกปญหาอธกรณในเรองนแตองคกรคณะสงฆใชกฎหมาย

ทางโลกเปนหลกจงทาใหขอเทจจรงในพระธรรมวนยไมไดรบการชแจงใหชดเจนในทสด เพราะ

อธกรณไมไดถกบรหารจดการใหสงบระงบไปนนเอง

4.1.2 กรณธรรมกายกบคาสอนเรองนพพานและพระไตรปฎก

ปญหาววาทาธกรณทสงผลกระทบเปน วงกวาง ตอพระพทธศาสนากรณตอมา คอการ

ถกเถยง ระหวางวดพระธรรมกายกบพระธรรมปฎก (สมณศกดในขณะนน ) เรองนพพานวาเปน

อตตาหรออนตตา เมอช วงปลาย พ.ศ. 2541 โดยพระธรรมปฎก ไดวพากษ วดพระธรรมกาย วา

เผยแพรคาสอนคลาดเคลอนไปจากหลกพระพทธศาสนาหลายประการ เชน

1) สอนวานพพานเปนอตตา

2) สอนเรองธรรมกาย วา เปนภาพนมตและใหมธรรมกายทเปนตวตนเปนอตตาของ

พระพทธเจามากมายหลายพระองคไปรวมกนอยในอายตนนพพาน

3) สอนเรองอายตนนพพานทปรงถอยคาขนมาเองใหมใหเปนดนแดนทจะเขาสมาธไปเฝา

พระพทธเจาไดถงกบมพธถวายขาวพระทจะนาขาวบชาไปถวายแดพระพทธเจาในอายตนนพพาน

นน

60

คาสอนเหลาน สานกวดพระธรรมกายสอนขนใหมผดเพยนออกไปจาก หลกพระธรรมวนย

ของพระพทธเจาแตแทนทจะใหรวาเปนหลกคาสอนและการปฏบตของครอาจารย วดพระธรรมกาย

กลบพยายามนา คาสอนใหมของตนเขามาสบสนปะปนหรอแทนทหลกคาสอนเดมทแทของ

พระพทธศาสนา ยงกวานน วดพระธรรมกายยงไดเผยแพรเอกสารทจาบ จวงพระธรรมวนย เพอชก

จงใหคนเขาใจผด สบสนหรอแมแตลบหลพระไตรปฎกบาลทเปนหลกของพระพทธศาสนาเถรวาท

เชน

1) ใหเขาใจวาพระไตรปฎกบาลบนทกคาสอนไวตกหลน และมฐานะเปนเพยงความคดเหน

อยางหนง เชอถอหรอใชเปนมาตรฐานไมได

2) ใหนาเอาพระไตรปฎกฉบบอนๆ เชน พระไตรปฎกภาษาจนและคาส อนอนๆ ภายนอก

มารวมวนจฉยพระพทธศาสนาเถรวาท

3) ใหเขาใจเขวไปวาหลกการของพระพทธศาสนาเปนเรองอภปรชญาขนตอการตความและ

ความคดเหน ตลอดจนการถกเถยงทางวชาการ อางนกวชาการตางประเทศและการปฏบตของตน

ดงวาจะใชวนจฉยหลกพระพทธศาสนาได

นอกจากน ยงนาคาวา “บญ” มาใชในการชกจงประชาชนใหวนเวยนอยกบการบรจาคทรพย

เพอวตถประสงคตางๆ ทสงเสรมความยดตดในตวตนและในตวบคคลอนอาจกลายเปนแนวโนมท

บนรอนสงคมไทยในระยะยาวพรอมทงทาพระธรรมวนยใหลางเลอนไปดวย พฤตการณของสานกวด

พระธรรมกายจงเปนการจาบจวง ลบหล ยายพระธรรมวนย สรางความสบสนไขวเขวและความหลง

ผดแกประชาชน5

6

อธกรณเรองนปรากฎ ในการประชมมหาเถรสมาคม ครงท 22 /2541 เมอวนท 30

พฤศจกายน พ.ศ. 2541 เลขาธการมหาเถรสมาคมเสนอวาสอมวลชนตางๆ ไดเสนอขาวเรองวด

พระธร รมกายอยางตอเนองโดยเนนเรองสาคญคอการกอสรางศาสนสถานทใหญโต เผยแพร

ประชาสมพนธกจกรรมของวดอยางกวางขวาง รวมทงมการกลาวอางถงอภนหารของหลวงพอสด

และการรวบรวมเงนบรจาคจานวนมากจงขอหารอ กบมหาเถรสมาคม ทประชมพจารณาแลวลงมต

มอบหมายใหเจาคณะภาค 1 ไปพจารณาดาเนนการตามทเหนสมควร แลวนาเสนอมหาเถรสมาคม

โดยผานเจาคณะหนใหญหนกลาง เจาคณะภาค 1 ไดรวบรวมขอมลตางๆ ทไดรบจากกรมการ

ศาสนาและคณะกรรมการรวบรวมขอมลกรณ วดพระธรรมกาย กระทรวงศกษาธการ เจาคณะ

6 พระพรหมคณาภรณ (ป.อ.ปยตโต ), กรณธรรมกาย บทเรยนเพอการศกษาพระพทธศาสนาและ

สรางสรรคสงคมไทย (กรงเทพมหานคร: หางหนสวนจากดสามลดา, 2551), หนา 11 – 12.

61

จงหวดปทมธาน คณะกรรมาธการศาสนา ศลป ะและวฒนธรรม สภาผ แทนราษฎร กบทงประชาชน

ทวไปเปนจานวนมากมายโดยเรยกผบรหารวดพระธรรมกายมาไตถามขอเทจจรง รวมถงเดนทางไป

วดพระธรรมกายเพอใ หเหนสภาพความเปนไปโดยประจกษ แลวจง ไดขอสรป เพอ พจารณา

ดาเนนการ รวมเปน 4 ประการดงตอไปน

ประการท 1 พจารณาเหนวา วดพระธรรมกายมความรความเขา ใจในดานคนถธระหรอพระ

ปรยตธรรมยงไมสมบรณ แมจะเปนสานกเรยนพระปรยตธรร มทใหญมพระภกษสามเณรเปรยญ

202 รป พระภกษสามเณรนกธรร ม 845 รป ซงเปนเรองยากทวดใดจะสามารถทาไดขนาดนจงเปน

เรองนาช นชมอนโมทนาแตเมอมปญหาเกดขนกบวด เชน ปญหาเ รองการกอสรางศาสนสถานท

ใหญโตและปญหาการระดมเงนบรจาคมากมาย วดกไมสามารถชแจงใหผ สงสยเกดความเขาใจได

อยางแจมแจงวาเปนเพราะเหตใด ขอนเปนเพราะขาดความร ความเขาใจในสภาพธรรมทลกซง คอ

วชาอภธรรม เมอไดศกษาพระอภธรรมแลวกจะสามารถตอบปญหาเหล านไดทนท ตงแตเรมตนวา

การสรางศาสนสถานทใหญโตกด การบรจาคกด เกดขนจากจตดวงไหน อะไรบนดาลใหจตดวงนน

เกดขน จตดว งนนเปนกศลหรออกศล เปนบ ญหรอบาป บญบาปอยทไหนรตลอด สายไปจนถงวา

วบากหรอผลของบญบาปเปนอยางไร อทธปาฏหารยมจรงหรอไม ซงความรในสภาพธร รมทลกซง

ละเอยดออนเหลาน จะมข นไดกโดยการศกษาวชาพระอภธรรม เทานน จงดาเนนการใหวด

พระธรรมกายจดตงสถานศกษาพระอภธรรมใหมการเรยนการส อนวชาพระอภธรรมกนอยางจรงจง

เพอเพมเตมศกยภาพในดานคนถธระของวดพระธรรมกายใหสงขน อนจะกอใหเกดประ โยชนโสตถ

ผลแกวดพระธรรมกายเองและแกปวงชนผใฝใจในธรรมทวไป

ประการท 2 พจารณาเหนวา วดพระธรรมกายมควา มรความเขาใจในดานวปสนาธระ หรอ

พระปฏบตธรรมยงไมสมบรณ แมวาวดพระธรรมกายจะเปนสานกปฏบตธรรมทใหญ มผคนพากน

มาเจรญภาวนามากมาย แตการเรยนการสอนกเ ปนเพยงแควปสสนาญาณเบองตน โดยอนโลม

เทานน คราวใดเมอกลาวอางถงพระ นพพานอนเปนวปสสนาญาณชนสง จงไมตรงกบพระนพพานท

ปรากฏมในพระคมภรพระไตรปฎก จงเปนเหตใหบณฑตชนผมความรกหวงแหนพระพทธศาสนา

เมอไดยนไดฟงแลวกเกดความหงดหงดอดอดใจ และยอมรบไมได ยงเกดมปญหาสานวนใหมขนมา

คอปญหาทวาพระ นพพานเปนอตตากยงกอใหเกดขอกงขาสบสนวนวายกนไปใหญ ความจรง พระ

นพพานเปนธรรมวเศษสงสดในพระพทธศาสนา คนเราในโลกมนษยยคเนยยบคคลน จะมโอกาส

บรรลถงพระนพพานได จะตองป ฏบตวปสสนากรรมฐานทถกตอง จนเกดภาวนามยปญญา ผาน

ขนตอนวปสสนาญาณตามลาดบ ดงน

62

1. นามรปปรจเฉทญาณ 2. ปจจยปรคหญาณ (เหนนมตเขาใจผดวาเปนนพพาน) 3. สมม

สนญาณ 4. อทยพพยญาณ (ญาณนตอนตนเปนวปสสนปกเลสเขาใจผดวาเปนนพพานและบางทาน

พอถงญาณนกเขา ใจวาไดสาเรจเปนพระอรหนต ) 5. ภงคญาณ (อปปาทนโรธเกดขน เขาใจผดวา

เปนนพพาน ) 6. ภยญาณ 7. อาทนวญาณ 8. นพพทาญาณ 9. มญจตกมยตาญาณ (อปปาทนโรธ

เกดขนอก เขาใจคดวาเปนนพพาน ) 10. ปฏสงขาญาณ 11. สงขารเปกขาญาณ (สภาวะคลายพระ

นพพานเกดขนไดบางครง ) 12. อนโลมญาณ 13. โคตรภญาณ 14. มรรคญาณ (พระนพพาน ) 15.

ผลญาณ (พระนพพาน ) 16. ปจจเวกขณญาณ ผปฏบตวปสสนากรรมฐาน ตองปฏบตผ านขนตอน

ผานนมตตามลาดบชน จนถงวปสสนาญาณชนสงคอวปสสนาญาณท 14 ทชอวามรรคญาณจงจะถง

พระนพพานจรงแ ทถกตองตามคมภรพระพทธศาสนา สามารถทจะรเหนดวยการภาวนา มยปญญา

วาพระนพพานเปนอยางไรหรอเปนอะไร

ในเมอวดพระธรรมกายสอนว ปสสนาธระนบไดวาถงสภาวะวปสสนาญาณท 2 โดยอนโลม

(ยงปนสมถกรรมฐานอย) แลวจะใหอธบายเรองพระนพพานใหถกตองตามพระคมภร กคงเปนเรองท

เหลอวสย วเคราะหโดยสรปไดวาวดพระธรรมกายมความรความเขาใจในดานวปสสนาธระยงไม

สมบรณจงดาเนนการใ หวดพระธรรมกายจดต งสถานทปฏบตวปสสนากรรมฐาน โดย ใหมการ

ปฏบตการบอกวปสสนากรรมฐานทถกต องตามพระคมภรกนอยางจรงจง เพอเพมเตมศกยภาพใน

ดานวปสสนาธระของวดพระธรรมกายใหสงขน อนจะเกดคณประโยชนแกวดพระธรรมกายเอง และ

แกปวงชนผมวาสนาบารมทวไปอยางมหาศาล

ประการท 3 พจารณาเหนวาวดพระธรรมกายมการเผยแ ผพระพทธศาสนามากมายหลาย

ดานเปนทจบตามองของสาธารณชนในวงกวาง อาจจะมโอกาสประพฤตผดพลาดขนมาไดจะโดย

เจตนาหรอไมกตามจงดาเนน การโดยแนะนาใหพยายามสารวมระวง และปฏบตตามพระธรรมวนย

โดยเครงครด ทงนเพอปองกนโลกวชชะทจะพงบงเกดขนจากเจตนาทด ทงทพงจะบงเกดขนจาก

วสงวาทนเจตนากตามท

ประการท 4 พจารณาเหนว าวดพระธรรมกายจะตองทางานหนก จะตองฝาฟนอปสรรคอก

มากมายหลายดาน เพราะวางานทเรม ตนไวเพอประโยชนพระพทธ ศาสนาลวนแตเปนงานทใหญโต

กวางขวางทงสน จาเปนตองเ กยวของกบบคคลภายนอกหลายฝาย อาจจะเกดความประมาทพลาด

ผดไปกไดจงดาเนนการโดยแนะนาใหวดพระธรรมกายบรหารงานใหถกตอง โดยปฏบตตาม

กฎหมาย กฎมหาเถรสมาคม ขอบงคบ ระเบยบ คาสง มต ประกาศ พระบญชาส มเดจพระสงฆราช

63

คาสงของผบงคบบญชาเหนอตน โดยเครงครด ทงนเพอความเรยบรอยดงามของวดและ

พระพทธศาสนา6

7

เจาคณะภาค 1 ไดพจารณาดาเนนการกรณวดพระธรรมกายรวม 4 ประการน ซง พระราช

ภาวนาวสทธ (สมณศกดในขณะนน ) เจาอาวาสวดพระธรรมกาย ไดมเอกสาร ตอบรบ เรอง การ

ปรบปรงแกไขวดพระธรรมกายตามคาแนะนาของพระพรหมโมล เจาคณะภาค 1 ความวาตามทพระ

พรหมโมล เจาคณะภาค 1 ในฐานะพระมหาเถระ ผบงคบบญชาชน สง ไดกรณาแนะนาใหวด

พระธรรมกายดาเนนการปรบปรงแกไขการทางานในดานตางๆ ของวด เพอใหมศกยภา พยงขน อน

จกเปนคณประโยชนแกวดและพระศาสนาอยางกวางขวาง รวมเปนหลกปฏบต 4 ประการ

คาแนะนาอนเปนหลกปฏบตทง 4 ประการน เปรยบเ สมอนชขมทรพยอนประเสรฐให วด

พระธรรมกายยนดนอมรบและจกปฏบตตามดวยความเคารพเปนอยางยง

ตอมา เมอวนท 22 มนาคม พ.ศ. 2542 มหาเถรสมาคมไดม การประชมพเศษกรณวด

พระธรรมกายซงพระพรหมโมล เจาคณะภาค 1 ทไดรบมอบหมายจากมหาเถร สมาคมใหดาเนนการ

ตามความเหมาะสม พระพรหมโมลไดสรปประเดนตางๆ เสนอมหาเถรสมาคมโดยผานเจาคณะใหญ

หนกลาง มหาเถรสมาคมพจารณาแลวมมตวา ตามรายงานการพ จารณาดาเนนการกรณวด

พระธรรมกายของพระพรหมโมล เจาคณะภาค 1 ไดใหคาแนะนา 4 ประการแกวดพระธรรมกายโดย

ทางวดไดตอบรบทจะป ฏบตตามเปนลายลกษณอกษรนนชดเจนแลว จงใหวดพระธรรมกายปฏบต

ตามคาแนะนาทง 4 ประการนนโดยเครงครดและใหพระพรหมโมล เจาคณะภาค 1 ดผลสงการใหวด

พระธรรมกายปฏบตตามทไดมหนงสอตอบรบนนดวย สวนกรณอนๆ ของวดพระธรรมกาย เชน

การเรยไรเปนตน ใหเจาคณะภาค 1 สงการใหวดพระธรรมกายปฏบ ตตามระเบยบมหาเถรสมาคม

และกฎหมายบานเมอง จากกรณวดพระธรรมกายในครงน มหาเถรสมาคมได ขอใหวดทกวดและ

พระภกษสามเณรปฏบตดงตอไปน

1. การเรยนการสอนพระธรรมวนยใหยดหนงสอทสมเดจพระมหาสมณเจ า กรมพระยาวชร

ญาณวโรรสทรงรจนาและทรงกาหนดตามหลกสตรนกธรรมและธรรมศกษาชนตร โท เอก

2. ปฏบตพระกรรมฐานใหปฏบตตามหลกในมหาสตปฎฐานสตร

ใหเจาคณะทกระดบคอยสอด สองดผลตามอานาจหนาทและใหเจาคณะดาเนนการจดตง

สานกปฏบตธรรมตามมตมหาเถรสมาคมทกจงหวดและใหกรมศาสนาแจงเจาคณะจงหวดทกจงหวด

7 พนศกด ชตาภา , “ปญหาการบรหารงานของมหาเถรสมาคม ศกษาปญหาดานการจดโครงสราง

องคการ,” (ภาคนพนธปรญญามหาบณฑต คณะรฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2543), หนา 81 – 83.

64

ทราบและถอปฏบต รายงานการพจารณาดาเนนก ารกรณวดพระธร รมกายของพระพรหมโมล เจา

คณะภาค 17

8

อยางไรกตาม สมเดจพระสงฆราชไดทรง มพระลขต เกยวกบปญหาอธกรณของวด

พระธรรมกายน ถง 5 ฉบบ ดงมเนอความดงตอไปน ฉบบท 1 ความวา 1) หากพระรปใดบดเบอน

พระธรรมกลาวหาพระไตรปฎกบกพรองเปนการทาสงฆใหแตกแยกเปน 2 ฝายถอเปนกรรมหนกสด

ทาง ศาสนาเปนอนนตรยกรรม มโทษทง ปจจบนและอนาคตทหนก 2) พระรปใดไดทรพยสน

ระหวางทบวชเพอความถกตองกตองโอนสมบตทงหมดเปนของวด

ฉบบท 2 ความวา “ความบดเบอนพระพทธธรรมคาสอนโดยกลาวหาวาพระไตรป ฎก

บกพรองเปนการทาใหสงฆทหลงเชอคาบดเบอน แตกแยกออกไปกลายเปนสอง มความเขาใจความ

เชอถอพระพทธศาสนาตรงกนขามเปนการทาลายพระพทธศาสนา ทาสงฆใหแตกแยกเปน

อนนตรยกรรม มโทษทงปจจบนและอนาคตท หนก สวนทมใชเปนการลงโทษแตเปนการกระทาท

ถกตองคอตองมอบสมบตทงหมดทเกดขนในขณะเปนพระใหแกวดทนท การไมยอมคนสมบตใหวด

ในขนตนอาจมใชมเจตนาถอ เอาเปนของตน แตเมอถงอยางไร กยงไมยอมมอบคนสมบตทงหมดท

เกดขนในขณะเปนพระใหแกวดก แสดงชดแจงวาตองอาบตปาราชก ตองพนจากความเปน สมณะ

โดยอตโนมต ตองถกจดการอยางเดดขาด เชน เดยวกบผไมใชพระปลอมเปนพระ ดวยการนาผา

กาสาวพสตรไปครอง ทาความเศราหมองเสอมเสยใหเกดแกสงฆในพระพทธศาสนา”

ฉบบท 4 ความวา “ในกรณเกยวกบเรองวดพระธรรมกาย เราไดทาหนาทของสมเด จ

พระสงฆราชสมบรณตามอานาจแลวจงไมมอะไรจะพดอกขณะน ขออนโมทนาทกทานทสนใจหวงใย

พระพทธศาสนา แสดงความเป นคนดดวยมกตญ�กตเวทตาธรรม ” และฉบบท 5 ความวา “ไดแจง

ใหเปนทเขาใจชดเจนดทวกนแลวกอนหนานวาในตาแหนงผเปนสมเดจพระสงฆราช สกลสงฆปรณา

ยก ไดทาหนาทเกยวกบเรองอดตเจ าอาวาสวดพระธรรมกาย เพอเทดทน รกษาพระพทธศาสนาให

พนถกทาลายสมบรณดทสดแลวตามอานาจ ทานกรรมการมหาเถรสมาคมทง หลายจะทาอะไรตอไป

ตามความตองการจะไมมานงฟง รบรในทประชมวนน ท 10 พฤษภาคม พ.ศ. 2542”8

9

จะเหนวาแมองคการคณะสงฆจะตดสนววาทาธกรณของวดพระธรรมกายสอดคลองกบหลก

พระธรรมวนย ดวย การใช อพพาหกวธ คอการใหภกษผทรงคณธรรมเปนผตดสน ซงในกรณ

8 มตชน. (23 มนาคม 2542): 14.

9 สมเกยรต มธรรม , ฉกหนากากธรรมกาย ใครคอขบวนกา รลมพทธตวจรง (กรงเทพฯ : เคลดไทย ,

2543), หนา 14 – 17.

65

ธรรมกายน มหาเถรสมาคมได ใหพระพรหมโมล ซงถอเปนพระนกปราชญในยคนนเ ปนผวนจฉย

อธกรณแตดเหมอนวาอธกรณนกจะไมระงบไปเสยทเดยวเพราะ สมเดจพระสงฆราชทรงมพระลขต

สวนพระองคออกมา ซงมความเหนขดแยงกบการวนจฉยของพระพรหมโมล อยางไรกด แมสมเดจ

พระสงฆราชจะทรงมพระลขต ออกมาหลายฉบบแตกไมสามารถ ระงบอธกรณเรองนใหจบลงได

เชนกน ทนาสนใจกคอสมเดจพระสงฆราชทรงมพระลขตวาทางมหาเถรสมาคมหมดหนาทแลว

ตอจากนนยอมเปนหนาทโดยตรงของผรกษากฎหมายหรอของผมหนาทในการพทธศาสนาจะตอง

รกษาพระพทธศาสนา หรอการททรงมพระลขตวาพระองค ไดทาหนาทเกยวกบอดตเจาอาวาสวด

พระธรรมกายสมบรณดทสดแลวตามอานาจ สวนกรรมการมหาเถรสมาคมทงหลายจะทาอะไรตอไป

พระองคจะไมรบรอกซงหากใชมความเหนตางเชนนกตองใชหลกพระธรรมวนยคอเยภยยสกาหรอ

การใชเสยงขางมาก อธกรณกจะสงบระงบได

การวนจฉยของพระพรหมโมลและ พระลขตของสมเดจพระสงฆราช แสดงใหเหนถงปญหา

และขอจากด ในการบรหารจดการ ววาธาธกรณขององคการคณะสงฆเรองวดพระธรรมกาย ไดเปน

อยางด ปจจบน วดพระธรรมกายกยงคง สามารถ เผยแพรคาสอนของสานกตน ในแนวทางเดม ได

อยางตอเนองไมตางจากแตกอนทจะมการตดสนอธกรณใดๆ และดเหมอนวาจะทวความเขมขนมาก

ขนเรอยๆ ตามสอตางๆ ไปในวงกวางทงในประเทศและตางประเทศ ไมวาจะเปนการเดนธดงคธรรม

ชย การมชองรายการธรรมะผานดาวเทยมเผยแพรไปทวโลก การอวดอตรมนสธรรม ฯลฯ

ขอเทจจรงเหลานจงแสดงใหเหนวาองคการคณะสงฆไรประสทธภาพในการบรหารจดการอธกรณวด

พระธรรมกายไดเปนอยางด

4.1.3 กรณพระเกษมตบหนาพระพทธรป

ววาทาธกรณอกกรณหนงท เกดขน ไมนานนคอกรณ พระเกษม อาจณ ณสโล เจาอาวาส

สานกสงฆสามแยก ต.วงกวาง อ .นาหนาว จ .เพชรบรณ ทตกเปนขาวทางหนาหนงสอพ มพและสอ

ตางๆ เกยวกบคาสอน หลายประการ เรองเกดขนเมอ ผอานวยการสานกพระพทธศาสนาจงหวด

เพชรบรณเขาแจงความตอพนกงานสอบสวน สภ. นาหนาว เมอ พ.ศ. 2551 วาพระเกษมได นาแผน

ปายขอความวา “ทองเหลอง หลอนไมใชพระพทธเจาแน ไมตองกราบมน ” ไปตดไวทฐานองคพระ

พทธชนราชจาลองซงประดษฐานอยบนศาลาในบรเวณสานกสงฆสามแยก โดยใชเทาเหยยบฐาน

พระพทธรปและใชมอตบบรเวณพระพกตรของพระพทธรป คดนศาลช นตนยกฟองเมอวนท 19

กมภาพนธ พ .ศ. 2553 เพราะเชอวาพระเกษมไมมเจตนากระทาแกวตถอนเ ปนทเคารพในทาง

ศาสนาอนเปนการเหยย ดหยามศาสนา ตอมาวนท 19 เมษายน พ .ศ. 2553 อยการจงหวด

เพชรบรณไดยนอทธรณคดดงกลาวซงจา กการนาสบในชนศาล พระเกษมใหกา วาไดศกษาคนควา

66

พระไตรปฎกทเผยแพรในประเทศไทยทง 5 ฉบบโดยละเอยด ไมมฉบบใดบญญตวาพ ระพทธรป

เปนตวแทนของพระพทธเจามแตบญญตใหพระธรรมวนยเทานนทเปนตวแทน

วนท 20 กนยายน พ .ศ. 2554 ไดเกดกระแสวพากษวจารณทางโลกออนไลน อยาง

กวางขวางอกครงเมอมคลปวดโอทถกนาขนไป โพสตเผยแพรทางเวบไซต “ยทวบ” (youtube) โดย

เนอหาในคลปปรากฏภาพพระเกษม ขณะเตรยมจะฉนทโรงรบจงหนเมอเชาวนท 18 สงหาคม พ .ศ.

2554 โดยมพระสงฆ 3 – 4 รป กาลงเดนตกอา หารบนโตะทต งไวกลางศาลา และมญาตโยมนงอย

ดวยจานวนหนง ขณะนน พระเกษมเดนโวยวายเอะอะ พดถงการตดปายในโรงฉนอาหา รวา “อยา

เสยงดงพวกสตวนรก ” ซงพระเกษมไดพ ดในคลปวาตนเปนคนเขยนเอง หลงจากนน พระเกษมได

เตะถบโตะ เกาอ และพดจามงมาพาโวยอกทงยงเตะขาวของ และอาหารของพระภกษดวยกนจนลม

ระเนระนาด โดยไมสนพระภกษรปอนแตอยางใด นอกจากนน ยงมการใชคาพดทห ยาบคายใน

ขณะทเทศนาตอหนาพระภกษและแมช เชน ยกเทาชหนาใส ญาตโยม ทมาถวายอาหารเพล โดย

ญาตโยมทไปทาบญตางนงเงยบจองมองพระเกษมแสดงกรยาดงกลาวโดยไมแสดงอาการใดๆ

ออกมา

หลงจากคลปวดโอเผยแพรออกไป ไดมเสยงวพากษวจารณเปนจานวนมาก โดยในสงคม

ออนไลนมการโพสตกระทถงการกระทาทไมเหมาะสมของพระเกษมและยงมการนาคลปการเทศนา

สงสอนญาตโยมของพระเกษม ซงผดแผกไปจากพระภกษรปอนๆ และยงใชถอยคาทไมเหมาะสม

ดวย ขณะทเวบไซตของวดปาสามแยกกมลกศษยของพระเกษม โพสตกระทปกปองการกระทาของ

พระเกษม อาท ใหวางจตเปนกลาง หลวงป (พระเกษม ) สอนถกตองตามพระธรรมวนยทสดแล ว

บางกโพสตหลกธรรม กาลามสตร เปนตน ขณะทรกษาการผอานวยการสานกงานพระพทธศาสนา

จงหวดเพชรบ รณกลาววา เมอ พ.ศ. 2551 ชาวบานใน จงหวดพษณโลก และเพชรบรณ ไดเขาแจง

ความตอพนกงานสอบสวน สภ .นาหนาว ใหดาเนนคดกบพระเกษม เพราะลบหลและเหยยดหยาม

พระพทธชนราชจาลอง ยายพระพทธรปดวยการเหยยบฐานและตบพระพกตรพระพทธชนราช

จาลอง พระเกษมไดเขาพบพนกงานสอบสวน สภ.นาหนาว เมอวนท 6 สงหาคม พ .ศ. 2551 พรอม

ใหการปฏเสธวาไมไดลบหลศาสนาแตยอมรบวากระทาการดงกลาวจรง

สวนกรณคลปวดโอน ไดปรกษากบ เจาคณะจงหวดเพชรบรณ พรอมหนวย งานทเกยวของ

เพอตรวจสอบวาเขาขายผดวนยสงฆหรอไมซงจากการตรวจสอบ ภาพทเหนมพฤตกรรมไม

เหมาะสมและจะพจารณาอยางละเอยดวาการแสดงกรยาทปรากฏมความผดหรอไม เกดจากความ

ตงใจถายทาหรอไม สวนการดาเนนการทางกฎหมายนน จะเขาดาเนนการตรวจสอบทดนของวดวา

ตงอยในพนทปาสงวนหรอไมเพอใหหนวยงานทเกยวของเอาผดทางกฎหมายตอไป ดานพระเกษม

67

ยอมรบวาเปนผนาคลปวด โอดง กลาวโพสตลงในเวบไซตดวยตนเอง เพราะตองการตอบโตพระ

ผใหญรปหนงทมาหาวา ตนเองอยากดงแลวโออวดและทาตวแตกตาง ซงพระเกษมกลาววาตนเอง

ไมไดอยากดง และทา ทกอยางตามพระธรรมวนยและพระไตรปฎกไมผดเพยน สวนใครจะมาแจง

ความดาเนนคดกสามารถแจงไดเลย9

10

วนท 13 มนาคม พ.ศ. 2555 พระเกษมพรอมคณะลกศษยกวา 100 คน ไดเดนทางมาฟงคา

พพากษาของศาลอทธรณภาค 6 ในคดท ผอ.สานกงานพทธศาสนาจงหวดเพชรบรณเปนผเสยหาย

เขารองทกขแจงความกบเจาหนาทตารวจ สภ .นาหนาว ใหดาเนนคดกบพระเกษม ในขอหาดหมน

เหยยดหยามศาสนวตถจนเปนขาว ลงหนงสอพมพไทยรฐ หนา 1 ตงแตวนท 27 กรกฎาคม พ.ศ.

2551 ตอเนองนานกวาสองสปดาห คดนประชาชนทไปทาบญท สานกสงฆสามแยกพบวาพระเกษม

ไดเผยแพรคาสอน ทใหยดถอแตเพยงพระไตรปฎกเปนแนวทางปฏบตเทานน พรอม ตดปายหาม

ชาวบานกราบไหวพระพทธรป จงมการรองเรยน ขนมา ตอมาทประชมมหาเถรสมาคม (มส.) สง

ตรวจสอบวดทวประเทศพรอมใหสานกงานพทธศาสนาจงหวดเพชรบรณแจ งพระเกษมใหนาปาย

ดงกลาวออกไปแตไมไดรบความรวมมอจากพระเกษมทยนยนวาทาตนถกตองแลว

เรองราวจงไดลกลามไปใหญโตจน กระทงมผส อขาวโทรทศน เขาสมภาษณพรอมทาใหพระ

เกษมพสจนถงคาสอนดงกลาววาถกตองจรงหรอไม พระเกษมจงใชมอตบทพระพกตรของ

พระพทธรปพรอมใชเทาเหยยบทฐานพระ แสดงใหเหนวาพระพทธรปองคนเปนเพยงทองเหลอง

เทานนยงเ ปนเหตให เรองลกลามขยายเปนวงกวางออกไป จนทาใหชาวบานในจงหวดพษณโลกไม

พอใจ รวมตวกนกวา 200 คน โดยใชชอกลมคนรกพษณโลกพรอมนายกองคการบรหารสวนจงหวด

ขอทวงคนพระพทธรปเพราะเปนพระพทธชนราชจาลองซงเปนพ ระคบานคเมองของชาวพษณโลก

อนเปนท เคารพสกการะของคนในจงหวดพษณโลกและประชาชนทวประเทศ พรอมอญเชญไป

ประดษฐานทองคการบรหารสวนจงหวดพษณโลกแทน

ศาลจงหวดหลมสกจงไดออกหมายจบพระเกษมในขอหาดหมนเหยยดหยามศาสนวตถ

ตารวจจงนาหมายศาลเตรยมจบสก แตลกศษยพระเกษมทคอยอารกขา ไมยอมใหจบสกโดยอางวา

พระเกษม เปนผบรสทธ ตองรอใหคดถงทสดเสยกอน ตารวจหวนเกดเหตปะทะรนแรงจงตองให

ประกนตวสคดทงผาเหลอง พนกงานอยการจงหวดหลมสก จงมความเหนส งฟองตามประมวล

กฎหมายอาญามาตรา 91 และมาตรา 206 แตพระเกษมใหการปฏเสธ ตอมาศาลจงหวดหลมสกได

10 ไทยรฐ , ‘พระเกษม ' เปนขาวอก สานกพทธฯ เลงเอาผด [Online]. แหลงทมา : http://www.thairath

.co.th/content/203268 [21 พฤษภาคม 2557].

68

มคาพพากษาเมอวนท 19 กมภาพนธ พ.ศ. 2553 โดยพพากษาวา ตามมาตรา 91 นน ผอ .

สานกงานพทธศาสนาจงหวดเพชรบรณ ไมใชผเสยหายและไมมอานาจแจงความรองทกขกลาวโทษ

ตอพนกงานสอบสวน สวนความผดตามประมวลกฎหมายอาญามาตรา 206 ฐานกระทาการแกวตถ

อนเปนทเคารพในทางศาสนาอนเปนการเหยยดหยามศาสนานน จาเลยเชออยางบรสทธใจวาสงนน

คอทองเหลองไมไดเปนพระพทธเจา และไมใชกระทาแก สงอนเปนทเคารพในศาสนาพทธ จงไมม

ลกษณะเหยยดหยามศาสนาพทธ จาเลยไมมความผดพพากษายกฟอง

ตอมา พนกงานอยการจงหวดหลมสกไดยนอทธรณตอศาลอทธรณภาค 6 ซง ไดมคา

พพากษา วาจาเลยตอส ทานอง วาพระพทธรปมใชวตถหรอสถานอนเปนทเคา รพในทางศาสนา

เนองจากพระไตรปฎก ทเผยแพรในประเทศไทยทง 5 ฉบบ ไมมฉบบใดบญญตวา พระพทธรปเปน

ตวแทนของพระพท ธเจา ในพระไตรปฎก บญญตใหพระธรรมวนยเปนตวแทนของพระพทธเจา

เทานนซงเปนความเขาใจและความเชอสวนตวของจาเลยจากการท ไดศกษาพระไตรปฎก ทจาเลย

กลาวอาง ความเขาใจและความเชอของจาเลยดงกลาวเปนความรดานวชาการเก ยวกบเรองศาสนา

พทธในประเทศไท ยซงยงมความเหนทแตกตาง อาท พระวสทธนายกเจาคณะจงหวดเพชรบรณ

เบกความวาพระพทธรปไมใชพระพทธเจา แตพระพทธร ปเปรยบเสมอนรปแทนพระพทธเจา เปน

วตถทส อใหระลกถงพระพทธเจา ด งนน การประกอบพธกรรมทางศาสนา จงมพระพทธรปเปน

ประธานในพธเพอใหระลกถงวามพระพทธเจาเปนประธานและรวมประกอบพธกรรมนนดวย

ความเขาใจและความเชอของจาเลยเปนเรองทละเอยดออนและตองศกษาอยางถองแทใน

หมคณะสงฆทเกยวของรวมทงบคคลทมหนาทตามกฎหมายโดยตรง กรณมใชเรองทผใดผหนงจะ

หยบยกขนมาโดยลาพง เพอปฏเสธความเชอของพทธศาสนกชนสวนใหญทมมาชานานแลวเชนน

ได พระพทธรปจงเปนทเคารพสกการะในทางศาสนาของประชาชนทนบถอศาสนาพทธ โดยทวไป ท

จาเลยจดใหมการนาแผนปายขอความวาทองเหลองหลอน ไมใชพทธเจาแน ไมตองกราบมน ไปตด

ทฐานองคพระพทธรปและจาเลยใชเทาเหยยบฐานพระพทธรปและใชมอขวาตบพระพกตร

พระพทธรปเชนน นอกจากเปนการไมเคารพตอพระพทธรปแลว จาเลยยงไดแสดงตนเสมอกบ

พระพทธรปจงเปนการกระทาอนไมสมควรและเปนการดหมนเหยยดหยามพทธศาสนา จาเลยจงม

ความผดตามฟอง จาเลยบวชเปนพระมานานแลวยอมรวาอะไรควรอะไรไมควร จาเลยควรปฏบตให

เปนเยยงอยางทดแกพทธศาสนกชน การทจาเลยจะอธบายถงพระไตรปฎกวาพระพทธเจาสอน

ไมใหยดตดในรปวตถนน จาเลยควรจะมวธสอนหรอยกตวอยางใหเหนโดยไมจาเปนตองลงมอ

กระทา จาเล ยทราบดอยแลววาพระพทธรปเปนเครองยดเหนยวดานจตใจและเปนทเคารพในทาง

ศาสนาของพทธศาสนกชนยอมแสดงไดถงเจตนาของจาเลยอนเปนการเหยยดหยามตอพทธศาสนา

69

ทศาลชนตนพพากษายกฟองโจทกมานน ศาลอทธรณภาค 6 ไมเหนพองดวย อทธรณของ

โจทกฟงไมขนแตเมอไมปรากฏวาจาเลยเคยไดรบโทษจาคกมากอน เมอคานงถงพฤตการณแหงคด

และสภาพความ ผดแลวเหนสมควรรอการลงโทษจาคก แกจาเลย พพากษากลบเปนวาจาเลยม

ความผดตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 206 การกระทาของจาเลยเปนความผดหลายกรรม

ตางกน ใหลงโทษทกกรรมเปนกระท งความผดไปตามประมวลกฎหมายอาญามาตรา 91 ใหจาคก

กระทงละ 1 ป และปรบกระทงละ 10,000 บาท รวม 2 กระทง จาคก 2 ป และปรบ 20,000 บาท

โทษจาคกใหรอการลงโทษไวมกาหนด 2 ป ตามประมวลกฎหมายอาญามาตรา 56

ภายหลงฟงคาพพากษาพระเกษมไดเดนออกมาใหสมภาษณสอมวลชนทบ รเวณดานหนา

ศาลจงหวดหลมสกวาจะขอยนฎกาตอสคดเพอใหเปนแนวทางใหลกหลานไดเรยนร หากไมฎกา

เทากบหกการเรยนรของลกหลานในวนน หากฎกาแลวตดสนผด ตอไปกอาจจะไปศาลใหญๆ กวาน

จะมเวอรชนใหมแนนอน ทงน จะฎกาภายใน 30 วน หากไมท นกจะขอขยายเวลาตอไปอก

นอกจากนพระเกษมยงตกเปนจาเลยถกสานกพทธศาสนาจงหวดเพชรบรณแจงความดาเนนคดใน

ขอหาเปนพระภกษทราบคาวนจฉยใหสละสมณเพศแตไมยอมสละสมณเพศ ตามกาหนดอนเปนการ

ฝาฝนกฎหมายตาม พ .ร.บ.คณะสงฆ ประกอบกฎมหาเถรสมาคม สบเนองมาจากทพระ เกษมได

แสดงพฤตกรรมไมเหมาะสมใชเทาเตะสารบอาหารบนโตะ ขณะญาตโยมและแมชกาลงตกบาตรใน

หอฉน พรอมเผยแพรในเวบไซตยทปจนเปนขาวครกโครมบนหนาหนงสอพมพไทยรฐ เมอวนท 20

กนยายน พ.ศ. 2554 อกดวย โดย อยการจงหวดหลมสก ไดนดฟงคาสงในวนท 23 มนาคม พ.ศ.

2555 วาจะมความเหนสงฟองหรอไม10

11

ในทสดศาลจงหวดหลมสก ผพพากษารองหวหนาศาลจงหวดหลมสก ไดออกนงบลลงกอาน

คาพพากษาของศาลฎกาในคดพระเกษม อาจณณสโล เจาอาวาสสานกสงฆปาสามแยก ต .วงกวาง

อ.นาหนาว จ .เพชรบรณ ในคดความผดเกยวกบศาสนา ซงมอยการจงห วดหลมสกเปนโจทกยน

ฟองในคดเลขดาท อ .943/51 โดยกลาวหาพระเกษมกระทาการหมนและเหยยดหยามศาสนาโดย

กระทาการใชฝามอตบพระพกตรและเหยยบทฐานของพระพทธรป ศาลฎกามคาพพากษายนตาม

ศาลชนอทธรณทใหพระเกษมมคว ามผดทงโทษจาและโทษปรบ โดยโทษจาคกใหรอลงอาญา แต

ศาลฎกามความเหนวาสมควรใหมการลดหยอนโทษ จาคกใหเปลยนเปนไมตองจาคก แตมโทษปรบ

2 กระทงๆ ละ 2,000 บาท แตเนองจากจาเลยใหการเปนประโยชนตอการนาสบและพจารณาคดจง

ใหลดโทษปรบใหเหลอเพยงกระทงละ 1,000 บาท

11 ไทยรฐ , จาคกพระเกษม 2 ป คดเหยยบ- ตบหนาพระพทธรป [Online]. แหลงทมา : http://www.

