การรสารสนเทศและ

สงคมสารสนเทศอ.มารต สงหโทราช

• สารนเทศ/สารสนเทศ บญญตมาจากค าวา “information”

ราชบณฑตยสถานก าหนดใหใชไดท งสองค า

• ค าวา “สารสนเทศ” มกนยมใชในวงการคอมพวเตอร การสอสาร

และธรกจ

• สวนในวงการบรรณารกษศาสตรและสารนเทศศาสตร ใชค าวา

“สารนเทศ” สารสนเทศมความหมายคอนขางกวาง นยมใชใน

ภาษาเขยนมากกวาภาษาพด

• สารสนเทศ (Information) ในทนจะมความหมายครอบคลม

ตงแตขาวสาร (news) ขอมล (data) สารสนเทศซงเปนขาวสาร

ขอมลทมการวเคราะห ประมวล หรอแปรรปแลว ไปจนถงวชา

ความร (knowledge) ซงคอขอเทจจรงทมการคนควาได

หลกฐานหรอเหตผลชดเจน และจดเขาเปนระเบยบแลว

ความสมพนธระหวางขอมลและสารนเทศ

• ขอมล (Data) หมายถง ขอเทจจรงตางๆทมอย ซ งจะปรากฏอย

ไดท งในรปของตวเลข ภาษา รปภาพ และสญลกษณตางๆ หรอ

เรยกอกอยางหนงวาขอมลดบ หรอขอมลทยงไมผานกระบวนการ

ประมวลผล

• สารสนเทศ/สารนเทศ (Information) หมายถง ขอมล

ความร ขาวสาร ขอเทจจรง และความคดตางๆทไดมการสอสาร

บนทก จดพมพ และ/หรอเผยแพรในรปแบบตางๆ ทงทเปน

ทางการและไมเปนทางการ หรอหมายถงขอมล (Data) ทได

ผานการประมวลผลดวยวธการตางๆแลว ซ งมวตถประสงคเพอ

ถายทอดขอมลไปยงบคคลอน ส าหรบใชเปนประโยชนตอไป

ความสมพนธระหวางขอมลและสารสนเทศ

ขอมล สารสนเทศกระบวนการ

http://tradereport.moc.go.th/TradeThai.aspx

ระดบของสารสนเทศ

• สารนเทศแบงออกเปน 3 ระดบ คอ• ระดบ 1 ขอมลดบ (Data) คอ ขอเทจจรงทยงไมสมบรณ ไมสามารถ

น าไปใชประโยชนไดทนท มมากทสดในระบบขอมล

• ระดบ 2 สารสนเทศ/สารนเทศ (Information) คอ ขอมลทผานการ

วเคราะหและตความ มความหมาย มคณคาสามารถน าไปใชประโยชนได

• ระดบ 3 ความร (Knowledge) คอ เร องราวทรแลวเขาใจแลว หรอความร

ทางวชาการทเปนผลจากการศกษาคนควา และการวจย รวมถงประสบการณ

ของแตละบคคลทผานกระบวนการแกไขปญหาจนเกดเปนองคความรหรอ

สตปญญา (Wisdom)

