หนวยท 1 แนวคดและทฤษฎทเกยวของกบพฒนาการเดก

รองศาสตราจารยประกายรตน ภทรธต ชอ รองศาสตราจารยประกายรตน ภทรธต วฒ ร.บ., M.S. (Family Relations and Child

Development Development) Oklahoma State University ต าแหนง รองศาสตราจารยประจ าสาขาวชามนษยนเวศศาสตร มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช หนวยทเขยน หนวยท 1

รปถาย ขนาด 2 นว

2

แผนการสอนประจ าหนวย ชดวชา พฒนาการวยเดก หนวยท 1 แนวคดและทฤษฎทเกยวของกบพฒนาการเดก ตอนท 1.1 แนวคดเกยวกบเดกและพฒนาการเดก 1.2 ทฤษฎทเกยวของกบพฒนาการเดก แนวคด

1. เดก คอ บคคลทอยในวยแรกของชวตและมความส าคญมากทสดเนองจากจะตองเตบโตไปสวยตอไป ตามความหมายสากล เดก หมายถง ผทมอายตงแตแรกเกดจนถงอาย 18 ป ในการศกษาพฒนาการเดกจงควรเขาใจความหมายและความส าคญของพฒนาการเดก ขอบขายของพฒนาการวยเดกและหลกการของพฒนาการมนษย และภารกจตามขนพฒนาการของเดกและบทบาทของผเกยวของ เพอใหเกดความเขาใจในการดแลใหเดกมพฒนาการทเหมาะสมกบวยและเตบโตขนอยางมคณภาพตอไป

2. การศกษาพฒนาการเดกจ าเปนตองท าความเขาใจทฤษฎตาง ๆ ทเกยวของและสามารถน ามาวเคราะหพฒนาการและพฤตกรรมของเดกได ทฤษฎทเกยวของกบพฒนาการเดก ไดแก ทฤษฎจตวเคราะหของฟรอยด ทฤษฎจตสงคมของอรคสน ทฤษฎพฒนาการดานการรคดของเพยเจต ทฤษฎพฒนาการดานจรยธรรมของโคลเบอรก และทฤษฎมนษยนเวศของบรอนเฟนเบรนเนอร

วตถประสงค เมอศกษาหนวยท 1 จบแลว นกศกษาสามารถ 1. อธบายแนวคดเกยวกบเดกและพฒนาการเดกได 2. อธบายทฤษฎทเกยวของกบพฒนาการเดกได กจกรรมระหวางเรยน 1. ท าแบบประเมนผลตนเองกอนเรยนหนวยท 1 2. ศกษาเอกสารการสอนตอนท 1.1-1.2 3. ปฏบตกจกรรมตามทไดรบมอบหมายในเอกสารการสอนแตละตอน 4. ฟงซดเสยงประจ าชดวชา (ถาม)

3

5. ฟงรายการวทยกระจายเสยง (ถาม) 6. ชมรายการวทยโทรทศน (ถาม) 7. เขารบการสอนเสรม (ถาม) 8. ท าแบบประเมนผลตนเองหลงเรยนหนวยท 1 สอการสอน 1. เอกสารการสอน 2. แบบฝกปฏบต 3. ซดเสยงประจ าชดวชา 4. รายการสอนทางวทยกระจายเสยง (ถาม) 5. รายการสอนทางวทยโทรทศน (ถาม) 6. การสอนเสรม (ถาม) การประเมนผล 1. ประเมนผลจากแบบประเมนผลตนเองกอนเรยนและหลงเรยน 2. ประเมนผลจากกจกรรมและแนวตอบทายเรอง 3. ประเมนผลจากการสอบไลประจ าภาคการศกษา

เมออานแผนการสอนแลว ขอใหท าแบบประเมนผลตนเองกอนเรยน หนวยท 1 ในแบบฝกปฏบต แลวจงศกษาเอกสารการสอนตอไป

4

ตอนท 1.1 แนวคดเกยวกบเดกและพฒนาการเดก โปรดอานหวเรอง แนวคด และวตถประสงคของตอนท 1.1 แลวจงศกษารายละเอยดตอไป หวเรอง

1.1.1 ความหมายและความส าคญของพฒนาการเดก 1.1.2 ขอบขายของพฒนาการวยเดกและหลกการของพฒนาการมนษย 1.1.3 ภารกจตามขนพฒนาการของเดกและบทบาทของผเกยวของ

แนวคด 1. เดก หมายถง บคคลซงมอายต ากวา 18 ป ในทางจตวทยาหรอทางการแพทยไดแบงเดกเปนชวงวยตาง ๆ ไดแก วยกอนคลอด ซงตามกฎหมายไทยยงไมถอวาเปนบคคลแตทางการแพทยเรยกเดกทอยในครรภของแมวา ทารกในครรภ วยทารก วยเตาะแตะ วยเดกตอนตน วยเดกตอนกลาง และวยรน สวนพฒนาการเดก หมายถง การเปลยนแปลงความสามารถในการท าหนาทและวฒภาวะของอวยวะระบบตาง ๆ ของเดกทเกดขนอยางเปนระบบ มแบบแผน มทศทาง มความตอเนองและคงอยเปนระยะเวลานาน รวมทงการเพมขนของทกษะใหม ๆ ในชวต พอแมผปกครองและผท เกยวของกบเดกจงควรเขาใจและใหความส าคญกบพฒนาการของเดกแตละวย 2. ขอบขายของพฒนาการวยเดกเปนการศกษาเนอหาทเกยวกบพฒนาการดานตาง ๆ ของเดกแตละวยและบรบทตาง ๆ ทเกยวของกบเดก เดกทกคนแมจะมความแตกตางกนจากพนธกรรมและสภาพแวดลอม แตการพฒนาของเดกหรอมนษยทกคนมหลกการทสามารถอธบายพฒนาการไดเหมอนกน 3. ภารกจตามขนพฒนาการ หมายถง พฒนาการทตองเกดขนแนนอนในแตละชวงชวตของบคคล และทกคนควรท าใหไดในชวงวยนน ๆ เพอการเรยนรทกษะชวตในเวลาทเหมาะสม เดกทประสบความส าเรจในภารกจตามขนพฒนาการจะมความสขและประสบความส าเรจในภารกจอนทตามมา พอแมผปกครองและผเกยวของกบเดกเปนผมบทบาทส าคญในการสงเสรมสนบสนนใหเดกแตละคนประสบความส าเรจกบภารกจตามขนพฒนาการ วตถประสงค

เมอศกษาตอนท 1.1 จบแลว นกศกษาสามารถ 1. อธบายความหมายของและความส าคญของพฒนาการเดกได 2. อธบายขอบขายของพฒนาการวยเดกและหลกการของพฒนาการมนษยได 3. อธบายภารกจตามขนพฒนาการของเดกและบทบาทของผเกยวของได

5

เรองท 1.1.1 ความหมายและความส าคญของพฒนาการเดก

วยเดกเปนชวงทมความส าคญทสดในชวตมนษยเพราะเปนชวงแรกของชวตทจะเปนพนฐานในดาน

ตาง ๆ ใหกบวยตอ ๆ มา การทเดกแตละคนเตบโตขนและมพฒนาการเปนอยางไรนนมปจจยทเกยวของหลายประการ พฒนาการของเดกแตละดานจงมความส าคญตอเดกทกคน ดงนน การศกษาพฒนาการเดกจงควรท าความเขาใจความหมายและความส าคญของพฒนาการเดก เพอเปนพนฐานในการศกษาเรองทเกยวของตอไป 1. ความหมายของพฒนาการเดก

1.1 ความหมายของเดก โดยทวไป “เดก” หรอ “child” หมายถง บคคลทมอายนอย ซงตามกฎหมายของประเทศไทยและองคการสหประชาชาตไดก าหนดความหมายของค าวา “เดก” ไวเพอใหเกดความเขาใจตรงกน เพอประโยชนในการอบรมเลยงด คมครองและดแล เพราะถอวาเดกเปนผทมความส าคญ ซงตองไดรบการเลยงดและดแลอยางเหมาะสม เพอใหสามารถเตบโตขนเปนผใหญทดในอนาคต โดยมการก าหนดอายของเดกไว ดงน

พระราชบญญตคมครองเดก พ.ศ. 2546 (ราชกจจานเบกษา เลมท 95 ก ตอนท 1 2 ตลาคม 2546) ใหความหมายของเดกไววา เดก หมายถง บคคลซงมอายต ากวา 18 ปบรบรณ แตไมรวมถงผทบรรลนตภาวะโดยการสมรส

พระราชบญญตสงเสรมการพฒนาเดกและเยาวชนแหงชาต พ.ศ. 2550 (ราชกจจานเบกษา เลมท 125 ตอนท 9 ก 14 มกราคม 2551) ใหความหมายของเดกไววา เดก หมายถง บคคลซงมอายต ากวา 18 ปบรบรณ

อยางไรกตาม กฎหมายบางฉบบไดก าหนดความหมายของเดกไวแตกตางกน เชน พระราชบญญตศาลเยาวชนและครอบครวและวธพจารณาคดเยาวชนและครอบครว พ.ศ. 2553 (ราชกจจานเบกษา เลมท 127 ตอนท 72 ก 22 พฤศจกายน 2553) ใหนยามวา เดก หมายถง บคคลอายยงไมเกน 15 ปบรบรณ

สวน ยนเซฟ (Unicef หรอองคการทนเพอเดกแหงสหประชาชาต) ไดก าหนดความหมายของเดกไวในอนสญญาวาดวยสทธเดกวา เดก หมายถง มนษยทกคนทมอายต ากวา 18 ป เวนแตจะบรรลนตภาวะกอนหนานนตามกฎหมายทบงคบใชแกเดกนน (ส านกงานสงเสรมสวสดภาพและพทกษเดก เยาวชน ผดอยโอกาส และผสงอาย, ม.ป.ป., น. 23)

ดงนน ตามความหมายทใชกนในประเทศไทยและทวโลก เดก จงหมายถง บคคลซงมอายต ากวา 18 ป โดยรวมถงชวงของวยรนดวย เนองจากเดกจะเขาสชวงวยรนหรอวยหนมสาว (puberty) เมออายประมาณ 10-12 ป ขนอยกบการเจรญเตบโตและสขภาพของเดกแตละคน

6

1.2 การแบงชวงวยของเดก ในทางจตวทยาหรอทางการแพทยไดแบงระยะของเดกเปนชวงวยตาง ๆ ตามอาย ดงน (นดา ลมสวรรณ, 2555, นตยา คชภกด, 2554, เพญพไล ฤทธาคณานนท, 2550, และศรเรอน แกวกงวาล, 2540)

1.2.1 วยกอนคลอด (prenatal period) นบตงแตปฏสนธจนถงคลอด ซงตามกฎหมายไทยยงไมถอเปนบคคล ดงระบในประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 15 วรรค 1 (ภาค 2 กฎหมายแพงและพาณชยลกษณะบคคล, ม.ป.ป.) วา “สภาพบคคลยอมเรมแตเมอคลอดและอยรอดเปนทารกและสนสดลงเมอตาย ทารกในครรภมารดากสามารถมสทธตาง ๆ ได หากวาหลงคลอดแลวอยรอดเปนทารก” แตในทางการแพทยเรยกเดกทอยในครรภของแมวา ทารกในครรภ (fetus)

1.2.2 วยทารก (infancy) อายแรกเกด - 1 ป เรยกวา ทารก (infant) สวนทารกแรกเกด (newborn หรอ neonate) หมายถง ทารกทมอายตงแตแรกเกด – 28 วน

1.2.3 วยเตาะแตะ (toddlerhood) อาย 1 -3 ป หรอเรยกวา เดกวยหดเดน 1.2.4 วยเดกตอนตน (early childhood) อาย 3 – 6 ป เดกในชวงวยนมค าเรยกหลาย

ค า เชน เดกกอนวยเรยน เดกอนบาล เดกเลก หรอเดกปฐมวย เนองจากเปนชวงทเดกเรมเขาเรยนในชนอนบาลหรอชนเดกเลกหรอในศนยพฒนาเดกปฐมวยซงยงไมใชการศกษาภาคบงคบ หรออาจเรยกวาเปนวยกอนเขาเรยน (preschool year)

1.2.5 วยเดกตอนกลาง (middle childhood) อาย 6 - 12 ป สวนใหญเขาเรยนระดบประถมศกษาจงมกเรยกวา เดกวยเรยน

1.2.6 วยรน (adolescence) ในอดตวยรนมกเรมตนเมอเดกอายประมาณ 11 หรอ 12 ป แตปจจบนเปนทยอมรบกนวาเดกกาวเขาสชวงวยรนเรวขน ซงองคการอนามยโลก (WHO, 2014) ไดใหค าจ ากดความของวยรนวา คอ บคคลทมอายระหวาง 10 – 19 ป (โดยมอายอยในชวงทอนสญญาวาดวยสทธเดกก าหนดไววาเปนเดกดวย คอ อายต ากวา 18 ป) และแบงชวงวยรนเปน 3 ระยะ ไดแก

1) วยรนตอนตน (early adolescence) อาย 10 - 13 ป 2) วยรนตอนกลาง (middle adolescence) อาย 14 - 16 ป 3) วยรนตอนปลาย (late adolescence) อาย 17 - 19 ป

1.3 ความหมายของพฒนาการ พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2554 (ราชบณฑตยสถาน, 2556, น. 827) ใหความหมายของพฒนาการวา หมายถง การท าความเจรญ การเปลยนแปลงในทางเจรญขน การคลคลายไปในทางด ซงหากน ามาใชกบบคคลแลวมนกวชาการทงชาวไทยและชาวตางประเทศใหความหมายไว ดงน

รชน ลาชโรชน (2539, น. 128) ใหความหมายค าวา พฒนาการ หมายถง การเปลยนแปลงทมทศทางและด าเนนไปอยตลอดเวลา เปนกระบวนการเปลยนแปลงในรางกายทมรปแบบหรอลกษณะทแนนอน จากวยหนงไปส อกวยหนง พฒนาการเปนผลของการกระท ารวมกนระหวาง พนธกรรมและสงแวดลอม ค าทใชรวมกบพฒนาการ คอ การเจรญเตบโต

นตยา คชภกด (2554, น. 1-2) ใหความหมายค าวาพฒนาการและการเจรญเตบโตไว ดงน

7

พฒนาการ (development) หมายถง การเปลยนแปลงความสามารถในการท าหนาท (function) และวฒภาวะ (maturation) ของอวยวะระบบตาง ๆ รวมทงตวบคคล ใหท าสงทยากสลบซบซอนมากขนไดอยางมประสทธภาพ ตลอดจนการเพมทกษะใหม ๆ ในการปรบตวตอสภาพแวดลอมหรอภาวะใหมในบรบทของครอบครวและสงคม

สวนการเจรญเตบโต (growth) หมายถง การเปลยนแปลงขนาดของรางกายและอวยวะใหใหญหรอยาวขน ซงเกดจากการเพมจ านวนและขนาดของเซลลและสวนหลอเลยง (matrix) เชน มน าหนกตวและสวนสงเพมขน สดสวนรางกายเปลยนแปลง เปนตน และมการเพมจ านวน เชน ฟน เปนตน กระบวนการเจรญเตบโตของรางกายเกดขนพรอมกบพฒนาการของความสามารถในการท าหนาทตาง ๆ จนถงวฒภาวะ แตพฒนาการดานตาง ๆ ยงตอเนองไปจนถงวยสงอาย โดยเฉพาะดานสตปญญา จตใจ สงคม และคณธรรม

ซเกลแมนและไรเดอร (Sigelman & Rider, 2009) และแชฟเฟอรและคปป (Shaffer & Kipp, 2010) อธบายวา พฒนาการ หมายถง การเปลยนแปลงของบคคลอยางเปนระบบและมความตอเนอง ซงเกดขนตงแตการตงครรภจนกระทงเสยชวต พฒนาการนเปนการเปลยนแปลงท เปนขนตอน มแบบแผน มทศทาง เกดขนเปนระยะเวลานานและมความตอเนอง ซงสามารถสะทอนใหเหนตวตนของบคคลจากอดตทผานมาได การเปลยนแปลงหรอพฤตกรรมตาง ๆ ทเกดขนชวคราวจงไมถอเปนพฒนาการ

คแนนและอแวนส (Keenan & Evans, 2009, p. 4) ใหความหมายของพฒนาการวา หมายถง แบบแผนของการเปลยนแปลงทเกดขนเปนระยะเวลายาวนาน ซงเรมตนตงแตการตงครรภและตอเนองไปจนตลอดชวงชวต

ดงนน พฒนาการเดก (child development) จงหมายถง การเปลยนแปลงความสามารถในการท าหนาทและวฒภาวะของอวยวะระบบตาง ๆ ของเดก ทเกดขนอยางเปนระบบ มแบบแผน มทศทาง มความตอเน องและเกดข น เปนระยะเวลานาน รวมท งการเพ มข นของทกษะใหม ๆ ในชว ต การเปลยนแปลงใดกตามทเกดขนชวคราวไมถอเปนพฒนาการ 2. ความส าคญของพฒนาการเดก

พฒนาการเดกมความส าคญตอตวเดก พอแมผปกครองและผทเกยวของกบเดก ดงน 2.1 เปนประโยชนในการสงเกตการเจรญเตบโตของเดก พฒนาการทกดานของเดก เชน รางกาย

อารมณ สงคม และสตปญญา เปนพฒนาการทเกดขนควบคกบการเจรญเตบโตของเดก เดกทกคนจะมพฒนาการดานตาง ๆ เหมอนกน แตเดกแตละคนอาจมอตราการพฒนาเรวหรอชาแตกตางกน เดกทมพฒนาการดานใดดานหนงบกพรองจงจ าเปนตองไดรบการดแลและชวยเหลอโดยกระตนพฒนาการ เพอใหเดกสามารถมพฒนาการทนตอวยไดเชนเดกปกตทวไป เพราะพฒนาการเหลานมความส าคญตอทงตวตนและบคลกภาพของเดก

2.2 เปนประโยชนในการอบรมเลยงดเดก รวมทงการจดสภาพแวดลอมทเออตอการเจรญเตบโตของเดก เพอสนบสนนใหเดกสามารถพฒนาตนเองไดตามศกยภาพของแตละบคคล และเพอเปนแนวทางในการปองกนหรอแกไขปญหาตาง ๆ ทอาจเกดขนในแตละชวงวย

8

2.3 ท าใหสามารถเปรยบเทยบการเจรญเตบโตของเดกในวยเดยวกน การทเดกเจรญเตบโตและมพฒนาการดานตาง ๆ เปนล าดบนนท าใหผเลยงดสามารถเปรยบเทยบการเจรญเตบโตของเดกทตนเลยงดกบเดกในวยเดยวกนทว ๆ ไปวาเหมอนหรอแตกตางกนหรอไม อยางไร เพอจะไดหาแนวทางสงเสรมพฒนาการหรอปรบปรงแกไขสงทอาจเปนปญหาไดทนเวลา

2.4 ท าใหเขาใจความแตกตางของเดกแตละคน ตามธรรมชาตของมนษย คนทกคนยอมมความแตกตางกน เดกแตละคนกยอมมลกษณะตาง ๆ เปนของตนเองขนอยกบพนธกรรมและสงแวดลอม ดงนน เมอเดกมพฒนาการทแตกตางไปจากเดกในวยเดยวกน ผเลยงดจะตองเขาใจธรรมชาตดงกลาวดวย อยางไรกตาม ความแตกตางทเกดขนกควรพจารณาวาเปนความแตกตางไปจากเกณฑปกตหรอไมเพยงใด และแตกตางไปในทางบวกหรอทางลบ

2.5 ท าใหสามารถพยากรณพฤตกรรมตาง ๆ ของเดกทจะเกดขนเปนล าดบตอ ๆ ไปได เนองจากพฤตกรรมตาง ๆ ของเดกเกดขนอยางเปนขนเปนตอนตามความสามารถของรางกายทเจรญเตบโตขนและอายทเพมขน เชน การเดนของเดก ตองเรมตงแตการคว า คบ คลาน นง ยน และเดน เปนตน ไมมเดกคนใดขามขนตอนพฒนาการตาง ๆ นไปได แตพฒนาการแตละชวงอาจเกดขนเรวหรอชาไดขนอยกบการสงเสรมหรอสนบสนนจากผเลยงด

ดงนน พฒนาการของเดกจงเปนเรองส าคญ เพราะเปนธรรมชาตของเดกทจะเตบโตขนและมความสามารถตาง ๆ เพมมากขนตามวย พอแมผปกครองและผเกยวของทเขาใจพฒนาการของเดกในแตละดาน ในแตละวย จะสามารถใหการเลยงด สงเสรมสนบสนน รวมทงแกไขปญหาทอาจเกดขนกบเดกในชวงวยตาง ๆ ไดทนกบการเปลยนแปลงทเกดขน เพอใหเดกแตละวยสามารถเตบโตไดอยางมคณภาพตอไป

กจกรรม 1.1.1 ใหอธบายความหมายและความส าคญของพฒนาการเดกมาพอสงเขป

แนวตอบกจกรรม 1.1.1 พฒนาการเดก หมายถง การเปลยนแปลงความสามารถในการท าหนาทและวฒภาวะของอวยวะ

ระบบตาง ๆ ของเดก ทเกดขนอยางเปนระบบ มแบบแผน มทศทาง มความตอเนองและเกดขนเปนระยะเวลานาน รวมทงการเพมขนของทกษะใหม ๆ ในชวต การเปลยนแปลงใดกตามทเกดขนชวคราวไมถอเปนพฒนาการ

สวนความส าคญของพฒนาการเดก มดงน 1. เปนประโยชนในการสงเกตการเจรญเตบโตของเดก 2. เปนประโยชนในการอบรมเลยงดเดก รวมทงการจดสภาพแวดลอมทเออตอการเจรญเตบโตของ

เดก 3. ท าใหสามารถเปรยบเทยบการเจรญเตบโตของเดกในวยเดยวกน

9

4. ท าใหเขาใจความแตกตางของเดกแตละคน 5. ท าใหสามารถพยากรณพฤตกรรมตาง ๆ ของเดกทจะเกดขนเปนล าดบตอ ๆ ไปได

เรองท 1.1.2 ขอบขายของพฒนาการวยเดกและหลกการของพฒนาการมนษย

1. ขอบขายของพฒนาการวยเดก

พฒนาการวยเดก (หรอพฒนาการเดก) เปนศาสตรแขนงหนงทมความเกยวของกบจตวทยาเดก (child psychology) โดยการศกษาพฒนาการวยเดกเปนการศกษาพฒนาการของทารกในครรภ เดกวยทารก วยเตาะแตะ วยเดกตอนตน วยเดกตอนกลาง และวยรน ในดานตาง ๆ เชน พฒนาการดานรางกาย อารมณ สงคม และสตปญญา เปนตน เพอใหรและเขาใจการเจรญเตบโตของเดกทเกดขนวามลกษณะอยางไรในแตละชวงอายและพฒนาการเหลานนเปนไปตามปกตหรอลาชากวาปกต เพอใหพอแมผปกครองและผ เกยวของสามารถดแล สงเสรม หรอแกไขปญหาใหกบเดกไดอยาง เหมาะสม ตลอดจนศกษาการเปลยนแปลงตาง ๆ ทเกดขนกบเดก และปจจยทสมพนธกบการเปลยนแปลง ไดแก พนธกรรม และสงแวดลอม วามอทธพลอยางไรตอเดก

สวนจตวทยาเดกเปนการศกษาทเนนผลของการเจรญเตบโตของเดก พฤตกรรมเดกในดานตาง ๆ เชน การกน การเลน การพด เปนตน เน องจากจตวทยาเปนศาสตรท มผ ศ กษามาเปนเวลานานและน ามาประยกตใชกบคนในหลาย ๆ ดาน และหลาย ๆ วย ท าใหคนสวนใหญคอนขางคนเคยกบค าวาจตวทยาเดกมากกวาพฒนาการเดก หรอในทางจตวทยาอาจเรยกวาจตวทยาพฒนาการกได จตวทยาเดกมเนอหากวางขวาง ครอบคลมการเปลยนแปลงของมนษยตงแตเกดจนถงวยรน และพยายามอธบายวาการเปลยนแปลงตาง ๆ ดงกลาวเกดขนไดอยางไร เปนเพราะประสบการณหรอการเปลยนแปลงทางชววทยาของแตละบคคล และเนองจากเนอหาทกวางน นกวจยหรอผปฏบตงานจงมกแยก พฒนาการจตวทยา ออกเปนดานตาง ๆ เพอใหการอธบายเรองเหลานมความเจาะจงมากขนและเชอมโยงกบพฒนาการของเดกดานรางกาย อารมณ สงคม และสตปญญา (What is child psychology?, n.d.)

