ระบบเฝ าระวัง ความปลอดภัยด...
TRANSCRIPT
เพ�อส�งเสร�มความปลอดภยด�านยาและผลตภณฑ�สขภาพอนของประเทศไทยfor Improving the Safety of Medicines and Other Health Products in Thailand
ศนย�เฝ�าระวงความปลอดภยด�านผลตภณฑ�สขภาพกองแผนงานและว�ชาการสำนกงานคณะกรรมการอาหารและยากระทรวงสาธารณสข
ระบบเฝ�าระวงความปลอดภยด�านผลตภณฑ�สขภาพประเทศไทยHealth Product Vigilance System in Thailand
ศนย�เฝ�าระวงความปลอดภยด�านผลตภณฑ�สขภาพกองแผนงานและว�ชาการสำนกงานคณะกรรมการอาหารและยากระทรวงสาธารณสข
สำนกงานคณะกรรมการอาหารและยา
กระทรวงสาธารณสข
คณะบรรณาธการ
ดร. นพ. ปฐม สวรรค�ป�ญญาเลศภญ. ว�มล สวรรณเกษาวงษ�
-1.pdf 1 16/11/59 09:18
������� HPVC.indd 1 16/11/59 09:10
ผจดทำ� : ศนยเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพ
สำานกงานคณะกรรมการอาหารและยา
กระทรวงสาธารณสข
จดพมพโดย : กองแผนงานและวชาการสำานกงานคณะกรรมการอาหารและยา
พมพท : โรงพมพสำานกงานพระพทธศาสนาแหงชาต
พมพครงท : 1
พมพจำ�นวน : 2,000เลม
ปทพมพ : พ.ศ.2559
ISBN : 978-974-244-384-9
ขอมลทางบรรณานกรมของสำานกหอสมดแหงชาต
National Library of Thailand Cataloging in Publication Data
ปฐมสวรรคปญญาเลศ. วมลสวรรณเกษาวงษ.สำานกงานคณะกรรมการอาหารและยา
ระบบเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพประเทศไทย Health Product Vigilance
SysteminThailand.--นนทบร: สำานกงาน, 2559.
72หนา.
1. ความปลอดภยในผลตภณฑ. I. ชอเรอง.
363.192
ISBN978-974-244-384-9
ระบบเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพประเทศไทยHealth Product Vigilance System in Thailand
������� HPVC.indd 2 16/11/59 09:10
ระบบเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพประเทศไทยHealth Product Vigilance System in Thailand
c
คำ�นำ� หนงสอฉบบน จดทำาขนเพอแนะนำางานเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพ ซงเปน
หนงในภารกจทสำาคญภายใตความรบผดชอบของสำานกงานคณะกรรมการอาหารและยา ทดำาเนนงาน
โดยศนยเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพ (Health Product Vigilance Center; HPVC)
มวตถประสงคเพอใหหนวยทเกยวของ บคลากรทางการแพทย และประชาชนทวไป เกดความเขาใจ
และตระหนกถงความสำาคญของงานเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพยงขน ทงน เพอใหเกด
ความรวมมอในการดำาเนนงานพฒนาความปลอดภย และลดความเสยงจากการใชผลตภณฑสขภาพ
อนจะนำาไปสการใชผลตภณฑสขภาพอยางปลอดภยและสมเหตผล
สำานกงานคณะกรรมการอาหารและยาไดดำาเนนงานงานเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑ
สขภาพมาเปนเวลานานกวา 3 ทศวรรษ มจดมงหมายเพอความปลอดภยของการบรโภคผลตภณฑสขภาพ
หนงสอฉบบนไดบอกเลาถงความเปนมารปแบบการเฝาระวงและผลการดำาเนนงานในอดตจนถงปจจจบน
และทศทางทจะดำาเนนการตอไปในอนาคต
งานเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพจะประสบความสำาเรจ ทำาใหประชาชน
มความปลอดภยและมสขภาพดจากการบรโภคผลตภณฑสขภาพไดนน กดวยความรวมมอจากทกภาคสวน
ทเกยวของ ทงภาครฐและเอกชน โดยเฉพาะอยางยงความรวมมอของบคลากรทางการแพทย ผปวย
และประชาชน ดงนน หากพบเหตการณไมพงประสงคจากการใชผลตภณฑสขภาพ ขอใหรายงานไปยง
ศนยเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพ สำานกงานคณะกรรมการอาหารและยา หรอหนวยงาน
ในเครอขาย
อนงหนงสอฉบบนสำาเรจไดดวยความอนเคราะหของMr.BruceHugmanทปรกษาUppsala
Monitoring Center (TheWHO Collaborating Centre for International Drug Monitoring
Programme)ทใหคำาแนะนำาในการจดทำาโครงรางหนงสอและเจาหนาทของสำานกงานคณะกรรมการอาหาร
และยา ไดแก ดร.นพ.ปฐม สวรรคปญญาเลศ และภญ.วมล สวรรณเกษาวงษ ทมสวนสำาคญในการจดทำา
และขอขอบคณเจาหนาท และผเกยวของในเครอขายทกคนทรวบรวมขอมลมายงศนย HPVC เพอใหม
ขอมลทเปนประโยชนของประเทศตอไป
ก.
