บทความวิจัย · บทความวิจัย ... problem tree, ranking...

บทความวจย

ผลกระทบดานสขภาวะครวเรอนจากการยายถนของสมาชกครวเรอน

ในชมชน จงหวดสงขลาHousehold Wellbeing as an Impacted by the Migration of Household Members in

Songkhla

รงรตน เจรญวศาล1 * สรยา เหมตะศลป2 และ สธาสน บญญาพทกษ2

Rungrat Charoenwisal, Suriya Hemtasilpa and Suthasinee Boonyapithak

1 มหาบณฑต สาขาวชาการวจยและประเมน 2 อาจารย ภาควชาการประเมนผลและวจย คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยทกษณ อ.เมอง จ.สงขลา 90000

* ผใหการตดตอ

AbstractThis study evaluated household well-being as affected by the migration of household members in a community in Songkhla during 2006 - 2008 by integrating research knowledge in the main study frame of Participatory Impact Evaluation (PIE). This was done in five steps : (1) Problem searching and preparation through a community profile approach and documentary study; (2) Planning work with the community and searching for a suitable well-being index by using qualitative methods; (3) Generating evaluation questions and research & development of the instrument with stakeholders and 14 specialists; (4) Data-gathering and analysis using an applied semi-structure experimental idea by dividing stakeholders into three groups for comparison (30 direct group households, 30 control group households, and 30 observers), then analyzing the quantitative data for descriptive values (frequency, percentage, mean and standard deviation), inferential hypothesis test value (at-dependent test to compare household well-being before and after household members migrate and at-independent test to compare household well-being between non-member migrated and member migrated households), and establishing the standard criteria from the results and; (5) Reflection and action through a participatory workshop, scenario, time line, mind map, problem tree, ranking then coding, and memo writing, before writing a report and sending display data back to the community for discussion and explanation.

The study indicated that integrating research knowledge in the PIE frame was very useful to understanding well-being in the community impacted by household member migrations. The results showed that the migration of household members negatively effected the local livelihood and well-being of household members who were left behind. All methods were identified as producing the same results.

Key words : Participatory impact evaluation, well-being, migration

วารสารหาดใหญวชาการ 7(1) ม.ค. – ม.ย. 2552

Hatyai Journal 7(1) Jan – Jun 200916

บทนำโลกปจจบนเปนยคโลกาภวตน ทมการเคลอนยาย

ถนฐานของประชากรมากขน ซงองคการอาหารและ

เกษตรแหงสหประชาชาต พบวา แนวโนมทประชากร

จะเคลอนยายจากพนทชนบท เขาสพนท เมอง

มากขนอยางตอเนอง (FAO, 2005) ปรากฏการณ

ดงกลาว ไดสงผลกระทบตอสขภาวะของประชาชน

ทงดานบวกและดานลบ ดานบวกของการยายถน

พบวา เปนสาเหตใหเกดการเคลอนยายทรพยากร

แรงงานและการพฒนาคณภาพชวตของครวเรอนใน

ชมชน โดยเฉพาะอยางยงในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

ของประเทศไทย ซงดษฎ อายวฒน และคณะ (2549 :

80-111) พบวา เปนสาเหตนำไปสการเปลยนแปลง

คานยมทางสงคมและวฒนธรรมของผยายถน กอให

เกดผลกระทบดานบวกดานเศรษฐกจกบครวเรอน

โดยเฉพาะการสงเงนกลบครวเรอน ภาคตะวนออก

เฉยงเหนอในชนบท ใชการยายถนเปนชองทางใน

การเลอนฐานะทางเศรษฐกจ ซงทำใหสภาพการ

ยงชพของครวเรอนทมผยายถนแตกตางไปจากเดม

สวนผลกระทบดานลบของการยายถน พบวา เปน

สาเหตใหทดนเพอการเกษตรถกละทง เกดปญหาการ

ขยายตวอยางไรทศทางของพนทเมองเกดระบบ

ผงเมองและการใชประโยชนทดนทไมเหมาะสม และ

เปนปญหาตอเนองทนำไปสความเสอมโทรมของ

สภาวะสง แวดลอม และมผลกระทบตอคณภาพชวต

ของคน ทงในเมองและชนบทตามมาอยางหลกเลยง

ไมได (คณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหง

ชาต, 2548) นอกจากนงานของ Layard (2005) พบวา

การเคลอนยายถนฐานทมากขน ยงเปนสาเหตทำให

บทคดยองานวจยนมวตถประสงคเพอประเมนผลกระทบดานสขภาวะครวเรอนจากการยายถนของสมาชกครวเรอน

ในชมชน จงหวดสงขลา ระหวางป 2549 - 2551 โดยประมวลความรและทกษะดานการวจยผานรปแบบการประเมน

ผลกระทบแบบมสวนรวม 5 ขนตอน คอ (1) คนปญหา สำรวจ เตรยมการรวมกบชมชน โดยใชฐานขอมลและศกษา

บรบทชมชน (2) วางแผน กำหนดกรอบการทำงาน คนหาดชนชวดสขภาวะรวมกบชมชนโดยวธการเชงคณภาพ (3)