ในปจจบนการศกษาทงพฒนาการเดก จตวทยาเดก หรอจตวทยาพฒนาการมความเกยวของกนอยางมาก รวมทงสามารถน าความรมาประยกตใชรวมกนได เพอใหการศกษาเกยวกบเดกครอบคลมมตตาง ๆ ทเกยวของกบเดกไดดยงขน

ดงนน ขอบขายของพฒนาการวยเดกในทนจงเปนการศกษาเรองพฒนาการของเดกแตละวยในดานตาง ๆ และบรบททเกยวของ ดงน

1.1 พฒนาการเดกดานตาง ๆ โดยทวไปพฒนาการเดกแบงออกเปนดานตาง ๆ ไดแก พฒนาการดานรางกาย พฒนาการดานอารมณ พฒนาการดานสงคม และพฒนาการดานสตปญญา แตเมอมการศกษา

10

พฒนาการเดกกวางขวางขนจงมการศกษาพฒนาการดานอน ๆ เพมขน เชน พฒนาการดานจตวญญาณ พฒนาการดานจรยธรรม พฒนาการดานภาษา เปนตน

1) พฒนาการดานรางกาย (psysical development) หมายถง การเปลยนแปลงทางชววทยาทเกดขนกบรางกาย รวมถงการเปลยนแปลงดานขนาด ความแขงแรง การประสานกนของระบบประสาทสมผสและกจกรรมการเคลอนไหว เชน การใชตาและมอ การใชกลามเนอตาง ๆ เชน กลามเนอใหญ (gross motor) กลามเนอเลก (fine motor) เปนตน พฒนาการของระบบประสาทและสมอง ซงในปจจบนเปนเรองทไดรบความสนใจมากขน

2) พฒนาการดานจตใจ-อารมณ (emotional development) หมายถง ความสามารถในการแสดงความรสกและแสดงออก เชน พอใจ ไมพอใจ รก ชอบ โกรธ เกลยด กลว และเปนสข ความสามารถในการแยกแยะ ความลกซงและควบคมการแสดงออกของอารมณอยางเหมาะสมเมอเผชญกบสถานการณตาง ๆ ตลอดจนการสรางความรสกทดและนบถอตนเอง (self-esteem) หรออตมโนทศน เปนตน จนถงการตระหนกรในความคดความรสกของตนเอง ซงเกยวของกบพฒนาการดานสงคมดวย บางครงจงมการรวมพฒนาการทางดานจตใจ-อารมณและทางดานสงคมเปนกลมเดยวกน คอ พฒนาการทางจต-สงคม (psycho-social development) (นตยา คชภกด, 2554, น.3)

3) พฒนาการดานสงคม (social development) หมายถง ความสามารถในการสรางความสมพนธกบบคคลอน มทกษะการปรบตวในสงคม สามารถท าตามบทบาทหนาทของตนเองไดอยางเหมาะสมกบวยและสถานภาพ สามารถดแลตนเองไดในกจวตรประจ าวน รจกกาลเทศะ มมารยาท มระเบยบวนย มความรบผดชอบ ใหความรวมมอกบหมคณะ

4) พฒนาการดานสตปญญา (cognitive development) หมายถง ความสามารถในการคด วเคราะห สงเคราะห เขาใจ และใหเหตผล ความสามารถในการเรยนร ตดสนใจ และแกไขปญหาตาง ๆ ซงแสดงออกดวยการใชภาษาและการสอความหมาย การคดค านวณ และการใชตรรกะ

5) พฒนาการดานจตวญญาณ (spiritual development) หมายถง การเปลยนแปลงความสามารถในการรจกคณคาชวตของตนเอง มก าลงใจในการควบคมตนเองใหด ารงชวตในทางทชอบทควรและสรางสรรค น ามาสการรจกคณคาชวตของคนอน ๆ และบางครงอาจพบวาพฒนาการดาน สต ป ญญ า จ ต ใจ -อารมณ และจ ตว ญ ญาณ จ ดรวมอย ในหมวดพ ฒ นาการ ทางจ ต ใจ (mental development) (นตยา คชภกด, 2554)

6) พฒนาการด านจรยธรรม (moral development) หมายถง การเปล ยนแปลงความสามารถในการรบรวาสงใดถกหรอผด สามารถแสดงพฤตกรรมตามระดบจรยธรรมของตนเอง พฒนาการดานนตองอาศยพนฐานของพฒนาการดานสตปญญาและดานจต-สงคมดวย

7) พฒนาการดานภาษา (language development) หมายถง การเปลยนแปลง ความสามารถในการสอสารของตนเองใหผอนรบร เปนความสามารถทเกดจากการท างานรวมกนของสมองสวนตาง ๆ ซงถกก าหนดโดยปจจยดานพนธกรรมและสงแวดลอมหรอการเลยงด ภาษาเปนทกษะทม

11

ความส าคญของเดกปฐมวยเพราะเปนพนฐานส าหรบการเรยนรเพมเตม การพฒนาสตปญญาในการแกไขปญหาตาง ๆ การเขาสงคมและการอยรวมกนกบผอน (รววรรณ รงไพรวลย, 2554)

1.2 บรบททเกยวของกบเดก นอกจากการศกษาพฒนาการเดกดานตาง ๆ แลว ยงมบรบทอนทเกยวของกบการพฒนาเดก โดยถอเปนสภาพแวดลอมและแนวทางการดแลเดกทท าใหเดกมคณภาพชวตทด ไดแก สถานการณโลกกบการพฒนาเดก การประเมนพฒนาการและสขภาพเดก การพฒนาทกษะชวตของเดก ครอบครวกบการพฒนาเดก ชมชนกบการสงเสรมคณภาพชวตเดก สอกบการพฒนาเดก และเครอขายสงคมกบคณภาพชวตเดก 2. หลกการของพฒนาการมนษย

เดกทกคนแมจะเกดมามพนธกรรมและสภาพแวดลอมทแตกตางกน แตการพฒนาของเดกหรอมนษยทกคนมหลกการทสามารถอธบายพฒนาการไดเหมอน ๆ กน ดงน (นตยา คชภกด, 2554; รชน ลาชโรจน, 2539)

2.1 พฒนาการของมนษยเปนกระบวนการเปลยนแปลงทตอเนอง ตงแตปฏสนธ (conception) จนถงวฒภาวะ (maturity) และด าเนนไปตลอดชวต ไมมพฒนาการใดของมนษยเกดขนทนททนใด พฒนาการทกดานของมนษยจะมพนฐานมาจากพฒนาการกอนหนาตามอายทคอย ๆ เพมขน เชน ฟนน านมพฒนาขนตงแตทารกอยในครรภได 5 เดอน แตจะขนพนเหงอกเมอทารกอายประมาณ 6 เดอน และฟนลางจะขนกอนฟนบน ขณะทฟนน านมขนนฟนแทกก าลงพฒนาขนเพอรอเวลาทฟนน านมจะหลดออกเมอเดกมอายประมาณ 6-7 ขวบ เปนตน

2.2 พฒนาการของมนษยมแบบแผนทคลายคลงกน แบบแผนของพฒนาการดานรางกายทส าคญ คอ 1) เรมจากสวนบนหรอศรษะลงสสวนลางของรางกาย (cephalocaudal direction)

โดยสวนศรษะของเดกจะพฒนากอนสวนอน การเคลอนไหวจะเรมจากส วนศรษะลงสล าตวและแขนขา ซงเหนไดจากเมอจบทารกนอนคว า ทารกจะสามารถขยบศรษะไปมาจากการนอนหนซายหรอขวาได ตอมาจงสามารถยกศรษะขนเองไดเมอกลามเนอคอแขงแรงขน และเมอกลามเนอคอแขงแรง ทารกกจะเรมพลกคว าได ซงจะน าไปสการคบ คลาน นง ยน เดน ตอไป

2) เรมจากแกนกลางล าตวสแขนขา (proximodistal direction) สมองและกระดกสนหลงของทารกในครรภพฒนากอนสวนทเปนแขนขาท าใหทารกสามารถคว าตวไดกอนทจะรจกใชแขนและมอ และทารกจะสามารถใชฝามอก าสงของไดกอนทจะใชนวมอหยบจบสงของ หรอการเดนของทารกจะเกดขนหลงจากทไดเรยนรการนง การลกยน การทรงตว และการกาวเดน

2.3 พฒนาการเรมจากบรเวณทวไปกอนจ าเพาะเจาะจง เชน การมองเหน ในชวงสปดาหแรกทารกจะมองเหนเปนสเทา ๆ และเหนหนาของแมเพยงราง ๆ ไมเหนรายละเอยดในใบหนาเพราะสายตายงพฒนาไมเตมท สงทท าใหทารกสามารถแยกความแตกตางระหวางแมกบผอนไดกคอเส ยงหรอการสมผส เมอทารกมอายเพมขน การมองเหนของทารกจะคอย ๆ ชดขน โดยเมออาย 2-3 เดอน จากภาพทเหนราง ๆ ทารกกจะเรมมองเหนไดชดเจนขน เรมเปนรปราง เรมกลอกตาซายขวาได ในชวงวยนทารก

12

ควรจะมองหนาแมแลว และเมออาย 4-6 เดอน ทารกจะเหนภาพไดคมชดดใกลเคยงกบผใหญ ทารกอาย 7-12 เดอน การมองเหนเรมดขน ตา 2 ขางเรมท างานประสานกน และเมออาย 1-2 ป การมองเหนตาง ๆ กจะเรมดขนใกลเคยงกบผใหญมาก (ธรรมนญ สรชาตก าธรกล, ม.ป.ป.) หรอการโบกมอของทารก ในชวงแรกทารกจะใชทงแขนโบกไปมา แตเมอโตขนเดกจะโบกมอโดยใชเพยงมอและนวรวมกน เปนตน

2.4 ล าดบขนตอนของพฒนาการของแตละบคคลจะมลกษณะเดยวกน แตอตราความเรวหรอชาของพฒนาการและระยะเวลาในการผานขนตอนตาง ๆ อาจแตกตางกน พฒนาการของเดกเปนเรองทสามารถคาดการณ ได เพราะเดกทกคนจะมพฒนาการเหมอน ๆ กน ไมวาจะอย ในสภาพแวดลอมอยางไร และพฒนาการขนตนจะเปนพนฐานส าหรบพฒนาการขนตอ ๆ ไป อยางไรกตาม เดกแตละคนอาจมพฒนาการเรวหรอชากวาเดกคนอนทมอายเทา ๆ กนได หรอเดกอาจสนใจพฒนาการดานใดดานหนงมากกวาอกดานหนงได เชน พฒนาการดานการพดกบการเดน เดกบางคนอาจสนใจการพด เพราะเมอพดแลวไดรบแรงเสรมจากแมหรอผดแลกจะท าใหยงมพฒนาการดานการพดดขน เชน เมอหวแลวพดหม า ๆ แมกอมพาไปกนนม เดกกจะไดรบการตอบสนองความตองการ สวนเดกทหดเดนไดคลองอาจเดนเตาะแตะไปทวบาน เมอสนใจอะไรกจะหยบและควาเอง จงเพลดเพลนกบการเดนโดยไมตองพด เปนตน

2.5 สวนตาง ๆ ของรางกายมอตราพฒนาการไมเทากน เชน ขนาดของสมองของเดก 4 ขวบ พฒนาถงรอยละ 80-90 ของขนาดสมองเมอโตเตมท ตอจากนนจะมอตราพฒนาการชาลง ในขณะทตอมตาง ๆ เชน ตอมน าเหลองและเยอน าเหลองพฒนาเพยงรอยละ 60 ของขนาดเมอโตเตมท แตจะเรมเตบโตอยางรวดเรวตงแตเดกอาย 4-12 ป หลงจากนนจะเรมโตชาลง สวนระบบสบพนธของเดกอาย 4 ขวบนนพฒนาไดไมถงรอยละ 10 ของขนาดเมอโตเตมท แตจะพฒนารวดเรวในชวงทเดกอาย 12-20 ป จงกลาวไดวาสมองมอตราพฒนาการเรวและพฒนากอนอวยวะอน ๆ เชน ตอมตาง ๆ ในรางกาย อวยวะสบพนธ เปนตน (รชน ลาชโรจน, 2539, น. 130)

2.6 พฒนาการแตละวยมลกษณะเดนเฉพาะ ในแตละวย เดกจะมลกษณะพฒนาการบางอยางเรวกวาพฒนาการดานอน เชน วยทารกมพฒนาการดานรางกายและการเคลอนไหวเดนชด วยกอนเรยนหรอวยอนบาลมพฒนาการดานภาษาเดนชด เปนตน

2.7 พฒนาการดานตาง ๆ มความเกยวของสมพนธกน พฒนาการดานรางกาย อารมณ สงคม และสตปญญา ตางสงผลกระทบซงกนและกน เมอดานใดดานหนงกาวหนา ดานอน ๆ กจะกาวหนาตามไปดวย แตถาดานใดดานหนงผดปกต ดานอน ๆ กจะผดปกตไปดวย เชน เดกทรางกายแขงแรง มอาหารการกนพอเพยง มกอารมณด สามารถปรบตวเขากบบคคลอนไดด สงผลใหเกดการเรยนรทด แตถาเดกไมสบายกาย เจบปวย กนอาหารไมได จะอารมณไมด หงดหงด งอแง ปรบตวเขากบคนอนยากและไมอยากเรยนรสงอนรอบตว

2.8 พฒนาการทางการเคลอนไหวจะเปลยนจากปฏกรยาสะทอนททารกไมสามารถบงคบเองไดมาเปนการเคลอนไหวทควบคมได ทารกจะมการเคลอนไหวทเกดจากปฏกรยาของระบบประสาทอตโนมตทตอบโตตอสงเราเฉพาะอยาง ปฏกรยาอตโนมตน เรยกวา ปฏกรยาสะทอน เชน ปฏกรยาการดด ทารกจะเรมดดทนทถาน าของใสเขาปากทารก ปฏกรยาการคนหา ทารกจะหนหนาหรอศรษะไปยง

13

ทศทางทถกสมผสบรเวณแกมหรอปาก โดยแมจะใชนวมอเขยเบา ๆ ทมมปากของทารกเพอใหทารกหนหนามาดดนม ปฏกรยาโมโร ทารกจะแสดงอาการคลายกบการผวา โดยกางแขนออก กางนวมอ และแอนหลงขน เมอไดยนเสยงดงหรอเปลยนทากะทนหน ปฏกรยาบาบนสก ทารกจะกางนวเทาออกเมอถกเขยฝาเทาจากบนลงลาง เปนตน ปฏกรยาเหลานจะคอย ๆ หายไปเมอเนอสมองสวนผวพฒนามากขน หลงจากนนการเคลอนไหวจะเปนไปตามการสงการของสมอง

2.9 การเจรญเตบโตและพฒนาการของมนษยเปนผลของปฏสมพนธระหวางปจจยดานพนธกรรมและปจจยดานสภาพแวดลอมในแตละชวงเวลาของชวต พนธกรรม (heredity) หมายถง การถายทอดคณลกษณะตาง ๆ เชน สภาพรางกาย โรคทางพนธกรรม ลกษณะอารมณ และระดบสตปญญาของบรรพบรษไปยงลกหลานรนตอไปโดยอาศยสารพนธกรรมทเรยกวา ยน (genes) ซงเรยงตวอยบนโครโมโซม (chromosome) ป จจ ยด านพนธกรรมจ งเป นต วก าหนดศกยภาพของบ คคล ส วนสภาพแวดล อม (environment) หมายถง สงตาง ๆ ทอยรอบตวมนษย เชน ลกษณะของครอบครว ฐานะทางเศรษฐกจของครอบครว การอบรมเลยงด ภาวะโภชนาการ สภาพแวดลอมทางสงคม สงผลกระทบตอมนษยตงแตกอนเกด ขณะเกด และหลงเกด เปนสงทหลอหลอมใหมนษยมลกษณะและพฤตกรรมการแสดงออกแตกตางกน ทงพนธกรรมและสภาพแวดลอมตางมบทบาทส าคญตอการเจรญเตบโตและพฒนาการของมนษยโดยไมอาจระบไดวาปจจยใดมความส าคญมากกวากน เนองจากปจจยทง 2 ดานตางมความสมพนธหรอสงผลกระทบซงกนและกน

2.10 ระดบพฒนาการของเดกขนกบระดบวฒภาวะและการท าหนาทของสมองและระบบประสาทโดยตรง กลาวคอ ระบบประสาทสวนทควบคมอวยวะหรอระบบตาง ๆ จะตองพฒนาและจดระเบยบอยางเตมทกอนทระบบหรออวยวะนนจะท าหนาทไดอยางสมบรณ ทงนปจจยแวดลอมเชงกายภาพและสงคม (physical and social environment) ในวยเดกมสวนส าคญในการพฒนาโครงสรางและการท างานของสมองและระบบประสาท นอกเหนอไปจากปจจยดานพนธกรรมและสารอาหารทเดกไดรบ (นตยา คชภกด, 2554, น. 4)

2.11 การปฏบตท เหมาะกบพฒนาการของเดกจะท าใหเดกมพฒนาการกาวหนาตามล าดบไดด พอแมผปกครองและผทเกยวของควรสงเกตและตดตามพฒนาการของเดกเปนระยะเพอจะไดสงเสรมใหเดกไดแสดงพฤตกรรมตาง ๆ ทเหมาะสม เปดโอกาสใหเดกแสดงความสามารถ โดยการจดหาของเลนหรอจดสภาพแวดลอมทจะท าใหเดกเกดการเรยนรเรองตาง ๆ จากงายไปยาก และเมอเดกประสบความส าเรจกจะท าใหเกดความมนใจในตนเองขน นอกจากน ผใหญควรดแลเอาใจใส พดคยและเลนกบเดก ใหความชวยเหลอเดกเทาทจ าเปน และไมปลอยใหเดกอยตามล าพงเพราะอาจเกดอนตรายได

2.12 เดกทกคนตองผานขนตอนส าคญของพฒนาการจนถงวฒภาวะทางดานรางกายและจตใจ เดกทกคนไมวาจะเกดมาโดยไดรบพนธกรรมจากพอแมหรอปยาตายายในเรองใด หรอเกดภายใตสภาพแวดลอมทแตกตางกนอยางไร จะผานขนตอนตาง ๆ ของพฒนาการเหมอนกนจนกระทงเขาสวยผใหญเมออายประมาณ 20 ป โดยเดกจะมการเจรญเตบโตดานรางกายตามธรรมชาตจนสามารถประกอบกจกรรมตาง ๆ ไดเหมาะสมกบวย อยางไรกตาม เดกแตละคนอาจมวฒภาวะทางกายเรวหรอชากวาเดกคนอน ๆ ได

14

เนองจากมอตราพฒนาการไมเทากน นอกจากน เดกทมความบกพรองดานรางกายหรอสตปญญาอาจมพฒนาการดานรางกายหรอสตปญญาไมสมบรณเชนเดยวกบเดกปกตขนอยกบลกษณะความบกพรองของเดกคนนน ๆ

กจกรรม 1.1.2 1. ขอบขายของพฒนาการเดกเกยวของกบเรองใด 2. หลกการของพฒนาการมนษยมอะไรบาง

แนวตอบกจกรรม 1.1.2 1. ขอบขายของพฒนาการเดกเกยวของกบเรองตาง ๆ ไดแก

1.1 ศกษาพฒนาการและการเจรญเตบโตของทารกในครรภและพฒนาการดานรางกาย อารมณ สงคม และสตปญญาของเดกวยตาง ๆ ไดแก วยทารก วยเตาะแตะ วยเดกตอนตน วยเดกตอนกลาง และวยรน

1.2 ศกษาบรบททเกยวของกบเดก ซงหมายถงสภาพแวดลอมและแนวทางการดแลเดกทท าใหเดกมคณภาพชวตทด

2. หลกการของพฒนาการมนษย มดงน 2.1 พฒนาการของมนษยเปนกระบวนการเปลยนแปลงทตอเนอง ตงแตปฏสนธจนถงวฒ

ภาวะ และด าเนนไปตลอดชวต 2.2 พฒนาการของมนษยมแบบแผนทคลายคลงกน โดยเรมจากสวนบนหรอศรษะลงส

สวนลางของรางกาย และเรมจากแกนกลางล าตวสแขนขา 2.3 พฒนาการเรมจากบรเวณทวไปกอนจ าเพาะเจาะจง 2.4 ล าดบขนตอนของพฒนาการของแตละบคคลจะมลกษณะเดยวกน แตอตราความเรว

หรอชาของพฒนาการและระยะเวลาในการผานขนตอนตาง ๆ อาจแตกตางกน 2.5 สวนตาง ๆ ของรางกายมอตราพฒนาการไมเทากน 2.6 พฒนาการแตละวยมลกษณะเดนเฉพาะ 2.7 พฒนาการดานตาง ๆ มความเกยวของสมพนธกน 2.8 พฒนาการทางการเคลอนไหวจะเปลยนจากปฏกรยาสะทอนททารกไมสามารถบงคบ

เองไดมาเปนการเคลอนไหวทควบคมได 2.9 การเจรญเตบโตและพฒนาการของมนษยเปนผลของปฏสมพนธระหวางปจจยดาน

พนธกรรมและปจจยดานสภาพแวดลอมในแตละชวงเวลาของชวต 2.10 ระดบพฒนาการของเดกขนกบระดบวฒภาวะและการท าหนาทของสมองและระบบ

ประสาทโดยตรง

15

2.11 การปฏบตทเหมาะกบพฒนาการของเดกจะท าใหเดกมพฒนาการกาวหนาตามล าดบไดด

2.12 เดกทกคนตองผานขนตอนส าคญของพฒนาการจนถงวฒภาวะทางดานรางกายและจตใจ

เรองท 1.1.3 ภารกจตามขนพฒนาการของเดกและบทบาทของผเกยวของ

โรเบรต ฮาวกเฮอรส (Robert Havighurst, 1900-1991) ชาวอเมรกน เชอสายเยอรมน จบ

การศกษาระดบปรญญาเอกดานเคมฟสกส เขาสอนหนงสอดานเคมฟสกสอยระยะหนง ตอมาไดเปลยนความสนใจมาศกษาเรองของผสงอาย โดยเขาสนใจเรองพฒนาการของมนษยและในทสดไดพฒนางานชนส าคญขน เรยกวา ภารกจตามขนพฒนาการ (developmental task) ซงเขาอธบายวาพฒนาการของมนษยมหลายขนตอน และในแตละวย มนษยจะตองท าภารกจตามวยนน ๆ ใหส าเรจกอนกาวสชวงวยตอไป

ภาพท 1.1 โรเบรต ฮาวกเฮอรส (ค.ศ. 1900-1991) ทมา: www.google.co.th

1. ความหมาย องคประกอบ และประโยชนของภารกจตามขนพฒนาการ 1.1 ความหมายของภารกจตามขนพฒนาการ ภารกจตามขนพฒนาการ หมายถง ภารกจประจ า

ตามวยทเกดขนแนนอนในแตละชวงชวตของบคคล และทกคนควรท าใหไดในชวงวยนน ๆ เพอการเรยนรทกษะชวตในเวลาทเหมาะสม แมวาภารกจดงกลาวอาจแตกตางกนไปตามวฒนธรรมและบรบทของสงคม แตเมอถงเวลานน ๆ แตละบคคลจะสามารถปฏบตภารกจตามวยของตนไดตามปกต ตามเวลา ไมเรวเกนไปหรอชาเกนไป ไมผดแปลกไปจากบคคลอนในวยเดยวกน ภารกจของบคคลมขนตอน และแตละภารกจจะขนอย

16

กบความส าเรจของภารกจกอนหนา โดยไมจ าเปนวาภารกจนน ๆ จะตองท าไดส าเรจสมบรณกอนทจะเรมภารกจใหมในขนตอไป อยางไรกตาม หากบคคลสามารถจดการภารกจกอนหนาไดเรวเทาใดกจะสามารถรบมอกบภารกจในขนตอไปไดงายขน และถาบคคลประสบความส าเรจในภารกจกจะมความสขและประสบความส าเรจในภารกจทจะเกดขนตอ ๆ มา แตถาไมประสบความส าเรจในภารกจนน ๆ ตามชวงเวลาจะท าใหไมเปนทยอมรบของสงคม และจะมความยากล าบากในการท าภารกจตอ ๆ มา ซงมผลตอการปรบตวของบคคล

1.2 องคประกอบของภารกจตามขนพฒนาการ ภารกจตามขนพฒนาการ ประกอบดวย กาย-จต-สงคม (bio-phycho-social) ของมนษย องคประกอบดงกลาวเปนกระบวนการทเกดขนตอเนองกนและเปนตวก าหนดพฒนาการของบคคลทท าใหเกดภารกจตามขนพฒนาการ ไดแก

1) การมวฒภาวะทางกาย เชน การเรยนรทจะเดนหรอพดในวยเดก การประพฤตตนใหเปนทยอมรบของเพศตรงขามในชวงวยรน เปนตน

2) ความตองการสวนบคคล เชน เมอบคคลเตบโตขน มวฒภาวะมากขน มการใหคณคาในสงตาง ๆ และมความปรารถนาอยากเปนนนเปนน จงท าใหบคคลตองเรยนรทกษะทจ าเปนเพอความกาวหนาในหนาทการงาน เปนตน

3) ความกดดนของสงคม เชน สงคมคาดหวงใหเดกอานออกเขยนได ใหวยรนประพฤตตนดมพฤตกรรมทเหมาะสม ไมกอปญหาในสงคม เปนตน

1.3 ประโยชนของภารกจตามขนพฒนาการ ภารกจตามขนพฒนาการของเดกมประโยชนตอพอแมผปกครองและผเกยวของ เพราะเมอพอแมผปกครองหรอผเกยวของรวาเดกแตละชวงอายมภารกจตามขนพฒนาการในเรองใดกจะสามารถใหการดแลเดกไดอยางเหมาะสม คอ

1) พอแมผปกครองสามารถเปนตวแบบและสอนทกษะทจะชวยใหเดกสามารถปฏบตภารกจตามวยไดส าเรจในชวงวยนน

2) พอแมผปกครองมความอดทนมากขนตอพฤตกรรมตาง ๆ ของเดก 3) พอแมผปกครองจะกลาวโทษตนเองและเดกนอยลงเมอเดกแสดงพฤตกรรมทท าใหพอแม

ร าคาญใจแตเปนพฤตกรรมทเปนไปตามพฒนาการของเดก 4) พอแมผปกครองสามารถสรางความมนใจใหกบเดกในการฝกหดหรอจดการกบทกษะทใช

ในการปฏบตภารกจตามขนพฒนาการของเขา 2. ภารกจตามขนพฒนาการของเดกและบทบาทของผเกยวของ

ฮาวกเฮอรส (1972) แบงภารกจตามขนพฒนาการของมนษยออกเปน 6 ระยะ คอ วยทารกและวยเดกตอนตน วยเดกตอนกลาง วยรน วยผใหญตอนตน วยผใหญตอนกลาง และวยผใหญตอนปลาย โดยแตละวยจะมภารกจตามขนพฒนาการของตนเอง ซงในชดวชาพฒนาการวยเดกนจะกลาวเฉพาะภารกจตามขนพฒนาการของเดก รวมถงบทบาทของพอแมผปกครองหรอผเกยวของกบเดกในวยนน ๆ

2.1 ภารกจตามขนพฒนาการของวยทารกและวยเดกตอนตน (แรกเกดถง 5 ป) มดงน (ปรยา เกตทต, 2539, น. 265)

17

1) เรยนรทจะเดนได 2) เรยนรทจะรบประทานอาหารไดเอง 3) เรยนรทจะพดได 4) เรยนรทจะควบคมการขบถายได 5) เรยนรทจะมองเหนความแตกตางระหวางเพศ 6) เรยนรการทรงตว การเคลอนไหวอวยวะตาง ๆ ของรางกายใหคลองแคลวและสมพนธ

กนด 7) เรยนรและเรมมความคดรวบยอดงาย ๆ เกยวกบความจรงทางสงคมและทางกายภาพ 8) เรยนรทจะสรางความสมพนธระหวางตนเองกบพอแม พ นอง และบคคลอน ๆ 9) เรยนรทจะมองเหนความแตกตางระหวางสงทถกตองและไมถกตอง และเรมมพฒนาการ

ดานจรยธรรม นอกจากภาพรวมของภารกจตามขนพฒนาการของวยทารกและวยเดกตอนตนดงกลาวแลว ยง

สามารถแบงเปนภารกจยอย ๆ ตามชวงอายของเดกได ดงน (1) ภารกจตามขนพฒนาการของทารกแรกเกดถงอาย 18 เดอน (2) ภารกจตามขนพฒนาการของเดกอาย 18 เดอน - 3 ป (3) ภารกจตามขนพฒนาการของเดกอาย 4-5 ป ดงน (The center for parenting education, n.d.)

