กลมสาระการเรยนรภาษาไทยตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช ๒๕๕๑

ชนมธยมศกษาปท ๑

หนงสอเรยน รายวชาพนฐาน

ผเรยบเรยง

นาวน หลำาประเสรฐ

มนสการ เฮงสวรรณ

กาญจนา เฉลมญาต

เฉลมลาภ ทองอาจ

เพชร วจตรนาวน

ชนตตา ปยงาม

สมตรา คณวฒนบณฑต

วรางคณา ชงโต

ผตรวจ

สวรรณา ตงฑฆะรกษ

ชาญชย คงเพยรธรรม

เปรม สวนสมทร

บรรณาธการ

พรทพย แขงขน

หลกภาษาและการใชภาษาไทย

สงวนลขสทธ

สำานกพมพ บรษทพฒนาคณภาพ

วชาการ (พว.) จำากด

พ.ศ. ๒๕๕๘

สถาบนพฒนาคณภาพวชาการ (พว.)

๗๐๑ ถนนนครไชยศร แขวงถนน

นครไชยศร เขตดสต กรงเทพฯ

๑๐๓๐๐ โทร. ๐-๒๒๔๓-๘๐๐๐

(อตโนมต ๑๕ สาย),

๐-๒๒๔๓-๑๘๐๕

แฟกซ : ทกหมายเลข,

แฟกซอตโนมต :

๐-๒๒๔๑-๔๑๓๑,

๐-๒๒๔๓-๗๖๖๖

website : www.iadth.com

หนงสอเรยน หลกภาษาและการใชภาษาไทย ชนมธยมศกษาปท ๑ เลมน สถาบนพฒนา

คณภาพวชาการ (พว.) จดทำาขนเพอใชในการจดการเรยนรรายวชาพนฐาน กลมสาระการเรยนร

ภาษาไทย ตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช ๒๕๕๑ โดยมวตถประสงค

เพอใหนกเรยนสงเกตลกษณะภาษาไทย สามารถพฒนาทกษะการใชภาษาไทยในการสอสาร

ในชวตประจำาวนไดถกตองเหมาะสม รวมทงพฒนาคณลกษณะดานการคดวเคราะห และ

การคดมตอน ๆ เชน การคดอยางมวจารณญาณ การคดสงเคราะห การคดประเมนคา และ

การคดสรางสรรค อนจะนำาไปสความเขาใจภาษา การตระหนกรคณคาของภาษาไทย ในฐานะ

ทเปนเครองมอการสอสารของคนในชาต

การนำาเสนอเนอหาแบงเปน ๒ สวน สวนท๑เรยนรหลกประจกษภาษา มเนอหาเกยวกบ

หลกเกณฑการใชภาษาไทยใหถกตอง เพอเปนพนฐานสำาคญในการใชภาษาเพอการสอสาร

สวนท ๒ พฒนาทกษะสอสาร มเนอหาเกยวกบหลกการใชทกษะทางภาษาแตละดาน ไดแก

การอาน การเขยน การฟง การด และการพด เพอเปนแนวทางในการฝกทกษะทางภาษาใหม

ประสทธภาพ ตอนทายบทเรยนแตละเรองมประเดนสำาคญทนกเรยนควรคดพจารณา รวมทงม

กจกรรมเสนอแนะ เพอใหนกเรยนฝกคดและฝกปฏบต อนจะทำาใหเกดความเขาใจภาษาและ

มความชำานาญในการใชทกษะทางภาษามากยงขน

สถาบนพฒนาคณภาพวชาการ (พว.) หวงเปนอยางยงวาหนงสอเรยนเลมน จะมประโยชน

แกการจดการเรยนรภาษาไทยตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช ๒๕๕๑

หากมขอเสนอแนะเพอการปรบปรงหนงสอเรยน คณะผจดทำาขอนอมรบดวยความขอบคณ

และจะนำาไปพฒนาคณภาพของหนงสอเรยนเลมนตอไป

สถาบนพฒนาคณภาพวชาการ(พว.)

ตอนท ๑ เรยนรหลก ประจกษภาษา ๕

เสยงในภาษาไทย ๖ การสรางคำาในภาษาไทย ๑๗ คำาพอง ๒๘ ชนดและหนาทของคำาในประโยค ๓๓ ภาษาพดและภาษาเขยน ๔๓ หลกการแตงคำาประพนธประเภทกาพย ๔๕ สำานวนทเปนคำาพงเพยและสภาษต ๔๙

ตอนท ๒ พฒนาทกษะสอสาร ๕๑

การอานออกเสยงบทรอยแกวและบทรอยกรอง ๕๓ การอานจบใจความ ๕๘ นทานชาดก ๕๙ ขาว ๖๕ เรองเลาจากประสบการณ ๗๐ งานเขยนประเภทโนมนาวใจเชงสรางสรรค ๗๑ การอานและปฏบตตามคมอแนะนำาวธการใชงาน ๗๔ การคดลายมอ ๗๘ การเขยนแนะนำาตนเอง ๘๒ การเขยนแนะนำาสถานทสำาคญ ๘๕ การเขยนบนสออเลกทรอนกส ๘๗ การเขยนบรรยายประสบการณ ๙๑ การเขยนเรยงความเชงพรรณนา ๙๕ การเขยนยอความ ๑๐๑ การเขยนแสดงความคดเหน ๑๐๕ การเขยนจดหมายสวนตว ๑๐๘ การเขยนจดหมายกจธระ ๑๑๑ การเขยนจดหมายลาคร ๑๑๓ การเขยนจดหมายสอบถามขอมล ๑๑๔ การเขยนรายงาน ๑๑๖ การเขยนรายงานโครงงาน ๑๑๙ การพดสรปความจากเรองทฟงและด ๑๒๙ การพดเสนอความร ๑๓๑ การพดแสดงความคดอยางสรางสรรค ๑๓๕ การพดประเมนคาสอทมเนอหาโนมนาวใจ ๑๔๐