ชมชนรวมกำหนดประเดนคำถาม ทำการวจยและพฒนาเครองมอรวมกบผเกยวของและผเชยวชาญ (4) เกบขอมล

และว เคราะหผลโดยใช เครองมอทผานการพฒนา โดยนำความรดานการวจย กงทดลองมาประยกต

แบงผใชเครองมอเปน 3 กลม คอ กลมผเกยวของโดยตรง กลมเปรยบเทยบ และกลมผสงเกต วเคราะหผลโดยใชสถต

เชงบรรยาย และสถตอางอง รวมทงหาเกณฑมาตรฐานทกำหนดรวมกน (5) สะทอนผลใหผเกยวของรวมตรวจสอบ

เพอตดสนระดบสขภาวะ โดยจดประชมปฏบตการแบบมสวนรวม และใชวธการเชงคณภาพอน ๆ ไดแก

เทคนคการฉายออก เสนแบงเวลา แผนภมจนตภาพ ตนไมชมชน และการลำดบความสำคญของปญหา

แลววเคราะหและประมวลผล ตามแนวทางของการวจยเชงคณภาพกอนนำมาเขยนรายงานและสงกลบชมชนเพอ

รวมอภปรายและอธบายผล ซงพบวา การใชรปแบบการประเมนผลกระทบแบบมสวนรวม โดยการประมวลและ

ประยกตความรทางดานการวจยทหลากหลาย มาใชศกษาในครงน มประโยชนชวยใหเขาใจเรองราวของผล

กระทบดานสขภาวะ อนเนองมาจากการยายถนของสมาชกในครวเรอนไดดขน โดยผลทไดในทกวธการสะทอนวา

การยายถนของสมาชกครวเรอน สงผลกระทบเชงลบตอระดบสขภาวะดานการดำรงชวตของสมาชกทหลงเหลออย

ในครวเรอน และทกวธการใหผลสอดคลองกน

คำสำคญ : การประเมนผลกระทบแบบมสวนรวม, สขภาวะ, การยายถน

ผลกระทบดานสขภาวะครวเรอนจากการยายถน

รงรตน เจรญวศาล, สรยา เหมตะศลป และสธาสน บญญาพทกษ 17

ความไววางใจซงกนและกนของคนในสงคมปจจบน

ลดนอยลง

จากขอมลของโครงการวจยความอยดมสข

ของประชาชนในประเทศกำลงพฒนา (RANQ, 2006)

และการลงพนทเพอศกษานำรอง พบวา ผยายถนใน

ภาคใต สวนใหญเปนนกเรยนนกศกษาเปนการยายถน

ทมการดงทรพยากรออกนอกครวเรอนและชมชน

โดยพบวา การยายถนสงผลกระทบทงดานบวกและ

ลบตอครวเรอนในชมชนดงกลาว ซงผลกระทบ

ดานบวกทพบคอ เปนชองทางในการยกระดบการ

ศกษา ฐานะทางเศรษฐกจ สวนดานลบมผลกระทบ

ตอสขภาวะดานจตใจของสมาชกท เหลออยใน

ครวเรอน ทำใหครอบครวขาดความอบอน สวน

นกเรยนหรอนกศกษาทยายถนออกไปนอกชมชน

กลายเปนภาระของครวเรอนทตองสงเงน และมการ

ขายทรพยสนเพอสนบสนนการพฒนาคณภาพชวต

ของบตรหลาน แตยงไมทราบระดบความสำคญของ

ปญหา และประเดนปญหาทชดเจน ตลอดจนยงขาด

ขอมลเชงเปรยบเทยบระหวางครวเรอนทมและไมม

สมาชกยายถนจากการประเมนตนเอง และจากการ

สงเกตของคนในชมชน

การวจยครงนมวตถประสงคเพอประเมนผล

กระทบดานสขภาวะครวเรอนอนเนองมาจากการ

ยายถนของสมาชกครวเรอน โดยใชรปแบบการ

ประเมนผลกระทบแบบมสวนรวมของผเกยวของ

โดยกำหนดขอบเขตการประเมนเปน 2 ระดบ คอ (1)

ระดบบคคล ประเมนใน 3 ประเดนหลก คอ สขภาวะ

ทางกาย สขภาวะทางใจ และสขภาวะดานการดำรง

ชวต และ (2) ระดบชมชน ทำการประเมนใน 2

ประเดนหลก คอ การเขาถงบรการพนฐานของชมชน

กบทางดานสงคม และเพอรวบรวมองคความรท

เกยวของกบเรอง “สขภาวะ” “การยายถน” และ

“การประเมนผลกระทบ แบบมสวนรวม” เพอเปน

ขอมลสารสนเทศใหกบผท เกยวของ ใชสำหรบ

วเคราะหการเปลยนแปลงพฒนาในระดบทองถน

และอาจเปนแนวทางแกไขปญหาเชงพฒนาทเกดขน

ในสงคมอกดวย

ในการวจยนมการกำหนดนยาม คอ สขภาวะ

(Wellbeing) หมายถง ภาวะทปราศจากปญหาหรอ

สงทคดวาเปนปญหา ทงทางรางกาย จตใจ การดำรง ชวต

และสามารถอยในสงคมอยางสงบสข ซงแยกยอย

ออกเปน 2 ระดบ 5 กลม คอ ระดบบคคล (Personal

level) ม 3 กลม คอ (1) การมสขภาวะทางกาย (Physical)