2.1.1 ภารกจตามขนพฒนาการของทารกแรกเกดถงอาย 18 เดอน มดงน (1) เรยนรทจะไวใจสภาพแวดลอมรอบตว (2) เชอวาความตองการของตนเองเปนเรองส าคญ (3) เชอวาตนเองเปนทรกและมคาตอการดแล (4) สรางสายสมพนธกบผดแลได (5) ส ารวจโลกรอบตว (6) เรมแสดงอารมณ

เนองจากทารกวยนยงไมสามารถชวยเหลอตนเองได ตองอาศยผใหญดแลและตอบสนองความตองการ ทารกจงผกพนกบพอแมมากและรบความรสกทพอแมสอออกมาไดทงเรองทดและไมด พอแมจงควรมบทบาทในการสงเสรมงานตามขนพฒนาการของทารกแรกเกดถงอาย 18 เดอน ดงน

1) เลยงทารกดวยอารมณสงบและมนคง ไมวตกกงวล หงดหงดร าคาญกบพฤตกรรมของทารก มความคงเสนคงวาในการดแลทารก เชน ไมอารมณเสยหรอวตกกงวลเมอทารกรองไหไมหยดเปนเวลานานทเรยกวา รอง 3 เดอน หรออาการโคลค (colic) เปนตน

2) ตอบสนองความตองการของทารกทนททเปนไปได เชน รวาตองอมและปลอบโยนทารกทนทททารกรองไหและดวาทารกรองไหเพราะเหตใด เปนตน

3) ดแลกจวตรประจ าวนของทารก เชน เวลากน นอน อาบน า เพอใหทารกรสกมนคงปลอดภยและเรยนรกจวตรประจ าวน เปนตน

18

4) พดคยกบทารกแมวาทารกจะยงไมเขาใจค าพดของพอแม เพอแสดงใหทารกรบรวาตนเองมความส าคญ ไดรบความเอาใจใส ซงการพดคยและทาทางการแสดงออกของพอแมสามารถสอใหทารกรบรได

5) จดสภาพแวดลอมใหเหมาะสม เพอใหทารกสามารถส ารวจโลกรอบตวได เชน มแสงสวางเพยงพอ ไมมสงของทอาจเปนอนตรายอยใกลบรเวณททารกอยหรอเออมถง เปนตน

2.1.2 งานตามขนพฒนาการของเดกอาย 18 เดอน - 3 ป มดงน (1) มอสระจากผดแลมากขน (2) เรมมองเหนตนเองแยกจากพอแมผปกครอง (3) แสดงความเปนเจาของในสงของตาง ๆ (4) ส ารวจโลกรอบตวอยางตอเนอง (5) แสดงอารมณหลากหลายมากขน

ในชวงนเดกเจรญเตบโตขนและมพฒนาการดานตาง ๆ มากขนตามอาย สามารถชวยเหลอตนเองในเรองเลก ๆ นอย ๆ ได และตองการแสดงความสามารถของตนเองใหพอแมเหน พอแมจงควรมบทบาทในการสงเสรมภารกจตามขนพฒนาการของเดกอาย 18 เดอน - 3 ป ดงน

1) จดสภาพแวดลอมในบานใหปลอดภย เพอใหเดกสามารถส ารวจและท ากจกรรมตาง ๆ ไดเองอยางอสระและปลอดภย

2) ก าหนดกตกาทชดเจนในเรองความปลอดภย เชน หามน าสงของแหยไปในปลกไฟ หามกนอาหารทตกลงบนพน หามวงในบาน เปนตน

3) ตระหนกวาเมอเดกพดค าวา “ไม” แสดงวาเดกเรมแยกตนเองออกจากพอแมและกลาแสดงความตองการของตนเอง

4) เสนอตวเลอกทพอแมยอมรบไดใหเดกเลอกเมอตองการความรวมมอจากเดก เชน ใหเดกเลอกวาจะกนผกชนดใดจากผก 2 ชนดทแมจะท าอาหารให จะอาบน ากอนแปรงฟนหรอจะแปรงฟนกอนอาบน า เปนตน

5) ใหเดกท าสงตาง ๆ เองไดถาพอแมพจารณาแลววาไมเปนอนตราย เพอหลกเลยงการใชอ านาจโดยไมจ าเปน

6) ใหเดกแสดงความเปนเจาของสงของตาง ๆ ได และเดกไมจ าเปนจะตองแบงใหคนอนทกครง เชน ถาพก าลงเลนของเลนอยแตนองเขามาแยงของเลน ผทเปนพไมจ าเปนตองแบงของเลนทก าลงเลนใหแกนองเพราะความเปนพ เปนตน

7) ยอมรบความรสกทเดกแสดงออกทงทางบวกและทางลบ 8) สอนใหเดกรความแตกตางระหวางอารมณและพฤตกรรม โดยใหเดกรจกแสดงความรสกอยาง

เหมาะสมและบอกใหรวาพฤตกรรมใดทพอแมยอมรบไมได เชน รสกโกรธได แตจะขวางปาสงของเมอโกรธไมได แตใหบอกใหพอแมรวาก าลงโกรธหรอไมพอใจสงใดได รสกเสยใจไดถาพอแมไมซอของเลนใหมให แตจะลงไปนอนรองไหโวยวายบนพนในหางสรรพสนคาไมได เปนตน

9) เปดโอกาสใหเดกไดมประสบการณใหม ๆ เชน กวาดบาน เชดพน พาไปเทยวสวนสตว เปนตน 2.1.3 ภารกจตามขนพฒนาการของเดกอาย 4-5 ป มดงน

19

(1) เรยนรการวางแผนและการมสวนเกยวของกบงานตาง ๆ (2) ส ารวจโลกรอบตวอยางตอเนองและคนหาวธการท างานของแตละเรอง (3) เรยนรการใชอ านาจ (4) เรยนรวาพฤตกรรมแตละอยางมผลของการกระท า (5) มพฤตกรรมทางสงคมทเหมาะสม

เดกอาย 4-5 ป มความวองไวและเคลอนไหวตลอดเวลา มกชอบถามค าถาม (ใคร อะไร ทไหน เมอใด อยางไร) พยายามเขาใจโลกมากขน และพยายามทดลองแสดงบทบาทตาง ๆ โดยการเลนบทบาทสมมตหรอการเลนตามจนตนาการ เดกจะมกจกรรมมากขนและเรมมสงคม รวมทงเดกมกตอตานค าสงของพอแมเพอทดสอบอ านาจของตน พอแมจงควรมบทบาทในการสงเสรมภารกจตามขนพฒนาการของเดกอาย 4-5 ป ดงน

1) สอนเดกใหรจกสาเหตและผลของการกระท าและรบผดชอบกบทางเลอกของตน เชน เมอถงเวลากนขาวแตยงหวงเลนจงกนขาวนอยท าใหหวกอนเวลาอาหารมอตอไป และพอแมจะไมใหกนขนมเพอใหอมทองกอนมออาหาร เปนตน

2) ยอมใหเดกตดสนใจในเรองทมผลตอตนเอง เพอใหเรยนรการควบคมชวตของตน เชน เดกไมยอมกนผกจงท าใหทองผกและเดอดรอนตนเองเวลาขบถาย เปนตน

3) สอนใหเดกรจกเรยกชออารมณแบบตาง ๆ และวธทแสดงอารมณทเหมาะสม เชน อารมณโกรธ กลว โศกเศรา เปนตน และการแสดงออกทเหมาะสมเมอเกดอารมณดงกลาว

4) สงเสรมการเลนตามจนตนาการและสอนใหเดกแยกใหออกระหวางจนตนาการกบความจรง 5) สนบสนนใหเดกท ากจกรรมตามความสนใจ 6) ใหขอมลเกยวกบสงแวดลอมหรอโลกรอบตว 7) แกไขขอมลทไมถกตองทเดกรบรมา โดยผใหญบางคนชอบหลอกใหเดกกลวหรอเชอในบางเรอง

เชน ถาไมนอนหลบตกแกจะมากนตบ เดกเกดจากกระบอกไมไผ เปนตน พอแมตองบอกความจรงใหเดกร โดยใชค าพดงาย ๆ สน ๆ ทเดกจะสามารถเขาใจได และไมหลอกเดกในเรองทไมจรง

8) ตอบค าถามทเดกถามโดยไมแสดงความร าคาญหรอเบอหนาย 9) ใหอสระแกเดกในการส ารวจสงแวดลอมและทดลองสงตาง ๆ ทไมเปนอนตราย 10) สงเสรมใหเดกมความสมพนธทดกบเพอน 2.2 ภารกจตามขนพฒนาการของวยเดกตอนกลาง (อาย 6-12 ป) มดงน

1) สามารถท างานทยากขนได 2) ยอมรบและท าตามกฎกตกาได 3) มความรบผดชอบ 4) เรยนรทกษะใหม ๆ รวมทงทกษะทางสงคม โดยเฉพาะเรองความสมพนธกบเพอนเพศ

เดยวกน 5) ปฏบตตนตามตวแบบทเปนผใหญเพศเดยวกบตนเอง

20

6) เรยนรโลกภายนอก 7) มอสระมากขน 8) มความสามาถในการใหเหตผลมากขน 9) ใหความรวมมอในเรองตาง ๆ มากขน

เดกอาย 6-12 ป ถามค าถามมากขน อยากเรยนรทกษะใหม ๆ โดยเฉพาะทกษะทางสงคม นอกจากนยงสนใจในกฎกตกาตาง ๆ แตกทาทายกฎกตกาในบางครงหรอพยายามสรางกฎกตกาขนมาเอง พอแมจงควรมบทบาทในการสงเสรมภารกจตามขนพฒนาการของเดกอาย 6-12 ป ดงน

1) ใหเดกเรยนรผลของการกระท าของตนเอง 2) ใหเดกตดสนใจเรองทมผลตอตนเองในระดบทพอแมยอมรบได 3) ชใหเหนความแตกตางระหวางจนตนาการและความจรง เพอกระตนใหเดกบอกผลของการ

กระท าอยางถกตอง เชน เรองโกหกกบเรองจรงมผลกระทบตอตวเดกอยางไร เปนตน 4) มอบหมายงานบานเพอใหเดกมสวนรวมในกจกรรมของครอบครว มความรบผดชอบ และรสก

เปนสวนหนงของครอบครว 5) ชวยใหเดกเขาใจอารมณของตนเองและอารมณของผอน 6) สอนใหเดกรจกการแกไขปญหาเพอใหสามารถแกไขขอขดแยงในชวตได 7) สนบสนนใหเดกท ากจกรรมตามความสนใจ เพอสรางทกษะ เพมความมนใจในตนเองและ

ความรสกประสบความส าเรจ 8) ชวยเหลอ กระตนใหเดกท าภารกจตาง ๆ ใหส าเรจ 9) ยกยอง ชมเชย ใหก าลงใจ เมอเดกพยายามท าสงตาง ๆ 10) เปนแหลงขอมลทนาเชอถอส าหรบเดก 11) ใหเวลาเดกไดท ากจกรรมกบเพอน 12) แนะน าตวแบบอน ๆ ใหกบเดก นอกเหนอจากพอแม 2.3 ภารกจตามขนพฒนาการของวยรน (อาย 13-18 ป หรอปจจบน คอ 10-19 ป) มดงน 1) สรางอตลกษณของตนเอง 2) ยอมรบสภาพรางกายของตนเองและใชรางกายอยางมประสทธภาพ ตลอดจนรจกดแลรกษา

สขภาพรางกายของตนเอง 3) ควบคมอารมณของตนเองได 4) สามารถสรางความสมพนธทดกบเพอนทง 2 เพศ 5) สามารถแสดงบทบาททางสงคมไดเหมาะสมกบเพศของตน 6) เรยนรคานยมตาง ๆ และเลอกคานยมบางอยางเปนของตนเอง 7) มการเลอกและเตรยมตวเพออาชพทตนเองมความถนดและสนใจ 8) มการเตรยมตวเพอการแตงงานหรอการมชวตครอบครว 9) มความตองการและพฒนาตนเองใหมความรบผดชอบตอตนเองและตอสงคม

21

10) พฒนาทกษะทางปญญาและแนวคดทจ าเปนส าหรบการเปนพลเมองทด แมวาพอแมจะพยายามเขาใจวาวยรนเปนวยทมการเปลยนแปลงหลายอยางเพอพฒนาตนเองสความ

เปนผใหญ แตยงคงมขอขดแยงเกดขนระหวางพอแมและวยรน มากบางนอยบางในแตละครอบครว เนองจากวยรนมความสามารถใหม ๆ เกดขน โดยสามารถคดแบบนามธรรมได ซงมทงความคดทเปนอดมคต ความคดสรางสรรค หรอความคดขดแยงกบคนอน ๆ ในสงคม โดยเฉพาะความขดแยงกบพอแม เพอนจงเปน ผท าใหวยรนมความมนใจในตนเองเพราะมลกษณะคลายกนและมวยใกลคยงกน พอแม จงควรมบทบาทในการสงเสรมภารกจตามขนพฒนาการของวยรน ดงน

1) ใหวยรนเปนคนตดสนใจเรองบางเรองในครอบครวทพอแมสามารถยอมรบผลการตดสนใจของวยรนได เชน การชวยท าความสะอาดในบาน การปฏบตกจวตรประจ าวน เปนตน

2) ก าหนดกฎกตกาทชดเจนเรองความปลอดภย เชน หามอยตามล าพงกบเพอนเพศตรงขาม 2 ตอ 2 ในทลบตา หามไปในทอโคจร เชน รานเหลา ผบ บาร หรอมวสมสงเสพตด เปนตน

3) หลกเลยงการทะเลาะเบาะแวงกบวยรน โดยเฉพาะเรองเสอผา เครองแตงกาย ทรงผม หากไมเกนขอบเขตทพอแมจะยอมรบได

4) ดแลสอดสองความสมพนธของวยรนกบเพอน ทงเพอนเพศเดยวกนและเพอนตางเพศ ผลการเรยน การใชเทคโนโลยสารสนเทศ และเขาไปชวยเหลอหากรสกวาวยรนตองการความชวยเหลอหรอวยรนมพฤตกรรมไมเหมาะสม

5) เปนทพงใหกบวยรนไดเมอวยรนตองการ แมวาสวนใหญวยรนจะตองการเปนอสระจากพอแมแตวยรนยงคงตองการการสนบสนนหรอความเขาใจจากพอแม

6) ใหวยรนรวาพอแมใหคณคากบเรองใดในชวตเพอใหวยรนยดถอเปนแนวทางในการปฏบตตน เชน ความขยนหมนเพยร ความซอสตย การมสมมาคารวะ การมกรยามารยาทเรยบรอย การเรยนตอในระดบอดมศกษา การไมมเพศสมพนธในวยเรยน เปนตน

7) เปนตวแบบทดใหกบวยรน เชน ไมสบบหร ไมดมเหลา ไมเลนการพนน ไมใชความรนแรงในครอบครว เปนตน

8) ชนชมในการเจรญเตบโตและการเปนอสระของวยรน โดยปลอยใหวยรนเปนอสระจากพอแม รจกตดสนใจและแกไขปญหาดวยตวเอง ไมยดวยรนไวเปนสมบตของพอแมและตองท าทกอยางตามทพอแมก าหนด

9) สงเสรมใหวยรนมกจกรรมรวมกน โดยวยรนสามารถชวนเพอนมาทบานไดเมอพอแมอยบาน แตไมอนญาตใหพาเพอนตางเพศมาทบาน หากไมมผใหญอยบาน

10) สงเสรมใหวยรนท ากจกรรมตาง ๆ ทสนใจ โดยตองไมมผลกระทบกบการเรยนซงเปนภารกจหลกของวยรน

กจกรรม 1.1.3

22

ใหอธบายภารกจตามขนพฒนาการของเดกและวยรนมาชวงวยละ 3 ขอ พรอมบอกบทบาทของพอแมผปกครองและผเกยวของในการสงเสรมใหเดกและวยรนบรรลภารกจตามขนพฒนาการดงกลาว

แนวตอบกจกรรม 1.1.3 ภารกจตามขนพฒนาการของเดก มดงน

1) เรยนรทจะไวใจสภาพแวดลอมรอบตว 2) เรยนรวาพฤตกรรมแตละอยางมผลของการกระท า 3) มความรบผดชอบตามวย

พอแมผปกครองและผเกยวของมบทบาทในการสงเสรมใหเดกบรรลภารกจตามขนพฒนาการ ดงน 1) เลยงเดกดวยอารมณสงบและมนคง ไมวตกกงวล หงดหงดร าคาญกบพฤตกรรมของเดก

และมความคงเสนคงวาในการเลยงด 2) สอนเดกใหรจกสาเหตและผลของการกระท าและรบผดชอบกบทางเลอกของตน 3) มอบหมายงานบานเพอใหเดกมสวนรวมในกจกรรมของครอบครว มความรบผดชอบ

และรสกเปนสวนหนงของครอบครว สวนภารกจตามขนพฒนาการของวยรน มดงน

1) สามารถสรางความสมพนธทดกบเพอนทง 2 เพศ 2) เรยนรคานยมตาง ๆ และเลอกคานยมบางอยางเปนของตนเอง 3) ควบคมอารมณของตนเองได

พอแมผปกครองและผเกยวของมบทบาทในการสงเสรมใหวยรนบรรลภารกจตามขนพฒนาการ ดงน 1) ดแลสอดสองความสมพนธของวยรนกบเพอน ทงเพอนเพศเดยวกนและเพอนตางเพศ

ผลการเรยน การใชเทคโนโลยสารสนเทศ และเขาไปชวยเหลอหากรสกวาวยรนตองการความชวยเหลอหรอวยรนมพฤตกรรมไมเหมาะสม

2) ใหวยรนรวาพอแมใหคณคากบเรองใดในชวตเพอใหวยรนยดถอเปนแนวทางในการปฏบตตน 3) หลกเลยงการทะเลาะเบาะแวงกบวยรน โดยเฉพาะเรองเสอผา เครองแตงกาย ทรงผม หาก

ไมเกนขอบเขตทพอแมจะยอมรบได

23

ตอนท 1.2 ทฤษฎทเกยวของกบพฒนาการเดก โปรดอานหวเรอง แนวคด และวตถประสงคของตอนท 1.2 แลวจงศกษารายละเอยดตอไป หวเรอง

1.2.1 ทฤษฎจตวเคราะหของฟรอยด 1.2.2 ทฤษฎจตสงคมของอรคสน 1.2.3 ทฤษฎพฒนาการดานการรคดของเพยเจต 1.2.4 ทฤษฎพฒนาการดานจรยธรรมของโคลเบอรก 1.2.5 ทฤษฎมนษยนเวศของบรอนเฟนเบรนเนอร

แนวคด 1. ทฤษฎจตวเคราะหของฟรอยดเปนทฤษฎทอธบายวาบลกภาพของบคคลเปนผลมาจากจตของมนษยทม 3 สวน คอ อด อโก ซเปอรอโก และพฤตกรรมของบคคลเปนผลมาจากแรงขบตาง ๆ ทฤษฎนแบงเปน 5 ขนตอน ไดแก (1) ขนปาก (2) ขนทวารหนก (3) ขนอวยวะเพศขนตน (4) ขนพก และ (5) ขนอวยวะเพศตอนปลาย 2. ทฤษฎจตสงคมของอรคสนเปนทฤษฎทอธบายวาบคลกภาพของบคคลไดรบอทธพลมาจาก สงแวดลอม ทฤษฎนครอบคลมพฒนาการตลอดทงชวงชวตของมนษย แบงเปน 8 ขนตอน ไดแก (1) ความรสกไววางใจหรอรสกไมไววางใจ (2) ความรสกเชอมนในตนเองหรอสงสยไมแนใจในความสามารถของตน (3) การเปนผน ารเรมหรอรสกผด (4) ความขยนขนแขงหรอรสกดอย (5) การยอมรบอตลกษณของตนหรอการสบสนในอตลกษณ (6) ความใกลชดสนทสนมหรอความรสกแยกตว (7) ความตองการท าประโยชนหรอความรสกเฉอยชา และ (8) ความรสกมนคงหรอความรสกสนหวง 3. ทฤษฎพฒนาการดานการรคดของเพยเจตเปนทฤษฎทอธบายการร คดของมนษย ซงเปนองคประกอบส าคญของสตปญญา โดยอธบายโครงสรางของความคด การเรยน และการรบร หลกการของพฒนาการดานการรบร ทฤษฎนครอบคลมพฒนาการตงแตวยทารกถงวยรน แบงเปน 4 ระยะ ไดแก (1) ระยะพฒนาการดานประสาทสมผส (2) ระยะกอนปฏบตการคด (3) ระยะปฏบตการคดแบบรปธรรม และ (4) ระยะขนการคดปฏบตการ 4. ทฤษฎพฒนาการดานจรยธรรมของโคลเบอรกเปนทฤษฎทอธบายจรยธรรมของมนษย ซงเปน องคประกอบส าคญประการหนงในการอยรวมกนในสงคม ทฤษฎนครอบคลมพฒนาการ ตลอดทงชวงชวตของมนษย แบงเปน 3 ระดบ 6 ขน ไดแก (1) ระดบกอนมจรยธรรมอยางเปนเหตเปนผล มระดบยอย 2 ขน คอ การหลบหลกการลงโทษ และขอแลกเปลยนทพงพอใจ (2) ระดบมจรยธรรมอยางมกฎเกณฑ มระดบยอย

24

2 ขน คอ การท าตามความเหนชอบของผอน และการเคารพกฎเกณฑของสงคม และ (3) ระดบมจรยธรรมอยางมวจารณญาณ มระดบยอย 2 ขน คอ การรกษาสทธและประโยชนของสวนรวม และหลกการท าตามอดมคตสากล 5. ทฤษฎมนษยนเวศของบรอนเฟนเบรนเนอรเปนทฤษฎทอธบายพฒนาการของมนษย โดยค านงถงตวมนษยและระบบตาง ๆ ทแวดลอมและมปฏสมพนธกนตลอดชวงชวต แบงเปน 5 ระบบ ไดแก ระบบจลภาค ระบบกงกลาง ระบบภายนอก ระบบมหภาค และระบบเวลา วตถประสงค