(นายแพทยบญชยสมบรณสข)เลขาธการคณะกรรมการอาหารและยา
สงหาคม2559
������� HPVC.indd 3 16/11/59 09:10
ระบบเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพประเทศไทยHealth Product Vigilance System in Thailandd
ส�รบญ
1. สรปส�ระสำ�คญ
2. ระบบเฝ�ระวงคว�มปลอดภยด�นผลตภณฑสขภ�พ
(Health Product Vigilance System)
3.คว�มเปนม�ของก�รเฝ�ระวงคว�มปลอดภยด�นผลตภณฑสขภ�พ
3.1ระดบนานาชาต
3.2ระดบชาต
4.ก�รดำ�เนนง�นระบบเฝ�ระวงคว�มปลอดภยด�นผลตภณฑสขภ�พในประเทศไทย
4.1วตถประสงค
4.2ขอบเขต
4.3การบรหารจดการ
4.3.1ศนยเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพระดบชาต
4.3.2 เครอขายการเฝาระวงความปลอดภย(VigilanceNetwork)
ก.ระดบสถานพยาบาล
ข.ระดบจงหวด
ค.ระดบเขตบรการสขภาพ
4.4วธการเฝาระวง
4.4.1วธการเฝาระวงความปลอดภยดานยา(PharmacovigilanceMethod)
ก.SpontaneousReporting
ข.Intensified(Stimulated)Reporting
ค.TargetedSpontaneousReporting
ง.CohortEventMonitoring
จ.การลงทะเบยนผปวย(Registry)
4.4.2วธการเฝาระวงผลตภณฑสขภาพอน
4.4.3วธการเฝาระวงขอมลขาวสารความปลอดภย
4.5การตรวจจบสญญาณ(SignalDetection)
4.6การประเมนความสมพนธเชงสาเหต(CausalityAssessment)
4.7การจดการความเสยง(RiskManagement)
4.8การประสานความรวมมอ(Collaborations)
หน�
1
3
4
4
5
6
6
6
7
7
9
9
9
10
13
13
13
13
14
14
14
14
15
15
16
17
17
ข
������� HPVC.indd 4 16/11/59 09:10
ระบบเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพประเทศไทยHealth Product Vigilance System in Thailand
eค
ส�รบญ (ตอ)หน�
19
19
19
22
22
26
26
27
28
28
34
48
49
51
54
56
56
57
58
59
60
5.ผลก�รดำ�เนนง�น
5.1รายงานAdverseDrugReactions(ADRs)/AdverseEvents(AEs)
5.1.1ยาและวตถเสพตด
5.1.2ผลตภณฑสภาพอน
5.2สญญาณ(Signal)
5.3มาตรการจดการความเสยง(RiskManagementMeasures)
5.3.1มาตรการทางกฎหมาย(RegulatoryMeasures)
5.3.2มาตรการสอสารความเสยง(RiskCommunicationMeasures)
5.4การสอบสวนทางระบาดวทยาและการศกษาวจย
5.4.1การสอบสวนทางระบาดวทยา
5.4.2การศกษาวจย
5.4.3 เอกสารเผยแพร(Publications)
6. ผลตภณฑจ�กสมนไพร/ย�แผนโบร�ณ(HerbalandThaiTraditionalProducts)
7. ก�รประเมนผลก�รดำ�เนนง�นและคว�มท�ท�ยในอน�คต
8.บทสรป
ภ�คผนวก
1. วธทใชประเมนคว�มสมพนธเชงส�เหต
1.1WHO-UMCCausalityAssessmentCriteria
1.2Naranjo’sAlgorithm
1.3ThaiAlgorithm
2.เกณฑก�รประเมนระดบคณภ�พร�ยง�นเหตก�รณ/อ�ก�รไมพงประสงคจ�กก�รใชย�
3. บ�งสวนของผลง�นตพมพในว�รส�รต�งประเทศทใชขอมลจ�กThaiVigibase
ในระหว�งปพ.ศ.2551ถงพ.ศ.2559
������� HPVC.indd 5 16/11/59 09:10
ระบบเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพประเทศไทยHealth Product Vigilance System in Thailandfง
ส�รบญต�ร�ง
ส�รบญแผนภม