ระดบของสารสนเทศ

คณลกษณะทส าคญของสารสนเทศ

• สารสนเทศมลกษณะไมรจกจบสน เกดขนใหม

อยเสมอ

• สารสนเทศมความเชอมโยงกบมนษย เพราะ

มนษยเทานนเปนผผลตสารสนเทศ

คณลกษณะทส าคญของสารสนเทศ

• สารสนเทศมความทนสมยอยเสมอ เพราะการพฒนาความรนน

สารสนเทศถอวาเปนวตถดบ และเปนปจจยพนฐานในการผลต

ความรใหมๆ โดยเฉพาะนกวทยาศาสตร นกการศกษา นก

ประดษฐ ไดน าเสนอสารสนเทศจากการศกษาและการวจย

พฒนาออกมาอยางตอเนอง

• สารสนเทศคลายสงมชวต คอ สารสนเทศมอยจรงเฉพาะเมออย

ในความคดของมนษยเทานน เพราะมนษยเปนผสงเกต จดจ า

สามารถน ามาใชได มนษยเปนผรวบรวม วเคราะห สงเคราะหและ

เปนผเลอกใชสารสนเทศ

ความส าคญของสารสนเทศ

• “สารสนเทศคออ านาจ” (information is power) หมายถง ผทมสารสนเทศหรอไดรบสารสนเทศทมคณคาและทนสมย มความตอเนองทนเหตการณ และสามารถใช สารสนเทศใหเกดประโยชนสงสด ผนนยอมมพลงหรอมอ านาจ ไดเปรยบผอนในทก ๆ ดาน

• ในสงคมขาวสาร หรอสงคมสารสนเทศ (information society) จ าเปนตองใชสารสนเทศ เพอใหเกดความรและความเขาใจในเร องทตนเกยวของ และน าความรความเขาใจมาตดสนใจแกไขปญหาทเกดขนได อยางถกตอง แมนย า และรวดเรว ทนเวลากบสถานการณตาง ๆ

