เศรษฐกิจภาครัฐบาล นโยบาย ...เม อเก ดป...

1

เอกสารประกอบการเรยนวชา เศรษฐศาสตร ส40105 ชนมธยมศกษาปท 5

บทท 9 เศรษฐกจภาครฐบาล นโยบายการเงน และนโยบายการคลง

1. เศรษฐกจภาครฐบาล 1.1 บทบาทและหนาทของรฐบาลในระบบเศรษฐกจ บทบาทส าคญของรฐบาล คอ การชวยเหลอประชาชนในประเทศ จดการแกไขปญหาภาวะความขาดแคลน โดยน าเอากลไกอน ๆ มาเสรมสรางกลไกตลาดในการจดการทรพยากรทมจ ากดใหทวถง บทบาทของรฐบาลจงเกยวของกบการด าเนนกจกรรมทางเศรษฐกจ เพอใหบรรลเปาหมายในการบรหารประเทศ ใหประชาชนมความอยดกนด ส าหรบบาบาทของรฐบาลในทางเศรษฐกจนน อาจไดแกบทบาททเกยวของกบสงตอไปน 1) บทบาทเกยวกบการจดสรรทรพยากรในระบบเศรษฐกจใหมประสทธภาพมากทสด ในการผลตสนคาและบรการบางชนดถาปลอยใหเอกชนเปนผผกขาด รฐบาลตองเขาไปมบทบาทในฐานะผผลต สนคาและบรการสาธารณะ เชน การผลตกระแสไฟฟา การประปา การสรางถนน สะพาน การใหการศกษา 2) บทบาทในการกระจายรายได รฐบาลมหนาทในการเขามามบทบาทในหารแกปญหาการกระจายรายได คอการแกปญหาความยากจนของประชาชน โดยการวางแผนพฒนาเศรษฐกจ เพอยกระดบรายไดของประชากรใหสงขน 3) บทบาทในการรกษาเสถยรภาพทางเศรษฐกจ รฐบาลมหนาทในการรกษาเสถยรภาพทางเศรษฐกจ โดยรกษาระดบราคาสนคามใหสงหรอต าจนเกนไป ประชากรมอตราวางงานนอยทสด 4) บทบาทในการพฒนาเศรษฐกจ รฐบาลมบทบาทเกยวกบการพฒนาเศรษฐกจและสงคมโดยรวบรวมขอมลตาง ๆ ทางเศรษฐกจ วเคราะหปญหาเศรษฐกจ จดท าแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคม ตลอดจนประเมนผลการพฒนาในแตละชวง เพอใหเปนขอมลในกรปรบปรงแผนทใชอย และเปนรากฐานในการวางแผนพฒนาตอไป

1.2 หนาทส าคญของรฐบาล คอ การพฒนาคณภาพชวตของประชาชนใหอยดกนด มปจจย 4 ในการด ารงชวตอยางมคณภาพ หนาท ทส าคญทางเศรษฐกจของรฐบาล อาจแบงออกได 4 ประการ หลก ๆ คอ

1) การจดใหมสนคาและบรการสาธารณะ สนคาสาธารณะ คอ สนคาและบรการทประชาชนทกคนสามารถใชประโยชนหรอบรโภคไดโดยไมตองเสยคาใชจายหรอตนทนใด ๆ

2) การปองกนปญหาการผกขาด การผกขาด คอ การมผผลตสนคาหรอบรการเพยงรายเดยว 3) การแกปญหา ทเกดจากผลกระทบภายนอก ซงมทงบวก และลบ ทเกดจากกจกรรมทาง

เศรษฐกจ หนาทของรฐบาล คอ การลดผลกระทบภายนอกทเปนผลเสย

2


4) การแกปญหาความเลอมล าทางเศรษฐกจ ภาระหนาทส าคญของรฐบาลทกประเทศในโลก คอ การแกปญหาความไมเสมอภาคของการกระจายรายได

1.3 เครองมอของรฐบาลในระบบเศรษฐกจ 1) ออกกฎหมายทเกยวกบการด าเนนกจกรรมทางเศรษฐกจ เชน กฎหมายทเกยวกบการเงน การ

ธนาคาร กฎหมายเกยวกบภาษอากร เปนตน 2) นโยบายทางการเงน หมายถง นโยบายทเกยวกบการเปลยนแปลงปรมาณเงนในระบบ

เศรษฐกจ วตถประสงคของนโยบายการเงน ม 3 ประการ คอ - ควบคมอปทานของเงนหรอปรมาณเงน - ควบคมอตราดอกเบย - ควบคมการปลอยสนเชอของธนาคารพาณชย 3) นโยบายการคลง หมายถง นโยบายเกยวกบรายรบรายจายของรฐบาล โดยรายรบของรฐบาล

มาจากการเกบภาษประเภทตาง ๆ การขายสนคาและบรการของรฐ เปนตน รฐบาลเขามาแทรกแซงสนคาและบรการโดยทางดานภาษ เพอขยายตวทางเศรษฐกจ และการแกปญหาเงนเฟอ เปนตน 1.4 รายรบและรายจายของรฐบาล 1.4.1 รายรบของรฐบาล หมายถง ยอดเงนรวมทรฐบาลจะไดรบจากแหลงตาง ๆ ประกอบดวย 3 ประเภทคอ

1) รายได รฐบาลมรายไดทส าคญจาก ทตาง ๆ ดงน - รายไดจากภาษอากร เปนรายไดสวนใหญของรฐบาล โดยไดจากภาษทงทางตรงและทางออม - จากการขายสงขอและบรการของรฐบาล เชน คาเชา คาธรรมเนยม คาใบอนญาต คาขาย

หนงสอราชการ คาขายผลตภณฑธรรมชาต คาขายของกลางทยดในคด เปนตน - รายไดจากรฐพาณชย ไดแก ก าไรขององคกรรฐบาล เชน โรงงานยาสบ สลากกนแบงรฐบาล

เงนปนผลจากบรษททรฐบาลถอหน รายไดพเศษจากรฐวสาหกจ สวนแบงจากธนาคารแหงประเทศไทย - รายไดอน ๆ เชนคาปรบ คาแสตมปฤชากร รายไดจากการผลตเหรยญกษาปณ เปนตน 2) เงนก หรอ หนสาธารณะ คอ เงนทเกดจากการกยมโดยตรง หรอค าประกนของภาครฐบาล

ทงนเนองจากรฐบาลไมอาจจดรายไดใหเพยงพอกบยอดรายจาย 3) เงนคงคลง เปนเงนทรฐบาลมอยและยงไมจายออกไป ประกอบดวย - เงนคงคลงทเปนเงนสด หรอสงทใกลเคยงกบเงนสด รฐบาลเกบไวจายในคราวจ าเปน เชน

เมอเกดปญหางบประมาณขาดดล

3


- เงนคงคลงทไดจากภาษอากร คาธรรมเนยมทเกบจากราษฎร แลวยงมไดจายออกไป เงนทรฐบาลกยมแตไมไดใชจาย เงนฝากไวกบธนาคารแหงประเทศไทย และเงนทเหลอจากการใชจายปกอน ๆ 1.4.2 รายจายของรฐบาล

รายจายของรฐบาล หมายถง ยอดเงนรวมทรฐบาลมอยและยงไมไดจายออกไป เพอพฒนาประเทศ ซงรฐบาลจะจดท าเปนแผนประมาณการรายจาย ประจ าปรายไดของรฐบาล(Public Revenue) ประกอบดวยรายไดจากภาษอากร รายไดจากการขายสงของและบรการ รายไดจากรฐพาณชย และรายไดอน ๆ ถาน ารายไดของรฐเหลานมารวมกบเงนกและเงนคงคลงแลวจะเปนรายรบของรฐบาล (Public Receipt) การคลงสาธารณะหรอการคลงรฐบาล (Public Finance) หมายถง นโยบายทรฐบาลก าหนดระดบและโครงสรางของรายได การใชจาย การเกบภาษ และการกอหนสาธารณะ ทงนเพอใหบรรลวตถประสงคทางดานเศรษฐกจ ความมงหมายในการใชจายของรฐบาล

- สงเสรมใหมการเพมผลผลตทางเศรษฐกจ อนเปนการเพมรายไดประชาชาต - จดใหบรการแกประชาชนในดานการศกษา สาธารณสข และสาธารณปโภค - ดแลปองกนและรกษาเอกราชอธปไตยของประเทศชาต - รกษาความสงบเรยบรอยภายในใหประชาชน มสวสดการ ปลอดภยในชวตและ

ทรพยสน ประเภทของรายจายของรฐบาล 1) ดานเศรษฐกจ ไดแกรายจายดานเกษตรกรรม การคมนาคมขนสง การสอสาร การพลงงาน

และเชอเพลง การอตสาหกรรมและเหมองแร การทองเทยวและการพาณชย เปนตน 2) ดานการศกษา ไดแก รายจายดานการบรหารการศกษา ระดบตาง ๆ เปนตน 3) ดานสาธารณสข และสาธารณปโภค ไดแก รายจายดานสาธารณสข การสงคมสงเคราะห

การบรการชมชน และการบรการสงคมอน ๆ เชน การระบายน าโสโครก การก าจดขยะมลฝาย การประปา การสขาภบาล เปนตน 4) ดานการปองกนประเทศ ไดแก รายจายดานงานกองทพตาง ๆ การรกษาดนแดน และการปองกนอน ๆ เชน งานของส านกงานสภาคมมนคงแหงชาต งานของกรมประมวลขาวกลาง เปนตน 5) ดานรกษาความสงบภายใน ไดแก งานต ารวจ งานดานตลาการ และงานราชทณฑ เปนตน 6) ดานบรหารทวไป ไดแก การบรหารงานการตางประเทศ และงานบรหารการคลง เปนตน 7) ดานการช าระหนเงนก เปนการช าระเงนตนและดอกเบยเงนก ทงแหลงภายในและตาง ประ เทศ

4


8) ดานอน ๆ เปนรายจายเบดเตลดอน ๆ เชน คาใชจายสมทบโครงการความชวยเหลอจากตางประเทศ เงนชวยเหลอขาราชการและลกจาง เงนส ารองจายกรณฉกเฉนหรอจ าเปน เปนตน 1.5 หนสาธารณะ (Public Debt) หนสาธารณะ หมายถง หนภาครฐบาลเกดจากการกยมโดยตรงของรฐบาล หรอการกยมของ รฐวสาหกจ ทรฐบาลเปนผค าประกน ซงประชาชนทกคนจะตองมสวนรวมรบผดชอบรวมกนอยางเทาเทยมและหลกเลยงไมได การสรางหนสาธารณะของรฐบาล มสาเหตส าคญดงน

1) เมอมรายไดไมเพยงพอกบรายจาย โดยรฐบาลอาจกเงนระยะสน เพอใหเพยงพอกบรายจายเปนการชวคราว จนกวาจะสามารถจดเกบรายไดใหครบตามทประมาณการไว

2) กมาเพอการลงทนเพม เพอใชในการพฒนาเศรษฐกจและสงคม 3) เพอสรางเสถยรภาพของระบบเศรษฐกจ ในภาวะเศรษฐกจตกต า รฐบาลตองแกไขปญหา