บรรณานกรม ๑๔๓

หนา

ตารางผลการวเคราะหทกษะศตวรรษท๒๑ของนกเรยนทไดรบการพฒนาจำาแนกตามสาระการเรยนรแกนกลาง

ของรายวชาพนฐานภาษาไทย:หลกภาษาและการใชภาษาไทยชนมธยมศกษาปท๑ ๔

คำ�นำ� ส�รบญ

ตาราง ผลการวเคราะหทกษะศตวรรษท ๒๑ ของนกเรยนทไดรบการพฒนาจำาแนกตามสาระการเรยนร

แกนกลางของรายวชาพนฐาน ภาษาไทย : หลกภาษาและการใชภาษาไทย ชนมธยมศกษาปท ๑

สาระการเรยนร

ตอนท ๑ เรยนรหลก ประจกษภาษาเสยงในภาษาไทย ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓

การสรางคำาในภาษาไทย ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓

คำาพอง ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓

ชนดของคำาและหนาทของคำาในประโยค ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓

ภาษาพดและภาษาเขยน ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓

หลกการแตงคำาประพนธประเภทกาพย ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓

สำานวนทเปนคำาพงเพยและสภาษต ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓

ตอนท ๒ พฒนาทกษะสอสารการอานออกเสยงบทรอยแกวและบทรอยกรอง ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓

การอานจบใจความ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓

การอานและปฏบตตามคมอแนะนำาวธการใชงาน ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓

การคดลายมอ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓

การเขยนแนะนำาตนเอง ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓

การเขยนแนะนำาสถานทสำาคญ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓

การเขยนบนสออเลกทรอนกส ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓

การเขยนบรรยายประสบการณ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓

การเขยนเรยงความเชงพรรณนา ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓

การเขยนยอความ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓

การเขยนแสดงความคดเหน ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓

การเขยนจดหมายสวนตว ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓

การเขยนจดหมายกจธระ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓

การเขยนรายงาน ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓

การเขยนรายงานโครงงาน ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓

การพดสรปความจากเรองทฟงและด ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓

การพดเสนอความร ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓

การพดแสดงความคดอยางสรางสรรค ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓

การพดประเมนคาสอทมเนอหาโนมนาวใจ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓

คณลกษณะทพงประสงคของผเรยนในศตวรรษท ๒๑

การเรยนรในศตวรรษท ๒๑

การเ

รยนร

เพอร

(L

earn

ing

to k

now

)

การเ

รยนร

เพอป

ฏบตไ

ดจรง

(Lea

rnin

g to

do)

การเ

รยนร

ทจะอ

ยรวม

กน(L

earn

ing

to li

ve to

geth

er)

การเ

รยนร

ทจะเ

ปน(L

earn

ing

to b

e)

ทกษะด

านสา

รสนเ

ทศ

สอแล

ะเทค

โนโล

ย

ทกษะช

วตแล

ะการ

ทำางา

น

ทกษะ

การเ

รยนร

และน

วตกร

รม ๑ตอนท

เรยนรหลก ประจกษภาษา

อธบายลกษณะของเสยงในภาษาไทย(ท๔.๑ม.๑/๑)

สรางคำาในภาษาไทย(ท๔.๑ม.๑/๒)

วเคราะหชนดและหนาทของคำาในประโยค(ท๔.๑ม.๑/๓)

วเคราะหความแตกตางของภาษาพดและภาษาเขยน(ท๔.๑ม.๑/๔)

แตงบทรอยกรอง(ท๔.๑ม.๑/๕)

จำาแนกและใชสำานวนทเปนคำาพงเพยและสภาษต(ท๔.๑ม.๑/๖)

แผนผงสาระการเรยนร

ตวชวด

การสรางคำาในภาษาไทย

คำาพอง

เสยงในภาษาไทย

สำานวนทเปนคำาพงเพยและสภาษต

ชนดของคำาและหนาทของคำา

ในประโยค

ภาษาพดและภาษาเขยน

หลกการแตงคำาประพนธประเภทกาพย

เรยนรหลก ประจกษภาษา

6 หลกภาษาและการใชภาษาไทย ชนมธยมศกษาปท ๑ เสยงในภาษาไทย 7

นกเรยนเคยสงสยบางหรอไมวามนษยออกเสยงไดอยางไร การออกเสยงเปนกระบวนการ

ท เกดขนอยางตอเนองของอวยวะ ในขณะทเราออกเสยง สมองจะสงการใหกลามเนอทองหดตว

ดนกะบงลมและหนาอกใหบบลมออกจากปอด ผานหลอดลมขนมายงกลองเสยง (ตำาแหนงของ

กลองเสยงอยบรเวณกระดกออนทเรยกวา “ลกกระเดอก”) ทกลองเสยงมเสนเอนทเรยกวา “เสนเสยง”