ต�ร�งท1 ระยะเวลาและจำานวนวนรวมทผ ปวยใชยาจากสมนไพรจำาแนกตามชนด
ของสมนไพร
แผนภมท1เครอขายการเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพ
แผนภมท2การไหลเวยนและจดการขอมลความปลอดภยจากการใชผลตภณฑสขภาพ
หน�
44
หน�
11
12
ส�รบญรปภ�พรปภ�พท1จำานวนรายงานจากประเทศไทย ในฐานขอมลองคการอนามยโลกระหวาง
ปค.ศ.1967-2014
รปภ�พท2จำานวนรายงานยาและวตถเสพตดในฐานขอมล Thai Vigibase ระหวางป
พ.ศ.2527-2558
รปภ�พท3จำานวนADRsจากฐานขอมลThaiVigibase10ป(ปพ.ศ.2549-2558)
จำาแนกตามระบบอวยวะ
รปภ�พท4กลมยาทสงสยวาสมพนธกบการเกด ADRs จากฐานขอมล Thai Vigibase
10ป(ปพ.ศ.2549-2558)
หน�
13
20
21
21
������� HPVC.indd 6 16/11/59 09:10
Health Product Vigilance System in ThailandImproving the safety of medicines and other health products in Thailand
1
1 �วตถประสงคโดยรวมของศนยเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพ (Health Product
Vigilance Center; HPVC) คอ เพอลดความเสยงและเพมความปลอดภย ตลอดจนประสทธผลการใช
ผลตภณฑสขภาพใหกบผปวยและผบรโภค
�ศนยHPVCรบผดชอบในการตดตามเฝาระวงความปลอดภยของผลตภณฑสขภาพในประเทศไทย
โดยในขนตนเรมจากผลตภณฑยาซงรวมถงยาจากสมนไพรยาแผนโบราณและวคซนผานการรวบรวมรายงาน
อาการ/เหตการณไมพงประสงคจากการใชยาการเฝาระวงขาวและการศกษาวจย
�การเฝาระวงฯ ทำาไดหลายวธ ไดแก spontaneous reporting, intensified spontaneous
reporting, targeted spontaneous reporting, intensivemonitoring program, cohort event
monitoring,registryและpharmacoepidemiologicalresearch
�ฐานขอมลการเฝาระวงระดบชาตของศนยHPVC เรยกวา“Thai Vigibase” ไดเรมดำาเนนการ
เมอป พ.ศ. 2527 ศนย HPVC ไดรบรายงานประมาณ 50,000 ฉบบตอป ปจจบนมรายงานรวมทงสน
ประมาณ 700,000 กวาฉบบ (ขอมล ณ สนป พ.ศ. 2558) รายงานทไดรบสวนใหญเปนการรายงาน
จากบคลากรทางการแพทย ผานสถานพยาบาลตางๆ ทวประเทศ ทงภาครฐและเอกชน มเพยงสวนนอย
ทรายงานผานผประกอบการ(รอยละ2.1ของการรายงานทงหมด)
�ระบบการรายงานอาการไมพงประสงคจากการใชยา (adverse drug reactions; ADRs)
และเหตการณไมพงประสงค(adverseevents;AEs)เปนแบบสมครใจยกเวนยา/ชววตถ/วตถเสพตดใหม
ทไดรบอนมตทะเบยนแบบมเงอนไขผประกอบการตองตดตามความปลอดภยของยา(SafetyMonitoring
Program;SMP)ซงตองรายงานADRs/AEsทพบตามเงอนไขทกำาหนด(ปพ.ศ.2559อย.ไดออกประกาศ
กฎหมายและหรอกฎระเบยบทเกยวของ กำาหนดใหระบบการรายงานนเปนขอบงคบสำาหรบผประกอบการ
ยาเครองมอแพทยและเครองสำาอาง)
�แมวาจำานวนรายงานเพมขนแตรายงานประเภทรายแรง(seriouscases)ยงมสดสวนคอนขางนอย
(รอยละ20.0)รวมถงรายงานเกยวกบยาใหมและผลตภณฑสขภาพอนๆ
�วธการสงรายงานมหลากหลายวธ เชน สามารถบนทกขอมลในแบบฟอรม HPVC Form 1
และสงเปนเอกสารผานทางไปรษณย หรอทางจดหมายอเลกทรอนกสไปยงศนย HPVC ในกรณมปญหา