Thairath.co.th /content/245205 [22 พฤษภาคม 2557].

70

ทงนศาลฎกาไดวนจฉยวา จาเลยนาปายขอความ “ทองเหลองหลอน ไมใชพทธเจาแน ไม

ตองกราบมน ” และการใชมอตบพระพกตรองคพระพทธชนราชจาลองน นถอเปนความผดทกระทา

การดหมนเหยยดหยามตอศาสนวตถ ซงเปนขอเทจจรงทใครกยอมรบวาพทธร ปเปนตวแทนของ

พทธเจาทพทธศาสนกชนใชกราบไหว แมจาเลยตอสวาเปนการเผยแพรพทธศาสนานน จาเลย

สามารถทาไดแตตองไมกระทาละเมดตอกฎหมาย อยางไรกตาม พระเกษมไดกลาววา “ในวนนถอ

เปนทสดแลว โทษจาคกไ มมแตมความผดเพราะไปกวนรป ป นเขาจงตองโดนปรบตามเรองของโลก

แตทางธรรมไมผด กระแสโลกใหเราผดกจรงแตตนเองไมเคยผดวนยและไมควรผด พวกผดวนยเตม

บานเตมเมองกคอ พวกเถรสมาคม มเงนเยอะกผดเยอะ และเหนดวยวาควรใหตรวจสอบทรพยสน

พระ บรรดาผไปคดคานกถอวาผดวนย สวนตวแลวพรอมใหตรวจสอ บ พวกพระทกอนบวชยากจน

บวชเสรจแลวรารวยเยอะแยะ ใครกลาไหมพวกทไปตรวจสอบพระเหลาน พอไปตรวจสอบพระเอา

เงนยดใหกรบเงนแลวเดนออกจากวดจบกนไปและขอเรยกรองใหมการจดตงศาลสงฆ”11

12

กรณนกแสดงใหเหนวาการบรหารจดการววาทาธกรณทไมใชหลกพระธรรม วนยแตกลบใช

กฎหมายทางโลกในการจดการแทน เชน การหาความผดในเรองการบกพนทปา แตปญหา การ

ถกเถยงเรองพระธรรมวนย เชน การไหวพระพทธรป ซงมการถกเถยง กนมาตงแตกรณสนตอโศก

แลวกวา 20 ป องคการคณะสงฆ กลบไมมขอสรปใหแกสงคมไดวา ตามหลกพระธรรมวนย นนเรอง

ดงกลาวถกตองหรอไมอยางไร ทงๆ ทสามารถบรหารจดการอธกรณดวย อธกรณสมถะ 2 อยางคอ

1) สมมขาวนย 2) เยภยยสกา หรออาจจดการไดดวยสมมขาวนย เพยงอยางเดยว โดยไมตองอาศย

เยภยยสกากไดวาขอเทจจรงเรองนคออะไร แตเนองจากองคการคณะสงฆไมบรหารจดการตามหลก

อธกรณสมถะ จงยงคงเปนปญหา ทถกเถยงตอกนมาจนถงปจจบนโดยพระเกษมกยงยนยนวาสงท

ตนทานนผดทางโลกแตไมผดทางธรรมอยเชนเดม

4.2 ปญหาการบรหารจดการอนวาทาธกรณ

จากบทท 2 อนวาทธกรณคอการโจทหรอการกลาวหากนดวยอาบตตางๆ ตวอยางอธกรณ

ประเภทนมทงเรองทพสจนไดวาเปนอาบตจรงและหลายเรองทยงไมไดพสจนหรอไมสามารถพสจน

ไดวาเปนอาบต แตเรองเหลานแสดงใหเหนปญญาในการบรหารจดการขององคการคณะสงฆ


12 ไทยรฐ , ทมขาวภมภาค [Online]. แหลงทมา : http://www.thairath .co.th /content/465457[25

พฤศจกายน 2557].

71

4.2.1 กรณพระนกรเสพเมถน

พระครใบฎกานกร ธรรมวาท เปนพระนกเทศนทมชอเสยง ในราวป พ .ศ. 2533 ถง พ .ศ.

2534 พระนกร ถกโจท วามภรรยา ชออรปวณา บตรขนทอง โดยมการฟองรองเปนคดแพง และ

คดอาญาจนเปนขาวในหนงสอพมพเปนเวลานาน ในทสดองคการคณะสงฆจงมคาชขาดใหพระนกร

ลาสกขาแตอดตพระนกรยงคงนงขาวหมขาวตอไปโดยไปพานกอยทสานกธรรมทจงหวดเชยงราย 12

13

นายนกร ยศคาจ หรอ อดต พระนกร ธรรมวาท เคยจาพรรษาอยท วดสนปง อาเภอพราว จงหวด

เชยงใหม พระนกรซงเป นอดตพระนกเทศนแหงยค ทมผไปฟงเทศนจน ตองเปดสานกปฏบตธรรม

หลายสบแหงทวประเทศ แตพระนกรไดแอบมความสมพนธกบนางอรปวณา บตรขนทอง จนมลก

ดวยกนแตพระนกรพยายามตอบโตวามผอจฉาในชอเสยงของตน อกทงบรรดาลกศษยกพยายามหา

หนทางตอบโตขอกลาวหาวา เปนการกลนแกลงโดยไมเชอวา พระทย ดมนในศลธรรมและเทศนได

ไพเราะจะทาตวเชนนน

แมมหลกฐานมากมายตงแตจดหมายรก ภาพถาย จนถกดาเนนคดทงศาลยตธรรมและ คณะ

สงฆซงในทสดองคการคณะสงฆมมตวาความผดของพระนกรเปนปฐมปาราชก คอการเสพเมถนกบ

อสตร ขาดจากความเปนพระ แมจะกลบมาบวชใหมกไมสามารถดารงความเปนสมณเพศไดแตพระ

นกรกไมยอมถอดผาเหลองและยงมคนมากมายศรทธาจงเปนเหตใหมการแก พ .ร.บ.คณะสงฆ พ.ศ.

2535 (ฉบบท 2) ใหตารวจหรออยการจบพระสกได เรองนมคาพพากษาศาลฎกาลงวนท 15 เดอน

มกราคม พ.ศ. 2541 ศาลฎกาไดตรวจสานวนประชมปรกษาแลว วนจฉยวาในขณะทจาเล ยกระทา

ความผด จาเลยเปนพระภกษ ตาแหนงเจาอาวาสซงมชอเสยงเปนทเคารพนบถอของประชาชน

ทวไปและเปนผทอบรมสงสอนประชาชนใหประ พฤตปฏบตตนอยในศลธรรมอนด แตจาเลยกลบมา

กระทาความผดเสยเองเชนนเพอมใหเปนเยยงอยางตอไป การกระทาของจาเลยจงไมมเหตสมควรท

จะรอการลงโทษทศาลอทธรณใชดลพนจในการลงโทษจาเลยโดยไมรอการลงโทษนนเหมาะสมแก

พฤตการณแหงรปคดแลวไมมเหตทศาลฎกาจะเปลยนแปลงแกไข ฎกาของจาเลยฟงไมขน13

14

ในทสดอดตพระน กรกตองโทษตามคดอาญาไป แมจาเ ลยจะไดรบโทษตามกฎหมาย

บานเมองแลว แตอนวาทาธกรณของ พระนกร นจะเหนวาลาพงการ บรหารจดการภายใน องคการ

คณะสงฆกลบไมสามารถจดการ ใหอธกรณสงบระงบ ไดโดยในทสดอนวาทาธกรณนกตองอาศยการ

แกกฎหมาย คณะสงฆและใชกระบวนการย ตธรรมทางโลกมาชวยจงสามารถดาเนนการเอาผดกบ

13 สมพร พรหมหตาธร, อาญาวด อาญาบาน, หนา ข.

14 คาพพากษาศาลฎกาท 128 – 129/2541.

72

จาเลยได ทงๆ ทหากใชเกณฑพระธรรมวนยแลว อนวาทาธกรณจดการ ดวยสมถะ 4 อยาง คอ 1)

สมมขาวนย 2) สตวนย 3) อมฬหวนย 4) ตสสปาปยสกา แตกรณพระนกรนคงไมสามารถใชสตวนย

ไดเพราะพระนกรไมใชพระอรหนตทมสตสมบรณและไมสามารถใชอมฬหวนยไดเพราะพระนกร

ไมไดสตวปลาส ดงนนอธกรณนจงสามารถระงบอธกรณไดดวยสมถะ 2 อยาง คอ 1) สมมขาวนย 2)

ตสสปาปยสกา แตเนองจากอดตพระน กรไมยอมรบขอกลาวหาแต ตามหลกพระธรรมวนยแลว

องคการคณะสงฆสามารถทาตสสปาปยสกากรรมคอวธระงบอธกรณแกภกษผเลวทรามทไมยอมรบ

อาบต แกภกษ รปนนไดดวยการปรบอาบตตามความผดซงในกรณนกคออาบตปาราชกนนเอง

เนองจากมหลกฐานชดแจงแลว แตองคการคณะสงฆกไมไดใชวธการดงกลาวในการบรหารจดการ

แตกลบอาศยกฎหมายทางโลกมาจดการซงแสดงใหเหนถงความบกพรองตามหลกพระธรรมวนย

4.2.2 กรณพระยนตระเสพเมถน

อนวาทาธกรณกรณตอมาทเปนเรองราวใหญโตเกดขนหลงจากกรณพระนกร 2 ป คอเรอง

ของพระยนตระ อมโรภกข ซงมชอเสยงไมนอย ไปกวาพระนกร พระยนตระ ไดสรางความศรทธาแก

พทธศาสนกชนเปนอนมากแตถกกลาวหาวาอาบตดวยการมเพศสมพนธกบสตรหลายคน เชน นาง

แกวตา หมอมจนดา นางจนทมา มายะรงส จนมลกสาวชอเดกหญงกระตาย ซ งพระยนตระไมยอม

ใหพสจนดเอนเอ สวนมหาเถรสมาคมกมทาทรรอในการพจารณาสบพยานหลกฐานตามขอกลาวหา

ทงๆ ทพระยนตระกไดใหสมภาษณในทางเสอมเสยแกสมเดจพระสงฆราชในขณะนนจนถกดาเนน

คดอาญาฐานหมนประมาทกตาม ในทสดมหาเถรสมาคมจงใชมาตรการเดดขาดบงคบใหพระยนตระ

ลาสกขาจากสมณเพศ ฐานตองอธกรณมเพศสมพนธกบสกาแต อดตพระยนตระ หรอนายวนย

ละอองสวรรณ กลบนงเขยวหมเขยวแทนผาเหลองโดยประกาศวาจะยงคงยดถอการปฏบตแบบ

พระสงฆตอไปจนทาให นายวนย ละอองสวรรณ ถกกลาวหาอกคดหนงคอความผดตามปร ะมวล

กฎหมายอาญามาตรา 208 ฐานแตงกายหรอใชเครองหมายทแสดงวาเปนภกษโดยมชอบ14

15

เนองจาก นายวนยไมยอมรบมตสงฆดงกลาว ดวยการปฏญาณ วาตนยงเปนพระภ กษและ

เปลยนสจวรเปนสเขยว ทาใหถกสอตาง ๆ ตงชอวา “จงเขยว ” และ “สมยนดะ ” กอนทนายวนย จะ

ลกลอบทาหนงสอเดนทางปลอมและหลบหนคดความออกนอกประเทศเมอ พ .ศ. 2537 ไปอาศยอย

ในประเทศสหรฐอเมรกาในสถานะผล ภยทางการเมอง 15

16 อธกรณ นคลายกบกรณพระนกรตรงท วา

กวาจะมการบรหารจดการอธกรณ กตองใหเกดการ ประโคมขาวจากสอมวลชน เสยกอน องคการ

15 สมพร พรหมหตาธร, อาญาวด อาญาบาน, หนา ก – ฆ.

16 วกพเดย สารานกรมเสร , บทความ [Online]. 2544. แหลงทมา : http://th.wikipedia.org/wiki/วนย_

ละอองสวรรณ [21 เมษายน 2557].

73

คณะสงฆจงเรมโดยอาศยหลกพระธรรมวนยและกฎหมายทางโลกมา จดการพระยนตระ แตอธกรณ

นตางจากกรณ พระนกรตรงทในทสด แลวทงการบรหารจดการ จากองคการคณะสงฆและกฎหมาย

ทางโลกกไมสามารถเหนยวรงผกระทาผดในพระศาสนาไดและ ไดปลอยใหนายวนย ละอองสวรรณ

ไมตองรบโทษ ใดๆ เลย จนถงปจจบน เพราะคดไดหมดอายความ และอดตพระยนตระก ไดเดนทาง

กลบมาประเทศไทยเมอชวงปลายเดอนเมษายน ป 2557 ทผานมาโดยยงไดใหสมภาษณสอวาเรอง

คดความทงหลายกถกกลนแกลงทงสน16

17

กรณนหากองคการคณะสงฆจะ ใชหลกการบรหารจดการตามพระธรรมวนยก สามารถใชวธ

เดยวกน กบกรณพระนกร คอ 1) สมมขาวนย 2) ตสสปาปยสกา เนองจากพระยนตระไมใชพระ

อรหนต ไมไดสตวปลาสและไมยอมรบในขอกลาวหาทงๆ ทมหลกฐานชดเจนวาตองอาบตปาราชก

จงตองใชวธตสสปาปยสกาคอการปรบอาบตตามความผดนนเอง แตเมอไมใชวธการดงกลาวกทาให

อธกรณเหลานไมสงบระงบและสรางความเคลอบแคลงแกพทธศาสนกชนจนถงทกวนนเพราะยงม

ประชาชนทยงใหความเคารพศรทธาอดตพระยนตระไมตางจากเดมและนายวนยเองกยงเรยกคา

แทนตวเองวา “อาตมา” อยเชนเดมซงถอเปนการทาใหพระพทธศาสนาเกดความมวหมองอกดวย

4.2.3 กรณพระภาวนาพทโธเสพเมถน

ชวงเวลาใกลเคยงกบ ขาวอดตพระยนตระฯ กม ขาวพระครปลดเถรานวตร หรอพระภาวนา

พทโธแหงวดสามพราน จงหวดนครปฐม ทมชอเสยงดานวปสสนากรรมฐาน แอบมเพศสมพนธกบ

เดกหญงชาวเขาทชบเลยงไวในนามมลนธของวดโดยเปนขาวในหนงสอพมพและวทยโทรทศนอยาง

ตอเนอง วดสามพรานเปนศาสนสถานอนกวางใหญ ทมญาตโยมผศรทธา เขามาในวดอยางมากมาย

วดไดตงมลนธเพอรบเดกหญงชาวเขามาอปการะเลยงดและ ใหการศกษาแตตอมาพระภาวนาพทโธ

ไดขมขนกระทาชาเราเดกหญงชาวเ ขา 6 คนซง รบไวในอปการะ จนเจาหนาทตารวจตองเขา มา

ดาเนนคดอาญากบพระภาวนาพทโธโดยเดกหญงชาวเขาเหลาน ไดใหการตอพนกงานสอบสวนและ

นาชทเกดเหตไดอยางถกตอง ในทสดพระภาวนาพทโธยอมเขามอบตวตอพนกงานสอบสวน และได

ประกนตวไปในวงเงนสองลานบาท เมอวนท 18 สงหาคม พ.ศ. 2538 สวนเจาคณะจงหวดนครปฐม

ซงวดสามพรานและพระภาวนาพทโธอยในความปกครองไดใหสมภาษณวาคณะสงฆจะ ไมเขาไปยง

เกยวกบเรองนโดยจะใหพนกงานสอบสวนดาเนนคดอาญาไปตามกฎหมายบานเมอง17

18

17 คมชดลก , ทางโลก ทางธรรม ทางไหน ?. [รายการโทรทศนออกอากาศทางสถานโทรทศนเนชน

แชนแนล]. 23 เมษายน 2557.

18 สมพร พรหมหตาธร, อาญาวด อาญาบาน, หนา จ – ฉ.

74

พฤตกรรมของอดตพระภาวน าพทโธปรากฏในคาพพากษาวาเกดขนตงแต พ.ศ. 2531 –

2538 ตอเนองกน แตเปนขาว โดงดง ใน พ.ศ. 2538 เมอมพระลกวดโพธเรยง ซงเปนญาตของ

เดกหญงชาวเขา เหยอของพระภาวนาพทโธคนหนงทราบพฤตกรรมดงกลาว จงไดทาเรองรองเรยน

ตอกรมการศาสนา และตารวจ กองปราบปราม ซงเมอสอได รบขอมลแลวจงไดแพรขาวออกไป การ

ดาเนนคดความใชเวลาตอจากนนอก 9 ปเตม ตงแตการดาเนนการในชนของพนกงานสอบสวน ชน

อยการและชนศาล จนกระทงเมอวน ท 21 มถนายน พ.ศ. 2547 ศาลชนตนไดพพากษานายจาลอง

คนซอหรออดตพระภาวนาพทโธ ในความผดฐานขมขนกระทาชาเราหญงอายไมเกน 13 และไมเกน

14 ป ซงมใชภรรยาตนและฐานไดกระทาตอศษยทอยในความดแลและพว กแมชถกฟองฐานเปน

ผสนบสนนเปนธระจดหาและชกพาหญงไปเพอสาเรจความใค รเพอการอนาจารเดกหญงชาวเขาถง

6 คน โดยพพากษาจาคกเปนเวลาถง 160 ป แตตามกฎหมายสามารถจาคกจาเลยไดเพยง 50 ป

เทานน โทษจงคงเหลอจาคก 50 ป

แมอดตพระภาวนาพทโธจะอางถงความเปนผปฏบตดปฏบตชอบดานวปสสนาก รรมฐาน

และความเออ อาทรทมตอเดกชาวเขา ผยากไร โดยตอสวาตน เอง เปนพระมชอเสยงดานบาเพญ

ภาวนาและนาเดกชาวเขาทนบถอศาสนาอนใหกลายเปนศาสนาพทธ สรางความไมพอใจแกศาสนา

อนจงรวมกนกลนแกลงป นเรอง นอกจากน หองทเกดเหตกไมตรงกบบนทกแผนทของเดกและ

อวยวะเพศของตนกผดปกตไมอาจรวมเพศได อวยวะเพศผ เสยหายกไมมรองรอยถกชาเรา แตทง

ศาลอทธรณและศ าลฎกายงคงพพากษายน เพราะ เหนวา พยานโจทกทเปนผเสยหายเบกความ

สอดคลองกนทง 9 ปากถงพฤตการณจาเลย วานอกเหนอจากพฤตกรรมททาใหขาดจากความเปน

พระแลว จา เลยยงสอตสาหปองกน ดวยการใหกนยาคมกาเนด สวนรายไหนไมยนยอม จาเลยได

ลงโทษใหไปเดนจงกรมกลางแดดบนพนดนทมกรวดหนแหลมคมซงพฤตกรรมการลงโทษเหยอท ไม

ยนยอมดวยการใชวธเดนจงกรมอนเปนหนงในวธปฏบตวปสสนามาเพอสนองตณหาของตนเอง18

19

กรณดงกลาวแสดงใหเหนชดเจนถงความไรประสทธภาพของการบรหารจดการขององคการ

คณะสงฆ ดงจะเหนไดจาก การทเจาคณะจงหวดนครปฐมใหสมภาษณวาทางคณะสงฆจะ ไมเขาไป

ยงเกยวกบเรองน โดยจะใหทางพนกงานสอบสวนดาเนนคดอาญาไปตามกฎหมายบานเมอง การ

ปฏเสธความรบผดชอบเชนนอาจเกดจากความเกรงกลวอทธพลหรอ จากความสมพนธสวนตวอะไร

กตามแตการกระทาของเจาคณะจงหวด นครปฐมในครงนน นอกจากจะผดตามหลกพระธรรมวนย

แลวยงถอวาเปนพระผปกครองผปฏบตหนาทบกพรองตามหลกกฎหมายใน พ.ร.บ. คณะสงฆ พ .ศ.

2535 ตามมาตรา 15 ตร ในขอ 1 วามหาเถรสมาคมมอานาจหนาทปกครองคณะสงฆใหเปนไปโดย

19 คาพพากษาศาลฎกาท 277/2552.

75

เรยบรอยดงาม และขอ 4 วารกษาพระธรรมวนยของพระพทธศาสนา และมาตรา 37 วาใหเจา

อาวาสมหนาทปกครองและสอดสองใหบรรพชตและคฤหสถ ทมทอยหรอพานกอาศยอยในวดนน

ปฏบตตามพระธรรมวนย กฎมหาเถรสมาคม ขอบงคบ ระเบยบหรอคาสงของมหาเถรสมาคม อก

ดวย 19

20 ทงๆ ทตามพระธรรมวนยแลวกรณนกสามารถบรหารจดการไดดวย 1) สมมขาวนย 2) ตส

สปาปยสกา เนองจากพระภาวนาพทโธไมใชพระอรหนตและไมไดสตวปลาส แมวาทานจะอาง วา

เปนพระปฏบตวปสสนากรรมฐานแตกไมสามารถยนยนไดวาเปนพระอรหนต หรอไมและทานกไม

ยอมรบในขอกลาวหาทงๆ ทมหลกฐานชดเจนวาตองอาบตปาราชกจงตองใชวธ ตสสปาปยสกา คอ

การปรบอาบตตามความผดเชนเดยวกบกรณอดตพระยนตระ

4.2.4 กรณหลวงป เณรคาเสพเมถน

อนวาทาธกรณทผานมาไมนานนคอกรณ พระวรพล สขผล หรอหลวงปเณรคา ฉตตโก ทม

การกลาวโจทเรองพฤตกรรมทไมเหมาะสม เชน การใชของแพงเกนสมณสารป การมภาพถายคกบ

สกาในลกษณะชสาว สานกงานพระพทธศาสนาฯ ไดตงคณะอนกรรมการเพอตรวจสอบ ในขณะท

ประธานกรรมาธการศาสนา ศลปะและวฒนธรรมของสภาผแทนราษฎร กไดนาเรองหลวงปเณรคา

เขาพจารณาโดยมการเชญทกฝายเขามาชแจง หลวงปเณรคานนกลาวกนวา บวชตงแตอาย 12 แลว

ปฏบตสมาธภาวนาแบบอกฤษฏจนมสมาธจตสงถ งระดบฌาณ 8 มฤทธอภญญา ในขณะทมอาย

เพยง 30 ปเศษเทานนแตทเรยกตวเองวาหลวงปเพราะรวมกบอายในชาตทแลว แตท เปนอนวาทาธ

กรณเพราะปรากฏภาพของหลวงปเณรคาในโซเชยลเนตเวรคกบภาพถายในอรยาบถตาง ๆ เชน นง

ชสองนวในศนยการคา นง บนเครองบนสวนตว โดยสวมแวนตาดา เสยบหฟงไอโฟนและถอกระเปา

หลยส วตตอง ภาพเหลานทาใหพทธศาสนกชนเคลอบแคลงใจและตงคาถามวา พระภกษทอางวา

ตนมสมาธจตสง แตพฤตกรรมทแสดงออกมาคอนขางขดแยง โดยเฉพาะก ารยดตดใน วตถสงของ

ทงๆ ทตามหลกพระพทธศาสนาแลวควรมงสความหลดพนและปลอยวาง 20

21

ในชวงเวลาเดยวกนนน ผบ.สานกคดความมนคง กรมสอบสวนคดพเศษ (ดเอสไอ) ในฐานะ

หวหนาพนก งานสอบสวนกรณการตรวจสอบขอเทจจรงเกยวกบการ ฉอโกงเงนบรจาคของ หลวงป

เณรคา ฉตตโก พรอมคณะ ไดแสดงแผนผงเช อมโยงเครอขายของหลวงปเณรคา โดยพบบญชเงน

ฝากธนาคารรวม 41 บญช รวมถ งความสมพนธเชงชสาวกบสกา รวม 8 คนและประเดนท


ระเบยบและคาสงมหาเถรสมาคมเกยวกบการคณะสงฆและการพระศาสนา, หนา 26 – 31.

21 คมชดลก , หลวงปเณรคา ขนตธรรม (ดา) ?. [รายการโทรทศนออกอากาศทางสถานโทรทศนเนชน

แชนแนล]. 21 มถนายน 2557.

http://news.sanook.com/social/bulletin/

http://news.sanook.com/1208850/%E0%B8%88%E0%B8%99%E0%B8%97.%E0%B9%84%E0%B8%97%E0%B8%A2%E0%B8%9A%E0%B8%B8%E0%B8%81%E0%B8%A5%E0%B8%B2%E0%B8%A7-%E0%B9%80%E0%B8%93%E0%B8%A3%E0%B8%84%E0%B8%B3-%E0%B9%80%E0%B8%9C%E0%B9%88%E0%B8%99%E0%B8%82%E0%B8%B6%E0%B9%89%E0%B8%99%E0%B9%80%E0%B8%AE%E0%B8%A5%E0%B8%B4%E0%B8%84%E0%B8%AD%E0%B8%9B%E0%B9%80%E0%B8%95%E0%B8%AD%E0%B8%A3%E0%B9%8C%E0%B8%AB%E0%B8%99%E0%B8%B5%E0%B9%80%E0%B8%95%E0%B8%A5%E0%B8%B4%E0%B8%94/

http://news.sanook.com/1208850/%E0%B8%88%E0%B8%99%E0%B8%97.%E0%B9%84%E0%B8%97%E0%B8%A2%E0%B8%9A%E0%B8%B8%E0%B8%81%E0%B8%A5%E0%B8%B2%E0%B8%A7-%E0%B9%80%E0%B8%93%E0%B8%A3%E0%B8%84%E0%B8%B3-%E0%B9%80%E0%B8%9C%E0%B9%88%E0%B8%99%E0%B8%82%E0%B8%B6%E0%B9%89%E0%B8%99%E0%B9%80%E0%B8%AE%E0%B8%A5%E0%B8%B4%E0%B8%84%E0%B8%AD%E0%B8%9B%E0%B9%80%E0%B8%95%E0%B8%AD%E0%B8%A3%E0%B9%8C%E0%B8%AB%E0%B8%99%E0%B8%B5%E0%B9%80%E0%B8%95%E0%B8%A5%E0%B8%B4%E0%B8%94/

76

ครอบครองทรพยสนจานวนมาก ทงบาน รถยนตหรยหอ โรลส – รอยซ เฟอรรารและฮมเมอรโดยด

เอสไอ ไดสงขอมลให สานกงานปองกนและปราบปรามกา รฟอกเงน (ปปง .) ตรวจสอบเสนทาง

การเงนเพมเตม ขณะเดยวกน ดเอสไอไดรวบรวมหลกฐานทเปนเอกสารอกจานวนมากและพยาน

บคคลทแสดงถงการกระทาความผดฐานหลอกลวงประชาชน ฉอโกงดวยการโฆษณาประชาสมพนธ

ซงรวมถงการสรางพระแกวมรกตองคใหญและเครองทรงททาจากทองคาบ รสทธซง มผศรทธา

บรจาคมจานวน กวา 8 ตน คดดงกลาวกองปราบและดเอสไอ ไดประสานขอมล กบ ปปง . เนองจาก

เปนคดอาญา

ขณะทองคก ารคณะสงฆ ในชวงเวลานน เจาคณะภาค 10 ธรรมยต ประกาศหลกทางให

กรรมการทาน อนสอบสวนเอาผด พระวรพล สขผล เพอปดขอครหา วาเขาขาง โดยพรอมจะคน

รถยนตโตโยตา คมรท พระวรพลถวายใหแตตองใหโอกาสพระวรพล กลบมาชแจงไมใชบงคบจบสก

เพราะตองฟงเหตผล พระวรพล ดวย 21

22 ขอคดเหนของเจาคณะภาค 10 สอดคลองกบกลมลกศษย

หลวงปเณรคาท ยนหนงสอรองเรยนถงสมเดจพระวนรต รกษาการเจาคณะใหญ คณะธรรมยตและ

กรรมการมหาเถรสมาคม เพอขอใหความเปนธรรมแกพระวรพล รวมถงขอใหทบทวนคาสงของ เจา

คณะจงหวดอบลราชธานฝายธรรมยต ทเลอนระยะเวลา ใหพระวรพล เขาชแจงสนลง หากไมเขามา

ชแจงกจะขบไลออกจากสงกดซงมผลให ตองสกภายใน 3 วน ซงไมยตธรรมตอ พระวรพ ลเพราะ

ไมไดเปดโอกาสให ตวแทน อาท นกกฎหมาย ทนาย หรอลกศษย ของพระวรพล เขาชแจงแทนแต

อยางใดโดยเฉพาะการพจารณาความผดกควรรอผลการพสจน ตางๆ เชน ภาพถายทมกลาวอางวา

เปนภาพหลบนอนรวมกบสกากตองใหสถาบนนตวทยาศาสตร เปนผตรวจ สวนกรณเรองทมผกลาว

อางวาเปนภรรยา จนมลกดวยกนนนกตองพสจนดเอนเอ สวนความผดฐานฉอโกง กตองปฏบตตาม

กฎหมาย22

23

ในขณะทเจาคณะจงหวดศรสะเกษ ฝายธรรมยตกลาววาหลงจากไดรบเอกสารสรปผลการ

สอบสวนของ ดเอสไอ แลวมความเหนวาหาก พระวรพล มการเสพเมถนและมลก 1 คนตาม การ

สอบสวนของดเอสไอกถอวาขาดจากความเปนพระนบตงแตมการเสพเมถนแลวและควรทจะออกมา

22 ASTV ผจดการออนไลน , ขาวภมภาค [Online]. 2542. แหลงทมา : http://www.manager.co.th/local

/viewnews.aspx?NewsID=9560000085555 [13 กรกฎาคม 2557].

23 กรงเทพธรกจ , การเมอง [Online]. แหลงทมา : http://www.bangkokbiznews.com/home/detail

/politics/politics/20130706/515654/ศษยเณรคายนทบทวนคาสงเจาคณะจ.อบลฯ.html [6 กรกฎาคม 2557].

http://auto.sanook.com/4723/%E0%B8%A3%E0%B8%B2%E0%B8%84%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%96%E0%B9%83%E0%B8%AB%E0%B8%A1%E0%B9%88/

77

พบกรรมการสอบสวนเพอชแจงขอเทจจรง 23

24 ขณะทผบญชาการสานกคดความมนคง กรมสอบสวน

คดพเศษกลาววาจากการสอบสวนมหลกฐานชดเจนวา พระวรพลเขาขายกระทาผดกฎหมาย ตาม

ประมวลกฎหมายอาญามาตรา 277 และมาตรา 317 วรรค 3 ซงเปนการกระทาชาเราเดกหญงอาย

ตากวา 15 ป และพรากผเยาว ซงตารวจทองททรบผดชอบ ตองดาเนนคดตามกฎหมาย สวน

ประเดนท เกยวกบยาเสพตด สานกงานคณะกรรมการปองกนและปราบป รามยาเสพตด (ป.ป.ส.)

ไดรบเรองไวดาเนนการแลว ทงนดเอสไอพรอมดวย ป.ป.ง. กองปรามปรามและกองพสจนหลกฐาน

จะตรวจดเอนเอของพยานทอาง เปนภรรยาและลกของพระวรพล รวมทงเรองการรบเงนบรจาคและ

เรองตางๆ ทเกยวของกบคดทงหมดดวย24

25

ตอมา ผบ.ดเอสไอไดสอบปากคาหญงทมความสมพนธกบเณรคาทจงหวดศรสะเกษและพบ

หลกฐานสลปโอนเง นคาเชาบานและคาเลยงดบตร จงสรปผลคดอาญาสงเจาคณะ จงหวดศรสะเกษ

และเจาคณะจงหวดอบลราชธานเพอใชความผดทางอาญาไปพจารณาดาเนนการปรบอาบตปาราชก

พระวรพล โดยจะเรมตนจากการกระทาผดกฎหมายอาญา มาตรา 277 ชาเราเดกหญงอายไมเกน

15 ป แมหญงจะใหความยนยอมแตกเปนความผด ซงระวางโทษจาคกตงแต 4 – 20 ป และดเอสไอ

จะรวมกบสถาบนนตวทยาศาสตรตรวจดเอนเอบตรชายของหญงสาวทมสมพนธกบ พระวรพลเพอ

พสจนความเปนพอแมลก 25

26 ซงตอมาสถาบนนตวทยาศาสตรยนยนผลตรวจดเอนเอ วาอดตพระ

วรพลเปนพอเดกชายวย 11 ขวบ ดเอสไอจงนาผลตรวจประกอบสานวนสงอยการ โดยไมสนวาอดต

พระวรพลจะมอบตวหรอไม หลงประวงเวลาในคด26

27

เจาคณะจงหวดอบลราชธานจงลงนามในคาสงคณะสงฆวดใตพระเจาใหญองคตอ ท 1/2556

กรณพระวรพล ฉายา ฉตตโก อาย 34 ป 13 พรรษา สงกดวดพระเจาใหญองคตอออกจากสงกดวด

เนองจากถกกลาวหาวาประพฤตตนไมเหมาะสมกบสมณะสารปมการละเมดวนยเปนอาจณ เสพ

เมถน ฟอกเงน เกยวของกบยาเสพตด จงม หนงสอใหเขามาชแจงภายในวยท 12 กรกฎาคม พ .ศ.

24 โพสต ทเดย , อาญชากรรม [Online]. แหลงทมา : http://www.posttoday.com/อาญชากรรม /233004/

เจาคณะศรสะเกษชเณรคาไมใชพระแลว [8 กรกฎาคม 2557].

25 สนก ออนไลน จากด , อาชญากรรม [Online]. 2554. แหลงทมา : http://news.sanook.com/1196001/

เจาคณะ-จ.ศรสะเกษ-ระบ-หลวงปเณรคา-พนจากพระหลงเสพเมถน/ [8 กรกฎาคม 2557].

26 บรษท อสมท จากด (มหาชน ), สานกขาวไทย [Online]. แหลงทมา : http://www.mcot.net/site

/content?id=51d7fe70150ba069040001ce#.U4cPX_l_uz5. [6 พฤษภาคม 2557]

27 เดลนวส, อาชญากรรม [Online]. 2554. แหลงทมา : http://www.dailynews.co.th/Content/ crime/

136294/นตวทยฯเผยผลตรวจดเอนเอเดก 11ขวบตรงกบ%26quot%3Bอดตเณรคา%26quot%3Bยนยนสมพนธ

พอลก [22 สงหาคม 2557].

78

2556 เพอแกขอกลาวหา แต เมอพนกาหนดระยะเวลาดงกลาวแลว พระวรพลไมเขาพบจงอาศย

อานาจตามความใน พ .ร.บ.คณะสงฆ พ .ศ. 2505 แกไขเพมเตมโดย พ .ร.บ.คณะสงฆ (ฉบบท 2)

หมวด 5 มาตรา 38 วงเลบ 2 วาเจาอาวาสมอานาจสงใหบรรพชตหรอคฤหสถซงไมอยในโอวาทของ

เจาอาวาสออกเสยจากวด ทาใหพระวรพลตองหาสงกดใหมภายใน 3 วน หลงจาก นน เจาคณะ

อาเภอมวงสามสบจะนาหนงสอดงกลาวสงไปใหเจาคณะภาค 10 ฝายธรรมยตและมอบให สานกงาน

พระพทธศาสนาจงหวดอบลราชธาน สงตอใหมหาเถรสมาคม เพอแจงวดในสงกดทง 77 จงหวด

ไมใหรบพระวรพลเขาสงกด พรอมแจงให เจาคณะอาเภอพบลมงสาหารซงเปนพระอปชฌายทราบ

วามหนงสอขบออกจากสงกดแลวเพอใหดาเนนการออกห นงสอใหพนจากความเปนลกศษย ตอไป

หลงจากนนกถอวาพระวรพลไมใชพระสงฆไทยอกตอไป และจะสงเรองใหเจาหนาทกองปราบปราม

และเจาหนาทดเอสไอดาเนนการตอไป27

28

จากความออฉาวดงกลาว ทาใหเจาหนาทหลายหนวยงาน เชน ดเอสไอ , ป.ป.ส., ปปง. และ

กองปราบปราม ไดระดมกาลงเขาไปตรวจสอบและสอบสวนหาหลกฐานตางๆ จนนาไปส การแจง

ความดาเนนคดตอหลวงปเณรคา ทงหมด 8 ขอหา คอ

1. การใชสอสารสนเทศลงโฆษณาอนเปนเทจ

2. กรณการกระทาชาเราเดกหญงและพรากผเยาว

3. กรณทหลวงปเณรคากบพวกมพฤตกรรมหลบเลยงภาษรถหร

4. กรณเสพยาเสพตดใหโทษ

5. การแสดงและใชวฒการศกษาเทจ

6. คดฆาคนตายโดยประมาทจากการขบรถชนคนตาย

7. ความผดฐานฟอกเงน

8. การอวดอตร อภนหาร28

29

อธกรณ นดเหมอนจะคลายกบกรณ ทผานมา โดยเฉพาะ อดตพระยนตระ ทหลบหนคด ออก

นอกประเทศไทย อดตพระวรพลก เชนเดยวกนทใชวธหลบหนออกนอกประเทศจงทาใหการ

ดาเนนคดทงทางโลกและทางธรรมไมครบสมบรณ ไมวาอธกรณทโจทมานนจะเปนจรงหรอไมกตาม

กรณนแสดงถงความ บกพรองและไรประสทธภาพในการบรหารจดการของ องคการคณะสงฆตงแต

28 ไทยรฐ, ทมขาวภมภาค [Online]. แหลงทมา : http://www.thairath.co.th/content/356928 [13 ก.ค.

2557].

29 เดลนวส , อาชญากรรม [Online]. 2554. แหลงทมา : http://www.dailynews.co.th/Content/crime

/34932/ฟน+8+ขอหา+“เณรคา” [12 กรกฎาคม 2557].