(2) สขภาวะทางใจ (Mental) (3) สขภาวะ ดานการ

ดำรงชวต (Livelihood) และระดบชมชน (Community

level) ม 2 กลมคอ (4) การเขาถงบรการพนฐาน

ของชมชน (Facilities/Utilities approach) และ (5)

สขภาวะทาง ดานสงคม (Social life) ทงนนยาม

สขภาวะทงหมด ไดมาจากชมชนโดยผานการตรวจ

สอบซำของผเชยวชาญ และกำหนดนยาม การประเมน

ผลกระทบอยางมสวนรวม (Participatory Impact

Evaluation, PIE) วาหมายถง กระบวนการ การตดสน

ระดบสขภาวะครวเรอน โดยเปดโอกาสให ผท

เกยวของทกฝายไดเขามามสวนรวมในการประเมนผล

กระทบดานสขภาวะของครวเรอนหรอ ชมชน ตนเอง

นบตงแตการรวมใหขอมลเพอกำหนดประเดนในการ

ตงคำถาม สงเกตและลงมอประเมนระดบสขภาวะ

ครวเรอนจากประเดนคำถามดงกลาว โดยใชมมมอง

และประสบการณตรงของตนเอง รวมวเคราะห

ปรบปรงเปลยนแปลงและเสนอวธการตดสนผลการ

ประเมนทเหมาะสม สวนผวจยนนทำหนาทเปน

เพยงผรวบรวม เรยบเรยงและนำเสนอขอมลใหกบ

ชมชน เพอรวมกนสะทอนประเดนทเปนปญหาและ

รวมกนหาแนวทางแกไขใหกบผเกยวของและชมชน

วธการวจยการประเมนผลกระทบดานสขภาวะครวเรอน

จากการยายถนของสมาชกครวเรอน ในชมชน



จงหวดสงขลาน เปนกรณศกษาในบรบทชมชน

เกษตรกรรมทมองคประกอบของการยายถนสมบรณ

ทงการยายถนเขาและการยายถนออกของสมาชกใน

ชมชน เปนการนำความรตาง ๆ ดานการวจยทงเชง

ปรมาณ และเชงคณภาพผานรปแบบการประเมนผล

กระทบแบบมสวนรวม 5 ขนตอน (ดงแสดงในรปท 1)

1. คนปญหา/สำรวจชมชน เตรยมการรวมกบ

ชมชน โดยการวจยเชงคณภาพ ใชการศกษาขอมล

จากฐานขอมลของโครงการวจยความอยดมสข เพอ

หาครวเรอนทมและไมมสมาชกยายถนในชมชน

คนขอมลจากเอกสาร ทฤษฎและงานวจยทเกยวของ

แลวเลอกพนทศกษาและกลมตวอยางแบบเฉพาะ

เจาะจง กอนลงพนทเพอตรวจสอบและศกษาขอมล

เพมเตม รวมกบชมชน

2. วางแผน/กำหนดกรอบการทำงาน/คนหา

ดชนชวดสขภาวะรวมกบชมชน เพอสรางกระบวนการ

ประเมนผลกระทบแบบสวนรวม (Participatory

Impact Evaluation) ขนในชมชน โดยใชเทคนคการ

สมภาษณเชงลกแบบไมมโครงสราง (Unstructured

in depth interview) กบผใหขอมลหลกทเกยวของ

3. ชมชนรวมกำหนดประเดนคำถามการ

ประเมน ประยกตแนวคดดานการวจยและพฒนาใน

การสรางและพฒนาเครองมอ

(1) ชมชนรวมกำหนดประเดนคำถาม โดย

การสมภาษณเชงลกผทเกยวของจำนวน 15 คน

ไดแก ผใหญบาน สมาชกสภาเทศบาล ผนำศาสนา

เจาหนาทอาสาสมครสาธารณสขชมชน (อสม.) คร

และหวหนาครวเรอนทมสมาชกยายถน ทงยายถน

เขาและยายถนออกนอกชมชน ทงชาวไทยพทธ

และชาวไทยมสลม เพอใหไดประเดนคำถามยอย

ทควรถาม และดชนชวดทเหมาะสม

(2) หลงจากนนจงนำประเดนคำถามยอย

ทไดมาประมวลกบความรทได จากการสำรวจเอกสาร

และแนวคดทฤษฎทเกยวของ มาสรางเครองมอ และ

ทำการวจยและพฒนาเครองมอขน โดยใหผเชยวชาญ

ทงภายในและภายนอกชมชน จำนวน 14 คน ไดแก

หวหนาครวเรอนทมสมาชกยายถนทงเขาและออก

นอกชมชน ผใหญบาน นายกองคการบรหาร สวนตำบล

สมาชกสภาเทศบาล โตะอหมาม ประธานกลม อสม.