เรงดวนสามารถรายงานผานโทรสารหรอรายงานผานระบบออนไลนเรยกวา“AE online system”
สรปส�ระสำ�คญ
������� HPVC.indd 1 16/11/59 09:10
ระบบเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพประเทศไทยHealth Product Vigilance System in Thailand2
�เครอขายงานเฝาระวงฯ ในสวนภมภาค แบงเปนเขตตามเขตบรการสขภาพของประเทศ
ปจจบนมอย12เครอขายในสวนภมภาคแตละเขตประกอบดวยสำานกงานสาธารณสขจงหวดสถานพยาบาล
ทกระดบและรานยาโดยเครอขายมหนาทรบผดชอบสงเสรมพฒนาระบบงานเฝาระวงฯภายในเขตในรปแบบ
ตางๆกนโดยมสถานศกษา(คณะเภสชศาสตร)ทตงอยณเขตนนทำาหนาทสนบสนนดานวชาการ
�เภสชกรในสถานพยาบาลแตละแหงทำาหนาทหลกในการรวบรวมและประเมนความความสมพนธ
เชงสาเหต (causality assessment) ระหวางยาทสงสยกบเหตการณไมพงประสงคทพบ กอนสงให
ศนย HPVC เพอใชประโยชนในการตรวจจบและประเมนสญญาณความเสยง (signal detection and
assessment)
�ขอมลความเสยงทพบทงจากฐานขอมลและจากการเฝาระวงขาวสารดานความปลอดภย
ประจำาวน จะถกสงตอใหหนวยงานทเกยวของทราบ เพอประกอบการพจารณากำาหนดมาตรการจดการ
ความเสยงทเหมาะสมทงดานกฎหมายและการสอสารความเสยง
�การสอสารความเสยงไปยงบคลากรทางการแพทยและหนวยงานทเกยวของ จะดำาเนนการ
เปนประจำาผานกลไกตางๆ เชน วารสารขาวสารดานยาและผลตภณฑสขภาพ สรปรายงาน ADRs/AEs
ประจำาป
�ในกรณแจงเตอนเรงดวนจะสอสารผานจดหมายขาวHPVCSafetyNewsหรอหนงสอราชการ
สงตรงไปยงผทเกยวของผานทางจดหมายอเลกทรอนกส (ตามดวยรปแบบเอกสาร) โดยสงไปยงผเกยวของ
กวา4,000รายและไดนำาขอมลดงกลาวเผยแพรผานเวบไซตดวย
�ในชวงหลายปทผานมา ผลการดำาเนนงานของงานเฝาระวงฯ มผลตอการสงเสรมความปลอดภย
ของประชาชน โดยทำาใหมผลตภณฑสขภาพทมความปลอดภยในทองตลาด (โดยเฉพาะอยางยงดานยา)
ผานกระบวนการตรวจจบสญญาณและมาตรการควบคม/ลดความเสยง ทงทเปนมาตรการทางกฎหมาย
และมาตรการอนๆ เชนการเพกถอนผลตภณฑปรบสถานะยา เพมคำาเตอนแกไขฉลากและเอกสารกำากบยา
จำากดการใชหรอการสงจาย
������� HPVC.indd 2 16/11/59 09:10
Health Product Vigilance System in ThailandImproving the safety of medicines and other health products in Thailand
3
ระบบเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพเปนระบบการตดตามรวบรวมขอมลความเสยงการเกดเหตการณไมพงประสงคจากการใชผลตภณฑสขภาพ ดำาเนนการประเมนความเสยง บรหารจดการความเสยงและสอสารความเสยงทงนรวมถงการศกษาวจยเกยวกบประเดนปญหาทพบโดยมวตถประสงคเพอตรวจจบประเมนยนยนหรอจดการความเสยงทสงสยหรอทราบแนชดอยกอนวาเกยวของกบผลตภณฑสขภาพนนๆเพอเพมความปลอดภยใหแกผปวยและผบรโภคโดยเสนอขอคนพบดงกลาวใหบคลากรทางการแพทยและหนวยงานทเกยวของในทกระดบไดรบทราบตงแตระดบผปวย/ผบรโภคบคลากรทางการแพทยองคกรวชาชพ(เชนราชวทยาลยวทยาลยสมาคมตางๆ)รวมถงหนวยงานดานการกำากบดแลผลตภณฑนนๆเพอนำาไปใชประกอบการพจารณากำาหนดมาตรการควบคมหรอลดความเสยงทเหมาะสมตอไปเชนในกรณทจำาเปนตองกำาหนดมาตรการทางกฎหมายเพอควบคมความเสยง คณะกรรมการ/คณะอนกรรมการทเกยวของ จะใชขอมลดงกลาวประกอบการพจารณาใหขอแนะนำาตอสำานกงานคณะกรรมการอาหารและยา(อย.)ในการดำาเนนการมาตรการนนๆ นอกจากน การสอสารขอมลใหมๆ ไปยงบคลากรทางการแพทยเกยวกบประโยชนและความเสยงของผลตภณฑจดเปนสวนหนงทสำาคญของงานเฝาระวงเชนกน