เศรษฐกจ โดยการเพมรายจาย ท าใหรฐบาลตองกเงน 4) กเงนเพอใชจายในกรณทมความจ าเปนเรงดวน ประเภทของหนสาธารณะ แบงออกเปน 2 ลกษณะ คอ 1) หนภายในประเทศ หมายถง หนสาธารณะทเกดขนจากการทรฐบาลกยมเงนจากแหลงเงนก

ภายในประเทศ เชน ธนาคารแหงประเทศไทย ธนาคารออมสน ธนาคารพาณชย สถาบนทางการเงนประเภทตาง ๆ และประชาชนทวไป วธการกอหนสาธารณะภายในประเทศนน รฐบาลจะจ าหนายพนธบตรซงเปนการกยมระยะยาว หรอ จ าหนายตวคลงซงเปนการกระยะสน

2) หนตางประเทศ หมายถง หนสาธารณะทเกดจากรฐบาลกยมเงนจากแหลงเงนกภายนอกประเทศ เพอน าเงนมาสนบสนนการลงทนในโครงการตาง ๆ ของรฐบาลหรอค าประกนเงนกของรฐวสาหกจแหลงเงนกตางประเทศทส าคญ คอ ธนาคารโลก กองทนความรวมมอทางเศรษฐกจโพนทะเลแหงประเทศญปน (OECF) ธนาคารพฒนาเอเชย (ABD Bank) และตลาดการเงน เปนตน

ผลดและผลเสยของหนสาธารณะ หนสาธารณะมทงผลดและผลเสยแกเศรษฐกจของประเทศและประชาชนรวมกน ดงน ผลด ไดแก

1) น ามาใชพฒนาความเจรญกาวหนาทางเศรษฐกจของประเทศใหทนกบความตองการ 2) น ามาใชแกไขภาวะเศรษฐกจตกต าของประเทศ โดยน าเงนกมาสรางงาน ท าใหประชาชนม

รายไดเปนการเพมอ านาจซอของประชาชนใหสงขน

5


ผลเสย ไดแก 1) ท าใหเกดภาวะเงนเฟอ ถารฐบาลน ามาใชจายมากเกนไป 2) เปนภาระแกประชาชน เมอรฐบาลตองช าระเงนตนและดอกเบยเงนก ท าใหรายไดทรฐบาลจะ

น ามาพฒนาประเทศนอยลง 3) ท าใหรฐบาลใชจายฟมเฟอย ขาดความระมดระวงในการใชจายอยางประหยด

1.6 งบประมาณแผนดน งบประมาณแผนดน หมายถง แผนการใชเงนของรฐบาล ซงแสดงวตถประสงค แหลงทมาของ

รายรบรายจายของรฐบาลในระยะเวลาหนง โดยปกตถอเอาระยะเวลา 1 ป คอ เรมจาก 1 ตลาคม จนถง 30 กนยายน ของปถดไป

ส านกงบประมาณเปนหนวยราชการทรบผดชอบจดท างบประมาณประจ าป โดยจะรวบรวมโครงการและรายจายดานตางๆ ของหนวยราชการทกหนวย รวมทงรฐวสาหกจ ทงหมด เพอน าเสนอขอ อนมตจากรฐสภา และประกาศใชตอไป

ความส าคญของงบประมาณแผนดน คอ 1) เปนเครองมอของรฐบาลในการควบคมการด าเนนงานของหนวยงานราชการตาง ๆ ใหเปนไป

ตามนโยบาลของรฐบาล 2) เปนเครองมอของรฐสภาในการควบคมการใชจายเงนของรฐบาลใหถกตองเหมาะสม 3) เปนเครองมอทชวยวดประสทธภาพในการด าเนนการของรฐบาล ลกษณะของงบประมาณ งบประมาณของรฐบาล มผลกระทบตอระบบเศรษฐกจ ทงดานรายรบและรายจาย ผลกระทบจะ

มากนอยขนอยกบลกษณะการใชงบประมาณของรฐบาล ซงม 3 ลกษณะ คอ 1) งบประมาณสมดล หมายถง การทรฐบาลมการใชจายเทากบรายไดพอด งบประมาณสมดลจะม

ขอจ ากด ในสภาวะเศรษฐกจตกต า เกดภาวะเงนฝด อตราการวางงานสง การด าเนนนโยบายงบประมาณสมดลจะไมชวยแกปญหาดงกลาวได เพราะการใชจายของรฐบาลถกก าหนดโดยรายได

2) งบประมาณขาดล หมายถง การทรฐบาลมการใชจายมากกวารายได และจ าเปนตองน ารายรบจากเงนก หรอเงนคงคลงมาชดเชยการขาดดล ปจจยนกเศรษฐศาสตรมแนวคดวา การทรายจายสงกวารายได และรฐบาลกอหนสาธารณะมาใชจายนนไมใชสงทเสยหาย ถาเงนทกมาถกใชในการเพมผลผลต การเพมการลงทน และการจางงาน

3) งบประมาณเงนดล หมายถง การทรฐบาลใชจายนอยหวารายไดทจดเกบได ท าใหมเงนเหลอเขาเปนเงนคงคลงเพมขน

6


2. นโยบายการเงน ความหมายของนโยบายการเงน

นโยบายการเงน (Monetary Policing) หมายถง นโยบายทธนาคารกลางใชส าหรบควบคมปรมาณเงน และตนทนของเงน (ดอกเบย) ทหมนเวยนอยในระบบเศรษฐกจ ทงนเพอใหเศรษฐกจมเสถยรภาพ และมการเจรญเตบโตในทศทางทตองการ สวนใหญจะใชนโยบายนรวมกบนโยบายการคลงของรฐบาล

หนวยงานส าคญทก าหนดนโยบายการเงน คอ ธนาคารแหงประเทศไทย 2.1 การเงน ความหมายของเงน คอ สงททกคนในสงคมเดยวกนยอมรบและใชเปนสอกลางในการแลกเปลยน

กบสนคาและบรการรวมทงการช าระหนและอน ๆ ตามตองการ ววฒนาการของเงน

ววฒนาการของเงน ม 3 ล ากบขน คอ 1. ระบบเศรษฐกจทใชสงของในการแลกเปลยน (Barter Economy) 2. ระบบเศรษฐกจทใชเงนเปนสอกลางในการแลกเปลยน (Money Economy ) 3. ระบบเศรษฐกจทใชเครดตเปนสอกลางในการแลกเปลยน (Credit Economy)

ระบบเศรษฐกจทใชสงของในการแลกเปลยน ในระบบเศรษฐกจทไมมการใชเงน จ าเปนตองใชการแลกเปลยนสงของตอสงของ (Barter) ซงเปนการแลกเปลยนกนโดยตรง (direct exchange) ภายหลงเมอระบบเศรษฐกจมขนาดใหญขนจ านวนสนคาทใชในการแลกเปลยนเพมขน การแลกเปลยนสนคากนโดยตรงจงประสบปญหาและอปสรรคอยางมาก ไดแก

1. ปญหาความตองการตรงกนทงสองฝาย กลาวคอ การแลกเปลยนสนคาโดยตรงจะตองหาผทสนคาทเราตองการ และผนนยนดทจะแลกเปลยนกบสนคาของเราดวย

2. ปญหาการก าหนดอตราแลกเปลยนระหวางสนคาชนดหนงกบสนคาชนดอน เมอจ านวนสนคามากขน จ านวนอตราแลกเปลยนระหวางสนคาจะเพมขนดวย ตวอยางเชน ถามสนคา 100 ชนดสนคาสนคาแตละชนดตองมอตราแลกเปลยนถง 99 อตรา

3. ปญหาในการเกบรกษาและขนสงสนคา กลาวคอ สนคาบางชนดทเสอมคณภาพไดงายจ าเปนตองมการเกบรกษาทดเพอรอการแลกเปลยน ท าใหสนเปลองคาใชจายในการเกบรกษา อกทงการแลกเปลยนกนโดยตรงในสนคาบางชนดมคาใชจายในการขนสงสง

7


ระบบเศรษฐกจทใชเงนเปนสอกลางในการแลกเปลยน จากปญหาในระบบเศรษฐกจทใชสงของในการแลกเปลยน การแลกเปลยนสนคาในระยะตอมาจงถกพฒนาเปนการแลกเปลยนโดยออม(Indirect exchange) โดยใชเงนเปนสอกลางในการแลกเปลยน ซงมววฒนาการดงน

1. เงนทเปนสงของหรอสนคา (Commodity money) สงทถกเลอกใชเปนเงนจะตองมคาในตวเอง ซงคนในสงคมตองการและยอมรบ เชน ประเทศทมอากาศหนาวเยนมกใชขนสตวประเทศจนใชใบชา นอกจากนยงมสงอนๆ ทถกน ามาใชเปนเงน ไดแก ยาสบ เกลอ เปลอกหอย ลกปด อยางไรกตาม สงตาง ๆ เหลานมขอเสยคอขาดความคงทนถาวร ไมสามารถพกพาไดสะดวกและแบงแยกเปนหนวยยอยไดยาก

2. เงนโลหะ (metallic money) ในระยะตอมา มการน าโลหะมคามาใชเปนเงน ไดแก โลหะเงน ทองค า และมการน าโลหะดงกลาวมาหลอมเปนเหรยญทมคาแนนอน เงนเหรยญในระยะแรกเปนเงนทมมลคาเตมตว ( Full bodies coins ) คอคาของเงนเทากบคาของโลหะทใชท าเหรยญ

3. เงนกระดาษ (Paper money) สมยกอนการเกบรกษาโลหะมคาและเงนเหรยญไวกบตนเองหรอพกพาไปยงทตาง ๆ ขาดความสะดวก จงไดน าโลหะมคาไปฝากไวกบชางทองซงเปนผทไดรบความเชอถอในสมยนน ชางทองจะออกใบรบใหแกผทมาฝาก แตเนองจากโลหะทน ามาฝากนนมกจะไมมการไถถอนคนพรอมกน ชางทองจงถอโอกาสออกใบรบใหแกผทไมไดน าโลหะมาฝากดวยโดยคดคาบรการตามสมควร ตอมาชางทองเหลานไดกลายมาเปนนายธนาคาร ใบรบฝากทองนนคอบตรธนาคาร (bank notes) ระบบเศรษฐกจทใชเครดตเปนสอกลางในการแลกเปลยน

เงนอกรปแบบหนงทใชแทนเงนสดคอเงนฝากกระแสรายวน (demand deposits) ซงเปนเงนทจายโอนกนโดยเชคแตไมเปนเงนทช าระหนไดตามกฎหมาย เพราะเจาหนสามารถปฏเสธการรบช าระหนดวยเชคได ประเทศทมระบบธนาคารพฒนาแลวมกใชเงนฝากกระแสรายวนอยางแพรหลายเงนทใชทวไปในปจจบนม 3 แบบคอเหรยญกษาปณ ธนบตร และเงนฝากกระแสรายวน หนาทของเงน

หนาทของเงนทส าคญม 4 ประการ ดงน 1. เปนสอกลางในการแลกเปลยน เงนท าหนาทอ านวยความสะดวกในการซอขาย