ตวแทนเจาหนาทจากโรงพยาบาลทชมชนนยมไปใช

บรการ ผอำนวยการโรงเรยน อาจารยจาก ศนยพฒนา

เดกเลกประจำชมชน พฒนากรจงหวด ผอำนวยการ

สำนกงานสภาพฒนาเศรษฐกจและสงคมภาคใต

หวหนาโครงการวจยความอยดมสขของประชาชน

ในประเทศกำลงพฒนา สาขาภาคใต และผเชยวชาญ

ทางดานการวจยในทองถน โดยมารวมแสดงความ

คดเหนแลวหาคาสอดคลองของความคดเหน

(Index of item Objective Congruence, IOC) โดย

เลอกเฉพาะประเดนทมระดบความคดเหนของ

ผเชยวชาญตงแต 0.70 ขนไป มาใช

(3) นำไปทดลองถามหวหนาครวเรอนทเปน

ไทยพทธ และไทยมสลมอยางละหนงคน

(4) หลงจากนนจงทำการปรบปรงเครองมอ

และนำไปใชจรง

4. เกบขอมลและวเคราะหผลโดยใชเครอง

มอทสรางขน โดยนำไปใหกลมผเกยวของจำนวน

90 คน รวมประเมนระดบสขภาวะครวเรอน

ของตนเองและคนในชมชน แบงผประเมนเปน

3 กลม คอ

- กลมผเกยวของโดยตรง (Direct group-

หวหนาครวเรอนทมสมาชกยายถน) จำนวน 30 คน

- กลมผ เกยวของทางออมหรอผสง เกต

(Observers- ไดแก กลมผนำชมชน กลมผนำศาสนา

กลม อสม. กลมคร และกลมผยายถนเขา ทงชาวไทย

พทธและชาวไทยมสลม กลมละ 6 คน) จำนวนรวม

30 คน

- กลมเปรยบเทยบ (Control group-ครวเรอน

ทไมมสมาชกยายถน) จำนวน 30 คน



1. คนหาปญหา/สำรวจ/เตรยมการรวมกบชมชน

นำไปใชจรงกบคน 3 กลม 1. ครวเรอนทมสมาชก ยายถน (ผเกยวของโดยตรง)2. ผสงเกต3. ครวเรอนทไมมสมาชกยายถน (กลมเปรยบเทยบ)

การประเมนผลกระทบแบบมสวนรวม(Participatory Impact Evaluation,PIE)

ทดลองใชในชมชน 2 ครวเรอน

4. ผเกยวของในชมชนรวมประเมน

3. ชมชนรวมกำหนดประเดนคำถาม

2.วางแผนและกำหนดกรอบการทำงานรวมกบชมชน

ชมชนชวยอธบายผล

5. ผเกยวของในชมชนรวมตรวจสอบโดยการจด

ประชมปฏบตการแบบมสวนรวม

ทราบระดบสขภาวะครวเรอนและผลกระทบดานสขภาวะอนเนองมาจากการยายถน

ของสมาชก

การวจยเชงคณภาพ โดยเทคนคการสมภาษณ

เชงลก

แกไขปรบปรง

ตรวจสอบโดยผเชยวชาญ 14 ทาน คาความสอดคลองของความคดเหน (IOC)

การวจยเชงปรมาณ โดยเทคนคการใชแบบ ประเมนทมโครงสราง

ใชความรดานสถตในการ ประมวลผลเพอหาคา IOC

การวจยเชงปรมาณ โดยเทคนค การวจยกงทดลอง

ใชความรดานสถตในการประมวลผล

การวจยเชงคณภาพ เชน การจดประชมปฏบตการ

แบบมสวนรวม การใชเทคนคการฉายออก

เทคนคเสนแบงเวลาเทคนคแผนภมจนตภาพ

เทคนคตนไมชมชนเทคนคเรยงลำดบคะแนน

คนหาประเดนดชนชวดทเหมาะสม

จดทำรายงานและนำเสนอ

การวจยและพฒนา(Research and development)ตรวจสอบรวมกบชมชน

รปท 1 แสดงแบบแผนการวจย (research design)



(1) หลงจากนนใชความรดานสถตและ

คอมพวเตอรในการจดการขอมล โดยหาคาสถตเชง

พรรณนา ไดแก ความถ รอยละ คาเฉลย คาเบยงเบน

มาตรฐาน

(2) ทดสอบสมมตฐานเพอเปรยบเทยบ

ระดบสขภาวะครวเรอนกอน และหลงมสมาชก

ยายถนทผเกยวของโดยตรงประเมนตนเองรวมทง

เปรยบเทยบระดบสขภาวะครวเรอนกอนและหลงม

สมาชกยายถนในชมชนทประเมนโดยผสงเกต

โดยใชสถต t-dependent test ทระดบนยสำคญ 0.05

(3) ทดสอบสมมตฐานเพอเปรยบเทยบ

ระดบสขภาวะครวเรอนของครวเรอน ทมและไมม

สมาชกยายถน ทกลมผเกยวของโดยตรงและกลม

เปรยบเทยบประเมนตนเอง รวมทงทผเกยวของโดย

ทางออม ประเมนระดบสขภาวะครวเรอนทมและ

ไมมสมาชกยายถนในชมชน โดยใชสถต t-independent

test ทระดบนยสำคญ 0.05

5. สะทอนผลใหชมชนชวยตรวจสอบและ

อธบายผล โดยการจดประชมปฏบตการแบบม

สวนรวม (participatory workshop) ใชเทคนคการ

ฉายออก (scenario) เทคนคเสนแบงเวลา (time line)