ผลตภณฑสขภาพเปาหมายการเฝาระวงคอผลตภณฑทอยภายใตการกำากบดแลของอย.ไดแกผลตภณฑยา(รวมถงยาจากสมนไพรยาแผนโบราณชววตถผลตภณฑจากเลอดและวคซน)ยาเสพตดใหโทษและวตถทออกฤทธตอจตและประสาททใชในทางการแพทย อาหาร เครองสำาอาง เครองมอแพทยและวตถอนตรายทใชในดานสาธารณสข โดยปญหาทเฝาระวงประกอบดวยเหตการณไมพงประสงคทสงผลใหเกดอนตรายตอผใช ไมวาจะเกดขนจากปฏกรยาหรอคณภาพของผลตภณฑ เชน อาการไมพงประสงคจากการใชยา/วคซน(adversedrug/vaccinereaction)ผลตภณฑตกมาตรฐานผลตภณฑปนปลอม/ปนเปอนหรอทเกดจากสาเหตอนเชนความคลาดเคลอนทางยา(medicationerror)ความผดพลาดดานการบรหารจดการวคซน (programmatic error) การรกษาไมไดผล (therapeutic ineffectiveness or lackof effect) สำาหรบการเฝาระวงและสอบสวนเหตการณไมพงประสงคภายหลงการสรางเสรมภมคมกนโรค(AdverseEventFollowingImmunization;AEFI)จดเปนหนาทความรบผดชอบหลกรวมกนของศนยHPVCอย.และสำานกระบาดวทยากรมควบคมโรคโดยขอมลจะสงเขาฐานขอมลประเทศ(ThaiVigibase)
ระบบเฝ�ระวงคว�มปลอดภย 2 ด�นผลตภณฑสขภ�พ (Health Product Vigilance System)
������� HPVC.indd 3 16/11/59 09:10
ระบบเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพประเทศไทยเพอสงเสรมความปลอดภยดานยาและผลตภณฑสขภาพอนของประเทศไทย
4
3.1 ระดบน�น�ช�ต
นบตงแตเกดโศกนาฏกรรมจากยาทาลโดไมด (thalidomide) ในชวงปลายทศวรรษท 1950
ซงในขณะนนมเพยงบางประเทศทมระบบการตดตามอาการอนไมพงประสงคจากการใชยาแตยงไมมระบบ
การตดตามในระดบนานาชาตทำาใหองคการอนามยโลกไดรเรมโครงการเฝาระวงความปลอดภยดานยาในระดบ
นานาชาตขนเรยกวา“WHO Programme for International Drug Monitoring” เพอปองกนมใหเกดเหตการณ
เชนเดยวกบการใชยาทาลโดไมดอก โดยมความมงหมายเพอปองกนความเสยหายทอาจจะเกดขนอก
และเปนหลกประกนวาสญญาณอนตรายทอาจจะสงผลในวงกวางทวโลก จะถกบงชอยางรวดเรวผาน
การตดตามดงกลาวและสงตอไปยงแตละประเทศเพอดำาเนนการทเหมาะสมตอไป
ระบบการเฝาระวงความปลอดภยดานยาขององคการอนามยโลกเรมตนจาก10ประเทศสมาชก
ปจจบนมสมาชกมากกวา 120 ประเทศ (ณ ป พ.ศ. 2558) และสมาชกสมทบอกประมาณ 20 ประเทศ
ม Uppsala Monitoring Centre (UMC) ประเทศสวเดน ทำาหนาทบรหารจดการฐานขอมลอาการ
ไมพงประสงคระดบนานาชาตทเรยกวา“WHO International Database; WHO VigiBaseTM”ซงไดรบ
รายงานมาจากประเทศสมาชกทวโลกขอมลดงกลาวจะถกวเคราะหถงรปแบบของการเกดปญหาความเสยง
ของผลตภณฑ และประเทศสมาชกจะไดรบการแจงเตอนหากมประเดนทจำาเปนตองมการตดตามปจจบน