79

ระบบพระอปชฌายจนถงพระผปกครอ งในระดบเจาคณะชนตางๆ ททางานลาชา รวมถงสานกงาน

พระพทธศาสนาแหงชาตทไมสามารถ เขาไป บรหารจดการปญหาดงกลาวไดอยางรวดเรวและ

ถกตอง การมผลประโยชน ทเกยวเนองทาใหความนาเชอถอของพระผปกครองทพจารณาอธกรณ

นนดไมโปรงใสและไมเปนธรรม อนวาทาธกรณ ในเรองนจงมความเหมอนกรณอนๆ คอสอมวลชน

ไดทาหนาทพพากษาโทษพระวรพลไปแลวกอนทกระบวนการยตธรรมจะชผดถกเสยอก

ผลของการบรหารจดการอธกรณ เชนนยอมแสดงถงความไรประสทธภาพในการบรหาร

จดการขององคการคณะสงฆดวยเชนกน เนองจากคณะสงฆไมสามารถรกษาความเปนธรรมใหแก

พระภกษทถกกลาวหาได ทงๆ ทตามหลกพระธรรมวนย อนวาทาธกรณกรณนกใช อธกรณสมถะวธ

เดมคอ 1) สมมขาวนย 2) ตสสปาปยสกา เนองจากพระวรพลไมใชพระอรหนตและไมได มสต

วปลาส แมพระวรพลจะกลาวอางและมผเชอวาเปนพระอรหนต แตกมพฤตกรรมหลายอยางทขดกบ

หลกพระธรรมวนยจงไมสามารถยนยนไดวาเปนพระอรหนตจรง นอกจากน พระวรพลกไมมาชแจง

ในขอกลาวหาทงๆ ทมหลกฐานชดเจนวาตองอาบตปาราชกจงตองใชวธ ตสสปาปยสกาคอการปรบ

อาบตตามความผดเชนเดยวกน

จากกรณพระนกรจนถงกรณหลวงปเณรคา นจงเปนปญหาทชาวพทธควร ทบทวนถงปญหา

ในดานการบรหารจดการ องคการ คณะสงฆ เสยใหม โดยเฉพาะเรองการจดการอนวาทาธกรณท

มกจะดาเนนการโดยสอมวลชนหรออาศยกฎหมายทางโลกมากกวาทจะจดการภายใน องคการคณะ

สงฆตามพระธรรมวนย การดาเนนการนอกหลกพระธรรมวนยจง ทาใหเกดความคลางแคลงใจแก

สงคมวาแทจรงแลวพระภกษทถกกลาวหานนตองอาบตตามทถก โจทหรอไมอยางไร ปญหานทาให

ผถกโจทในเรองทยงไมตดสนอยางถกตองตามหลกพระธรรมวนยนนอาจไมไดรบความเปนธรรมอก

ดวยเพราะสงคมสวนใหญโดยเฉพาะสอกไดตดสนความถกผดไปเรยบรอยแลว ดานพระผปกครองก

ควรตรวจสอบดวาพฤตกรรมของพระภกษทกวนนมวตรปฏบตทสมควรหรอไมอยางไรซงเปนเรองท

ควรบรหารจดการ กนภายในองคการคณะสงฆ กอนทจะทาให เกดเรองบานปลายออกไปอน จะมผล

ตอความเลอมใสศรทธาในพระพทธศาสนา ของพทธศาสนกชนและถง แมวาจะมการบรหารจดการ

ตามระบบแตหากการบรหารจดการนน เปนไปอยางลาชา หรอมการปกปองกนเพราะผลประโยชน

ฯลฯ กอาจทาใหไมสามารถบรหารจดการอธกรณนนใหสงบระงบตามพระธรรมวนยไดจรง

4.3 ปญหาการบรหารจดการอาปตตาธกรณ

จากบทท 2 อาปตตาธกรณ หมายถงการตองอาบ ต การปรบอาบต และการแกไขต วใหพน

จากอาบต ตวอยาง การบรหารจดการ อธกรณประเภทนม หลายเรอง ทงทเปนอาบตจรงและหลาย

เรองทยงไมไดมการจดการอาบตทงๆ ทเปนเรองสาคญมผลกระทบตอคนมากมาย ดงตอไปน

80

4.3.1 กรณสามเณรแอและพระอสรมนตองอาบต

สามเณรแอ รกษาจตร บรรพชาเปนสามเณรอยทวดหนองระกา จงหวดสระบรอยหลายป

แมวาอายจะถงวยทตองอปสมบทเปนพระภกษ เณรแอกไมยอมอปสมบทแตเลอกทจะราเร ยนไสย

ศาสตรมนตดาจากอาจารยเขมร จนวากนวามอาคมแกกลา ชาชองการทาเสนหยาแฝด การสะเดาะ

เคราะหและปลกเสกของขลงจนมชอเสยงโดงดงไปทว แตละวนมลกศษยเดนทางไปใหเณรแอทาพธ

ทางไสยศาสตรจานวนมาก จนกระทง พ.ศ. 2537 เณรแอใชใตถนเมรวดหนองระกาทาพธปลกเสก

กมารทองตามวรรณคดขนชางขนแผนทเณรแอและผคลงไคลไสยศาสตรเชอกนวาเปนผเดกทใครม

ไวในครอบครองแลวจะทาใหเจรญรงเรองในหนาทการงาน การคาการขายไดกาไรด มการ

บนทกภาพวดโอขนตอนการปลกเสกไวอยางละเอยดโดยเฉพาะขนตอนการยางศพเดกและมการนา

วดโอเทปไปเผยแพรในสอมวลชนตางๆ จนเปนขาวครกโครม เปดโปงพฤตกรรมผดมนษยเพราะม

การนาศพเดกทารกมาผาทอง ยางไฟเอานามนจากศพมาทานามนตกมารทอง

การปลกเสกกมารทองในครงนน ทาใหเณรแอตดคก เพราะกรมการศาสนาไดแจงความตอ

พนกงานสอบสวน สภ . หนองโดน ใหดาเนนคด เณรแอในขอหาอวดอตรมนษยธรรมทไมม ในตน

หลอกลวงประชาชนเพราะไปลงโฆษณาในหนงสอพมพเพอขายนามนพรายและลอใจผคนใหไปทา

เสนหเลหกล ในทสดเณรแอถกจบสกและดาเนนคดอาญาตามกระบวนการยตธรรม โดยศาลจงหวด

สระบรไดพพากษาใหจาคกเปนเวลา 1 ป พฤตกรรมของเณรแอถงกบมผนาเรอ งราวไปถายทา

ภาพยนตรใหชอวา “เณรแอจอมขมงเวทย ” ทาใหชอเสยงของเณรแอเปนทจดจาของคนไทยทง

ประเทศ29

30 หลงจากพนโทษ แมวาเณรแอจะไมไดถอครองผาเหลองแตกไมไดหางหายไป จากแวดวง

ไสยศาสตร เณรแอ ใชบานพกทรงไทย ปลกสรางอยในเนอท 5 ไร ทจงหวดสระบรเปนสถานท ทา

เสนหยาแฝดใหแกผทศรทธาจนกลายเปนคนมฐานะ มทรพยสนอยหลายสบลานบาท

ตอมา พ.ศ. 2538 อดตเณรแอแตงงานกบ นางชไมพร รกษา จตร โดยยงคงยดอาชพหมอ

เสนหหาเลยงครอบครว แตกตองเลกรากนไป โดยนางชไมพรอางวาทนพฤตการณของเณรแอไม

ไหว กรณบงคบหลอกลวงหญงสาวทมป ญหาครอบครวใหมาทาพธไสยศาสตร และไดฟองหยาตอ

ศาล ตอมา พ.ศ. 2548 นางชไมพรเขารองเรยนตอมลนธปวณาหงสกลเพอเด กและสตร กลาวหา

อดตเณรแอวาเปนจอมลวงโลกมพฤตการณตมตนหลอกลวงประชาชน อางพธทางไสยศาสตรหลอก

ขมขนหญงสาวทหลงเชอ แถมยงแอบถายวดโอไวแบลกเมลเหยอ นางปวณาไดประสานไปยง

30 สนก ออนไลน จากด , ยอนอดตเณรแอ- จอมขมงเวทย [Online]. 2553 . แหลงทมา : http://news.

sanook.com/ 945041 [2 มถนายน 2557].

81

พล.ต.ต.คารณวทย ธปกระจาง ผบก .ปดส. ในขณะนน ใหสบสวนสอบสวนรวบรวมพยานหลกฐาน

ดาเนนคดเณรแอในขอหาฉอโกงประชาชนจนทาใหเณรแอตองเขาคกอกครง 30

31

ทงนระหวางการเขาตรวจคนบานพกของเณรแอ เมอวนท 10 กรกฎาคม พ.ศ. 2548 ตารวจ

พบเณรแอนอนอยในหองพกกบหญงสาววย 19 ป รายหนง โดยหญงสาวรายนเดนทางมาพบเณร

แอเพอใหทาเสนหยาแฝดใหแตไมมเงนจายคาพธจงตองรวมหลบนอนกบเณรแอแทน นอกจาก นยง

พบเครองรางของขลงและอปกรณการทาพธไสยศาสตรอยเตมบาน ทงพระพทธรป รปป นกมารทอง

หวกะโหลกลงอกขระหลายขนาด ตะกรด ปลดขก ขวดนามนพราย หนขผ งป นหญง – ชายกอดกน

และมดตดกน นอกจากนยงพบยาไวอากราและยากลอมประสาท ซกซอนอยใตฐานพระภายในหอง

ทาพธอกดวย จากการสบสวนของตารวจพบวามหญงสาวทตกเปนเหยอของเณรแอทงสน 33 คน

ในจานวนนนมดารา นกแสดงและผทมช อเสยงในสงคมหลายรายรวมอยดวย ปจจบน อดตเณรแอ

ถกคมขงอยในเรอนจาพเศษกรงเทพฯ เนองจากศาลอาญาไดมคาพพากษาคดฉอโกงเปนเวลา 100

ป แตคาใหการของจาเลยมประโยชนจงลดโทษจาคกเหลอ 75 ป แตประมวลกฎหมายอาญา มาตรา

91 (2) ใหลงโทษจาคกจาเลยไวสงสดท 20 ป31

32

อาปตตาธกรณกรณตอมาเปนเรองของ พระพระพล เตชะปญโญ หรอพระอสระมน อดตเจา

อาวาสวดธรรมวหาร จงหวดเพชรบรเปนพระสงฆสายวปสสนาและเปนอดตพระเลขาของหลวงปชา

สภทโทแหงวดหนองปาพง จงหวดอบลราชธาน ตอมาพระอสระมนเกดขดแยงกบลกศษยของหลวง

ปชาโดยถกกลาวหาวาโกงเงนขอ งวดจนถกจบสก จงเดนทางมาทจงหวดเพชรบร เพอตงสานกสงฆ

บรเวณปาละอ อาเภอแกงกระจ าน พฒนาจนกลายเปนวดธรรมวหาร มเนอทกวา 200 ไร พระอสระ

มนเปนพระนกเทศนทมความสามารถ สงสอนธรรมะใหเหนอยางเปนรปธรรม ไดนยามตนเองไววา

ชออสระมนไมใชฐานนดรบคคล ไมใชพระมหาเถระผมวาสนายงใหญมหมาทใครๆ จะตองกราบไหว

ไมใชพระมหาผมความรกวางขวางจนไมมใครเทยมเทา ไมใชบณฑตศษยเกาของมหาวทยาลยใด

ไมใชนกปราชญหรอนกวชาการหรอนกคดทคนใหดษฎบณฑตกตตมศกด เพราะฉะนน จงมชอวา

“อสระมน”

คาสงสอนของของพระอสระมนเคยเปนทเลอมใสของอดตนายกรฐมนตร พ.ต.ท.ทกษณ ชน

วตรทมกนาคาสอนของพระอสร ะมนมากลาวอางองกบสอมวลชน และเคยเดนทางมาสนทนาธรรม

31 ผาณต นลนคร , เดลนวส[Online]. 2555. แหลงทมา : http://www.dailynews.co.th/Content/Article

/76155/ [2 กรกฎาคม 2557].

32 ผจดการ , ทมขาวอาชญากรรม [Online]. 2548 . แหลงทมา : http://www.manager.co.th/Crime/

ViewNews.aspx ?NewsID=9480000091731 [7 กรกฎาคม 2557].

82

กบพระอสระมน นอกจากนเมอ พ .ศ. 2543 ยงใหนายพานทองแท ชนวตร บตรชาย เขาอปสมบท

และศกษาพระธรรมกบพระอสระมนอยระยะหนง กระทง พระอสระมนตกเปนขาววาตองปาราชก

หลงจากมเพศสมพนธกบสกาคนสนท ซงถกเปดเผยเมอวนท 13 ตลาคม พ .ศ. 2544 จากการ

สบสวนของทมงานรายการถอดรหส ทางสถานโทรทศนไอทวในขณะนน ซงเผยแพรเมอวนท 15

ตลาคม พ.ศ. 2544 มหลกฐานเปนจดหมายเขยนถงสกาสาว 10 หนากระดาษและเทปสนทนาทาง

โทรศพท ซงพระอสระมนกได ยอมสกจากสมณเพศในทนท ขาวพระอสระมนนทาใหไอทวไดร บ

รางวลสารคดเชงขาวยอดเยยมรางวล “แสงชย สนทรวฒน ” จากสมาคมนกขาวนกหนงสอพม พแหง

ประเทศไทย ประจา พ.ศ. 254432

33

กรณของอดตสามเณรแอและพระอสระมนเปนตวอยางการบรหารจดการอาปตตาธกรณท

ไรประสทธภาพของ องคการคณะสงฆเชนเดยวกบอกหลายๆ กรณ คณะสงฆตงแตชนผปกครอง

ใกลชดทสดคอเจาอาวาสไมสามารถบรหารจดการใหสามเณรแอปฏบตตาม หลกพระธรรมวนยได

เพราะการกระทาผดนนเกดในวดซงเจาอาวาสตองเปนผดแลพร ะภกษและสามเณรในปกครองตาม

พ.ร.บ. คณะสงฆ แตเหตการณทปรากฏยอมแสดงวาเจาอาวาสซ งควรมหนาทรบผดชอบโดยตรง

กลบปลอยปละละเลยไมยอมดแลสามเณรในปกครองจงเกดเรองนขนและไมสามารถจดการไดจน

สอมวลชนตองเปนผนามาขยายผลจนเกดการจบกมในเวลาตอมา หากเรองนจะบรหารจดการตาม

พระธรรมวนยกยอมทาไดโดยวธจดการ ดวยสมถะ 2 อยาง คอ 1) สมมขาวนย 2) ปฏญญาตกรณะ

เพราะสามเณรแอตองลหกาบตแลว แตคณะสงฆกไมไดจดการใหถกตองตามพระธรรมวนยแตอยาง

ใด ในกรณสามเณรแอแมวาจะลาสกขาแลวแตกยงอาศยความเชอทองพระพทธศาสนามาฉอโกง

ผอนใหไดรบความเสอมเสย องคการคณะสงฆแมไมได เกยวของกบเรองนโดยตรงแตกควรทจะ ม

มาตรการในการ ใหความรความเขาใจประชาชนทวไปมใหหลงเชอในไสยศาสตรทไมใชคาสอนของ

พระพทธศาสนาเพอทจะไมเปนเหยอของมจฉาชพทอาศยพระพทธศาสนาในการหลอกลวง

สวนกรณพระอสระมนนนกเปนเจาอาวาสทประ พฤตมชอบเสยเองซงประพฤตผดพระธรรม

วนยถงขนปาราชก แมวาจะยนยอมทจะลาสกขาไปโดยดแตนนกเปนเพราะวาจานนตอหลกฐานจาก

สถานโทรทศนซงเปดเผยความจรงแกสาธารณะ เรองพระอสระมนกแสดงถงความไรประสทธภาพ

ในการบรหารจดการขององคการคณะสงฆเชนก นเพราะในทสดผทบรหารจดการอธกรณนกลบ

กลายเปนสอมวลชนททาหนาทนแทนองคการคณะสงฆเสยเองซงแมวาในแงดกคอการไดชวยกาจด

อลชชจากพระพทธศาสนาแตหากมองในอกมมกเทากบวาสอมวลชนไดทาใหเรองเสอมเสยซงควร

33 จานง ศรนคร , ยอนรอยตานาน "ผาเหลอง " ฉาว !! วกฤตศรทธา "พระสงฆไทย " ทยากจะลม

เลอน?[Online]. 2556. แหลงทมา: http://www.isranews.org/item/22029 [10 สงหาคม 2557].

83

จะจดการกนเองในองคการคณะส งฆใหแพรหลายออกไปซงอาจสงผลเสยตอความศรทธาใน

พระพทธศาสนาไดเชนกน

4.3.2 กรณพระธมมชโยยกยอกทรพย

กรณอาปตตาธกรณทเปนเรองใหญในสงคมไทย คอกรณของพระราชภาวนาวสทธหรอพระ

ไชยบลย ธมมชโย (นายไชยบลย สทธผล ) ซงเปนขาว ใหญเมอมการตรวจสอบความ ไมโปรงใส

ทางการเงนของ พระในวดพระธรรมกาย และโครงการตางๆ ทเกยวกบวดพระธรรมกายทงหมด

ในชวง พ.ศ. 2542 เปนคดดาหมายเลข 11651/2542 และคดดาหมายเลข 14735/2542 ทพนกงาน

อยการฝายคดอาญา 5 เปนโจทกยนฟองพระราชภาวนาวสทธหรอพระไ ชยบลย ธมมชโย หรอนาย

ไชยบลย สทธผล อาย 62 ป อดตเจาอาวาสวดพระธรรมกายและนายถาวร พรหมถาวร อาย 57 ป

ลกศษยคนสนท เปนจาเลยท 1 – 2 ในความผดฐานเปนเจาพนกงานและสนบสนนเจาพนกงานผม

หนาท จดการหรอรกษาทรพยใดเบยดบงเอาทรพยนนเปนของต นหรอผอนโดย ทจรตและเปนเจา

พนกงานและสนบสนนเจาพนกงานปฏบตละเวนการปฏบตหนาทโดย ทจรตและโดยมชอบเพอให

เกดความเสยหายแกผอนโดยรวมกนยกยอกทรพยและเงนบรจาคของวดพระธรรมกาย จานวน 6.8

ลานบาทไปซอทดนเขาพนมพา อาเภอวงทรายพน จงหวดพจตร โดยโอนกรรมสทธใสชอนายถาวร

จาเลยท 2 และเงนจานวน 29,877 ,000 บาทไปซอทดนเนอท 902 ไรเศษ อาเภอวงทรายพน

จงหวดพจตรและอาเภอชนแดน จงหวดเพชรบรณและโอนกรรมสทธใหจาเลยท 2 เชนกน33

34

ตอมาอยการพเศษฝายคดอาญา 5 ยนคารองขอถอนฟอ งจาเลยทงสองตอศาลเมอวนท 21

สงหาคม พ.ศ. 2549 สรปวาตามทโจทกยนฟองจาเลยทงสองโดยกลาวหาวาจาเลยทงสองกบพวกท

ยงไมไดตวมารวมกนกระทาผด เมอวนท 4 ตลาคม พ.ศ. 2542 และวนท 16 ธนวาคม พ.ศ. 2542

ตามลาดบ สบเนองจากจาเลยท 1 กบพวกไมปฏบตตามพระลขตของสมเดจพระสงฆราช สกลมหา

สงฆปรณายกท ทรงวนจฉย วาพระไชยบลย บดเบอนพระพทธธรรมคาสงสอนโดยกลาวหาวา

พระไตรปฎกบกพรองเปนการทาใหพระสงฆทหลงเชอคาสอนบดเบอนแตกแยกออกไปเปนสองฝาย

มความเขาใจความเชอถอพระพทธศาสนาตรงก นขาม เปนการทาลายพระพทธศาสนาทาให

พระสงฆแตกแยกเปนอนนตรยกรรม มโทษทงปจจบนและอนาคตทหนก สวนทมใชเปนการลงโทษ

แตเปนการทาทถกตองคอ ตองมอบสมบตทงหมดทเกดขนในขณะเปนพระใหแกวดทนท ในชนตน

หากมใชมเจตนาถอเอาสมบตของวดเปนของต นจรงๆ แตเมอถงอยางไรกไมยอมมอบคนสมบต

34 ระบบงานสารสนเทศสานวนคด ศาลอาญา (งานบรการขอมลคด ), คดดา หมายเลขท 11651/2542

และคดดา หมายเลขท 14735/2542[Online]. แหลงทมา : http://aryasearch.coj.go.th/aryaweb/search_case.

php [10 มนาคม 2557].

84

ทงหมดทเกดขนในขณะทเปนพระคนใหแกวดกแสดงชดแจงวา ตองอาบตปาราชกตองพนจากความ

เปนสมณะโดยอตโนมตตองถกจดการอยางเดดขาดเชนเดยวกบผไมใชพระ ปลอมเปนพระดวยการ

นาผากาสาวพสตรไปครองทาความเศราหมองเสอมเสยใหพระพทธศาสนา

คารองถอนฟองระบตอวาขอเทจจรงในการเผยแพรคาสอนปรากฏจากอธบดกรมการ

ศาสนา ผอานวยการสานกพระพทธศาสนาแหงชาต เลขาธกา รมหาเถรสมาคมและเจาคณะภาค 1

วาในปจจบนจาเลยท 1 กบพวกไดเผยแพรพระพทธศาสนาตรงตามพระไตรปฎกและนโ ยบายของ

คณะสงฆดวยการใชเทคโนโลยสมยใหมทาใหเปนทยอมรบทวไปทงในและตางประเทศ อกทงไดให

ความรวมมอชวยเหลอกจการของศาสนาทงของคณะสงฆ ภาครฐและเอกชนจานวนมาก สาหรบใน

ดานทรพยนน ปรากฏวาจาเลยท 1 กบพวกไดมอบทรพยสนทงหมด ซงมทดนและเ งนจานวน

959,300,000 บาท คนใหแกวดพระธรรมกาย แลว การกระทาของจาเลยท 1 กบพวกจงเปนการ

ปฏบตตามพระลขตของสมเดจพระสงฆราชสกลมหาสงฆปรณายกครบถวนทกประการแลว

ประกอบกบขณะนบานเมองตองรวมกนสรางความสามคคของคนในชาตทกหมเหลา หากดาเนนคด

จาเลยทงสองตอไป อาจกอใหเกดความแตกแยกในศาสนจกรโดยเฉพาะพระภกษ สามเณรและ

ประชาชนทงในและตางประเทศทนบถอศาสนาพทธและไมเปนประโยชนแกสาธารณะ อยการสงสด

จงมคาสงใหถอนคดน โจทกจงขอถอนฟองจาเลยทงสองในคดนทกขอกลาวหา

การถอนฟองคดนเกดขนเมอวนท 22 สงหาคม พ.ศ. 2549 ทศาลอาญา ถนนรชดาภเษก ผ

พพากษาอาวโส เจาของสานวนและองคคณะออกนงบลลงก ศาลไดสอบถามวาจาเลยทงสองจะ

คดคานหรอไม จาเลยทงสองแถลงว าไมคดคานพเคราะหแลวเหนวา โจทกยนคารองขอถอนฟอง

จาเลยทงสอง กอนศาลมคาพ พากษา เมอจาเลยทงสองคนไมคดคานทโจทกถอนฟองจงมเหตอน

สมควรทศาลจะอนญาตใหโจทกถอนฟองจาเลยทงสองไดตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความ

อาญา ม .35 จงอนญาตใหถอนฟองจาเลยทงสองและจาหนายคดของโจทกออกจากศาลอาญา 34

35

อยางไรกด คดยกยอกทรพยวดพระธรรมกายทอยก ารยนฟองตอศาลอาญามเพยง 2 คดเทานน

คงเหลอสานวนคดยกยอกทรพยทรอการสงคดในชนอยการอก 3 สานวน ประกอบดวย

1. คดทพระราชภาวนาวสทธ นางกมลศร คลสวรรณ และนายมยฤทธ ปตะวนค ลกศษยคน

สนท เปนผตองหาซงถกกลาวหาวารวมกนเบยดบงเงนวด จานวน 95 ลานบาทเศษไปซอทดน

35 ระบบงานสารสนเทศสานวนคด ศาลอาญา (งานบรการขอมลคด ), คารองขอถอนฟอง 21/08/2549

[Online]. แหลงทมา: http://aryasearch.coj.go.th/aryaweb/search_case.php [10 มนาคม 2557].

85

2. คดทพระราชภาวนาวสทธนางสงบ ปญญาตรง นายมยฤทธ ปตะวนค และนายชาญวทย

ชาวงษ ลกศษยคนสนท เปนผตองหา เบยดบงเงนจานวน 845 ลานบาทเศษ

3. คดทพระราชภาวนาวสทธ รวมก บนายเทดชาต ศรนพรตน นายมยฤทธปตะวนค และ

นางอมรรตน สวพฒน หรอสกาตย ลกศษยคนสนท ผตองหารวมกนปลอมแปลงเอกสารและ

สนบสนนเจาพนกงานปฏบตหรอละเวนการปฏบตหนาทโดยมชอบ

เมออยการสงสด มนโยบายใหถอนฟอง การสงคดของพนกงานอยการ ฝายคดอาญา 5 ก

จะตองมความเหนใหยตการสงคดไว ทงน เปนไปตามระเบยบสานกงานอยการสงสดวาดวยการ

ดาเนนคดอาญาของพนกงานอยการ พ .ศ. 2547 ขอ 78 และ 128 วาการดาเนนคดจะไมเปน

ประโยชนตอสาธารณะ โดยเมอยตการสงคดกตองถอวาคดนสนสดลงตามกระบวนการทางกฎหมาย

ทนทซงจาเลยทงสองไดคนทดน และเงนทกอความเสยหายรวมมลคา 959,300,000 บาท ใหแกวด

พระธรรมกายแลว35

36 การตดสนอธกรณนโดยอาศยกฎหมายทางโลกยอมขดกบพระลขตของสมเดจ

พระสงฆราช ฉบบท 3 ทอางองกบพระธรรมวนยวา

การโกงสมบตผอ นตงแต 5 มาสกขนไปคอประมาณไมถง 300 บาทในปจจบน ภกษ

นนตองอาบตปาราชกฐานผดพระธรรมวนยพนจากความเปนพระทนท ในกรณนไมวา

จะเปนผรเหนหรอไม ไมวาจะมการสงใหสก ไมวาจะมการจบสกหรอไมกตาม ภกษผ

ละเมดพระธรรม วนยขอนตองอาบตปาราชก พนจากความเปนพระโดยอตโนมตท

ประกาศเปนลายลกษณอกษรกเพอเตอนใหรท วกนวาผตองอาบตปาราชกนนไมใช

พระในพทธศาสนาเปนเพยงผนาผากาสาวพตรไปครอง เปนพระปลอม ตอจากนน

ยอมเปนหนาทโดยตรงของผรกษากฎหมายหรอข องผมหนาทในการพทธศาสนา

จะตองรกษาพระพทธศาสนาไมใหม พระปลอมมาทาลายทาใหเสอมเสย เชนทผรกษา

กฎหมายเคยทามาแลว เคยบงคบให ผปลอมเปนพระ ถอดผากาสาวพตรออกจากตว

การปฏบตตอพระปลอมตองไมมแตกตางกน ตองไมมยกเวนวาคนนนปลอมไดคนน

ปลอมไมได เปนพระปลอมมอยในพทธศาสนาไมไดทงนน ประกาศนนเปนคาบอกเลา

เปนคาเตอนใหร เปนเรองสวนตวไมเกยวของกบมหาเถรฯ ไมบงคบใหเชอ ไมบงคบ

ใครใหทาอะไร แสดงความถกผดใหปรากฏอยเทานน ในฐานะทเปนประมขแหงสงฆใน

36 ผจดการ, ทมขาวอาชญากรรม [Online]. แหลงทมา : http://www.manager.co.th/Crime/ViewNews

.Aspx? NewsID=9490000106924 [10 มนาคม 2557].

86

พระพทธศาสนาจงตองทาห นาทสวนตนใหเรยบรอยถกตอง บอกความจรงดวย

ความหวงดมไดบงคบจงเขาใจทวกน36

37

การตองอาบตในกรณลกทรพยของ พระไชยบลย ถอเปนอาปต ตาธกรณ แตการบรหาร

จดการขององคการคณะสงฆกมสามารถ ทาใหอธกรณ นสงบระงบไปได วธบรหารอาปตตาธกรณ น

สามารถจดการดวยสมถะ 2 อยาง คอ 1) สมมขาวนย 2) ปฏญญาตกรณะ คอพระธมมชโย ไดตอง

อาบตปาราชกขอลกทรพย แลวตามพระลขตของสมเดจพระสงฆราช แตองคการคณะสงฆกลบตอง

อาศยกฎหมายทางโลก ในการจดการ แตกฎหมายทางโลก แทนทจะจดการตามความผดของพระ

ไชยบลย กลบใชวธกา รแบบ ทางธรรม ดวย การนาเอา อธกรณสมถะขอ ตณวตถารกะ คอการ

ประนประนอมกนทงสองฝาย เพราะเกรงวา อธกรณนจะเปนไปเพอความแตก แยกกนในสงคม ทงๆ

ทสมเดจพระสงฆราชในขณะนนกทรงมพระวนจฉยชดเจน แลววาพระไชยบลย ตองอาบตปาราชก

เพราะการลกทรพยนนมคาเกนกวา 5 มาสกจงขาดจากความเปนพระภกษ แลว ความผดดงกลาวจง

ไมสามารถใชวธตณวตถารกะคอการประนประนอมเพอยอมความได

กรณธรรมกาย จงมความนาสนใจมากกวากรณอนๆ ตรงท วาไมเพยงแต องคการคณะสงฆ

จะไมสามารถบรหารจดการอธกรณเรอง นใหจบสนไดแลว กฎหมายทางโลก เองกยงไมสามารถทา

เรองนใหเกดความยตโดยธรรมและเปนบรรทดฐานทดไดดวยการถอนฟองคดนทงๆ ทเปนคดอาญา

ฐานลกทรพยและประพฤตมชอบ อนมความผดชดแจงและถงแมวาจาเลยจะคนทรพยสนทลกทรพย

มาแลวกตาม แตความผดดงกลาวเปนความผดตอรฐ ซงไมควรยอมความไดตามนยของกฎหมาย

การทอยการถอนคดความของพระไชยบลยดวยเหตผลเรองความแตกแยกนนไดทาให การพจารณา

คดความของศาลถกตดตอนไป ทงๆ ทอาปตตาธกรณดงกลาวไมถกตองตามหลกกฎหมายทงทาง

โลกและทางธรรมจงทาใหเหนวาแม แตกฎหมายทางโลกและ กฎหมายของคณะสงฆ กไมสามารถ

ดาเนนการเอาผดทงทางโลกและทางธรรมแกจาเลย ไดเลยซงทาใหเกณฑตดสน ทางจรยธรรม เสย

บรรทดฐานไปทงทางโลกและทางธรรมและชวนใหคดวามเงอนงาอะไรอยเบ องหลงเรองนหรอไมซง

ความผดพลาดเชนนปฏเสธไมไดเลยวาเกดขนจากการบรหารจดการขององคการคณะสงฆทไมม

ประสทธภาพนนเอง

4.3.3 กรณหลวงป พทธอสระกบการเคลอนไหวทางการเมอง

อาปตตาธกรณลาสดคอกรณการเคลอนไหวทางการเมองของ พระสวทย ธ รธมโม หรอ

หลวงปพทธอสระ วดออนอย จงหวดนครปฐม ชวงทเกดความขดแยงทางการเมอง เมอ พ.ศ. 2556

37 สมเกยรต มธรรม, ฉกหนากากธรรมกาย ใครคอขบวนการลมพทธตวจรง, หนา 15.

87

– 2557 หลวงปพทธอสระไดเขารวมชมนมกบคณะกรรมการประชาชนเพอการเปลยนแปลงประเทศ

ไทยใหเปนประชาธปไตยทสมบรณอ นมพระมหากษตรยทรงเปนประมข (กปปส .) โดยชวง เดอน

ธนวาคม พ .ศ. 2556 สมเดจพระมหารชมงคลาจารย ผ ปฏบตหนาทสมเดจพระสงฆราชไดตกเตอน

หลวงปพทธะอสระ ถงความไมเหมาะสม โดยขอใหทบทวนบทบาทแตหลวงปพทธะอสระ กลบตอบ

โตไมยอมรบคาตกเตอน ตอมาวนท 14 มกราคม พ .ศ. 2557 พระพรหมมน ผชวยเจาอาวาสวดราช

บพธสถตมหาสมาราม กรรมการมหาเถรสมาคม ในฐานะเจาคณะภาค 14 – 15 (ธรรมยต ) พระ

สงฆาธการปกครองเขตกลาวถงกรณหลวงปพทธะอสระ ทยงเขาไปเปนแกนนามวลชน กปปส . เวท

ศนยราชการ แจงวฒนะและไดนามวลชนปดลอมกระทรวงพาณชย วากรณนถอเปนเรองไมสมควรท

พระจะเขาไปยงเกยวกบการเมองแตในชวงทบานเมองยงมความวนวาย คณะสงฆยงไมสามารถเขา

ไปจดการตรงนได ตองรอใหเหตการณบานเมองสงบเสยกอน จากนนตองใหผ ปฎบตหนาทสมเดจ

พระสงฆราชสงการใหเจาคณะผปกครองเปนผดาเนนการตามลาดบตอไป37

38

สมเดจพระมหารชมงคลาจารย เจาอาวาสวดปากนาภาษเจรญ ประธานคณะผปฏบตหนาท

สมเดจพระสงฆราช จงไดขอใหหลวงปพทธอสระใหสตนายสเทพ เทอกสบรรณ และใหหยดการ

กระทาทงหมดและขอใหกลบวดไดแลวเพอใหบานเมองสงบสข ในขณะทหลวงปพทธอสระ ไดกลาว

ตอบโตวา

2 ปทผานมา เศรษฐกจฝดเคอง สงคมลมสลาย การศกษาแย สงแวดลอมตกตา

นกบวชในศาสนาทาตวนอกรต ทงหมดมาจากเหต ใครเปนคนกระทา พระเดชพระคณ

ไมไดระลกรบางหรอไง ... คนทสมเดจพระมหารชมงคลาจารยควรจะตอ งใหไปใหสต

ไมใชตนและนายสเทพ แตเปน น .ส.ยงลกษณ ชนวตร นายกรฐมนตรและ รมว .

กลาโหม รวมทง ส.ส. ส.ว. ทประพฤตมชอบ ฉอฉล และกระทาการละเมดอานาจของ

ประชาชนอยางรายแรง อยางท ปรากฏและเปนขาวไปทวโลก ตอนนนไปนง เขาฌาน

อยทไหน ทาอะไรอยหรอวาเงนมนบงหบงตาหรอวาลาภสกการะมนทาใหตาหสวางขน

ทจะดวาสาเหตทคนเขาเดนกลางถนนดวยเพราะเหตใด38

39

ตอมาเลขาธการองคกรชาวพทธ เขาแจงความกองปราบปรามดาเนนคดหลวงปพทธะอสระ

หลงจาก ฝาฝนคาสงมหาเถรสมาคม หามพระภกษ สามเณรเกยวของการเมอง พ.ศ. 2538 ตาม

38 ขาวสด, หนาแรก[Online]. แหลงทมา : http://www.khaosod.co.th/view_newsonline.php?newsid=

TVRNNE 9UWTRNalV5TVE9PQ== [10 มนาคม 2557].

39 ASTV ผจดการออนไลน , ขาวการเมอง [Online]. 2556 . แหลงทมา : http://www.manager.co.th/

Politics/viewnews.aspx?NewsID=9560000150215 [4 ธนวาคม 2556].

88

พ.ร.บ.สงฆ และความผดอาญา หมวด 2 มาตรา 113 ฐานรวมกนเปนกบฏ รวมทงกลาวจาบจวง ด

หมนเหยยดหยามพระมหาเถระผปฏบตหนาทสมเด จพระสงฆราช และกระทาความผดรายแรง ไม

ปฏบตตามคาเตอนของกรรมการมหาเถรสมาคม ในฐานะพระสงฆาธการปกครองเขต นอกจากน

ในวนท 22 มกราคม พ.ศ. 2557 กลมพทธบรษทจะเดนทางเขาพบเจาคณะจงหวดนครปฐม เพอให

สอบสวนทางทางวนยหลวงปพทธะอสระดวย เพราะมการกระทาผดชดเจน สรางความเดอดรอน

ใหแกประชาชน 39

40 เรองนทาใหมการแสดงความเหนอยางกวางขวาง เชน เมอวนท 28 มกราคม

พ.ศ. 2557 ผสมครเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรพรรคเพอไทยกลาวถงหลวงปพทธะอสระวาไม

ถกตองทพระจะเขามายงเกยวกบการเมองหรอการเลอกตงเพราะไมใชกจของสงฆ ไมทราบวา

กรรมการมหาเถรสมาคมจะวาอยางไรในเรองน แตจะตองมการตรวจสอบอยางจรงจ งวาผดพระ

ธรรมวนยและ พ.ร.บ.สงฆหรอไม เนองจากไมปฏบตตามคาสอนของพระพทธเจา ตนในฐานะชาว

พทธเกดความเศราใจ การทพระสงฆออกมาเปนแกนนามอบไมเคยมมากอน40

41

ตอมาวนท 4 กมภาพนธ พ.ศ. 2557 ผอานวยการสานกงานพระพทธศาสนาแหงชาต (พศ.)

แถลงวาไดทาหนงสอถงเจาคณะจงหวดนครปฐมเพอใหดาเนนการนมนตหลวงปพทธะอสระไปวา

กลาวตกเตอนเพราะไมสมควรทจะไปรวมการชมนมเพราะถอเปนการทาผดพระธรรมวนยแตกไมได

รบการตอบสนองจากหลวงปพทธะอสระแตอยางใด สานกงานพระพทธฯ จงแจงไปยงผวาราชการ

จงหวดนครปฐมเพอประสานพดคยไปอกครงหนง และไดแจงความดาเนนคด เพราะเหนวาเปนการ

กระทาทผดกฎหมาย องคการ คณะสงฆ ไดสรปวาหลวงปพทธะอสระไดทาผดพระธรรมวนยของ

สานกเลขาธการมหาเถรสมาคม (มส.) เนองจากไดชมนมและชกชวนประชาชนใหทาผดกฎหมาย

โดยกรมสอบสวนคด พเศษ (ดเอสไอ ) ไดสงหมายเรยกใหหลวงปพทธะอสระ มาใหปากคาในขอหา

กบฏจงถอวาหลวงปมความผดทงธรรมวนยและกฎหมายอยางชดเจน

ผอ. สานกงานพระพทธฯ กลาวตอวาในเรองการสกมกฎหมายรองรบชดเจนมาก ถาพระรป

ใดทาผดกฎหมายอาญา เมอจบกมแลว หากเหนวาไมสมควรใหประกน สามารถทาการสกไดทนท

สวนกระบวนการทางพระธรรมวนย ทางคณะสงฆยนยนวาหากกระทาผดตามกฎหมายก ถอวาทา

ผดตามพระธรรมวนยดวย จงขอเรยนวาสานกงานพระพทธฯ ไมไดมอานาจในการตดสนใจ แตม

40 ผจดการ, ทมขาวอาชญากรรม [Online]. แหลงทมา : http://www.manager.co.th/Crime/ViewNews.

aspx?NewsID= 9570000007795 [21 มกราคม 2557].

41 ไทยรฐ , ทมขาวภมภาค [Online]. แหลงทมา : http://www.thairath.co.th/content/399526 [28

มกราคม 2557].

89

หนาทเพยงประสานระหวางเจาคณะปกครองในก รงเทพฯ กบจงหวด เทานน 41

42 ในวนเดยวกน นน

หลวงปพทธะอสระชแจงถงกรณทสานกงานพระพทธศาสนาแหงชาตระบวา ตนทาผดพระธรรมวนย

วาตนไมใหราคา พศ. เพราะหากสามารถดาเนนการตามกฎหมาย ไดจรงกคงจดการไปนานแลวคง

ไมปลอยให ตนมานาการชมนมนาน 3 สปดาห ทงน ยนยนวาไมไดกระทาผดพระธรรม วนยขอใด

และหากเหนวาผดวนยขอใดกใหระบมา และทผานมายงไมเคยเหนหนงสอตกเตอนจากเจาคณะ

จงหวดเพราะไมไดอยจาวดเลยไมทราบวามหนงสอสงไปถงหรอไม สวนการอางวาทาผดวนยของ

มหาเถรสมาคม หากเทยบกบรฐธรรมนญท ถอเปนกฎหมายสงสดแลวกถอวา ตนไมไดทาผดเพราะ

ตามรฐธรรมนญระบใหบคคลยอมมสทธและเสรภาพเทาเทยมกนในการแสดงความเหนทาง

การเมอง ดงนน กฎหมายอนทขดกบรฐธรรมนญถอเปนโมฆะตามทหลวงปไดกลาววา

พศ.ไมมอานาจสกอาตมา สวนเจาคณะจงหวดกคงไม กลาดาเนนการอะไรเพราะเปน

คปรบเกาคงไมกลาทาอะไรผลผลาม ซงการออกมาใหขอมลดงกลาวยอมรบวาสงผล

ตอภาพลกษณและทาใหศษยหลายคนเปนหวง เปนการออกมาสรางขาวเพอสราง

ความกงขากบสงคม ทงน ตามกฎหมายหากจะสกพระไดกตอเมอตองคดอาญามาตรา

ใด มาตราหนงและคดถงทสดแลว ขณะน คดยงอยระหวางการขอออกหมายจบซงหาก

ศาลอนมตหมายจบกจะสงทนายไปคดคานหมายจบตอไป42

43

จากขอมลจะเหนปญหาในการบรหารจดการ ขององคการคณะสงฆ ไดอยางชดเจนวาไม

สามารถทาความจรงใหปรากฏไดแมวาจะมหลกฐานและขอเทจ จรงมากมายแลวกตาม การจดการ

อาปตตาธกรณนทาไดดวยสมถะ 2 อยาง คอ 1) สมมขาวนย 2) ปฏญญาตกรณะ ซงในกรณนหลวง

ปพทธอสระไมยอมรบวาเปนอาปตตาธกรณ เพราะอางวาตนไมไดทาผดพระวนยทงๆ จงอาจใช

วธตสสปาปยสกา ในการแกไขอธกรณนไดเพราะพระ พทธเจาทรงอนญาตให สงฆทาตสสปาปยสกา

คอวธระงบอธกรณแกภกษผเลวทรามทไมยอมรบอาบตนนไดเพราะถอวาเปนอนวาทาธกรณคอการ

กลาวโจทกนดวยอาบตทมอยจรง แตจากขอ มลจะเหนวาทงผโจทและผถกโจท กลบไมใชวธระงบ

อธกรณตามหลกพระธรรมวน ยแตกลบอางมตของมหาเถรสมาคมบาง กฎหมายรฐธรรมนญบาง ซง

ทาใหการบรหารจดการดงกลาว ไม เปนไปตาม พระธรรมวนย อนสงผลกระทบตอคณคาของ

พระพทธศาสนา สวนองคกรทมอยท งมหาเถรสมาคมและสานกงานพระพทธศาสนาแหงชาต รวมถง

42 ไทยรฐ , ทมขาวการเมอง [Online]. แหลงทมา : http://www.thairath.co.th/content/401233 [4

กมภาพนธ 2557].

43 เดลนวส, อาชญากรรม [Online]. แหลงทมา : http://www.dailynews.co.th/Content/crime/213824 /

ปดคาหว+_พทธะอสระ_+20+ลานบาท [4 กมภาพนธ 2557].