เมอศกษาตอนท 1.2 จบแลว นกศกษาสามารถ 1. อธบายทฤษฎตาง ๆ ทเกยวของกบพฒนาการเดกได 2. อธบายและวเคราะหพฤตกรรมของเดกโดยใชทฤษฎตาง ๆ ได

เรองท 1.2.1 ทฤษฎจตวเคราะหของฟรอยด

ซ กม น ด ฟ รอยด (Sigmund Freud, ค .ศ . 1856-1939) เป น แพ ท ย ด าน ระบ บ ป ระส าท

(nuerologist) ชาวออสเตรย (บางต าราระบวาเปนนกจตวทยา, นกจตวเคราะห, จตแพทย) ไดท าการรกษาคนไขทมาหาเขาดวยอาการทางประสาท เชน เหนภาพหลอน กลว ไมสามารถเคลอนไหวมอได สายตาพรามว ซงไมสามารถอธบายสาเหตไดดวยความรทางสรรวทยา แมวาจากอาการทพบจะแสดงวาเนอเยอของเสนประสาทถกท าลาย แตจากการตรวจสอบกลบไมพบความเสยหายดงกลาว เพอหาค าตอบในการร กษาอาการดงกลาว เขาพบวาเมอปลอยใหคนไขไดเลาเรองราวทเปนความทรงจ าอนเจบปวดในวยเดก ปรากฏวาอาการเจบปวยดงกลาวดขน ฟรอยดจงศกษาเกยวกบแรงจงใจในจตใตส านกของคนไขของเขาและสรางทฤษฎขนมาเปนทฤษฎเกยวกบจตใจ-เพศ (psychosexual theory หรอ psychosexual developmental theory) โดยเนนวาการทพอแมจดการเกยวกบแรงขบทางเพศและความกาวราวของเดกในชวงตนของชวตมความส าคญตอการพฒนาบคลกภาพของเดก ซงตอมาไดพฒนาเปนทฤษฎจตวเคราะห (psychoanalytic theory)

25

ภาพท 1.2 ซกมนด ฟรอยด (ค.ศ. 1856-1939) ทมา: https://www.google.co.th 1. จตของมนษย

1.1 ระดบจตของมนษย ตามทฤษฎของฟรอยด เขาไดแบงจตของมนษยเปน 3 ระดบ ตงแตระดบบนสดถงระดบลางสด ไดแก (พรรณทพย ศรวรรณบศย, 2556; พระกญญ สขโพธารมณ และปรศนย เกศะบตร, ม.ป.ป.; รชน ลาชโรจน, 2539)

1.1.1 จตส านก/จตรส านก (conscious mind) เปนจตทบคคลตระหนกรดวยประสาทสมผสทงหาและอยในการควบคมใหแสดงพฤตกรรมออกมาในระดบทรตว (awareness) โดยมเจตนาและจดมงหมาย รวมทงควบคมอารมณ ความตองการ และความปรารถนา จตส านกท าใหบคคลมพฤตกรรมสอดคลองตามเหตและผลในสถานการณตาง ๆ

1.1.2 จ ต ใต ส า น ก /จ ต ก ง ส า น ก (subconscious mind) ห ร อ จ ต ก อ น ส า น ก (preconcious mind) เปนจตซงอยระหวางจตส านกและจตไรส านก เปนจตระดบทรตวเพยงแตควบคมไมใหแสดงพฤตกรรมออกมา หากเมอใดกตามทตองการแสดงพฤตกรรมกสามารถเปดเผยไดทนท

1.1.3 จตไรส านก (unconscious mind) เปนจตทอยในสวนลกของจตใจ ตามปกตไมอาจขนมาในระดบจตส านกได อาจแสดงออกมาในรปของความฝนหรออาการเจบปวยบางอยาง เชน ปวดศรษะ เคลอนไหวรางกายบางสวนไมได เปนตน ซงจะเบยงเบนไปจากความคดหรอความตองการเดม

เมอจตทง 3 ระดบสามารถท างานประสานหรอประนประนอมกนไดอยางราบรน พฤตกรรมของบคคลจะแสดงออกมาเปนปกต แตถาเกดความขดแยงกนจะท าใหเกดพฤตกรรมทไมพงประสงค กอใหเกดปญหาบคลกภาพและการปรบตว

1.2 โครงสรางจตของมนษย นอกจากระดบจตของมนษยแลว ฟรอยดยงไดแบงโครงสรางจตของมนษยเปน 3 สวน คอ

1.2.1 อด (id) เปนสวนทอยในจตไรส านกของมนษย เปนแรงผลกหรอพลงทมมาต งแตก าเนด เปนความตองการการตอบสนองโดยไมค านงถงสงใด อด ซงมขนาดของสดสวนใหญทสดในจตของ

26

มนษย เปนแหลงก าเนดของความจ าเปนพนฐานทางชววทยาและความตองการของมนษย อด ประกอบดวยแรงขบหรอสญชาตญาณ 2 ชนด คอ

(1) สญชาตญาณแห งการมชวต (life instinct/Eros) เปนแรงขบ (drive) หรอแรงผลกดนใหมนษยมการตอสดนรนและควบคมใหมนษยท ากจกรรมตาง ๆ เพอการมชวตอยรอด เชน การหายใจ การกน และเรองเพศ เปนตน พลงซงเกดขนจากสญชาตญาณแหงการมชวตน เรยกวา พลงชวต (libido)

(2) สญชาตญาณแห งความตาย (death instinct/Thanatos) เปนแรงขบหรอแรงผลกดนในการท าลายของมนษย พลงทเกดขนจะแสดงออกในเรองของความกาวราวและความรนแรงทสงผลเสยตอชวต เชน การประสงครายตอผอน การฆาตวตาย เปนตน

สญชาตญาณทง 2 กลมนมอทธพลผลกดนพฤตกรรมของมนษยอยตลอดเวลา และมโอกาสสบเปลยนจากกลมหนงไปเปนอกกลมหนงไดในทนททนใด อยางไรกตาม ฟรอยดเชอวาสญชาตญาณแหงการมชวตมความเขมแขงกวาสญชาตญาณแหงความตาย ซงมอทธพลท าใหมนษยสามารถมชวตอยรอดไดมากกวาการท าลายตนเอง

1.2.2 อโก (ego) เปนสวนทอยในจตใตส านกและจตส านกบางสวน เปนจตสวนทจะมการวางแผนเพอใหไดรบการตอบสนองความตองการและเปนสวนเหตผลของบคลกภาพ ซงเกดขนในชวงตนของวยทารกทเปลยนทศทางแรงผลกดนของอดเพอใหไดรบการตอบสนองในทางทเปนทยอมรบ

1.2.3 ซเปอรอโก (super ego) เปนสวนของจตใจทคอยควบคมการแสดงออกของอดและอโกใหสอดคลองกบเหตผล คณธรรมจรยธรรมตามกฎเกณฑของสงคม ซเปอรอโกพฒนาขนในชวงวยเดกตอนตน เมอเดกสามารถระบไดแลววาตนเองมเพศเดยวกบพอหรอแม

ภาพท 1.3 แนวคดของฟรอยดเกยวกบจตของมนษย

ทมา: McLeod, 2013 (http://www.simplypsychology.org/Sigmund-Freud.html)

จากภาพท 1.3 แสดงใหเหนวาจตของมนษยเปรยบเสมอนกอนน าแขงในมหาสมทร ซงประกอบดวยอด อโก และซเปอรอโก โดยอดเปนสวนทอยลางสดของจต คอ อยในสวนของจตไรส านกของมนษย อโกเปน

27

สวนทอยเหนออด และอยในสวนของจตส านกและจตใตส านก สวนซเปอรอโก เปนสวนทคอยควบคมทงอดและอโก

ตามทฤษฎของฟรอยดนนความสมพนธของอด อโก ซเปอรอโก ในชวงของวยเดกตอนตนหรอเดกปฐมวยจะเปนพนฐานบคลกภาพของบคคล หากจตทง 3 สวนสามารถท างานประสานกนไดด บคคลนนจะมสภาพจตด แตถาจตท างานขดแยงกน บคคลจะเกดความเครยดหรอวตกกงวล และจะใชกลวธานปองกนตวหรอกลไกปองกนตนเอง (defense mechanisms) เพอลดความวตกกงวลตาง ๆ 2. กลวธานปองกนตวหรอกลไกปองกนตนเอง

กลวธานปองกนตวหรอกลไกปองกนตนเองเปนการท างานในระดบจตไรส านก (เตมศกด คทวณช, 2547, น. 298 อางใน พระกญญ สขโพธารมณ และปรศนย เกศะบตร, ม.ป.ป.) โดยเปนกลยทธทบคคลน ามาใชเพอลดสภาวะทางอารมณตาง ๆ ทเกดขน กลวธานปองกนตวหรอกลไกปองกนตนเอง มดงน (พระกญญ สขโพธารมณ และปรศนย เกศะบตร, ม.ป.ป.)

2.1 การเกบกด (repression) คอ ความพยายามเกบกดความรสกไมพอใจตาง ๆ ไวในจตไรส านกเพอไมใหจดจ าและเปลยนเปนการลม แทจรงแลวความรสกนนยงคงอยเพยงแตหายไปจากจตส านก แตยงคงอยในสวนของจตไรส านก การกระท าเชนนท าใหบคคลสามารถปองกนการกระทบกระเทอนทางจตใจ ท าใหเขาไมสามารถจดจ าเหตการณทเกดความขมขนนนได

2.2 การแสดงปฏกรยาตรงขามกบความรสกทแทจรง (reaction formation) เปนการเกบกดความรสกทแทจรงของตนเองซงสงคมไมยอมรบ แลวแสดงออกถงพฤตกรรมทตรงขามกบความรสกของตน เพอไมใหถกคนในสงคมต าหน รวมทงเพอรกษาศกดศรของตน

2.3 การหาเหตผลเขาขางตนเอง (rationalization) เปนการหาค าอธบายหรอเหตผลมาอางองการกระท าของตนเองเพอใหเปนทยอมรบ เพอลดความเครยด ความวตกกงวล การอางเหตผลม 2 แบบ คอ แบบองนเปรยว (sour grape) เปนการอางเมอพลาดจากสงทหวงหรอตองการ เพอปลอบใจตนเองและท าใหตนเองรสกดขน เชน เดกแยงของเลนกนแลวตนเองสเพอนไมไดกจะบอกคนอน ๆ วาของเลนนนไมด ไมนาสนใจ ใหเลนฟร ๆ ยงไมอยากเลน เปนตน และแบบมะนาวหวาน (sweet lemon) เปนการอางเหตผลเมอตองเผชญกบภาวะทไมอยากพบ ไมอยากกระท า ไมอยากได แตไมสามารถเลยงไดจงตองพยายามท าใหผอนเขาใจวาสงทตนเองไดนนเปนสงทด เพอใหเกดความสบายใจ เชน นกเรยนกลวการออกไปพดหนาหองแตหลกเลยงไมไดกจะบอกเพอนวาการออกไปพดหนาหองเปนการฝกความกลาในการแสดงออก เปนตน

2.4 การแสดงพฤตกรรมถอยหลง (regression) เปนการแสดงพฤตกรรมยอนกลบไปเหมอนพฤตกรรมทเคยเปนมาในอดต โดยเฉพาะพฤตกรรมวยเดก เกดขนโดยไมตงใจและไมรตว มกเกดขนเมอบคคลรสกไมมนคงทางจตใจ รสกคบของใจ

2.5 การปฏเสธความจรง (denial) เปนการปฏเสธความจรงทมผลกระทบกระเทอนจตใจรนแรงจนไมสามารถยอมรบได ท าใหบคคลไมยอมรบรสงทเกดขนกบตน เพอเปนการหลอกตนเองใหคลายทกข

28

2.6 การระบายไปทอน (displacement) เปนการระบายความคบของใจ อารมณโกรธขณะนนไปสคนหรอสงของทไมไดเปนตนเหตของความคบของใจหรอความโกรธนน

2.7 การโทษผอน (projection) เปนการท าใหความรสกผดของตนลดลง โดยซดทอดความผดไปใหผอนแทน

2.8 การชดเชย (compensation) เปนการพยายามสรางปมเดนเพอชดเชยปมดอยของตน 2.9 การถอยหน (withdrawal) เปนการหลกเลยงสถานการณ บคคล หรอสงแวดลอมทท าใหตน

หวาดกลว วตกกงวลและเครยด การใชกลไกปองกนตนเองสวนใหญไมไดท าใหปญหาจรงหมดไป แตท าใหความรสกหรออโกดขน

เพราะอโกจะท าหนาทปรบตวหรอปรบความรสกใหคนสสภาพเดมเพอลดความวตกกงวลและสามารถด าเนนชวตไดอยางปกต

3. ขนตอนของทฤษฎจตวเคราะห

เนองจากความเชอของฟรอยดเปนเรองทเกยวกบจตใจ-เพศ (psychosexual) เขาจงเชอวาแรงขบทเปนพนฐานทสด คอ แรงขบทางเพศ ซงท าใหบคคลมความสข ฟรอยดเชอวาในชวงวยเดกแรงขบทางเพศจะมจดศนยรวมเรมจากปากสทวารหนกและอวยวะสบพนธ ขนตอนของทฤษฎจตวเคราะหของฟรอยดจงเปนการอธบายจากสวนตาง ๆ ของรางกายทท าใหเดกเกดความสข ยกเวน ระยะพก ทสญชาตญาณทางเพศสงบลง และเดกเปลยนไปสนใจเรองอน ๆ แทน ในแตละขนตอนนหากพอแมตอบสนองความตองการของเดกไดอยางเหมาะสม เดกจะเตบโตเปนผใหญทสามารถปรบตวกบพฤตกรรมทางเพศได ฟรอยดแบงทฤษฎจตวเคราะหของเขาเปน 5 ขนตอน ดงน

3.1 ขนปาก (oral stage) (ทารกแรกเกด-อาย 1 ป) เปนขนททารกแสวงหาความสขทางปาก เชน การดด เคยว กด เลนเสยง เปนตน หากทารกถกขดขวางไมใหมกจกรรมทางปาก หรอไมไดรบความสขจากการท ากจกรรมทางปาก เชน หวนมแลวไมไดดดนม ไดดมนมนอยเกนไป หรอหยานมเรวเกนไป เปนตน ทารกจะมความคบของใจ มความเครยด ซงทารกมวธการลดความเครยดของตนเอง ไดแก การชะงกพฒนาการ หรอการถดถอย โดยการเปลยนไปกดปาก ดดปาก เมอมความเครยด เพอใหพอแมสนใจ การชดเชย โดยเปลยนไปดดสงอนแทน เชน ดดนว ดดผาหม และการกาวราว หรอการตอตาน โดยแทนทจะดดนมแมกเปลยนเปนกดนมแม เปนตน

3.2 ขนทวารหนก (anal stage) (เดกอาย 1-3 ป) เปนขนทความรสกของเดกจะเปลยนไปอยททวารหนก เดกเรมรจกการกลนหรอการถายอจจาระ และเปนชวงทพอแมเรมฝกใหเดกหดขบถายตามเวลา ตามททก าหนด การฝกหดแบบเครงครด ฝกหดเรวเกนไป หรอค าพดแสดงความรงเกยจสงทเดกขบถา ยออกมาจะท าใหเดกเกดความเครยดและมผลเสยตอความตงใจในการขบถายของเดก เดกจะเปลยนไปสนใจพฤตกรรมของพอแมแทนทจะสนใจกบการขบถายของตนเอง หรอบางครงตอตานโดยการขบถายให เลอะเทอะโดยไมบอกผใหญ

29

3.3 ขนอวยวะเพศขนตน (phallic stage or infantile-genital stage) (เดกอาย 3-5 ป) เปนขนทความสนใจของเดกอยทอวยวะเพศ อยากรอยากเหนสภาพรางกายของบคคลรอบ ๆ ตว ระยะนจงอาจเหนเดกบางคนเลนอวยวะเพศของตนเอง ลกษณะส าคญของข นอวยวะเพศข นตน คอ ปมออดป ส (Oedipus complex) ในเดกชาย และปมอเลกตรา (Electra complex) ในเดกหญง โดยเดกชายจะรกแม ตดแม ตองการเปนเจาของแม และตองการก าจดพอ ซงเปนความรสกทผด เดกชายจะรกอวยวะเพศของตนเอง มความกงวลวาจะมใครมาตดอวยวะเพศ (castration anxiety) เดกชายจงแกปญหาความกงวลนโดยการเลยนแบบพฤตกรรมการแสดงเปนเพศชายของพอ เรยกวา การสรางอตลกษณ (identification) และเปนวธทเดกชายอาย 3-5 ขวบ ใชแกไขปญหาปมออดปส สวนเดกหญงจะรกพอ ตดพอ อจฉาเดกชายทมอวยวะเพศแตกตางจากตนเอง (penis envy) และตองการจะเปนเดกชายบาง เดกหญงจะเกบกดความตองการพอของตนเองและแทนทความปรารถนาทจะมอวยวะเพศชายเปนความปรารถนาทจะมลก เดกหญงจะโทษแมทท าใหเธอไมมอวยวะเพศชายซงท าใหเกดความเครยด ในทสดเดกหญงจะเกบกดความรสกกลาวโทษนไวและแสดงตนเองใหเหมอนแมพรอมทงเลยนแบบบทบาททางเพศของผเปนแมตอไป ชวงนจงเปนชวงของการทเดกหญงหรอเดกชายจะเลยนแบบบทบาททางเพศทเหมาะสมกบเพศของตน

3.4 ขนพก (latency stage) (เดกอาย 5-12 ป) เปนขนทเดกใหความสนใจกบสภาพแวดลอมใหม ๆ เพราะเดกเรมไปโรงเรยน เดกจะยงคงเลยนแบบบคคลเพศเดยวกบตนเองตอไป

3.5 ขนอวยวะเพศตอนปลาย (genital stage or mature-genital stage) (วยรนอาย 12-18 ป) เปนชวงทเดกเปลยนไปเปนวยรนแลว รางกายมการเปลยนแปลงซงเปนผลมาจากฮอรโมน ท าใหชวงนรางกายถกกระตนพลงทางเพศขนมาอกครง แตวยรนจะพฒนาความรสกในการตอบสนองความตองการทางเพศในรปแบบทถกตองมากขน

ทฤษฎจตวเคราะหของฟรอยดเปนทฤษฎแรกทอธบายขนตอนของพฒนาการตลอดชวงชวตของวยเดก โดยเนนความส าคญของสมพนธภาพในครอบครวและประสบการณทเดกไดรบในชวงแรกของวย แมวาทฤษฎนถกวพากษวจารณตลอดมาแตแนวคดหลายแนวคดไดกลายมาเปนขอสมมตฐานของนกวชาการในเรองเกยวกบการท างานของจต นอกจากน ฟรอยดถอเปนบดาของจตวเคราะห ซงเปนแนวคดในการรกษาความเจบปวยทางจตและทฤษฎทอธบายพฤตกรรมของมนษย โดยเขาไดรบการยอมรบวาเปนบคคลทมอทธพล 1 ใน 100 คนของศตวรรษ ท 20 (Gay, 1999, as cited in Levine & Munsch, 2016, p. 29)

สวนขอวพากษเกยวกบทฤษฎจตวเคราะหของฟรอยด เชน แรงขบของมนษยหรอพลงชวต หรอจตใตส านก เปนเรองทพสจนไมไดในทางวทยาศาสตร ทฤษฎของฟรอยดเนนพฒนาการของเดกวาไดรบอทธพลจากความรสกทางเพศมากเกนไป ทฤษฎมทมาจากปญหาทาง เพศทถกเกบกดของผใหญ ซงหลกฐานของฟรอยดทปรากฏสวนใหญมาจากกลมตวอยางทไมสามารถเปนตวแทนได เชน การศกษาจากตวของเขาเอง คนไขทเปนผใหญ และเดก 1 คน ซงใชชอสมมตวา ฮานนอย (Little Hans) โดยกรณของเดกนเปนการศกษาจากการรายงานของพอเดก และฟรอยดไดพบกบเดกเพยง 1 ครงเทานน ดงนน ในความเปนจรงแลวฟรอยดจงไมเคยศกษาจากคนไขทเปนเดกอยางจรงจง

30

จากแนวคดและทฤษฎจตวเคราะหของฟรอยดทกลาวมาน เหนไดวาเปนแนวคดและทฤษฎเกยวกบ พฒนาการบคลกภาพของมนษย ขนตอนตาง ๆ ของทฤษฎนอธบายพฒนาการทเกดขนของเดกในแตละชวงอายและพฤตกรรมของเดกซงสงผลตอบคลกภาพ หากเดกไดรบการตอบสนองความตองการกจะมความสข สขภาพจตด และมบคลกภาพด แตถาเดกไมมความสขในแตละขนตอนของพฒนาการจะเกดความคบของใจและใชกลวธานปองกนตวในการแกไขปญหาของตนเอง ซงบคลกภาพดงกลาวสามารถสงผลตอเนองจนกระทงเดกเตบโตเปนผใหญ โดยความรสกนนจะตดคางอยในจตใจของเดกและอาจแสดงออกมาเปนพฤตกรรมบางอยางแมวาบคคลจะเตบโตผานพนวยเดกไปแลว เชน เมอเดกอาย 1-3 ป เปนชวงทพอแมจะฝกเรองการขบถายของเดก (toilet training) เนองจากเดกเรมมความพรอมในการควบคมการขบถายอจจาระ ปสสาวะเมออาย 1 1/2 งถง 2 ป โดยความสามารถในการควบคมการถายอจจาระจะเกดขนเรวกวาการถายปสสาวะเลกนอย ในชวงนหากพอแมละเลยการฝกหดการขบถายของเดกจะท าใหเดกมปญหายงยากตามมา เชน ไมบอกพอแมวาปวดอจจาระ ปสสาวะ บางคนยงอจจาระปสสาวะราด เลอะเทอะ หรอเวลาถายยงไมยอมนงกระโถนหรอโถสวม หรอบางคนกยงถายในผาออมเดกเหมอนเดกเลก ๆ และถาพอแมเครงครด ตงเครยดกบการฝกการขบถายของเดกหรอแสดงความหงดหงด รงเกยจเมอเดกถายเลอะเทอะ ท าใหเดกบางคนเตบโตขนเปนคนทวตกกงวลเรองการขบถายของตนเอง มพฤตกรรมไมชอบท าอะไรเลอะเทอะ ไมชอบความสกปรก ทกสงทกอยางตองเรยบรอยถกทถกทางในระดบมากทสด หรอในทางตรงขาม คอ ท าใหคนบางคนกลายเปนคนทไมสนใจความเปนระเบยบเรยบรอย ชอบท าอะไรสกปรก รกรงรง ดงนน แมทฤษฎของ ฟรอยดจะใหความสนใจกบพฒนาการในวยเดกเปนพเศษ แตแนวคดเกยวกบจตของมนษยและการใชกลไกปองกนตนเองของมนษยกยงสามารถน ามาใชวเคราะหพฤตกรรมของบคคลในวยตาง ๆ ไดเชนกน

กจกรรม 1.2.1 1. ทฤษฎจตวเคราะหของฟรอยดอธบายโครงสรางจตของมนษยอยางไร 2. ทฤษฎจตวเคราะหของฟรอยดแบงเปนกขน อะไรบาง ใหอธบายพอสงเขป

แนวตอบกจกรรม 1.2.1 1. ทฤษฎจตวเคราะหของฟรอยดอธบายวาโครงสรางจตของมนษยประกอบดวย 3 สวน คอ อด อโก

และซเปอรอโก 1.1 อด เปนสวนทอยในจตไรส านกของมนษย เปนแรงผลกหรอพลงทมมาตงแตก าเนด เปน

ความตองการการตอบสนองโดยไมค านงถงสงใด 1.2 อโก เปนสวนทอยในจตใตส านกและจตส านกบางสวน เปนจตสวนทจะมการวางแผน

เพอใหไดรบการตอบสนองความตองการ 1.3 ซเปอรอโก เปนสวนของจตใจทคอยควบคมการแสดงออกของอดและอโกใหสอดคลอง

กบเหตผล คณธรรมจรยธรรมตามกฎเกณฑของสงคม 2. ทฤษฎจตวเคราะหของฟรอยดแบงเปน 5 ขน ไดแก

31

2.1 ขนปาก เปนขนททารกแสวงหาความสขทางปาก หากทารกถกขดขวางไมใหมกจกรรมทางปากหรอไมไดรบความสขจากการท ากจกรรมทางปาก ทารกจะมความคบของใจ มความเครยด ซงทารกมวธการลดความเครยดของตนเอง ไดแก การชะงกพฒนาการ หรอการถดถอย

2.2 ขนทวารหนก เปนขนทความรสกของเดกจะเปลยนไปอยททวารหนก เดกเรมรจกการกลนหรอการถายอจจาระ และเปนชวงทพอแมเรมฝกใหเดกหดขบถายตามเวลา ตามททก าหนด

2.3 ขนอวยวะเพศขนตน เปนขนทความสนใจของเดกอยทอวยวะเพศ อยากรอยากเหนสภาพรางกายของบคคลรอบ ๆ ตว