แลกเปลยนสนคาและบรการ นอกจากนยงกอใหเกดตามหลกการแบงงาน (division of labor) และความเชยวชาญเฉพาะอยาง (specialization) คอแตละคนไมจ าเปนตองผลตสนคาทกอยางเพอน ามาใช แตจะเลอกผลตสนคาเฉพาะทตนมความช านาญเทานน แลวจงน ามาแลกเปลยนเปนเงนทรพยากรทมอยอยางจ ากดจงถกใชอยางมประสทธภาพ เงนจะท าหนาทนไดดเพยงใดขนอยกบความเชอมนในคาของเงน ในภาวะปกต

8


คาของเงนจะมความมนคงและไดรบการยอมรบ แตในภาวะสงครามหรอเศรษฐกจไมมเถยรภาพ ความเชอมนในคาของเงนจะลดลง

2. เปนสงวดมลคา เงนเปนสงทใชวดมลคาของสนคาและบรการ เพอความสะดวกในการเปรยบเทยบราคาระหวางกน

3. เปนมาตรฐานในการช าระหน เมอมกยมกนเกดขน เงนสามารถบอกจ านวนหนทงเงนตนและดอกเบยในรปตวเงนทตองช าระคนในอนาคต ท าใหเกดความสะดวกในการกยม โดยมขอแมวามลคาของเงนตองไมเปลยนแปลงมากเกนไป เพอมใหเกดความไดเปรยบเสยเปรยบแกเจาหนและลกหน

4. เปนสงสะสมมลคาและใหสภาพคลอง การสะสมสนทรพยบางประการตองมคาใชจายในการเกบรกษาหรอการเสอมสภาพไปตามกาลเวลา ท าใหผถอสนทรพยนนขาดทน จงมการสะสมในเงนตราเนองจากเปนสนทรพยทไดรบการยอมรบและมสภาพคลองสงสด อกทงการสะสมในรปของเงนฝากทสถาบนการเงนจะกอใหเกดผลดแกระบบเศรษฐกจ เพราะสถาบนการเงนสามารถน าเงนฝากเหลานนไปใหกยมเพอการลงทนและจางงานได

สงทคลายเงน (Near money) คอสนทรพยทท าหนาทในการเกบมลคาและเปลยนสอกลางในการแลกเปลยน แตมความแตกตางจากเงนตรงทไมสามารถแลกเปลยนเปนสนคาและบรการไดทนทตองน าไปแลกเปนเงนสดทสถาบนการเงนกอน โดยมลคาไมเปลยนแปลงมากนก เชน เงนฝาก ออมทรพย ตวเงนคลง พนธบตรรฐบาล เปนตน

สงททดแทนเงน (Money substitutes) คอ สงทท าหนาทชวคราวในฐานะเปนสอกลางในการแลกเปลยนแตไมท าหนาทในการรกษามลคา เชน บตรเครดต กลาวคอบตรเครดตสามารถใชซอสนคาและบรการบางประเภทได แตผทรบเครดตจะไมสามารถใชบตรเครดตนนไปท าธรกรรมตอไปไดอก

ปจจยทมผลกระทบตอการเปลยนแปลงของปรมาณเงน

การเปลยนแปลงของปรมาณเงนนอกจากจะซอขนอยกบค าจ ากดความของปรมาณเงนแลว ยงขนอยกบปจจยทางเศรษฐกจอน ๆ ดวย คอ 1. การใชนโยบายการเงน หากทางการใชนโยบายการเงนแบบผอนคลายโดยการขยายเครดต เชน การขยายสนเชอของธนาคารพาณชย จะมผลใหปรมาณเงนทหมนเวยนในระบบเศรษฐกจเพมขน ในทางตรงขาม การใชนโยบายการเงนแบบเขมงวดโดยการลดเครดต เชน การขนอตราดอกเบย จะมผลใหปรมาณเงนในระบบเศรษฐกจลดลง

9


2. การใชนโยบายการคลง หากรฐบาลใชงบประมาณขาดดลหรอรายจายของรฐบาลสงกวารายไดของรฐบาล รฐบาลจะตองหาเงนมาชดเชยสวนทขาดดล เชน อาจจะน าเงนคงคลงมาใชหรอกจากธนาคารกลาง เปนตน ยอมมผลท าใหปรมาณเงนหมนเวยนในระบบเศรษฐกจเพมขน หากรฐบาลใชงบประมาณเกนดลหรอรายไดของรฐบาลสงกวารายจายของรฐบาล เชน การเพมภาษ ท าใหเงนสวนหนงของประชาชนอยในมอรฐบาล ปรมาณเงนในระบบเศรษฐกจจงลดลง

3. ดลการช าระเงนระหวางประเทศ เนองจากการเปลยนแปลงในดลการช าระเงนยอมสงผลโดยตรงตอปรมาณเงนในประเทศ หากดลการช าระเงนเกนดล อนเนองมาจากการสงออก การไหลเขาของเงนทนจากตางประเทศทเพมขน เงนสวนนจะถกน าไปแลกเปลยนเปนเงนตราในประเทศ ท าใหปรมาณเงนเพมขน

ในทางตรงกนขาม หากดลการช าระเงนขาดดล เนองจากการน าเขา การไหลออกของเงน ทนตางประเทศทเพมขน เงนในประเทศเปนสวนหนงจะถกแลกเปลยนเปนเงนตราตางประเทศ ปรมาณเงนในระบบเศรษฐกจจงลดลง

มลคาของเงน คาของเงน หมายถง อ านาจในการซอหรออ านาจในการแลกเปลยนระหวางสกลหนงกบสนคา

หรอบรการ โดยปกตคาของเงนจะไมคงท อาจเปลยนแปลงขนลงไดเสมอ คาในตวของเงนเอง ม 2 ชนด คอ (1) คาของเงนภายนอก หมายถง อ านาจในการแลกเปลยนเงนตราตางประเทศ หรอราคาของเงนตราสกลหนง เมอคดเปนราคาของเงนสกลอน ซงเปนอตราแลกเปลยนเงนตราตางประเทศ เชน เดม เงน 1 ดอลลารสหรฐ แลกได 25 บาท ตอมา เงน 1 ดอลลารสหรฐ แลกได 53 บาท แสดงวา คาเงนบาทลดต าลง และคาเงนดอลลารสหรฐเพมสงขน (2) คาของเงนภายใน หมายถง อ านาจในการซอสนคาและบรการของเงนแตละหนวย สงทจะท าใหทราบวาคาของเงนเปลยนแปลงไปอยางไร กคอ “ระดบราคาสนคาโดยทวไป” (ดชนราคาสนคา) กลาวคอ ถาราคาสนคาสงขน แสดงวา คาของเงนลดลง ถาราคาสนคาลดลง แสดงวา คาของเงนเพมขน

คาของเงนจะเปลยนแปลงไปในทางตรงกนขาม (ผกผน) กบระดบราคาสนคาทวไปเสมอ

10


การลดคาเงน การลดคาเงน คอ การลดอ านาจซอของเงนและราคาของเงนตราสกลหนงตอเงนอกสกลหนง เชน การลดคาเงนบาท การลดคาเงนบาท หมายถง การแลกเปลยนเงนตราตางประเทศ ตองจายเงนบาทจ านวนมากขน เพอใหไดเงนสกลอนจ านวนเทาเดม เชน เดม 23 บาท แลกได 1 ดอลลารสหรฐ ตอมาประมาณป 2527 รฐบาลประกาศลดคาเงนบาท โดยก าหนดให 27 บาท แลกได 1 ดอลลารสหรฐ เปนตน ประเทศไทยกบการลดคาเงนบาท และคาเงนบาทลอดตว

(1) ป พ.ศ. 2527 รฐบาลประกาศลดคาเงนบาทเพอแกปญหาขาดดลการคา (2) ป พ.ศ. 2540 รฐบาลประกาศคาเงนบาทลอยตวเพอแกปญหา การขาดดลบญชเดนสะพดและ

การขาดดลการช าระเงน ผลจากการลดคาเงนบาท หรอคาเงนบาทลอยตว การลดคาเงนบาท หรอการก าหนดใหคาเงนบาทลอยตว ท าใหเกดผลดงน 1) การแลกเปลยนเงนตราตางประเทศ ตองจายเงนบาทเพมมากขน 2) การช าระหนเงนกตางประเทศจะเพมขน 3) สนคาไทยทสงขายตางประเทศจะมราคาถกลง ท าใหตางประเทศซอสนคาไทยเพมขน 4) สนคาน าเขาจากตางประเทศ จะมราคาเปนเงนบาทสงขน 5) ราคาสนคาไทยทผลตเองกมแนวโนมสงขน ถาใชปจจยการผลตตางประเทศ 6) คนตางประเทศมาทองเทยวเมองไทยมากขน แตตนไทยจะเดนทางไปตางประเทศนอยลง การก าหนดมาตรฐานเงนตรา

การก าหนดมาตรฐานเงนตรา หมายถง การก าหนดมลคาของเงนสกลหนงเมอเปรยบ เทยบกบมลคาของทองค าหรอเงนดอลลารสหรฐอเมรกา แตเดมใชทองค าจงเรยกวา มาตรฐานทองค า ปจจบนใชมาตรฐานเงนตรา ทเรยกวา มาตราผสมภายใตกองทนการเงนระหวางประเทศ กลาวคอ กองทนการเงนระหวางประเทศ (IMF) จะท าหนาทเปนผก าหนดเงนตราแตละสกลวามคาเสมอภาคเทาใด โดยคดเทยบกบมลคาทองค า หรอเงนดอลลารสหรฐอเมรกา (เชน 1 ดอลลารสหรฐอเมรกา เทากบ 25.20 บาทไทย) คา

การลดคาเงนบาท หรอ การก าหนดใหคาเงนบาทลอยตว เปนเครองมอทรฐบาลใชแกปญหา การขาดดลการคา หรอการขาดดลการช าระเงน

11


เสมอภาคนอาจเปลยนแปลงไปไดตามภาวะเศรษฐกจของแตละประเทศ แตการเปลยนแปลงตองไดรบความเหนชอบจากกองทนการเงนระหวางประเทศกอน

ปรมาณเงน ( Money Supply) ปรมาณเงน คอ จ านวนเงนทงหมดทใชหมนเวยนอยในมอมหาชนขณะใดขณะหนง ทงนไม

นบรวมปรมาณเงนตราทอยในมอของรฐบาล และเงนฝากของรฐบาลในธนาคาร เพราะถอวาเงนเหลานยงมไดน าออกมาใชหมนเวยน

โดยทวไปปรมาณเงนอาจจ าแนกได 2 อยาง คอ (1) ปรมาณเงนตามความหมายอยางแคบ เปนปรมาณเงนทประชาชนถอไวเพอเปนสอในการซอ

ขายแลกเปลยน ประกอบดวย - ธนบตร - เหรยญกษาปณ - เงนฝากกระแสรายวน

(2) ปรมาณเงนตามความหมายอยางกวาง เปนปรมาณเงนทประชาชนถอไวเพอเปนสอในการซอขายแลกเปลยน รวมทงเงนทถอไวเพอการออม ซงจะไดผลตอบแทน ประกอบดวย