90

เจาคณะตามสายปกครองแมจะมการทาหนาทดวยการออกมาตกเตอนพระสวทยอยบางแตกแทบจะ

ไมมบทบาทในการบรหารจดการและแกไขปญหาอธกรณอยางมประสทธภาพแตอยางใด

จากปญหาการบรหารจดการอธกรณทง 3 ประเภทในบทนจะเหนไดวา การบรหารจดการ

องคการคณะสงฆนนมปญหามากมาย หากเปรยบเทยบกบเกณฑการบรหารจดการดวยธรรมะทต ง

ไวในบทท 2 ทกลาววาการบรหารจดการดวยธรรมะนนตอง เปนการบรหารจดการอยางเปดเผยและ

เปนไปเพอประโยชนตนและประโยชนทาน โดยไมไดหวงใหมการยกยองใดๆ แตจากขอมลทกลาว

มาจะเหนไดวาการบรหาร จดการขององคการคณะสงฆหลายอธกรณ กลบตรงขามกบหลกการใน

พระธรรมวนย เชน ไมมความโปรงใส ไมเปดเผย สวนใหญเปนไปเพอประโยชนของตนเองและพวก

พองซงเปนลกษณะแบบเออประโยชนและปกปองโดยมอคต นอกจากน การบรหารจดการดงกลาว

ยงสมพนธกบตาแหนงบรหารขององคการคณะสงฆซงสงผลตอลาภสกการะทตามมาอกมากมาย ใน

บทตอไปจะกลาวถง ขอด ขอเสยและ ปจจยแวดลอม ตางๆ ในการบรหารจดการ องคการคณะสงฆ

เพอทจะไดหาแนวทางแกไขปญหาทเหมาะสมตอไป

บทท 5

ขอดขอเสยของการบรหารจดการองคการพระพทธศาสนา

หากพจารณาพฒนาการของการบรหารจดการพระพทธศาสนาตงแตสมยสโขทยจนถง

ปจจบนพบวารปแบบการบรหารจดการพระพทธศาสนาคลอยตามการปกครองของบานเมองในยค

นนๆ เชน สมยสโขทย มการปกครองแบบพอขน คณะสงฆมสมเดจพระสงฆราชหลายพระองคขน

ตรงกบพอขนคลายกบเจาประเทศราชขนตรงตอพอขน ในสมยอยธยาจนถงรตนโกสนทรตอนตนท

ประเทศปกครองดวยระบอบสมบรณาญาสทธราชย พระมหากษตรยทรงเปนศนยกลางการปกครอง

การบรหารจดการคณะสงฆกขนกบสมเดจพระสงฆรา ชททรงเปนสกลมหาสงฆปรนายกปกครอง

พระสงฆทวราชอาณาจกร0

1 ในชวงเวลาทบานเมองเรมมพระราชบญญตคณะสงฆฉบบตางๆ จะเหน

วาการบรหารจดการ องคการพระพทธศาสนา ยงคงอนวต ไปตามระบอบการปกครองของบานเมอง

เชน พระราชบญญตลกษณะปกครองคณะสงฆ ร .ศ. 121 ไดวางการบรหารอนโลมตามวธปกครอง

พระราชอาณาจกร ในสมยนน คอ มเจาคณะมณฑล เจาคณะเมอง เจาคณะแขวงและอธการหมวด

บงคบบญชาสงฆมณฑล ในมณฑลในเมองและอาเภอ ตาบล ขนตอกนโดยลาดบ

เมอมการเปลยนแปลงการปกครอง ประเทศ เปน ระบอบ ประชาธปไตย รฐบาลจงตรา

พระราชบญญตคณะสงฆ พ.ศ. 2484 เปนธรรมนญการปกครองคณะสงฆโดย มสาระสาคญทอานาจ

การบรหารและการปกครองคณะสงฆ ถกแบงเปน 3 ฝายเพอถวงดลอานาจตามแบบอยางการ

ปกครองของฝายบานเมอง อยางไรกตาม ในปจจบน พระราชบญญตคณะสงฆทใชเปนธรรมนญใน

การบรหารจดการ องคการพระพทธศาสนาไดแก พระราชบญญตคณะสงฆ พ .ศ. 2505 ฉบบแกไข

พ.ศ. 2535 ซงพฒนามาจากพระราชบญญตคณะสงฆ พ .ศ. 2505 ซงเปนสาเหตสาคญประการหนง

ททาใหเกดทงขอดและขอเสย ในการบรหารจดการองคก ารพระพทธศาสนาขนหลายประการ ในบท

นจะพจารณาจากพระราชบญญตดงกลาวเปนหลกดงทจะกลาวในหวขอตอไป

5.1 ขอดการบรหารจดการองคการพระพทธศาสนาในปจจบน

การบรหารจดการองคการคณะสงฆภายใตพระราชบญญตคณะสงฆ พ .ศ. 2505 ฉบบแกไข

พ.ศ. 2535 นนมขอดทพอจะรวบรวมได อย 2 ประการ คอความเปนเอกภาพและความสมพนธท

ใกลชดกบรฐซงสงผลตอการบรหารจดการองคการคณะสงฆ ดงตอไปน


92

5.1.1 ความเปนเอกภาพ

ขอดประการแรกของการบรหารจดการ องคการ พระพทธศาสนาโดยเฉพาะ องคการ คณะ

สงฆนน หากเปรยบเทยบกบ องคการพระพทธศาสนาในประเทศอนๆ แลว องคการคณะ สงฆใน

ประเทศไทยนบวามการจดระบบองคก ารทด วดจานวนหลายพนและพระภกษสามเณรกวา

250,000 รป เปนเอกภาพภายใตคณะผบรหารเดยวกน การบรหารจดการองคการคณะสงฆและการ

ปฏบตศาสนกจตางๆ เชน การศกษา ศาสนพธ ลวนอยภายใตการปกครองท มการรวมอานาจไวท

สวนกลางในรปแบบพรามด 1

2 เมอเทยบกบองคการคณะสงฆในประเทศอนๆ เชน ประเทศศรลงกา

และประเทศ พมาทนบถอพระพทธศาสนาเปนศาสนาประจาชาตแลวกถอวาการจดองคก ารใน

ประเทศไทยนนเปนระเบยบ แบบแผนมาก กวา กลาวคอในประเทศศรลงกามพระสงฆนกายสยาม

วงศทไดรบไปจากกรงศรอยธยาในสมยพระเจาอยหวบรมโกศและตอมาไดแบงเปนคณะอกมากมาย

เนองจากขอวตรปฏบตและผลประโยชนบางประการทาใหเกดคณะตางๆ คอ สยามวงศมลวตตะ

(พ.ศ. 2296) สยามวงศอสคร (พ.ศ. 2296) สยามวงศกลยาณ (พ.ศ. 2382) สยามวงศโกฏเฏ (พ.ศ.

2399) สยามวงศอวะสยาโมบาลนกาย (พ.ศ. 2482) และสยามวงศวนวาสะ (พ.ศ. 2511)3

พระสงฆศรลงกาไดรบการอปสมบทแบบสยามและยง คงใชกนเรอยมาจนถง พ .ศ. 2352

เนองจากสยามนกายจากดขอบเขตเรองการรบคนเขามาอปสมบท วาจะตองเปนวรรณะโคอนมคอ

วรรณะชาวนาซงเปนวรรณะชนสงในลงกาทสบเชอสายมาจากกษตรยโดยไมยอมรบคนวรรณะอนๆ

เขาอปสมบท ทงๆ ทแบบเดมของประเทศไทยไมมขอจากดเชนนนเลย การจากดเชนน จงเปนเหต

ใหคนวรรณะอนทประสงคจะบวชหมดโอกาสจะไดเปนพร ะภกษในพระพทธศาสนา พระภกษ

สวนมากรสกวาการปฏบตเชนนไมถกตองตามพทธประสงคจงมความไมพอใจเกดขนในกลมชน

วรรณะอนๆ ซงมจานวนไมนอยในลงกา สามเณรและคฤหสถวรรณะอนแสดงความไมพอใจและ

แสดงตนเปนปฏปกษตอคณะสงฆสยามนกายทนทและหาทางทจะได แบบการอปสมบทอยางใหมท

คนในวรรณะอนๆ สามารถอปสมบทได ดงนน ใน พ.ศ. 2345 สามเณรรปหนงชอ “อมพคหะ ปฏยะ ”

(Ampagaha Pitiya) ผเปนวรรณะสาลคามะ (Salagama) ไมยอมจานนตอเหตผลของสยามนกาย

ทานจงฝาฝนขอปฏบตของคณะสงฆสยามนกายทเมองแคนดโดยเด นทางไปประเทศพมาพรอม

สามเณรอนๆ อก 5 รปและไดรบการอปสมบทในประเทศพมานน เมอกลบไปถงลงกาทานไดใหการ

อปสมบทแกกลบตรลงกาโดยไมเลอกชนวรรณะแตนนมาจงไดเกดคณะสงฆอมรปรนกายขน


3 สยาม แสนขต , สยามวงศในลงกาประวตศาสตรพระพทธศาสนาจากกรงศรอยธยาสลงกาทวป

(กรงเทพมหานคร: บรษทสหธรรมกจากด, 2549), หนา 94 – 103.

93

บางตารากลาววาใน พ.ศ. 2342 สามเณรญาณตสสะแหงตาบลเวลเตระ ทางทศใตของลงกา

พรอมดวยสามเณรอก 5 รป ไดไปประเทศพมาและไดรบการตอนรบจากพระเจาธรรมราชาธราช

เปนอยางด ทานทง 6 รปพกอยในประเทศพมา 2 ป ไดรบการอปสมบทใน พ.ศ. 2344 พระสงฆราช

แหงประเทศพมาทรงพระนามวาพระญาณาภวงสะธรรมเสนาบดแหงอมรปรนกายเปนผใหกา ร

อปสมบท ในปท 3 ทง 6 ทานกลบไปลงกาพรอมกบพระภกษชาวพมาอก 3 รป ทานเหลานปฏบต

ตามแบบของพมามคนนบถอมากในลงกา ในปตอมา ทานเหลาน ไดกลบไปประเทศพมาอก จนเมอ

พ.ศ. 2352 พระคณรตนเถระไดกลบมาลงกาอกครงแลวใหการอปสมบทแกกลบตรทงในเมองแคนด

และเมองชายฝ งทะเล การอปสมบทครงนเปนการใหกาเนดอมรปรนกายเปนครงแรกในลงกา ตอมา

พ.ศ. 2407 พระอนทสภาวรญาณแหงลงกาไดเดนทางไปพมาและไดไปบวชในสา นกสงฆมอญ เมอ

กลบไปแลวไดใหการอปสมบทแกกลบตรชาวลงกาและไดตง “นกายรามญ” ขนเปนครงแรกในลงกา

ซงนบวาเปนนกายท 3 ซงมมาจนถงปจจบน3

4

หากเปรยบเทยบกบประเทศศรลงกาแลวจะเหนวาการบรหารจดการ องคการคณะสงฆของ

ประเทศไทยแมจะมการแบงแยกนกายเปน 2 นกาย คอมหานกายและธรรมยตกนกาย แตคณะสงฆ

ไทยยงสามารถดารงเอกภาพในการบรหารจดการไดดกวาประเทศศรลงกาทไมมความเปนเอกภาพ

เพราะพระสงฆตางนกายตางมพระสงฆราชของตนเองและตางฝายตางปกครองตนเองและทาใหเกด

ขอขดแยงในดานพระธรรมวนยใ นหลายกรณมเรองการอปสมบทภกษณ การเขารวมบรหาร

บานเมอง เปนตน ในขณะท การบรหาร จดการองคการ คณะสงฆไทยตามพระราชบญญตฉบบนม

เรองการถออาวโสของพระสงฆซงสอดคลอง กบหลกพระธรรมวนยซงเคารพกนตามลาดบอาวโส

เชอฟงและอยในโอวาทของพระเถระทอาวโสกวาซงวตรปฏบตนมมาตงแตสมยพทธกาล

พระราชบญญต คณะสงฆ พ .ศ . 2505 ฉบบแกไข พ .ศ . 2535 ฉบบ นจงให สมเดจ

พระสงฆราช ในฐานะผอาวโสสงสด ดารงสถา นะพระสงฆราชา เปนทเคารพนบถอและเชอฟงของ

พระภกษสามเณรทกรปเปนหวหนาคณะบรหารแลวกาหนดใหพระภกษอาวโสทคณะสงฆเคารพนบ

ถอเชอฟงคาสงอยในโอ วาทไมวาจะในฐานะพระเถระอาวโสหรออปชฌาย เรอยไปจนถงเชอฟงกน

ตามลาดบการปกครองมาดารงตาแหนงกรรมการมหาเถรสมาคม พระเถระผอาวโสเหลานประพฤต

พรหมจรรยอยในพระศาสนามานาน ปกครองพระภกษมานานยอมมลกศษยมาก 4

5 ความสมพนธเชง

4 ชศกด ทพยเกษร, พระพทธศาสนาในศรลงกา (กรงเทพมหานคร: หจก. เชน ปรนตง , 2551), หนา 84

– 85.


208.

94

อาวโสยอมทาใหการบรหารจดการ องคการคณะสงฆมเอกภาพเพราะเปนการปกครอง ทสอดคลอง

กบพระธรรมวนยนนเอง

5.1.2 ความสมพนธใกลชดกบรฐ

องคการคณะสงฆโดยเฉพาะมหาเถรสมาคมกาเนดขนมาในสมยสมบรณาญาสทธราชยและ

เปนยคของการปฏรปประเทศ การเคลอนไหวดาเนนการใดๆ ทเกยวของกบการพระศาสนาลวนแต

มความเกยวพนกบแนวคดเรองรฐชาตและค วามคดความตองการของรฐเปนหลก โดยเฉพาะในรช

สมยของพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวททรงมนโ ยบายสถาปนารฐชาตข นมา การ

พยายามทาใหพระพทธศาสนาเปนอนหนงอนเดยวกนทวทงราชอาณาจกรจงเปนภารกจสาคญ

ประการหนงของพระองคเพราะตราบใดทพระสงฆยงประพฤตไปคนละแบบ สอนไปคนละทาง การ

มศาสนาเปนหนงเดยวกนทงประเทศทถกปรบใหสามารถเผชญหนากบวท ยาศาสตรและครสต

ศาสนายอมเปนไปไมได

พระมหากษตรยจงเปนผมบทบาทและอานาจในการบรหารจดการ องคการพระพทธศาสนา

อยางเตมตว คณะสงฆไมมอานาจในการบรหารแตอยางใด แมพระเถระทมบทบาทอยางสงสดคอ

สมเดจพระมหาสมณเจา กรมพระยาวชรญาณวโรรส ทแมวาจะทรงม ความรแบบสมยใหมและม

ประสบการณในการบรหาร จดการองคการสมยใหมอยางทพระสงฆ รปอนยากจะมทงยงทรงเปน

กาลงสาคญในการวางรากฐานพระพทธศาสนาแนวใหมโดยอาศยระบบการศกษาททรงรเรมจดวาง

ขนทงทรงคดหลกสตรและทรงนพนธตาราดวยพระองคเองและทรงพฒนาอย างตอเนองกวา 30 ป

จนหนงสอทใชเปนตาราเรยนสาหรบพระเณรในหลกสตรนกธรรมไมนอยกวารอยละ 90 ลวนเปน

ผลงานของพระองคแตเพยงผเดยว แ ตอานาจสงสดในการบงคบบญชาการบรหารจดการ องคการ

พระพทธศาสนากยงอยทพระมหากษตรยเนองจากเวลานนตาแหนงส มเดจพระสงฆราชวางลง

พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวจงทรงเปนประมขคณะสงฆโดยมเสนาบดกระทรวงธรรม

การทาหนาทรบพระบรมราชโองการสงเจาคณะ มหาเถรสมาคมมหนาทเพยงรบพระบรมราช

โองการและถวายคาปรกษาเทานน หากเรองใดโปรดใหมหาเถรสมาคมทาการวนจฉย จงถอเปน

สทธขาดในเรองนนๆ ดงนน เมอโครงสรางเปนเชนนกยอมทาใหคณะสงฆกบรฐมความใกลชดกน

และตางเออประโยชนซงกนและกนอยางใกลชดตงแตนนเปนตนมา

สมเดจพระมหาสมณเจาฯ ทรงเปนผทมความผกพนกบรฐและสถาบนกษตรยเปนอยางสง

เนองจากทรงเปนพระราชวงศทใกลชดกบพระบาทสมเดจพร ะจลจอมเกลาเจาอยหวและเคย ม

บทบาทในการบรหารงานราชการมากอน ดวยเหตนสถาบนสงฆจงมความผกพนและใกลชดกบรฐ

มากยงขนไปอ กดงจะเหนไดจากการททรงรบผดชอบดาเนนการใหจดการศกษาหวเมองทว

95

ราชอาณาจกรกอนทกระทรว งธรรมการจะรบไปดแลอยางเตมตว และทรงรบผดชอบเรองการศกษา

ของพระเณรทวประเทศเมอไดทรงเปนสมเดจพระสงฆราชในตนรชกาลท 6 โดยอาศยหลกสตรทใช

สอนในมหามกฏราชวทยาลยของธรรมยตกนกายเปนแมแบบ แนวคด จะเหนวาการบรหารจดการ

พระศาสนาของพระองค ลวนมาจากอทธพลของการสรางรฐและราชสานกเปนหลกไมวาจะเปนการ

จดการศกษาภายใน องคการคณะสงฆหรอการกาหนดแบบแผนการปฏบตในคณะสงฆกตาม แม

กระนนพระองคกทรงพยายามสรางให องคการคณะสงฆมบทบาทในการบรหาร จดการเองดวย จง

ทรงพยายามเรยกประชมมหาเถรสมาคมอยเปนครงคราวเพอใหพระเถระทงหลายไดมแบบอยางใน

การบรหารจดการองคการคณะสงฆดวยตนเอง5

6

เมอเกดการเปลยนแปลงการปกครองเปนระบอบสมบรณาญาสทธราชยโดยคณะราษฎรเมอ

พ.ศ. 2475 กระแสการเรยกรองความเทาเทยมกนไดกระจายไป ทวทกแหงไมเวนแมในวงการคณะ

สงฆ รฐบาลกมความตองการปรบปรงกจการคณะสงฆใหสอดคลองกบกจการของบานเมองดวย ใน

ทสดดวยการเรมตนเรยกรองของคณะปฏสงขรณฯ รฐบาลไดออกรางพระราชบญญตคณะสงฆ พ .ศ.

2484 มผลใหเกดการยบมหาเถรสมาคมและจดรปแบบการปกครองทเนนกา รมสวนรวมและมการ

ตรวจสอบคานอานาจในการบรหารจดการองคการคณะสงฆไดมากขน เกดสงฆมนตร สงฆสภาและ

คณะวนยธร เพอใชอานาจตางๆ ดวยเหตน อานาจการบรหาร จดการของสมเดจพระสงฆราชตาม

กฎหมายนถกลดลงคลายกบสถาบนกษตรยภายใตรฐธรรมนญของระบอบประชาธปไตย

อยางไรกตาม การบรหารจดการองคการคณะสงฆตามโครงสรางใหมน ไมไดกระจายอานาจ

ออกมาอยางแทจรง กลมทมอานาจในการบรหารจดการองคการคณะสงฆยงคงเปนธรรมยตกนกาย

มาโดยตลอดและการบรหารจดการองคการคณะสงฆในลกษณะของสงฆสภานถกโจมตวาทาใหพระ

ผนอยวพากษวจารณพระผใหญไดซงขดกบหลกการในพระพทธศาสนา เมอเกดปญหาการแกงแยง

อานาจระหวางพระภกษทง 2 นกายและเกดการทารฐประหารยดอานาจของจอมพลสฤษด ธนะรชต

ทาใหระบ อบการปกครองแบบประชาธปไตยไดหยดชะงกลง คณะสงฆทตองการอานา จไดอาศย

จอมพลสฤษด เปนเครองมอในการขจดฝายตรงขามอยางไมตองอาศยกฎเกณฑ ทายทสดแมการ

ปกครองคณะสงฆอยางเปนประชาธปไตยกไมอาจรกษาไวไดจนเกดเปนพระราชบญญตคณะสงฆ

พ.ศ. 2505 ขนมา6

7

6 พระไพศาล วสาโล , พทธศาสนาไทยในอนาคต แนวโนมและทางออกจากวกฤต (กรงเทพมหานคร :

มลนธสดศร-สฤษดวงศ, 2546), หนา 44 – 51.

7 นภนาท อนพงศพฒน, “คณะสงฆยคปจจบน,” วารสารพทธศาสนศกษา จฬาลงกรณมหาวทยาลย 14

(มกราคม – เมษายน 2550): 60.

96

มหาเถรสมาคม จงกลบมาอกครงหนง ตามโครงสรางของพระราชบญญตฉบบน แมสมเดจ

พระสงฆราชจะ ทรงมอานาจในการบงคบบญชา และทรงเปนประมขสงสดของ องคการ คณะสงฆก

ตาม แตบทบาทและอานาจของมหาเถรสมาคมกลบมมากกวาในหลายกรณ เมอโครงสรางการ

บรหารจดการ องคการ พระพทธศาสนาระดบชาต กลบมา รวมอานาจเขาส ศนยกลางเชนนแลว

องคการคณะสงฆจงไดรบการยอมรบและอปถมภจากบานเมอง เปนอยางด ความรวมมอระหวาง

องคการคณะสงฆกบฝายบานเมองจงมอยอยางแนบแนนเพราะ องคการคณะสงฆมการจดองคกร

และระดบชนผปกครองคขนานกบระบบราชการ องคการคณะ สงฆจงแสดงบทบาททสาคญในการ

สรางความสามคคในหมประชาชนและความมนคงของชาต ไดเปนอยางด ในสถานการณน 7

8 ดวย

เหตนการทาประโยชน แกชาตกบพระพทธศาสนา จงกลายเปนอนหนงอนเดยวกน ความเจรญของ

ชาตหมายถงความเจรญของพระพทธศาสนา การสนองนโยบายความมนคงของชาตดวยโ ครงการ

ตางๆ เชน โครงการพระธรรมทต โครงการพระธรรมจารกและโครงการพฒนาชมชน รฐจงสนบสนน

เปนอยางด เพราะสามารถ สนองประโยชนของรฐ ในเรองตางๆ เชน การเปนกาลงสา คญในการทด

ทานลทธคอมมวนสต8

9

ไมวาประเทศไทยจะเปลยนแปลงการปกครองเปนระบอบใดกตาม องคการคณะสงฆกบรฐก

ยงมความใกลชดสนทสนมกนมาตลอดดวยความสมพนธแบบพงพาและองอาศยกนอยางแนบชดทา

ใหทงรฐและ องคการ พระพทธศาสนาตางเกอกลประโยชนซงกนและกนและทาให องคการ

พระพทธศาสนามความมนคง และไดรบการสนบสนนจากรฐ เปนอยางด ตราบเทา ทยงสามารถ

ตอบสนองนโยบายของรฐได โดยเฉพาะอยางยง หลงจากทรฐสามารถควบคมการบรหารจดการของ

องคการคณะสงฆผานพระราชบญญตคณะสงฆ พ .ศ. 2505 ไดแลว เมอพจารณาถงขอด ของการ

บรหารจดการองคการคณะสงฆแลวกควรทจะพจารณาถงขอเสยในหวขอตอไปดวย

5.2 ขอเสยของการบรหารจดการองคการพระพทธศาสนาในปจจบน

ปญหาตางๆ ทเกดขนจากการบรหารจดการ องคการพระพทธศาสนาในบทท 4 เชน การท

มหาเถรสมาคมไมสามารถแกไขอธกรณตางๆ ทเกดขนไดอยางรวดเรวและมประสทธภาพ ทงนอาจ

เปนเพราะโครงสรางขององคก ารเปนระบบปดจง ทาใหไมสามารถทจะปรบตวใหเขากบสภาวะ

แวดลอมทเปลยนแปลงไปอยางรวดเร วได นอกจากไมมการปรบตวแลว องคการคณะสงฆ ยงมการ

ทางานทเปนเอกเทศไมมการปฏสมพนธกบภาคสงคมและภาคประชาชน การแกปญหาของ องคการ


9 พระไพศาล วสาโล, พทธศาสนาไทยในอนาคต แนวโนมและทางออกจากวกฤต, หนา 113 – 117.

97

สงฆทเกดขนจงเปนเรองเฉพ าะภายในเทานน ประชาชนและภาคสงคมอนไมสามารถเขาไปมสวน

รวมหรอชวยเหลอได 9

10 สาเหตดงกลาว จงทาใหการ บรหารจดการ อธกรณตางๆ เกด ขอเสยตางๆ

เชน ความลาชาและขาดประสทธภาพ ทาใหเกด ความเบอหนายและเสอมศรทธาตอ องคการคณะ

สงฆทเปนองคการหลกในพระพทธศาสนาซงถอเปนหนงในสถาบนหลกของประเทศไทยอกดวย

5.2.1 การประทษรายตอพระธรรมวนย

จากบทท 4 จะเหนวาการบรหารจดการอธกรณ ทไมถกตองตามพระธรรมวนย ขององคการ

คณะสงฆยอมทาใหสงคมเกดขอกงขาและ เคลอบแคลงวา ขอเทจจรงคอ อะไร เมอไมไดรบขอมลท

ถกตองยอมมผลตอศรทธาของประชาชนและทาใหเกดความมวหมอง อนอาจสงผลกบความมนคง

ของพระพทธศาสนาอกดวย จะสงเกตไดวา เมอพระภกษรปใดหรอกลมใด ถกกลาวหาวากระทาผ ด

พระวนยและกฎหมายบานเมองจนถกดาเนนคดถงศาล เมอศาลตดสนใหพ ระภกษรปนนหรอกลม

นนสละเพศสมณะจะเหนไดวาผถกบงคบดวยกฎหมายมกไมยอมครองเพศคฤหสถแตกลบครองเพศ

คลายพระสงฆ แตอาจนงหมเปนสอนๆ เชน กรณอดตพระยนตระ หมเขยว กรณสนตอโศกหมสดา

แกมะเกลอ ฯลฯ เรองทเกดขนน จงกลายเปนบรรทดฐานของ สงคมพระพทธศาสนาในประเทศ ไทย

ตอไปกอาจจะมนกายสงฆทมสสบงจวรเปนเครองบงบอกหลายชนดดวยกน10

11

เรองเหลาน จงมผลกระทบตอ หลกพระธรรมวนยเพราะ ในปจจบนอลชชบางคนกยงมการ

แตงกายคลายพระสงฆและกยงมผใหความเคารพไมตางจากสมยทบคคลเหลาน นเปนพระภกษใน

พระพทธศาสนา กรณเหลา นจงทาใหเกดความแตกแยกในพระพทธศาสน าหากไมมการบรหาร

จดการทด เพราะทาใหเกดการแบงแยก ศรทธาในนกายสงฆอนสงผลตอความมนคงของ

พระพทธศาสนา นอกจากน การตดสนอธกรณทองอาศยกฎหมายทางโลกมากกวาทางธรรมใน

หลายกรณ ทงๆ ทมความผดจรงหรอไมมความผดกตามลวนสงใหเกดผลเสยหายแกพระธรรมวนย

ได กรณทผดพระธรรมวนยจรง เชน การเดนบณฑบาตแบบเวยนเทยน การเสพสรา การตองอาบต

เหลานเปนเพยงอาบตทกก ฎและปาจตตยซงถอเปนอาบตเลกนอย หรอบางเรองอาจเปนเ พยงแค

โลกวชชะ แตการบรหารจดการของ องคการคณะสงฆทผานมาไมสามารถจดการ อธกรณดงกลาว

ตามพระธรรมวนยไดอยางทนทวงท อธกรณจงมกจะจบลงท หนวยงานภายนอก บงคบใหพระภกษ

เหลานนลาสกขาออกไปทงๆ ทความผดตามพระธรรมวนยนนไมถงขนทจะตองลาสกขา


องคการ,”, หนา 3 – 4.

11 สมพร พรหมหตาธร, อาญาวด อาญาบาน, หนา ฅ.

98

การกระทาดงกลาวแมวาอาจทา ใหพระพทธศาสนาดบรสทธข น มาบางแตในความเปนจรง

ตามหลกพระธรรมวนย การกระทาดงกลาวเทากบ เปนการ ปดกนโอกาสในการพฒนาตนของ

พระภกษเหลานน และเปนการทาหลกการตามพระ ธรรมวนยใหผดไปเพราะไปทาสง ในทไมใชวนย

ใหกลายเปนวนยกลาวคออาบตทกกฎและอาบตปาจตตยทพระภกษเหลานนกระทา ไมไดมความผด

ถงขน ตอง ลาสกขา แตการจดการ ดงกลาว กลบ ทาใหความผดเลกนอยนนกลาย เปนความผด

เทยบเทาอาบตปาราชกคอตองลาสกขา การบรหารจดการเชนน ยอมทาใหพระภกษสงฆเหลานน

เสอมเสยคณธรรมทควรจะไดพฒนาตนในแนวทางของบรรพชตซงยอมมผลกระทบตอพระธรรม

วนย รวมถงทาใหกาลงของพระ ภกษสงฆทจะตองเผยแผพระพทธศาสนานนออนกาลง และลด

จานวนลงไปซงสงผลตอศรทธาของประชาชนและความตงมนของพระพทธศาสนาอกดวย

ในทางตรงกนขาม กรณทพระภ กษเหลานนไมไดกระทาความผดตาม หลกพระธรรมวนย

หรอการตดสนอธกรณนนไมถกตอง ตามพระธรรมวนย แตกฎหมาย ทางโลก ใชอานาจ บงคบให

พระภกษนนตองลาสกขา กทาใหเกดความเสอมเสยใหกบพระธรรมวนยดวยเชนกนเพราะเปนการ

บงคบใหพระภกษลาสกขาทงๆ ทไมมความผด ดงเชนกรณพระพมลธรรม (อาจ อาสภเถร) ในครงท

ทานดารงตาแหนงเจาวาสวดมหาธาตฯ ทานเปนพระภกษทมผลงานทางศาสนาในหลายๆ ดาน

เชน การกอตงม หาจฬาลงกรณราชวทยาลย การกอตงสานกวปสสนากรรมฐานในวดมหาธาต

ยวราชรงสฤษฏ การขอพระอาจารยชนธมมาจรยะจากประเทศพมามาชวยสอนพระอภธรรมปฎกใน

เมองไทย การสงพระภกษไปศกษาตอตางประเทศเพอตอปรญญาโทและปรญญาเอก ทานไดเขา

รวมการทาฉฏฐสงคายนาทปร ะเทศพมาและไดรบตาแหนงอรรคมหาบณฑต และยงกอตงโรงเรยน

พระพทธศาสนาวนอาทตยอกดวย11

12

อธกรณทเกดขนกบพระพมลธรรมมหลายเรอง คอทานถกกลาวหาวาอยเบองหลงใบปลว

โจมตสมเดจพระสงฆราช พระสงฆนายก ทานยงถกกลาวหาวา เสพเมถนทางเวจมรรคกบศษย

ภายในวดและทาอชฌาจารปลอยสกกะ ซงคณะกรรมการสงฆไดลงความเหนวาทานกระทาความผด

สมเดจพระสงฆราชจงมพระบญชาใหพระพมลธรรมสกจากความเปนพระภกษ แต พระพมลธรรมได

ทาหนงสอขอชแจ งความบรสทธของตนเองแตกลบไมไดรบโอกาสดงกลาว ตอมานายกรฐมนตรได

ออกประกาศสานกนายกรฐมนต รถอดพระพมลธรรมออกจากสมณศกด ในราชกจจานเบกษาตอนท

49 วนท 15 พฤศจกายน พ .ศ. 2503 ความวา “ดวยพระพมลธรรม (อาจ อาสโภ ) ฝาฝนไมยอม

ปฏบตตามพระบญชาสมเดจพระสงฆราช ซงคณะสงฆมนตรไดพจารณาแลวมมตวาไมสมควรจะได

12 เกษม ทกานนทและอมพร ศรเวชศาสตร , ชยชนะ พระพมลธรรม คดประวตศาสตรสงฆไทย (พระ

นคร: บรรณากร, 2509), หนา 31 – 42.

99

ดารงอยในสมณศกด จงทรงพระกรณาโปรดใหถอดพระพมลธรรมออกเสยจากสมณศกด ตงแตบดน

เปนตนไป”13

พระพมลธรรม เมอไมไดรบค วามเปนธรรมจาก องคการคณะสงฆ จงไปขอพงกระบวนการ

ยตธรรมทางศาลแทน ซงในทสดพยานปากสาคญ ไดสารภาพวาตนไดแจงความเทจ พระพมลธรรม

มไดละเมดพระธรรมวนยตามทตนกลาวหาแตอยางใด อยางไรกตาม คณะตารวจไดตงขอหาทานวา

“ทานมการกระทาอนเปนคอมมวนสต และกระทาผดตอความมนคงของรฐภายในราชอาณาจกร อน

เปนความผดอาญามโทษรายแรงถงขนประหารช วต” สมเดจสงฆนายกจง มคาสงใหสกพระพมล

ธรรมดวยเหตผลวาเพอความสะดวกตอการสบสวนคดและเพอรกษาความปลอดภยแหงชาตและ

พระพทธศาสนาไว พระพมลธรรม จงตองจาพรรษาอยในหองขงตารวจสนตบาลกอง 1 และยงคง

ปฏบตธรรมอยอยางตอเนอง โดยเขยน หนงสอแสดงความจานงท ยงครองเพศบรรพชตใจความวา

“ถงแมวาจะมผมใจโหดรายทารณแยงชงผากาสาวพสตรของกระผมไป กระผมกจะนงหมผากาสาว

พสตรชดอนแทน ซงกระผมมสทธตามพระธรรมวนยและกฎหมาย จงขอใหทานเจาคณผรเหนอย ณ

ทน โปรดทราบและเปนสกขพยานใหแกกระผมตามคาปฏญาณนดวย”13

14

เวลาผานไป 5 ป หลงเปลยนรฐบาลใหม ศาลทหารกรงเทพไดนดใหโจทกและจาเลยมาฟง

คาพพากษาตดสนคด เมอวนท 30 สงหาคม พ .ศ. 2509 กอนจะพพากษายกฟองและปลอยตวพระ

พมลธรรมพนขอหา เรองนจง กลายเปนคดประวตศาสตรของ องคการคณะ สงฆมาจนถงทก

วนน หลงจากจาพรรษาอยทสนตปาลาราม (หองขงตารวจสนตบาลกอง 1) ถง 5 พรรษา และพนขอ

กลาวหาออกมาใน พ.ศ. 2509 ศษยานศษยทงบรรพชตและฆราวาสไดยนเรอง ขอความเปนธรรม

ใหแกพระพมลธรรม ดวยการให ทานกลบคนสตาแหนงกร รมการสภามหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

และกลบคนสตาแหนงเจาอาวาสวดมหาธาตฯ ดงเดม ในวนท 5 ตลาคม พ.ศ. 2524 รวมเวลาตงแต

ตอสกบความอยตธรรมจนถงวนไดรบสมณศกดและตาแหนงกลบคน นานถง 21 ป14

15

อธกรณอกเรองหนงทคลายกนกคอกรณคดทจรตเครองราชอสรยาภรณซงเกดขน เมอ พ.ศ.

2529 เมอสานกเลขาธการคณะรฐมนตรพบวามขาราชการขอรบพระราชทานเครองราชอสรยาภรณ

สาหรบ พ.ศ. 2529 ในสวนผทาคณประโยชนในทางราชการจานวนกวา 750 ราย ทไดบรจาคเงน

13 ธรชน, เบองหลงการปลด พระพมลธรรมและพระศาสนโสภน (พระนคร: โรงพมพสามมตร , 2515),

หนา 65 – 66.


15 คมชดลก, อาชญากรรม : พลกแฟมคดดง [Online]. แหลงทมา : http://www.komchadluek.net/detail/

20091211/40887/พระพมลฯ ผจญมารคดประวตศาสตรวงการสงฆ.html [15 สงหาคม 2556].

100

สงของใหวดและโ รงเรยนตางๆ โดยมใบอนโมนาบตร จานวนเงนกวา 1,400 ลานบาทสอเคาวา ม

ความไมถกตองเพราะจากการสมตรวจทราบวาไมไดรบของบรจาคตามทระบไว นายกรฐมนตรใน

ขณะนนจงสงการใหตามตดกรณนใหถงทสดจนกระทงมการจบกมบคคลหลายกลม แตผเกยวของท

กระทบความรสกของประชาชนมากคอ “พระราชปญญาโกศล” หรอ “เจาคณอดม” รองเจาอาวาสวด

เทพศรนทราวาส เนองจากเปน พระเถระผใหญ และถกควบคมตวใน เพศบรรพชต จงกลายเปนท

วพากษวจารณอยางกวางขวาง กอนททานจะถกจบกมและฝากขงท สน.นางเลง

พระราชปญญาโกศลใหสมภาษณวา จะขอ ลาสกขาเพอรกษาสถาบนสงฆ ไวโดยขอรอง

ตารวจ 3 ขอคอ 1) ขอลาพระสงฆชนผใหญในวดเทพศรนทรฯ 2) ขอกราบไหวพระประธาน และ 3)

ขอใหจดเสอผา ฆราวาส ใหดวย พระราชปญญาโกศลกลาว พรอมนาตาวาสงททา นนทาดวยความ

บรสทธ มาโดยตลอด ใจแตกลบไดรบสงทตรงกนขาม เรองราวทงหมดเกดจากคนใกลชด ททาให

เสยหาย อยางไรกด ตารวจไดนาใบอนโมนาบตรซงมการแกไขตวเลข จาก 500 บาท เปน 50,000

หรอ 500,000 บาท และยงตรวจพบวามการซอบานใหกบผเกยวของ หลงการสอบสวน จบกมแล ะ

สบพยานกวารอยปาก เนองจากคดมเรองเงนมาเกยวของนบหมนลานบาทจงใชเวลาพจารณาถง

17 ป ศาลชนตนไดพพากษา จาเลย 5 คน จาก 16 คน มความผดรวม 152 กระทง จาคกคนละพน

กวาป คดหนกสดเกอบ 3,000 ป แตใหจาคก 50 ป โดยมการยกฟอง 3 คน เมอวนท 27 เมษายน

พ.ศ. 2548

ในทสดศาล ฎกา อานคาพพากษาเมอวนท 13 มถนายน พ .ศ. 2556 โดยมประเดนท

พจารณาความจากพระเถระชนผใหญวาเจาคณอดมเปนรองเจาอาวาสไดรบมอบหมายหนาทใหดแล

ในสวนของเมรและสสานหลวงไมไดดแลในสวนของการยนคาขอเครองราชฯ จงยงฟงไมไดวาไป

รวมสนบสนน หรอไปรวมกระทา ความผดในฐานะเปนเจาพนกงานใชอานาจในตาแหนงโดยมชอบ

เพอใหบคคลใดมอบใหหรอหามาใหซงทรพยสนหรอประโยชนแกตนเอง คาตดสนดงกลาวจงถอเปน

การสนสดคดทมการสบพยานและใชเวลาในชนศาลกวา 25 ป มการเปลยนพนกงานอยการหลาย

คน จาเลยในคดนเสยชวตไปแลว 9 คน ผพพากษาเสยชวต 1 คน และทนายความเสยชวต 4 คน 15

16

คาพพากษาฎกาจงสรปวาพระราชปญญาโกศลไมมความผดตามกฎหมายแตในความเปนจรงทาน

ไดลาสกขาไปจากพระธรรมวนยทงๆ ทไมไดมความผดแตอยางใด

16 ไทยรฐ, พลกแฟมอาชญากรรม [Online]. แหลงทมา : http://www.thairath.co.th/content/351246 [21

กรกฎาคม 2557].

101

จากกรณทงสองจะเหนวาในบางกรณทภกษรปใดถกตดสนวาผดพระธรรมวนยทงๆ ทผถก

กลาวหานนอาจจะไมมความผดหรออยในระหวาง การสอบสวนความผด ทงตามพระธรรมวนยหรอ

กฎหมายอยกตาม แตวธการบรหารจดการ อธกรณทเกดขนกลบใชวธการบงคบหรอกดดนใหทาน

เหลานน ตองลาสกขาไปกอน ทจะพสจนความจรงดวยเหตผล ทถกยกมากลาวอางอยเสมอ วาเพอ

ไมใหพระศาสนามวหมองหรอเพอความบรสทธของพระธรรมว นย ทงๆ ทวธ บรหารจดการเหลานน

ไมใชวธการแกไขอธกรณทถกตองตามพระธรรมวนย เชนกน จะเหนวา ทงพระพมลธรรมและ พระ

ราชปญญาโกศลถกบงคบหรอจาใจตอง ลาสกขาบทไปกอนทงๆ ทผลในการตดสนคดยงไมถงทสด

การกระทาเชนนยอมสงผลเสยตอ หลกพระธรรมวนย เรองอธกรณสมถะ ทใชในการบรหารจดการ

อธกรณและยงขดกบหลกพระธรรมวนยท ตองบรหารจดการอยางเปดเผยและ เปนไปเพอประโยชน

ตนและประโยชนทานโดยไมไดหวงใหมการยกยองใดๆ

การจะตดสน เรองใดๆ ในพระพทธศาสนา นอกจากจะ ตองพจารณาจากพระธรรม อนเปน

หลกการแลวยงตองพจารณาจากพระวนย อนเปนหลกเกณฑอกดวย พระวนยเปนขอบงคบโดยตรง

ของพระภกษ สงฆวาควรทาสงใดและไมควรทาสงใด จงถอเปนกฎหมายของพระภกษสงฆ ทตอง

ประพฤตและปฏบตตาม ตลอดชวต ดงท คมภร อรรถกถา กลาว วา “ชอวาพระวนยเปนอายของ

พระพทธศาสนา เมอพระวนยยงตงอย พระพทธศาสนาจดวายงดา รงอย ”17

หากพระภกษลวง

สกขาบทในพระวนยยอมเปนคนทาผด กฎหมายซงความผดนนมความหนกเบาตางกน อยางหนก

สดคอความผดขนป าราชกคอขาดจากความเปนพระภกษ เทยบเทากบโทษประหารชวตในทางโลก

นนเอง ในทางกลบกนหากใชการบรหารจดการดวยหลกการอนๆ จน ทาใหพระภกษตองเสอมจาก

เพศบรรพชตทงๆ ทยงไมไดอาบตถงขนปาราชก การบรหารจดการ ดงกลาวจงถอวาไมเปนธรรม

ตามหลกพระธรรมวนย

หากพระภกษสงฆไมใชหลกพระธรรมวนยทพระพทธเจาตรสไวแตไปใชหลกการอนๆ แลว

กยอมเปนการประท ษรายตอพระธรรมวนย เพราะมการบญญตสงทไมใชวนยวาเปนวนยอนเปนผล

ใหเกดความแตกแยกและความมนคงของพระพทธศาสนา เมอมการใหความสาคญกบหลกการอนๆ

มากกวาหลกพระธรรมวนย องคการคณะ สงฆอาจใชหลกการอนๆ นอกพระธรรมวนย นนเพมเตม

อกจนหาขอยตไมได ในทสด หลกการและ ขอปฏบตตางๆ นอกพระธรรมวนย จะเกด ขนมาอก

มากมาย โดยมสามารถตดสนไดเลยวา เรอง เหลานน ถกตองตามพระธรรมวนยหรอไม เพราะไม

ยอมรบหลกพระธรรมวนยเปนเกณฑในการตรวจสอบเสยแลว เมอไมมพระธรรมวนย เปนแบบแผน

ยอมทาใหไมสามารถ รกษาหลกการดงเดมของพระพทธศาสนา ไวไดเพราะถกบดเบอนหลกการไป

17 มหามกฏราชวทยาลย, พระวนยปฎก เลม 1 ภาค 1 มหาวภงค ปฐมภาค และอรรถกถา, หนา 34.