2.4 ขนพก เปนขนทเดกใหความสนใจกบสภาพแวดลอมใหม ๆ เนองจากเดกเรมเขาโรงเรยน

2.5 ขนอวยวะเพศตอนปลาย เปนชวงทเดกเปลยนไปเปนวยรน รางกายมการเปลยนแปลงซงเปนผลมาจากฮอรโมน ท าใหชวงนรางกายถกกระตนพลงทางเพศขนมาอกครง

เรองท 1.2.2 ทฤษฎจตสงคมของอรคสน

อรค อรคสน (Erik Erikson, 1902-1994) เปนนกจตวเคราะห (psychoanalyst) ชาวเยอรมน เขาม

ความตงใจทจะศกษาความคดของฟรอยดเรองพฒนาการของบคลกภาพซงเกดขนในชวงวยเดก โดยท าความเขาใจในเรองตาง ๆ ไดแก

1) พฒนาการของบคลกภาพทด แตกตางจากฟรอยดทเนนเรองการเจรญเตบโตและการรกษาพฤตกรรมทางประสาท

2) กระบวนการทางสงคมของเดกทเปนไปตามอทธพลของสงคมและวฒนธรรม โดยผานขนตอนตาง ๆ ตามลกษณะทตดตวเดกแตละคนมาตงแตเกด ซงเกดขนคขนานกบขนตอนตามทฤษฎจตวเคราะหของฟรอยด

3) เปาหมายของแตละบคคลทตองการประสบความส าเรจในการพฒนาอตลกษณของตนเอง โดยการแกไขปญหาวกฤตอตลกษณในแตละขนตอนของการเตบโตดานจตสงคม

อรคสนไดเสนอแนวคดทฤษฎเกยวกบพฒนาการมนษยและพฒนาการบคลกภาพจ านวนมาก โดยทฤษฎ ท โด งด งและได ร บการยอมรบจากน กจ ตว ทยาท วโลก คอ ทฤษฎ จ ตส งคม (psychosocial theory)

32

ภาพท 1.4 อรค อรคสน (ค.ศ. 1902-1994) ทมา: www.google.co.th

อรคสนเชอวามนษยจะพฒนาเปนเชนใดนนเปนผลจากการไดรบอทธพลของสงแวดลอมทบคคลนนเตบโตมามากกวาแรงขบทางเพศตามทฤษฎของฟรอยด เขาเชอวาบคคลในแตละชวงอายมความคบของใจหลายอยางเกดขนและจะพยายามแกไขปญหาโดยอาศยปฏสมพนธระหวางพฒนาการทางชวภาพและประสบการณตาง ๆ ในสภาพแวดลอม ซงวธการทบคคลสามารถแกไขปญหาตาง ๆ ไดจะเปนรากฐานของพฒนาการในขนตอไป (Lavine & Munsch, 2016, p. 31) อรคสนแบงระยะพฒนาการของมนษยเปน 8 ขนตอน โดยครอบคลมทงชวงชวตของมนษยและแตละขนตอนตองพฒนาเปนล าดบตอเนองกนไป ไมมการขามขน และผลของพฒนาการในล าดบตนจะมผลตอเนองไปยงพฒนาการขนตอ ๆ ไป ซงสงทมอทธพลตอพฒนาการ คอ (1) แรงขบพนฐานภายในรางกาย (2) อทธพลจากวฒนธรรม และ (3) ความแตกตางของแตละบคคล (พรรณทพย ศรวรรณบศย, 2556, น. 96)

อรคสนใชค าเรยกพฒนาการแตละขนวา “sense of” เพราะเชอวาในแตละขนเดกจะตองพบกบปญหาเฉพาะ ถาเดกแกปญหาในแตละขนพฒนาการไดส าเรจกจะเกดความรสกทดเหลอตกคางอยกอนทจะกาวไปสพฒนาการขนตอไป แตถาแกปญหาไมส าเรจกจะเกดความรสกไมดแทน ขนตอนของพฒนาการในระยะตนจงเปนพนฐานใหกบพฒนาการในขนตอ ๆ ไป ซงเปนไปไดทงในลกษณะของภาวะททาทายหรอเปนภาวะวกฤต

ทฤษฎพฒนาการดานจตสงคมของอรคสน แบงเปน 8 ขนตอน ดงน ขนท 1 ความรสกไววางใจหรอรสกไมไววางใจ (sense of trust versus sense of mistrust)

(อาย 0-1 ป) ระยะนทารกตองสรางความรสกไววางใจโลกรอบ ๆ ตว เนองจากยงชวยเหลอตวเองไมไดตองอาศยการดแลจากผใหญ เมอพอแมสามารถตอบสนองความตองการของทารกได ทารกจะเรยนรทจะไวใจพอแม รสกปลอดภยและมนคง แตถาพอแมใหการเลยงดแบบไมคงเสนคงวาหรอมสภาพจตใจไมด ทารกจะพฒนาความรสกไมไววางใจโลกรอบ ๆ ตว ซงมผลตอการพฒนาความสมพนธกบบคคลอนตอไปในอนาคต รวมทงเปนพนฐานของพฒนาการในขนตอไป

ขนท 2 ความรสกเชอมนในตนเองหรอสงสยไมแนใจในความสามารถของตน (sense of autonomy versus sense of doubt and shame) (อาย 1-3 ป ) ระยะน เดกเรมม พฒนาการดาน

33

รางกายและสตปญญาดขน ท าใหรสกอสระและแสดงความสามารถของตนเองไดมากขน เชน กนอาหารเองได แตงตวเองได พอแมทสงเสรม ใหก าลงใจ และใหโอกาสแกเดกจะท าใหเดกเกดความรสกเชอมนในตนเองน าไปสการชวยตวเองมากขน สวนเดกทไดรบการเลยงดแบบปกปองมากเกนไปหรอไมไดรบการสงเสรมหรอใหโอกาสแสดงความสามารถจะเรมสงสยไมแนใจในความสามารถของตนและมความรสกละอาย

ขนท 3 การเปนผน ารเรมหรอรสกผด (sense of initiative versus sense of guilt) (อาย 3-6 ป) เมอเดกวยอนบาลหรอวยเดกตอนตนสามารถควบคมอวยวะตาง ๆ ไดจะเรมหาโอกาสแสดงความสามารถของตนเพอแสดงวาเขาสามารถควบคมสภาพแวดลอมได ซงท าใหเขาไดพฒนาทกษะใหม ๆ แตถาสงทเดกท าถกพอแมหามตลอดเวลา หรอถาเดกท าไปแลวถกดวาเมอเกดความเสยหาย เดกจะเกดความรสกผด พอแมจงตองสงเสรมใหเดกมโอกาสแสดงความสามารถในชวงวยนเพราะเปนวยทเปนจดเรมตนของการมความคดสรางสรรค ขณะเดยวกนพอแมกควรดแลความเหมาะสมของพฤตกรรมของเดกดวย

ขนท 4 ความขยนขนแข งหรอความร ส กดอย (sense of industry versus sense of inferiority) (อาย 6-12 ป) เดกวยนมโอกาสแสดงความสามารถทงดานสตปญญาและดานสงคม เนองจากเปนชวงทอยในวยเรยน ดงนน เดกจงพยายามแสดงใหคนอนเหนวาตนมความสามารถในดานตาง ๆ ทงเรองการเรยนและการคบเพอน เพอแสดงออกถงความมนใจในตนเองและตองการการยอมรบจากคนอน การอนญาตใหเดกชวยท าสงตาง ๆ ทเขาอาสาและใหค าชมเชยเมอท างานส าเรจจะท าใหเดกเปนคนขยนขนแขงและเปนคนทท างานอยางมเปาหมาย สวนเดกท ไมมโอกาสแสดงความสามารถ ถกหามปราม ท างานไมส าเรจ หรอไดรบค าวพากษวจารณอยางรนแรงจากผใหญ จะเกดความรสกดอยคา รสกวาไรความสามารถ ท าใหมปมดอยและกลายเปนคนจบจด

ขนท 5 การยอมรบอตลกษณของตนหรอการสบสนในอตลกษณ (sense of identity versus sense of identity diffusion) (อาย 12-20 ป) เนองจากในชวงนเดกเขาสชวงวยรนและมบทบาทหนาทเปลยนไปจากวยเดกจงตองเรยนรทจะพฒนาอตลกษณของตนเอง คอ ความคดเกยวกบตนเอง ( self concept) การเหนคณคาในตนเอง ซงภารกจตามขนพฒนาการในขนน คอ การยอมรบอตลกษณของตน โดยรวาตนเองมบทบาทหนาทอะไร ทงบทบาททางเพศ บทบาทในอาชพการงาน และปฏบตตนไดเหมาะสมกบบทบาทนน ๆ วยรนทมพฒนาการทเหมาะสมจะมอตลกษณของตนทชดเจน หากวยรนไมรจกบทบาทหรอหนาทของตนจะเกดความรสกสบสนในอตลกษณ ไมสามารถวางตวใหเหมาะสมได ไมแนใจในตนเอง ท าใหเกดปญหากบตนเองและผอน ครอบครวจงถอเปนสภาพแวดลอมทมความส าคญตอการพฒนาอตลกษณของวยรนเพราะครอบครวทไมสามารถสงเสรมบทบาทของวยรนไดจะท าใหวยรนมปญหาในการพฒนาอตลกษณของตนเองและเขากบคนอนไดยาก

ขนท 6 ความใกลชดสนทสนมเชงชสาวหรอความรสกแยกตว (sense of intimacy versus sense of isolation) (อาย 20-40 ป) เปนระยะของวยผใหญตอนตนทเรมพฒนาบทบาทของตนเองและมความสมพนธกบบคคลอนนอกครอบครว โดยเฉพาะความสมพนธกบเพอนหรอคนรก บคคลทประสบความส ารจในขนตอนนจะมความสข สวนบคคลทประสบปญหาในขนตอนนจะมความรสกวาเขากบคนอนไมได ชอบเกบตว ตองการแยกตวอยตามล าพง

34

ขนท 7 ความตองการท าประโยชนหรอความรสกเฉอยชา (sense of generativity versus sense of stagnation) (อาย 40-65 ป) ในระยะนบคคลสวนใหญอยในชวงของการท างานและ/หรอการมครอบครว เปนระยะของการสรางความมนคงใหกบตนเอง ครอบครว และหนาทการงาน เพอประโยชนแกคนรนตอไป หากบคคลไมประสบความส าเรจในหนาทการงานหรอชวตครอบครวจะเกดความรสกเฉอยชาและไมมความสข

ขนท 8 ความรสกมนคงหรอความรสกสนหวง (sense of ego integrity versus sense of despair) (อาย 65 ปขนไป) เปนระยะของวยผสงอายและเปนขนสดทายตามทฤษฎพฒนาการดานจตสงคมของอรคสน บคคลทประเมนตนเองวาประสบความส าเรจในชวตจะเกดความรสกมนคงและเหนวาชวตมคณคา ท าใหมความภาคภมใจในชวต แตถาบคคลประสบปญหาในชวตจะมองวาชวตของตนไมประสบความส าเรจ ไมบรรลเปาหมายของชวต จะเกดความทอแทและสนหวง

ทฤษฎจตสงคมของอรคสนใหความส าคญตอทกชวงของชวต อรคสนอธบายใหเหนวาหากบคคลพฒนาจตสงคมแตละขนตอนไปในทางทดในตละชวงอายจะเปนพนฐานใหบคคลสามารถพฒนาจตสงคมใหดในชวงอายตอ ๆ ไป ในทางตรงขาม หากการพฒนาในขนตอนตนมปญหาจะสงผลใหการพฒนาในขนตอนตอไปมปญหาตามมา

อยางไรกตาม แมวาทฤษฎจตสงคมของอรคสนจะมทงหมด 8 ขนตอน แตในสวนทเกยวของกบวยเดกนนมอยเพยง 5 ขนตอน พอแมผปกครองหรอผเกยวของจงควรใชความรความเขาใจทฤษฎพฒนาการดานจตสงคมของอรคสนเปนแนวทางในการอบรมเลยงดเดกและวยรน ดงน (Santrock, 2011)

1. เลยงดทารกและพฒนาความรสกไววางใจ กระตน และสงเสรมใหเดกมความมนใจในตนเอง เนองจากทารกตองพงพาผอนเพอใหมชวตอยรอด ดงนน จงเปนเรองส าคญทพอแมผปกครองหรอผเกยวของตองจดสภาพแวดลอมในการเลยงดทารกดวยความระมดระวงและเปนไปในเชงบวก ทารกทไดรบการเลยงดอยางด มความอบอน ปลอดภย จะรบรไดวาตนเองเปนทรกและเกดความไววางใจคนรอบขาง น าไปสการไววางใจโลกภายนอก แตถาพอแมผปกครองหรอผเกยวของเลยงดทารกแบบปลอยปละละเลยไมตอบสนองความตองการของทารกใหเหมาะสม เชน ไมสนใจวาทารกรองไหเพราะอะไร หรอปลอยใหทารกถายเลอะเทอะและไมเปลยนผาออมให หรอท ารายทารกโดยการเขยาแรง ๆ หรอตะคอกเสยงใสเพอใหทารกหยดรองไห เปนตน พฤตกรรมเชนนของพอแมหรอผดแลจะสรางความไมไววางใจคนอนใหกบทารก และเมอทารกเขาสวยเตาะแตะ พอแมหรอผดแลควรปลอยใหเดกไดมอสระในการส ารวจสงตาง ๆ เพอใหเดกมความเชอมนในตนเอง พอแมหรอผดแลทดหรอเขมงวดกบเดกมากเกนไปจะท าใหเดกรสกละอายหรอสงสยไมแนใจในความสามารถของตนเอง อยางไรกตาม พอแมหรอผดแลควรก ากบดแลการส ารวจหรอความอยากรอยากเหนของเดกเพราะบางสงบางอยางทเดกสนใจอยากรอยากเหนอาจเปนอนตรายตอเดกได เชน รปลกไฟ การแตะจบของรอน การหยบสงของเขาปาก เปนตน

2. กระตนใหเดกมความคดรเรม เดกควรมอสระในการส ารวจสงตาง ๆ ทพอแมหรอผดแลพจารณาแลววาปลอดภย มอสระในการเลอกท ากจกรรมบางอยางทสมเหตสมผล และควรมสงของเครองเลนทชวยกระตนใหเกดจนตนาการ เดกปฐมวยเปนวยทมความสขกบการเลน ซงไมไดมประโยชนเฉพาะในเรอง

35

พฒนาการดานสงคม-อารมณ (socioemotional development) เทานน แตการเลนยงมความส าคญตอการพฒนาสตปญญาของเดก พอแมหรอผดแลไมควรวพากษวจารณเดกเมอเขาท าผดพลาดหรอท าสงของเสยหายเพราะจะท าใหเดกเกดความรสกผด เดกตองการตวแบบทดมากกวาการถกวพากษวจารณท รนแรง ดงนน การจดกจกรรมหรอสภาพแวดลอมจงควรใหเหมาะสมกบวยของเดกเพอสงเสรมใหเดกประสบความส าเรจมากกวาความลมเหลว เชน เดกปฐมวยฟงนทานทพอแมอานใหฟงไดประมาณ 10 นาท แตไมชอบฟงแบบทตองนงนง ๆ เปนเวลานาน เดกอาจจะนง นอน หรอกลงไปมาระหวางทฟงได เพราะชวงความสนใจของเดก (attention span) ยงอยในระยะสน และเมอเดกฟงจบพอแมควรใหค าชมเชยในความตงใจฟงของเดก แตถาเดกนอนกลงไปมาและถกพอแมด เดกกจะรสกผดและไมอยากฟงอกในครงตอไปเพราะมประสบการณทไมดในครงกอน เปนตน

3. สงเสรมความขยนขนแขงใหกบเดกวยเรยน เดกมาโรงเรยนดวยความรสกอยากเรยนรสงใหม ๆ ครจงตองเปนผสรางบรรยากาศทสงเสรมการเรยนรของเดก เพอใหเดกสามารถประสบความส าเรจในการท ากจกรรมตาง ๆ ทโรงเรยน ซงไมไดมเฉพาะกจกรรมทางวชาการเทานนแตรวมถงการประสบความส าเรจในกจกรรมอน ๆ ดวย เชน กฬา ดนตร ศลปะ เมอเดกประสบความส าเรจจะเกดความภาคภมใจทไดรบการยอมรบจากเพอน คร รวมถงพอแม ซงท าใหเดกมความขยนขนแขงเพอใหประสบความส าเรจมากยงขน อยางไรกตาม ทงครและพอแมไมควรสรางความกดดนโดยการเขมงวดกบเดกในเรองดงกลาว เชน การเรยนพเศษวชาการในวนเสาร-อาทตย การฝกซอมกฬาหรอดนตรอยางหนก เปนตน เพราะถาเดกไดรบความกดดนมากเกนไปจะรสกเครยด ทอถอย ไมอยากท า และรสกวาตนเองไมมความสามารถ พอแมและครจงควรระลกวาการประสบความส าเรจของเดกสามารถเกดขนไดในหลาย ๆ เรอง โดยการใหโอกาสเดกไดแสดงศกยภาพของเขาตามความสนใจและตามความเปนจรง

4. สงเสรมการคนหาอตลกษณในชวงวยรน การพฒนาอตลกษณเปนภารกจตามขนพฒนาการทส าคญงานหนงของชวตวยรน อตลกษณของวยรนมหลายรปแบบ เชน เปาหมายในอาชพ ความสนใจในดนตร กฬา งานอดเรก และอน ๆ วยรนมกถกถามเสมอ ๆ วาในอนาคตอยากเรยนอะไร อยากท าอาชพอะไร ซงพอแมควรใหอสระแกวยรนในการคดถงอนาคตของตนเอง โดยใหค าปรกษาเกยวกบอาชพตามความสนใจและศกยภาพของวยรน เพอเปนแนวทางในการเรยนทจะมงไปสอนาคต แตพอแมไมควรก าหนดวาวยรนควรเลอกเรยนในสงทพอแมเลอกให นอกจากน วยรนสามารถปรกษาครแนะแนวทโรงเรยนเพอใหครชวยแนะแนวทางอาชพทมอยหลากหลายในปจจบนได เมอวยรนรจกอตลกษณของตนเองจะท าใหมความมนใจในตนเอง รจกความสามารถของตนเอง เขาใจความตองการของตนเอง และสามารถแสดงบทบาทหนาทไดอยางเหมาะสม

ทฤษฎพฒนาการดานจตสงคมของอรคสนในขนท 1-5 จงเปนทฤษฎในสวนทเกยวของกบพฒนาการวยเดก ตงแตวยทารกถงวยรน ซงเหนไดวาอรคสนใหความส าคญกบสภาพแวดลอมหรอสภาพสงคมของเดกในการทจะสรางใหเดกมบคลกภาพทพงปรารถนาหรอมบคลกภาพทเปนปญหา

36

กจกรรม 1.2.2 ทฤษฎพฒนาการดานจตสงคมของอรคสนแบงเปนกขนตอน อะไรบาง และเดกปฐมวยและวยรนอย

ในชวงพฒนาการขนตอนใด

แนวตอบกจกรรม 1.2.2 ทฤษฎพฒนาการดานจตสงคมของอรคสน แบงเปน 8 ขนตอน ไดแก

1. ความรสกไววางใจหรอรสกไมไววางใจ (อาย 0-1 ป) 2. ความรสกเชอมนในตนเองหรอสงสยไมแนใจในความสามารถของตน (อาย 1-3 ป) 3. การเปนผน ารเรมหรอรสกผด (อาย 3-6 ป) 4. ความขยนขนแขงหรอความรสกดอย (อาย 6-12 ป) 5. การยอมรบอตลกษณของตนหรอการสบสนในอตลกษณ (อาย 12-20 ป) 6. ความใกลชดสนทสนมเชงชสาวหรอความรสกแยกตว (อาย 20-40 ป) 7. ความตองการท าประโยชนหรอความรสกเฉอยชา (อาย 40-65 ป) 8. ความรสกมนคงหรอความรสกสนหวง (อาย 65 ปขนไป)

ดงนน เดกปฐมวยจงอยในชวงพฒนาการขนท 1-3 วยรนตอนตนอยในชวงพฒนาการขนท 4 สวนวยรนตอนกลางและวยรนตอนปลายอยในชวงพฒนาการขนท 5

เรองท 1.2.3 ทฤษฎพฒนาการดานการรคดของเพยเจต

ฌอง เพยเจต (Jean Piaget, 1896-1980) ชาวสวต จบการศกษาระดบปรญญาเอกดานชววทยาท

สวตเซอรแลนด แตหลงจบการศกษาเขาไดเปลยนความสนใจจากชววทยาเปนจตวทยา โดยมาศกษาดานจตวทยาคลนกทฝรงเศส ท าใหเพยเจตเปนทรจกวาเขาเปนนกจตวทยาเดก (child psychologist) เพยเจตเปนนกจตวทยาคนแรกทศกษาพฒนาการดานสตปญญาอยางเปนระบบ ซงงานทมชอเสยงและเปนทยอมรบ คอ ทฤษฎ พฒ นาการด านการรค ด (cognitive development theory) โดย “การรค ด” ถอ เป นองคประกอบส าคญของสตปญญา กอนททฤษฎของเพยเจตเกดขน สมมตฐานทวไปดานจตวทยาเกยวกบสตปญญาของเดก คอ เดกมความสามารถในการคดไดนอยกวาผใหญ แตเพยเจตไดแสดงใหเหนวาเดกตางหากทสามารถคดไดแตกตางอยางเดนชดเมอเปรยบเทยบกบผใหญ

37

ภาพท 1.5 ฌอง เพยเจต (ค.ศ. 1896-1980) ทมา: www.google.co.th

ทฤษฎของเพยเจตแตกตางจากทฤษฎของนกวชาการคนอน ๆ หลายประการ คอ (McLeod, 2015) 1) ทฤษฎของเขาเกยวของกบเดก ไมใชบคคลทวไป 2) ทฤษฎของเขาเนนเรองพฒนาการมากกวาการเรยนร ดงนน จงไมเกยวกบการเรยนรขอมลหรอ

พฤตกรรมเฉพาะเรอง 3) ทฤษฎของเขาเปนการศกษาขนตอนของพฒนาการ ในแงของความแตกตางดานคณภาพมากกวา

การเพมขนของความซบซอนของพฤตกรรมหรอแนวคด เปาหมายทฤษฎของเพยเจต คอ การอธบายกลไกและกระบวนการททารกและเดกพฒนาจนกระทง

กลายเปนผใหญทสามารถใหเหตผลและมการคดโดยใชสมมตฐานได ส าหรบเพยเจต พฒนาการดานการรคดเปนการจดระบบของกระบวนการทางจต ซงเปนผลจากการเจรญเตบโตทางชวภาพและประสบการณจาก สงแวดลอม เขาเชอวาเดกไมไดเกดมาพรอมความรและความคด เดกเรยนรโลกภายนอกจากประสบการณรอบตวและพฒนาความคดไปตามล าดบขนตอน และการเจรญเตบโตทางความคดพฒนาไปพรอม ๆ กบพฒนาการดานรางกาย ทฤษฎพฒนาการดานการรคดของเพยเจตมประเดนทส าคญ ไดแก (1) โครงสรางของความคด การเรยนร และการรบร (2) หลกการของพฒนาการดานการรบร และ (3) ล าดบขนตอนของพฒนาการดานการรคด (ศรเรอน แกวกงวาล, 2540)

1. โครงสรางของความคด การเรยนร และการรบร

เดกมพฒนาการดานการรคดเปนขนตอน โดยในแตละขนตอนเดกพฒนาโครงสรางของความคด การเรยนร และการรบร เรยกวา สกมม (scheme) ซงเปนรปแบบทบคคลใชในการนกคดและแสดงออกในสถานการณหนง ๆ เชน ในวยทารก สกมมเปนรปแบบพฤตกรรมทสงเกตเหนไดเดนชด อาท การดดนว การกด การคลาน การยนและเดน ทารกแตละคนอาจมพฒนาการของสกมมทแตกตางกน เชน วธการดดนม ดดนว จบขวด เกาะเครองเรอนเพอยน เปนตน สกมมในวยทารกและวยเดกสามารถสงเกตไดงาย แตเมอบคคล

38

อายเพมขน มพฒนาการดานสตปญญาซบซอนขน เปนนามธรรมมากขน การสงเกตสกมมจงไมสามารถเหนไดชดเจน (ศรเรอน แกวกงวาล, 2540, น. 56)

2. หลกการของพฒนาการดานการรบร

เพยเจตแบงพฒนาการดานการรบรเปน 2 ขนตอน คอ ขนตอนการซมซบขอมลใหมหรอการปรบเขา (assimilation) และขนตอนการปรบเปลยนแนวความคดในการรบรขอมลใหมหรอการปรบขยาย (accommodation) ดงน

1) การซมซบหรอการปรบเขา เปนการทสมองรบรสงใหมหรอขอมลใหมและตความเขากบความรเดม เชน แมสอนวาสตวทม 4 ขา เรยกวา แมว ตอมาเมอเดกเหนสตว 4 ขาชนดอนเดนมา เดกกจะจดไวเปนพวกเดยวกนหมด คอ แมว