- ธนบตร - เหรยญกษาปณ - เงนฝากกระแสรายวน - เงนฝากออมทรพย - เงนฝากประจ า

ระบบการเงนของประเทศก าลงพฒนา เปนปรมาณเงนตามความหมายแคบ สวนระบบการเงนของประเทศพฒนาแลวเปนปรมาณเงนตามความหมายกวาง

สรป - ปรมาณเงนหมนเวยนมาก ท าใหอ านาจซอสง มผลใหราคาสนคาราคาสงขน คาเงนลดลง เรยกวา ภาวะเงนเฟอ - ปรมาณเงนหมนเวยนนอย ท าใหอ านาจซอนอย มผลใหราคาสนคาลดลง คาเงนเพมขน เรยกวา ภาวะเงนฝด

12


ภาวะเงนเฟอและเงนฝด

ประเดนทควรทราบ เงนเฟอ เงนฝด ราคาสนคา สงขน ลดต าลง มลของเงน ลดลง เพมขน ปรมาณเงน มาก นอย สาเหต 1. อปสงคมากกวาอปทาน 1. อปทานมากกวาอปสงค

2. ตนทนสนคาเพมขน 2. รฐบาลเกบภาษมากเกนไป

ขนาด ราคาสนคาทเปลยนแปลงสง ราคาสนคาทเปลยนแปลงลดลง

1. อยางออน

1. ระดบราคาสนคาสงขนไมเกน 5 เปอรเซนตตอป เปนผลดตอเศรษฐกจ เพราะกระตนการลงทนของผผลต

1.ระดบราคาสนคาลดต าลงเลกนอยเปนผลดตอระบบเศรษฐกจ เพราะกระตนการบรโภคของประชาชน

2. อยางปานกลาง

2. ระดบราคาสนคาสงขนระหวาง 6-20 เปอรเซนต ตอป ประชาชนจะเดอดรอนจากสนคาทมราคาแพง

2. ระดบราคาสนคาลดต าลงมาก เปนผลเสยตอระบบเศรษฐกจ การผลตลดลง

3. อยางรนแรง (เกนกวา 20 %)

3 ระดบราคาสนคาสงขนเกนกวา 20 เปอรเซนต มกเกดในภาวะสงครามหรอการจลาจล

3. ระดบราคาสนคาลดลงอยางมาก เปนผลเสยตอเศรษฐกจ การผลตหยดชะงกเกดปญหาการวางงาน เศรษฐกจตกต า

ผลกระทบ 1. คนใชจายมากขนเพราะกลวราคา สนคาจะแพงขนอกในอนาคต 2. คาครองชพสงขน 3. เปนผลดตอพอคา ลกหน และ นายธนาคาร 4. เปนผลเสยตอผมรายไดประจ า ผมเงนออม และเจาหน

1. การคาซบเซา การลงทนลด นอยลง 2.ปญหาการวางงาน และเศรษฐกจ ตกต า 3. เปนผลดตอผมรายไดประจ าและเจาหน 4. เปนผลเสยตอพอคา ผประกอบ การ ลกหน และผมรายไดไมแนนอน

13


ประเดนทควรทราบ เงนเฟอ เงนฝด แนวคดเพอแกปญหา ดงเงนจากมอประชาชนเขามาไว

ดงเงนจากมอประชาชนเขามาไวทธนาคาร และรฐบาลมาก ๆ

กระจายเงนไปอยทประชาชนมาก ๆ

วธแกไข 1. นโยบายการเงน

1. เพมดอกเบยเงนฝากและเงนก 2. เพมการขายพนธบตรใหธนาคารพาณชยละประชาชน 3. ลดการรบซอพนธบตรคนจากประชาชน 4. ลดการขยายเครดตของธนาคารพาณชย

1. ลดดอกเบยเงนฝากและเงนก 2. ลดการขายพนธบตรใหธนาคารพาณชยและประชาชน 3. เพมการรบซอพนธบตรคนจากประชาชน 4. เพมการขยายเครดตของธนาคารพาณชย

2. นโยบายการคลง

1. เกบภาษจากประชาชนเพมขน 2. ใชงบประมาณเกนดล 3. ลดการใชจายภาครฐบาล

1. เกบภาษจากประชาชนลดลง 2. ใชงบประมาณขาดดล 3. เพมปรมาณความตองการสนคาและบรการใหมากขน

3. นโยบายสนคา

1. เพมปรมาณสนคาในตลาดใหมากขน

1. เพมปรมาณความตองการสนคาและบรการใหมากขน

เงนตงตว เงนตงตว หมายถง ภาวะทกระแสเงนเกดการชะงกงนเนองจากปรมาณเงนทหมนเวยนใน

ระบบเศรษฐกจมจ ากดเปนภาวะทปรมาณเงนไหลออกนอกประเทศมากกวาไหลเขา ซงท าใหธนาคารพาณชยและสถาบนการเงนไมมเงนใหเอกชนกยม ผลกระทบตอเศรษฐกจทเกดขนคอ พอคาและนกธรกจขาดเงนทใชจายหมนเวยน ขาดเงนลงทน ซงจะกระทบตอการลงทนในทกสาขาอยางมาก

สรป นโยบายการเงนทส าคญ คอ การก าหนดอตราดอกเบย การก าหนดเงนสดส ารองกฎหมายของธนาคารพาณชย การก าหนดอตราซอลด การซอขายพนธนบตรรฐบาล

14


2.2 การธนาคาร การธนาคาร หรอสถาบนการเงน เปนสวนประกอบทส าคญของระบบเศรษฐกจ เนองจาก

เปนแหลงทชวยระดมเงนออมจากเอกชน ธรกจและรฐบาล เพอน าไปบรการเงนกแกเอกชน ธรกจ หรอรฐบาลทมความตองการเงนทนไปลงทน

2.2.1 สถาบนการเงน สถาบนการเงน หมายถง หนวยงานทท าหนาทระดมเงนออม และใหกยมแกผทตองการ

เงนไปเพอการบรโภค หรอเพอการลงทนด าเนนธรกจโดยจายดอกเบยใหแกผออมและคดดอกเบยจากผกยม

สถาบนการเงนในประเทศไทย เรมตดตอท าการคากบนานาประเทศ ในรชสมยของพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว โดยชาวองกฤษไดเขามาตงธนาคารฮองกงและเซยงไฮ เมอ พ.ศ. 2431 ธนาคารพาณชยทตงขนในระยะแรก ๆ ลวนเปนชาวตางประเทศทงสน ซงจดตงเพออ านวยความสะดวกและสนบสนนการคาตางประเทศจนถง พ.ศ. 2449 จงมการจดตงธนาคารพาณชยของไทยขนเปนครงแรก ชอ “แบงกสยามกมมาจลทน จ ากด” และเปลยนชอเปนธนาคารไทยพาณชย จ ากด เมอ พ.ศ. 2482 ปจจบนสถาบนการเงนของประเทศไทยไดขยายตวอยางรวดเรว จ าแนกออกไดดงน

1) สถาบนการเงนประเภทธนาคาร ธนาคารอาจแบงออกไดหลายประเภทตามวตถประสงคของการกอตง คอ 1.1 ธนาคารแหงประเทศไทย

ธนาคารแหงประเทศไทยเปนสถาบนการเงนทมอ านาจหนาทรบผดชอบในการรกษาเสถยรภาพทาง การเงนและเศรษฐกจของประเทศ ควบคมปรมาณเงนและสนเชอเพอใหเกดสภาพคลอง โดยมงการพฒนาเศรษฐกจของประเทศอยางมเสถยรภาพ การด าเนนงานของธนาคารแหงประเทศไทยตองเปนอสระจากรฐบาลไมแสวงหารายไดและผลก าไรจากการประกอบการ และไมท าธรกจตดตอกบประชาชนโดยตรง หนาทของธนาคารแหงประเทศไทย

1) ออกธนบตร การออกธนบตรใหมเพอแทนธนบตรเกาทช ารด หรอเมอไดรบทนส ารองเงนตราตางประเทศเพมขน

2) เปนนายธนาคารของรฐบาล และเปนตวแทนการเงนของรฐบาล โดย - รบฝากเงนจากหนวยงานของรฐบาลและรฐวสาหกจ - ใหรฐบาลและรฐวสาหกจกยมเงน - เปนตวแทนทางการเงนของรฐบาล เชน หาแหลงเงนกท งในประเทศและตางประเทศ

15


3) เปนนายธนาคารของธนาคารพาณชย โดยรบฝากเงนและรบฝากเงนส ารองของธนาคารพาณชย และใหธนาคารพาณชยกยมเงน

4) ก ากบดแลการแลกเปลยนเงนตราตางประเทศ 5) ควบคมตรวจสอบสถาบนการเงนตาง ๆ เพอใหระบบการเงนของประเทศมเสถยรภาพ

และการด าเนนงานของสถาบนการเงนมนคง 6) การเกบรกษาทนส ารองเงนตราตางประเทศ 7) การรกษาเสถยรภาพทางการเงนของประเทศ โดยด าเนนนโยบายการเงน ในการ

ควบคมปรมาณเงนของประเทศใหเหมาะสม เพอปองกนและแกไขภาวะเงนเฟอหรอเงนฝด 2.2.2 ธนาคารพาณชย ธนาคารพาณชย เปนธนาคารทด าเนนงานโดยเอกชน ซงเปนธนาคารทมจ านวนมากทสด

และมปรมาณเงนหมนเวยน ตลอดจนทรพยสนมากทสด มบทบาทสงตอธรกจการเงนของประเทศ เนองจากเปนหนวยธรกจทใหญ ทสดของประเทศ หนาทของธนาคารพาณชยมดงน

- รบฝากเงนจากธนาคาร มทงเงนฝากออมทรพย เงนฝากประจ า และเงนฝากกระแสรายวน โดยเงนฝากแตละประเภทจะมอตราดอกเบยทแตกตางกน - การใหกยมเงน เพอการบรโภคหรอการลงทนตลอดจนน าเงนออมทมผน ามาฝากไปลงทนในหลกทรพย เพอใหเกดผลตอบแทน

- การใหบรการอน ๆ เชน การโอนเงน การซอขายเงนตราตางประเทศ การใหเชาตนรภย การรบช าระคาบรการตาง ๆ เปนตน

2.2.3ธนาคารพเศษ หรอธนาคารทจดตงขนดวยวตถประสงคเฉพาะอยาง ประกอบดวย ธนาคารออมสน ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร และธนาคารอาคารสงเคราะห

2) สถาบนการเงนประเภทมใชธนาคาร (1) บรษทเงนทนและบรษทหลกทรพย บรษทเงนทนท าหนาท ประกอบกจการกยมหรอรบ

เงนจากประชาชน แลวน าไปใชในกจการตาง ๆ เชน ใหกยมระยะสนไมเกน 1 ป สวนบรษทหลกทรพย ท าหนาทประกอบธรกจหลกทรพย เชนกจการนายหนาซอขายหรอแลกเปลยนหลกทรพย กจการคาหลกทรพย