วางขวางอย ๒ เสน เสนเสยงนสามารถขยบเขาชดกนหรอแยกหางจากกนได เมอลมจากหลอดลม

ดนขนมา เสนเสยงจะเปดและปดสลบกนไป ทำาใหเกดการสนสะเทอน จากนนกระแสลมจะเขาส

ชองปาก ภายในชองปากประกอบดวยอวยวะ ๒ กลม คอ กลมแรกเปนอวยวะทเคลอนทไมได ไดแก

ฟน ปมเหงอก เพดานแขง เพดานออน และกลมท ๒ เปนอวยวะท เคลอนท ได ไดแก ลน

และรมฝปาก ลมอาจจะเคลอนผานออกทางชองปากโดยสะดวก หรอถกอวยวะเหลานกกหรอสกดกน

ไวกอน แลวจงเคลอนออกไปกได นกภาษาศาสตรจงนำาลกษณะการเคลอนของลมดงกลาวน มาเปน

เกณฑการแบงประเภทเสยงในภาษาออกเปน ๓ ประเภท ไดแก เสยงสระ เสยงพยญชนะและ

เสยงวรรณยกต เสยงแตละประเภทมรายละเอยด ดงน

๑. เสยงสระ

เสยงสระเปนเสยงทมความดงหรอกอง เพราะลมถกบบผานจากเสนเสยงทวางชดกน กอใหเกดการสนสะบดอยางรนแรง ลมดงกลาวจะเคลอนผานอวยวะในชองปากโดยไมถกสกดกน เนองจากอวยวะดงกลาวจดวางอยในตำาแหนงททำาใหโพรงปากมลกษณะตางกน เสยงสระในภาษาไทยจงมความแตกตางกนถง ๒๑ หนวยเสยง โดยแบงเปนหนวยเสยงสระเดยว ๑๘ หนวยเสยง และ หนวยเสยงสระประสม ๓ หนวยเสยง

๑.๑ หนวยเสยงสระเดยว คอ หนวยเสยงทเกดจากลมซงเคลอนผานอวยวะในชองปากทจดวางอย ในตำาแหนงเดมตลอด แบงเปนเสยงสน และเสยงยาวอยางละ ๙ หนวยเสยง ดงแสดงในตารางตอไปน

/อะ/ ปะ รก วน จนทร /อา/ ขา สาร ราช คลาย

/อ/ ต คด พรก หยบ /อ/ ส รบ กลบ หลก

/อ/ ตก อก คร กลง /ออ/ ถอ จด กลน คลน

/อ/ ตร อน กรง ขลย /อ/ ช ต พร ปลก

/เอะ/ เตะ เหน เชด เกลด /เอ/ เห เทพ เจน เปรม

/แอะ/ แซะ แพะ แคระ แขง /แอ/ แพ แขน แดด แขวง

/เออะ/ เจอะ เถอะ เปรอะ เขรอะ /เออ/ เจอ เคย เสรม เพลน

/โอะ/ โปะ ตก พน ขวนขวาย /โอ/ โต โขด โนม โครม

/เอาะ/ เพาะ เกาะ เปราะ เพราะ /ออ/ คอ ชอบ มอง กลอน

เมอนกเรยนออกเสยงสระเดยว จะมอวยวะสำาคญ ไดแก ลนและรมฝปาก ทรวมกนสราง เสยงสระใหแตกตางกนออกไป การยกระดบของลน (ระดบสง กลาง ตำา) สวนของลน (ลนสวนหนา สวนกลาง สวนหลง) ลกษณะของรมฝปาก (เหยยดออก ปรกต หอกลม) และลกษณะชองปาก (แคบ ปานกลาง กวาง) ลวนแตทำาใหนกเรยนออกเสยงสระขางตนไดแตกตางกน ลกษณะอวยวะ ในการออกเสยงสระ สรปเปนแผนภาพดงตอไปน

แคบ

ปานกลาง

กวาง

ชองปาก

ระดบลน

สง

กลาง

ตำา

หนา กลาง หลง

เหยยดออก ปรกต หอกลม

ลกษณะ

รมฝปาก

เอะ - เอ เออะ - เออ โอะ - โอ

อ - อ อ - ออ อ - อ

แอะ - แอ อะ - อา เอาะ - ออ

สวนของลน

แผนภาพแสดงลกษณะอวยวะทเกยวของกบการออกเสยงสระเดยว

ตวอยางการอธบายหนวยเสยงสระเดยว

/อ-อ/ ลนสวนหนายกขนในระดบสง รมฝปากเหยยดออก ชองปากแคบ อตราการออกเสยง /อ/ สนกวา /อ/

/เออะ-เออ/ ลนสวนกลางยกขนอยในระดบปานกลาง รมฝปากเปดปรกต ชองปาก เปดปานกลาง อตราการออกเสยง /เออะ/ สนกวา /เออ/

/เอาะ-ออ/ ลนสวนหลงวางทอดในระดบตำา รมฝปากหอกลม ชองปากเปดกวาง อตราการออกเสยง /เอาะ/ สนกวา /ออ/

นกเรยนควรสงเกตลกษณะการออกเสยงของหนวยเสยงสระอน ๆ พรอมกบทดสอบการออกเสยงของตนเองดวยวาสอดคลองกบแผนภาพหรอไม เชน ทดสอบลกษณะการเปดของชองปาก โดยออกเสยง /อ/ /เอ/ /แอ/ จะสงเกตเหนวาลกษณะของชองปากจะแคบ ปานกลาง และกวางขน หรอทดสอบ ลกษณะของรมฝปากโดยออกเสยง /อ/ /ออ/ /อ/ ซงกเหนไดวารมฝปากจะเหยยดออก จากนน จงคอย ๆ เปลยนเปนหอกลมในทสด หรอนกเรยนอาจทดสอบวาถาจดรปรมฝปากใหตางจากแผนภาพ นกเรยนยงสามารถออกเสยงหนวยเสยงสระไดชดเจนหรอไม เชน ออกเสยง /อ/ โดยพยายามเหยยด รมฝปากใหแผออกมากทสด การทดสอบลกษณะอวยวะในการออกเสยงหนวยเสยงสระจะทำาใหนกเรยนเขาใจกลไกการทำางานของอวยวะในการออกเสยงมากยงขน