2) การปรบเปลยนหรอการปรบขยาย เปนการทสมองรบรสงใหมทแตกตางไปจากความรเดมทมอย หรอสงทรบรใหมท าใหเกดการจดกลมใหม เชน เดมสตว 4 ขาทกชนด คอ แมว แตตอมาเมอไดยนเสยงรองซงไมเหมอนเดม จงเกดความรใหมวาสตวทเหนไมใชสตวชนดเดมทรจก แตเปนสตวชนดใหมทเรยกวา หมา (หรอสนข)

ขนตอนทง 2 ขนตอนนจะเกดขนโดยผานหลกการทมความสมพนธซงกนและกน 3 ประการ คอ การ จดระบบ (organization) การปรบตว (adaptation) และการรกษาสมดล (equilibration) (ศรเรอน แกวกงวาล, 2540)

2.1 การจดระบบ เปนการจดวางและประสานความรของตนอยางเปนระบบตงแตวยทารกเปนตนมา และวธการจดระบบนจะซบซอนขนตามวยทเพมขน

2.2 การปรบตว เปนวธการทบคคลจดการกบขอมลทไดรบมา โดยใชวธการรบรสงใหมและการ ปรบเปลยนแนวความคดเพอจะรบรสงใหม

2.3 การรกษาสมดล เปนความพยายามของบคคลในการรกษาสถานภาพของตนใหสมดลระหวางตวเองกบสภาพแวดลอม การรกษาความสมดลกอใหเกดพฒนาการในทางบวก 3. ล าดบขนตอนของพฒนาการดานการรคด

พฒนาการดานการรคดของเพยเจตแบงตามล าดบได 4 ระยะ ดงน 3.1 ระยะพฒนาการดานประสาทสมผส (sensorimotor stage) (อายแรกเกด-2 ป) ระยะนการ

รบรของทารกและทกษะทางรางกายพฒนาขนอยางรวดเรว โดยเฉพาะในชวงขวบปแรก และพฒนาตอเนองมาจนทารกอาย 2 ป ซงการเปลยนแปลงนขนอยกบการท างานประสานกนของประสาทสมผส ปฏกรยาสะทอน (reflexes) และการเคลอนไหวของรางกาย ระยะพฒนาการดานประสาทสมผสแบงออกเปน 6 ขน ดงน (Feldman, 2010; Kail, 2014; พรรณทพย ศรวรรณบศย, 2556)

ขนท 1 ปฏกรยาสะทอนอยางงาย (simple reflexes) (อาย 1 เดอนแรก) เปนขนแรกของ พฒนาการของทารก ปฏกรยาสะทอนเปนการเคลอนไหวหรอการกระท าทเกดขนโดยทารกไมไดตงใจ ไมรตว

39

การเคลอนไหวรางกายบางอยางเกดขนโดยสญชาตญาณและเปนสวนหน งของกจกรรมตามปกตของทารก การเคลอนไหวบางอยางเปนไปเพอตอบสนองตอการกระท าทเฉพาะเจาะจง ปฏกรยาสะทอนจงเปนการตอบสนองตอสงเราและเปนผลจากพฒนาการดานระบบประสาทอตโนมต ซงมความจ าเปนส าหรบทารก เพราะเปนการแสดงวาทารกมพฒนาการปกตและน าไปสการอยรอดของทารก ปฏกรยาสะทอนทเกดขนในชวงของทารกแรกเกด เชน

1) ปฏกรยาการคนหา (rooting reflex) ปฏกรยานเกดขนเมอมมปากของทารกแรกเกดถกสมผสหรอเขยเบา ๆ ทารกจะหนศรษะและอาปากมาทางดานทถกสมผส การกระท าเชนนจะชวยใหทารกหนมาหาเตานมแมหรอขวดนมและพรอมทจะดดนม ปฏกรยาสะทอนการคนหานเกดขนจนทารกอายประมาณ 4 เดอน

2) ปฏกรยาการดด (sucking reflex) ปฏกรยาการคนหาชวยใหทารกเตรยมพรอมส าหรบการดด และเมอเพดานปากของทารกถกสมผส ทารกจะเรมตนดด ปฏกรยานเกดขนเมอทารกในครรภมอายไดสปดาหท 32 และการพฒนายงไมสมบรณจนถงประมาณสปดาหท 36 ทารกทคลอดกอนก าหนดจงยงพฒนาความสามารถในการดดไดไมดนก อยางไรกตาม ทารกมปฏกรยาสะทอนของมอ -ปาก ทเกดขนพรอม ๆ กบปฏกรยาการคนหาและปฏกรยาการดด ท าใหทารกอาจดดนวหรอมอได

3) ปฏกรยาโมโร (moro reflex) หรอปฏกรยาสะดงตกใจ (startle reflex) ปฏกรยานเกดขนเมอทารกสะดงตกใจจากเสยงดงหรอการเคลอนไหวแบบกะทนหน โดยทารกจะหงายศรษะลง แขนขาเหยยดและกางออก หลงจากนนจะดงแขนขากลบเหมอนจะโอบกอดในลกษณะทเรยกวาผวา คอ อาแขนและโผเขากอด ทารกจะแสดงปฏกรยานจนถงอายประมาณ 2 เดอน

4) ปฏกรยาทานอน (tonic neck reflex) เมอทารกนอนแลวหนศรษะไปดานใด แขน ของทารกทอยดานเดยวกนจะยดออก สวนแขนอกขางหนงจะงอพบศอก ทาทางนมกเรยกวา ทาฟน ดาบ (fencing position) ทารกจะแสดงปฏกรยานจนถงอายประมาณ 5-7 เดอน หลงจากทารกเรมคว าได ปฏกรยานจะหายไปมฉะนนทารกจะพลกตวนอนคว าไมได

5) ปฏกรยาก ามอ/เทา (grasping reflex) เมอมบางสงบางอยางหรอนวมอไปสมผส กบฝามอของทารก ทารกจะก ามอเขาหาสงนน และทารกจะยงก ามอแนนขนถาของสงนนถกดงออก ทารกจะแสดงปฏกรยานจนถงอายประมาณ 5-6 เดอน ปฏกรยานจะเกดขนกบนวเทาดวยและจะคงอยจนกระทงทารกอาย 9-12 เดอน

6) ปฏกรยาบาบนสก (babinski reflex) เมอมสงของมากระทบฝาเทาของทารกหรอใชนวมอลากฝาเทาทารกจากโคนนวเทามาถงสนเทา ทารกจะหดเทาและนวเทาจะกางออกทนท หรอหากม สงของมาดนทเทา ทารกจะใชเทาดนหรอถบออกทนท ปฏกรยานจะหายไปเมอทารกอายประมาณ 8-12 เดอน

7) ปฏกรยากาวขา (stepping reflex) ทารกจะแสดงทาทางคลายกบการกาวเดนหรอเตนเมอถกยกตวขนตรง ๆ และเทาของทารกสมผสกบพนแขง ๆ ทารกจะแสดงปฏกรยานจนถงอายประมาณ 2 เดอน

40

ขนท 2 พฒนาการอวยวะเคลอนไหวดวยประสบการณเบองตน (primary circular reactions) (อาย 1-4 เดอน) ในระยะนทารกจะประสานการกระท าทแยกจากกนใหมารวมกนเพอเปนกจกรรมเดยวกน เชน ทารกจะก าของเลนและน ามาดด หรอจองมองสงของขณะทสมผสอย เปนตน ถากจกรรมใดททารกท าแลวสนใจ ทารกกจะท าซ าแลวซ าอก ความสนใจของทารกจะอยทการเคลอนไหว ไมใชผลของการเคลอนไหว การท าพฤตกรรมซ า ๆ นท าใหทารกสรางความคดและการรบรซงจดเปนประสบการณของทารก และประสบการณเบองตนเหลานเกยวของกบรางกายของทารกเอง

ขนท 3 พฒนาการอวยวะเคลอนไหวโดยมจดมงหมาย (secondary circular reactions) (อาย 4-8 เดอน) ทารกเรมแสดงความสนใจโลกรอบตวโดยใหความสนใจกบวตถทท าใหเกดความเพลดเพลน เชน ฟงเสยงสงตาง ๆ ก าและเขยาของเลนเพอฟงเสยงทแตกตางกน เปนตน พฒนาการในขนท 3 น นอกจากทารกจะชอบแสดงพฤตกรรมซ า ๆ เพอท าใหเกดผลตามทตองการแลว ยงมความแตกตางจากพฒนาการขนท 2 คอ ทารกจะใหความสนใจกบการกระท าทเกยวของกบสงแวดลอมภายนอก

ในชวงของพฒนาการขนท 3 น ทารกจะเรมเปลงเสยงมากขนจนเหนไดชดเพราะทารกเรมเรยนรวาถาตนสงเสยงอะไรบางอยางจะไดรบความสนใจจากบคคลทอยรอบตว หรอทารกจะเรมเลยนเสยงทบคคลอนท าเปนตวอยาง การเปลงเสยงของทารกนในทสดจะพฒนาไปสเรองของภาษาและการสรางความสมพนธกบ บคคลอนในสงคม

นอกจากน เมอทารกอายระหวาง 4-8 เดอน จะเขาใจวาเมอเขาไมเหนสงของหรอคนหมายความวาสงของนนหรอคน ๆ นนหายไปแลว ไมมแลว สงของหรอคนจะมอยกตอเมอทารกมองเหนเทานน พนสายตา ทารกไปเมอใดกจะไมมสงของหรอคนนน ๆ

ข น ท 4 พ ฒ น าก ารป ระส าน ก น ข อ งอ ว ยวะ (coordination of secondary circular reactions) (อาย 8-12 เดอน) ในพฒนาการขนท 4 ทารกจะเรมแสดงพฤตกรรมทมเปาหมาย โดยทารกเรมมความตงใจในการท าสงตาง ๆ มากขนและใชประสบการณในอดตมาแกปญหา เชน ปดมอพอทบงของเลนอยเพอทจะเลนของเลน ปดของเลนชนหนงออกเพอจะเลนของเลนอกชนหนง เปนตน การกระท าบางอยางเพอใหไดสงทตองการนเปนตวชวดแรกทแสดงถงพฤตกรรมทมเปาหมายของทารก

เมอทารกอายนอยกวา 8 เดอน ยงไมเขาใจเรองการคงทของวตถ (object conservation) ทารกเขาใจวาเมอบคคลหรอสงของไมอยตรงหนาแปลวาบคคลหรอสงของนน ๆ หายไปแลว ชวงนพอแมจงมกชอบเลนเกมซอนของเลนกบทารก เชน ใชผาคลมของเลนทอยตรงหนาทารกและท าทวาของเลนหายไปแลว อกครหนงเปดผาทคลมของเลนออก ของเลนกจะกลบมา หรอเลนปดตาจะเอกบทารกแสดงใหทารกเหนวาพอแมหายตวไดแตอกครหนงพอแมกกลบมา เปนตน แตเมอทารกโตขนและเขาสชวงพฒนาการขนท 4 น ทารกเรมเขาใจเรองการคงทของวตถ โดยรวาบคคลหรอวตถนนยงคงอยแมวาทารกจะมองไมเหน ซงการตระหนกรในเรองดงกลาวเปนพนฐานส าคญส าหรบการพฒนาการสรางความผกพนทางสงคม อยางไรกตาม ในชวงนความเขาใจในเรองความคงทของวตถของทารกยงมไมมากนก

ขนท 5 พฒนาการความคดรเรมแบบลองผดลองถก (tertiary circular reactions) (อาย 12-18 เดอน) ในพฒนาการขนนทารกจะมความตงใจในการทดลองพฤตกรรมตาง ๆ มากขนเพอสงเกตผลของ

41

การกระท าทแตกตางกน โดยทารกจะไมไดแสดงพฤตกรรมซ า ๆ เพยงอยางเดยวแตจะเปลยนแปลงวธการใหม ๆ ดวย เชน ท าของเลนตกหลาย ๆ ครง และเปลยนวธการท าของเลนตกในแตละครง เพอดวาการทของเลนตกแตละครงเปนอยางไร เปนตน ชวงนจงเปนชวงททารกเรยนรดวยการลองผดลองถก (trial and error) เพอจะดวามอะไรเกดขนอยางมเปาหมาย แสดงใหเหนวาทารกเรมมความคดรเรม ซงเปนจดเรมตนของกระบวนการความคดความเขาใจ (cognitive process) ในระยะตอไป พฤตกรรมดงกลาวถอเปนวธการทางวทยาศาสตรแบบหนง

สงทเดนชดเกยวกบพฤตกรรมของทารกในระยะน คอ ความสนใจในสงทเกดขนโดยไมไดคาดคด ซงสงทไมไดคาดคดทเกดขนนน ไมเพยงแตจะไดรบความสนใจจากทารก แตเปนเรองทจะตองอธบายใหทารกรและเขาใจ เพราะการคนพบสงใหม ๆ ของทารกจะน าไปสทกษะใหม ๆ ตอไป และบางเรองอาจท าใหเกดความวนวายกบพอแม เชน การปดจานอาหารแตในจานมอาหารอยท าใหอาหารหกเลอะเทอะ พอแมตองเกบกวาดท าความสะอาดพน เปนตน พฤตกรรมเชนนพอแมจะตองอธบายใหทารกรวาเปนสงทท าไมได

ขนท 6 พฒนาการโครงสรางสตปญญาเบองตน (beginnings of thought) (อาย 18 เดอน – 2 ป) พฒนาการขนน เปนพฒนาการขนสดทายของระยะพฒนาการดานประสาทสมผส ทารกเรมแสดงความกาวหนาเรองสตปญญาและความคด โดยเฉพาะความสามารถในการใชสญลกษณ ในขนนทารกสามารถจนตนาการไดวาวตถจะอยทใดแมทารกจะมองไมเหน เชน เมอลกบอลกลงไปใตโตะ ทารกจะกมศรษะมองหาลกบอลทกลงหายเขาไป เปนตน

นอกจากน ทารกจะเรมเรยนรพฤตกรรมการเลยนแบบ (deferred imitation) จากการจ าพฤตกรรมของคนอนททารกเคยเหนมากอนโดยไมตองมตวอยางจรง ๆ ในขณะนน เชน การโบกมอลา การใชมอโบกไปมาดานหนาปากโดยหมายถงการแปรงฟน เปนตน เพยเจตเชอวาการเลยนแบบของทารกนเปนหลกฐานยนยนวาทารกไดพฒนาโครงสรางสตปญญาในเบองตนแลว

ดงนน เมอทารกอาย 2 ป จะรจกส ารวจสงแวดลอมรอบตวอยางตงใจมากกวาท าโดยปฏกรยาสะทอน เขาใจการคงทของวตถ และรจกการใชสญลกษณ

3.2 ระยะกอนปฏบตการคด (preoperational stage) (อาย 2-7 ป) ระยะนแบงเปน 2 ระยะยอย คอ

3.2.1 ระยะกอนคดหาเหตผล (preconceptual thought) (อาย 2-4 ป) ลกษณะส าคญของเดกในวยน คอ การใชภาษาและการใชสญลกษณ ซงการใชภาษามกเปนภาษาทเกยวของกบตนเองเพราะเดกมลกษณะทเรยกวายดตนเองเปนศนยกลาง (egocentric/egocentrism) โดยเดกจะไมเขาใจการมองโลกในมมของผอนนอกจากในมมของตนเอง การยดตนเองเปนศนยกลางของเดกม 3 ลกษณะ คอ (นตธร ปลวาสน, ม.ป.ป.)

(1) การยดตนเองเปนศนยกลางดานการมองเหนต าแหนงของวตถ (visual spatial egocentrism) คอ การทเดกไมสามารถแยกแยะความแตกตางระหวางสงทตนมองเหนกบสงทคนอนมองเหน โดยเดกจะรบเฉพาะสงทตนมองเหนและคดวาคนอนจะมองเหนเหมอนตน มกคดวาการรบรของเขา

42

เปนสงตายตวเปลยนแปลงไมได เดกจะตดแนนอยเฉพาะสงทตนเองมองเหน ดงนน เดกจะรบรมตของซาย – ขวา หนา – หลง ของคนทนงตรงกนขามไมได

(2) การยดตนเองเปนศนยกลางด านอารมณ และความรสก (affective egocentrism) คอ การทเดกไมสามารถแยกแยะระหวางอารมณและความรสกของตนเองกบอารมณและความรสกของผอนได เดกจะคดวาคนอนมความรสกเหมอนตน ถงแมจะอยในสภาพการณทแตกตางกน โดยไมใสใจกบความรสกทแทจรงของผอน เดกไมสามารถเขาใจในเรองความสามารถ ความคาดหวงและปฏกรยาของผอนทเปนลกษณะของความสมพนธระหวางบคคลในสงคม เดกวยนไมรวาเมอคน ๆ หนงแสดงพฤตกรรมอยางหนง คนอน ๆ จะไดรบผลกระทบจากพฤตกรรมนนดวย ทงนเพราะเดกไมเขาใจในอารมณและความรสกของผอน

(3) การยดตนเองเปนศนยกลางดานการคดและการสอความหมาย (cognitive communicative egocentrism) คอ การทเดกไมสามารถแยกแยะความแตกตางระหวางความคดของตนเองกบความคดของผอน ซงปรากฏอยในการเลนสวมบทบาท (role taking) เดกทยดตนเองเปนศนยกลางจะไมเขาใจความคดของผอนเพราะมขดจ ากดในดานความคดรวบยอดและการรบร เดกทยดตนเองเปนศนยกลางดานการคดและการสอความหมายจะไมใสใจในผทตนเองพดดวย เดกจะไมใสใจวาพดกบใคร ไมอาจปรบค าพดของตนเองใหเหมาะสมกบผฟง เดกจงมกพดกบตนเองหรอคยกบผอนในลกษณะร าพงความคดของตนเองออกมาดง ๆ โดยไมไดรบรวาอกฝายหนงไมไดรเรองดวย

สวนการใชสญลกษณ หมายถง ความสามารถของเดกในการคดถงสงอนเปนสญลกษณแทนสงทไมมหรอหายไป เชน เวลาเลนของเลน เดกจะน าไมบลอกยกมาแนบหแลวบอกวาก าลงโทรศพทอย หรอใชกลองกระดาษเลอนไปมาบนพนแลวบอกวารถยนตก าลงวง หรอการใชภาษาหรอค าเพอแทนบคคลหรอสงของ และตอมาสามารถใชค าแทนสงทปรากฏอยได

3.2.2 ระยะการคดไดเอง (intuitive thought) (อาย 4-7 ป) เดกเรมคดไดมากขนและใชเหตผลแบบงาย ๆ ตามการรบรมากกวาความเขาใจ และตองการค าตอบในทกเรองทถาม จงมกไดยน เดกวยนมค าถามวา “ท าไม” ตลอดเวลา เดกสามารถจดสงของเปนกลมไดแตพจารณาไดเพยงมตเดยว เนองจากเดกวยนยงไมมแนวคดเรองการคงทของวตถเหมอนผ ใหญ และการคดของเดกยงม เพยงดานเดยว (centration) ไมสนใจดานอน ๆ ทเกยวของ

การทดลองเรองการคงทของวตถทมชอเสยงของเพยเจต คอ การทดลองเกยวกบปรมาณของของเหลว โดยการน าภาชนะทมลกษณะเหมอนกนและขนาดเทากน เชน แกวน า ใสน าในปรมาณเทา ๆ กนทง 2 ใบ และถามเดกวาน าในแกวทง 2 ใบเทากนหรอไม เดกจะตอบวาน าในแกว 2 ใบเทากน ตอมาน าน าในแกวใบหนงเทใสแกวใบใหมทผอมและสงกวาแกวใบเดมแลวถามเดกอกครงวาแกวทง 2 ใบมน าเทากนหรอไม ในครงนเดกจะตอบวาแกว 2 ใบมน าไมเทากนทง ๆ ทการเทน าท าตอหนาของเดก เดกจะมองเหนวาน าในแกวใบใหมมมากกวาเพราะเหนวาระดบน าสงกวาในแกวอกใบหนง ซงหากเทน าปรมาณเทาเดมในแกวทกวางกวาแกวเดม เดกกจะบอกวาน าในแกวใบใหมทระดบน าต ากวาเดมมน านอยกวา ทงนเพราะเดกมองทระดบของน าเพยงอยางเดยวโดยไมไดดวาขนาดของแกวแตกตางกนอยางไร

43

ดงนน การยดตนเองเปนศนยกลางและการคดเพยงดานใดดานหนงเพยงดานเดยวจงเปนขอจ ากดในการคดของเดกอาย 2-7 ป ซงเดกจะมการรคดทดขนเมอเขาสพฒนาการดานการรคดในระยะตอไป

3.3 ระยะปฏบตการคดแบบรปธรรม (concrete operational stage) (อาย 7-11 ป) ระยะนมความส าคญมากส าหรบเดกเพราะเปนจดเปลยนทส าคญของพฒนาการดานการรคด โดยเดกสามารถคดยอนกลบไปมาได (reversibility) เขาใจเรองการคงทของวตถวาวตถสามารถเปลยนรปทรงได คอ เขาใจแลววาของเหลวหรอวตถจะมปรมาณ/ขนาดเทาเดมเมอรปรางของของเหลวหรอวตถอาจเปลยนไป เชน กรณของน าในแกว 2 ใบขางตน หรอแปงปนทมขนาดเทากน 2 กอน และปนเปนกอนกลม ๆ เทากน เมอกอนหนงเปลยนรปรางเปนแทงยาว ๆ ขณะทอกกอนยงเปนทรงกลม แปงปนทง 2 กอนกจะยงคงมปรมาณเทากน เปนตน นอกจากน เดกยงสามารถเปรยบเทยบล าดบของสงของตาง ๆ ได แยกแยะหมวดหมของสงของได สามารถคดไดหลายมตในเรองเดยวกน เชน ขนาดและรปรางของวตถ อยางไรกตาม เดกยงคดไดเฉพาะในสงทเขาสามารถมองเหนเปนรปธรรมหรอมประสบการณตรงเทานน

ในระยะนเดกสามารถเขาใจแนวคดเกยวกบตวเลข การบวก ลบ คณ หาร และการจดล าดบ เขาใจวาการบวกและการลบเปนเรองตรงขามกนเพราะเดกเขาใจเรองคดยอนกลบไปมาได ซงเรองนเปนเรองทใชในการเรยนคณตศาสตรในระดบประถมศกษา นอกจากน สมองของเดกยงพฒนากระบวนการจ าขน โดยมการซกซอมทองจ าสงตาง ๆ และจ าแนกหมวดหมเพอน ามาใชในภายหลง

3.4 ระยะขนการคดปฏบตการ (formal operational stage) (อาย 11 ปขนไปจนถงวยผใหญ) ระยะนพฒนาการดานการรคดของเดกพฒนาขนสระดบวฒภาวะสงสด คอ เดกสามารถคดไดใกลเคยงกบผใหญ สามารถคดไดในสงทเปนทงรปธรรมและนามธรรม สามารถคดวเคราะห คดสงเคราะห ตงสมมตฐานในเรองตาง ๆ ได คดอยางมเหตผล และคดแบบวทยาศาสตร การคดของเดกในระยะนเปนการคดทไมไดยดถอเฉพาะความจรงเทานน เดกมความสามารถในการใหเหตผลจากหลกฐานและสามารถหาขอสรปทเหมาะสมได ซงความสามารถในการหาขอสรปจากหลกฐานตาง ๆ น เรยกวา การใชเหตผลแบบอนมานหรอนรนย (deductive reasoning) เชน แอปเปลทกลกมแกนกลาง ผลไมลกนคอแอปเปล เพราะฉะนนผลไมลกนจะตองมแกนกลาง หรอคนทกคนเปนสงมชวต นายแดงเปนคน เพราะฉะนนนายแดงเปนสงมชวต เปนตน การใชเหตผลดวยการอนมานนเปนพนฐานของการทดสอบสมมตฐาน ซงมความส าคญในงานวจยทางวทยาศาสตร สวนการใหเหตผลอกประเภทหนง คอ การใหเหตผลแบบอปมานหรออปนย ( inductive reasoning) เปนการสรปผลจากการคนหาขอเทจจรงจากการสงเกตหรอทดลองหลาย ๆ ครง และสรปเปนความร เชน ฉนเหนแอปเปลมากมาย แอปเปลพวกนนมแกนกลาง ดงนน แอปเปลทกผลจะตองมแกนกลาง เปนตน การใหเหตผลแบบอปมานนเปนวธการเกบขอมลจากการสงเกตในเรองตาง ๆ จนสามารถน ามาพฒนาเปนทฤษฎตาง ๆ นนเอง

พฒนาการดานการรคดน เดกทกคนจะตองผานแตละระยะของพฒนาการเหมอนกนหมด ตงแตระยะแรกจนถงระยะสดทาย ไมสามารถขามระยะใดไปได ถงแมวาบคคลบางคนอาจไมบรรลผลส าเรจในการพฒนาระยะสดทายกตาม รวมทงเดกบางคนอาจมพฒนาการในแตละระยะเรวหรอชาแตกตางกนได นอกจากน ไมไดมการก าหนดอายทแนชดในแตละระยะของพฒนาการวาเดกจะตองมอายเทาใดถงจะม