102

แลว ในทสด สงทไมใชธรรมจะกลายเปนธรรม และสงทไมใชวนยกจะกลายเปนวนยไป เมอเปน

เชนนนพระพทธศาสนากอาจกลาวไดวาพระพทธศาสนาถงเวลาสนสด และยอมสงผลตอความเสอม

ศรทธาของประชาชนในทสด

5.2.2 ความเสอมศรทธาของประชาชน

การบรหารจดการอธกรณตางๆ ขององคการคณะสงฆ ทผานมาในบทท 4 จะเหนวาหลาย

กรณ หากม การบรหารจดการทด กวาปจจบน เรอง ราว ตางๆ คงจะไมบานปลายจนทาให

สอสารมวลชนตางๆ ดาเนนการกดดนโดยนาเสนอขาวเชงลบอยางตอเนองจนสรางความสะเทอนใจ

และบอบชากบศรทธาตอ องคการคณะ สงฆเปนอยางมาก กรณท การบรหารจดการ ปญหา สง

ผลกระทบตอศรทธาของประชาชนจะเหนไดวา องคการคณะสงฆ เชน มหาเถรสมาคมมบทบาท

สาคญแตแทนทจะ ใชอานาจใหเปนประโยชนในการบรหารจดการปญหา มหาเถรสมาคมกลบทาให

ปญหาตางๆ ลกลามและเรอรง โดยเฉพาะถากรณใดผทเกยวของมอทธพลและมความสมพนธกบ

พระเถระในมหาเถรสมาคมเปนอยางด แลว ปญหานนยงจะทาใหย งยากในการจดการเพมขนไปอก

อยางไรกตาม ปญหาการ บรหารจดการองคการ คณะสงฆเปนสงทแยกไมออกมาจากปญหาเรอง

ความสมพนธระหวาง องคการคณะสงฆกบสงคมและปญหาของสงคมทมความเปลยนแปลงอยาง

รวดเรวและซบซอน รวมไปถงอทธพลของทนและบรโภคนยมทมากาหนดพฤตกรรมทางศาสนาของ

คนไทย17

18

ตวอยางทชดเจนในเรองนคออธกรณวดพระธรรมกาย ในขณะทมการรองเรยนไมวาจะเปน

คณะทางานในฝายรฐ เชน สภาผแทนราษฎรหรอแมแตการถกดาเนนคดจากเจาหนาทตารวจ ขอ

กลาวหาตางๆ เหลานไมไดทาใหมหาเถรสมาคมในฐานะองคก ารสงสดใน การบรหารจดการ คณะ

สงฆไทยไดตระหนกถงสงทควร ทาเพอปกปองพ ระธรรมวนยไมใหมวหมองแตการดาเนนการของ

มหาเถรสมาคมกล บเปนไปอยางเชองชาไมชดเจน และยดมนในกฎระเบยบบางอยางจนเครงครด

อยางไมควร รวมถงการเออประโยชนใหกบผทถกกลาวหาอยางมากในการพสจนความบรสทธ ตาง

กบกรณตางๆ ในอดตทเคยเปนมา การบรหารจดการเชนน จงเปนเครองสะทอนอยางดถงความ

ลมเหลวในการบรหารจดการของ มหาเถรสมาคมทเปนองคการสงสดของคณะสงฆ อาจกลาวไดวา

ระบบการใชเสนสายหรอจะเรยกวาระบบอปถมภภายในมหาเถรสมาคมไดชวยปกปองให

กระบวนการตางๆ ดาเนนไปอยางลาชา18

19 การบรหารจดการเชนนจงทาใหอธกรณไมไดรบการชาระ

18 นภนาท อนพงศพฒน, “คณะสงฆยคปจจบน,”: 60.

19 เรองเดยวกน: 58.

103

ใหกระจางแจง ตามพระธรรมวนย ซงนอกจากจะ สงผลกระทบตอพระธรรมวนย แลวยง สงผลตอ

ศรทธาของประชาชนในหลายๆ ดาน ไมวาจะเปนเรองความโปรงใสของคณะสงฆ ความถกตองตาม

หลกพระธรรมวนย เปนตน

นอกจากความใกลชดในแงสวนบคคล ในองคการคณะสงฆจะทาใหเกดปญหาในการบรหาร

จดการอธกรณอนสงผลกระทบตอศรทธาของประชาชนแลว ความใกลชดขององคการคณะสงฆ กบ

รฐกเปนปญหาอกดานหนงเชนกน องคการคณะสงฆไทยมความใกลชดกบรฐมาโดยตลอดนบตงแต

เกดองคก ารปกครองคณะสงฆมา แตในครงแรกทรฐเขามา บรหาร จดการ องคการ คณะสงฆนน

เปนไปเพอประโยชนของรฐเองมากกวาประโยชนของคณะสงฆ เมอเวลาผานไปประโยชนอนรฐจะ

พงไดจากองคการคณะสงฆกเปลยนไปตามกาลเวลา ดงมผกล าววารฐสมยใหมไมใชตวบคคลทจะ

มาคานงถงคณธรรมใดๆ หากแตเ ปนกลไกทไรตวบคคลอยในนน และทางานไปตามระบบทถกวาง

ไว ความใกลชดกบรฐขององคก ารคณะสงฆจงเปนสวนสาคญททาใหระบบราชการใน องคการคณะ

สงฆเตบโตอยางแขงแรงแ ตไมตอบสนองตอปญหาการเรยกรองและความตองการของสาธารณชน

เทาใดนกนอกจากมหนาทในการรกษาสถานะเทานน การผกพนตวเองกบรฐของ องคการคณะสงฆ

ไทยไดทาใหองคการคณะสงฆไทยมแนวโนมในการมองปญหาตางๆ ทเกดดวยแวนของความมนคง

แหงรฐและชาตไทย แบบเดยวกบนยามของราชการไทยโดยในหลายครงละเลยหลกการของ

พระพทธศาสนาไป19

20

ปญหาดงกล าวจงทาใหการบรหารจดการ อธกรณตางๆ ขององคการคณะสงฆทผานมาจง

ใหความสาคญกบรฐเพราะคานงถงผลประโยชนทเกยวของ มากกวาความรสกและความศรทธาของ

ประชาชน โครงสรางดงกลาว ยงทาใหเกดปญหาอกประการ หนงคอการทาใหความสมพนธระหวาง

พระภกษสงฆกบฆราวาสเหนหางกน มากขน ในอดตพระภกษสงฆมความสมพนธกบรฐและชมชน

พอดกนแตหลงจากรชกาลท 5 เปนตนมา องคการคณะสงฆใกลชดกบรฐมากขนแตเรมเหนหางกบ

สงคมและประชาชน ดงนน การตรวจสอบควบคม โดยประชาชนจงมนอยลง พระ ภกษสงฆ ไมได

ตระหนกวา เปนพระภกษของชาวบานแตเปนพระ ภกษของระบบราชการทเรยกวา ขาราชการคณะ

สงฆหรอเปนพระภกษของรฐ พระภกษสงฆจงสนใจแตการตอบสนองคาสงของมหาเถรสมาคมหรอ

นโยบายของรฐมากก วาสนใจความเปนไปของชมชนรอบวด การรวมศนยอานาจนนแมจะมขอดคอ

การมเอกภาพ ดงทไดกลาวไปแลว แตกทาใหละเลยการมสวนรวมของทองถนเพราะ เมอองคการ

คณะสงฆองกบรฐมากขนจงพงตนเองนอยลง องคการคณะสงฆนอกจากตองพงพางบประมาณจาก

รฐแลวยงตองพงพาอานาจรฐในการจดการกบพระทผด พระธรรมวนย ทงทๆ เปนเรองทควร บรหาร

20 เรองเดยวกน: 61.

104

จดการกนเองไดตามหลกพระธรรมวนยแตเมอ ไมใชอานาจตามพระธรรมวนยแตไปใชอานาจรฐใน

การจดการกมกจะทาใหเกดความเสอมศรทธาแกประชาชน ดงทพระไพศาล วสาโล ไดกลาววา

เมอมปญหาอะไรเกดขนจงมกรอใหรฐยนมอมาแกไข เชน ในอดตเมอมอธกรณอะไร

เกดขนกบพระ คนสวนใหญกจะนกถงอธบดกรมศาสนาหรอปจจบนกเรยกรองให

สานกพทธศาสนามาจดการทงทอธกรณเหลานพระสงฆตองเปนผรเรมจดการแกไข

ไมใชใหตารวจหรอฝายบานเมองเขามาจดการ20

21

โครงสรางการบรหารจดการดงกลาวยงทาใหพระภกษสวนใหญใ สใจในบทบาทสวนตวโดย

ไมคานงถงหลกพระธรรมวนย กรณเหลานจะเหนไดชด วาหากพระภกษรปใดทเคยมบทบาทมากๆ

แตกระทาความผดจนตองลาสกขาออกมากมกจะเกดวกฤตศรทธาราวกบวา พระพทธ ศาสนาจะ

เสอมและลมเสยไปดวย เชน กรณพระนกร พระภาวนาพทโธ พระยนตระ หลวง ปเณรคา ทงๆ ทใน

ความเปนจรงแลว พระภกษเหลานเปนเพยงพระ ภกษรปหนงทมฐานะเทาเทยมกบพระภกษทวไป

ในสงฆมณฑลแตเพราะพระภกษเหลานนไดสรางบทบาทสวนตวไวสงกวาหลกการ ผศรทธาจงยด

ตดทตวบคคลหรอพระภกษรปนนๆ มากกวาศรทธาในพระสงฆซงเปนสถาบน

พระไพศาล วสาโล แสดงความเหนอกวาปญหาดงกลาวควรแกไขดวย การปฏรปโครงสราง

องคการ คณะสงฆพรอมกบการศกษา เพราะ หากไมปฏรปทง สอง เรอง องคการ คณะสงฆกจะม

ความหมายนอยลงตอสงคมไทย สดทายกทาใหเกดความเสอมศรทธาในพระพทธศาสนาและอาจ

เปดชองใหเกดภาวะอนาธปไตยในวงการศาสนาคอจะมกลมสงฆ กลมนกบวชตางๆ เกดขน เปน

จานวนมาก ซงอาจ จะมทงทดและไมดและ อาจทาใหเกดความสบสนและความเสอมศรทธาใน

พระพทธศาสนามากขนเรอยๆ สดทายโครงสรางเชนนกจะกลายเปนตวทาลายพระพทธศาสนาเสย

เอง ดงนนจะโทษศาสนาอนๆ วาเปนผทาลายพระพทธศาสนาไมไดแตเปนชาวพทธดวยกนเองทไม

ใสใจในการปฏรปเพอทาใหองคการคณะสงฆเปนเสาหลกของพระพทธศาสนาได21

22

นภนาถ อนพงศพฒน มความเหนสอดคลองกบพระไพ ศาลวาการทมหาเถรสมาคมแกไข

อธกรณดวยการใชอานาจจากภายนอก เชน กรณอธกรณ ของสานกสนตอโศก ทโยงไปหาปญหา

เรองความมนคงและการเมองโดย อาศยกองอานวยการรกษาความมนคงภายใน (กอ.รมน.) และ

สภาความมนคงแหงชาต (สมช.) ทเปนหนวยงานเกยวของกบความมนคงแ ละตอตานคอมมวนสต

21 พระไพศาล วสาโล, พทธศาสนาไทยในอนาคต แนวโนมและทางออกจากวกฤต, หนา 161 – 174.

22 คมชดลก, ศาสนา-พระเครอง [Online]. แหลงทมา : http://www.komchadluek.net/detail/20130715/

163497/ ระวงถงจดเสอม!พระไพศาลเตอนจากกรณสมคา.html [15 กรกฎาคม 2556].

105

เขามามสวนรวมดวยทาใหมหาเถรสมาคมถกมองวาไมไดมงการแกปญหาเพอพระพทธศาสนาแต

เปนเครองมอของฝายรฐทใ ชกาจดฝายตรงขามในทางการเมอง ซงเปนเรองการผกความมนคงของ

พระพทธศาสนากบความมนคงของรฐเขาดวยกน

อยางไรกด การอางความมนคงในทางการเมองเพอจดการปญหาภายใน องคการคณะสงฆ

เคยถกใชมากอนหนาแลวไมวาจะเปนกรณการกลาวหาคณะปฏสงขรณวาเปนคอมมวนสตในการ ท

เรยกรองเพอใหเกดความเปลยนแปลงภายในคณะสงฆ การกลาวหาพระพมลธรรม (อาจ อาสโภ )

วดมหาธาตฯ วาเปนคอมมวนสต หรอในชวงการเปลยนแปลงทางการเมองในระหวาง พ .ศ. 2519 ท

กตตวฑโฒภกขออกมาเคลอนไหวรวมกบกลมการเมองฝายอนรกษนยมหวรนแรง กรณเหลานกลบ

ไมถกมหาเถรสมาคมล งโทษหรอจดการอยางหนงอยางใด ซงทาใหเหนวธการเลอกปฏบตของมหา

เถรสมาคมไดอยางชดเจน 22

23 การบรหารจดการขององคการคณะสงฆเชนนจงขดกบหลกพระธรรม

วนยในการบรหารจดการทตองเปนไปอยางเปดเผยและ เปนไปเพอประโยชนตนและประโยชนทาน

โดยไมไดหวงใหมการยกยองใดๆ ดงทกลาวไวแลวในบทท 2

จากขอมลในบทท 4 จะเหนไดวาอธกรณหลายๆ กรณ องคการคณะสงฆไมสามารถจดการ

อธกรณทเปนเรองของสงฆเองไดแตกลบเรยกหาอานาจจากรฐเขามาจดการเรองภายในของ

องคการคณะสงฆ ทงๆ ทรฐจะเขามาชวยจดการกตอเมอ เหนวาพระพทธศาสนาและ องคการคณะ

สงฆจะมประโยชนกบตนเองเทานน สวนในกรณทองคการคณะสงฆบรหารจดการ ตนเองไดกกลบม

การบรหารจดการทลาชา เพราะมการเลอกปฏบตจง สงผลตอศรทธาของประชาชนใหเสอมไป ซง

โดยความเปนจรงแลว พระพทธศาสนายงคงยนยงอย หากแตศรทธาของพทธศาสนกไดเสอมถอย

ลงและสาเ หตททาใหศรทธาเสอมถอยกคอ การบรหารจดการของ องคการคณะสงฆและพระ ภกษ

สงฆซงเปนผสบทอดพระ พทธศาสนานนเอง ในหวขอตอไปจะ กลาวถงปจจยแวดลอมททาใหการ

บรหารจดการขององคการคณะสงฆในปจจบนปรากฏดงทเปนอย

5.3 ปจจยแวดลอมของการบรหารจดการองคการพระพทธศาสนา

ปญหาตางๆ ทเกดขนจากการบรหารจดการ องคการคณะสงฆยอมมปจจยแวดลอมตางๆ

ในหวขอนจะพจารณาวาปจจยแวดลอมตางๆ นนจะมผลตอการบรหารจดการขององคการคณะสงฆ

อยางไรบางเพอทจะไดหาแนวทางแกไขทเหมาะสมตอไป

23 นภนาท อนพงศพฒน, “คณะสงฆยคปจจบน,”: 44 – 45.

106

5.3.1 พระราชบญญตการปกครองคณะสงฆ พ.ศ. 2505

พระราชบญญตคณะสงฆ พ .ศ. 2505 เปนปจจยสาคญททาใหการบรหารจดการ องคการ

คณะสงฆในปจจบนมขอบกพรองเนองจากเนอหาของพระราชบญญตให อานาจเบดเสรจ ตงแต

กรรมการมหาเถรสมาคมไปจนถงระดบเจาคณะจงหวด เจาคณะอาเภอ เจาอาวาสและพระอปชฌาย

การรวมอานาจ ไวดเหมอนเปนขอดแตในความเปนจรง ไดทาใหเกดปญหาในการ พจารณาอธกรณ

ตามกฎนคหกรรมเพราะ การทางาน ของเจาคณะอาเภอ เจาคณะตาบล เจาอาวาสทเปนองคคณะ

ตดสนชนตนนนสวนใหญจะเปนพระอปชฌาย ทอปสมบทใหก บพระภกษสงฆทตนปกครอง พระ

อปชฌายมฐานะเปนบดาในทางธรรม จงมความผกพนแนบแนน เมอเกดมอธกรณ พระราชบญญต

คณะสงฆไดกาหนดใหทาน เหลานนพจารณาความผดเพอจะลงโทษ ลกศษยตวเองจงเกดกรณเหน

แกพวกพองเหนอพระธรรมวนยขนมา ดงทปรากฏเหนในขาวตางๆ เชน กรณพระยนตระ หรอกรณ

หลวงปเณรคาจนทาใหเกดขอครหาได

ในทางตรงกนขาม หากพระอปชฌาย เคารพ พระธรรมวนยเหนอความผกพน เมอตอง

จดการอธกรณแกสทธวหารก หรออนเตวาสก ทตนเองรกและมงหวงจะใหเจรญกาวหนาในพระ

ศาสนาแตเกดพลาดพลงทาความผด หลายรปจาเปนตองตดสนฆาลกตวเองดวยใหลาสกขาออกไป

เหตการณเชนนแมในสมยพทธกาลกไมมปรากฏเพราะพระพทธเจาทรงกาหนดใหมคณะพระวนยธร

เพอทาหนาทนโดยเฉพาะ แมในพระราชบญญต 2 ฉบบทผานมากไมไดกาหนดไวเชนน กลาวคอ

พระราชบญญตคณะสงฆ ฉบบ ร.ศ. 121 แมจะใหอานาจเจาอาวาสดแลวนจฉยอธกรณ แตเมอเกด

อธกรณขนจรง พระภกษทมความรความสามารถแ ละอาจมเจาหนาท บานเมอง รวมดวย จะเ ปน

ผบรหาร จดการ อธกรณดงกลาว พระราชบญญตคณะสงฆ พ.ศ. 2484 กเชน เดยว กนทกาหนด

อานาจหนาทนใหกบคณะพระวนยธรซงไมใชพระฝายปกครองและพระอปชฌาย เรองทานองนจงไม

เกดขน 23

24 สรปแลว ไมวาจตสานกของผพจารณา อธกรณจะเปนอยางไรและไมวาจะตดสนอยางไร

อานาจตามพระราชบญญตฉบ บนไมเปนผลดตอผพจารณาเลย การทพระราช บญญตฉบบปจจบน

ระบโครงสรางเชนนจงทาใหเกดปญหาการบรหารจดการ องคการคณะสงฆขนดงทเปนอย เชน การ

เออประโยชนใหแกพวกพองในฐานะพระอปชฌายในกรณพระยนตระ การใชผลประโยชนตางตอบ

แทนพระผใหญทอยในสายการปกครองในกรณหลวงปเณรคาถวายรถยนต พระผใหญ ในสาย

ปกครองระดบเจาคณะตางๆ


207.

107

ขอเสยของพระราชบญญตฉบบนอกประการหนงกคอความไมสอดรบกบพฒนาการบรหาร

การปกครองของอาณาจกร จะเหนไดวาการบรหารจดการองคการ คณะสงฆไทยนนมววฒนาการท

ตามทนยคสมยตงแตแรกเรม ในขณะทการปกค รองบานเมองยงไมเปนระบบนก การบรหารจดการ

องคการ คณะสงฆ กใช หลก พระธรรมวนย ปกครองกนเอง เมอประเทศเจรญกาวหนาขน

พระมหากษตรย และประมขสงฆทรง ตราพระราชบญญตลกษณะการปกครองคณะสงฆ ร .ศ.121

ขนมาซงกใชไดดและเหมาะสมกบระบบการปกครองแบบสมบรณาญาสทธราชย หลกฐานทแสดงวา

พระราชบญญตคณะสงฆกบราชอาณาจกรมความสมพนธเคยงคกนอาจพจารณาไดจาก พระบรม

ราชโองการในพระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาจฬาลงกรณ พระจลจอมเกลาเจาอยหว ทดารสเหนอ

เกลาฯ ใหประกาศจงทราบทวกน ในคราวประกาศ พระราชบญญต ลกษณะปกครองคณะสงฆ ร .ศ.

121 วา

ทกวนน การปกครองขางฝายพระราชอาณาจกรกไดทรงพระราชดารแกไข และจดตง

แบบแผนการปกครองใหเรยบรอย เจรญยงขนกวาแตกอนเปนหลายประการแลวและ

ฝายพระพทธจกรนน การปกครองสงฆมณฑล ยอมเปนการสาคญทงในประโยชนแหง

พระศาสนาและในประโยชนความเจรญของพระราชอาณาจกรดวย ถาการปกครอง

สงฆมณฑลเปนไปตามแบบแผนอนเรยบรอย พระศาสนากจะรงเรองถาวรและจะชก

นาประชาชนทงหลายใหเลอมใสศรทธาในพระพทธศาสโนวาท ประพฤตสมมาปฏบต

และราเรยนวชาคณ ในสงฆสานกยงขนเปนอนมากมพระราชประ สงคจะทรงทานบารง

สงฆมณฑลใหเจรญคณสมบตม นคงสบไปในพระศาสนา จงทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ

ใหตราเปนพระราชบญญตไวสบไปดงน24

25

เมอเปลยนแปลงการปกครอง เปนระบอบประชาธปไตย องคการคณะสงฆกไดปรบตวดวย

การประกาศใชพระราชบญญตคณะสงฆ พ.ศ. 2484 ขน ซงถอเปนการปกครองระบอบสงฆาธปไตย

ใหทนยคสมยเพ อจะไดเคยงคไปกบราชอาณาจกร แตพระราชบญญตคณะสงฆ พ.ศ. 2505 กลบไป

ลอกเลยนแบบพระราชบญญตคณะสงฆ ร.ศ. 121 ทใชไดดในระบอบสมบรณาญาสทธราชย ในขณะ

ทบานเมองปกครองดวยระบอบประชาธปไตยและมความก าวหนาไปเรอย การปกครองคณะสงฆ

ตามพระราชบญญตฉบบ นกลบถอยไปส อดตจงสวนทางกบราชอาณาจกร และสงผลใ หการบรหาร

จดการองคการ คณะสงฆไมมววฒนาการตงแตบดนน และทาใหราชอาณาจกรกบศาสนจกรซงเคย

เจรญเคยงคกนมาตงแตตนตองทงหางกน เมอ พระราชบญญตการปกครองคณะสงฆไมเอออานวย

25 แสวง อดมศร, การปกครองคณะสงฆไทย (กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย ,

2533), หนา 365.

108

ใหองคการ คณะสงฆ ไดมบทบาทสงเสรมสงคม กยอม ทาใหสงคมถอยหลงตามไปดวยเพราะ

ราชอาณาจกรกาวลาศาสนจกรไปมากจนตามไมทน25

26

ผลเสยจาก พ .ร.บ.คณะสงฆฉบบนจงเหนไดชดจากปญหาความลาชาในการบรหารจดการ

อธกรณตางๆ ของ องคการคณะสงฆซงไมทนกบกฎหมายทางโลกทพฒนาไปไกล ในทางตรงกน

ขามการบรหารจดการทรวดเรวแบบทางโลกไดทาใหเกด การบงคบใหพระภกษทตองสงสยลาสกขา

ไปเสยกอนทจะไดวนจฉยขอเทจจรงซงบางอธกรณนนใชเวลานานเนองจากกฎหมายคณะสงฆยงลา

หลง ดงเชน กรณ พระพมลธรรมและเจาคณอดม ขอจากดเชนนยอมสงผลเสยตอทงพระธรรมวนย

และศรทธาของประชาชนดงทไดกลาวไปแลว เนองจากองคการคณะสงฆไม สามารถ เรยกรอง ได

มากนกเนอง ดวยภกขภาวะ รวมทงขอกฎหมาย ทไมเอออานวยใหทา พระราชบญญตการปกครอง

คณะสงฆฉบบตางๆ องคการคณะสงฆไมไดเปนผกาหนดขนมาเองแตผานกระบวนการนตบญญตท

ฆราวาสเปนผดาเนนการ เมอ พระภกษสงฆไมมชองทางในการแสดงความเหน องคการคณะสงฆ

ทงหมดจงตองอยภายใตพระราชบญญตทตนเองไมมสวนรวม ในการเปลยนแปลง ทงๆ ทเปนเรอง

ขององคการคณะสงฆ เอง การบรหาร จดการตาม พระธรรมวนยท องคการคณะสงฆมความรความ

เขาใจเปนอยางด จงถกขดขวางดวยพระราชบญญตทมขอจากดหลายประการ ททาใหองคการคณะ

สงฆไมสามารถบรหารจดการตามพระธรรมวนยไดอยางเตมท

ดวยเหตน อธกรณหลายเรองจงไมสามารถชาระไดอยางถกตองตามหลกพระธรรมวนยและ

ทนทวงทเพอใหเกดความเปนธรรมเพราะบรหารจดการภายใตขอจากดของพระราชบญญตฉบบนท

มข นตอนในการจดการลาชา ดงเชน กรณ หลวงปเณรคา นอกจากน พระราชบญญต ฉบบแกไข

เพมเตม พ.ศ. 2535 เองกมความลาหลงไมทนสมยเพราะไม ไดมการบญญตแกไขมากวา 20 ป ซง

องคการคณะสงฆเองกถกบรบทของบานเมองทเปลยนแปลงไปใหตองปรบตวตามเปนอยางมาก แต

พระราชบญญตคณะสงฆทเปนเครองมอในการบรหารจดการกลบไมมความทนสมยทจะรบม อกบ

การเปลยนแปลงเหลาน ผลคอปญหาอธกรณหลายๆ เรอง องคการคณะสงฆจงไมสามารถบรหาร

จดการใหอธกรณน นสงบระงบและลลวงไปไดดวยด จงสงผลเสยตอพระธรรมวนยและศรทธาของ

ประชาชน

ประเดนตอมาคอ พระราชบญญตคณะสงฆฉบบ พ .ศ. 2505 กาหนดให กรรมการ มหาเถร

สมาคมทาหนาทบรหารจดการแบบเบดเสรจดวยการรวมอานาจทกอยาง แตคณสมบตของกรรมการ


203.

109

มหาเถรสมาคมนน ใชความอาวโสเปนสาคญ ถงแม วาจะไมมการกาหนดอายพรรษาแตการกาหนด

สมณศกดต งแตชนสมเดจพระราชาคณะ ขนไป นนจงทาใหพระภกษผจะดารงตาแหนงดงกลาว

จะตองเปนผทครองเพศบรรพชตมายาวนานและประกอบคณงามความดแกพระศาสนาไวมาก จนทา

ใหสวนใหญมพรรษามาก ขอจากดนทาใหกรรมการมหาเถรสมาคม ตองบรหารงานคณะสงฆในวย

ชราซงทาใหประสทธภาพในการบรหารจดการแตกตางจากตอนททานเหลานนยงมอาวโสไมมากแต

พระราชบญญตดงกลาวปดกนไมใหพระภกษอาวโสนอย แตมกาลงกาย กาลงใจและกาลงสตปญญา

ไดมสวนรวมในการบรหาร ทาใหพระภกษอายนอยแตมความรความสามารถและมเรยวแรงพอไมได

ทางานไมไดฝกฝน26

27

พระราชบญญตฉบบน จงปดกนโอกาสในการแสดงความคดเหนของพระภกษ ผนอยแตอาจ

มความสามารถ เพราะตาแหนงบรหารทมอานาจเบดเส รจอยทกรรมการมหาเถรสมาคม ซงลวนแต

เปนผอาวโส ทงน หลกเกณฑเรองคณสมบตของกรรมการมหาเถรสมาคม เกดขนตงแตสมยรชกาล

ท 5 ททรงมพระร าชประสงคใหมหาเถรสมาคมเปน แคคณะทปรกษาของพระองค เพราะทรงเปน

ผบรหารจดการพระพทธศาสนาดวยพระองคเองดงไดกลาวมาแลว ดวยเหตน พระภกษสงฆทจะ ม

คณสมบตพอจะเปนทปรกษาของพระมหากษตรยได นนกยอมตองเปนพระมหาเถระทมท งพรรษา

และสมณศกดสง วธคดเชนนยอมเหมาะสม กบยคสมยกอนแตดวย ขอจากดนเองจงเปนสาเหตให

การบรหารจดการปญหาหรออธกรณตางๆ ของมหาเถรสมาคมทผานมา ลวนเกดความลาชา เพราะ

ขอจากด ตางๆ ทเปนผลมาจากพระราชบญญตไมวาจะเปนความรวดเรวทสมพนธกบอายของ

กรรมการมหาเถรสมาคม ผทมสวนในการ บรหาร จดการอธกรณ จงกลายเปนสอมวลชนและ

ประชาชนททาหนาทพพากษาและเปดเผยความจรงใหแกสงคมแทนทจะเปนหนาทของ องคการ

คณะสงฆ เชน มหาเถรสมาคมหรอหนวยงานทเกยวของ

การกาหนดอาน าจเบดเสรจใหกบคณะผบรหาร องคการ คณะสงฆเพยงคณะเดยว ตาม

พระราชบญ ญตฉบบน โดยไมมการคดคานทาใหการบรหาร จดการองคการ คณะสงฆไมมจดยนท

แนนอนแตจะเปลยนแปลงไปตามความรสกนกคด ความถนดและความรความสามารถของ

คณะกรรมการมหาเถรสมาคมแตละชด บางชดเกงในทางศกษากเอาใจใสในเรองศกษา บางชดเกง

ในเรองพฒนากเนนหน กไปในทางพฒนา การเปลยนแปลงเชนนยอมทาใหการบรหารจดการ

องคการคณะสงฆไมมหลกการทม นคงตอพระพทธศาสนา27

28



110

กรณธรรมกายเปนตวอยางปญหาในเรองนวาแมจะมพระลขตของสมเดจพระสงฆราชททรง

มพระวนจฉยชดเจนแลววาอธกรณวดพระธรรมกาย ในครงนนผดตอหลกพระธรรมวนยอยางไรแต

กลบไมมความหมายในทางปฏบตแตอยางใด เนองจาก กรรมการ มหาเถรสมาคมมมตใหวด

พระธรรมกายทาตามขอวนจฉยของพระพรหมโมลทง 4 ประการจนสมเดจพระสงฆราช ทรงมพระ

ลขตทจะไมเขารวมประชมกบมหาเถรสมาคมในเรองนตอไปอก ซงแสด งใหเหนวาโครงสรางการ

บรหารจดการของมหาเถรสมาคมในปจจบนทเกดจาก พระราชบญญตฉบบนขดกบหลกการบรหาร

ตามหลกพระธรรมวนยทตองบรหารจดการอยางเปดเผยและ เปนไปเพอประโยชนตนและประโยชน

ทานดงกลาวแลวในบทท 2 ดงนน โครงสรางของมหาเถรสมาคม เองกเปนสาเหตทสาคญ ประการ

หนงของปญหาในการบรหารจดการองคการคณะสงฆในปจจบน ดงจะกลาวในหวขอตอไป

5.3.2 โครงสรางของมหาเถรสมาคม

จากขอมลในบทท 4 จะเหนวาการ บรหารจดการ ปญหาเรองอธกรณ ขององคการคณะสงฆ

หรอมหาเถรสมาคมประสบปญหาหลาย ประการ เชน ความลาชา ความไมชดเจนในพระธรรมวนย

การตองพงพากฎหมายทางโลกมากเกนพระธรรมวนย ฯลฯ ทงน ปญหา เนองมาจากการจด

โครงสราง อานาจ หนาทซงไมเหมาะสมกบสถานการณของพระพทธศาสนาในปจจบน กลาวคอการ

ทองคการ มหาเถรสมาคม มโครงสราง ปกครองคณะสงฆทวราช อาณาจกร โดยใชมตของการรวบ

อานาจเพยงมตเดยว ตามสถาน การณเมอ 50 กวา ปกอน ทประเทศม การปกครอง แบบเผดจ

การทหารจง ทาใหขาดการมสวนรวมจาก หนวยงาน อนๆ ท เกยวของกบพระพทธศาสนา เชน วด

สมาคมชาวพทธ สถาบนการศกษา กลมนกวชาการและชาวพ ทธทวไปทเปนปจเจกชนเลกสดและ

แมแตสานกงานพระพทธศาสนาแหงชาตก ไมสามารถดาเนนการ อะไรได หากมหาเถรสมาคมไม

ยนยอมเพราะสถานะของสานกงานพระพทธ ศาสนาแหงชาต กเปนเพยงลกมอ หรอลกศษยวด ของ

มหาเถรสมาคม28

29

มหาเถรสมาคมจงเปนองคการแบบอามาตยาธปไตย (Bureaucratic Polity) อนเหนไดจาก

การทกรรมการ ลวนประกอบดวยสมเดจพระราชาคณะและพระราชาคณะทไดรบการแตงตงจาก

สมเดจพระสงฆราชจงทาใหขาดนกวชาการและผรเฉพาะทาง ดานอนๆ อาท ดานการบรหาร จดการ

จตวทยา สงคมศาสตร ให เปนทปรกษา ในการบรหารจดกา รและ วนจฉย อธกรณตางๆ ใหม

ประสทธภาพ และประสทธผล รวดเรวทนตอเหตการณ ในปจจบน มากยงขน ลกษณะการ บรหาร

29 คมชดลก , ผดพระธรรม ... พระทาผด ?. [รายการโทรทศนออกอากาศทางสถานโทรทศนเนชน

แชนแนล]. 18 กรกฎาคม 2557.

111

จดการของมหาเถรสมาคม จงยดถอระเบยบและขนตอนตางๆ เปนหลกจงทาให แกไขปญหาไมทน

กบเหตการณและลาดบความสาคญ การแบงงาน ในมหาเถรสมาคม กไมมความชดเจน และอาจไม

ตรงตามความถนดของกรรมการมหาเถระเทาทควร หนาทการปกครอง การออกกฎมหาเถรสมาคม

และการวนจฉยคด กรรมการ มหาเถระทารวมกน เปนเอกภาพแต เมอมปญหาเรงดวนเกดขนก ลบ

ตองรอการประชมมหาเถรสมาคมเสยกอน ในขณะทแมวาจะมเอกภาพในการบงคบบญชาแตสาย

การบงคบบญชากลบมความคลมเครอไมชดเจน ดงเชน กรณสมเดจพระสงฆราชท แมวาจะทรงเปน

ประธานกรรมการมหาเถรสมาคมโดยตาแหนง แตเมอเกด อธกรณกรณวดพระธรรมกายกทรงไม

สามารถบญชาหรอสงการใหกรรมการมหาเถรสมาคมทเหลอทาตามพระประสงคได

โครงสรางแบบเบดเสรจขององคก ารคณะสงฆทดาเนนงานดวยอาวโสสงสดทาใหเกดการ

ยดตดในศาสนบคคลมากกวาศาสนธรรม เนองจากการบรหารจดการไมมหลกเกณฑทแนนอน

พระภกษสงฆจงตองพงตวเองเปนสาคญ การพงพาตวเองทาใหพระภกษบางรปตองสรางจดสนใจ

เพอจะเรยกศรทธาอนนามาซงลาภสกการะดวยเหตนพระภกษตามสานกตางๆ จงตองเสรมบทบาท

โดยพฒนาไปสการโฆษณาประชาสมพนธเพอสรางศรทธาอน นาไปสประโย ชนเพอสวนตวหรอ

สวนรวมกตามจงไมใชเรองแปลกทพระภกษหลายรปจะเขามาเกยวของกบธรกจ หรอพทธพาณชย

ตางๆ เชน พระเครอง เครองรางของขลง ฯลฯ โดยไมมการควบคมดแล 29

30 การยดตดในตวบคคล

มากกวาหลกการเกดขนมาไดเพราะภายใตสถานการณเชนน ความเปนเอกลกษณเฉพาะตวเทานน

ทจะเรยกรองความสนใจจากพทธศาสนกชนได

ในสวนของสมเดจพระสงฆราชนนจะเหนไดว าจากพระราชบญญตคณะสงฆทง 3 ฉบบ

กลาวคอฉบบ ร .ศ. 121 แมระบอบการปกครองจะอยในระบอบสมบรณาญาสทธราชยแตไดทรงยก

ยองพระองคขนมา ใหมฐานะเปนพระสงฆราชาวางพระองคเหนอปญหาทงปวง การบรหาร จดการก

ทรงมอบใหมหาเถรสมาคม โดยทสมเดจพระสงฆราชไมทรงลงไป เกยวของดวย พระองคทรงฐานะ

เปนพระประมขสงฆเทานน พระราชบญญตคณะสงฆ พ.ศ. 2484 กเชน เดยวกน เมอระบอบ

ประชาธปไตยเขามาแทนทระบอบสมบรณาญาสทธราชย พระมหากษตรยทรงมฐานะเปนองค

ประมขภายใตรฐธรรมนญ ฝายศาสนจกรกยกสมเดจพระสงฆราชขนเปนประมขสงฆ โดยไมทรง

เกยวของกบอานาจบรหารแตทรงใชอานาจทงสามผานองคกรสงฆตางๆ ดงทไดกลาวมาแลวในบท

ท 3 แตพระราชบญญต พ.ศ. 2505 กลบกาหนดหนาทใหสมเดจพระสงฆราช ทรง เปนประธาน

กรรมการมหาเถรสมาคมจงทรงเปนหวหนาบรหารงานคณะสงฆโดยปรยายซง หากวาดวยฐานะของ

พระองคกเสมอดวยตาแหนงนายกรฐมนตรซงทาใหสถานะของสมเดจพระสงฆราชลดตาลงกวาเดม

30 พระมหาโชว ผลเจรญ, “การบรหารการปกครองคณะสงฆไทยตามหลกธรรมาภบาล,” หนา 209.

112

ทเคยเปนพระสงฆราชา โครงสรางนจงอาจอธบายไดวาทาไมพระวนจฉยตางๆ ของสมเดจ

พระสงฆราชจงไมไดรบการตอบสนองเทาทควรเชนในกรณวดพระธรรมกาย

มหาเถรสมาคมมอานาจตรากฎมหาเถรสมาคม ออกขอบงคบ วางกฎระเบยบหร อออก

คาสงและบงคบใชไดโดยตรงไมตองผานสายการบงคบบญชาทวางไว และถงแมวางานในความ

รบผดชอบของมหาเถรสมาคมจะมอยมากมายแตการมอบอานาจหนาท และความรบผดชอบกลบไม

มการกระจายใชใหเกดประโยชน เทาทผานมามเพยงตงคณะกรรมการหรอคณะอนกรรมการฝาย

ตางๆ เพอกลนกรองเรองตางๆ เพอเสนอใหมหาเถรสมาคมทาการวนจฉยอกชนหนง ซงในกรณวด

พระธรรมกายหรอกรณอนๆ หาก มมตใหตงคณะกรรมการทมอานาจวนจฉยและ สงการเพอบรหาร

จดการ ปญหากคงจะเสรจในชนตนไมบานปลายจนทาใหภาคเอกชนเขาดาเนนการกดดนและ

สอสารมวลชนตางๆ นาเสนอขาวเชงลบอยางตอเนอง สรางความสะเทอนใจและบอบชากบศรทธา

ตอสถาบนสงฆเปนอยางมาก30

31

ปญหาอธกรณตางๆ ทเกดขนในบทท 4 สะทอนใหเหนวาปญหาการบรหารจดการองคการ

คณะสงฆในเชงโครงสรางซงในอดตอาจมองวาเปนปญหาตวบคคลแตทผานมาปญหา ทเกดขนจาก

การบรหารจดการ ทานองนเกดขนตลอดเวลากวา 50 ป นบตงแตมพระราชบญญตคณะสงฆ พ .ศ.