หนวยเสยงสระเดยว

เสยงสน ตวอยางคำา ตวอยางคำาเสยงยาว

เสยงในภาษาไทย

8 หลกภาษาและการใชภาษาไทย ชนมธยมศกษาปท ๑ เสยงในภาษาไทย 9

*หมายเหต

๑.๒ หนวยเสยงสระประสม คอ หนวยเสยงทเกดจากลมซงเคลอนทผานอวยวะในชองปาก

ทมการเปลยนหรอเลอนตำาแหนง มจำานวน ๓ หนวยเสยง เปนเสยงยาวทงหมด ดงแสดงในตาราง

ตอไปน

หนวยเสยงสระประสม

หนวยเสยง การเลอนตำาแหนง* ตวอยางคำา

อวยวะทออกเสยงหนวยเสยงสระ อ

เลอนตำาแหนงเปนหนวยเสยงสระ อา

เลย เสย เบย เพลย เรยน เพรยง

เตรยม เกลยง เขวยง

๑. /เอย/

๒. /เออ/ อวยวะทออกเสยงหนวยเสยงสระ ออ

เลอนตำาแหนงเปนหนวยเสยงสระ อา

เจอ เชอ เผอ เบอ เกอบ

เลอด เกลอ เหมอน เครอง

๓. /อว/ อวยวะทออกเสยงหนวยเสยงสระ อ

เลอนตำาแหนงเปนหนวยเสยงสระ อา

หว วว ถว ครว พลว สวย รวม

กวด มวน อวน

นกเรยนสามารถทดสอบการเลอนตำาแหนงของเสยงได เชน หนวยเสยงสระ /เอย/

ใหนกเรยนเรมตนออกเสยงสระ /อ/ ใหยาว แลวคอย ๆ เปลยนเสยงเปนสระ /อา/ ตามลำาดบ

จะสงเกตไดวาเสยงทเลอนนจะมลกษณะคลายกบเสยงสระ /เอย/ จากนนออกเสยงสระ /อ/ และ /อา/

ใหสนและเรวขน เสยงทเปลงออกมากจะเปนเสยงสระ /เอย/ นกเรยนสามารถทดสอบ ในลกษณะ

เชนเดยวกนนกบเสยง /เออ/ และ /อว/ ได

ตวอยางการอธบายหนวยเสยงสระประสม

การอธบายลกษณะเสยงสระประสม ใหนกเรยนพจารณาจากหนวยเสยงสระเรมตนกอนวา

อวยวะอยในลกษณะใด จากนนเมอเลอนตำาแหนงเปนหนวยเสยงสระถดมา อวยวะกตองจดลกษณะให

เปลยนไปตามหนวยเสยงสระนนดวย เชน

/เอย/ เรมจากลนสวนหนายกขนในระดบสง รมฝปากเหยยดออก ชองปากแคบ (ลกษณะ

ของหนวยเสยง /อ/) จากนนลนคอย ๆ ตำาลง จนลนสวนกลางวางทอดในระดบตำา

รมฝปากเคลอนกลบเขามาเปนปรกต ชองปากเปดกวางมากขน (ลกษณะของ

หนวยเสยง /อา/)

จากตวอยางขางตน นกเรยนสามารถใชเปนหลกในการอธบายหนวยเสยงสระ /เอย/ และ

/เออ/ ได

อนง ตำาราหลกภาษาไทยแตเดม กลาววา หนวยเสยงสระประสม มทงสน ๖ เสยง ซงนอกจาก

๓ หนวยเสยงขางตน ยงมหนวยเสยงทเปนเสยงสนอก ๓ เสยง ไดแก เอยะ เออะ และอวะ แตคำาท

ใชสระเหลานพบนอยมาก เชน ผวะ ยวะ เผยะ เกยะ เชยะ เจยะ มะเมยะ ดงนน นกภาษาศาสตร

จงไมนบวาเสยงสระเหลานเปนเสยงสำาคญในภาษา นอกจากน ยงมการแบงสระออกเปนอกประเภทหนง

เรยกวา สระทมเสยงพยญชนะทาย ซงไดแก -ำา ไ- ใ- เ-า ซงเมอพจารณาการออกเสยง

พบวาเกดจากการประสมกนของหนวยเสยงพยญชนะและหนวยเสยงสระเดยวทมอยแลว ดงน

๑. -ำา ประกอบดวยหนวยเสยง สระ อะ + พยญชนะสะกด ม

๒. ไ- ประกอบดวยหนวยเสยง สระ อะ + พยญชนะสะกด ย

๓. ใ- ประกอบดวยหนวยเสยง สระ อะ + พยญชนะสะกด ย

๔. เ-า ประกอบดวยหนวยเสยง สระ อะ + พยญชนะสะกด ว

สงทนกเรยนควรสงเกต คอ เสยงสระในคำาบางคำาจะมความสนหรอยาวไมเปนไปตามลกษณะเสยง

ทกำาหนดไวขางตน ขนอยกบเจตนาของผพดหรอสำาเนยงการออกเสยงในแตละทองถน ซงการสงเกต

ลกษณะการออกเสยงคำาทแทจรงจะชวยใหนกเรยนเขาใจลกษณะของเสยงสระมากยงขน

ตวอยาง

เกา มหนวยเสยง สระ อะ ซงเปนสระเสยงสน แตออกเสยงวา “กาว”

ไม มหนวยเสยง สระ อะ ซงเปนสระเสยงสน แตออกเสยงวา “มาย”

นา มหนวยเสยง สระ อะ ซงเปนสระเสยงสน แตออกเสยงวา “นาม”

(ยกเวนคำาทมคำาวา นำา เปนพยางคแรก เชน นำาใจ นำาปลา ทออกเสยง “นม”)