ฐานขอมลWHOVigiBaseTMมขอมลรายงานอาการไมพงประสงคมากกวา12ลานฉบบนอกจากนUMC
ยงรวมกบองคการอนามยโลกจดการประชมประจำาปโครงการฯและใหบรการขอมลทางดานวชาการสอสาร
และพฒนางานบรการขอมลAdverseDrugReactions/AdverseEvents(ADRs/AEs)อกดวย
คว�มเปนม�ของก�รเฝ�ระวง 3 คว�มปลอดภยด�นผลตภณฑสขภ�พ
������� HPVC.indd 4 16/11/59 09:10
ระบบเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพประเทศไทยHealth Product Vigilance System in Thailand
5
3.2 ระดบช�ต
ในป พ.ศ. 2526 ประเทศไทยไดเรมพฒนาระบบเฝาระวงความปลอดภยดานยา พรอมทงได
จดตงศนยตดตามอาการไมพงประสงคจากการใชยา (Adverse Drug ReactionMonitoring Centre;
ADRMC)ภายใตสำานกงานคณะกรรมการอาหารและยา(อย.)กระทรวงสาธารณสขขนเพอรบผดชอบระบบ
ดงกลาว ในปถดมา (ป พ.ศ. 2527) ไดสมครเขาเปนประเทศสมาชกลำาดบท 26 ของโครงการเฝาระวง
ความปลอดภยดานยาระดบนานาชาตขององคการอนามยโลก(WHOProgrammeforInternationalDrug
Monitoring) และไดบรรจกจกรรมนไวในแผนพฒนาการสาธารณสขแหงชาต ตามแผนพฒนาเศรษฐกจ
และสงคมแหงชาต ตงแตฉบบท 6 (ป พ.ศ. 2530-2534) จดตงศนยเครอขายระดบเขตในสวนภมภาค
ครงแรกรวม5แหง (จงหวดลำาปางนครสวรรคนครราชสมาขอนแกนและหาดใหญสงขลา)ตอมาในป
พ.ศ.2535กระทรวงสาธารณสขไดบรรจงานเฝาระวงตดตามอาการไมพงประสงคจากการใชยาในแผนงาน
พฒนาระบบบรการของสถานพยาบาลและหนวยงานสาธารณสข(พบส.)เปนหนงในเกณฑมาตรฐานของงาน
เภสชกรรมและไดขยายศนยเครอขายระดบเขตในสวนภมภาคตามโครงสรางพบส.
ในป พ.ศ. 2540 ไดขยายขอบขายของการเฝาระวงไปยงผลตภณฑสขภาพอนภายใตการกำากบ
ดแลของอย.ทงหมดและบรรจกจกรรมไวในแผนพฒนาการสาธารณสขแหงชาตตามแผนพฒนาเศรษฐกจ
และสงคมแหงชาต ตงแตฉบบท 8 (พ.ศ. 2540-2544) เปลยนชอเปนศนยตดตามอาการไมพงประสงค
จากการใชผลตภณฑสขภาพ(AdverseProductReactionMonitoringCentre;APRMC)อยางไมเปน
ทางการ ตอมาในป พ.ศ. 2551 ไดขยายภารกจการเฝาระวงครอบคลมปญหาอนทเกยวของกบผลตภณฑ
จงไดเสนอกระทรวงสาธารณสข เปลยนชอศนยอยางเปนทางการเปน “ศนยเฝาระวงความปลอดภย
ดานผลตภณฑสขภาพ (Health Product Vigilance Centre; HPVC)” รายงานทไดรบไดสงตอไปยง
องคการอนามยโลกอยางตอเนอง โดยประมาณรอยละ 2.0 ของฐานขอมลขององคการอนามยโลกเปน
รายงานจากประเทศไทย
ระบบการเฝาระวงของประเทศไทยไดรบขอมลจากสถานพยาบาลภาครฐและเอกชนทงสวนกลาง
และสวนภมภาค ในอดตรปแบบการเฝาระวงในสวนภมภาคเปนรปแบบศนยเฝาระวงระดบเขตซงจดตงขน
อางองตามระบบบรการและหนวยงานสาธารณสขในสวนภมภาคตามโครงการพฒนาระบบบรการสาธารณสข
ของกระทรวงสาธารณสข (โครงการ พบส.) มโรงพยาบาลระดบตตยภมทไดรบการแตงตงเปนแมขาย
ทำาหนาทพฒนาระบบเฝาระวงและรวบรวมรายงานของแตละโรงพยาบาลสงผานตามลำาดบจากระดบปฐมภม
ทตยภมไปยงโรงพยาบาลระดบตตยภมแมขาย กอนสงตอไปยงศนย HPVC ดวยระบบดงกลาวนทำาใหเกด