2505 จงอาจสะทอนไดวาน เปนปญหาเชงโครงสราง ขององคการคณะสงฆ เชน การรวมศนยเข าส

สวนกลางมาไวทมหาเถรสมาคม ทาใหการบรหารจดการทควรเนนความรวดเรวและถกตองเพอ ให

อธกรณ ตางๆ ทอาจสงผลเสยตอพระพทธศาสนา จบลงโดยเรว แตมหาเถรสมาคมกลบ เนนปฏบต

ตามกฎระเบยบและขอบงคบตางๆ ทไมจาเปน ทงๆ ทในความเปนจรงแลวสามารถใชอธกรณสมถะ

ตามหลกพระธรรมวนยบรหารจดการอธกรณของพระภกษสงฆไดทกอยางโดยไมตองตความดงทได

กลาวแลวในบทท 2 แตเมอองคการคณะสงฆไมบรหารจดการใหถกตองตาม หลกพระธรรมวนยจง

ทาใหเกดการ ใชอานาจภายน อกทาใหอธกรณไมสงบระงบ จนเกดการ ฟองรองเปนคดความกนท ง

ทางโลกและทางธรรมดงทเปนอย

การบรหารจดการ ยดมนในกฎระเบยบอยางเครงครดของพระสงฆาธการในระดบทองถน

จนถงกรรมการมหาเถรสมาคม สะทอนการทางานตามระบบราชการอยางชดเจน เมอถ งเวลาทควร

ตดสนใจอยางรวดเรว หรอทาการตรวจสอบอยางโปรงใส องคการคณะสงฆ กลบบรหารจดการอยาง

เชองชาและยดระเบยบโดยไมคานงถงเปาหมายในการปกปองคมครองพระพทธศาสนามากกกวา


องคการ,” หนา 52 – 53.

113

ตวหรอคณะบคคล การบรหารจดการของมหาเถรสมาคมทมข นตอนยดเยอจงสงผลเสยตอพระธรรม

วนยและ ศรทธาของประชาชน โดยรวม แมวา ในอกดานหนง การบรหารจดการทลาชาอาจ เปน

ประโยชนตอผทไดรบการกลาวหาในการท จะพนมลทนหากไมไดกระทาความผด แตระบบการ

ตรวจสอบท ลาชาโดยการ มอบหมายใหพระท ทาหนาทปกครองใกลชด ตามลาดบ เปนผตรวจสอบก

ไมไดเปนหลกประกนสาหรบความยตธรรม เนองจากหลายกรณมแนวโนมวาจะเปนการ ถวงเวลา

เพอปกปองผกระทาผดมากกวา มหาเถรสมาคมเองกพยายามทจะลอยตวจากปญหาดวยการอางวา

ตองมการพจารณาไปตามลาดบชนเมอถงเวลาทควรจะแทรกแซงกลบไมแทรกแซง ปญหาเหลานจง

เปนอกตวอยางททาใหเหนจดออนของมหาเถรสมาคมในการจดการกบผททรงอทธพล 31

32

หากโครงสรางมหาเถรสมาคมยงเปนเชนนกยอมสงผลตอปญหาตางๆ ในการบรหารจดการ

องคการคณะสงฆ เชน ความไมเปนธรรม ความลาชา ซงแมวาอาจเกดผลดอยบางหากผทไดรบการ

กลาวหาอาจพนมลทนไดหากไมไดกระทาความผด จรงแตกเปนเพยงผลพลอยได อนไมพงประสงค

ซงในความเปนจรงจะเหนไดวาการบรหารจดการองคการคณะสงฆทลาชาในหลายอธกรณทผานมา

ไมไดทาใหพระภกษทถกกลาวหานนพนมลทนได เชน กรณพระพมลธร รมและเจาคณอดมทใช

เวลานานกวา 20 ปในการพสจนความจรงและผลปรากฏวาทานเหลานนกลบตองมมลทนเพราะตอง

ถกฝนใจและบงคบใหตองลาสกขาทงๆ ทมไดกระทาความผดทงพระธรรมวนยและกฎหมายทาง

โลก การบรหารจดการทดจงควรจะเปนการตดสนทมประสทธภาพ รวดเรวและถกตองมากกวาการ

ปลอยความจรงใหดาเนนไปอยางเชองชาและไรความยตธรรม ดงหลกการทกลาวไวในบทท 2 วา

การบรหารตามพระธรรมวนย ตองบรหาร จดการ อยางเปดเผยและ เปนไปเพอประโยชนตนและ

ประโยชนทานโดยไมไดหวงใหมการยกยองใดๆ ในหวขอตอไปจะก ลาวถงปจจยทสาคญอกประการ

หนงทเกยวของกบการบรหารจดการองคการคณะสงฆไดแกระบบสมณศกดนนเอง

5.3.3 ระบบสมณศกด

จากหวขอทแลวจะเหนวาปญหาของการบรหารจดการ องคการคณะสงฆ สวนหนงเกดจาก

โครงสรางของมหาเถรสมาคมซงสมพนธกบระบบสมณศกด เพราะผทจะเปนกรรมการมหาเถร

สมาคมไดนน จะตองมสมณศกดถงขนสมเดจพระราชาคณะขนไป เราอาจพจารณาไดจาก

หลกเกณฑก ารพจารณาตงและเลอนสมณศกด ทเจาคณะแตละระดบจนถงอ นกรรมการมหาเถร

สมาคมจะตองยด เปนแนวทา งปฏบตในการพจารณาคดเลอกวา พระสงฆาธกา รรปใดมความ

เหมาะสมทจะไดรบพระราชทานตงและเลอนใหดารงสมณศกดช นใด มทงหมด 11 ขอดวยกน คอ

32 นภนาท อนพงศพฒน, “คณะสงฆยคปจจบน,”: 58.

114

1. เปนพระสงฆาธการ

2. ถาเปนเจาอาวาสจะตองดารงตาแหนงมาแลวไมตากวา 5 ปบรบรณ โดยไมนบแตวนเปน

ผรกษาการมารวมดวย เวนแตกรณทควรจะยกยองเปนพเศษและเวนเจาอาวาสพระอารามหลวง

3. ถาเปนเจาคณะตาบล จะตองดารงตาแหนงมาแลวไมตากวา 5 ปบรบรณโดยใหนบแต

วนทเปนเจาอาวาสมารวมดวยแตอยางมากตองไมเกน 4 ป

4. ถาเปนรองหรอผชวยเจาอาวาส และหรอรองเจาคณะตาบลใหนาความในขอ 2 และขอ 3

มาใช โดยอนโลมตามควรแกกรณแตตองไดรบการแตงตงในตาแหนงนนๆ ถกตองแลว

5. ถาเปนเจาคณะอาเภอหรอเจาคณะจงหวดหรอเปนทปรกษา ใหพจารณาตามความ

เหมาะสมในการปกครอง

6. ถาเปนรองเจ าคณะอาเภอ หรอรองเจาคณะจงหวด หรอเปนทปรกษาใหพ จารณาตาม

ความเหมาะสมในการปกครอง

7. ในอาเภอหนง ใหพจารณาแตงตงหรอเลอนไดอยางละ 1 รป เวนแตกรณพเศษ คอเจา

อาวาสวดหลวง รองเจาอาวาสวดหลวงและเขตบางกอกนอย กรงเทพฯ ซงมจานวนวดมาก

พจารณาตงได 2 รปเปนกรณพเศษ

8. ผทจะไดรบการพจารณา ใหเลอนสมณศกดตามทขอมาได กตอเมอไดดารงสมณศกด

มาแลวไมตากวา 5 ปบรบรณ เวนแตกรณทควรจะยกยองเปนพเศษ

9. มพระภกษสงฆอยจาพรรษาครบคณะสงฆขนไป และมพระภกษสามเณรศกษาเลา เรยน

ปรยตธรรมจานวนมากพอสมควรโดยนบยอนหลงไป 3 พ.ศ.

10. การสาธารณปการ

10.1 ในเขตปกครองหนกลาง ตองมจานวนเงนทใชจายในการกอสรางและ

ปฏสงขรณแลวตงแต 1,000,000 บาท (หนงลานบาท) ขนไป (สาหรบการพจารณาแตงตงใหม ) และ

ตงแต 500,000 บาท (หาแสนบาท) ขนไป (สาหรบพจารณาเลอน)

10.2 ในเขตปกครองหนเหนอ หนตะวนออกและหนใต ตองมจานวนเงนทไดใชจาย

ในการกอสรางและปฏสงขรณแลวตงแต 150,000 บาท (หนงแสนหาหมนบาท) ขนไป ยกเวนในเขต

ปกครองภาค 4 – 5 ตองมจานวนเงนตงแต 500,000 (หาแสนบาท) ขนไป โดยใหเรมนบตงแต เปน

ผรกษาการหรอดารงตาแหนงปกครองนน เปนตนมา

ทงน ไมนบผลงานทเปนประธา นในการกอสรางโรงเรยนของรฐบาล หรอการกอสรางในวด

อน ถาจานวนเงนไมครบตามหลกเกณฑ ใหพจารณางานพเศษเขาประกอบดวย

115

11. การพจารณาใหชนสมณศกด

11.1 พระภกษมวทยฐานะ ป.ธ. 7 ขนไปใหเปนพระราชาคณะชนสามญ

11.2 พระภกษมวทยฐานะ ป.ธ. 5 – 6 ใหเปนพระครสญญาบตรชนเอก

11.3 พระภกษมวทยฐานะ ป.ธ. 3 – 4 ใหเปนพระครสญญาบตรชนโท

11.4 พระภกษผเปนพระครฐานานกรมตาแหนงพระครปลด พระครวนยธร พระคร

ธรรมธร พระครคสวด ใหเปนพระครสญญาบตรชนโท

11.5 พระภกษมการสาธารณปการจานวนเงนเกน 2 ลานบาทขนไปใหเปนพระคร

สญญาบตรชนโท (ยกเวนผดารงตาแหนงเจาคณะตาบล)32

33

จากขอมลจะเหนวา ผลงานของพระสงฆาธการแตละระดบ มหลกเกณฑทเปนรปธรรม

โดยเฉพาะขอท 10 คอการกอสรางและปฏสงขรณถาวรวตถเพราะมการกาหนดจานวนเงนทใชไว

อยางชดเจน เมอเปนเชนน พระสงฆาธการแตละระดบ โดยเฉพาะเจาอาวาสจงเน นการกอสรางและ

ปฏสงขรณถาวรวตถใหใหญโตและมจานวนเงนสงเปนลานๆ บาทขนไปเพราะจะมผลตอการไดรบ

พระราชทานตงหรอเลอนใหดารงตาแหนงสมณศกดช นตางๆ ไดมากทสด โดยอาจมไดพจารณาวา

การระดมเงนบรจาค เปนภาระทย งใหญสาหรบเจาอาวาสโดยเฉพาะวดในตางจงหวด เพราะรฐและ

คณะสงฆไมมเงนงบประมาณให เมอเปนเชนน จงทาใหเกดปญหาในการบรหารจดการในดานตางๆ

เชน การแจก ซองกฐนขามเขต การทอดผาปาตลอดป การสรางเครองรางของขลงหรอวตถมงคล

ตางๆ ออกจาหนาย โดยมจดมงหมายเพอรวบรวมเงนไปใชจายในการกอสรางหรอปฏสงขรณ

ถาวรวตถภายในวด33

34

ปญหาเหลานเปนเพยงตวอยางบางสวนทแสดงใหเหนวาระบบสมณศกดนนสงผลตอการ

บรหารจดการองคการพระพทธศาสนาอยางไร ปญหาของระบบสมณศกดนนมผศกษาถงขอดและ

ขอเสยมากมาย ศาสตราจารย ดร . วชระ งามจตรเจรญ กลาวไววาขอเสยของ ระบบสมณศกดทาให

พระสงฆเกดความโลภ ความมวเมา ในตาแหนงและลาภสกการะ เพราะ เปนแหลงทมาแหง

ผลประโยชนทาใหพระสงฆเกดการแกงแยงหรอใชความสมพนธสวนตว เพอใหไดสมณศกดและเปน

ชองทางหาประโยชนของผเกยวของจนทาให เกดความอจฉารษยาและความขดแยงเชนเดยวกบ

สงคมคฤห สถ ทงยง กอใหเกดปญหาความลกลนและอยตธรรมในสงคมสงฆ สมณศกด ยงทาให

พระสงฆเปนผรบใชรฐหรอเปนเครองมอของรฐ ทงๆ ทขดกบหลกพระธรรมวนยหลายอยาง เชน

33 แสวง อดมศร, การปกครองคณะสงฆไทย, หนา 415 – 417.


116

การไมแบงชนวรรณะ การเคารพตามหลกอาวโส และการละกจนสยเยยงคฤหสถ เพราะขดกบระบบ

การปกครองบรหารสงฆของพระพทธเจาทมความเสมอภาค ภราดรภาพและเสรภาพ 34

35

ปญหาเหลานจะเหนตวอยางจากขาวการเลอนสมณศกดทมกจะมเร องผลประโยชนเขามา

เกยวของเสมอ เชน เมอวนท 3 สงหาคม พ.ศ. 2557 ไดมการเผยแพรรายชอพระสงฆ ทขอ

พระราชทานเลอนสมณศกดและตงสมณศกด เปนกรณพเศษ เนองในวโรกาส เฉลมพระชนมพรรษา

สมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ โดยมพระสงฆ ทไดรบเลอนและตงสมณศกด จานวน 121

รายชอ โดยรายนามพระสงฆทไดเลอนและตงสมณศกด มการจดทาบญชรายชอตงแตลาดบท 1 ถง

ลาดบท 121 พรอมราชทนนามและสรอยรวมทงฐานานกรมอยางเปนระเบยบ ตงแตพระราชาคณะ

ชนสามญจนถงพระราชาคณะชนธรรมทงฝายธรรมยตและมหานกาย หลงจากมบญชรายชอ ออกไป

ไดมการวพากษวจารณวารายชอดงกลาวเปนของจรงหรอไม พระพรหมมน วดราชบพธฯ กรรมการ

มหาเถรสมาคมททาหนาทพจารณารายชอพระสงฆทจะไดเลอนและตงสมณศกดของ พระสงฆกลาว

วามหาเถรสมาคมไมไดมการพจารณาเลอนและตงสมณศกดในวาระพเศษ นเพราะการเลอนและตง

สมณศกดเปนกรณพเศษจะตองมการโปรดเกลาฯ ลงมา มหาเถรสมาคมไมไดมการเสนอรายชอขน

ไป สวนรายชอลาสดนทานมความเหนวา

ยอมรบวาคนททารายชอดงกลาวเปนม ออาชพ รจกพระสงฆเปนอยางด และคนททา

นาจะเปนพระสงฆทเคยทาบญชสมณศกดหรอพระสงฆทอยในวงการปกครอง ขนาด

บางสมณศกด เชน พระธรรมจนดาภรณ เปนสมณศกดเฉพาะของวดราชบพธฯ ยง

สามารถนาไปตงใหวดอนได อยางไรกตาม อาตมากลวแตวาจะเปนขบวนการตมหรอ

หลอกลวงพระ หรอฆราวาสจบมอกบพระตมหลอกเอาเงนจากพระ สงฆทมรายชอ

ดงกลาวมากกวา เพราะทผานมา เวลามการเลอนและตงสมณศกด กมกจะมขบวนกา ร

มจฉาชพและกลมผลประโยชนไปหลอกเอาเงนจากพระโดยใชยศหรอสมณศกดมาลอ

35

36

พระพรหมสธ เลขานการคณ ะกรรมการพจารณาสมณศกด ของมหาเถรสมาคม กลาววา

“ไมไดทาอยางแนนอน ไมรวาใครทา แตนาจะเปนการหลอกเอาเงนจากพระสงฆทอยากไดยศได

ศกดมากกวา ทผานมามพระสงฆถกหลอกเอาเงนไมนอย เวลาจะเลอนสมณศกดทกถกหลอกท แต

กไมเขด อยากไดยศ อย ากไดตาแหนงเพราะการเลอนและตงสมณศกด มเกณฑพจารณาอยแลว ”

35 วชระ งามจตรเจรญ, “สมณศกด: ขอดและปญหา,” วารสารพทธศาสนศกษา จฬาลงกรณมหาวทยาลย

21 (พฤษภาคม – สงหาคม 2557): 26 – 34.

36 ไทยรฐ (4 สงหาคม 2557): 17.

117

สาหรบบญชรายชอพระสงฆทปรากฏออกมานนสนนษฐานวามการจดทาโดยอดตพระ ภกษชอดงท

แมจะอาบตปาราชกไปแลวแตยงอยในแวดวงคณะสงฆรวมกบพระสงฆสายปกครองทงฝาย ธรรมยต

และมหานกาย รวมทงขาราชการและฆราวาสทเกยวของกบคณะสงฆ เมอทาปลอมขนมาแลว จะ

นาไปใหพระสงฆทมรายชออยในบญชดเพอเรยกรบผลประโยชนเปนการตอบแทน ถาเลอนจากพระ

ครขนเปนเจาคณหรอพระราชาคณะชนสามญผลประโยชนมากกวา 1 แสนบาท ถาในชนยศทสงขน

ผลประโยชนกจะมากขนตามไปดวยซงในวงการคณะสงฆรบรกนด ทผานมามควา มพยายามในการ

แกไขปญหาจากมหาเถรสมาคมแตยงไมสาเรจ เพราะพระสงฆส วนใหญตองการมยศหรอสมณศกด

ซงจะเปนใบเบกทางอยางดในการไปทากจกรรมอนๆ 36

37

คากลาวของพระพรหมสธไมชดเจนเทาความจรงทปรากฏเพราะตอมา องคกรเครอขายภาค

ประชาชนพทกษชาต ศาสน กษตรย (อพช.) ยนหนงสอถงสานกงานปองกนและปราบปรามการ

ทจรตแหงชาต (ป.ป.ช.) เพอรองเรยนกรณทพระพรหมสธ (เสนาะ ปญญาวชโร ) เจาอาวาสวดสระ

เกศราชวรมหาวหารและกรรมการเถรสมาคม มพฤตกรรมสอวาทจรตตองบประมาณแผนดนซงเปน

งบประมาณจานวน 67,550,000 บาท ทรฐบาลอนมตเปนคาใชจายในพธพระราชทานเพลงศพ

สมเดจพระพฒาจารย (เกยว อปเสโณ ) อดตประธานคณะผปฏบตหนาทสมเดจพระสงฆราช โดยม

หลกฐานทสอวาพระพรหมสธ อาจจะนางบด งกลาวไปสนบสนนธรกจเครอญาต ในโครงการบาน

จดสรรทกาลงดาเนนการอ ยในพนท จงหวด พระนครศรอยธยา จงทาใหคณะกรรมการจดงาน

พระราชทานเพลงศพตองรบ หนสนตอบรษททรบจดงาน จงขอใหสานกงาน ป .ป.ช. ดาเนนการไต

สวนเพอหาขอเทจจรงตอไป

พระพรหมสธถกโจมต เรองพฤตกรรมทนาเคลอบแคลงหลายอยาง โดยมขอมลจากโซเชยล

เนตเวรคทระบถงความรารวยผดปกตและทรพยสนอนๆ เชน ธรกจสวนกลวยไมกวา 300 ไร มลคา

กวา 100 ลานบาท สวนมะยงชด ฟารมเพาะพนธไกชน เพาะพนธปลากด เพาะพนธนกเขา ธรกจ

ปลอยเงนกรวมถงการเปนเจ าของรสอรทหร ธรกจบานจดสรร รวมแลวมลคากวา 1,000 ลานบาท

พระพรหมสธยงมสวนเกยวของกบการแทรกแซงกจการภายในของวดโสธรวรารามวรว หาร จงหวด

ฉะเชงเทรา หลงพระราชมงคลวฒาจารยอดตเจาอาวาสวดโสธร ฯ มรณภาพเนองจากความเครยด

เพราะถกกลาวหาเรองความไมโปรง ใสดานการเงนจากการบรหารวด มหาเถรสมาคมจงมอบหมาย

ใหพระพรหมสธทาหนาทรกษาการเจาอาวาส ระหวาง พ.ศ. 2547 - 2552 รวมระยะเวลา 5 ปเตม

37 เรองเดยวกน.

118

พระพรหมสธยอมรบวาธรกจทอางถงเปนของครอบครวทมอยเดมแตไมมสวนเกยวของกน

สวนทรพยสน เชน รถยนตราคาแพงกวา 20 คน ไดมาโดยการบรจาคของลกศษยโ ดยสวนใหญ

นาไปใชในกจการของวดพรอมปฏเสธวาไมมสวนเกยวของกบธรกจรสอรทหรอบ านจดสรรตามทถก

กลาวหา ทงน เรองดงกลาว นาจะมชนวนมาจากความขดแยงกบพระพรหมสทธ (ธงชย สขญาโณ )

ผชวยเจาอาวาสวดสระเกศฯ เพราะพระพรหมสทธไมพอใจทถกพระพรหมสธปลดออกจากการทา

หนาดแลบรหารจดการเงนบรจาคในสวนพนทภเขาทองภายในวดสระเกศฯ โดยพระพรหมสทธถก

กลาวหาวายกยอกเงนบรจาคและทรพยสนของวด แตพระพรหมสธชแจง วาการปลดพระพรหมสทธ

เปนการปรบเปลยนโครงสรางการทางานตามความเหมาะสมโดย มการตงคณะกรรมการวดขนมา

ควบคมเงนบรจาค หลงจากทพบความผดปกตในสวนงานทพระพรหมสทธดแล 37

38

ในทสดสมเดจพระมหารชมงคลาจารย (ชวง วรป�โญ ) ผปฏบตหนาทสมเดจพระสงฆราช

ไดมบญชาใหพระพรหมสธ เจาอาวาสวดสระเกศฯ กรรมการมหาเถรสมาคม เจาคณะภาค 12 คน

ตาแหนงหนาทดแลภเขาทองแกพระพรหมสทธ ผชวยเจาอาวาสวดสระเกศฯ เจาคณะภาค 10 ตาม

บญชาของสมเดจพระพฒาจารย อดตเจาอาวาสวดสระเกศฯ ทเคยสงเสยไวใหพระพรหมสธเปนเจา

อาวาสและใหพระพรหมสทธดแลภเขาทอง สมเดจพระมหารชมงคลาจารยยงมบญชาใหคนตาแหนง

ผชวยเจาอาวาสวดโสธรฯ ใหกบอดต 7 ผชวยเจาอาวาสวดโสธรฯ ทถกพกงานไปนานกวา 4 ป ซง

เปนเหตการณท เกดขนในชวงทพระพรหมสธ ดารงตาแหนงรกษาการเจาอาวาสวดโสธรฯ โดยท

ปจจบน นกยงไมมการเปดเผยผลการสอบสวนขอเทจจรงของ 7 ผชวยเจาอาวาสวดโสธรฯ วาม

ความผดหรอไม ซงตองรอความชดเจนจากผลการประชม มหาเถรสมาคม (มส.) เนองจ ากเปน

ตาแหนงผชวยเจาอาวาสพระอารามหลวง การจะพจารณาในเรองใดกตาม รวมทงการคนตาแหนง

จะตองเปนมตของ มส.

กรณความขดแยงภายในวดสระเกศ ฯ นทาใหบรรยากาศภายในวดเกดการแบงแยกเป น 2

ฝาย ระหวางพระพรหมสธและพระพรหมสทธ อกทงสถานการณยงลามไปถงกลมผทไมเหนดวยกบ

การกระทาของพระพรหมสธ ทไดยนเรองรองเรยนไปยง มหาเถรสมาคมใหพจารณาในเรองดงกลาว

ทงยงลกลามไปถงการขดคยประเดนเรองความขดแยงภายในวดโสธรวราราม ในยคทพระพรหมสธ

เปนรกษาการเจาอาวาสดวย ในขณะทฝายพระพรหมสธ ถงกบใหคนไปแจงความ พระพรหมสทธ

38 ASTV ผจดการออนไลน, หนาแรกผจดการรายวน [Online]. 2542. แหลงทมา : http://www.manager.

co.th/daily/viewnews.aspx?newsid=9570000103197 [8 กนยายน 2557].

119

พรอมกบผชวยเจาอาวาสวดสระเกศฯ อก 2 รป ยง สน.สาราญราษฎร แตเจาหนาทตารวจไมรบแจง

ความเพราะเหนวามหลกฐานไมเพยงพอ 38

39

ระบบสมณศกดจงเปนทมาของผลประโยชนมากมายตงแตกอนทจะไดรบตาแหนง ทงนลาภ

สกการะยอมจะตามมาอกมากมายหากไดดารงตาแหนงจรงเพราะ จากหลกเกณฑการพจารณา การ

เลอนชนสมณศกด จะเหนวาใหความสาคญแกพระภกษผดารงตาแหนง ในสายปกครองเทานน เมอ

เปนเชนนกยอมเปนธรรมดาทจะทาใหการบรหารจดการทอาศยระบบสมณศกด เกดความไมโปรงใส

ไดงาย เชน กรณ เจาคณชนธรรมซงดารงตาแหนง เจาคณะภาครบรถยนตจากหลวงปเณรคา เรอง

ผลประโยชนของพระพรหมสธทไดกลาวไปแลว เนองจากตาแหนงเจาคณะ ภาคเปนตาแหนงบรหาร

ทตองมสมณศกดสงตามไปดวย ระบบสมณศกดจงมความสมพนธกบตาแหนงบรหารทหากม

ตาแหนงสงขนเทาใดกมโอกาส ทจะไดรบผลประโยชนตางๆ ไดมากขนตามสายอานาจการปกครอง

ซงไมตางจากระบบราชการของฆราวาสทหากมตาแหนงบรหารยงสงขน เทาใดกจะมโอกาสทจะ

ไดรบผลประโยชนทงในและนอกระบบมากยงขนเทานน พระไพศาล วสาโล กลาวถงเรองนไววา

ตอนหลง พระกสนใจเรองการวงเตนตอเสนสายกบผปกครองคณะสงฆเพอการเลอน

สมณศกดและไมคอยสนใจปญหาชาวบาน ยงรปไหนมเสนสาย ทดไดรบการปกปอง

จากเจาคณะกสามารถทาอะไรกไดโดยทชาวบานทาอะไรไมไดหรอไมกลาแตะตอง เปด

ชองใหพระททาตวผดวนยหรอไมคานงถงโลกวชชะมเพมขน39

40

ความเหน ของพระไพศาล สอดคลองกบคากลาวของสมเจยบหรออดตพระครสมหสรศกด

คมภรป�โญ ทเคยตองอธกรณถงขนอาบตปาราชกแตไดกลาววพากษวจารณวงการบรหารองคการ

คณะสงฆในปจจบนไวอยางนาสนใจวา

วงการสงฆเปนวงการทตองแขงขน ตองชงดชงเดน วดนสรางโบสถชนหนง วดกตอง

สรางชนสอง มงสราง 10 ลาน ของกตอง 20 ลาน สรางกฏใหมตองต ดแอร มหองใต

ดน อยากไดยศถาบรรดาศกด เมอไมไดดวยเลหกตองเอาดวยกล เมอไมไดดวยกลก

เอาดวยเงนยด ใหไดมาในสงทไดมา ถาพระบ างองคอานตรงนคงสะดงกนบาง แตกไม

วากนเพราะมนเปนเรองราวของความสามารถเฉพาะตว ซงแลวแตใครจะขวนขวายได

39 ไทยรฐ, ทมขาวหนา 1[Online]. แหลงทมา : http://www.thairath.co.th/content/459608 [28 ตลาคม

2557].


163497/ระวงถงจดเสอม!พระไพศาลเตอนจากกรณสมคา.html [15 กรกฎาคม 2556].

120

... เดยวนเขาดกนวาวดนมนเปนเดกสายใคร สายนวดนเปนเด กฝากตองพรอมเปน

พเศษ กลายเปนระบบเด กฝากไป ไอทไมมกดกดานอยอยางนน พระในเมอง

สภาพแวดลอมสงยวยตางๆ ทาใหพระเสยผเสยคน ไมเหมอนพระบานนอกหมบาน

หนงมวดหนง เชาพระกตนมาบณฑบาต กลบไปกฉนขาวทไดมา ผดกบในกรงเทพฯ

บางวนกไมไปบณฑบาตไปสงกนทโนนทน อนน สมยบวชอยกเคยทา ... ทางแกไขคง

ทาไดยาก แตทนาจะทาไดกคอ การไมตงยศถาบรรดาศกดใหพระ ใหทกของคเปน

พระเทาเทยมกน นพระเจาคณ นเจาค ณชนราช สงเหลานเปนจดบอด ทาใหเกดการ

แกงแยงกนขน40

41

สาเหตทการบรหารจดการองคการคณะสงฆเกดป ญหาหลายอยางกยอม เปนเพราะระบบ

สมณศกดเปนสาเหตโดยเฉพาะ หลกเกณฑการพจารณาตงและเลอนสมณศกด ทอยในวงจากดและ

เนนเฉพาะผลงานดานการกอสรางและปฏสงขรณถาวรวตถ จงทาใหการบรหารจดการคณะสงฆเนน

ไปทเรองเงนและผลประโยชนโดยมการอาศยความสมพนธ สวนตวจนสงผลกระทบตอการบรหาร

จดการททาใหเกดปญหาตางๆ หลกเกณฑการพจารณาทเนนจานวนเงนในดานการกอสรางและ

ปฏสงขรณถาวรวตถ ทาใหความโดดเดน ในการบรหารจดการ ของพระสงฆาธการอยในวงแคบ งาน

สรางสรรคอกห ลายดาน เชน การศกษา การเผยแผ จงออนตวลงไปเพราะพระสงฆาธการท มใจรก

งานดานบรหารจดการทางการศกษาและงานเผยแผยอมไมอาจทมเทความรความสามารถ ในงานท

ตนถนดไดอยางเตมท งานบรหารจดการ ขององคการคณะสงฆในดานการศกษา จงไมคอยเกดขน

พระภกษสงฆทมบทบาทโดดเดนในดานการเผยแผ พระพทธศาสนาทคนทวไปใหการยอมรบนน จง

มเฉพาะพระเถระรนเกาไมกรป41

42

กลาวโดยสรปจะเหนวาปญหาตางๆ ในการบรหารจดการองคการคณะสงฆเกดจาก

หลกเกณฑ การพจารณา เลอนชนสมณศกดท ใหความสาคญแกพระภกษผดารงตาแหนง ในสาย

ปกครองของมหาเถรสมาคมซงกสอดคลองกบโครงสรางของพระราชบญญตคณะสงฆ พ .ศ. 2505 ท

รวมศนยอานาจทงหมดไวทพระสงฆาธการระดบเจาอาวาส เจาคณะตาบล เจาคณะอาเภอ เจาคณะ

จงหวดและเจาคณะภาคดงทไดกลาวมาแลว ดงนนปจจยแวดลอมทง 3 ประการคอ พระราชบญญต

คณะสงฆ โครงสรางของมหา เถรสมาคมและระบบสมณศกด นจงมความสมพนธกนอยางแยกไม

ออกและสงผลกระทบตอ หลกในการบรหารจดการตาม พระธรรมวนย ทตองบรหาร จดการ อยาง

เปดเผยและเปนไปเพอประโยชนตนและประโยชนทาน โดยไมไดหวงใหมการยกยองใดๆ ซง ปจจย

41 สมพร พรหมหตาธร, อาญาวด อาญาบาน, หนา 3 – 4.

42 แสวง อดมศร, การปกครองคณะสงฆไทย, หนา 418.

121

แวดลอมทง 3 ประการทกลาวมานน มความขดแยงกบหลกการ บรหารตามพระธรรมวนย ดงทได

กลาวมาแลวนนเอง ในบทตอไปผวจยจะนาเสนอแนวทางแกไขปญหาการบรหารจดการ องคการ

พระพทธศาสนาจากการวเคราะหขอดขอเสยและการประมวลจากปจจยแวดลอมและบรบททงหลาย

เพอทาใหการบรหารจดการองคการพระพทธศาสนามประสทธภาพตามหลกพระธรรมวนยและอาจ

ใชไดจรงในสภาพสงคมและการเมองการปกครองในปจจบน

บทท 6

ขอเสนอแนะการบรหารจดการองคการพระพทธศาสนาในปจจบน

การบรหารจดการองคการคณะสงฆหากจะเปนไปเพอสรางคณคาแกพระพทธศาสนากควร

บรหารจดการใหเปนไปตาม หลกพระธรรมวนยดงท ไดกลาวอางไวแลวในบทท 2 ไววาการบรหาร

จดการพระพทธศาสนา ของพระองคลวนเปนไปเพอคณคาแกพระพทธศาสนาตามท สรปหลกการ

บรหารจดการตามพระธรรมวนยวาตองเปนการบรหารอยางเปดเผยและ เปนไปเพอประโยชนตน

และประโยชนทาน โดยไมไดหวงใหมการยกยองใดๆ แตจากปญหาทกลาวไวในบทท 4 และการ

วเคราะหขอดขอเสยและปจจยแวดลอมในบททผานมาจะเหนวาการบรหารจดการ องคการคณะสงฆ

นนไมเปนไปเพอคณคาของพระพทธศาสนามากเทาทควร ใน บทนจะไดเสนอแนะแนวทางแกไขท

นาจะเปนไปไดและอาจทาใหการบรหารจดการองคการพระพทธศาสนามประสทธภาพมากยงขนอน

จะสงผลตอความมนคงของพระธรรมวนยและศรทธาของประชาชนตอไป

6.1 การแกไขพระราชบญญตคณะสงฆใหมความทนสมย

เนองจากอานาจการปกครองขององคการพระพทธศาสนาถกแบงออกเปน 2 สวนใหญๆ คอ

อานาจตามพระธรรมวนย ซงพระราชบญญตคณะสงฆ พ .ศ. 2505 ไดบญญตรบรองไว และอานาจ

ตามพระราชบญญตคณะสงฆ พ.ศ. 2505 ทเปนอานาจของรฐโดยแท ซงเปนการใชอานาจปกครอง

ทางมหาชนทไมเกยวกบพระธรรมวนย ในกรณนเคยมคาพพากษาฎกาท 2513/2516 ซงวนจฉย

โดยวางหลกไววาพระราชบญญตคณะสงฆ พ.ศ. 2505 มการแบงการปกครององคการคณะสงฆเปน

ฝายพทธอาณาจกรและฝายราชอาณาจกร ซงหากเปนเรองละเมดพระธรรมวนยและตองรบ

นคหกรรมตามพระธรรมวนยเปนเรองทางพทธอาณาจกร ศาลไมมอานาจตรวจสอบ สวนกรณทเปน

การใชอานาจตามพระราชบญญตคณะสงฆ พ .ศ. 2505 เปนการใชอานาจทางราชอา ณาจกร ศาล

ยอมมอานาจตรวจสอบได 0

1

อานาจปกครองขององคการพระพทธศาสนาทไมเกยวกบพระธรรมวนยแตเป นเรองอานาจ

ทกฎหมายบานเมอง สมยใหมมอบใหเพอประโยชนในการบรหารจดการองคก ารพระพทธศาสนา

1 สมบรณ วชรบรณสข , การควบคมการใชอานาจตามพระราชบญญต คณะสงฆ พ .ศ. 2505 โดยศาล

ปกครอง ,” (วทยานพนธนตศาสตรมหาบณฑต คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร , 2551), หนา 146 –

147.

123

หากเกดการกระทบสทธไมวาจะในรปแบบใด ผไดรบความเดอดรอนยอมมสทธทจะนา ขอพพาทน

ขนสศาลเพอขอใชสทธทางศาล เชน ชาวบานไปขอใชทเผาศพ วดไมใหใช หรอวดมคาสงไมรบเผา

ศพคนทตายเปนโรคเอดส กรณเหลานไมใชเรองทจบในองคการคณะสงฆ หากแตเปนการใชอานาจ

ปกครองทไมเกยวกบพระธรรมวนย อกทงยงกระ ทบสทธของปจเจกชนภายนอก องคการคณะสงฆ

ซงแตกตางอยางสนเชงกบอานาจในการวนจฉยนคหกรร มอนเกยวเนองกบพระธรรมวนย ซงเปน

เรองทฝายอาณาจกรไมควรเขาไปเกยวของ

อานาจการปกครองทรฐมอบใหองคก ารพระพทธศาสนาเพอบรหารจดการหรอใหจดการ

บรการสาธารณะหรอใหมสงสาธารณปโภคเพมเตมนกด อานาจเกยวกบการจดการ ทรพยสนของ

องคก ารพระ พทธศาสนากด เปนเรองทม ไดเกยว กบพระธรรมวนย อานาจตรงนขององคก าร

พระพทธศาสนาฝายอาณาจกรควรจะเขาไปควบคมได และเปนทนาสงเกตวา ในหลายๆ เรอง การ

ดาเนนงานขององคก ารพระพทธศาสนา จะเปนไปไมไดเลยถาขาดอานาจรฐเขาไปชวยเกอหนน

ยกตวอยางกรณทพระภกษสงฆประพฤตผดไปจากพระวน ยจนตองลาสกขาแตไมยอมลาสกขาหรอ

กรณพระปลอมบวชถกจบใหลาสกขาแตไมยอมลาสกขาเชนน องคก ารพระพทธศาสนาตองอาศย

อานาจของฝายอาณาจกรเขาไปจดการแตบางครงอานาจของอาณาจกรทจะเขา ไปจดการศาสนจกร

นนไมสามารถเขาไปไดเตมทเพราะวาฝายศาสนจกรกมพระธรรมวนยเปนหลกอย12

เนองจาก พระราช บญญตคณะสงฆมใชพระธรรมวนย แตเปนกฎหมายแผนดนทฝาย

อาณาจกรไดตราขนมาเพอใหองคการพระสงฆใชเปนแมบทใน การปกครองกนเองอยางเปนสดสวน

ซงจะทาใหการผดงรกษาและ สงเสรมพระธรรมวนยดารงอยตอไปไดอยางมประสทธภาพมากยงขน

เมอฝายอาณาจกรเปนผอปถมภพระพทธศาสนา การประกาศใชและยกเลกพระราชบญญตคณะ

สงฆจงเปนอานาจและหนา ทโดยตรงของฝายอาณาจกรทจะดาเนนการ เมอเหนวาบกพรองหรอ

หละหลวมไมสามารถอานวยประโยชนใหการบรหารองคการคณะสงฆดาเนนไปดวยความเรยบรอย

หรอมประสทธภาพได ฝายอาณาจกรกจะตองพจารณาแกไขอาจเปนบางมาตราหรอยกเลกทงฉบบ

กได ทงน ขนอยกบดลพนจของฝายอาณาจกรเปนสาคญวาจะแกไขอยางไร

การแกไขหรอยกเลกพระราชบญญตคณะสงฆไมวาจะเปนบางมาตราหรอทงฉบบกระทาได

2 ทางคอการเสนอรางพระราชบญญตฯ เขาสสภาผแทนราษฎรโดยสมาชกสภาผแทนราษฎรซงม

สมาชกฯ ลงชอรวมกนตามจานวนทกาหนดไวหรอคณะรฐมนตรเปนผเสนอ จากนนกจะเปนไปตาม

ขนตอนหรอกระบวนการของสภาผแทนราษฎรทจะดาเนนการตอไปแตเนองจากสมาชกสภาผแทน


124

ราษฎรหรอคณะรฐมนตรแตละยคสวนมากจะมความเขาใจในเรององคการคณะสงฆไมดพอจงไมเขา

ไปแตะตองดวยเกรงวาจะเปนบาปกรรมจนเกดวลท พดกนมาตดปากวา “ชวชางช ดชางสงฆ ” เมอ

เปนเชนนปญหาทเกดขนในวงการคณะสงฆจงอยในลกษณะทบถมและหมกหมมเสมอมา ยง

พระราชบญญตคณะสงฆบางฉบบมโครงสรางทคบแคบทางการบรหาร จดการดวยแลวยอมจะเปน

ตวแปรสาคญใหการใชอานาจตามกฎหมายห างไกลจากพระธรรมวนยมากยงขนจน อาจกลาวไดวา

ใชอานาจเปนธรรมหรอใชอานาจเบยงเบนพระธรรมวนยไปในทสดเพราะผทมความรชาชองในพระ

ธรรมวนยอนเปนภาษาปรยตนนมไดหมายความวาจะเปนผประพฤตปฏบตตามพระธรรมวนยได ด

ในขณะเดยวกนกมไดหมายความวาผท ประพฤตปฏบตตามพระธรรมวนยได ดจะตองเปนผทม

ความรชาชองในภาษาปรยตไดดเชนกน2

3

จากทศนะตางๆ ทยกมา จะเหนวาการ กระทาขององคก ารพระพทธศาสนาในทางมหาชน

แบงเปน 2 ประเภทใหญๆ คอ อานาจปกครองตามพระธ รรมวนยและอานาจปกครองตาม

พระราชบญญตคณะสงฆ พ.ศ. 2505 อานาจปกครองตามพระธรรมวนยเปนการกระทาในทางสงฆ

โดยเฉพาะ เนองจากพระธ รรมวนยเปนสงทบญญตโดยพระพทธเจาและมผลบงคบกนในหม

พระสงฆในพทธศาสนามาเปนเวลานานหลายพนปแลวโดยม ไดอาศยอานาจของรฐมาเปนฐานเลย

เนองจาก รฐเคารพในพระธรรมวนยและไ มตองการเขาไปกาวกายในพทธจกร แตจากขอเทจจรง

หลายๆ เรองในปจจบนทมการเปลยนแปลงไปมาก ซงพระธรรมวนย กมไดบญญตไว หากใชเพยง

พระธรรมวนยกอาจไมเพยงพอตอการปกครองดแล

การใชอานาจขององคการพระพทธศาสนาจงตองถอวาวดเปนองคกรตามกฎหมายมห าชน

ทเปนหนวยงานทางปกครอง และเปนการใชอานาจในทางอาณาจกร ตามพระราชบญญตคณะสงฆ

พ.ศ . 2505 ทเปนอานาจปกครอง มหาชนในทางราชอาณาจก รทรฐมอบใหแกองคก าร

พระพทธศาสนาเพอใชในการปกครองดแลรกษาวด ซงเปนกรณทศาลปกครองจะตองสามารถเขา

ไปตรวจสอบได ทงน ศาลปกครองสงสดเคยมคาสงท 1/2545 และ 4/2545 วนจฉยในทานองวา วด

ไมใชองคการทา งมหาชนทจะใชอานาจทางปกครองได จงไมเปนหนวยงานทางปกครองและเจา

อาวาสกไมใชเจาหนาทของหนวยงานทางปกครอง ทจะนาคดมาฟองตอศาลปกครองได และยง

วนจฉยเลยไปถงวาการกร ะทาดงกลาวไมอยในอานาจศาลปกครองทจะตรวจสอบความชอบดวย

กฎหมายได

3 แสวง อดมศร, การปกครองคณะสงฆไทย, หนา 402 – 403.