ลกษณะเสยงเสยง

พยญชนะ

รปทใชตวอยางคำา

10 หลกภาษาและการใชภาษาไทย ชนมธยมศกษาปท ๑ เสยงในภาษาไทย 11

กก การ กจ กอน กรรม เกา

ของ คน คาย คาง ฆาต ฆอง

จก จต โจทย เจา โจษ

ฉว โชก เฌอ (ตนไม-เขมร) ฌาน

ดบ เดยว ดน ดำา โดด ฎกา

ตด ตาก ตด ตอง ตง เตา กฏ

ฐาน มณโฑ เฒา ถอย ทง ธง

บาน บน บง แบบ ใบ โบย โบก

ปะ ปาก ปด เปอย ปอง ปย เปบ

ผา พด พาย เพชร พล ภาย ภย

อาง อาบ อง แอบ อด อก โอม

เสยงพยญชนะเกดขนจากลมทเคลอนจากเสนเสยงเขาสชองปาก แลวถกอวยวะในชองปาก

กกหรอสกดกนไว ณ ทใดทหนง ทำาใหไมสามารถเปลงเสยงพยญชนะไดตอเนองเหมอนอยางเสยงสระ

นอกจากน ลมยงเคลอนออกทางชองปากหรอชองจมกไดอกดวย ซงตางจากเสยงสระทลมจะเคลอนออก

เฉพาะทางชองปากเทานน เสยงพยญชนะในภาษาไทยมทงสน ๒๑ หนวยเสยง แบงออกเปนหลายกลม

ตามลกษณะลมททำาใหเกดเสยง หนวยเสยงพยญชนะสามารถใชเปนหนวยเสยงพยญชนะตนไดทกหนวยเสยง

ทงทเปนพยญชนะตนเดยวและพยญชนะตนควบกลำา แตมหนวยเสยงพยญชนะเพยง ๙ หนวยเสยง

เทานนทเปนหนวยเสยงพยญชนะทาย หรอหนวยเสยงพยญชนะสะกดได นกเรยนสามารถศกษา

การจำาแนกประเภทของหนวยเสยงพยญชนะ ดงน

๒.๑การจาแนกหนวยเสยงพยญชนะตนเดยว

เสยงระเบด

(ลมจากปอด

จะถกกกใน

ชองปากและ

พงออกมา

โดยแรง)

๑. /ก/

๒. /ค/

๓. /จ/

๔. /ช/

๕. /ด/

๖. /ต/

๗. /ท/

๘. /บ/

๙. /ป/

๑๐. /พ/

๑๑. /อ/

หรอ /?/

ก

ข ฃ ค ฅ ฆ

จ

ฉ ช ฌ

ฎ ด

ฏ ต

ฐ ฑ ฒ ถ ท ธ

บ

ป

ผ พ ภ

อ

๑๒. /ง/ ง งง งาม งาย เงยบ เงอนเสยงนาสก

(ลมออกทางชองปาก

และชองจมก

พรอมกน)

เสยงขาง

(ลมออกขางลน)

เสยงรว

(ลมผานลน

ทกระดกขนลง

อยางรวดเรว)

เสยงเสยดแทรก

(ลมบบตว

ผานชองแคบ

ในปาก)

เสยงครงสระ

(เปนไดทง

เสยงสระ

และพยญชนะ

/อ/-/ย/

/อ/-/ว/)