เทคนค แผนภมจนตภาพ (mind map) เทคนคตนไม

ชมชน (problem tree) และเทคนคการใหเรยงลำดบ

คะแนน (ranking) ในการเกบขอมลแลวนำมา

ประมวลผล และเขยนรายงานกอนนำผลทไดไปให

ชมชนชวยอธบายผล

ผลการวจยและอภปรายผลการวจยตามลำดบขนตอน ดงแสดงไวในรปท 1 ได

ผลดงน

1. ผลการคนปญหา/สำรวจและตรวจสอบ

รวมกบชมชน จากฐานขอมลพบวา ในชมชนทศกษา

ดงเดมมครวเรอนทนบถอศาสนาพทธและมสลมใน

สดสวนทเทากน ครวเรอนสวนใหญทพบในปจจบน

มภมลำเนามาจากทอนในภาคใต สำหรบสดสวน

การยายถนออกนอกชมชน โดยเฉลยประมาณ

ครวเรอนละ 2 คน สวนใหญเปนบตรหลาน และ

พบการยายถนในกลมชาวไทยมสลมมากกวา

ชาวไทยพทธ โดยชาวไทยมสลมนยมยายถนไปใน

3 จงหวดชายแดนภาคใต หรอประเทศมาเลเซย

สวนชาวไทยพทธสวนใหญนยมยายเขาสกรงเทพ

มหานคร วตถประสงคหลกของการยายถนคอ เพอไป

ทำงานและเพอการศกษาตอหวหนาครวเรอนทยงคง

อยในครวเรอน สวนใหญเปนผสงอาย ครวเรอนทม

สมาชกยายถนสวนใหญมบตรมากกวา 3 คนขนไป

ในการสมภาษณเชงลกแบบไมมโครงสรางพบวา ผท

ยายถนเขามาอยในชมชนในปจจบนสวนใหญเปนคน

มาจากภาคใตดวยกน นอกนนกเปนชาวภาคตะวนออก

เฉยงเหนอและชาวพมา โดยคนไทยสวนใหญเขา

มาอาศยในชมชนเพอรบจางในโรงงานอตสาหกรรม

ทำไร ปลกผก ทำนา กรดยาง และดแลสวนยาง

สวนคนพมาสวนใหญเขามาประกอบอาชพใน

โรงงานอตสาหกรรม การกอสราง และทำสวนยาง

โดยมสดสวนการยายถนเขา (ทถกตองตามกฎหมาย)

และผทยายถนออกนอกชมชนประมาณรอยละ 10

2. การวางแผน/กำหนดกรอบการทำงาน/

คนหาดชนชวดสขภาวะรวมกบชมชน เปนการสราง

กระบวนการประเมนผลกระทบแบบมสวนรวมขน

ในชมชน พบวา ชาวบานสวนใหญใหความรวมมอ

เปนอยางด ไมมปญหาการทำงานรวมกนระหวาง

ชาวไทยพทธ และชาวไทยมสลมในพนท เมอนำ

ประเดนดชนชวดสขภาวะ (Wellbeing issue) ทไดมา

สรปแยกเปนประเดนทางบวกและทางลบแลวจด

เปน 2 ระดบ 5 กลม คอ ประเดนทสงผลกระทบ

ตอสขภาวะ ในระดบบคคล (Personal level) แบงเปน

3 กลม คอ ทางกาย (Physical) ทางใจ (Mental)