125

ขอวนจฉยน จงขดกบสภาพขอเทจจรงและนาจะขดกบหลกการในรฐธรรมนญแหง

ราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 มาตรา 28 วรรค 2 ทกาหนดใหบคคลซงถกละเมดสทธหรอ

เสรภาพทรฐธรรมนญนรบรอ งไว สามารถยกบทบญญตแหงรฐธรรมนญนเพอใชสทธทางศาลหรอ

ยกขนเปนขอตอสคดในศาลไดและเปนคาสงทอาจกอใหเกดปญหาค วามไมยตธรรมขนในพทธจกร

ไดเนองจากไมมองคกร ใดๆ มาตรวจสอบการกระทาขององคก ารพระพทธศาสนาทออกคาสงมา

กระทบสทธของผรบคาสง ศาลปกครองสงสด จงควรจะมบทบาทในการตรวจสอบก ารกระทาของ

องคการพทธศาสนาไดโดยพจารณาแยกการกระทาขององคกรพทธศาสนาเปน 2 สวนใหญๆ ดงท

ไดกลาวมาแลว โดยเขาทาการควบคมตรวจสอบ เฉพาะการกระทาขององคก ารพระพทธศาสนาใน

สวนทเปนการใชอานาจปกครองตามพระราชบญญตคณะ สงฆ พ.ศ. 2505 ทไมเกยวกบพระธรรม

วนยเทานนเพอใหเกดความเหมาะสมตามหลกกฎหมายและมใหเกดป ญหาความไมยตธรรมขนใน

พทธจกรดวย3

4

ในขณะเดยวกน กมกระแส เรยกรองใหยกเลกพระราชบญญตคณะสงฆ ซงเปนประเดนท

ถกเถยงกนวาหากยกเลกพระราชบญญตคณะสงฆ รฐจะหมดบทบาทในการเปนผคมครอง องคการ

คณะสงฆซงหมายความวาความเปนคณะสงฆไทยทถกผกขาดโดยองคก ารคณะสงฆทไดรบการ

สนบสนนจากรฐกจะหมดไป องคการคณะสงฆตองพงตวเองหรอพงพงประชาชนมากขน เงอนไข

เชน นยอมผลกดนให องคการ คณะสงฆตองปฏรปตวเองไมเชนนนกจะขาดการสนบสนนจาก

ประชาชน ขณะเดยวกนก อาจจะมองคก ารสงฆใหมๆ เกดขนเพอดงดดศร ทธาญาตโยมเพราะม

คแขงมากขน ซงกมทงขอดขอเสย 4

5 ในขณะทฝายสนบสนนวาองคการคณะสงฆควรม กฎหมาย

ควบคมนนไดใหเหตผลวาเนองจากอธกรณ ภายในคณะสงฆเปนเรองละเอยดออนทกระ ทบตอจตใจ

พทธศาสนกชนในวงกวาง สมควรทจะมการกาหนดโทษทงทางพระวนยและทางกฎหมายบานเมอง

กบผกระทาความผดเหลานรวมถงผสนบสนนและสมคบรวมคดตามความเหมาะสม มฉะน น พระท

เคยกระทาความผด กจะกลบไปบวชอก สวนคนทกระทาผดในฐานะ ผสนบสนน เชน สกาทรวม

สนบสนนใหพระกระทาผดวนยกควรไดรบโทษทางอาญาดวย5

6


5 คมชดลก , ศาสนา-พระเครอง [Online]. แหลงทมา : http://www.komchadluek.net/detail/20130715 /


6 สมบรณ วชรบรณสข , การควบคมการใชอานาจตามพระราชบญญต คณะสงฆ พ .ศ. 2505 โดยศาล

ปกครอง,” หนา 98 – 99.

126

จะเหนวาขอกฎหมายตางๆ ทเกยวของกบองคการคณะสงฆมการทบซอนกบกฎหมายทาง

โลกหลายมต แนวทางแกไขปญหาการบ รหารจดการองคการพระพทธศาสนาประการแรกกคอ

องคการคณะสงฆและองคการหรอหนวยงานอนๆ ทเกยวของตองเปลยนแปลงแกไขพระราชบญญต

ดวยการแบงแยกอานาจทเกยวของกบองคการคณะสงฆ และทไมเกยวของ ใหมความชดเจนมาก

ยงขน เนองจากในหลายกรณทผานมาจะเหนวามการใชขอกฎหมายทางโลกเขามาลาเสนทางธรรม

ซงทาใหเกดผลเสยตอพระธรรมวนยและศรทธาของประชาชนหลายครง ประการตอมา เนองจาก

พระราชบญญต คณะสงฆ ฉบบปจจบนไม มการ ปรบปรงเปลยนแปลงมากวา 20 ป จงทาใหเกด

ขอจากด เพราะความลา สมยในการบรหารจด การเพอ ดาเนนคด ทางกฎหมาย กบพระ ภกษสงฆท

กระทาผด การปรบเปลยนพระราชบญญตคณะสงฆใหมความทนสมยสอดรบกบบรบทของสงคมท

เปลยนไปจงเปนแนวทางแกไขปญหาการบรหารจดการองคการพระพทธศาสนาประการท 2

การแกไขพระราชบญญตคณะสงฆใหมความทนสมย เชน พระราชบญญตคณะสงฆฉบบ

ปจจบนในหมวด 4 มาตรา 27 เรองนคหกรรมและการสละสมณเพศนนแสดงใหเหนถงความลาสมย

เนองจากเปนกฎหมายทมาจากประเพณโบราณทรฐทาหนาทจบพระภกษสงฆทผดพระวนยใหลา

สกขา อยางไรกด ในปจจบน รฐบาลตองเคารพสทธและเสรภาพข องประชาชนตามทระบไวใน

รฐธรรมนญ การผดพระวนยบางขอทไมไดกอใหเกดผลรายอยางรนแรงตอประชาชน รฐจงไม

สามารถออกกฎหมายทละเมดสทธสวนบคคลของประชาชนไดเพราะการออกบวชเปนสทธสวน

บคคลซงมความเกาแกกวารฐธรรมนญของประเทศไทยทกฉบบ นอกจากน ว ถชวตของพระภกษ

สงฆยงเปนวถทางดารงชวตดวยศรทธาอนไมใชขอกาหนดทางกฎหมาย การทรฐออกกฎหมายทา

โทษพระภกษสงฆททาผดพระธรรมวนยจงเปนการบกรกอาณาเขตสวนตวของประชาชน6

7

ประการท 3 พระราชบญญตคณะสงฆฉบบปจจบน ควรปรบปรงใหมมาตรการทจะนาไป ส

การควบคมตรวจสอบอยางเปนระบบ ทงการควบคมตรวจสอบ จากภายในและภายนอก องคการ

อยางสมดล ในขณะเดยวกนเพอการพงอานาจรฐใหนอยลงในการบรหารจดการ องคการคณะสงฆ

จงควรกาหนดใหมหนวยงานทรบผดชอบดแลดานพระวนยและกฎหมายทเกยวของกบองคการคณะ

สงฆโดยอาจใหมหาวทยาลยสงฆตงคณะวนยศาสตร (วนยปฎก) หรอวทยาลยการบรหารปกครอง

คณะสงฆ คลายกบมหาวทยาลยทางโลกทมคณะนตศาสตร โดยคณะวนยศาสตรจะเนนศกษา

เกยวกบอธกรณและการระงบอธกรณรวมถงกฎหมายทเกยวของกบพระภกษสงฆโดยตรง เพอผลต

พระภกษวชาการทสามารถทาหนาทตดสนและวนจฉยอธกรณดวย อพพาหกวธตามหลกพระธรรม

วนยได ดวยวธการเชนน องคการ คณะสงฆกจะมคณะวนยธร เปนหนวยงานหลก ทมความร

7 พพฒน พสธารชาต, รฐกบศาสนา (กรงเทพมหานคร: ศยาม, 2545), หนา 316 – 325.

127

ความสามารถในการบรหารจดการอธกรณตางๆ โดยอาศยอธกรณสมถะทง 7 ตามพระธรรมวนย ได

โดยไมตองผานกลไกอนใหญโตและเชองชาตามพระราชบญญตคณะสงฆและยงไมตองพงพาอานาจ

รฐในการบรหารจดการอธกรณยกเวนแตอธกรณนนเกยวของกบกฎหมายบานเมองทไมเกยวกบ

พระธรรมวนย

นอกจากน คณะวนยธรยงสามารถเผยแพรความรความ เขาใจ เกยวกบการบรหารจดกา ร

อธกรณตางๆ ตามหลกพระธรรมวนยดวยการจดตงเปน สถาบนพฒนาพระวนยาธการ เพอทาหนาท

ฝกอบรมและพฒนาองคการคณะสงฆเพอใหพระภกษสงฆใชสทธของตนเองไดอยางถกตองและเปน

ธรรมภายใตหลกพระธรรมวนยและหลกกฎหมายบานเมอง หากสงคมตองการทราบขอเทจจรง

เกยวกบการบรหารจดการตามหลกพระธรรมวนยกจะไดรบความชดเจนอยางเปนทางการจากคณะ

พระวนยธรทมความเปนกลางและมมาตรฐานในการตดสนอธกรณเพอความถกตองเปนธรรมดวย

ความโปรงใสท สามารถตรวจสอบได เมอผนวกกบ การบญญตขอบเขตอานาจของอาณาจกรและ

พทธจกรใหมความชดเจนโดยปรบเปลยนพระราชบญญตคณะสงฆและกฎหมายทเกยวของใหม

ความทนสมยสอดรบกบบรบทของสงคมทเปลยนไปแลวกนาจะเปนแนวทางแกไขปญหาการบรหาร

จดการองคการคณะสงฆไดเปนอยางด

ในชวงเวลาทศ กษาวจยเรองน ประเทศไทยกาลงถก ปกครองดวยระบอบเผดจการทหาร

ภายใตคณะรกษาความสงบแหงชาต (คสช.) ตงแตวนท 22 พฤษภาคม พ .ศ. 2557 เวลา 16:30 น.

ดงนน แนวทางทนาเสนอนนอาจตองรอใหประเทศไทยกลบมาปกครองดวยระบอบประชาธปไต ย

เสยกอนจงจะสามารถดาเนนการตามอานาจอธปไตยตางๆ ไดอยางปกต อยางไรกตาม เมอวนท 8

กนยายน พ.ศ. 2557 ทประชม คณะรกษาความสงบแหงชาต (คสช.) เหนชอบสงกฎหมายในการ

ดแลและแกไขปญหาพระพทธศาสนาเปนราง พ.ร.บ.อปถมภและคมครองพระพทธศาสนาสงใหสภา

นตบญญตแหงชาต (สนช .) พจารณา ซงกฎหมายดงกลาวจะกาหนดใหรฐอปถมภและคมครอง

พระพทธศาสนาตามแนวทางทกาหนดทงสนบสนนการบรหาร การปกครองคณะสงฆ การเผยแผ

พระพทธศาสนาทงในและตางประเทศ โดย กาหนดใหมคณะกรรมการอปถมภและคมครอง

พระพทธศาสนาในระดบจงห วดและจดตงคณะขนในสานกงานพระพทธศาสนาแหงชาต อกทง

กาหนดใหมกองทนฯ โดยกาหนดโทษตอผทกระทาใหเกดความเสอมเสยตอพระพทธศาสนาโดยม

รายงานวาบทกาหนดโทษตองระวางโทษจาคกตงแตหนงปถงเจดปหรอปรบตงแต 2,000 – 14,000

บาทหรอทงจาทงปรบ7

8

8 Bright TV, Bright News[Online]. แหลงทมา : http://www.brighttv.co.th/th/news/คสชเหนชอบ-พรบ

อปถมภและคมครองพระพทธศาสนา

128

พระธรรมปฎก (สมณศกดในขณะนน) กลาววาหากผทบญญตจดวางวนย เชน กฎหมายใน

สงคมมนษยมเจตนาไมดไมเปนธรรม เชน เหนแกผลประโยชนสวนตวกอาจจะวาง กฎหมายทไม

ชอบธรรม ไมสอดคลองกบธรรมคอ ไมเปนไปเพ อความดงามทเปนหลกความจรง หรอหากมความร

เขาใจไมเพยงพอ ขาดปญญา รเทาไมถงหลกความจรงคอธรรมในธรรมชาต การวางกฎหมาย หรอ

บญญตวนยนนกจะบกพรอง แลวผลทตองการกจะไมเกด เชน ในสภาผแทนราษฎร หากตองการ

ออกกฎหมาย กตองเขาถงความจรงกอน ตองรหลกการ เขาใจชดวาความถกตองความดงามเป น

อยางไร อะไรเปนความมงหมายของการออกกฎหมายนน ปจจยตางๆ ทเก ยวของในเรองนนเปน

อยางไรแลวกมเจตนาด มใจเปนธรรม ถามเจตนาจะเอาผลปร ะโยชนสวนตนขนมา กฎหมายกไม

เปนธรรมคอไมสอดคลองกบธรรม เสยความสมพนธระหวางวนยกบธรรม วนยคอการตรากฎหมาย

กไมสมฤทธผล8

9

พ.ร.บ.อปถมภและคมครองพระพทธศาสนา ฉบบของ คสช. กเชนเดยวกนทตองตดตาม

ตอไปวาเจตนารมณของ คสช. ในการผลกดน พ.ร.บ. ดงกลาวจะสงผลอยางไรตอการ บรหารจดการ

องคการพระพทธศาสนาของ ประเทศไทยในอนาคต หากการบรหารจดการนนเปนการบรหารอยาง

เปดเผยและ เปนไปเพอประโยชนตนและประโยชนทาน โดยไมไดหวง ผลใหมการยกยองใดๆ การ

บรหารนนจงจะเปนการบรหารจดการตามหลกพระธรรมวนยอยางแทจรง

6.2 การปรบโครงสรางมหาเถรสมาคมและสานกงานพระพทธศาสนาแหงชาต

อธกรณตางๆ ทมผลกระทบภายในองคการคณะสงฆตองอาศยการบรหารจดการตนเองซง

ควรมความกระฉบกระเฉง รวดเรว โดยเฉพาะ การพจารณาอธกรณทเปนเรองออฉาว ทตองมความ

โปรงใส รวดเรวและเปนธรรม มฉะนนองคการพทธศาสนายอมไดรบผลกระทบอยางหลกเลยงไมได

ปญหาอธกรณใน อดตทผานมามหลายกรณทมการบรหารจดการ อยางลาชา เชน กรณพระยนตระ

กรณสนตอโศก กรณวดพระธรรมกาย ฯลฯ อธกรณเหลาน ลวนแลวแตสามารถ ระงบใหจบภายใน

องคการคณะสงฆไดหากมกระบวนการ ระบบและบคลากร ทมประสทธภาพ รวดเรว โปรงใส และ

เปนธรรม แตดวยขอ จากดหลายๆ อยาง เชน โครงสรางของมหาเถรสมาคมทแมมความเปน

เอกภาพเปนจดเดนแตดวยโครงสรางขนาดใหญทรวมอานาจเขาสศนยกลางอยางเดยวจงทาใหการ

บรหารจดการดงกลาวไรประสทธภาพและลาชา นอกจากน ความเปนเอกภาพ ของโครงสรางมหา

เถรสมาคม อาจทาใหเกดควา มสมพนธทใกลชดกบรฐมาก เกนไปดงทพระไพศาล วสาโล แสดง

ความเหนวา


129

ขณะเดยวกนกตองพยายามทาใหคณะสงฆองรฐนอยลง โดยเฉพาะในชวงรอยปมาน

คณะสงฆองรฐมาก อนนเปนผลจากการทรชกาลท 5 ปฏรปการปกครองคณะสงฆ

เปนการรวมศนยมาอยทพระองค ในบาง ชวง รชกาลท 5 มบทบาทเหมอนสงฆราชอย

ถง 11 ป โดยมมหาเถรสมาคมเปนทปรกษาเทานน ททาเชนนกเพอใหเกดเอกภาพใน

คณะสงฆ แตทกวนนโครงสรางแบบนไมสามารถทาใหเกดเอกภาพไดแลว 9

10

การกระจายอานาจจากมหาเถรสมาคม จงเปนเรองเรงดวนโดยตองใหพระสงฆในพนทดแล

กจการคณะสงฆของตนเอง เนองจากปจจบน การปกครองของคณะสงฆใชวธการเดยวกบการ

ปกครองในสมยรชกาลท 5 ทใชการรวมศนยแบบมณฑลเทศาภบาลดวยการสงขาหลวงจาก

กรงเทพฯ ไปปกครองตามมณฑลตางๆ ซงปจจบนไดเปลยนเปนการสงผ วาราชการจงหวดจาก

สวนกลางไป แตขององคการคณะสงฆไทยยงลาหลงกวานนคอแทบจะไม มความแตก ตางจากสมย

รชกาลท 5 คอเจาคณะภาคอยในกรงเทพฯ แตมอานาจเหนอเจาคณะจงหวด เรองนพระไพศาลได

แสดงความเหนเพมเตมวา

ความจรงแลวสงทควรทาคอควรมการกระจายอานาจจากสวนกลางส ทองถน รวมทงม

การจดตงสภาสงฆระดบประเทศ ระดบจงหวด ระดบอาเภอและระดบตาบล ทางาน

รวมกบเจาคณะจงหวด เจาคณะอาเภอ เจาคณะตาบล ซงกควรมการทางานในรป

กรรมการมากกวาททาแบบรวมศนยทตวบคคล ขณะเดยวกนควรใหฆราวาสเขามาม

สวนรวมดแลความเปนไปข องคณะสงฆในทกระดบ เชน มสภาชาวพทธใน

ระดบประเทศ ระดบจงหวดและระดบอาเภอ ไปจนถงระดบตาบลเพอดแลเอาใจใส

เรองตางๆ ของพระ เชน การประพฤตปฏบตของพระ การศกษา ความเปนอย วธนจะ

ชวยใหทองถนตนตวเรองการความเปนไปของคณะสงฆ ไมใชปลอยใหเปนเรองของรฐ

หรอสานกพทธศาสนาแหงชาตเทานนจาเปนอยางมากทจะตองมการกระจายอานาจ

จากมหาเถรสมาคมออกไป ไมใชมารวมศนยอยทพระ 20 – 30 รป ซงแตละรปกอาย

70 ปขนไป ทานเหลานแทบไมมกาลงทาอะไรแลวนอกจากไปแสดงธรรม หรอเปดปาย

10

11



11 เรองเดยวกน

130

ดวยขอบกพรองตางๆ ดงกลาวนน จงควรมการปรบปรงโครงสรางในการบรหารจดการงาน

ของมหาเถรสมาคม ใหมความทนสมยและรวดเรวยงขน ซงมผเสนอแนวทางแกไขวา ควรทจะมการ

ปรบปรงดงตอไปน

1) ควรยกเลกหลกเกณฑในการเขาเปนกรรมการมหาเถรสมาคมทเปนอยเส ยใหมใหมการ

คดเลอกพระภกษกระจายไปทกภาคโดยพจารณาจากผลงานททา ประโยชนใหสงคมและปฏปทาท

ประชาชนใหการยอมรบโดยมสมเดจพระสงฆราชทรงเปนองคประธานเหมอนเดม สวนพระเถระชน

ผใหญใหเปนคณะทปรกษามหนาทคอยใหคาแนะนาแกมหาเถรสมาคม

2) มการตงคณะกรรมการทประกอบดวยนกวชาการ และผทรงคณวฒในหลายๆ สาขา เชน

พทธศาสตร กฎหมายและสงคมศาสตร ทาหนาทเปนทปรกษาใหคาแนะนา ชวยเหลอ สนบสนน ใน

กจการของมหาเถรสมาคมเพอใหการทางานมประสทธภาพและรวดเรวมากขน

3) มการกระจายอานาจโดยมอบหมายใหกรรมการมหาเถรสมาคมแตละทานทาหนาทแตละ

อยางใหชดเจน เมอเกดปญหาเรงดวนสามารถวนจฉยและสงการใหหนวยงานทมหน าทรบคาสงไป

ปฏบตไดทนทแลวคอยรายงานใหมหาเถรสมาคมทราบภายหลง

4) ใหมหนวยงานหรอองคการภาครฐทมผเชยวชาญเรองกจการสงฆคอยร องรบคาสงจาก

มหาเถรสมาคมและพระสงฆาธการระดบตางๆ เพอจดการดาเนนคดกบพระละเมดพระธรรมวนยได

ทนท11

12

หากสามารถปรบโครงสรางของมหาเถรสมาคมไดตามแนวคดดงกลาว อานาจใน การ

วนจฉยอธกรณตางๆ อนเกยวเนองกบพระธรรมวนย กจะมความชดเจนเดดขาดไปในหมสงฆ โดยท

ทางฝายอาณาจกร หรอฝายโลกไมควรจะไปวนจฉย เชน กรณนคหกรรม ควรเปนเรองยตภายใน

องคการพระพทธศาสนา หรอบางเรอง แมไมเกยวของก บพระธรรมวนย แตเปนเรองภายในองคกร

พระพทธศาสนากควรจะเปนไปตามกฎกตกาภายใน โดยใหมระบบหรอกระบ วนการในการเยยวยา

กนเองใหถงทสดโดยไมตองอาศยฝายอาณาจกรใหเขาไปยงเก ยว เชน อานาจในการแตงตง ถอด

ถอนพระสงฆาธการ อานาจการแตงตงพระอปชฌาย ดงทมผกลาววา

หากไมมการปกครองคณะสงฆ บานเมองจะเอาอยางไรกบพระสงฆ ใครจะเปนผดแล

ทาน ตอบวาทานสามารถดแลกนไดดวยอาศยธรรมวนยในการยกยองและตเตยนกน

ไดเอง ทกคนมพระอปชฌายในการบวชจะตองขนกบพระอปชฌายตนอยแลว เรอง



131

การรวบรวมรายชอพระเขาพรรษา การสอบธรรม บาล ฯลฯ สงเหลานโยนไปให

นกวชาการศาสนาหรอสานกงานพทธทาไดเพราะเปนเรองไมยากและทานเหลานนเอง

จะไดมงานทาบาง (ในแงดคอการทจรตขอสอบ ฯลฯ อาจลดลงดวยเพราะพระสงฆ

ไมไดจดการกนเอง ) สวนเมอเกดปญหารายแรง นอกจากพระจะจดการดวยอธกรณ

สมถะแลวทางบานเมองยงสามารถเขาไปดแลได (เพราะทานกเปนพลเมองคนหนง )

เชน ทานขายยาบา ตารวจกสามารถเขาไปจบกมหรอสอบสวนได 12

13

นอกจากน หากพระสงฆาธการหรอพระอปชฌาย ในฐานะเจาหนาทของรฐผ มหนาทตาม

กฎหมายปฏบตหนาทบกพรองละเลยหนาทหรอปฏบตลาชาจนเกดความเสยหายแกบคคลภายนอก

จนเปนการกระทบสทธของปจเจกช นอาจถอไดวาเปนกา รกระทาทมผลกระทบภายนอกคณะสงฆ

เชน การเขมงวดกวดขนกบพระสงฆาธการทมอานาจใหการบรรพชาอปสมบท พระอปชฌายจะตอง

เครงครดตามพระวนยและเขมงวด ดวยการสอดสองดแลและลงโทษ ใหเปนไปตามพระวนย บญญต

และหากสามารถกาหนดใหมการเอาผดกบพระอปชฌายททาหนาทบกพรองดวยจะเกดประโยชนทง

ในแงการกระตอรอรนและในการคดสรรคนดเขามาบวช

อานาจเดดขาดทเปนของฝายศาสนจกรน ฝายอาณาจกรเขาไปควบคมไมไดกจรงแตกควร

จะมกระบวนการเยยวยาภายใน ดวย กลาวคอ การอทธรณไปยงองคกรภายในทเปนอสระและ เปน

กลางขององคการคณะสงฆซงอดตเคยม “คณะพระวนยธร ” อนประกอบไปดวยพระผทรงคณวฒ ม

ความเชยวชาญดานพระวนยบญญต กฎระเบยบ ขอบงคบของ องคการ คณะสงฆหรอแมแต

กฎหมายบานเมองเพอจะไดพจารณาทงเรองคด อธกรณ และความขดแยงในดานตางๆ โดย ถกตอง

ตามพระธรรมวนย ทงน องคกรดงกลาวไมควรอยภายใตก ารปกครองของหนวยงานใด ในองคการ

คณะสงฆโดยอาจจะกาหนดใหม “คณะผตรวจการศาสนา ” ซงเปนหนวยงานอสระทจะมาตรวจการ

หรอควบคมตรวจสอบวาพระสงฆาธการ หรอองคก ารพระพทธศาสนาไดปฏบตตามอานาจหนาท

อยางถกตองเทยงธรรมหรอไ มภายใตการปกครองแบบนตรฐ มฉะนนแลวอานาจทไมมการควบคม

ตรวจสอบยอมมแนวโนมจะเปนอานาจเผดจการเสมอ 13

14

หลกการบรหารจดการ องคการคณะสงฆทพระพทธเจา ทรงแสดงเปนแบบอยาง นนมหลาย

สวนทคลายคลงกบการบรหาร จดการทดใน สมยปจจบน และสามารถนามาเชอมโยงเขากนได เชน

13 เจษฎา กนตเมธ , โลนซาหลอกลวงประชาชน ตอนท 1 – 5[e-book]. (สานกพมพ HOMELESS

แหลงทมา: http://medhikantaram.blogspot.com/2012/03/blog-post_04.html, 2555), หนา 132.

14 สมบรณ วชรบรณสข, การควบคมการใชอานาจตามพระราชบญญต คณะสงฆ พ .ศ. 2505 โดยศาล

ปกครอง,” หนา 98 – 99.

132

เรองพหนยม การมสวนรวมจากหลายๆ ฝาย การยดถอธรรมะเปนเปาหมายหลกแทนตวบคคลหรอ

กฎระเบยบเลกนอยและการยด หยนปรบตวใหเขากบสถานการณ เพอยงประโยชนและไมสราง

ปญหาใหสงคมทตองพงพาอาศยอย จะแตกตางกนบางเพยงขอปลกยอยและเปาหมายของภารกจท

ตางกนเทานน14

15 ดงนน แนวทางในการแกไขปญหาเรองการบรหารจดการองคการคณะสงฆ นไดมผ

เหนวาควรมหนวยงานหรอองคการภาครฐทมผเชยวชาญเรองกจการคณะสงฆคอยรองรบคาสงจาก

มหาเถรสมาคมและพระสงฆาธการระดบตางๆ เพอจดการดาเนนคดกบพระ ทละเมดพระธรรมวนย

ไดทนท โดยปจจบนนหนวยงานทนาจะมความเปนไปไดมากทสดกคอสานกงานพระพทธศาสนา

แหงชาตซงสมควรทจะตองปรบเปลยนโครงสรางและเพมบทบาทมากไปกวาการ เปนเพยงลกมอ

ของมหาเถรสมาคมเพราะอานาจหนาทของสานกงานพระพทธศาสนาแหงชาตตงแตขอท 1 – 3 กม

การระบไวชดเจนถงบทบาทดงกลาวคอ

1. ดาเนนการตามกฎหมายวาดวยคณะสงฆ กฎหมายวาดวยการกาหนดวทยฐานะผสาเรจ

วชาการพระพทธศาสนา รวมทงกฎหมายและระเบยบทเกยวของ

2. รบสนองงาน ประสานงาน และถวายการสนบสนนกจการและการบรหารการปกครอง

คณะสงฆ

3. เสนอแนวทางการกาหนดนโยบายและมาตรการในการคมครองพระพทธศาสนา15

16

แตจากปญหาใน การบรหารจดการอธกรณตางๆ ทผานมา ในบทท 4 นน ผลปรากฏ วา

สานกงานพระพทธศาสนาแหงชาตยงทาหนาทของตนไดอยางไมเตมทนกเนองจากปญหาดาน

โครงสรางและอานาจของมหาเถรสมาคมทไมเออใหสานกงานพระพทธศาสนาแหงชาตมบทบาท

มากเทาทควร ทงนตามทผวจยไดเสนอวาหากมหาวทยาลยสงฆมคณะวนยศาสตรหรอ วทยาลยการ

บรหารปกครองคณะสงฆหรอสถาบนพฒนาพระวนยาธการ สานกงานพระพทธศาสนาแหงชาตอาจ

มสวนรวมในการบรหารจดการอธกรณตางๆ รวมกบหนวยงานเหลานโดย การจด ตงเปน “คณะ

ผตรวจการศาสนา ” ในสวนคมครองพระพทธศาสนาเพอทางานประสานรวมกบหนวยงานขางตน

โดยมจา เปนตองผานลาดบขนตอนตามโครงสรางของมหาเถรสมาคมเพอทจะไดจดการอธกรณ

ตางๆ ภายในองคการคณะสงฆไดอยางรวดเรวและมประสทธภาพมากยงขน ในขณะเดยวกนเมอม


องคการ,” หนา 58.

16 คมอพระสงฆาธการ, หนา 102 – 115.

133

การปรบโครงสราง ขางตนแลว กควรจะมการปรบปรงกระบวนการการบรหาร จดการองคการคณะ

สงฆใหสอดคลองกนไปดวย ดงตอไปน

1) ลดขนตอนการทางานตางๆ ลง โดย มการกระจายอานาจใหสวนทองถนและภาค

ประชาชนชวยกนดแลพระพทธศาสนาซงจะทาใหมหาเถรสมาคมมงานทจะตองดแลนอยลง

2) มการทางานเชงรก เนนการปองกนมากกวาการแกไขเพราะทผานมาเมอมพระ ภกษสงฆ

ทาผดพระธรรมวน ยกยงไมสามารถ จดการ อะไรได หากไม มผรองเรยนเสยกอน จงทาให เกดผล

เสยหายอยางมากตอพระพทธศาสนาเพราะเรองศรทธาเปนเรองละเอยดออนเมอเสยไปแลวการจะก

คนเปนเรองลาบากและทาใหพระภกษสงฆทดพลอยมวหมองไปดวย16

17

หากองคการคณะสงฆโดยเฉพาะมหาเถรสมาคมสามารถปรบโครงสรางตามทไดเสนอและ

รวบรวมไวในงานวจยนแลว การบรหารจดการของมหาเถรสมาคมกอาจจะเปนการบรหารจดการ

โดยธรรมอยางเปดเผยและเปนไปเพอประโยชนตนและประโยชนทาน โดยไมไดหวงใหมการยกยอง

ใดๆ อยางไรกตาม ในชวงของการศกษาวจยน คณะรกษาความสงบแหงชาต (คสช .) มความ

พยายามในการปกปองคมครองพระพทธศาสนาดวยการออก คาสงฉบบท 115/2557 เมอวนท 8

สงหาคม พ.ศ. 2557 ดวยการ แตงตงคณะกรรมการปองกนและแกไขปญหาทา งพระพทธศาสนา

เพอเปนการสงเสรมพระพทธศาสนาใหมความเจรญและมนคง นาพาสงคมและวถชวตของ

ประชาชนใหเกดความสนตสขอยางยงยนดวยหลกพทธธรรม คณะรกษาความสงบแหงชาต จงม

คาสงแตงตงคณะกรรมการปองกนและแกไขปญหาทางพระพทธศาสนาโดยมองคประกอบและ

อานาจหนาท ดงตอไปน

1. องคประกอบ

1.1 รองหวหนาคณะรกษาความสงบแหงชาตและหวหนาฝายกจการพเศษ ประธาน

กรรมการ

1.2 ปลดกระทรวงมหาดไทย รองประธานกรรมการ

1.3 ปลดกระทรวงยตธรรม กรรมการ

1.4 ปลดกระทรวงศกษาธการ กรรมการ

1.5 ปลดกระทรวงวฒนธรรม กรรมการ



134

1.6 ปลดกระทรวงเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร กรรมการ

1.7 ผบญชาการตารวจแหงชาต กรรมการ

1.8 อธบดกรมประชาสมพนธ กรรมการ

1.9 ปลดกรงเทพมหานคร กรรมการ

1.10 ผอานวยการสานกงานพระพทธศาสนาแหงชาต กรรมการและเลขานการ

2. อานาจหนาท

2.1 เสนอแนะนโยบาย มาตร การ และแนวทางการดาเนนการปองกนและแกไขปญหาทาง

พระพทธศาสนา เสนอตอคณะรกษาความสงบแหงชาต

2.2 อานวยการ กากบดแล ตดตามผลการดาเนนการตามนโยบายการปองกนและแกไข

ปญหาทางพระพทธศาสนา เสนอตอคณะรกษาความสงบแหงชาต

2.3 พจารณาใหความเหนชอบแผนงาน โครงการและ มาตรการทเกยวของกอนนาเสนอตอ

คณะรกษาความสงบแหงชาต

2.4 กาหนดหลกเกณฑและเงอนไขในการปองกนและแกไขปญหาทางพระพทธศาสนา

2.5 แตงตงคณะอนกรรมการในการดาเนนการตางๆ

2.6 ปฏบตหนาทอนตามทหวหนาคณะรกษาความสงบแหงชาต หรอคณะรกษาความสงบ

แหงชาตมอบหมาย

3 คณะกรรมการตามคาสงน สามารถยบเลกหรอปรบปรงองคประกอบและอานาจหนาทได

ตามความเหมาะสม17

18

หากพจารณาจากโครงสรางของคณะกรรมการชดนจะเหนวาประกอบดวยขาราชการ

ระดบสงในหลากหลายสาขาซงมความเหมาะสมกบการขบเคลอนในเชงนโยบายใหแกองคก าร

พระพทธศาสนา แตในทางปฏบตทตองมการบรหารจดการอาจประสบปญหาเดยวกนกบองคก าร

คณะสงฆโดยเฉพาะมหาเถรสมาคมทมโครงสรางขนาดใหญซงทาใหการบรหารจดการเกดความ

ลาชาและไรประสทธภาพดงทไดกลาวมาแลวในบทท 4 สวนคณะกรรมการของ คสช . จะมบทบาท

18 ไทยรฐ , คสช .ตง กก .จดระเบยบพระพทธศาสนา [Online]. แหลงทมา : http://www.thairath.co.th

/content /443348 [14 สงหาคม 2557].

135

หนาทในการบรหารจดการซาซอนกบองคกรตางๆ เชน มหาเถรสมาคมหรอ ศาลปกครองหรอ ไมนน

อาจตองรอดผลเพอความชดเจนตอไป แตจากบทท 2 ทไดตงเกณฑการบรหารจดการตามหลกพระ

ธรรมวนยไววา การบรหาร จดการ ดวยธรรมะนนตอง บรหารจดการอยางเปดเผยและ เปนไปเพอ

ประโยชนตนและประโยชนทาน โดยไมไดหวงใหมการยกยองใดๆ จงจะเปนการบรหารจดการโดย

ธรรมอยางแทจรง ดงนน หากคณะกรรมการชดนหรอ ไมวา ชดใดๆ กตามสามารถบรหารจดการ

องคการพระพทธศาสนาไดดวยหลกการดงกลาวแลวกยอมเปนการบรหารจดการทเปนประโยชนตอ

พระพทธศาสนาอยางแนนอน

6.3 การแกไขระบบสมณศกด

ปญหาของการม ระบบ สมณศกด ขององคการ คณะสงฆไทย ทไดอภปรายในบททแลว วา

ระบบสมณศกดทาใหองคการคณะสงฆตอง ปกครอง กนโดย ขนตรงตอ พระผใหญตามลาดบขน

ดงนน การบรหารจดการทเปนโครงการใหญ การออกระเบยบ ขอบงคบในนามคณะสงฆไทยจะตอง

ผานมตหรอไดรบอนญาตจาก กรรมการมหาเถรสมาคม ซงทาใหเกดปญหา นานปการ แนวทางการ

แกไขปญหาเรองสมณศกดนน ศาสตราจารย ดร. วชระ งามจตรเจรญไดรวบรวมไว 4 วธ คอ

1) การลมเลกระบบสมณศกด

2) การปรบปรงระบบสมณศกด

3) การปลกฝงอบรมสรางคานยมทเหมาะสม

4) การควบคมตรวจสอบพฤตกรรมและการทางานของพระสงฆทรงสมณศกด 18

19

สาหรบแนวคดทตองการใหยกเลกระบบสมณศกดนนมขอ ดหลายขอ เชน หากไมมเรอง

ยศถาบรรดาศกดใหตองกงวลใจ พระภกษทมความรความสามารถกอาจทาประโยชนไดเตมทโดย

ไมตองไปเกรงกลวการขดผลประโยชนของผใด19

20 แนวคดเชนนมผเหนวา

เมอไมมการปกครองคณะสงฆ (ทกลาวถงการปกครองเปนหลก เพราะสมณศกดอยได

ดวยอาศยการปกครองระบอบน ) หรอไมมพระสงฆราช ชาวพทธกจะไ มมศนยรวม

จตใจใหสงบรมเยน กอนอนตองถามกอนวา สมเดจพระสงฆราชเปนศนยรวมจตใจ

ของชาวพทธไทยจรงหรอ กคนทถงคราไมสบายใจกอาศยคาสอนพระองคเปนทพงท

ระลก สวนใหญมแตกลบเขาหาพระเครอง หม อด หมอทาเสนห หรอการสะเดาะ

19 วชระ งามจตรเจรญ, “สมณศกด: ขอดและปญหา,”: 34 – 36.

20 เจษฎา กนตเมธ, โลนซาหลอกลวงประชาชน ตอนท 1 - 5, หนา 131.

136

เคราะหเสยโดยมาก หรอแมพร ะองคมไดเปนสงฆราชโดยตาแหนง แตเพราะปฏปทา

การปฏบตของพระองคดพรอมกยอมเปนสรณะใหแกชาวพทธไปโดยพฤตนยและม

คณประโยชนมากกวาการไดเปนอยแคนตนยซงความเปนจรงพระพทธเจาเองกใหเอา

พระรตนตรยคอพระพทธเจา พระธรรมและพระสงฆเปนสรณะ อยแลว นนคอมใชใหม

ไวเพยงกราบไหวห รอปลอบประโลมใจเหมอนพระพทธรป แตมไวเพอเปนตวอยางใน

การครองชพและพฒนาตนเพอยกระดบขนไปถงขนมปญญาและพงตนเองไดในทสด20

21

แตทผานมาระบบสมณศกดเปนองคประกอบของโครงสรางการปกครององคการคณะสงฆท

โยงใยอยกบตาแหนงบรหารและสมณศกด ตาแหนง สงสดคอสมเดจพระสงฆราชกเปนตาแหนง

บรหารอยในตวซงอาจทาใหไมสามารถแยก ตาแหนงสมณศกดในระดบนออกจากตาแหนงปกครอง

บรหาร อกทงการแยกสมณศกดออกจากตาแหนงปกครองบรหารกอาจทาใหประสทธภาพในการ

ทางานบรหา รจดการองคการ คณะสงฆดอยลงเพราะ ตาแหนง สมณศกดเปนทมาแหงพระเดช

พระคณททาใหเกดการยอม รบเชอฟงซงเออใหการ บรหารจดการ ดาเนนไปไดดวยด 21

22 แนวคดท

กลาววาการไมม ระบบสมณศกดอาจทาใหประสทธภาพในการทางานบรหารคณะสงฆ ดอยลงและ

สมณศกดบางตาแหนง ไมสามารถแยกจากงานบรหารไดนน เกดจากประสบการณทระบบสมณศกด

ยงเชอมโยงอยกบตาแหนงบรหาร มานานนบ 100 ป ดวยเหตนจงไมสามารถเกดความคดวาระบบ

สมณศกดนนสามารถแยกจากตาแหนงบรหารได

หากจะเปรยบเทยบ ระบบสมณศกดกบระบบเครองราชอสรยาภรณอา จทาใหเหนชดวาการ

แยกเรองฐานนดรศกดกบตาแหนงการบรหารนนสามารถเปนไปได กลาวคอ ตาแหนงสมณศกดของ

พระภกษ สงฆเทยบไดกบบรรดาศกดของฆราวาสทประกอบคณ งามความดแกชาตบานเมอง จน

ไดรบบรรดาศกดและเครองราชอสรยาภรณแตไมไดหมายความวาบคคล ทไดรบ พระราชทาน

เครองราชอสรยาภรณ เหลานจะตองมตาแหนงในการบรหารแตอยางใด ตาแหนงสมณศกด ของ

พระภกษสงฆ กเชนเดยวกน ทพระภกษสงฆซงประกอบคณความดแกพระพทธศาสนากอาจไดรบ

พระราชทานตาแหนงสมณศกดและพดยศแตกไมไดหมายความวาทานเหลาน จะตองมตาแหนงใน

การบรหารแตอยางใด

ประเดนนอาจมความเหนตางวาระบบการใหสมณศกดเปนการ ขมผทควรขมและยกยองผท

ควรยกยอง ในความเปนจรง การยกยองพระภกษสงฆผมความสามารถนนม ไดหมายความวาใหนา


22 วชระ งามจตรเจรญ, “สมณศกด: ขอดและปญหา,”: 36.