๑๓. /น/ ณ น นก นก นาน นอง เณร

๑๔. /ม/ ม มด มาก มตร มวล แมน มาร

๑๕. /ล/ ล ฬ ลก ลา ลน ลอง แลว เลศ จฬา

๑๖. /ร/ ร รก ราช แร รง รอง โรจน

๑๗. /ฟ/ ฟ ฝ ฟา ฟาก ฟาด ฝน ฝา ฝน ฝอย

๑๘. /ซ/ ซ ศ ษ ส ซอน โซม โศก ศาล ฤๅษ สาน สงห

๑๙. /ฮ/ ห ฮ หา หาก หอบ หงหอย เฮฮา โฮง

๒๐. /ย/ ญ ย ญวน ญาต ยา ยอน ยบ โยน

๒๑. /ว/ ว วด วา วาด วง แวววาว โวยวาย

เสยง รปทใช

พยญชนะลกษณะเสยง ตวอยางคำา

๒. เสยงพยญชนะ

พยญชนะ

นำา

พยญชนะ

ทควบหนวยเสยง

พยญชนะตน

ควบกลำา

ตวอยางคำา

หนวยเสยงพยญชนะทาย

รปพยญชนะทใช ตวอยางคำา

12 หลกภาษาและการใชภาษาไทย ชนมธยมศกษาปท ๑ เสยงในภาษาไทย 13

๒.๒การจาแนกหนวยเสยงพยญชนะตนควบกลา

ร /กร/ กรง กรช กรบ กราบ กรง เกรยงไกร

ล /กล/ กลาง เกลยด แกลง กลบ เกลา กลง

ว /กว/ กวาง กวาง แกวงไกว กวดแกวง

ก

ข

ค

พ

ป

ผ

ต

ควบได

๓ เสยง

ควบได

๒ เสยง

ควบได

เสยงเดยว

ลกษณะของหนวยเสยงพยญชนะตนควบกลำา คอ

๑. พยญชนะตนทม ๒ เสยง ม ๑๕ รป ๑๕ หนวยเสยง

๒. พยญชนะนำาเปนพยญชนะระเบด สวนพยญชนะควบเปนพยญชนะรว พยญชนะเสยงขาง

พยญชนะเสยงนาสก และพยญชนะครงสระ

ร /ขร/ ขรบ ขรว ขรม ขรขระ

ล /ขล/ ขลง ขลบ ขลาด เขลา ขลก ขลย

ว /ขว/ ขวญ ขวน ขวบ ขวา ขวาง ขวกไขว

ร /คร/ คราว ครำา ครบ ครง คร คร ครด

ล /คล/ คลอ คลอง คลอง คลาน คลม คลมคลง

ว /คว/ ควาญ ควาน ความ ควาย ควำา

ร /พร/ พราก พรก พร พราว เพรศ พรนพรง

ล /พล/ พลอย พลง พลาด พลาน พลาย ร /ปร/ ปรอย ประ ปราบปราม ปรวนแปร

ล /ปล/ ปลด ปลอง ปลง ปลา ปลว ปลก ปลก

ล /ผล/ ผลด ผลก ผล ผลง ผลด ผลบ ผล

ร /ตร/ ตรวน ตระ ตรา ตร ตรษ ตร ตรกตรอง

อยางไรกตาม อทธพลของภาษาบาล-สนสกฤต และภาษาองกฤษ ทำาใหปจจบนเรามหนวยเสยง

พยญชนะตนควบกลำาเพมมากขนดวย เชน

บาล-สนสกฤต : จนทรา อนทรา

องกฤษ : ฟร ฟลก ฟลออไรด ดราฟต โบรมน บลอก บล

๒.๓การจาแนกหนวยเสยงพยญชนะทาย

จากตารางขางตน นกเรยนควรสงเกตวา หนวยเสยงพยญชนะทายท ๒ /ต/ และหนวยเสยงพยญชนะทายท ๔ /ป/ เปนหนวยเสยงพยญชนะทายหรอพยญชนะตวสะกดในภาษาไทย ซงแตเดม การกำาหนดเสยงพยญชนะทายหรอพยญชนะตวสะกดจะแยกเปนมาตรา มทงสน ๘ มาตรา คอ กก กด กบ กง กน กม เกย เกอว โดยพยางคหรอคำาทไมมเสยงพยญชนะทายจะเรยกวา มาตรา ก กา หลกเกณฑ เชนนอาจทำาใหนกเรยนสบสนได โดยเฉพาะในมาตรา กด และ กบ เนองจากนกเรยนอาจคดวา คำาท มรปพยญชนะ “ด” และ “บ” เปนพยญชนะทาย เชน วาด พบ จะมหนวยเสยงพยญชนะ /ด/ และ /บ/ เปนหนวยเสยงพยญชนะทายดวย ซงความจรงมไดเปนเชนนน เพราะนกภาษาศาสตรพบวา หนวยเสยงพยญชนะทายของมาตรา กด และมาตรา กบ แททจรง คอ หนวยเสยงพยญชนะ /ต/ และ /ป/ ตามลำาดบ และหนวยเสยงพยญชนะ /ด/ และ /บ/ นนเปนไดเฉพาะหนวยเสยงพยญชนะตน ของพยางคหรอคำาเทานน สงทนกเรยนควรทราบเพมเตมคอ นกภาษาศาสตรกำาหนดใหหนวยเสยงพยญชนะทายท ๕ /อ/ หรอ /?/ ซงเกดทชองระหวางเสนเสยง เปนหนวยเสยงพยญชนะทายในภาษาไทยดวย เรยกวา “เสยงกก” ซงถอเปนหนวยเสยงพยญชนะทายเพยงเสยงเดยว ทไมปรากฏรปตวอกษรทใชแทนเสยง โดยเสยงกกนจะปรากฏเฉพาะในคำาทมหนวยเสยงสระเสยงสนเทานน เชน ต แกะ คร ต แตหากคำาหรอพยางค ทมหนวยเสยงสระเสยงสนอยในตำาแหนงทออกเสยงเบา หรอกงมาตราถอวาไมมหนวยเสยงพยญชนะ /อ/ หรอ /?/ เปนหนวยเสยงพยญชนะทาย เชน กะท ชนะ พยางค กะ และ ชะ เปนพยางค ทออกเสยงเบาถอวาไมมหนวยเสยงพยญชนะทาย แตพยางค ท และ นะ ออกเสยงหนก จงม หนวยเสยงพยญชนะ /อ/ เปนหนวยเสยงพยญชนะทาย