## หลกทรพย (Securities) หมายถง ตราสาร หรอเอกสารการแสดงสทธในหนหรอทรพยสนทซอขายกน เชน หน หนก พนธบตร ตวเงน เปนตน

(2) บรรษทเงนทนอตสาหกรรมแหงประเทศไทย จดตงขนตามพระราชบญญตบรรษทเงนทนอตสาหกรรมแหงประเทศไทย พ.ศ. 2502 โดยมวตถประสงคทจะจดหาทนเพอใหกระยะยาวแกกจการ

16


อตสาหกรรม เพอสรางสนทรพยถาวร เชน สรางโรงงาน เครองมอ เครองจกร เปนตน นอกจากนบรรษทเงนทนอตสาหกรรมแหงประเทศไทย ยงรบประกนเงนกใหกบลกคาทสามารถกยมเงนจากสถาบนการเงนทงในและนอกประเทศเพอสงเสรมพฒนากจการอตสาหกรรมอกดวย

(3) บรษทประกนชวตและประกนภย เปนสถาบนการเงนอกประเภทหนงทสงเสรมใหประชาชนรจกประหยดสรางความมนคงแกกจการและครอบครวของตน การประกนทแพรหลาย ม 2 ชนด คอ การ

- ประกนชวต เปนการประกนความตายททกคนตองประสบ เมอท าประกนและเสยชวตลง ทายาทจะไดรบเงน

- การประกนวนาศภย เปนการประกนอาจเกดจากทรพยสน เมอผเอาประกนไดรบความเสยหาย บรษทประกนภยอาจจะตองจายสนไหมทดแทน

(4) สหกรณการเกษตร เปนสถาบนการเงนทตงขนเพอใหเกษตรกรรวมมอกนชวยเหลอการประกอบอาชพของเกษตรกร

(5) สหกรณออมทรพย เปนสถาบนการเงนทรบฝากเงนจากสมาชกและใหสมาชกกยมเงนโดยคดดอกเบย และน าก าไรมาปนผลใหสมาชกตามมลคาหนทถอ

(6) บรษทเครดตฟองซเอร (Credit Fancier Companies) เปนบรษททด าเนนกจการระดมทนดวยการออกตวสญญาใชเงนเสนอขายตอประชาชนทวไป เพอน ามาใหประชาชนกเงนไปซอทดนและสรางทอยอาศย

(7) โรงรบจ าน า เปนสถาบนการเงนขนาดเลกทพบเหนโดยทวไปตามแหลงชมชน ท าหนาทใหกยมทวไป โดยการรบจ าน าสงของและเครองใชตาง ๆ ทงของใหมและของทใชแลว โรงรบจ าน าม 3 ประเภท ตามลกษณะของผด าเนนงาน คอ โรงรบจ าน าทด าเนนการโดยเอกชน โรงรบจ านบทด าเนนการโดยกรมประชาสงเคราะห เรยกวา สถานธนานเคราะห และโรงรบจ าน าทด าเนนการโดยเทศบาล เรยกวา สถานธนานบาล

สรป การธนาคาร หรอสถาบนการเงน ทกลาวขางตน เปนสถาบนทด าเนนธรกจเกยวกบการเงน กลาวคอ ท าหนาทเปนแหลงระดมเงนทน จากประชาชน แลวน ามาใหผลงทนกยมไปเพอการบรโภคหรอการลงทน ท าหนาทเปนตวกลางระหวางผออมกบผลงทนโดยมกฎหมายใหความคมครอง ลดการเอารดเอาเปรยบ

17


3. นโยบายการคลง

นโยบายการคลง คออะไร นโยบายการคลง (Fiscal policy) คอ นโยบายในการหารายไดและการใชจายของรฐบาล รฐบาลหา

รายไดโดยการเกบภาษประเภทตาง ๆ ทงจากผผลต ผบรโภค และผมรายได อาทเชน ภาษเงนไดภาษการคา ภาษมลคาเพม ภาษศลกากร เปนตน สวนการใชจายกกระท าโดยจายจากเงนงบประมาณ โดยผานทางสวนราชการกระทรวง ทบวง กรมตาง ๆ

บทบาทของนโยบายการคลง ทโดดเดนม 3 ประการ คอ

1. บทบาทในการรกษาเสถยรภาพทางเศรษฐกจ เสถยรภาพทางเศรษฐกจเปนสงส าคญยง ดงนน เมอใดทระบบเศรษฐกจเกดปญหาขนรฐบาล กจะเขามาแกไขโดยการ ใช นโยบายการคลงและการเงนตามความเหมาะสมตวอยาง เชน เมอเกดภาวะเงนเฟอขนในประเทศ ระดบราคาสนคาเพมสงขนไปเรอย ๆ อยางตอเนอง ซงผลกระทบทตามมาจะกอใหเกดปญหาในดานการใชทรพยากรการผลตทไมมประสทธภาพ และการออมเงนของประชาชน ดงนนรฐบาลจะใชนโยบายการคลงโดยการเกบภาษเพม เชน ภาษเงนได และภาษ มลคาเพม ซงจะมผลตอปรมาณเงนหมนเวยนในระบบ และตอระดบราคาสนคา

2. บทบาทในการจดสรรทรพยากรของประเทศ (Allocation of Resource) เนองจากทรพยากรหรอปจจยในการผลตของประเทศมจ ากด รฐบาลจงจ าเปนจะตองมมาตรการหรอบทบาทในการจดสรร แบงปนทรพยากรเพอใชในการผลตสนคาและบรการใหเหมาะสมกบความตองการของประชาชน สนคาและบรการนอาจจะแบงออกไดเปน 2 ประเภท คอ - สนคาและบรการสาธารณปโภค คอ สนคาทประชาชนทกคนมสทธทจะอปโภคบรโภคได เปนสนคาบรการสาธารณะ สนคาประเภทนมกจะผลตหรอด าเนนการโดยรฐ เชนไฟฟา โทรศพท น าประปา การรถไฟ เปนตน หรอเปนธรกจประเภททมผลทางสงคมโดยสวนรวม เชน การสรางโรงเรยน มหาวทยาลย โรงพยาบาล เปนตน โดยรฐอาจจะท าเองหรอสงเสรมใหเอกชนท าโดยใหการอดหนน (Subsidize) กได

- สนคาส าหรบผบรโภคทวไป สวนใหญจะผลตโดยผประกอบการเอกชนทวไป ไดแกอาหาร เสอผา รถ คอมพวเตอร เปนตน

3. บทบาทในการกระจายรายได

18


จดมงหมายในการกระจายรายไดของรฐบาลกคอ เพอความเปนธรรมในสงคม ทงนเพราะประชาชนในสงคมยงมโอกาสและความสามารถไมเทาเทยมกน ดงนน รฐบาลจงใชนโยบายการคลง โดยการเกบภาษจากประชาชนทวไปทมความสามารถเสยภาษ และกระจายรายไดไปใหกบ คนยากจน ผดอยโอกาสโอกาส ผพการ เดกจรจด และคนสงอาย ตวอยาง เชน จดสรางทพกพงส าหรบเดกรอนเรจรจด คนสง อาย จดสรางโรงพยาบาลรกษาคนพการฟรหรอในอตราต า จดตงโรงเรยนสอนคนตาบอด เปนตน

เครองมอนโยบายการคลง ทางดานการคลงของรฐบาลทน ามาใชเพอใหบรรลเปาหมายทางเศรษฐกจ มอย 4 ประการ คอ

1. นโยบายการจดเกบภาษอากร( Taxation) 2. นโยบายทางดานรายจายของรฐ(Government Expenditure) 3. การกอหนสาธารณะ(Public Debt) 4. นโยบายงบประมาณ(Government Budget)

นโยบายการจดเกบภาษอากร (Taxation)

วตถประสงคในการจดเกบภาษอากร ม 3 ประการ คอ 1. จดเกบภาษเพอรายได ซงเปนวตถประสงคทส าคญทสด ทงนเพราะภาษเปนแหลงรายได

สวนใหญของรฐบาล 2. จดเกบภาษเพอการควบคม ซงรฐบาลอาจใชภาษเพอควบคมการบรโภคสนคาบางประเภทท

เปนอนตรายตอสขภาพ หรอเพอควบคมธรกจและคมครองอตสาหกรรมภายในประเทศ รวมทงเพอปองกนการผกขาดของผผลต

3. จดเกบภาษเพอเปนเครองมอในการรกษาเสถยรภาพของรายไดและการวาจางงาน โดยรฐบาลอาจท าไดดวยการเพมหรอลดอตราภาษ ซงสามารถอธบายไดเปน 2 กรณคอ

1) ถาเกดภาวะเงนฝด จะมการวางงานโดยทวไป รฐบาลจะลดภาษลงเพอใหประชาชนมเงนเหลอส าหรบจบจายใชสอยมากขน อกทงยงสงผลใหจ านวนคนวางงานลดลงและเศรษฐกจจะฟนตวเรวขน

2) ถาเกดภาวะเงนเฟอ รฐบาลจะเพมภาษใหสงขน เพอลดปรมาณเงนหรอลดอ านาจซอของประชาชน ซงจะสงผลใหการบรโภคลดลง

19


ประเภทของภาษอากร การเกบภาษอากรแบงออกเปน 2 ประเภท คอ

1. การเกบภาษตามลกษณะการผลกภาระภาษ แบงออกเปน 2 ประเภท คอ 1) ภาษทางตรง (Direct Tax) หมายถง ภาษทผเสยไมสามารถผลกภาระภาษไปใหผอนได ไดแก

ภาษเงนไดบคคลธรรมดา ภาษเงนไดนตบคคล ภาษทรพยสน และภาษมรดก 2) ภาษทางออม (Indirect Tax) หมายถง ภาษทผเสยภาษสามารถผลกภาษไปใหผอนไดทงหมด

หรอบางสวน ไดแก ภาษการคา ภาษมลคาเพม ภาษสรรพสามต ภาษศลกากร และภาษมหรสพ 2. การเกบภาษตามลกษณะของฐานภาษ แบงออกเปน 3 ประเภท คอ 1) ภาษทเกบจากเงนได ไดแก ภาษเงนไดบคคลธรรมดา ภาษเงนไดนตบคคล ภาษมลคาเพม 2) ภาษทเกบจากทรพยสน ไดแก ภาษทรพยสน ภาษทดน และภาษมรดก ภาษทเกบจากการ

บรโภค ไดแก ภาษการใชจาย ภาษสรรพสามต และภาษศลกากร ภาระภาษอากร

ภาระภาษ หมายถง ความรบผดชอบในการเสยภาษ กลาวคอ ผทมหนาทเสยภาษจะเสยภาษตามความสามารถซงวดไดจากการหารายไดและการเปนเจาของทรพยสน

การผลกภาระหนาท สามารถท าได 3 วธ คอ 1. การผลกภาระภาษไปขางหนา คอผเสยภาษจะสามารถผลกภาระภาษไปใหบคคลอนได 2. การผลกภาระภาษไปขางหลง คอผเสยภาษจะตองรบภาระภาษไวเอง ท าใหผผลตตองพยายาม

ลดตนทนการผลตใหต าลง 3. การผลกกระจาย คอการผลกภาระภาษไปขางหนาและขางหลง โดยผเสยภาษอาจรบภาระไว