https://www.quora.com/Why-do-people-say-information-is-power

ความส าคญตอสงคมในดานตาง ๆ ดงน

• 1. ความส าคญดานการศกษา การจดการเรยน

การสอนในปจจบนมงเนนผเรยนเปนศนยกลาง โดย

ครผสอนท าหนาทเปนผแนะน าชวยเหลอ และกระตนให

ผเรยนไดศกษาคนควาหาความรดวยตนเอง สงผลให

สารสนเทศมความส าคญตอการเรยนการสอนในทก

ระดบการศกษา

ความส าคญตอสงคมในดานตาง ๆ ดงน

• 2. ความส าคญดานสงคม สารสนเทศชวยพฒนา

สตปญญาของมนษย ชวยพฒนาบคลกภาพสวนบคคล

ใหอยรวมกบผอนไดอยางมความสข อกทงชวยใหเกด

ความคดสรางสรรค เกดการประดษฐคดคนเทคโนโลย

ใหม ๆ ทน ามาซงความสะดวกสบายในการด าเนนชวต

ความส าคญตอสงคมในดานตาง ๆ ดงน

• 3. ความส าคญดานเศรษฐกจ สารสนเทศมความส าคญใน

การขบเคลอนเศรษฐกจยคใหมทเรยกวา

• เศรษฐกจบนฐานความร (knowledge-based

economy) หนวยงานหรอผประกอบการธรกจใหความส าคญกบ

• “การจดการความร” (knowledge management) เพอรกษา

องคความรขององคกรไว สารสนเทศดานธรกจการคาจงถอเปน

ตนทนการผลตทส าคญในการแขงขน

ความส าคญตอสงคมในดานตาง ๆ ดงน

• 4. ความส าคญดานวฒนธรรม สารสนเทศเปน

รากฐานทจ าเปนส าหรบความกาวหนาของ อารย

ธรรม สารสนเทศชวยสบทอดคานยม ทศนคต ศลปะ

และวฒนธรรมทเปนเอกลกษณอนดงามของชาต

กอใหเกดความภาคภมใจ ความสามคค ความมนคงใน

ชาต

• “การรสารสนเทศ” บญญตมาจากค าวา

• “information literacy” หมายถง ความสามารถ และทกษะในการ

แสวงหาและเขาถงสารสนเทศโดยใชเคร องมอคอมพวเตอรและ

เทคโนโลยสมยใหม

• ลกษณะของผรสารสนเทศ จะตองเปนผทมความสามารถในการตง

ค าถามและระบสารสนเทศทตองการไดดวยตนเอง สามารถคด

วเคราะหและเช อมโยงสงตาง ๆ ไดอยางมเหตผล

• สามารถเลอกและประเมนสารสนเทศทตรงกบความตองการ รวมทงม

ความสามารถในการสงเคราะห วางแผนการศกษาคนควา และอธบาย

หรอน าเสนอสารสนเทศทไดจากการศกษาคนควาไดอยางเหมาะสม

การรสารสนเทศ

การรสารสนเทศ

• การรสารสนเทศ คอความสามารถ และทกษะในการ

แสวงหาและเขาถงสารสนเทศ

• ผรสารสนเทศคอผทมทกษะ 6 ประการไดแก

• 1) ทกษะในการก าหนดเร องทจะคน

• 2) ทกษะการวางแผนกลยทธการสบคน

• 3) ทกษะการคนหาและเขาถงสารสนเทศ

• 4) ทกษะการใชสารสนเทศ

• 5) ทกษะการสงเคราะหสารสนเทศ

• 6) ทกษะการประเมนสารสนเทศ

ลกษณะของผรสารสนเทศวาจะตองเปนผทม

ความสามารถ

• 1. รไดวาสารสนเทศมประโยชนอยางไร

• 2. รไดวาจะคนหาสารสนเทศไดจากทใด

• 3. สามารถสบคนสารสนเทศ

• 4. สามารถอธบาย จดระเบยบและสงเคราะหสารสนเทศ

• 5. สามารถใชและน าเสนอสารสนเทศ

ความสามารถของผรสารสนเทศตามเกณฑมาตรฐานของ

สมาคมการศกษาบรรณารกษวสคอนซน

• ความสามารถ 10ประการไดแก

• 1. สามารถแยกแยะและอธบายความตองการเกยวกบสารสนเทศทจ าเปนในการแกปญหา

• 2. สามารถวนจฉย แยกแยะและเลอกใชแหลงสารสนเทศไดอยางเหมาะสม

• 3. สามารถวางแผนการสบคนสารสนเทศไดอยางมประสทธภาพ

• 4. สามารถอธบาย วเคราะหผลการสบคนและเลอกแหลงสารสนเทศทตรงกบความตองการ

• 5. สามารถระบแหลงและคนคนสารสนเทศในเร องทตองการจากแหลงสารสนเทศตาง ๆ ได

• 6. สามารถประเมนคณคาและเลอกใชสารสนเทศได

• 7. สามารถจดระบบ สงเคราะห รวบรวมและประยกตสารสนเทศไปใชประโยชนได

• 8. สามารถก าหนดแนวทางแสวงหาสารสนเทศดวยตนเองได

• 9. มความเขาใจเกยวกบแหลงและทรพยากรสารสนเทศ ทงในดานองคประกอบ กระบวนการผลต สถาบนบรการและการเผยแพรสารสนเทศ

• 10. มจรยธรรมในการใชและเผยแพรสารสนเทศ

6 ขนตอนในการแสวงหาสารสนเทศ

(The “Big Six” information skills)

• 1. ทกษะในการก าหนดเร องทจะคน

• พจารณาคดเลอกใหใชค าถาม KWL คอ

• ฉนรอะไร (What I know?)

• มอะไรอกบางทฉนควรร (What I want to know?)

• อะไรทฉนรแลว (What I have already learnt?)

• เมอพจารณาเร องทจะศกษาไดชดเจนดแลว ขนตอนตอมาคอ

การก าหนดสารสนเทศทตองการคนหา และเตรยมวางแผนการ

6 ขนตอนในการแสวงหาสารสนเทศ

(The “Big Six” information skills)