137

สมณศกดทไดรบนนไปปกครองผอนเพราะขดกบหลกพระพทธศาสนาดงทกลาวแลวในบทท 2 แต

เปนการใหเพอเชดชเกยรตใหผอ นนามาเปนแบบอยางหรอ เพอเปนตวแทนทดของพระภกษสงฆใน

พระพทธศาสนา ในประเทศพมาใชการ ยกยองพระภกษสงฆทมความรความสามารถ ดวยการใหชอ

ตอทายเชน บณฑต มหาบณฑตหรออครมหาบณฑตเพราะเปนเกยรตคณทดและสรางประโยชนแก

สงคมไดจรง ยงกวานนหากใชการยกยองเชนนกจะเปดโอกาสให พระภกษสงฆตงใจศกษาเลาเรยน

พระธรรมวนย ซงยอมดกวาการไป ทมเทในการสรางถาวรวตถดวยการเรยไรบญ เมอมความรท

ถกตองมากขน พระภกษสงฆเหลานนอาจ ลดละกเลสของตนเองไปไดในตวและยงสามารถสงสอน

ธรรมะทถกตองแกประชาชนอนจะเปนความเจรญของพระพทธศาสนาอยางแทจรง

หากจะกลาวตามหลกพระธรรมวนย ใหลกมากขนไปอก การยกยอง พระภกษสงฆ ผสราง

คณประโยชนนแทจรงแลว กไมไดมจดประสงคเพอเปนขวญหรอกาลงใจ ใหแกทานเหลานน เพราะ

พระภกษสงฆ ทมคณลกษณะเชนน ยอมมไดทาความดเพราะหวง ผลตอบแทน การจะใหรางวล

หรอไมแกทานนนไมสามารถสงผลตอความตงใจอนดงามได สวนผ ทเหนวาหากพระภกษสงฆไมม

กาลงใจในการทาความด ทาน เหลานนอาจจะเลกทาความดเสย หากเปนเชนนนจรงทาน เหลานนก

ไมควรจะไดรบการยกยองเพราะความคดดงกลาวหาไดเปนคนดจรงตามหลกพระธรรมวนย ไม การ

ใหเกยรตหรอยกยองตาม หลกพระธรรมวนยจง มเปาหมายเพยงเพอเชดชคนดให ปรากฏในสงคม

เพอ เปดโอกาสใหทาน เหลานน ไดพบปะประชาชน เพอ ใหความรหรอแสดงความคดเหนอยาง

กวางขวางมากขน สงคมไทยกจะมพระภกษสงฆเปนผนาทางจตวญญาณทมความสามารถจรงและ

ไมหวงผลตอบแทนเพอประโยชนตนอนจะเปนตวอยางทดของพทธบรษทในรปแบบให มซงตรงกบ

ยคพทธกาล22

23

ดงนน การปรบปรงระบบสมณศกดใหแยกจากตาแหนงการบรหารจดการองคการ คณะสงฆ

จงนาจะมความเปนไปไดมากกวา การยกเลกระบบสมณศกดเพราะ มปญหานอยทสด แตตองแกไข

โครงสราง เพอเปนการลดบทบาทของรฐ และเพอใหคณะสงฆมอสระในการบร หารจดการองคการ

คณะสงฆมากขนเพราะในปจจบนรฐไมไดสนใจ พระพทธ ศาสนาอยางในสมยกอนแตอปถมภ

พระพทธศาสนาเพอประโยชนของรฐเอง การทรฐเขามาครอบงากากบ องคการคณะสงฆจงยากทจะ

คาดหวงวารฐจะทานบารงพระพทธศาสนาอยางจรงใจ หากใชวธการนกจะทาใหระบบสมณศกดไม

จาเปนตองไปดวยกนกบตาแหนงบรหาร เมอเสรมกบการปลกฝงอบรมสรางคานยมทเหมาะสมแทน

การใหความสาคญแกเรองเกยรตหรอตาแหนงตางๆ มากไปจนทาใหพระภกษ สงฆทดารงสมณศกด

มสถานะสงกวาผอนและเปนทมาของผลประโยชนซงไมใชจดมงหมายทแทจรงของการใหสมณศกด

23 เจษฎา กนตเมธ, โลนซาหลอกลวงประชาชน ตอนท 1 - 5, หนา 133 – 134.

138

การปลกฝงอบรมหรอใหการศกษาดวยวธการตางๆ เพอใหพระภกษสงฆมคานยมทเหมาะสมหรอม

คณธรรมและความรทถกตองจะชวยลดปญหาของระบบสมณศกดนได23

24

หากสามารถแยกระบบสมณศกดออกจากตาแหนงปกครองบรหารคณะสงฆไดแล วนาจะทา

ใหประสทธภาพในการบรหารจดการ องคการ พระพทธศาสนามประสทธภาพยงขนไมวาจะเปน

ปญหาเรองอายของพระภกษผปกครองตางๆ ทมอาวโสมากเกนไปจนทางานลาชา การแทรกแซง

ตาแหนงสมณศกดดวยผลประโยชน การใชตาแหนงสมณศกดมาหาผลประโยชนในทางมชอบ ฯลฯ

เมอตาแหนงสมณศกดไมมอานาจในทางบรหารแลว การบรหารจดการองคการพระพทธศาสนากจะ

เปนไปตามหลก การบรหารจดการ ดวยธรรมะ เพราะเปนการบรหารอยางเปดเผยและ เปนไปเพอ

ประโยชนตนและประโยชนทานโดยไมไดหวงใหมการยกยองใดๆ ทงสน

ผวจย ขอสรป แนวทาง การแกไข ปญหา การบรหารจดการองคการพระพทธศาสนาใหม

ประสทธภาพตามหลกพระธรรมวนยมากยงขนดงตอไปน

1. แกไขพระราชบญญตคณะสงฆใหมความทนสมยและบญญตขอบเขตอานาจของ

อาณาจกรและพทธจกรใหชดเจน เพอไมใหเกดปญหาความซาซอนและลาชา รวมถงความไม เปน

ธรรมจากการใชกฎหมายทางโลกมาจดการความผดพระวนยทางธรรม

2. ปรบโครงสรางมหาเถรสมาคมใหลดขนตอนการทางานและมการกระจายอานาจใหสวน

ทองถน เพอความรวดเรวและเปนธรรมมากยงขน และเพมบทบาทของ สานกงานพระพทธศาสนา

แหงชาตโดยอาจมหนวยงานกลางทรบผดชอบดแลดานพระวนยและกฎหมายทเกยวของกบคณะ

สงฆโดยอาจใหตงคณะวนยศาสตร (วนยปฎก ) วทยาลยการบรหารปกครองคณะสงฆ สถาบน

พฒนาพระวนยาธการ เพอทาหนาท ฝกอบรมและพฒนาคณะสงฆ เพอเปนคณะวนยธรทมความร

ความสามารถในการบรหารจดการอธกรณตางๆ ไดโดยไมตองผานกลไกอนใหญโตและเชองชาและ

ไมตองพงพาอานาจรฐในการบรหารจดการยกเวนแตอธกรณนนๆ เกยวของกบกฎหมายบานเมอง

3. แกไขระบบสมณศกดออกจากตาแหนงบรหาร เพอปองไมใหเกดปญหาเรองผลประโยชน

และการใชอานาจ หนาทโดยมชอบเพอทาใหการบรหารจดการเปนไปตามพระธรรมวนยอยางเปน

ธรรมและมประสทธภาพมากขน

ผวจยเชอวาหากแกไขปจจยแวดลอมทง 3 ประการใหดขนดงทไดกลาวมาแลว การบรหาร

จดการองคการพระพทธศาสนานาจะมประสทธภาพและเปนไปตาม หลกพระธรรมว นยมากยงขน

24 วชระ งามจตรเจรญ, “สมณศกด: ขอดและปญหา,”: 35 – 37.

139

เพราะแนวทางทง 3 ทกลาวมาไมขดกบหลกการบรหารจดการ ดวยธรรมะ เพราะเปนการบรหาร

อยางเปดเผยและเปนไปเพอประโยชนตนและประโยชนทาน โดยไมไดหวงใหมการยกยองใดๆ ตาม

หลกพระธรรมวนยนนเอง

สรป

คาวาบรหารใน พระพทธศาสนาแยกออกเปนดานรปธรรมและ ดานนามธรรม โดยม

ความหมาย วาเปนการดาเนนการและการจดการนนเอง แตเมอนามาใชในบรบทของการบรหาร

จดการ องคการ พระพทธศาสนาแลว ในสมยพทธกาล พระพทธเจาทรงบรหารจดการ องคการ

พระพทธศาสนาดวยพระองคเองกลาวคอทรงแสดงธรรมและบญญตพระวนยดจฝายนตบญญต ทรง

ปกครองภกษสงฆดจฝายบรหารและทรงวนจฉยอธกรณตา งๆ ดวยพระองคเองดจฝายตลาการตาม

หลกธรรมาธปไตย แต เมอเรองราวของคณะสงฆมมากขน อธกรณเกดขนมากมาย พระพทธเจาจง

ทรงใหพระภกษสงฆปกครองกนเองดวย ระบบการตกเตอน ซงในทสด ไมเพยงพอหรอไมทน ตอ

อธกรณตางๆ ทเกดขน พระพทธเจาจงทรงวางหลกในบรหารดวยวธจาแนกอธกรณเปน 4 ขอ คอ

1. ววาทาธกรณ หมายถงการเถยงกนเกยวกบพระธรรมวนย

2. อนวาทาธกรณ หมายถงการโจทหรอกลาวหากนดวยอาบต

3. อาบตตาธกรณ หมายถงการตองอาบต การปรบอาบต และการแกไขตวใหพนจากอาบต

4. กจจาธกรณ หมายถงกจธระตางๆ ทสงฆจะตองทา เชน ใหอปสมบท ใหผากฐน

สาหรบวธจดการอธกรณหรออธกรณสมถะคอการทาอธกรณใหสงบระงบตามพระธรรมวนย

ม 7 อยาง คอ

1. สมมขาวนย ตดสนในทพรอมหนาทง โจทยและจาเลยพรอมพยาน ตามพยานหลกฐาน

2. สตวนย ถอสตเปนหลก การยกเลกความผดเพราะเปนพระอรหนตหรออรยบคคลทจะไม

ทาผดวนยในขอนนได

3. อมฬหวนย ผหายจากเปนบา การเลกความผดเพราะผกระทาผดนนวกลจรตหรอเปนบา

4. ปฏญญาตกรณะ ทาตามทรบ การตดสนตามการยอมรบผด คาสารภาพของผกระทาผด

5. ตสสปาปยสกา ลงโทษแกผผดทไมรบ การลงโทษผทไมยอมพดในการสอบสวนของคณะ

สงฆ

6. เยภยเยสกา การตดสนตามมตเสยงขางมาก

7. ตณวตถารกะ ดจกลบไวดวยหญา วธประณประนอม การตดสนยกฟอง เลกแลวตอกน

ในกรณทะเลาะกน)

โดยวธการบรหารจดการอธกรณ 4 ดวยอธกรณสมถะ ทง 7 ตามพระธรรมวนยนน สรปได


141

อธกรณ (เรองราว) อธกรณสมถะ (การจดการ)

1. ววาทาธกรณ 1) สมมขาวนย 2) เยภยยสกา

2. อนวาทาธกรณ 1) สมมขาวนย 2) สตวนย

3) อมฬหวนย 4) ตสสปาปยสกา

3. อาปตตาธกรณ 1) สมมขาวนย 2) ปฎญาณตกรณะ

3) ตณวตถารกะ

4. กจจาธกรณ 1) สมมขาวนย

พฒนาการของการบรหารจดการ องคการพระพทธศาสนาตงแตสมยสโขทยจนถงปจจบน

สวนใหญ คลอยตามการปกครองของบานเมองในยคนนๆ เชน ในสมยอยธยาจนถงรตนโกสนทร

ตอนตนประเทศปกครองดวยระบอบสมบรณาญาสทธราชย การบรหารจดการ องคการคณะสงฆจง

ขนกบสมเดจพระสง ฆราชททรงเปนสกลมหาสงฆปรนายกปกครองพระสงฆทวราชอาณาจกร

เชนเดยวกบพระมหากษตรยทรงเปนศนยกลางการปกครอง ประเทศ เมอเรมมพระราชบญญตคณะ

สงฆฉบบตางๆ การบรหารจดการ องคการพระพทธศาสนายงคงอนวตไปตามระบอบการปกครอง

เชน พระราชบญญตลกษณะปกครองคณะสงฆ ร .ศ. 121 ไดวางการบรหาร จดการอนโลมตามวธ

ปกครองพระราชอาณาจกรในสมยนน คอ มเจาคณะมณฑล เจาคณะเมอง เจาคณะแขวงและอธการ

หมวด บงคบบญชาสงฆมณฑล ในมณฑลในเมองและอาเภอ ตาบล ขนตอกนโดยลาดบ

เมอมการเปลยนแปลงการป กครองประเทศเปน ระบอบ ประชาธปไตย รฐบาลจงตรา

พระราชบญญตคณะสงฆ พ.ศ. 2484 เปนธรรมนญการปกครองคณะสงฆโดยมสาระสาคญทอานาจ

การบรหารและการปกครองคณะสงฆถกแบงเปน 3 ฝายเพอถวงดลอานาจตามแบบอยางการ

ปกครองของฝายบานเมอง แตในปจจบน พระราชบญญตคณะสง ฆทใชเปนธรรมนญในการบรหาร

จดการองคการพระพทธศาสนาไดแกพระราชบญญตคณะสงฆ พ .ศ. 2505 ฉบบแกไข พ .ศ. 2535

ซงพฒนามาจากพระราชบญญตคณะสงฆ พ .ศ. 2505 แตพระราชบญญตคณะสงฆ พ.ศ. 2505

กลบไปลอกเลยนแบบพระราชบญญตคณะสงฆ ร.ศ. 121 ทใชไดดในระบอบสมบรณาญาสทธราชย

ในขณะทบานเมองปกครองดวยระบอบประชาธปไตยและมความกาวหนาไปเรอย การปกครองคณะ

สงฆตามพระราชบญญตฉบบ นกลบถอยไปส อดตจง สวนทางกบราชอาณาจกร และสงผลใ หการ

142

บรหารจดการองคการ คณะสงฆไมววฒนาการตงแตบดนน และทาใหราชอาณาจกรกบ ศาสนจกรซง

เคยเจรญเคยงคกนมาตงแตตนตองทงหางกน

เมอพระราชบญญตคณะสงฆไมเอออานวยใหพระสงฆไดมบทบาทสงเสรมสงคม กอาจทาให

สงคมถอยหลงตามไปดวยเพราะราชอาณาจกรกาวลาศาสนจกรไปมาก จงเปนสาเหตสาคญททาให

เกดทงขอดและขอเสยในการบร หารจดการ องคการพระพทธศาสนาขนหลายประการ เชน การใช

วธการบรหารจดการ อนๆ ทนอกเหนอพระธรรมวนย ซงแมวาจะถกตองตาม กฎหมายแ ตอาจจะไม

ถกตองตามหลกพระธรรมวนย แทจรงแลว การบรหารจดการ องคการพระพทธศาสนาโดยเฉพาะ

เมอมอธกรณเกดขนองคการคณะสงฆสามารถใชหลกธรรมวนยจดการกบผนนไดเลยโดยไมตองรอ

อานาจจากรฐหรอสอมวลชนเขามายงเกยวซงอาจทาใหเกดผลเสยมากกวาผลด ทสาคญหากใชพระ

ธรรมวนยเปนหลก กอาจทาให ระบบอปถมภ หรออานาจจาก ผมอทธพลทหนนอย มาปดกนอยลด

นอยลงไปได การแ ยกสมณศกดออกจากตาแหนงบรหารนาจะทาใหปญหาการบรหารจดการ

องคการคณะสงฆลดลง

ปญหาการบรหารจดการ อธกรณตางๆ จะเหนวาพระภกษสงฆททาผดหลายกรณ แมวาจะ

ใชอานาจจาก พ .ร.บ. ดวยการใชอานาจตามการปกครองและระบบสมณศกดซง แมแจงผมอานาจ

ชนสงขนไปแลวกยงวางเฉยปลอยปละละเลย หรอมการไดรบสนบนตามระบบอปถมภจงทาใหการ

บรหารจดการไมมประสทธภาพและทาลายศรท ธาของประชาชนมาหลายครงหลายคราวและ ในบาง

กรณทม การนา อานาจกฎหมายทางโลก รวมถง การขยายผลจากสอตางๆ มาใชเพอ จะเอาผดกบ

อลชชเหลานกไมสามารถทจะกระทาได เชน กรณอดตพระยนตระ หลวงปเณรคา วดพระธรรมกาย

ฯลฯ เพราะปจจยแวดลอมตางๆ ทโยงใยกนอยางเปน กลมกอนของระบบผลประโยชนดงทไดกลาว

แลว การแกไข พ .ร.บ. คณะสงฆอาจเปนวธททาใหปญหาตางๆ ในการบรหารจดการองคการคณะ

สงฆลดลงได

ทงน ปญหาตางๆ อาจเปนเพราะโครงสรางขององคก ารคณะสงฆเปนระบบปดจงทาใหไม

สามารถทจะปรบตวใหเขากบสภาวะแวดลอมทเปลยนแปลงไปอยางรวดเร วได นอกจากไมมการ

ปรบตวแลว องคการคณะสงฆ ยงมการทางานทเปนเอกเทศไมมการปฏสมพนธกบภาคสงคมและ

ภาคประชาชน การแกปญหาของ องคการสงฆทเกดขนจงเปนเรองเฉพาะภายในเทานน ประชาชน

และภาคสงคมอนไมสามารถเขาไปมสวนร วมหรอชวยเหลอได สาเหตดงกลาวจงทาใหการ บรหาร

จดการอธกรณตางๆ เกด ขอเสยตางๆ เชน ความลาชาและขาดประสทธภาพทาใหเกดความเบอ

หนายและเสอมศรทธาตอ องคการคณะสงฆทเปนองคการหลกใน พระพทธศาสนาซงถอเปนหนงใน

143

สถาบนหลกของประเทศไทยอกดวย การปรบโครงสรางมหาเถรสมาคมจงนาจะทาใหการบรหาร

จดการองคการพระพทธศาสนาเปนไปตามหลกพระธรรมวนยมากยงขน

หากสามารถนาหลก พระธรรมวนยมาใชในการบรหารจดการไดตงแตระดบพระอปชฌายก

จะทาใหการคดเลอกคนทเขามา บรรพชาอปสมบทมความจรงจงมากขน คอพจารณาจาก คณสมบต

ตามพระธรรมวนย เพอทาใหไดคนดหรอคนทต งใจบวชศกษาปฏบตมากขน ตางจากปจจบนทการ

รบคนเขา มาบวชมก พจารณา จากผลประ โยชน เปนสวนใหญ หากสามารถ ใชหลกพระ ธรรมวนย

กลบมาใชบรหารจดการได ใหมแทนระบบทใชอยในปจจบนได องคการคณะสงฆนา จะมคนดเขามา

มากขนและคนไมดกจะถกกาจดออกไปไดเองเพราะเมอไมมอานาจและผลประโยชนกจะออกไปจาก

องคการคณะสงฆ

การบรหารจดการทดจงควรจะเปนการตดสนทมประสทธภาพ รวดเรวและถกตอง ตามหลก

พระธรรมวนย มากกวาการปลอยความจรงใหดาเนนไปอยางเชองชาและไรความยตธรรม โดยการ

บรหารจดการดวยธรรมะนนตองบรหารอยางเปดเผยและเปนไปเพอประโยชนตนและประโยชนทาน

โดยไมไดหวงใหมการยกยองใดๆ ดงนนจงนาจะถงเวลาทควรจะรเรมสงคายนาการบรหารจดการ

องคการ คณะสงฆใหเกดขนจรงเพอทจะเรยกขวญกาลงใจและความศรทธาในคาสงสอนของ

พระพทธศาสนาใหกลบคนมาอกครงซงหมายถงความรเรมและความกลาหาญทจะนาพา องคการ

พระพทธศาสนาโดยเฉพาะองคการ คณะสงฆใหเปนผนาแสงสวางทางปญญาแก สงคมดวยการเปน

แบบอยางสงคมอดมคตดวยปญญาในพระพทธศาสนาอยางแทจรง

144

รายการอางอง

คมภรพระไตรปฎกและอรรถกถา

มหามกฏราชวทยาลย. พระวนยปฎก เลม 1 ภาค 1 มหาวภงค ปฐมภาคและอรรถกถา . พมพครงท

3. กรงเทพมหานคร: โรงพมพมหามกฏราชวทยาลย, 2536.

________________. พระวนยปฎก เลม 1 ภาค 2 มหาวภงค ปฐมภาคและอรรถกถา . พมพครงท


________________. พระวนยปฎก เลม 1 ภาค 3 มหาวภงค ปฐมภาค – ทตยภาคและอรรถกถา .

พมพ ครงท 3. กรงเทพมหานคร: โรงพมพมหามกฏราชวทยาลย, 2537.

________________. พระวนยปฎก เลม 6 จลวรรค ปฐมภาคและอรรถกถา . พมพครงท 3.

กรงเทพมหานคร: โรงพมพมหามกฏราชวทยาลย, 2537.

________________. พระวนยปฎก เลม 9 จลวรรค ทตยภาค และอรรถกถา . พมพครงท 3.


________________. พระสตรและอรรถกถาแปล ขททกนกาย ชาดก เลม 3 ภาค 5. พมพครงท 3.


________________. พระสตรและอรรถกถาแปล ขททกนกาย มหานทเทส เลม 5 ภาค 2. พมพ

ครงท 3. กรงเทพมหานคร: โรงพมพมหามกฏราชวทยาลย, 2537.

________________. พระสตรและอรรถกถาแปล ทฆนกาย ปาฏกวรรค เลม 3 ภาค 1. พมพครงท


________________. พระสตรและอรรถกถาแปล ทฆนกาย ปาฏกวรรค เลม 3 ภาค 2. พมพครงท


________________. พระสตรและอรรถกถาแปล ทฆนกาย มหาวรรค เลม 2 ภาค 1. พมพครงท


________________. พระสตรและอรรถกถาแปล มชฌมนกาย มชฌมปณณาสก เลม 2 ภาค 1.

พมพครงท 3. กรงเทพมหานคร: โรงพมพมหามกฏราชวทยาลย, 2537.

________________. พระสตรและอรรถกถาแปล มชฌมนกาย มชฌมปณณาสก เลม 2 ภาค 2.

พมพครงท 3. กรงเทพมหานคร: โรงพมพมหามกฏราชวทยาลย, 2536.

________________. พระสตรและอรรถกถาแปล สงยตตนกาย ขนธวารวรรค เลม 3 ภาค 1. พมพ


145

________________. พระสตรและอรรถกถาแปล สงยตตนกาย นทานวรรค เลม 2. พมพครงท 3.


________________. พระสตรและอรรถกถาแปล สงยตตนกาย มหาวารวรรค เลม 5 ภาค 1. พมพ


________________. พระสตรและอรรถกถาแปล สงยตตนกาย สคาถวรรค เลม 1 ภาค 1. พมพ


________________. พระสตรและอรรถกถาแปล องคตตรนกาย จตกกนบาต . พมพครงท 3.


________________. พระสตรและอรรถกถาแปล องคตตรนกาย ปญจกนบาต – ฉกกนบาต . พมพ


________________. พระสตรและอรรถกถาแปล องคตตรนกาย เอกนบาต ทกนบาต เลม 1 ภาค

2. พมพ ครงท 3. กรงเทพมหานคร: โรงพมพมหามกฏราชวทยาลย, 2537.

พระพทธโฆสาจารย. คมภรวสทธมรรค . พมพครงท 4. แปลโดย สมเดจพระพฒาจารย (อาจ อาสภ

มหาเถร). กรงเทพมหานคร: บรษทประยรวงศพรนทตง จากด, 2546.

หนงสอ

กรมการศาสนา กระทรวงศกษาธการ . ประวตการปกครองคณะสงฆไทย . กรงเทพมหานคร : โรง

พมพการศาสนา, 2527.

เกษม ทกานนทและอมพร ศรเวชศาสตร . ชยชนะ พระพมลธรรม คดประวตศาสตรสงฆไทย . พระ

นคร: บรรณากร, 2509.

คนงนตย จนทบตร . การเคลอนไหวของยวสงฆไทยรนแรก พ .ศ. 2537 – 2484. พมพครงท 1.

กรงเทพมหานคร: สานกพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2528.

คมอพระสงฆาธการ. มปท, มมป.

จานงค ทองประเสรฐ. ภาษาไทยไขขาน. กรงเทพมหานคร: สานกพมพแพรพทยา, 2528.

ชศกด ทพยเกสร. พระพทธศาสนาในศรลงกา. พมพครงท 2. กรงเทพมหานคร: หจก. เชน ปรนตง,

2551.

ทนพนธ นาคะตะ . พระพทธศาสนากบสงคมไทย . พมพครงท 3. กรงเทพมหานคร : หจก. สหาย

บลอกและการพมพ, 2544.

ธรชน. เบองหลงการปลด พระพมลธรรมและพระศาสนโสภน. พระนคร: โรงพมพสามมตร, 2515.

146

พระธรรมปฎก (ป.อ . ปยตโต ). พจนานกรมพทธศาสน ฉบบประมวลศพท . พมพครงท 8.

กรงเทพมหานคร: โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, 2538.

________________________. วนย: เรองใหญกวาทคด . พมพครงท 2. กรงเทพมหานคร : บรษท

สหธรรมก จากด, 2538.

พระพรหมกว (วรวทย) วดโมลโลกยาราม . วทยาพระสงฆาธการ เลม 2. กรงเทพมหานคร : โรง

พมพบรษทสหธรรมก จากด, 2556. (พมพเนองในวโรกาสพระราชพธเฉลมพระชนมพรรษา

พระบาทสมเดจ พระเจาอยหวทรงพระกรณาโปรดพระราชทานเลอนสมณศกด พร ะเมธวรา

ภรณ เปนพระราชาคณะ ชนราชในราชทนนามท พระราชปรยตโมล วนท 5 ธนวาคม

2556)

พระพรหมคณาภรณ (ป.อ.ปยตโต ). กรณธรรมกาย บทเรยนเพอการศกษาพระพทธศาสนาและ

สรางสรรคสงคมไทย . พมพครงท 24. กรงเทพมหานคร : หางหนสวนจากดสามลดา ,

2551.

พระไพศาล วสาโล . พทธศาสนาไทยในอนาคต แนวโนมและทางออกจากวกฤต . พมพครงท 1.

กรงเทพมหานคร: มลนธสดศร-สฤษดวงศ, 2546.

พระเมธธรรมาภรณ (ประยร ธมมจตโต ). ระเบยบการปกครองคณะสงฆไทย . พมพครงท 1.

กรงเทพมหานคร : มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย , 2533. (มหาจฬาลงกรณราชวทยาลยใน

พระบรมราชปถมภจดพมพเปนธรรมบรรณาการเพอเปนอนสรณในงานพระราชทานเพลง

ศพ นายเรอง ม ฤกษ 9 มถนายน 2533)

พพฒน พสธารชาต. รฐกบศาสนา. กรงเทพมหานคร: ศยาม, 2545.

ราชบณฑตยสถาน . พจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ .ศ . 2542 . พมพครงท 1.

กรงเทพมหานคร: นาน มบคสพบลเคชนส, 2546.

สมเกยรต มธรรม . ฉกหนากากธรรมกาย ใครคอขบวนการลมพทธตวจรง . กรงเทพฯ : เคลดไทย ,

2543.

สมเดจพระเจาบรมวงศเธอ กรมพระยาดารงราชานภาพ . ตานานคณะสงฆ . พมพครงท 5.

กรงเทพฯ: โรงพมพครสภาลาดพราว, 2514. (พมพเปนอนสรณในงานฌาปนกจศพ

สมพร พรหมหตาธร . อาญาวด อาญาบาน . พมพครงท 2. กรงเทพมหานคร : สานกพมพนตธรรม ,

2539.

สยาม แสนขต . สยามวงศในลงกาประวตศาสตรพระพทธศาสนาจากกรงศรอยธยาสลงกาทวป .

กรงเทพมหานคร: บรษทสหธรรมกจากด, 2549.

147

สรวฒน คาวนสา . ประวตพระพทธศาสนาในประเทศไทย . พมพครงท 1. กรงเทพฯ: จรญสนทวงศ

การพมพ จากด, 2542.

สทธพงศ ตนตยาพศาลสทธ . พระราชบญญตคณะสงฆ กฎกระทรวง กฎมหาเถรสมาคมพรอมดวย

ระเบยบ และคาสงมหาเถรสมาคมเก ยวกบการคณะสงฆและการพระศาสนา .

กรงเทพมหานคร: โรงพมพการ ศาสนา, 2541.

สรเธยร จกรธรานนท. สนตอโศก: สามทศวรรษททาทาย. พมพครงท 1. กรงเทพฯ: มตชน, 2550.

แสวง อดมศร. การปกครองคณะสงฆไทย. กรงเทพมหานคร: โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

, 2533.

หนงสออเลกทรอนกส

เจษฎา กนตเมธ . โลนซาหลอกลวงประชาชน ตอนท 1 – 5[e-book]. สานกพมพ HOMELESS.

แหลงทมา: http://medhikantaram.blogspot.com/2012/03/blog-post_04.html, 2555.

คาพพากษาศาลฎกา

คาพพากษาศาลฎกาท 128 – 129/2541.

คาพพากษาศาลฎกาท 277/2552.

คาพพากษาศาลฎกาท 3699 – 3739/2541.

งานวจยและวทยานพนธ

นวพร เรองสกล . หลกการในการสรางและบรหารองคกรของพระพทธเจา . โครงการวจยพทธศาสน

ศกษา ศนยพทธศาสนศกษา จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2548.

พระมหาโชว ผลเจรญ . การบรหารการปกครองคณะสงฆไทยตามหลกธรรมาภบาล . ดษฎนพนธ

สาขาการจดการภาครฐ บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต, 2553.

พนศกด ชตาภา . ปญหาการบรหารงานของมหาเถรสมาคม ศกษาปญหาดานการจดโครงสราง

องคการ. ภาคนพนธปรญญามหาบณฑต คณะรฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2543.

สมบรณ วชรบรณสข. การควบคมการใชอานาจตามพระราชบญญต คณะสงฆ พ .ศ. 2505 โดยศาล

ปกครอง . วทยานพนธนตศาสตรมหาบณฑต คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร ,

2551.

วารสาร

นภนาท อนพงศพฒน. คณะสงฆยคปจจบน. วารสารพทธศาสนศกษา จฬาลงกรณมหาวทยาลย 14

(มกราคม – เมษายน 2550): 60.

148

ภทรพร สรกาญจน . สานกสนตอโศก ความเปนมาและบทบาททางศาสนาในสงคมไทย . วารสาร

พทธศาสนศกษา จฬาลงกรณมหาวทยาลย 8 (มกราคม – เมษายน 2544): 46 – 48.

วชระ งามจตรเจรญ . สมณศกด : ขอดและปญหา . วารสารพทธศาสนศกษา จฬาลงกรณ

มหาวทยาลย 21 (พฤษภาคม – สงหาคม 2557): 26 – 34.

หนงสอพมพ

ไทยรฐ (4 สงหาคม 2557): 17.

มตชน. (23 มนาคม 2542): 14.

หนงสอพมพออนไลน

ASTV ผจดการออนไลน . ขาวการเมอง [Online]. 2556. แหลงทมา : http://www.manager.co.th/

Politics/viewnews.aspx?NewsID=9560000150215 [4 ธนวาคม 2556].

_________________. ขาวภมภาค [Online]. 2542. แหลงทมา : http://www.manager.co.th/local

/viewnews.aspx?NewsID=9560000085555 [13 กรกฎาคม 2557].

_________________. หนาแรกผจดการรายวน [Online]. 2542. แหลงทมา: http://www.manager.

co.th/daily/viewnews.aspx?newsid=9570000103197 [8 กนยายน 2557].

กรงเทพธรกจ . การเมอง [Online]. แหลงทมา : http://www.bangkokbiznews.com/home/detail

/politics/politics/20130706/515654/ศษยเณรคายนทบทวนคาสงเจาคณะจ .อบลฯ.html [6


ขาวสด . หนาแรก [Online]. แหลงทมา : http://www.khaosod.co.th/view_newsonline.php?newsid

=TVRNNE 9UWTRNalV5TVE9PQ== [10 มนาคม 2557].

คมชดลก. ศาสนา-พระเครอง [Online]. แหลงทมา: http://www.komchadluek.net/detail/20130715/

163497/ ระวงถงจดเสอม!พระไพศาลเตอนจากกรณสมคา.html [15 กรกฎาคม 2556].

______. ศาสนา-พระเครอง [Online]. แหลงทมา : http://www.komchadluek.net/detail/20130715/






149

______. อาชญากรรม : พลกแฟมคดดง [Online]. แหลงทมา: http://www.komchadluek.net/detail/

20091211/40887/พระพมลฯ ผจญมารคดประวตศาสตรวงการสงฆ .html [15 สงหาคม

2556].

เดลนวส. อาชญากรรม [Online]. 2554. แหลงทมา : http://www.dailynews.co.th/Content/ crime/

136294/นตวทยฯเผยผลตรวจดเอนเอเดก 11ขวบตรงกบ %26quot%3Bอดตเณรคา %

26quot%3Bยนยนสมพนธพอลก [22 สงหาคม 2557].

______. อาชญากรรม [Online]. 2554. แหลงทมา : http://www.dailynews.co.th/Content/crime

/34932/ฟน+8+ขอหา+“เณรคา” [12 กรกฎาคม 2557].

______. อาชญากรรม [Online]. แหลงทมา : http://www.dailynews.co.th/Content/crime/213824/

ปดคาหว+_พทธะอสระ_+20+ลานบาท [4 กมภาพนธ 2557].

ไทยรฐ. ‘พระเกษม ' เปนขาวอก สานกพทธฯ เลงเอาผด [Online]. แหลงทมา: http://www.thairath

.co.th/content/203268 [21 พฤษภาคม 2557].

_____. คสช.ตง กก .จดระเบยบพระพทธศาสนา [Online]. แหลงทมา : http://www.thairath.co.th

/content /443348 [14 สงหาคม 2557].

_____. จาคกพระเกษม 2 ป คดเหยยบ- ตบหนาพระพทธรป [Online]. แหลงทมา : http://www.

Thairath.co.th /content/245205 [22 พฤษภาคม 2557].

_____. ทมขาวการเมอง [Online]. แหลงทมา : http://www.thairath.co.th/content/401233 [4

กมภาพนธ 2557].

_____. ทมขาวภมภาค [Online]. แหลงทมา : http://www.thairath.co.th /content/465457 [25

พฤศจกายน 2557].

_____. ทมขาวภมภาค [Online]. แหลงทมา : http://www.thairath.co.th/content/356928 [13 ก.ค.

2557].

_____. ทมขาวภมภาค [Online]. แหลงทมา : http://www.thairath.co.th/content/399526 [28

มกราคม 2557].

_____. ทมขาวหนา 1[Online]. แหลงทมา: http://www.thairath.co.th/content/459608 [28 ตลาคม

2557].

_____. พลกแฟมอาชญากรรม [Online]. แหลงทมา : http://www.thairath.co.th/content/351246

[21 กรกฎาคม 2557].

ผาณต นลนคร . เดลนวส[Online]. 2555. แหลงทมา: http://www.dailynews.co.th/Content/Article

/76155/ [2 กรกฎาคม 2557].

150

ผจดการ . ทมขาวอาชญากรรม [Online]. แหลงทมา : http://www.manager.co.th/Crime/View

News.aspx?NewsID=9480000091731 [7 กรกฎาคม 2557].

______. ทมขาวอาชญากรรม [Online]. แหลงทมา: http://www.manager.co.th/Crime/ViewNews

.Aspx? NewsID=9490000106924 [10 มนาคม 2557].

______. ทมขาวอาชญากรรม [Online]. แหลงทมา: http://www.manager.co.th/Crime/ViewNews.

aspx?NewsID= 9570000007795 [21 มกราคม 2557].

โพสต ทเดย. อาญชากรรม [Online]. แหลงทมา: http://www.posttoday.com/อาญชากรรม /233004/

เจาคณะศรสะเกษชเณรคาไมใชพระแลว [8 กรกฎาคม 2557].

รายการโทรทศน

คมชดลก . ทางโลก ทางธรรม ทางไหน ?. [รายการโทรทศนออกอากาศทางสถานโทรทศนเนชน

แชนแนล]. 23 เมษายน 2557.

______. ผดพระธรรม ... พระทาผด ?. [รายการโทรทศนออกอากาศทางสถานโทรทศนเนชน

แชนแนล]. 18 กรกฎาคม 2557.

______. หลวงปเณรคา ขนตธรรม (ดา) ?. [รายการ โทรทศนออกอากาศทางสถานโทรทศนเนชน

แชนแนล]. 21 มถนายน 2557.

เวบไซต

Bright TV. Bright News[Online]. แหลงทมา: http://www.brighttv.co.th/th/news/คสชเหนชอบ-

พรบอปถมภและคมครองพระพทธศาสนา

จานง ศรนคร . ยอนรอยตานาน "ผาเหลอง " ฉาว !! วกฤตศรทธา "พระสงฆไทย " ทยากจะลม

เลอน?[Online]. 2556. แหลงทมา : http://www.isranews.org/item/22029 [10 สงหาคม

2557].

บรษท อสมท จากด (มหาชน ). สานกขาวไทย [Online]. แหลงทมา : http://www.mcot.net/site

/content?id=51d7fe70150ba069040001ce#.U4cPX_l_uz5. [6 พฤษภาคม 2557]

ระบบงานสารสนเทศสานวนคด ศาลอาญา (งานบรการขอมลคด ). คดดา หมายเลขท 11651/2542

และคดดา หมายเลขท 14735 /2542 [Online]. แหลงทมา : http://aryasearch.coj.go.th/

aryaweb/search _case. php [10 มนาคม 2557].

_______________________________________. คารองขอถอนฟอง 21 /08 /2549 [Online].

แหลงทมา: http://aryasearch.coj.go.th/aryaweb/search_case.php [10 มนาคม 2557].

151

วกพเดย สารานกรมเสร . บทความ [Online]. 2544. แหลงทมา : http://th.wikipedia.org/wiki/วนย_

ละอองสวรรณ [21 เมษายน 2557].

สนก ออนไลน จากด . ยอนอดตเณรแอ- จอมขมงเวทย [Online]. 2553. แหลงทมา : http://news.

sanook.com/ 945041 [2 มถนายน 2557].

_______________. อาชญากรรม [Online]. 2554. แหลงทมา : http://news.sanook.com/1196

001/เจาคณะ- จ .ศร สะเกษ- ระบ- หลวงปเณรคา- พนจากพระหลงเสพเมถน / [8


152

บรรณานกรม

ก ฐานสสร. ประวตคณะสงฆไทยกบธรรมยตกประหาร. นครศรธรรมราช: โรงพมพศรสวสด, 2494.

ปลม โชตษฐยางกร. คาบรรยายกฎหมายคณะสงฆ. พมพครงท 2. กรงเทพมหานคร: มหาวทยาลย

มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, 2553.

พระศรกตตโมล. เจาอาวาส เจาพนกงาน?. พมพครงท 1. กรงเทพมหานคร: บรษทสพเรย พรนตง

เฮาส จากด, 2550.

มหามกฏราชวทยาลย . ประวตการปกครองคณะสงฆไทยและลกษณะการปกครองคณะสงฆไทย

โดยสงเขป . กรงเทพม หานคร : โรงพพมมหามกฏราชวทยาลย , 2521 . (มหามกฏราช

วทยาลยจดพมพเผยแพรในอภลกขตกาลฉลอง ครบ 84 ป มหามกฏราชวทยาลย ในพระ

บรมราชปถมภ 1 – 5 ตลาคม 2521)

สรวฒน กาดาดวน. ประมวลฎกาสงฆ “รวมคดสงฆ”. พมพครงท 1. กรงเทพมหานคร: สานกพมพ

สตรไพศาล, 2553.

รายงานวิจัยเรื่อง...

Documents