บางสวน ภาระภาษทผซอและผขายรบจะมากหรอนอยเพยงใดนน ขนอยกบความยดหยนของอปสงคและอปทานของสนคาแตละชนด

อตราภาษและผลตอการกระจายรายได ในการก าหนดอตราภาษตามหลกความสามารถอาจเกบไดใน 3 ลกษณะ คอ

1. อตรากาวหนา คอ อตราภาษทจะสงขนเมอรายไดเพมขน เชน ภาษเงนไดบคคลธรรมดา ซงการเกบภาษตามอตรานไดรบการยกยองวาใหความเปนธรรมแกสงคมดเยยม ทงนเพราะจะชวยลดความไมเทาเทยมกนในรายไดบคล และชวยใหการกระจายรายไดเปนไปอยางทวถง

20


2. อตราคงท คอ อตราภาษทจะคงทเสมอไมวารายไดจะมากหรอนอยเพยงใด เชน ภาษการคา ภาษสรรพสามต ภาษศลกากร เปนตน ซงจะท าใหเกดความไมเทาเทยมกนในรายไดของบคคล

3. อตราถอยหลง คอ อตราภาษทจะลดต าลงเมอรายไดสงขน ซงจะท าใหเกดความไมเทาเทยมกนในรายไดของบคคล

ผลของการเกบภาษอากร การเกบภาษจะมผลตอเศรษฐกจของประเทศหลายประการ ดงน

1. ผลตอการผลต ภาษบางประเภทอาจใชในการสงเสรมการผลตภายในประเทศได เชน รฐอาจเกบภาษสนคาน าเขาใหสงขน เพอจ ากดการน าเขาใหนอยลง แตภาษบางประเภทอาจท าใหการผลตลดลงไดเชนเดยวกน

2. ผลตอความสามารถในการท างานของบคคล ภาษอาจมผลตอการลดอ านาจซอของประชาชน และอาจบนทอนความสามารถหรอประสทธภาพในการท างานของบคคลไปไดดวย

3. ผลตอการออมทรพยและความปรารถนาทจะท างาน เชน ถารฐเกบภาษในอตรากาวหนามาก ๆ อาจท าใหปรมาณเงนออมลดลง ซงจะสงผลใหการลงทนของประเทศลดนอยลง นอกจากนการทประชาชนตองเสยภาษใหรฐเปนเงนจ านวนมาก อาจท าใหประชาชนหมดก าลงใจในการท างานได

4. ผลตอการกระจายรายได การเกบภาษจะสามารถกระจายรายไดมากหรอนอยเพยงใดจะขนอยกบอตราภาษ ถาเปนภาษอตรากาวหนาจะชวยใหการกระจายรายไดเปนอยางทวถง

5. ผลตอการมงานท า ถารฐน าเงนภาษทเกบทเกบจากประชาชนไปใชจายทางดานเศรษฐกจและอตสาหกรรม จะท าใหระดบการจางงานสงขน ซงจะสงผลใหการผลตขยายตว และท ารายไดประชาชาตเพมขนดวย

21


4. สภาพการเงนและการคลงของไทยในปจจบน ใหนกเรยนอานบทความตนอไปนแลวสงเคราะห

1.นโยบายการเงนในรฐบาลปจจบนยกตวอยางการดแลเงนเฟอและสรางเสถยรภาพเศรษฐกจผวาฯ ธปท.ประกาศนโยบายการเงน ดแลเสถยรภาพดานราคาเนองจากความเสยงดานเงนเฟอยงเปนประเดนทตองให ความส าคญตอไป พรอมยอมรบการเขมงวดนโยบายการเงนกระทบตอการขยายตวทางเศรษฐกจในระยะสน ในงานสมมนาวชาการประจ าป 2551 ของธนาคารแหงประเทศไทย (ธปท.) ทจดขนเปนปท 9 นบตงแตป 2543 เปนตนมา ภายใตหวขอการสมมนา "นโยบายการเงน ในโลกทผนผวน: ความทาทายและกลยทธตงรบ" วานน (3 ก.ย.) นางธารษา วฒนเกส ผวาการ ธนาคารแหงประเทศไทย (ธปท.) กลาววา จากการทแรงกดดนดานราคาและความเสยงตอการเตบโตของเศรษฐกจเพมขนพรอมๆ กน จากทงปจจยภายในและนอกประเทศอยางเชนในขณะน การด าเนนนโยบายการเงนจงมความทาทายมากขน เนองจากทกทางเลอกของนโยบายตางสงผล กระทบตอเศรษฐกจดวยกนทงสน จงจ าเปนตองพจารณาชงน าหนกของแตละทางเลอกอยางรอบคอบ และค านงผลประโยชนโดยรวมทงในระยะสนและระยะยาวเปนส าคญ ส าหรบนโยบายการเงนภายใตกรอบเปาหมายเงนเฟอ มวตถประสงคทชดเจนในการดแล เสถยรภาพทางดานราคา ขณะเดยวกนกมไดละเลยการขยายตวทางเศรษฐกจ ขอย าวานโยบายการเงนทมงรกษาเสถยรภาพดานราคาหรอดแลใหเงนเฟออยในระดบต ากเพอชวยรกษาอ านาจซอของประชาชนและความสามารถในการแขงขนดานราคาของระบบเศรษฐกจ ตลอดจนสรางสมดลใหกบภาคการออมทถกกระทบจากภาวะอตราดอกเบยเงนฝากทตดลบตอเนองเปนเวลานาน ซงเปนการเสรมสรางภมคมกนใหแกเศรษฐกจ และมผลใหเศรษฐกจเตบโตในระยะยาวอกดวย" นางธารษาระบวา หวใจส าคญของการด าเนนนโยบายการเงน ในภาวะปจจบน จงอยทการหาจดสมดลระหวางการรกษาเสถยรภาพทางเศรษฐกจและการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจทงในระยะสนและระยะยาว ในชวงทผานมา นโยบายการเงนทเรมเขมงวดมากขนนเปนการแสดงความแนวแนของ ธปท.ทจะดแลใหเงนเฟออยในระดบต า สรางความเชอมนใหประชาชน และลดการคาดการณความรนแรงของอตราเงนเฟอในอนาคต "การดแลเงนเฟอใหอยในระดบต าลงในอนาคตน จะสรางบรรยายกาศทเอออ านวยตอการตดสนใจทางเศรษฐกจของผบรโภคและนกลงทน ซงในทสดเปนการ เพมศกยภาพของเศรษฐกจและการเจรญเตบโตทย งยนในระยะยาว" ผวาฯ ธปท.กลาวและย าวา จดสมดลของการด าเนนนโยบายการเงนในขณะน จงเปนไปในทศทางทตองดแลเสถยรภาพดานราคาเนองจากความเสยงดานเงนเฟอยงเปนประเดนทตองให ความส าคญตอไป อยางไรกตาม ผวาฯ ธปท.ยอมรบวา นโยบายการเงนทเขมงวดขนกอใหเกดผลกระทบตอการขยายตวทางเศรษฐกจในระยะสน แต

22


จากการปรบตวทางเศรษฐกจในชวงทผานมา แสดงใหเหนถงพนฐานเศรษฐกจไทยทยงคงมความเขมแขงเพยงพอทจะรองรบกบการชะลอลงดงกลาวได ผสอขาวรายงานวา การสมมนาวชาการของ ธปท.ปน นกเศรษฐศาสตรของ ธปท.จะน าเสนอ ผลงานการศกษาวจย 5 เรอง เพอตอบ ค าถามตามโจทยทตงไวตามหวขอสมมนาดงกลาว คอ 1. พรมแดนของนโยบายการเงนในสภาพแวดลอมทางการเงนยคใหม 2. พลวตของเงนเฟอและนยตอการด าเนนนโยบายการเงน 3. บทบาทของอตราแลกเปลยนใน การด าเนนนโยบายการเงนภายใตกรอบ เปาหมายเงนเฟอของไทย 4. ความไมแนนอนของระดบศกยภาพการผลตกบการด าเนนนโยบายการเงน และ 5. ประสทธผลของนโยบายการเงนในโลกทมความเชอมโยงสง ทงน ผลการศกษาวจยทง 5 หวขอ นอกจากจะตอบโจทยตามหวขอสมมนาทตงไวแลว ยงเปนการศกษา ทตองการค าตอบวา ชองทางการสงผานนโยบายการเงน ซงม 5 ชองทางหลกทไดแก ตลาดการเงน สนเชอ ราคาสนทรพย อตราแลกเปลยน และชองทางการคาดการณยงใชไดดหรอไม เพราะภายใตกระแสโลกาภวตนในปจจบนทเศรษฐกจการเงนผนผวนและมความเชอมโยงกนอยางใกลชด ท าใหประสทธผลของนโยบายการเงนอาจไดรบผลกระทบหรอเปลยนแปลงไปจากเมอกอน โดยเฉพาะสถานการณราคาน ามนและราคาสนคาโภคภณฑอนๆ ในตลาดโลกท าสถตสงสดเปนประวตการณ ก าลงเปนความทาทายของธนาคารกลางทวโลกทจะรกษาเสถยรภาพดานราคาไปพรอมๆ กบการดแลใหเศรษฐกจขยายตวอยางตอเนอง โดยความผนผวนของเศรษฐกจการเงนโลก อาจท าใหการสงผานทง 5 ชองทางไมเปนอยางท ธปท. คด หรอไมเปนไปตามทฤษฎ จงมความ จ าเปนตองศกษาวจยวาชองทางการ สงผานนโยบายการเงนทง 5 ชองทาง ในปจจบนน ยงใชไดหรอไม นอกจากน เวทสมมนาครงน ยงมการเสวนาโดยวทยากรรบเชญอยางเชน นายวรพงษ รามางกร ประธานกรรมการทปรกษาผทรงคณวฒนายกรฐมนตรดานเศรษฐกจ นายปยสวสด อมระนนทน ประธานคณะทปรกษาเจาหนาทบรหาร ธนาคารกสกรไทย นายศภวฒ สายเชอ กรรมการผจดการ บรษทหลกทรพย ภทร จ ากด (มหาชน) เปนตน ส าหรบงานสมมนาวชาการประจ าป 2551 ของ ธปท.จะจดขนในวนท 3-4 ก.ย. 51 ท รร.เซนทารา แกรนด เซนทรลเวลด

2.นโยบายการคลงของรฐบาลในปจจบนยกตวอยางการแกปญหาการวางงาน ปญหาการวางงานถอไดวาเปนปญหาพนฐานทางดานเศรษฐกจของทกประเทศทประสบ ซงสาเหต

หลก ๆ ของการวางงาน เชนการวางงานตามฤดการ การวางงานแอบแฝง การวางงานทมาจากการน าเทคโนโลยเขามาใช หรอแมกระทงเปนการวางงานทมาจากโครงสรางทางเศรษฐกจทไมอ านวย ปญหาการวางงานถอไดวาเปนปญหาพนฐานทางดานเศรษฐกจของทกประเทศทประสบ ซงสาเหตหลก ๆ ของการวางงาน เชนการวางงานตามฤดการ การวางงานแอบแฝง การวางงานทมาจากการน าเทคโนโลยเขามาใช หรอแมกระทงเปนการวางงานทมาจากโครงสรางทางเศรษฐกจทไมอ านวย ถาหากการวางงานเกดขนเปนจ านวนมากกถอวาเปนปญหาทส าคญทางเศรษฐกจ เนองจากปญหาดงกลาวเกยวกบการด ารงชพของ