ทางการดำรงชวต (Livelihood) กบประเดนท

สงผลกระทบตอสขภาวะ ในระดบชมชน (Community



level ) แบงเปน 2 กลม คอ การเขาถงบรการพนฐาน

(Facilities/Utilities approach) และทางดานสงคม

(Social life) ผลการศกษาไดประเดนดชนชวด จำนวน

126 ประเดน แบงเปน ประเดนสขภาวะทางกาย 25

ประเดนสขภาวะทางใจ 30 ประเดนสขภาวะทางดาน

การดำรงชวต 33 ประเดน สขภาวะดานการเขาถง

บรการพนฐานของชมชน 14 ประเดน และสขภาวะ

ทางดานสงคม 24 ประเดน

3. ช ม ช น ร ว ม ก ำ ห น ด ป ร ะ เ ด น ค ำ ถ า ม

การประเมน ผลการศกษาพบประเดนดชนชวด

คงเหลอ 80 ประเดน กลาวคอ สขภาวะทางกายเหลอ

14 ประเดนสขภาวะทางใจ 17 ประเดน สขภาวะดาน

การดำรงชวต 29 ประเดน การเขาถงบรการพนฐาน

ของชมชน 9 ประเดน และสขภาวะทางดานสงคม

คงเหลอ 11 ประเดน

4. ผเกยวของทกฝายในชมชนรวมประเมน

โดยใชเครองมอทสรางขน นำเครองมอไปใหกลม

ผเกยวของ รวมประเมนระดบสขภาวะครวเรอนของ

ตนเองและคนในชมชน พบวา กลมผสงเกตเหนวา

กอนและหลงมสมาชกยายถนครวเรอนในชมชน

มระดบสขภาวะทางดานการดำรงชวตแตกตางกน

อยางมนยสำคญทางสถตทระดบ 0.05 และยงสงเกต

เหนวา ระหวางครวเรอนทม และไมมสมาชกยายถน

มระดบสขภาวะทางดานการดำรงชวตแตกตางกน

อยางมนยสำคญทางสถตทระดบ 0.05 รวมทงเมอให

กลมผ เกยวของโดยตรง และกลมเปรยบเทยบ

ประเมนตนเอง พบวา ระดบสขภาวะทางดานการ

ดำรงชวตท ไดจากการประเมนตนเองของท ง

สองกลม แตกตางอยางมนยสำคญทางสถตทระดบ

0.05 เชนเดยวกน (ตารางท 1-3) และมทศทางเปนไป

ในเชงลบ และเมอนำผลทไดมาเปรยบเทยบกบเกณฑ

มาตรฐาน ทกำหนดรวมกน 3 ระดบ คอ ด ปานกลาง

ตำพบวา ระดบสขภาวะครวเรอนของทกกลมใน

ทกองคประกอบ และโดยรวมอยในเกณฑปานกลาง

21

5. สะทอนผลใหชมชนชวยตรวจสอบและ

อธบายผล ผเกยวของสวนใหญเหนวา การยายถน

ออกนอกชมชนของสมาชกในครวเรอน มผลกระทบ

ทางลบตอการดำรงวถชวตของสมาชกทเหลออยใน

ครวเรอนในชมชนมาก โดยชมชนอธบายวา เนองจาก

ลกษณะทวไปของชมชนดงกลาวมลกษณะเปนชมชน

ชานเมองทอดมสมบรณดวยทรพยากรธรรมชาต

ทำใหคนในชมชนไมนยมยายถนออกนอกชมชน แต

เหตผลททำใหคนจำเปนตองยายถนออก เนองจากม

ปจจยผลกจากในพนททสำคญคอ ปญหายาเสพตด

และบอนการพนนเปนปจจยทำใหผปกครองตอง

สงบตรหลานออกนอกชมชนเพอใหหางไกลจาก

ปญหาดงกลาว ปญหาคนตางดาวทเขาเมองอยางผด

กฎหมาย ทนำโรคตดตอหรอการแยงงานคนในพนท

รวมทงสถาบนการศกษาทมอยใกลเคยงชมชนใน

ปจจบน ยงมการจดการศกษาทไมสอดคลองตาม

ตอง การของผปกครอง นอกจากนน ยงมปจจยดงนอก

พนทคอ ความตองการไปทำงานหรอไปศกษาตอใน

เมองอน รวมทง ในกลมชาวไทยมสลมยงตองการให

บตรหลานมทกษะทางดานศาสนาทเขมขน และม

ทกษะทางภาษาตางประเทศทงอาหรบ มลายและ

ภาษาองกฤษ จงนยมสงบตรหลานไปในสามจงหวด

ชายแดนภาคใต หรอสงไปประเทศมาเลเซย

ผลกระทบเหตผลอน ทการยายถนมตอการดำรง

วถชวตในชมชน สมาชกในชมชนอธบายวา การยายถน

ทำใหเกดการแยกออกเปนสองครวเรอนหรอมากกวา

นน ทำใหมคาใชจายเพมขน นอกจากนน ผทยานถน

มกจะอยในวยแรงงาน จงทำใหกำลงแรงงานในครวเรอน

ลดลง ผทยายถนเพอไปทำงานนน สวนใหญไมได

รบการศกษาขนพนฐานทำใหตองไปเปนแรงงานไร

ฝมอ ทมคาตอบแทนตำ สงผลใหสามารถสงเงนกลบ

ครวเรอนตนเองไดนอย จำเปนตองดงทรพยากร

จากใน ครวเรอนออกนอกชมชน สวนการยายถนเพอ

ออกไปศกษาเลาเรยนเปนระยะเวลานานหลายปนน



ตารางท 1 ระดบสขภาวะครวเรอนทมและไมมการยายถนของสมาชกครวเรอน เมอใหกลมผเกยวของ

โดยตรงและกลมเปรยบเทยบประเมนตนเอง

ประเดน

ระดบสขภาวะt -

independenttest

Sig.(2-tailed)