ความลาชาในการสงรายงาน เนองจากตองผานหลายขนตอน ประกอบกบภาระงานทมากของแมขาย
ทำาใหตองปรบเปลยนรปแบบการเฝาระวงเปนลกษณะเครอขายเฝาระวง (vigilance network) โดยทก
สถานพยาบาลสงรายงานไปยงศนยHPVCไดโดยตรง
������� HPVC.indd 5 16/11/59 09:10
ระบบเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพประเทศไทยเพอสงเสรมความปลอดภยดานยาและผลตภณฑสขภาพอนของประเทศไทย
6
4.1 วตถประสงค
�เพอเฝาระวงปญหาความเสยง/อนตรายจากการใชผลตภณฑสขภาพ
�เพอตดตามและตรวจจบเหตการณไมพงประสงคหรอความเสยงใหมๆจากการใชผลตภณฑสขภาพ
ตงแตระยะเรมตนโดยเฉพาะอยางยงประเภททพบนอยแตรายแรง(rarebutserious)
�เพอวเคราะหปจจยทเกยวของกบการเกดเหตการณไมพงประสงค เชนพนธกรรม เพศอาย
อนตรกรยาในการใชยา ความคลาดเคลอนของการสงใชยา รวมถงศกษาความสมพนธเชงสาเหตของการเกด
เหตการณไมพงประสงคนนๆกบผลตภณฑสขภาพ
�เพอลดความเสยงและปองกนความเสยง หรอลดความเสยหายจากการใชผลตภณฑสขภาพ
ผานมาตรการบรหารจดการและการสอสารความเสยงทมประสทธภาพ
�เพอกระตนใหบคลากรทางการแพทยและสาธารณสข ผปวยและประชาชน ตระหนกถง
การเกด ADRs/AEs จากผลตภณฑสขภาพ และใหบรโภคผลตภณฑสขภาพอยางระมดระวงและสมเหตผล
โดยเฉพาะอยางยงผลตภณฑยา
4.2 ขอบเขต
ระยะแรก (พ.ศ. 2526-2539) ครอบคลมเฉพาะยา (รวมวคซน ชววตถ ยาแผนโบราณและยา
จากสมนไพร)และวตถเสพตด(วตถทออกฤทธตอจตและประสาทและยาเสพตดใหโทษทใชในทางการแพทย)
โดยปญหาทเฝาระวงและตองรายงานคออาการไมพงประสงคจากการใชยาและวตถเสพตดซงเกยวของกบ
ปฏกรยาของผลตภณฑ
ระยะท2เรมตงแตปพ.ศ.2540ไดขยายเปาหมายครอบคลมผลตภณฑสขภาพทกชนดภายใต
การกำากบดแลของอย.โดยปญหาทเฝาระวงยงคงเปนปฏกรยาของตวผลตภณฑ
ก�รดำ�เนนง�นระบบเฝ�ระวงคว�มปลอดภย 4 ด�นผลตภณฑสขภ�พในประเทศไทย
������� HPVC.indd 6 16/11/59 09:10
ระบบเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพประเทศไทยHealth Product Vigilance System in Thailand
7
ระยะท3ตงแตพ.ศ.ป2551ไดปรบเปลยนการเฝาระวงจากการตดตามอาการไมพงประสงค
เปนเหตการณไมพงประสงคทครอบคลมถงปญหาอนๆทเกยวของกบการใชผลตภณฑ (other product-
related problems) เชน ปญหาทเกดขนจากความคลาดเคลอนทางยา (medication error) การใช
ไมตรงตามขอบงใช ใชยาไมไดผล (lackofeffect) ใชเกนขนาดการรกษา (overdose)หรอใชผลตภณฑ
บกพรองทปลอมปนสารตองหาม เชน สารสเตยรอยด ทงน ครอบคลมผลตภณฑทไมไดขนทะเบยน
(non-registration)ดวย
ระยะท4ตงแตปพ.ศ.2559และในอนาคตดานผลตภณฑจะขยายใหครอบคลมถงผลตภณฑ
ทใชกบสตว เชน ยา วคซน หรอเครองมอแพทยทใชกบสตว ในดานปญหาจะขยายใหครอบคลม
ปจจยเสยงอนทอาจนำาไปสอนตรายตอสขภาพ (health hazard) โดยอาจยงไมเกด AEs เชน การทำางาน
ของเครองมอแพทยผดปกตการใชผลตภณฑเสรมอาหารเพอขอบงใชทางยาตามโฆษณาชวนเชอการใชยาชด
4.3 ก�รบรห�รจดก�ร
4.3.1 ศนยเฝ�ระวงคว�มปลอดภยด�นผลตภณฑสขภ�พระดบช�ต