23


ประชาชน ซงถอไดวาเปนปญหาทเปราะบาง นอกจากนยงมการวางงานในลกษณะชวคราว (frictional unemployment) แตไมเปนปญหามากนก เพราะเปนการวางงานทอยในชวงของการส ารวจหรอรองานอยพอด การแกไขปญหาการวางงานเปนภารกจทส าคญของรฐบาล ซงมนโยบายการคลง (fiscal policy) และนโยบายการเงน (monetary policy) เปนเครองมอทส าคญ นโยบายการคลงเรมรจกและมบทบาทในการแกปญหาทางเศรษฐกจเมอครงทเกดภาวะเศรษฐกจตกต าอยางรนแรงในทศวรรษท ๑๙๓๐ ท าใหเกดการวางงานเปนจ านวนมาก ซงผทแนะน าใหแตละประเทศแกปญหาการวางงานดงกลาวโดยใชนโยบายการคลงคอ จอหน เมยนารด เคนส (John Maynard Keynes) เนองจากเคนสมองวา กลไกการตลาดไมสามารถปรบตวเขาสจดดลยภาพไดดวยตวเอง เนองจากวาระดบอปสงคมวลรวม (aggregate demand) อยในระดบทต า โดยเฉพาะ การบรโภคและการลงทนของภาคเอกชน ดงนนภาครฐตองท าหนาทในการกระตนอปสงคโดยใชนโยบายการคลงขาดดลเพอใหเกดการขบเคลอนของเศรษฐกจอยางตอเนอง นโยบายการคลง (fiscal policy) คอ มาตรการทรฐบาลใชเครองมอดานรายได การใชจาย และการกอหนสาธารณะ เพอใหบรรลเปาหมายทางดานเศรษฐกจมหภาค ซงมาตรการทางดานการคลงนนมผลตอเศรษฐกจทงในระยะสนและระยะยาว โดยในระยะสนนนมาตรการทางดานการคลงจะสงผลตอตวแปรทางดานเศรษฐกจ เชน อปสงครวม ระดบการจางงาน ระดบราคา และดลการช าระเงน สวนในระยะยาว มาตรการการคลงมงเนนในเรองของอตราการเจรญเตบโตทแทจรงของผลผลต การบรหารเงนของรฐ และการเปลยนแปลงของตวแปรทางเศรษฐกจทสงผลใหเศรษฐกจเตบโตอยางมเสถยรภาพ ซงนโยบายการคลงเปนการรกษาผลตผลของชาตใหอยในระดบใกลเคยงกบภาวการณจางงานใหเตมทมากทสด ประเทศไทยเมอเกดวกฤตเศรษฐกจป ๒๕๔๐ เกดการหดตว อยางรนแรงของอปสงคมวลรวมทงทางดานการบรโภคและการลงทนลดลงเปนอยางมากการขยายตวของผลตภณฑมวลรวมตดลบโดยในป ๒๕๔๐ ตดลบรอยละ ๑.๔ และในป ๒๕๔๑ ตดลบรอยละ ๑๐.๕ เปนผลใหบรษทตาง ๆ ลดตนทนโดยการเลกจางพนกงาน หรอใหลาออกดวยความสมครใจ ซงท าใหเกดการวางงานเปนจ านวนมาก และรฐบาลในขณะนนไดใชนโยบายทางการคลงโดยการจดท างบประมาณแบบขาดดลเพอกระตนเศรษฐกจใหเกดการจางงานอกครง ในภาวะปจจบนถงแมวาจะยงไมประสบกบปญหาการวางงานในอตราทสงมากนก แตถาหากประสบกบปญหาการวางงานทสงเพมขนในอนาคต รฐบาลสามารถใชนโยบายการคลงเพอแกปญหาได คอ นโยบายการคลงแบบขาดดล และมาตรการทางดานภาษโดยการลดภาษ - การใชนโยบายการคลงโดยการขาดดลงบประมาณ เปนเครองมอของรฐบาลทสงผานตรงถงระบบเศรษฐกจ ซงจะไปชวยกระตนทางดานการจางงานท าใหเกดการบรโภคของภาคประชาชนเพมขนและสงผลถงการลงทนของภาคเอกชน - การใชมาตรการทางดานภาษโดยการปรบลดอตราภาษ ซงมวตถประสงคเพอจะชวยกระตนทางดานการบรโภคของประชาชนใหเพมขน และกจะสงผลดตอการลงทนและการจางงานเพมขน ถงแมวาในปจจบนประเทศไทยจะไมประสบกบปญหาการ

24


วางงานทสงมากนก แตดวยปญหาภายในทางดานการเมองทเกดขน กอปรกบปญหาภายนอกจากราคาน ามนทสงขนและภาวะเศรษฐกจของสหรฐอเมรกาเขาสภาวะถดถอยอยางรนแรงซงสงผลตอภาวะเศรษฐกจของโลก เปนผลใหเกดการชะลอตวทงทางดานการบรโภคและการลงทน ซงเสยงตอการชะลอตวของเศรษฐกจได ดงนนรฐบาลควรรกษาอปสงครวมใหอยในระดบทเหมาะสมตอการขยายตวทางเศรษฐกจและการจางงาน แตถาหากเกดภาวะเศรษฐกจตกต าและมการวางงานเกดขนจ านวนมากมาตรการทางการคลงทน ามาใชควรจะเปนมาตรการทกอใหเกดการขยายตวทางดานอปสงคซงกคอการใชงบประมาณขาดดลและการลดภาษ แตดวยภาวะปจจบนการลดภาษเปนสงทสงผลกระทบตอฐานะการคลงของภาครฐซงการจดเกบภาษยงไมไดตามเปาหมายอยแลว ซงกจะเปนปญหาทางดานการจดสรรงบประมาณรายจาย ดงนนหากเกดปญหาการวางงานขนในปจจบนนโยบายการคลงทางดานการขาดดลงบประมาณนาจะเหมาะสมกวา เนองจากวาเปนนโยบายทเหนผลไดเรวเพราะสงผลโดยตรงตอการเพมปรมาณเงนไหลเวยนในระบบทนท และกระตนอปสงครวมไดรวดเรวซงเปนผลดตอการบรโภค การลงทน และการจางงาน แตรฐบาลตองพงระวงในการบรหารจดการหนสาธารณะใหอยในระดบทเหมาะสมดวย

3. ปจจบนรฐบาลใชงบประมาณแบบระบบงบประมาณแบบมงเนนผลงาน ตามทประเทศไทยประสบภาวะวกฤตเศรษฐกจอยางรนแรง ตงแตป 2540 เปนตนมา สงผลกระทบตอการบรหารหนวยงานภาครฐและองคกรภาคเอกชน รวมถงการด ารงชวตของประชาชนชาวไทยอยางไมเคยเปนมากอน หนวย งานภาครฐทกแหงจ าเปนตองปรบตวใหสนองตอบตอปญหา และการเปลยนแปลงเพอแกไขปญหาของชาตอยางจรงจง เนองจากทรพยากร และงบประมาณของประเทศมจ านวนจ ากด หนวยงานภาครฐตองปรบ เปลยนแนวคดการบรหารและการปฏบตกนใหม เพอพลกฟนปญหาใหเปนโอกาสทจะเพมประสทธภาพและคณคางานใหเกดประโยชนสงสดตอสงคม ดวยเหตนรฐบาลจงจ าเปนตองมการ ปฏรประบบบรหารภาครฐใหเปน "รปแบบการบรหารจดการภาครฐแนวใหม " (NEW PUBLIC MANAGEMENT) ทเนนการท างานโดยยดผลลพธ เปนหลกมการวดผลลพธ และคาใชจายอยางเปนรปธรรม เปนการท างานเพอประชาชน มประชาชนเปนศนยกลาง การปฏรประบบบรหารภาครฐตามแนวทาง ดงกลาวครอบคลม 5 ดาน ดงน 1. ปรบเปลยนบทบาท ภารกจและวธการบรหารงานของภาครฐ 2. ปรบเปลยนระบบงบประมาณ การเงน และการพสด 3. ปรบเปลยนระบบบรหารบคคล 4. ปรบเปลยนกฎหมาย 5. ปรบเปลยนวฒนธรรมและคานยม จากนโยบายของรฐบาลในการปฏรประบบงบประมาณตามขอ 2 ส านกงบประมาณจงไดมอบหมายใหบรษททปรกษา KPMG BARENTS ท าการศกษาระบบการจดการงบประมาณและไดมขอเสนอแนะใหจดท างบประมาณแบบมงเนนผลงาน (PERFORMANCE BASED BUDGETING) และตอมาคณะรฐมนตร ไดมมตเมอ 11 พฤษภาคม 2542 เหนชอบแผนปฏรประบบบรหารงานภาครฐ ซงการ

25


ปรบระบบงบประมาณใหเปนแบบมงเนนผลงาน กเปนสวนหนงของแผนดงกลาวดวย ลกษณะของงบประมาณแบบมงเนนผลงาน

1. มงเนนผลงานและผลผลต การจดท างบประมาณในตอนแรกจดท าแบบแสดงรายการ (Line-Item Budgeting) ซงเนนการควบคมทรพยากรมากกวาผลส าเรจในการผลตผลผลต ดงนน จงควรปรบระบบงบประมาณเปนแบบมงเนนผลงาน (Performance Base Budgeting) เปนระบบการจดการทมงเนนประสทธภาพและประสทธผลของการใชงบประมาณในการพฒนาประเทศ ผานองคกรของรฐบาลตาง ๆ โดยมอบและกระจายอ านาจในการบรหารจดการงบประมาณใหกบผทใชงบประมาณโดยอสระ แตในขณะเดยวกนผใชงบประมาณจะตองมความรบผดชอบจากการใชงบประมาณของประเทศดวย

2. ความโปรงใสและการรายงาน โครงสรางการรายงานผลทางการเงนในปจจบนไมเหมาะสมทจะน ามาใชยนยนสถานะทางการเงนของสวนราชการ นอกจากนยงมการก าหนดพนฐานการรายงานไวเพยงเลกนอยทสามารถน ามาใชในการประเมนผล เชนการรายงานผลประจ าป จงควรมการก าหนดกรอบการรายงานผลประจ าปและการรายงานผลทางการเงนทสอดคลองกบการกระจายความรบผดชอบในการจดท างบประมาณ ทงนควรท าควบคกบการกระจายความรบผดชอบ

3. กระจายความรบผดชอบในการจดเตรยมงบประมาณแกหนวยราชการ กระบวนการงบประมาณปจจบนเปนแบบรวมศนยอยทหนวยงานกลาง ท าใหหนวยงานราชการขาดความรสกเปนเจาของและมสวนรวมในความส าเรจ ดงนน จงควรมการปฏรปกระบวนการจดท างบประมาณโดยใหหนวยราชการเปนผจดเตรยมรายละเอยดงบประมาณ ใหอยในกรอบเปาหมายทก าหนดจากหนวยงานกลาง