๑. /ก/ ก ข ค ฆ รก สข สนข อคค เมฆ

๒. /ต/ จ ช ซ ฎ ฏ ฐ ฑ ฒ โรจน ราช กาซ กฎ ปรากฏ อฐ ครฑ อฒจนทร

ด ต ถ ท ธ ศ ษ ส วาด อนาคต รถ บท อาวธ อากาศ เศษ อาวาส

๓. /ง/ ง กาง วาง อาง คาง มง ลง โรง

๔. /ป/ บ ป พ ฟ ภ ฉาบ รบ บาป ภาพ กราฟ โลภ

๕. /อ/ หรอ /?/ - ต กะ ส ด เตะ ป ปะ ปร ชะ

๖. /ย/ ย ยาย เขย เตย โรย โหย ชวย สวย

๗. /น/ ญ ณ น ร ล ฬ กาญจน คณ ทน หาร วาร การ กาล กาฬ วาฬ

๘. /ม/ ม กลม กลอม ขม โครม กรรม ธรรม จำา ชำา ตำา

๙. /ว/ ว วาว แกว แพรว แมว

เชา เศรา เทา เจา ฉะเชงเทรา

14 หลกภาษาและการใชภาษาไทย ชนมธยมศกษาปท ๑ เสยงในภาษาไทย 15

เสยงวรรณยกตเปนเสยงสงตำา เกดจากการสนสะเทอนของเสนเสยงในอตราตาง ๆ กนขณะท

ออกเสยงสระ เสยงวรรณยกตจงมลกษณะพเศษ คอ ตองเกดขนรวมหรอซอนกบเสยงสระเสมอ

ภาษาไทย (รวมทงภาษาในตระกลจน-ทเบต) ถอวาเสยงวรรณยกตเปนลกษณะสำาคญในภาษา เพราะเมอ

เปลยนเสยงวรรณยกตในพยางคหรอคำา ความหมายของคำากจะเปลยนไปดวย หนวยเสยงวรรณยกต

ในภาษาไทยม ๕ หนวยเสยง แบงออกเปนวรรณยกตคงระดบ คอ มระดบเสยงคงทตลอดพยางค อาจคงท

โดยตลอดหรอลดตำาหรอสงขนเลกนอยในชวงปลายพยางค กบวรรณยกตเปลยนระดบ คอ มระดบเสยง

เปลยนแปลงในชวงพยางค รายละเอยดของวรรณยกตทงสองประเภทแสดงในตารางตอไปน

หนวยเสยงวรรณยกตคงระดบ

เสยงตนพยางคอยในระดบกลางแลวเพมสงขน

ในชวงปลายพยางค

เสยงตนพยางคอยในระดบสงแลวเพมสงขน อกเลกนอย จากนนจงลดตำาลงอยางรวดเรว ในชวงปลายพยางค

จา จาง ขา ขาง

คา ทา พง พลาน

หนวยเสยง

วรรณยกต

เปลยนระดบ

กก จด บวย คะ นะ

คา นา

เสยงตนพยางคตอเนองคงทถงกลางพยางค และลดลงเลกนอยในชวงปลายพยางค

กาน เตา คร ทาง

เสยงตนพยางคอยในระดบกลาง แลวลดตำาลงในชวงปลายพยางค

จา ขา กจ สทธ ตก

เก แจ ตน บม

ปรอ สาน

เสยงตนพยางคอยในระดบตำา แลวลดลงเลกนอย กอนทจะสงขนอยางรวดเรวในชวงปลายพยางค

ปจจบนมการรบคำาในภาษาองกฤษมาใช ทำาใหภาษาไทยมหนวยเสยงพยญชนะทายเพมขนดวย

เชน

หนวยเสยง /ซ/ ในคำาวา พซซา รถบส เทนนส แจส

หนวยเสยง /ฟ/ ในคำาวา ปรฟ ออฟฟศ กอลฟ

หนวยเสยง /ล/ ในคำาวา บล เจล แรลล คล

หลกการศกษาเรองเสยงวรรณยกต

การศกษาวเคราะหเรองเสยงวรรณยกต นกเรยนควรเขาใจหลกสำาคญดงน

๑. พยางคทกพยางคมเสยงวรรณยกตเสมอ เชน คำาวา “วฒนธรรม” มทงสน ๔ พยางค

ซงประกอบดวยเสยง /วด/-/ทะ/-/นะ/-/ทำา/ เสยงวรรณยกตในคำานจงประกอบดวย /ตร/ /ตร/

/ตร/ และ /สามญ/ ตามลำาดบ แมวาคำานจะไมปรากฏรปวรรณยกตเลย ดงนน คำาทไมมรปวรรณยกต

ไมไดหมายความวา ไมมเสยงวรรณยกต

๒. พยางคหรอคำาทมรปวรรณยกตไมจำาเปนจะตองมหนวยเสยงตามวรรณยกตนน ๆ เชน

คำาวา “พง” มรปวรรณยกต “เอก” แตมหนวยเสยงวรรณยกต /โท/ หรอในคำาวา “คา” มรปวรรณยกต “โท”

แตมหนวยเสยงวรรณยกต /ตร/

๓. การออกเสยงคำาในชวตประจำาวน คำาบางคำาอาจออกเสยงวรรณยกตไดไมตรงกบ

กฎเกณฑทางภาษา เชน คำาวา “ภาชนะ” คำานประกอบไปดวย ๓ พยางค คอ /พา/-/ชะ/-/นะ/ ดงนน พยางค

/ชะ/ จงตองมหนวยเสยงวรรณยกต /ตร/ แตทจรงพยางค /ชะ/ ออกเสยงเบาและไมเนนหนก

เหมอนพยางค /นะ/ ซงเปนพยางคสดทาย ทำาใหเสยงพยางค /ชะ/ ออกคลายเปนเสยงวรรณยกตสามญ

(คลายเสยง ชา สน ๆ)

นอกจากน การศกษาเรองการผนเสยงวรรณยกต นกเรยนควรจะศกษาเกยวกบการจำาแนก

หมวดหมพยญชนะไทยออกเปน ๓ กลม หรอไตรยางศเพมเตม ซงจะทำาใหนกเรยนสามารถอานและ

เขยนสะกดคำาไดอยางถกตองตอไป

เสยงในภาษาไทยแบงออกเปน ๓ ประเภท ไดแก

๑. เสยงสระ ม ๒๑ หนวยเสยง โดยแบงเปนสระเดยว ๑๘ หนวยเสยง และสระประสม

๓ หนวยเสยง สวนสระ -ำา ไ- ใ- เ-า จดอยในหนวยเสยงสระ อะ ทมเสยงพยญชนะทาย

๒. เสยงพยญชนะ แบงเปน ๓ ประเภท ไดแก

หนวยเสยงพยญชนะตนเดยว ๒๑ หนวยเสยง

หนวยเสยงพยญชนะตนควบกลำา ๑๕ หนวยเสยง

หนวยเสยงพยญชนะทาย ๙ หนวยเสยง

๓. เสยงวรรณยกต ม ๕ หนวยเสยง ไดแก หนวยเสยงสามญ เอก โท ตร จตวา

๓. เสยงวรรณยกต

ประเภทหนวยเสยง ตวอยางคำาลกษณะเสยง

ขอสงเกต

สรปความร

๑. การประกอบคำา

การประกอบคำาเปนวธพนฐานในการสรางคำาใหม โดยการนำาคำามลพนฐานทมอยแลวในภาษา

ตงแต ๒ คำาขนไป มาประกอบกนแลวใหความหมายใหม ประเภทของการประกอบคำาม ๓ ลกษณะ

คอ ถาคำาทนำามาประกอบกนมความหมายตางกน เรยกวา “คำาประสม” ถาคำาทนำามาประกอบมความหมาย