• 2. ทกษะการวางแผนกลยทธการสบคน

• ในขนตอนนผคนควาจะตองท าความเขาใจเกยวกบแหลง

สารสนเทศ ซงมท งแหลงทเปนเอกสาร สถาบน หรอเปนบคคลผร

ผเช ยวชาญ และรจกการใชเคร องมอสบคนสารสนเทศตาง ๆ เชน

โอแพค อนเทอรเนต ฐานขอมลอเลกทรอนกส ดชนและ

สาระสงเขป ผคนควาจะตองเรยนรการใชงานโปรแกรม

คอมพวเตอร วธการใชค าสงในการสบคนและคนคนขอมล แนวทาง

ปฏบตเพอก าหนดแผนการ

6 ขนตอนในการแสวงหาสารสนเทศ

(The “Big Six” information skills)

• 3. ทกษะการคนหาและเขาถงสารสนเทศ

• พจารณาคดเลอกใหใชค าถาม KWL คอ

• ฉนรอะไร (What I know?)

• มอะไรอกบางทฉนควรร (What I want to know?)

• อะไรทฉนรแลว (What I have already learnt?)

• เมอพจารณาเร องทจะศกษาไดชดเจนดแลว ขนตอนตอมาคอการก าหนดสารสนเทศทตองการคนหา และเตรยมวางแผนการวาจะได สารสนเทศประเภทใดจากการใชเครองมอเหลานน เชน การคนโอแพคของหองสมดจะไดรายการบรรณานกรม การคนจากฐานขอมลออฟไลนในซดรอมหรอฐานขอมลออนไลนจะไดสาระสงเขป หรออาจเปนเอกสารฉบบเตม (full text) คนจากเวรดวายเวบ (www)ในอนเทอรเนตจะได ขาวสาร บทความททนสมย เปนตน

6 ขนตอนในการแสวงหาสารสนเทศ

(The “Big Six” information skills)

• 4. ทกษะการใชสารสนเทศ

• สารสนเทศทคนหาไดอาจมรปแบบและวธการน าเสนอทแตกตาง

กน เชนอาจเปนขอความ ตวเลข หรอตาราง สารสนเทศ

บางอยางอาจเปนภาพวาด ภาพถาย เสยง วดโอ ผคนควา

จะตองเรยนรวาจะใชสารสนเทศนนอยางไร รวมทงฝกฝนการใช

ทรพยากรสารสนเทศทมลกษณะพเศษเฉพาะใหเกดทกษะความ

ช านาญ เชน แผนท ฐานขอมลอเลกทรอนกส สอ

มลตมเดย เปนตน

6 ขนตอนในการแสวงหาสารสนเทศ

(The “Big Six” information skills)

• 5. ทกษะการสงเคราะหสารสนเทศ

• การสงเคราะหสารสนเทศ หมายถง การจดกลม และสราง

ความสมพนธของสารสนเทศ การกลนกรอง และยอความ

สารสนเทศในแตละเร องหรอแตละแนวคด ทผานการวเคราะห

แลวจากหนงหรอมากกวาหนงแหลง แลวน าเสนอใหมใน

รปลกษณทมการปรบเคาโครงใหมทงหมด ซงเคาโครงใหมท

สรางขนมาตองน าประเดนทมความสมพนธกนมาเชอมโยง

กน จากเร องทกวางไปยงเร องทเฉพาะเจาะจง แนวทางปฏบต

6 ขนตอนในการแสวงหาสารสนเทศ

(The “Big Six” information skills)

• 6. ทกษะการประเมนสารสนเทศ

• สารสนเทศทคนไดจากแหลงตาง ๆ มท งทตรงกบความตองการ

และไมตรงกบความตองการ ความถกตอง ความทนสมย และ

ความนาเชอถอของสารสนเทศมความแตกตางกน จงตอง

ประเมนเพอคดเลอกสารสนเทศทมคณคา และน าไปใชงานได

อยางแทจรง ดงนนผเรยนจะตองฝกฝนใหสามารถพจารณา

คดเลอกสารสนเทศทดมคณคาและน าไปใชประโยชนไดอยาง

เหมาะสม

สรป

“สารสนเทศ”

“เทคโนโลยสารสนเทศ”

“ระบบสารสนเทศ”

“การจดการความร”