4. กรอบงบประมาณรายจายระยะปานกลาง (MTEF) เนองจากกระบวนการวางแผนงบประมาณในปจจบนเปนการวางแผนแบบปตอป ซงยงไมมการค านงถงการวางแผนระยะปานกลางทางทปรกษาจงเสนอใหมการท ากรอบงบประมาณรายจายลวงหนาระยะปานกลาง (Medium Term Expenditure Framework) หรอทเรยกกนสน ๆวา MTEF ซงจะมการวางแผนการใชจายเงน ๔ ป (งบประมาณปทขอตง + ประมาณการรายจายปถดไปอก ๓ ป) ทงนเพอประสทธภาพในการจดสรรงบประมาณ

5. ความครอบคลมของงบประมาณ การจดท างบประมาณปจจบนนไมไดสะทอนถงรายจายและรายรบทงหมดของหนวยงานภาครฐอยางแทจรง ตวอยางทางดานรายจาย เชน การใหเงนชวยเหลอหนวยงานรฐวสาหกจในการค าประกนการกยมเงน การค าประกนความเสยงทเกดจากการผนผวนของอตราแลกเปลยน ทางดานรายรบ เชน รายไดทเกดจาก การอดหนนของภาคเอกชนทองถน ดงนนจงควรมการขยายความครอบคลมของงบประมาณใหรวมไปถงรายรบนอกเหนอจากการกยมเงนและใชจายอน ๆ ทเกยวของ ซงทงหมดนควรแสดงอยในเอกสารงบประมาณเพอสะทอนถงการใชจายทแทจรงของภาครฐ มาตรฐานการจดการทางการเงน

26


ในการจดท างบประมาณแบบมงเนนผลงานนน ส านกงบประมาณไดก าหนดมาตรการขนเพอประกนความเสยงทอาจเกดขนเนองจากการทหนวยงานภาครฐจะน างบประมาณไปใชอยางไมมประสทธภาพ และประสทธผล ทงน เพราะงบประมาณแบบมงเนนผลงานเปนระบบทตองการกระจายอ านาจในการจดการระบบงบประมาณไปสหนวยผปฎบต เพอใหหนวยผปฏบตงานมความคลองตว ในการด าเนนงาน ซงมาตรการทก าหนดขนน เรยกวา "มาตรฐานการจดการทางการเงน ๗ ประการ" (7 HURDLES) ซงประกอบดวย

1. การวางแผนงบประมาณ (Budget Planning) สวนราชการจ าเปนทจะตองมการวางแผนงบประมาณเชงกลยทธ โดยพจารณาทบทวนบทบาท ภารกจทอยในความรบผดชอบใหชดเจน เพอก าหนดโครงสรางแผนงาน งาน/โครงการ อนสอดคลองกบการจดสรรงบประมาณรายจายประจ าป รวมทงตองมการวางแผนงบประมาณรายจายลวงหนาระยะปานกลาง (MTEF) ดวย โดยมสาระส าคญดงตอไปน

- จดท าแผนกลยทธ ซงประกอบดวย วเคราะหสภาพแวดลอม พนธกจ ผลลพธ ผลผลต (เครองมอการด าเนนงานของรฐบาล) ตวชวดผลการด าเนนงาน ปจจยการผลต และกระบวนการผลต

- ก าหนดผลผลต ผลลพธและตวชวด โดยพจารณาวาอะไรคอผลผลต วเคราะหการด าเนนงานปจจบน แหลงเงน ผรบบรการ การด าเนนงาน กระบวนการ และทบทวนวาผลผลตนนน าไปสผลลพธทตองการหรอไม

- แปลงแผนกลยทธเปนแผนด าเนนงาน - น าแผนด าเนนงานมาจดท างบประมาณการรายจายลวงหนาระยะปานกลาง (1+ 3 ป) และแผน

ประจ าป 2. การค านวณตนทนผลผลต (Outputs Costing) การก าหนดคาใชจายทใชในการผลต เพอใหได

ผลผลตอยางมคณภาพตามทก าหนดอนจะสอดคลองกบการจดสรรงบประมาณทเนนผลผลตและตนทนของผลผลต มขนตอน ดงตอไปน

- ก าหนดกระบวนการทกอใหเกดผลผลต - จ าแนกตนทนตามกระบวนการ - กระจายตนทนทเกดขนตามกระบวนการเขาสผลผลต - ค านวณตนทนตอหนวยของผลผลตตามเกณฑเงนสด /คงคาง 3. การบรหารการจดหา (Procurement Management) การบรหารการจดหา ใหมประสทธภาพ

รดกม โปรงใส ตรวจสอบได และมความถกตองตามกฎหมายและระเบยบทเกยวของ 4. การบรหารทางการเงนและการควบคมงบประมาณ (Financial Management/Fund Control) เปน

การเพมประสทธภาพและประสทธผลในการบรหารทางการเงนและงบประมาณใหมมาตรฐานเดยวกนผาน

27


ระบบการเงนและบญช ทสอดคลองและเชอมโยงกบการควบคมงบประมาณตามระบบงบประมาณแบบมงเนนผลงาน (ผลผลตและผลลพธ) โดยแบงออกเปน 2 สวน

4.1 การบรหารงบประมาณ เปนการจดท าแผนการใชจายเงนและก าหนดพฒนามาตรฐานการบรหารการเงน และการควบคมภายในทโปรงใสเปนธรรม

4.2 พฒนาระบบบญชและระบบขอมลสารสนเทศทางการเงน (FMIS) โดยระบบบญชในปจจบนเปนระบบบญชเงนสด (Cash basis) บนทกเงนสดรบ - จาย ในแตละป ใชในการตดตามผลการจดเกบรายได ควบคมการใชจายงบประมาณ เปรยบเทยบกบแผนการจดหารายไดและวงเงนงบประมาณของสวนราชการ แตทงน ไมไดแสดงผลการด าเนนงานและฐานะการเงน เพอวดความส าเรจ และประสทธภาพการบรหาร ไมไดแสดงหนสนและภาระผกพนทงระยะสนและระยะยาวไมไดแสดงมลคาทรพยสนในครอบครอง จงตองมการปรบปรงดงน

- จดท าระบบบญชแบบเกณฑคงคาง (Accrual Basis) ซงจะแสดงภาพรวมของทรพยสน/ทรพยากร หรอภาระผกพนตามแผนงาน/โครงการทสวนราชการ มอยท งหมดแสดงผลการด าเนนงานของสวนราชการในรปการเปรยบเทยบรายได

- รายจายทแทจรงในแตละงวดบญช เหมอนกบการวดผลการด าเนนงานทางธรกจ เพอสะทอนประสทธภาพการด าเนนงาน และเพอใชวางแผน และจดสรรงบประมาณไดอยางเหมาะสม

- พฒนา ระบบ FMIS เพอใหการบรหารและควบคมงบประมาณ บรรลเปาหมาย มประสทธภาพ ประสทธผลและสามารถรายงานผลการบรหารงบประมาณไดอยางรวดเรว

4.3 การควบคมงบประมาณ หนวยงานกลางจะกระจายอ านาจในการบรหารงานใหแกหนวยปฏบต โดยเนนการตดตามผลการด าเนนงาน (Performance) แทนการควบคมปจจยน าเขา (Input) หนวยงานปฏบตจะเพมความรบผดชอบมากขนในการบรหารงานทงในการบรหารปจจยน าเขา การบรหารดแลงบประมาณทไดรบ โดยค านงถงผลผลต ผลลพธทตองด าเนนการ

5. การรายงานทางการเงนและผลการด าเนนงาน (Financial and Performance Reporting) การรายงานทางการเงนและผลการด าเนนงานเปนการแสดงความรบผดชอบของผปฎบตงานจากการใชงบประมาณทมงเนนความมประสทธภาพ ประสทธผลและความโปรงใส ทงนประกอบดวย

- การรายงานทางการเงน (Financial Reporting) แบงเปน การรายงานทางการเงนเพอการบรหารจดการภายในกบรายงานทางการเงนส าหรบหนวยงานภายนอก การรายงานทางการเงนเพอการบรหารจดการภายในจะรายงาน งบแสดงผลการด าเนนงาน (Operation Statement) งบกระแสเงนสด และรายงานแสดงคาใชจายทสมพนธกบผลผลตและกจกรรม ในสวนของการรายงานทางการเงนส าหรบหนวยงาน

28


ภายนอก ไดแก ส านกงบประมาณ กรมบญชกลาง และส านกงานการตรวจเงนแผนดนนน จะมรายละเอยด งบแสดงผลการด าเนนงาน (Operating Statement) งบกระแสเงนสด (Cash Flow Statement) งบดล (Balance Sheet) รายงานทแสดงคาใชจายทสมพนธกบผลผลตและกจกรรม รายงานภาระผกพนและภาระหนทอาจเกดขนในอนาคต (Commitment and ContingentLiabilities)

- การรายงานผลการด าเนนงาน (Performance Report) รายงานผลการด าเนนงานภายในหนวยงานส าหรบการจดสรรงบประมาณ การตดตามควบคมการใชจายงบประมาณในหนวยงาน และรายงาน ผลการด าเนนงานตอภายนอก โดยแสดงผลผลตและผลลพธทเกดขนเทยบกบเปาหมาย เพอแสดงถงผลส าเรจในการด าเนนงานของหนวยงาน

6. การบรหารสนทรพย (Asset Management) จดประสงคของการบรหารสนทรพยนนเพอใหเกดประโยชนสงสดจากการใชสนทรพยทมอย โดยการลดตนทนคาใชจายโดยรวม การส ารวจสถานะของสนทรพยทมอยและการลดความตองการของสนทรพยใหมทไมจ าเปนผานระบบการวางแผนทเปนระบบ โดยตองมการจดท าขอมลสนทรพยของหนวยงาน วางแผนการบรหารสนทรพย และจดท าระเบยบและขนตอนภายในหนวยงานทสนบสนนใหเกดการใชสนทรพยอยางคมคา

7. การตรวจสอบภายใน (Internal Audit) เปนการควบคมการใชงบประมาณและปรบปรงการด าเนนงานไหมประสทธภาพและประสทธผลโดยหนวยตรวจสอบภายในของสวนราชการ ควรมการพฒนาโครงสรางการบรหารจดการและระบบตรวจสอบภายในใหม มการวางแผนการตรวจสอบเพอใหเกดประสทธภาพ ประสทธผลและประหยด โดยสามารถแบงการตรวจสอบเปน 3 ประเภท คอ ตรวจสอบผลการด าเนนงาน ตรวจสอบการบรหารจดการทางการเงน และตรวจสอบการปฏบตตามกฎระเบยบ

แหลงขอมลhttp://comptro.rtaf.mi.th/NEWS/S-NEWS-1.htm อางจาก http://theeratida.exteen.com/20090817/entry แหลงขอมลhttp://gotoknow.org/blog/model1/168393 แหลงขอมลhttp://www.gotomanager.com/news/details.aspx?id=72760

เศรษฐกิจภาครัฐบาล นโยบาย ...เม อเก ดป...

Documents