44

พฒนาการระยะใด การก าหนดอายไวในแตละระยะนนสวนใหญมกเปนไปตามอายของเดกโดยเฉลยทจะเขาสแตละระยะของพฒนาการเทานน

ทฤษฎพฒนาการดานการรคดของเพยเจตนนใหความส าคญกบพฒนาการทเกดขนในวยเดกเปนส าคญ โดยเพยเจตมองวาพฒนาการดานการรคดทเกดขนตงแตชวงของวยรนนนจะพฒนาตอเนองไปในวยผใหญ ไมไดมลกษณะอนใดทโดดเดนขนไปอก มเพยงประสบการณทมากขนทท าใหบคคลรคดมากขน การน าทฤษฎพฒนาการดานการรคดของเพยเจตไปใชในการจดการเรยนรใหสอดคลองกบสตปญญาของเดกจะมประโยชนยงขน โดยการจดใหสอดคลองกบระยะของพฒนาการดานการรคดของเดก

กจกรรม 1.2.3 พฒนาการดานการรคดของเพยเจตแบงเปนกระยะ อะไรบาง ใหอธบายพอสงเขป

แนวตอบกจกรรม 1.2.3 พฒนาการดานการรคดของเพยเจตแบง 4 ระยะ ไดแก

1) ระยะพฒนาการดานประสาทสมผส (อายแรกเกด-2 ป) ทารกเรยนรจากการใชประสาทสมผสและการเคลอนไหวอวยวะสวนตาง ๆ

2) ระยะกอนปฏบตการคด (อาย 2-7 ป) แบงเปน 2 ระยะ คอ ( 1) ระยะกอนคดหาเหตผล (อาย 2-4 ป) ลกษณะส าคญของเดกในวยน คอ การใช

ภาษาและการใชสญลกษณ ระยะนเดกยงยดตนเองเปนศนยกลาง (2) ระยะการคดไดเอง (อาย 4-7 ป) เดกจะเรมคดไดมากขนและใชเหตผลแบบงาย

ๆ ตามการรบรมากกวาความเขาใจ และตองการค าตอบในทกเรองทถาม ยงไมเขาใจเรองการคงทของวตถ 3) ระยะปฏบตการคดแบบรปธรรม (อาย 7-11 ป) เดกสามารถคดยอนกลบไปมาได และ

เขาใจเรองการคงทของวตถ 4) ระยะขนการคดปฏบตการ (อาย 11 ปขนไปจนถงวยผใหญ) พฒนาการดานการรคดของ

เดกพฒนาขนสระดบวฒภาวะสงสด คอ เดกสามารถคดไดใกลเคยงกบผใหญ สามารถคดไดในสงทเปนทงรปธรรมและนามธรรม สามารถคดวเคราะห คดสงเคราะห ตงสมมตฐานในเรองตาง ๆ ได คดอยางมเหตผล และคดแบบวทยาศาสตร

เรองท 1.2.4 ทฤษฎพฒนาการดานจรยธรรมของโคลเบอรก

ลอวเรนซ โคลเบอรก (Lawrence Kohlberg, 1927-1987) เปนนกจตวทยาชาวอเมรกน งานทม

ชอเสยงของเขา คอ ทฤษฎพฒนาการดานจรยธรรม (moral development theory) ซงไดรบอทธพล

45

จากเพยเจต เนองจากโคลเบอรกประทบใจในการใหเหตผลเกยวกบขนตอนของพฒนาการของเพยเจต เขาจงมความคดวาจรยธรรมกตองมขนตอนในการพฒนาตามระดบวฒภาวะเชนกนเพราะจรยธรรมของมนษยเกดจากกระบวนการทางสตปญญา

จรยธรรมเปนองคประกอบส าคญประการหนงในการอยรวมกนของมนษย เปนเรองของความดความถกตองทควรปฏบต เพอใหการอยรวมกนมความสงบสข และเปนสงทควรพฒนาตงแตยงอยในวยเดกและสงเสรมใหบคคลมจรยธรรมอยตลอดชวต

พฒนาการดานจรยธรรมเปนการอบรมขดเกลาทางสงคม (socialization) อยางหนง ซงหมายถงกระบวนการทเดกเรยนรทจะประพฤตตนตามความคาดหวงของสงคมทเขาเปนสมาขก และซมซบมาตรฐานเหลานไวภายในจตใจ พรอมทงยอมรบมาตรฐานเหลานวาถกตองและประพฤตปฏบตตนใหสอดคลองกบมาตรฐานนน

ภาพท 1.6 ลอวเรนซ โคลเบอรก (ค.ศ. 1927-1988) ทมา: http://totallyhistory.com/lawrence-kohlberg/

โคลเบอรกมความเชอพนฐาน ดงน (พรรณทพย ศรวรรณบศย, 2556, น. 171-172) 1) พฒนาการดานจรยธรรมของแตละบคคลจะผ านไปตามล าดบขน พฒนาการ

(sequential stage) โดยมพนฐานมาจากการใหเหตผลเชงตรรกศาสตรตามการศกษาของเพยเจต เหตผลเชงจรยธรรมจะมความสมพนธทางบวกกบเหตผลทางตรรกศาสตร

2) การรบรทางสงคม (social perception) และบทบาททางสงคมของแตละบคคลนนจะมความสมพนธในลกษณะปฏสมพนธกบพฒนาการดานจรยธรรมของเขา

3) บคคลทจะมจรยธรรมขนสงหรอการใชเหตผลทางจรยธรรมขนสงไดนนจะตองสามารถใชเหตผลเชงตรรกะและมความสามารถในการรบรทางสงคมในระดบสงกอน

โคลเบอรกแบงระดบของจรยธรรมเปน 3 ระดบ และในแตละระดบยงแบงออกเปนระดบยอยอกระดบละ 2 ขน ดงนน ทฤษฎพฒนาการดานจรยธรรมของโคลเบอรกจงมทงหมด 6 ขน ดงน (พรรณทพย ศ

46

รวรรณบศย , 2556; รชน ลาชโรจน , 2539; เอกสารประกอบการสอน ครงท 2: ทฤษฎท เกยวของกบจรยธรรม, ม.ป.ป.; Kail, 2014; Thomas, 1996)

ระดบท 1 ระดบกอนมจรยธรรมอยางเปนเหตเปนผล (preconventional level) เปนการใหเหตผลทางจรยธรรมของเดกสวนใหญซงมกมอายนอยกวา 9 ป วยรนหลายคน และผใหญบางคน โดยยดความสนใจของตนเองเปนหลกเพราะตองการรางวลและหลกเลยงการถกลงโทษ รวมทงเพราะเชอฟงผทมอ านาจเหนอกวา เดกสวนใหญมพฒนาการดานจรยธรรมในระดบท 1 เพราะยงไมเขาใจกฎเกณฑของสงคม ดงนน ผลของการกระท าทเดกไดรบจะท าใหเดกเขาใจวาสงทท านนเปนเรองผดหรอถก เชน ถาท าแลวโดนลงโทษ แสดงวาสงทท าเปนเรองไมด แตถาท าอะไรแลวไดรบค าชมเชย ไดรบรางวล เดกจะเขาใจวาสงทท าเปนเรองด เปนตน สวนผใหญทมจรยธรรมอยในระดบนเปนเพราะไมตองการถกลงโทษ เชน ขบรถเรวกวาทกฎหมายก าหนดแตเมอเหนรถต ารวจกชะลอความเรวลงเพราะไมอยากถกต ารวจจบและเสยคาปรบ โดยไมไดคดวาการขบรถเรวอาจกอใหเกดอนตรายแกตนเองและผอน เปนตน พฒนาการดานจรยธรรมระดบท 1 นแบงเปนระดบยอย 2 ขน คอ

ขนท 1 การหลบหลกการลงโทษ (obedience orientation) การกระท าใดจะดหรอไมด ขนอยกบผลของการกระท าวาจะถกลงโทษหรอไดรบรางวล ถาเดกถกลงโทษจากการกระท าแสดงวาสงทท าเปนสงไมด เดกกจะไมท าพฤตกรรมนน ถาเดกไมโดนลงโทษแสดงวาเขาสามารถท าสงนนได เดกจะใชวธ หลกเลยงการถกท าโทษและเลอกท าในสงทเปนประโยชนตอตนเอง โดยมองทผลของการกระท าวาควรท าอะไรหรอไมควรท าอะไรมากกวาดทสาเหตของการกระท า เชน เดกไมแกลงเพอนเพราะจะถกครต เดกไมขโมยของของคนอนเพราะจะถกท าโทษ เปนตน

ขนท 2 ขอแลกเปลยนทพงพอใจ (instrumental orientation) การกระท าบางอยางท าใหเดกเกดความพงพอใจ เดกกเลอกทจะแสดงพฤตกรรมนนเพราะเดกเรมเหนความส าคญของการไดรบรางวลและค าชมเชย การใหรางวลเปนแรงจงใจทดส าหรบเดก เดกจงเลอกทจะท าบางส งบางอยางเพอใหไดรบรางวล ตอบแทน ซงรางวลมทงทเปนสงของ ค าชมเชย หรอพฤตกรรมการแสดงออกอน ๆ ทเปนไปในทางบวก เชน เดกท าการบานใหเสรจเรว ๆ เพราะแมจะอนญาตใหดการตนได หรอเดกสอบไดคะแนนด พอแมจะพาไปเทยว เปนตน

ระดบท 2 ระดบมจรยธรรมอยางมกฎเกณฑ (conventional level) เปนการใหเหตผลทางจรยธรรมของเดกอาย 9 ปขนไปจนถงวยรนตอนปลายอายประมาณ 20 ป โดยจรยธรรมขนอยกบบรรทดฐานของสงคม (social norms) ทใหคณคากบเรองความไววางใจ ความซอสตย การใหความเคารพ และความกตญญ ระยะนเดกและวยรนเรมเขาใจและยอมรบกฎเกณฑของสงคม โดยประพฤตปฏบตในสงทเปนความคาดหวงของครอบครว เพอน หรอสงคม พฒนาการดานจรยธรรมระดบท 2 นแบงเปนระดบยอย 2 ขน (นบตอเนองเปนขนท 3 และ 4) คอ

ขนท 3 การท าตามความเหนชอบของผอน (interpersonal norms) เดกหรอวยรนเชอวาพวกเขาสามารถกระท าในสงทคนอนคาดหวงได โดยมเปาหมายเพอใหคนอนเหนชอบ พอใจ หรอชวยเหลอคนอนเพอใหไดรบการยอมรบ โดยการท าตวเปนเดกด (good boys and good girls) และมการ

47

เลยนแบบกนเพอการยอมรบ จรยธรรมขนนจงเนนเรองการท าตามความคาดหวงของผอนทมความส าคญตอชวตของเขามากกวาการค านงถงการถกลงโทษหรอการตองการรางวล เดกและวยรนจง ใหคณคากบเรองความไววางใจ ความซอสตย การใหความเคารพ และความกตญญ เปนส าคญ

ขนท 4 การเคารพกฎเกณฑของสงคม (social system morality) เดกและวยรนเชอวาบทบาทสงคม ความคาดหวง และกฎหมายมอยจรง ท าใหสงคมเปนระเบยบ และสงเสรมใหเกดความดงามแกบคคลทกคน ดงนน บคคลจงตองแสดงพฤตกรรมทถกตองเหมาะสมตามกฎระบยบของชมชนหร อกฎหมายของสงคม เพอใหชมชนหรอสงคมเกดความมระเบยบ เพราะถาไมยดถอกฎหมาย สงคมกจะเกดความวนวาย สบสน

ระดบท 3 ระดบมจรยธรรมตามหลกสากล (postconventional level) ผใหญสวนมากใหเหตผลเชงจรยธรรมเพราะมหลกการและจรยธรรมสวนตว โดยเขาใจและยอมรบหลกการซงอยเบองหลงกฎหมายและกฎระเบยบตาง ๆ ของสงคม พฒนาการดานจรยธรรมระดบท 3 นแบงเปนระดบยอย 2 ขน (นบตอเนองเปนขนท 5 และ 6) คอ

ขนท 5 การรกษาสทธและประโยชนของสวนรวม (social contract orientation) บคคลจะแสดงพฤตกรรมทถกตอง ไมใชเพราะเปนการท าตามกฎระเบยบตาง ๆ เทานน แตจะพจารณาเหตผลเบองหลกกฎเกณฑนนดวย กฎเกณฑตาง ๆ อาจเปลยนแปลงไดเพอประโยชนของคนสวนใหญ แตตองไมรดรอนสทธและเสรภาพของบคคลอน

ขนท 6 หลกการท าตามอดมคตสากล (universal ethical principles) จรยธรรมของบคคลยดถอการตดสนตามหลกสากล ความเสมอภาคตามสทธมนษยชน และการค านงถงศกดศรความเปนมนษย

การทบคคลจะผานพฒนาการดานจรยธรรมในขนใดและเมอใดนน โคลเบอรกไมเชอวาเปนเพราะปจจยดานพนธกรรมหรอปจจยดานสงแวดลอมเพยงอยางเดยว เขาเชอวาการทบคคลจะผานขนตอนของพฒนาการไปจนถงขนสงสดไดนนประกอบดวยปจจยส าคญ 4 ประการ ไดแก (1) ระดบการมเหตผลเชงตรรกะของบคคล ซงถอเปนปจจยทมความเกยวของกบปจจยดานพนธกรรมมากทสด (2) แรงจงใจหรอความตองการของบคคล เปนปจจยทประกอบดวยปจจยดานพนธกรรมและสงแวดลอม (3) โอกาสในการเรยนรบทบาททางสงคม และ (4) รปแบบของความยตธรรมในสถาบนทางสงคมทบคคลคนเคย ซงปจจยท 3 และ 4 นเปนปจจยดานสงแวดลอม (Thomas, 1996)

เดกสวนใหญมจรยธรรมอยในระดบท 1 คอ ท าดเพอการหลบหลกการลงโทษและท าเพอขอแลกเปลยนทพงพอใจ เมอเขาสชวงวยรนจะมพฒนาการดานจรยธรรมอยในระดบท 2 คอ มจรยธรรมตามความเหนชอบของผอนและเคารพกฎเกณฑของสงคม และเมอเขาสวยผใหญจะมพฒนาการดานจรยธรรมอยในระดบท 3 คอ รกษาสทธและประโยชนของสวนรวมและท าตามหลกการอดมคตสากล

ทฤษฎพฒนาการดานจรยธรรมของโคลเบอรกน ามาใชประโยชนในการเลยงดเดกได ดงน (รชน ลาช โรจน, 2539, น. 145-146)

48

1. เดกทกคนจะมพฒนาการดานจรยธรรมเปนขนตอนจากขนต าเปนขนสงขน แตมคนจ านวนมากท ยงตดอยในขนตน ๆ ทงนเปนเพราะขาดโอกาสทจะไดรบการสอนหรออบรมจากคนในครอบครว และสงคมใดกตามทไมเปดโอกาสใหบคคลมอสระในความคดและการกระท าเพยงพอ มขอบงคบเขมงวดเกนไป คนในสงคมกยากทจะมจรยธรรมพฒนาถงขนสงได

2. ความสมพนธระหวาง “เหตผล” กบ “การกระท า” ในดานจรยธรรมยงเปนเรองทศกษากนอย โคลเบอรกพบวา ผทใช “เหตผล” ดานจรยธรรมในขนสง อาจม “การกระท า” ดานจรยธรรมในขนต ากวา เขาสนนษฐานวาความแตกตางนอาจเกดจากปจจยหลายอยาง เชน ความกดดนของกลมคนในสงคม อารมณ และความเคยชนของบคคลนน ๆ เปนตน

กจกรรม 1.2.4 ทฤษฎพฒนาการดานจรยธรรมมกระดบ อะไรบาง เดกและวยรนสวนใหญมจรยธรรมอยในระดบใด

แนวตอบกจกรรม 1.2.4 ทฤษฎพฒนาการดานทางจรยธรรมม 3 ระดบ และในแตละระดบมระดบยอย 2 ขน ดงน

ระดบท 1 ระดบกอนมจรยธรรมอยางเปนเหตเปนผล แบงเปน 2 ขนยอย คอ ขนท 1 การหลบหลกการลงโทษ ขนท 2 ขอแลกเปลยนทพงพอใจ

ระดบท 2 ระดบมจรยธรรมอยางมกฎเกณฑ แบงเปน 2 ขนยอย คอ ขนท 3 การท าตามความเหนชอบของผอน ขนท 4 การเคารพกฎเกณฑของสงคม

ระดบท 3 ระดบมจรยธรรมตามหลกสากล แบงเปน 2 ขนยอย คอ ขนท 5 การรกษาสทธและประโยชนของสวนรวม ขนท 6 หลกการท าตามอดมคตสากล

เดกสวนใหญมพฒนาการดานจรยธรรมอยในขนท 1 คอ การหลบหลกการลงโทษ และขนท 2 ขอแลกเปลยนทพงพอใจ เมอเขาสชวงวยรนจะมพฒนาการดานจรยธรรมอยในขนท 3 คอ การท าตามความเหนชอบของผอน และขนท 4 การเคารพกฎเกณฑของสงคม

เรองท 1.2.5 ทฤษฎมนษยนเวศของบรอนเฟนเบรนเนอร

ยร บรอนเฟนเบรนเนอร (Urie Bronfenbrenner, 1917-2005) นกจตวทยาพฒนาการชาวอเมรกน

เชอสายรสเซย เขาเปนหนงในผรวมกอตงโปรแกรมเฮดสตารท (Head Start program) ซงถอเปนโปรแกรม

49

ทประสบความส าเรจและด าเนนการมายาวนานในสหรฐอมรกา เนองจากเปนโปรแกรมเพอสงเสรมการเตรยมความพรอมในการเรยนใหแกเดกแรกเกดถงอาย 5 ป ทอยในครอบครวฐานะยากจน โดยการสนบสนนพฒนาการแบบครอบคลมหลายดาน ทงดานการเรยนรเบองตน สขภาพอนามย โภชนาการ และความอยดมสขของครอบครว

บรอนเฟนเบรนเนอรไดรบการยอมรบวาเปนนกวชาการชนน าของโลกดานจตวทยาพฒนาการ การเลยงดเดก และมนษยนเวศ (human ecology) ซงเขามความเชอวาพฒนาการของมนษยไมสามารถอธบายไดดวยแนวคดใดแนวคดหนง แตจะตองอธบายดวยระบบตาง ๆ ทซบซอน (Bronfenbrenner, 1974 อางใน วรรณรตน ลาวง และรชน สรรเสรญ, 2558) พฒนาการของมนษยเปนผลจากการมปฏสมพนธระหวางการพฒนาการหรอการเจรญเตบโตของมนษยและสภาพแวดลอมตาง ๆ ทอยรอบตวของมนษย ซงอาจเรยกไดวาเปนนเวศวทยาของการพฒนามนษย (ecology of human development) (วรรณรตน ลาวง และรชน สรรเสรญ, 2558) หรอนเวศวทยามนษย หรอมนษยนเวศ

ภาพท 1.7 ยร บรอนเฟนเบรนเนอร (ค.ศ. 1917-2005) ทมา: http://www.news.cornell.edu/stories/2005/09/head-start-founder-urie-bronfenbrenner-

dies-88

ทฤษฎมนษยนเวศของบรอนเฟนเบรนเนอรเปนการท าความเขาใจพฒนาการของมนษยโดยค านงถง ตวมนษยและระบบตาง ๆ ทแวดลอมมนษยและมนษยมปฏสมพนธดวย ทงในระดบใกลตวมนษยมากทสดจนถงระดบทอยหางไกลตวออกไป โดยแตละระบบมลกษณะซอนกนเปนชน ๆ คลายกบตกตารสเซย (Russian dolls) (Bronfenbrenner, 1994) หรอเรยกวาเปนแบบจ าลองหวหอม (onion model) หรอแบบจ าลองใยแมงมม (web model) (Ferguson et al., 1993a; White, 2007 cited in Derkson, n.d.)

50

ภาพท 1.8 ตกตารสเซยมลกษณะเปนตกตาตวเลกซอนกนเปนชน ๆ ในตกตาตวใหญ

ภาพท 1.9 แบบจ าลองหวหอม

ภาพท 1.10 แบบจ าลองใยแมงมม

ระบบมนษยนเวศนประกอบดวยระบบยอย 5 ระบบ ซงในชวงแรกบรอนเฟนเบรนเนอรไดกลาวไว เพยง 4 ระบบยอยเทานน คอ ระบบจลภาค ระบบกงกลาง ระบบภายนอก และระบบมหภาค ตอมาเขาได

51

เพมระบบยอยท 5 ขนอก 1 ระบบ คอ ระบบเวลา เพออธบายวาพฒนาการของมนษยสามารถเปลยนแปลงไดตลอดระยะเวลาภายใตสภาพแวดลอมทอยรอบตว (วรรณรตน ลาวง และรชน สรรเสรญ, 2558)

บรอนเฟนเบรนเนอรไดพฒนารปแบบทฤษฎของเขาใหมเนองจากรปแบบทฤษฎเดมทเรยกวา ทฤษฎมนษยนเวศ (human ecology theory) นนใหความส าคญเฉพาะสงแวดลอมเทานน ขณะทลกษณะของบคคลและกระบวนการการมปฏสมพนธกมความส าคญเชนกน ดงนน เขาจงพฒนารปแบบองคประกอบทส าคญทงหมดอกครงและเรยกวา รปแบบชวนเวศวทยา (bioecological model) และในป ค.ศ. 2006 ไดมการเพมช อ เปน รปแบบชวน เวศวทยาของการพฒ นามนษย (bioecological model of human development) หลงจากทบรอนเฟนเบรนเนอรเสยชวตแลวในป ค.ศ. 2005 (วรรณรตน ลาวง และรชน สรรเสรญ, 2558)

ดงนน ในการอธบายทฤษฎของบรอนเฟนเบรนจะน าเสนอทงทฤษฎมนษยนเวศตามแนวคดเดมและแนวคดทไดพฒนาเพมขนในภายหลงเปนรปแบบชวนเวศวทยา เพอใหเหนพฒนาการของทฤษฎดงกลาว ดงน

1. ทฤษฎมนษยนเวศตามแนวคดเดม

บรอนเฟนเบรนเนอรอธบายวาการท าความเขาใจพฒนาการมนษยจะตองพจารณาระบบนเวศทงหมดทมนษยเตบโตมา ซงระบบนประกอบดวยระบบยอย 4 ระบบทชวยสนบสนนและสงเสรมการเจรญเตบโตของมนษย เพราะมนษยจะมปฏสมพนธและไดรบอทธพลในรปแบบตาง ๆ จากสงแวดลอมทอยรอบ ๆ ตว นอกจากน ความสมพนธระหวางแตละระบบยงเปลยนแปลงไปเมอมนษยเตบโตและพฒนาขน บรอนเฟนเบรนเนอรเนนความส าคญเรองการท าความเขาใจตวบคคลแตละคน โดยไมใชการใหความสนใจเฉพาะตวของบคคลคนนนเพยงคนเดยว หรอกบคนอนอก 1 หรอ 2 คน แตตองเขาใจบรบททแวดลอมบคคลคนนนดวย ระบบยอยทง 4 ระบบทสงผลตอตวมนษยนเรมจากระบบในสดทอยตดกบตวมนษยและขยายออกมาสระบบทไกลจากตวมนษยทสด ไดแก ระบบจลภาค ระบบกงกลาง ระบบภายนอก และระบบมหภาค ดงน

1.1 ระบบจลภาค (microsystem) เปนระบบทอยชนในสดของระบบทงหมดและอยตดกบตวเดก ประกอบดวยระบบสงคมตาง ๆ ทเดกมสวนรวมอยางใกลชดทสด โดยหมายความถงบคคลทมปฏสมพนธดวยเปนประจ า เชน พอแม พนอง เพอน หรอเปนสถานททบคคลเกยวของมากทสด ในชวตประจ าวน เชน โรงเรยน สถานบรการสาธารณสข และสภาพแวดลอมในชมชน ระบบจลภาคของเดกประกอบดวย 3 ลกษณะ คอ กจกรรม ความสมพนธระหวางบคคล และบทบาททางสงคม โดยกจกรรม หมายถง สงตาง ๆ ทเดกท าตามปกตในวนหนง ๆ เชน ใชเวลาอยกบครอบครว เลนกบเพอนทโรงเรยน ดโทรทศนทบาน เปนตน สวนความสมพนธระหวางบคคล หมายถง ลกษณะปฏสมพนธทเดกมกบบคคลอน ๆ ซงมทงปฏสมพนธเชงบวกและปฏสมพนธเชงลบ เชน วยรนมขอขดแยงกบพอแตสามารถพดคยปร กษาหารอกบแมได พนองทะเลาะเบาะแวงกนหรอพนองรกสามคคกน หรอเดก ๆ เหนพฤตกรรมความรนแรงของพอแมเปนประจ า เปนตน พฤตกรรมเหลานแสดงถงความสมพนธในระดบจลภาคของเดก ส าหรบบทบาททางสงคม หมายถง หนาททางสงคมทแตละบคคลแสดงออกตามสถานภาพของตน เชน ในครอบครว เดกมสถานภาพเปนลก