กลมผเกยวของโดยตรง กลมเปรยบเทยบ

S.D S.D

ระดบบคคล 113.87 17.64 123.90 29.67 -1.59 0.12

สขภาวะทางกาย 33.17 6.11 35.50 6.39 -1.45 0.15

สขภาวะทางใจ 28.93 8.08 28.37 9.32 0.25 0.80

สขภาวะทางการดำรงชวต 51.77 12.51 60.03 18.09 -2.06* 0.04

ระดบชมชน 42.23 9.26 46.40 8.09 -1.86 0.07

การเขาถงบรการพนฐานของชมชน 21.33 5.77 23.33 3.64 -1.61 0.11

สขภาวะทางดานสงคม 20.90 5.85 23.07 5.58 -1.47 0.15

สขภาวะโดยรวม 156.10 24.00 170.30 35.24 -1.82 0.07

ตารางท 2 ระดบสขภาวะครวเรอนทมและไมมการยายถนของสมาชกครวเรอน เมอประเมนโดยผสงเกต

ประเดน


independenttest

Sig.(2-tailed)

มสมาชกยายถนไมม

สมาชกยายถน

X S.D X S.D

ระดบบคคล 105.37 21.77 112.50 31.25 -1.03 0.31

สขภาวะทางกาย 30.60 7.54 29.83 9.43 0.35 0.73

สขภาวะทางใจ 26.80 9.00 26.60 11.35 0.08 0.94


ระดบชมชน 42.83 11.56 41.87 13.09 0.30 0.76


สขภาวะทางดานสงคม 21.90 6.61 19.97 7.18 1.09 0.28

สขภาวะโดยรวม 148.20 29.35 154.37 42.82 -0.65 0.52

X X



ตารางท 3 การเปรยบเทยบระดบสขภาวะครวเรอนกอนและหลงมการยายถนของสมาชกครวเรอน เมอ

ประเมนโดยผสงเกต

ประเดน


independenttest

Sig.(2-tailed)