เหมอนกน ใกลเคยงกน ตรงขามกน หรอเสยงคลายกน เรยกวา “คำาซอน” และหากคำาทนำามาประกอบกน

เปนคำาเดยวกน นำามาเขยนซำาอกครง เรยกวา “คำาซำา” ความหมายและลกษณะการประกอบคำา

แตละประเภทมดงตอไปน

การสรางคำาในภาษาไทย

กจกรรมเสนอแนะ

ประเดนทบทวนและควรคด

16 หลกภาษาและการใชภาษาไทย ชนมธยมศกษาปท ๑ การสรางคำาในภาษาไทย 17

หนวยเสยงในภาษาไทย

http://krusuriyapasathai.wordpress.com/category/ หนวยเสยงในภาษาไทย/

๑. เสยงในภาษาไทยแบงไดเปนกประเภท และการแบงประเภทดงกลาวนกภาษาศาสตรใชเกณฑใด

๒. เสยงสระประสมหรอสระเลอนมลกษณะแตกตางจากเสยงสระเดยวอยางไร

๓. อวยวะทเกยวของกบการออกเสยงสระมอะไรบาง และแตละอวยวะมอทธพลตอการออกเสยงสระอยางไร

๔. เหตใดนกภาษาศาสตรปจจบนจงวเคราะหวาหนวยเสยงสระประสมในภาษาไทยมเพยง ๓ เสยง

ซงตางจากในอดตทม ๖ หนวยเสยง

๕. หนวยเสยงพยญชนะในภาษาไทยมกหนวยเสยง แบงเปนหนวยเสยงพยญชนะตนและหนวยเสยง

พยญชนะทายอยางละกหนวยเสยง

๖. เหตใดภาษาไทยปจจบนจงมหนวยเสยงพยญชนะตนควบกลำามากขนกวาในอดต และหนวยเสยง

ทเพมขนนนมหนวยเสยงใดบาง

๗. การกำาหนดมาตราตวสะกดแตเดมเปนมาตราตาง ๆ ๘ มาตรานน มมาตราใดไมสอดคลองกบแนวคด

ของนกภาษาศาสตรปจจบน เพราะเหตใด

คำา หมายถง เสยงทมความหมาย และเปนหนวยเลกทสดในภาษาทสามารถใชสอสารไดตรงกน

เสยงดงกลาวอาจเปลงออกมาครงเดยวหรอหลายครงกได แตจะตองไดความหมายทชดเจน เชน

เมอเปลงเสยงออกมาวา /แมว/ คนไทยกจะเขาใจวาเสยงน หมายถง สตวเลยงลกดวยนำานม มลกษณะ

คลายเสอแตมขนาดเลก เปนสตวเลยงทมขน ชอบจบหน ดงนน เสยงทเปลงวา /แมว/ จงกลายเปน “คำา”

ทเปลงเสยงครงเดยว แตหากเปลงเสยงวา /นา/ - /ฬ/ - /กา/ แลวเขาใจความหมายวา เครองบอกเวลา

เสยงทเปลงออกมานจงเปน “คำา” ทเปลงเสยง ๓ ครง โดยเราเรยกเสยงทเปลงออกมาครงหนงวา

“พยางค” ดงนน คำาวา แมว จงเปนคำาทมพยางคเดยว สวนคำาวา นาฬกา เปนคำาทม ๓ พยางค

ซงนกเรยนควรทำาความเขาใจความแตกตางระหวางความหมายของ “คำา” และ “พยางค” ใหถกตอง

ภาษาไทยเปนคำาพยางคเดยวตามลกษณะของภาษาคำาโดด สงเกตไดจากคำาเรยกเครอญาต

ของเรา เชน พอ แม พ นอง ป ยา ตา ยาย ลง ปา นา อา คำาแสดงอาการทสำาคญ เชน กน เดน นง

นอน มอง ร หว หรอคำาแสดงสภาพธรรมชาต เชน ดน นำา ลม ไฟ คำาพนฐานในภาษาเหลานเราเรยกวา

“คำามล” แตเมอภาษาขยายตวออกไปสคนหมมาก การตดตอระหวางกลมชนทใชภาษาตางกน ไมวาจะเปน

ดานศาสนา เศรษฐกจ สงคม และการเมอง รวมทงการรบวทยาการและเทคโนโลยจากตางประเทศ

ทำาใหคำามลทมแตเดมไมเพยงพอกบความตองการ จงจำาเปนตองสรางคำาใหมขนใชในภาษา ถานกเรยน

สงเกตคำาทใชในชวตประจำาวน จะเหนวาไมไดเปนคำาพยางคเดยวเสมอไป เชน คำาวา นำาแขง บตรเตมเงน

โทรศพทเคลอนท มลนธคมครองสตวปา เอทเอม ไมโครเวฟ โทรทศน พพธภณฑ เครองฉายภาพ-

ขามศรษะ นกเรยนสงสยบางหรอไมวาคำาเหลานเกดขนไดอยางไร

การสรางคำาในภาษาไทยมวธการ ๓ วธ ไดแก การประกอบคำา การยมคำา และการบญญตศพท

ดงน

๑. ทดลองออกเสยงสระเดยวและสระประสม แลวใหเพอนสงเกต จดบนทกและวาดภาพลกษณะรมฝปาก

และลนขณะออกเสยง

๒. จดทำาสมดคำาศพทรวบรวมคำาทมรปวรรณยกตไมตรงเสยงจากสอและแหลงเรยนรตาง ๆ

แลวนำามาแลกเปลยนเรยนร

๓. รวบรวมคำาศพททพยญชนะตนเปนคำาควบกลำา แลวนำามาแตงเปนคำาประพนธงาย ๆ สำาหรบจำา

ศกษาตวอกษรของภาษาใดภาษาหนงทใชในอาเซยน เชน ภาษาจน ภาษาเขมร ภาษาองกฤษ

ภาษาลาว และเสยงของตวอกษรในภาษานนตามความสนใจ แลวนำาความรมาแลกเปลยนกน

คนควาและรวบรวมคำาในภาษาไทยทออกเสยงไมตรงกบหนวยเสยงสระหรอหนวยเสยงพยญชนะ

พรอมยกตวอยางการใชคำาเหลานนตามเจตนาของผพดหรอสำาเนยงการออกเสยงในแตละทองถน

กจกรรมบรณาการอาเซยน

จดประกายโครงงาน