52

สาว/ลกชาย หลานสาว/หลานชาย พสาว/ พชาย เมออยนอกครอบครว เดกมสถานภาพเปนนกเรยน เพอน สมาชกของกลมตาง ๆ เปนตน ซงการมบทบาทตาง ๆ ในสงคมของเดกท าใหเดกเรยนรการปรบตวและมพฒนาการดานสงคม ดงนน บคคลจงไดรบอทธพลจากระบบจลภาคมากทสดและระบบจลภาคนกไดรบอทธพลจากบคคลเชนกน หมายความวา ทงบคคลและสงแวดลอมในระดบจลภาคตางกมอทธพลซงกนและกน

1.2 ระบบกงกลาง (mesosystem) เปนระบบท 2 ทอยถดจากระบบจลภาค ประกอบดวย ปฏสมพนธระหวางระบบจลภาคตาง ๆ เชน ครอบครวกบโรงเรยนตางกเปนระบบจลภาคของเดก เมอใดท ครอบครวมปฏสมพนธกบโรงเรยนกจะเกดระบบกงกลางขน เชน พอแมคยกบครของลก สภาพแวดลอมของทบานและสภาพแวดลอมทโรงเรยน ปฏสมพนธเหลานสงผลถงความกาวหนาในการเรยนของเดกทโรงเรยน หรอครอบครวของเดกกบกลมเพอนของเดกตางกเปนระบบจลภาค ถาระบบจลภาคทง 2 ระบบนมปฏสมพนธกนกจะเกดระบบกงกลาง เชน พอแมท าความรจกกบกลมเพอนของลกและมโอกาสพบปะพดคยเพอสรางความคนเคยกนกจะเปนผลดตอลก เพราะพอแมรจกเพอนของลกกจะท าใหรวาลกมพฤตกรรมอยางไรเมออยทโรงเรยนหรออยกบเพอน ระบบกงกลางจงเปนระบบทเชอมระหวางระบบจลภาคตาง ๆ และมอทธพลตอพฒนาการของเดก

1.3 ระบบภายนอก (exsosystem) เปนระบบท 3 ทอยถดจากระบบกงกลาง เปนความสมพนธระหวางสงแวดลอมภายนอกกบระบบกงกลางและระบบจลภาค ประกอบดวยระบบสงคมทงหมดท เดกไมไดเกยวของโดยตรงแตมอทธพลอยางใดอยางหนงตอเดก เชน สภาพแวดลอมการท างานของพอแม ถาพอแมมชวโมงการท างานในแตละวนเปนเวลายาวนานกจะกลบบานค ามดจนไมมเวลาท ากจกรรมตาง ๆ กบลก หรอพอแมทมความเครยดมาจากงานหรอจากทท างาน เมอกลบถงบานกไมพดคยหรอมปฏสมพนธกบสมาชกในครอบครว จะเหนไดวาจากตวอยางขางตนผทไดรบผลกระทบจากระบบภายนอกกคอลก ทง ๆ ทลกไมไดเกยวของโดยตรงกบการท างานของพอแม นอกจากน ระบบภายนอกยงหมายถง ระบบอนทไมใชระบบจลภาคทมผลกระทบตอบคคล ระบบจลภาค และระบบกงกลางดวย เชน เครอญาต เพอนบาน โรงเรยน ชมชน หนวยงานปกครองสวนทองถน เชน นโยบายของโรงเรยนประถมศกษา เรอง การลดภาวะโภชนาการเกนของเดก โดยมมาตรการหามขายน าอดลมและขนมกรบกรอบในโรงเรยน หรอจดอาหารกลางวนทมผกเปนสวนประกอบสปดาหละ 3 วน และจดผลไมใหหลงอาหารกลางวน เพมเวลาการออกก าลงกายชวงหลงโรงเรยนเลก นโยบายดงกลาวจะชวยใหเดกมสขภาพรางกายแขงแรง เมอสขภาพกายด สขภาพจตกดตามมา ท าใหเดกมสมาธในการเรยนมากขน ทงนครตองสอสารใหพอแมเขาใจนโยบายของโรงเรยนและรวมมอกนดแลสขภาพของเดก เพอปองกนไมใหเดกมภาวะโภชนาการเกนหรออวนซงจะกลายเปนปญหาสขภาพในระยะยาวของเดก

1.4 ระบบมหภาค (macrosystem) เปนระบบท 4 ทอยถดจากระบบภายนอก ประกอบดวยเรองตาง ๆ ทเกยวกบการใหคณคา ทศนคต กฎหมาย อดมคต วฒนธรรม เปนสงแวดลอมทมผลกระทบตอระบบทกระบบรวมทงตวบคคล เนองจากเปนระบบใหญทสด เชน เศรษฐกจ สงคม วฒนธรรม ศาสนา ระบบมหภาค มลกษณะไมคงท สามารถเปลยนแปลงไดตามวฏจกรของการเปลยนแปลงหรอความกาวหนาในเรองตาง ๆ เชน

53

ภาวะเศรษฐกจตกต า การเกดความไมสงบในประเทศ การเปลยนแปลงทางวฒนธรรม การเปลยนแปลงระบบบรการดานสขภาพ การใชเทคโนโลยใหม ๆ เชน เมอประเทศไทยเกดปญหาวกฤตเศรษฐกจ หลายครอบครวมสมาชกในครอบครวถกเลกจางงาน โดยเฉพาะหวหนาครอบครว ท าใหมปญหาดานการเงน คอ ขาดรายได ขณะทรายจายยงมเทาเดม สงผลกระทบตอสมาชกในครอบครวทกคน แมกระทงเดก ๆ เพราะบางครอบครวตองยายกลบบานทตางจงหวด บางครอบครวไมม เงนสงใหล กเรยนหนงสอ ท าให เดกตองเปลยนสภาพแวดลอม ตองประหยด บางครอบครวเกดความเครยดเพราะยงมหนสนจนกระทงหวหนาครอบครวคดสนฆาตวตาย สมาชกในครอบครวทเหลอกขาดผน าครอบครว ตวอยางเหลานลวนแสดงใหเหนวาแมวาเรองเศรษฐกจจะเปนเรองไกลตวเดกแตเดกกไดรบผลกระทบดวย 2. ทฤษฎมนษยนเวศตามรปแบบชวนเวศวทยาของการพฒนามนษย

จากทฤษฎมนษยนเวศตามแนวคดเดมของบรอนเฟนเบรนเนอรทมระบบยอย 4 ระบบนน เขาไดเพมระบบยอยท 5 ขนมา คอ ระบบเวลา เพออธบายวาพฒนาการของมนษยนนสามารถเปล ยนแปลงไดตลอดเวลา นอกจากน เขายงใหความส าคญกบลกษณะของบคคลและกระบวนการการมปฏสมพนธเพมขน โดยไดเสนอแนวคดนเปนรปแบบชวนเวศวทยา หรอรปแบบของกระบวนการ-บคคล-บรบทแวดลอม-เวลา (Process-Person-Context-Time : PPCT model) (วรรณรตน ลาวง และรชน สรรเสรญ , 2558) ซงในภายหลงไดปรบชอเปน รปแบบชวนเวศวทยาของการพฒนามนษย ดงน

2.1 กระบวนการ (process) หมายถง ปฏสมพนธระหวางบคคลทเปนศนยกลางของระบบกบบรบทแวดลอมของเขา ซงกระบวนการนเกดขนตลอดเวลาและมอทธพลตอการพฒนา/ปรบตวของบคคลในอนาคต เรยกวา กระบวนการใกลชด (proximal processes) เชน พอแมและเดก หรอเดกกบเดก ถอเปนกระบวนการใกลชดทมอทธพลตอพฒนาการของเดก อยางไรกตาม อทธพลของกระบวนการทมตอพฒนาการจะตางกนขนอยกบคณลกษณะสวนบคคล บรบทแวดลอม และเวลา

2.2 บคคล (person) นอกจากบคคลจะจดเปนศนยกลางของระบบแลว คณลกษณะของบคคลกเปนสงส าคญ ซงคณลกษณะของบคคล เชน อาย เพศ รปรางหนาตา สตปญญา ทกษะ ความขยนขนแขง ความมงมนทจะประสบความส าเรจ เปนตน

2.3 บรบทแวดลอม (context) หมายถง สงแวดลอมทบรอนเฟนเบรนเนอรไดแบงไวแลวเปน 4 ระบบยอย คอ ระบบจลภาค ระบบกงกลาง ระบบภายนอก และระบบมหภาค

2.4 เวลา (time) หรอระบบเวลา (chronosystem) ใชในการอธบายการเปลยนแปลงทเกดขน บรอนเฟนเบรนเนอรอธบายวาการเปลยนแปลงของบคคลหรอสงแวดลอมขนอยกบชวงเวลาทด ารงชวต ซงเปนปจจยหนงทท าใหเกดการเปลยนแปลง ชวงเวลาดงกลาวม 2 แบบ คอ (1) การเปลยนแปลงตามวถชวตปกต เชน การเขาโรงเรยน การแตงงาน หรอการเกษยณอาย เปนตน และ (2) การเปลยนแปลงนอกเหนอวถชวตปกต/สงทไมคาดคด เชน การหยาราง เจบปวยกะทนหน หรอตาย เปนตน (วรรณรตน ลาวง และรชน สรรเสรญ, 2558) เวลาหรอระบบเวลาจงจดเปนสงแวดลอมชนท 5 ตอจากระบบมหภาค

54

ภาพท 1.11 รปแบบชวนเวศวทยาของการพฒนามนษยของบรอนเฟนเบรนเนอร ทมา: https://www.pinterest.com/pin/325314773064035560/

ทฤษฎของบรอนเฟนเบรนเนอรเนนความเกยวของกนระหวางมนษยกบสงแวดลอมในระดบตาง ๆ

และอทธพลของสงแวดลอมทมผลตอพฒนาการของมนษย เพอชวยใหเขาใจวาเพราะเหตใดเมอบคคลอยในสภาพแวดลอมตาง ๆ จงมพฤตกรรมตางกน เชน วยรนเมออยทบานชอบอยตามล าพง มโลกสวนตว ไมชอบใหพอแมมายงกบตน แตเมออยทโรงเรยนกลบชอบแสดงออก ชอบอยกบกลมเพอน ใหค าปรกษาเพอนได ทงนอาจเปนเพราะเมออยทบาน พอแมมกเหนวาเปนเดกทพอแมตองคอยดแล พอแมไมคอยยอมรบวาลกโตแลวและเขาสามารถดแลตวเองไดในระดบหนง เมอพอแมชวยเหลอมากเกนไป วยรนจะรสกอดอดจงพยายามหลกเลยง โดยจะอยตามล าพงในโลกของตนเอง แตเมอไปโรงเรยนเขากอยากไดรบการยอมรบจากเพอนหรอ ครจงตองแสดงความสามารถของตนเองออกมาใหผอนยอมรบและสามารถเขากลมได ทกคนทโรงเรยนกมองวยรนวาโตแลว ไมตองดแลเหมอนเดก ๆ วยรนจงมพฤตกรรมทแตกตางกนในสงแวดลอมทแตกตางกน

นอกจากน สงแวดลอมในระดบตาง ๆ กนตางสงผลซงกนและกน เมอสงแวดลอมหนงเปลยนไปกจะ สงผลถงสงแวดลอมอน ๆ ดวย เชน เมอเศรษฐกจของประเทศไมด สมาชกในครอบครวตกงาน ฐานะการเงนของครอบครวกเปลยนแปลงไป สมาชกในครอบครวกตองปรบตวใหไดตามสถานการณ เชน ตองประหยด ตองท างานพเศษเพมขน ลกทโตแลวตองชวยท างานเพอหารายได ลกทยงเดกอยตองหดดแลหรอชวยเหลองานในบานมากขน บางครอบครวเคยจางแมบานไวชวยท างานบานตองเลกจางเพอลดคาใชจาย แตหากยงมรายไดไมพออาจตองขายบานหรอยายทอยเพอลดรายจาย หรอตองสงลกไปอยกบพอแมทอนหรอตางจงหวด ท าใหสภาพแวดลอมทเคยอยเปลยนแปลงไป จะเหนไดวาแมเศรษฐกจจะเปนเรองทไกลตวเดกและวยรนแตกมผลกระทบมาถงตวเขาอยางหลกเลยงไมได

55

กจกรรม 1.2.5

ทฤษฎมนษยนเวศตามแนวคดของบรอนเฟนเบรนเนอรใชเปนแนวทางในการอธบายพฒนาการเดกอยางไร

แนวตอบกจกรรม 1.2.5 ทฤษฎมนษยนเวศตามแนวคดของบรอนเฟนเบรนเนอรอธบายวาการศกษาพฒนาการเดกจ าเปนตอง

ศกษาบรบททเดกเกยวของดวย ไมอาจศกษาเฉพาะตวของเดกเพยงล าพงได เนองจากจากเดกอยในระบบสงคมทมหลายชนซอนกนอย บางระบบมอทธพลตอเดกโดยตรงเนองจากเปนระบบทอยใกลตวเดก แตบางระบบแมวาจะอยหางจากตวเดกออกมาแตกมอทธพลทางใดทางหนงตอเดกเชนกน

ทฤษฎนแบงระบบทเกยวของกบเดกเปน 5 ระบบ ไดแก ระบบจลภาค ระบบกงกลาง ระบบภายนอก ระบบมหภาค และระบบเวลา ดงน

1. ระบบจลภาค เปนระบบทใกลชดเดกมากทสดและเดกมปฏสมพนธดวยเปนประจ า เชน ครอบครว กลมเพอน คร วด/โบสถ/มสยด

2. ระบบกงกลาง เปนระบบท 2 ถดจากระบบจลภาค เปนปฏสมพนธระหวางระบบจลภาคแตละระบบ เชน ปฏสมพนธระหวางพอแมกบคร ปฏสมพนธระหวางพอแมกบกลมเพอนของเดก

3. ระบบภายนอก เปนระบบท 3 ถดจากระบบกงกลาง เปนปฏสมพนธระหวางสงแวดลอมภายนอกกบระบบกงกลางและระบบจลภาค ซงไมไดมปฏสมพนธกบเดกโดยตรงแตมอทธพลอยางใดอยางหนงตอเดก เชน สภาพแวดลอมการท างานของพอแม เครอญาต และเพอนบาน

4. ระบบมหภาค เปนระบบท 4 ถดจากระบบภายนอก เปนสภาพแวดลอมทอยหางไกลจากเดกแตมผลกระทบตอทกระบบ รวมทงตวเดก เชน เศรษฐกจ การเมอง สงคมและวฒนธรรม

5. ระบบเวลา เปนระบบทใชอธบายการเปลยนแปลงทเกดขนวาขนอยกบชวงเวลาทด ารงชวต เชน การเปลยนแปลงตามวถชวตปกต หรอการเปลยนแปลงนอกเหนอวถชวตปกตหรอเกดสงทไมคาดคดขน

56

บรรณานกรม

กฎหมายแพงและพาณชยลกษณะบคคล (ม.ป.ป.). ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 15 (ภาค 2)

สบคนจาก http://e-book.ram.edu/e-book/l/LA102(LW102)54/chapter5.pdf ทฤษฎพฒนาการทางจรยธรรมของโคลเบอรก. (ม.ป.ป.). เอกสารประกอบการสอน ครงท 2: ทฤษฎท

เกยวของกบจรยธรรม. สบคนจาก http://ilc2.swu.ac.th/Portals/127/Documents/swu353/มศว353_เอกสารประกอบการสอนครงท2.pdf

ธรรมนญ สรชาตก าธรกล. (ม.ป.ป.). พฒนาการตาและการมองเหนลกขวบปแรก. สบคนจาก http://www.rakluke.com/article/4/10/384/พฒนาการตาและการมองเหนลกขวบปแรก

นดา ลมสวรรณ. (2555). พฒนาการตลอดชวงชวตมนษย: วยเดกและวยรน. ใน มาโนช หลอตระกล, ธนตา หรญเทพ, และนดา ลมสวรรณ (บ.ก.). ต าราพฤตกรรมศาสตรทางการแพทย น. 17-26. กรงเทพฯ: ภาควชาจตเวชศาสตร คณะแพทยศาสตรโรงพยาบาลรามาธบด มหาวทยาลยมหดล.

นตยา คชภกด. (2554). พฒนาการเดก. ใน ทพวรรณ หรรษคณาชย, รววรรณ รงไพรวลย, ชาครยา ธรเนตร, อดศรสดา เฟองฟ, สรยลกษณ สจรตพงศ, และพงษศกด นอยพยคฆ (บ.ก.) . ต าราพฒนาการและ พฤตกรรมเดก ส าหรบเวชปฏบตทวไป (พมพครงท 2) น. 1-25. กรงเทพฯ: บยอนด เอนเทอรไพรซ.

นตธร ปลวาสน. (ม.ป.ป.). ลกยดตนเองเปนศนยกลาง (Egocentrism). สบคนจาก http://taamkru.com/th/ลกยดตนเองเปนศนยกลาง/

ปรยา เกตทต. (2539). การอบรมเลยงดเดกวยกอนเรยน. ใน เอกสารการสอนชดวชาพฒนาการเดกและการเลยงด หนวยท 1-7 (พมพครงท 10) น. 237-304. นนทบร: สาขาวชาคหกรรมศาสตร มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

พรรณทพย ศรวรรณบศย. (2556). ทฤษฎจตวทยาพฒนาการ (ฉบบปรบปรง). พมพครงท 6 กรงเทพฯ: แอคทฟ พรนท.

พระราชบญญตคมครองเดก พ.ศ. 2546. (2546). ราชกจจานเบกษา เลมท 95 ก ตอนท 1 2 ตลาคม 2546.สบคนจาก http://www.ecpat-thailand.org/th/1_3.pdf

พระราชบญญตศาลเยาวชนและครอบครวและวธพจารณาคดเยาวชนและครอบครว พ.ศ. 2553. (2553). ร า ช ก จ จ า น เบ ก ษ า เล ม ท 127 ต อ น ท 72 ก 22 พ ฤ ศ จ ก า ย น 2553. ส บ ค น จ า ก http://www2.djop.moj.go.th/media/k2/attachments/01070001.pdf

พระราชบญญตสงเสรมการพฒนาเดกและเยาวชนแหงชาต พ.ศ. 2550. (2551). ราชกจจานเบกษา เลมท 125 ตอนท 9 ก 14 มกราคม 2551. สบคนจาก http://www.dcy.go.th/webnew/upload/laws/law_th_20160410233340_1.doc

พฒนาการดานรางกาย (บทท 3). สบคนจาก http://www.educ-bkkthon.com/blog/apsornsiri/wp- content/uploads/2014/02/บทท-3.pdf

57

พระกญญ สขโพธารมณ, และปรศนย เกศะบตร. (ม.ป.ป.). การปรบตวโดยการใชกลไกปองกนตนเอง. สบคนจาก http://www.bu.ac.th/knowledgecenter/executive_journal/oct_dec_10/pdf/aw16.pdf

เพญพไล ฤทธาคณานนท. (2550). พฒนาการมนษย (พมพครงท 2). กรงเทพฯ: ธรรมดาเพรส. มาโนช หลอตระกล. (ม.ป.ป.). ทฤษฎจตวเคราะห. สบคนจาก

http://rama4.mahidol.ac.th/ramamental/sites/default/files/public/pdf/ทฤษฎจตวเคราะห.pdf รววรรณ รงไพรวลย. (2554). พฒนาการทางภาษาลาชา. ใน ทพวรรณ หรรษคณาชย, รววรรณ รงไพรวลย,

ชาครยา ธรเนตร, อดศรสดา เฟองฟ, สรยลกษณ สจรตพงศ, และพงษศกด นอยพยคฆ (บ.ก.). ต าราพฒนาการและพฤตกรรมเด ก ส าหรบ เวชปฏ บ ต ท วไป (พ มพ คร งท 2) น. 285-298. กรงเทพฯ: บ ยอนด เอนเทอรไพรซ.

รชน ลาชโรจน. (2539). การอบรมเลยงดเดกวยทารก. ใน เอกสารการสอนชดวชาพฒนาการเดกและการเลยงด หนวยท 1-7 (พมพครงท 10) น. 121-236. นนทบร: สาขาวชาคหกรรมศาสตร มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

ราชบณฑตยสถาน. (2556). พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2554 (พมพครงท 2). กรงเทพฯ: นานมบคสพบลเคชนส.

วรรณรตน ลาวง และรชน สรรเสรญ. (2558). PPCT Model: รปแบบชวนเวศวทยาเพอพฒนาสขภาพผมภาวะเจบปวยเรอรงในชมชน. ใน วารสารพยาบาลทหารบก. 16(2), น. 15-20. สบคนจาก http://www.tci-thaijo.org/index.php/JRTAN/article/view/39629/32752

ศรเรอน แกวกงวาล. (2540). จตวทยาพฒนาการชวตทกชวงวย: แนวคดเชงทฤษฎ – วยเดกตอนกลาง (พมพครงท 7). กรงเทพฯ: มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

---------- . (2540). จตวทยาพฒนาการชวตทกชวงวย เลม 2 วยรน-วยสงอาย (พมพครงท 7). กรงเทพฯ: มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

ส านกงานสงเสรมสวสดภาพและพทกษเดก เยาวชน ผดอยโอกาส และผสงอาย. (ม.ป.ป.). อนสญญาวาดวยสทธเดก (Convention on the Rights of the Child) และพธสารเลอกรบของอนสญญาวาดวยสทธเดก (Optional Protocol to the Convention on the Rights of the Child). ม.ป.ท. สบคนจาก http://humanrights.mfa.go.th/upload/pdf/crc.pdf

Berk, L. E. (2006). Child development (7th ed.). Boston, MA: Pearson Education. Bjorklund, D. F. & Blasi, C. H. (2012). Child and adolescent development: An integrated

approach, International edition. Canada: Wadsworth, Cengage Learning. Bronfenbrenner, U. (1994). Ecological models of human development. In International

encyclopedia of education, 3(2nd ed.). Oxford: Elsevier. Retrieved from http://www.columbia.edu/cu/psychology/courses/3615/Readings/Bronfenbrenner ModelofDevelopment(short%20version).pdf

58

Derksen, T. (n.d.). The influence of ecological theory in child and youth care: A review of the literature. Retrieved from https://journals.uvic.ca/index.php/ijcyfs/article/view/2091/736

Ecological systems theory. (n.d.). Retrieved from http://explorable.com/print/ecological-systems-theory

Feldman, R. S. (2010). Child development (5th ed.). Upper Saddle River, NJ: Pearson Education.

Freudian Psychology. The case of Little Hans. Retrieved from https://www.psychologistworld.com/freud/little-hans-freud-case.php

Havighurst, R. (1972). Developmental tasks and education (3rd ed.). New York, NY: David McKay. Retrieved from http://nongae.gsnu.ac.kr/~bkkim/won/won_117.html

Herlock, E. B. (1978). Child Development (6th ed.). Singapore: McGraw-Hill. International adult continuing education hall of fame. (2015). Robert J. Havighurst: Hall of

fame Class 0f 1997. Retreived from http://www.halloffame.outreach.ou.edu/1997/havighur.html

Kail, R. V. (2014). Children and their development (6th ed.). Essex CM20 2JE, England: Pearson Education.

Keenan, T., & Evans, S. (2009). An introduction to child development (2nd ed.). Thousand Oaks, CA: SAGE Publications.

Lang, S. S. (2005, September 26). Urie Bronfenbrenner, father of Head Start program and pre-eminent “human ecologist,” dies at age 88. Cornell Cronicle. Retrieved from http://www.news.cornell.edu/stories/2005/09/head-start-founder-urie-bronfenbrenner- dies-88

Levine, L. E., & Munsch, Joyce. (2016). Child development from infancy to adolescences. Thousand Oaks, CA: SAGE Publications.

McLeod, S. (2013). Sigmund Freud. Retrieved from http://www.simplypsychology.org/Sigmund-Freud.html

---------- . (2015). Jean Piaget. Retrieved from http://www.simplypsychology.org/piaget.html Santrock, J. W. (2011). Child development (13th ed.). New York, NY: McGraw-Hill. Shaffer, D. R., & Kipp, Katherine. (2010). Developmental psychology childhood and

adolescence (8th ed.). Belmont, CA : Wadsworth. Sigelman, C. K., & Rider, Elizabeth A. (2009). Life-span human development (6th ed.).

Belmont, CA : Wadsworth.

59

The center for parenting education. (n.d.). Child development: Developmental tasks. Retrieved from http://centerforparentingeducation.org/library-of-articles/child-development/developmental-tasks/#eighteenmonth

The touchpoints model of development. Retrieved from http://www.brazeltontouchpoints.org/wp-content/uploads/2011/09/Touchpoints_Model_of_Development_Aug_2007.pdf

Thomas, R. M. (1996). Comparing theories of child development (4th ed.). Pacific Grove, CA: Brooks/Cole.

What is child psychology?. (n.d.). Retrieved from http://www.open.edu/openlearn/health-sports-psychology/childhood-youth/introduction-child-psychology/content-section-1

WHO. (2014). Adolescence: A period needing special attention – age - not the whole story. Retrieved from http://apps.who.int/adolescent/second-decade/section2/page2/age-not-the-whole-story.html