กอน หลง

X S.D X S.D

ระดบบคคล 112.50 31.25 105.37 21.77 -1.44 0.16

สขภาวะทางกาย 29.83 9.43 30.60 7.54 0.46 0.65

สขภาวะทางใจ 26.60 11.35 26.80 9.00 0.08 0.94


ระดบชมชน 41.87 13.09 42.83 11.56 0.66 0.52


สขภาวะทางดานสงคม 19.97 7.18 21.90 6.61 1.71 0.10

สขภาวะโดยรวม 154.37 42.82 148.20 29.35 -1.03 0.31

ทำใหไมมเวลาทำงานของครวเรอน สงผลใหสมาชก

ทเหลอตองทำงานในครวเรอนมากขน ใหเวลาในการ

รวมกจกรรมกบชมชน หรอกจกรรมทางศาสนากบ

ชมชนนอยลง ทำใหโอกาสในการแลกเปลยนแรงงาน

หรอการลงแขกเหมอนสมยอดตลดลง คาใชจาย

ทเพมมากขน ทำใหบางครงครวเรอนจำเปนตอง

กยมเงน หรอบางครงตองขายทดน ทรพยสน ทำให

ทรพยสนของครวเรอนลดลงหรอบางครง กอใหเกด

หนสนการยายถนยงสงผลทำใหขาดผสบทอดอาชพ

ดงเดม ซงเปนการประกอบอาชพเกษตรกรรม

เนองจากผทยายถนไปเรยนสวนใหญมกจะทำงานใน

สาขาทตนสำเรจการศกษาซงมกจะไมเกยวของกบ

การเกษตร สงผลกระทบตอเนอง ทำใหผทหลงเหลอ

อยในครวเรอน ซงมกจะเปนผสงอายไมสามารถ

ทำการเกษตรไดมากเหมอนเชนในอดตจงจำเปน

ตองขายทดน หรอเครองมอและอปกรณทเกยวของ

กบการเกษตรทำใหการดำรงวถชวตของคนในชมชน

เปลยนแปลงไปในทางลบ

สรปผลการวจยผลของการวจยแสดงใหเหนวา การยายถน

กอใหเกดผลกระทบทางลบ ตอองคประกอบของ

สขภาวะดานการดำรงชวตของครวเรอนในชมชน

เมอเปรยบเทยบระหวางครวเรอนทม และไมมสมาชก

ยายถน ทงจากการประเมนตนเองของทงสองกลม

และจากการใหผสงเกตรวมประเมน รวมทงผลการ

ศกษาจากวธการศกษาทแตกตางกนตงแตขนตอนท

1 ถง ขนตอนท 5 นบตงแตการลงพนทเพอสำรวจ

ตรวจสอบ รวมกบชมชน การคนหาดชนชวดรวมกบ

ชมชนการใหชมชนรวมกำหนดประเดนคำถาม

ผานการตรวจสอบซำ โดยผเชยวชาญทงภายในและ

ภายนอกชมชน การใหทกฝายรวมประเมนโดยใช

เคร องมอท ผ านกระบวนการวจ ยและพฒนา

ตลอดจนผลการตดสนโดยใชกระบวนการเชง



คณภาพผานเวทการประชมปฏบตการแบบม

สวนรวม ตางใหผลสอดคลองกน

โดยผลกระทบของสขภาวะครวเรอนดานการ

ดำรงชวตจากการศกษา แมมองผวเผน อาจไมใช

ปญหาสำคญทเดนชด แตพบวาเปนเบองหลงของ

ปญหาสงคมอน ๆ เชน คนแกและเดกถกทอดทง

ปญหาครอบครว การเกดกระแสสงคมบรโภคนยม

ความไววางใจของคนในสงคมลดลง ปญหาการ

สญหายของภมปญญาทองถน โดยเฉพาะภมปญญา

ดานการเกษตร ซงสงผลตอเนองไปยงการลดพนท

เพาะปลก ทำใหขาดแคลนพช อาหารซงปญหา

เหลานในมมมองของนกพฒนาบางทาน อาจเหนวา

เปนเรองไกลตว และมองขามไป ดวยเหนวาการยาย

ถนเปนเพยงการเปลยนแปลงหนงทมาพรอมกบยค

โลกาภวตนและยากทจะหยดยงได แตในมมมอง

ของผวจยเหนวา แมเราไมสามารถหยดการยายถนได

ทงหมด แตเราสามารถลดปจจยผลกของการ

ยายถนได โดยอาศยความรวมแรงรวมใจจากทกฝาย

ไดหนกลบมาทำความเขาใจกบปญหาตามความ

เปนจรงและรวมกนพฒนาเพอใหเกดภาวะชมชน

เขมแขงเศรษฐกจพอเพยง และการพงตนเองเพอให

สงคมไทยสามารถอยรอดไดในภาวะวกฤตในปจจบน

ขอเสนอแนะจากการวจย เพอลดปจจยผลก

และผลกระทบของการยายถนของสมาชกในชมชน

ดานนโยบาย คอ (1) สถาบนการศกษาควรจด

หลกสตรการศกษาใหสอดคลองกบวถชวต และ

ความตองการของชมชนมากขน โดยใหความสำคญ

กบภมปญญา และองคความรในทองถนมากขนกวา

เดม (2) ผรบผดชอบชมชน ควรดแลปองกนและ

ปราบปรามยาเสพตด บอนการพนน และควรจดใหม

การควบคมคนตางดาว ทเขาสพนทอยางผดกฎหมาย

(3) ศนยพฒนาครอบครวอบอน ชมชนควรจดใหม

วนครอบครวและมการสอดแทรกกจกรรมทสงเสรม

คณธรรม จรยธรรมใหกบเยาวชน เพอแกปญหาการ

การหลงใหลไปกบคานยมผด ๆ ในสงคมภายนอก

หากมการวจยครงตอไป ควรมการศกษา

ผลกระทบดานสขภาวะ อนเนองมาจากการยายถน

ของสมาชกครวเรอน ใหครอบคลมในทกบรบท

ชมชน ทงเมอง ชานเมอง และชนบท ในทกภมภาค

ของประเทศ เพอจะไดขอมลเชงเปรยบเทยบท

ชดเจนมากขนกวาเดม และควรพฒนารปแบบการ

ประเมนผลกระทบแบบมสวนรวม และการประยกต

ความร และเทคนควธวจยทหลากหลายไปใช

ในการศกษา ปญหาสงคมทซบซอนอน ๆ

กตตกรรมประกาศขอขอบคณ : สภาวจยเศรษฐกจและสงคม

แหงสหราชอาณาจกร (Economic and Social Research

Council of United Kingdom, ESRC), Dr. Alister

McGregor, Anne Yate, Dr. Laura Camfield และ ผศ.

ดร. อาแว มะแส ผอนญาตใหใชขอมลของโครงการ

วจยความอยดมสขของประชาชน ในประเทศกำลง

พฒนาในการศกษานำรอง ขอขอบคณ ผรวมประเมน

ตลอดจนผเชยวชาญผรวมตรวจนยามศพทและแบบ

ประเมนทกทาน คณาจารยภาควชาประเมน

ผลและวจย คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยทกษณ

ดร.ปรดา เบญคาร, ผศ.สเทพ ทพยธารา Prof.

Dr. Graham Bruce และ Dr. Francois-Xavier Pelletier

ผไดเสยสละเวลาอาน และใหคำแนะนำอนมคา

ทมงาน WeD Project ทกทาน กองทนภญโญ

ผสนบสนนทน การศกษา และผอยเบองหลงของ

ความสำเรจทกทานแมมไดเอยนามไวในทน



สารอางองคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, สำนกงาน. 2548. แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

ฉบบท 9 พ.ศ. 2545-2550. สบคนเมอ 20 พฤศจกายน 2548, จาก http//www.nesdb.go.th.

ดษฎ อายวฒน และคณะ. 2549. การยายถน : วถยงชพเพอความอยดมสขของครวเรอนอสาน.

วารสารมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน 23 : 80-111.

Food and Agriculture Organization of The United Nations, FAO. 2007. Statistic Information. Retrieved

October 6, 2005, from http:// www.fao.org.

Layard, R. 2005. Happiness : Lesson from a New Science. Retrieved October 6, 2005, from http://www.

[email protected].

บทความวิจัย · บทความวิจัย ... problem tree, ranking...

Documents