ในประเทศไทย ศนยเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพทำาหนาทเปน
ศนยเฝาระวงความปลอดภยระดบชาต อยภายใตการกำากบของกองแผนงานและวชาการ สำานกงาน
คณะกรรมการอาหารและยามเจาหนาทปฏบตงานทงสน14คน(ปพ.ศ.2558)ไดแกเภสชกรประจำา9คน
เภสชกรทำางานบางเวลา(part-time)1คนพนกงานบนทกขอมลและจดการทวไป4คน
หน�ทคว�มรบผดชอบ ศนย HPVC มหนาทหลกในการจดการระบบการเฝาระวง
ความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพของประเทศโดยดำาเนนการดงตอไปน
�สงเสรม สนบสนนการดำาเนนงานของเครอขายเฝาระวงผานกลไกตางๆ เชน
ประชมวชาการงานวจยและพฒนารวมถงสอและอปกรณ
�รวบรวมและวเคราะหรายงานเหตการณไมพงประสงค ซงไดรบจากบคลากร
ทางการแพทยผประกอบการดานยาผประกอบการเครองมอแพทย(เรมปพ.ศ.2558)และผวจยทางคลนก
�ประเมนรายงานเหตการณไมพงประสงค เพอคนหารปแบบของการเกดเหตการณ
และ/หรอปญหาทเกยวของกบการใชยาและผลตภณฑสขภาพ
�ตรวจจบสญญาณและประเมนความสมพนธเชงสาเหต (causal association)
ระหวางเหตการณไมพงประสงคทพบกบผลตภณฑทสงสย
�สนบสนนขอมลความปลอดภยของผลตภณฑสขภาพใหแกคณะอนกรรมการศกษาและ
เฝาระวงอนตรายจากการใชยาและคณะอนกรรมการทเกยวของเพอใชประกอบการพจารณากำาหนดมาตรการ
จดการความเสยง
������� HPVC.indd 7 16/11/59 09:10
ระบบเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพประเทศไทยHealth Product Vigilance System in Thailand8
�กรณทเปนรายงานเหตการณไมพงประสงคจากการใชผลตภณฑสขภาพอน ทไมใชยา
หรอเครองมอแพทย ศนย HPVC จะประสานสงตอขอมลไปยงหนวยงานกำากบดแลผลตภณฑสขภาพ
ดงกลาวเพอดำาเนนการตอไป
�ดำาเนนงานรวมกบสำานกระบาดวทยา กรมควบคมโรค ในการตดตามและสอบสวน
เหตการณไม พงประสงคภายหลงการสร างเสรมภมค มกนโรค (Adverse Event Following
Immunization;AEFI)
�ดำาเนนงานรวมกบหนวยงานอนๆทงในและนอกอย.เพอสอสารขอมลความปลอดภย
กฎระเบยบทเกยวของไปยงแพทย เภสชกร และบคลากรทางการแพทยอนๆ รวมทงผ ป วยและ
ประชาชนทวไป
�ศกษาวจยเกยวกบเหตการณไมพงประสงคทสำาคญ
�สงตอขอมลเหตการณไมพงประสงคทไดรบจากเครอขายไปยงศนยUMCซงทำาหนาท
บรหารจดการขอมลWHOVigiBaseTM
นอกจากการเฝาระวงโดยการตดตามเหตการณไมพงประสงคทเกดขนกบผปวยแลว
ศนยHPVCยงตดตามขอมลขาวสารปญหาดานความปลอดภยของผลตภณฑสขภาพรวมถงมาตรการจดการ
ความเสยงทเกดขนในประเทศตางๆเพอใชประกอบการจดการความเสยงในประเทศไทยอกดวยศนยHPVC
นบไดวาเปนหนวยหลกททำาหนาทเปนดานแรกในการบรหารจดการขอมลรายงานเหตการณไมพงประสงค
และขอมลความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพของประเทศหนวยงานภายในอย.หลายๆหนวยงานจะนำา
ขอมลความปลอดภยหรอผลการดำาเนนงานจากศนยเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพ
ไปตอยอดผลการดำาเนนงานเพอความปลอดภยของผบรโภคตอไป
ในกรณทเกดเหตฉกเฉนหรอเกดเหตการณไมพงประสงคในลกษณะกลม (cluster)
ทอาจเปนอนตรายตอผบรโภคในวงกวาง ศนย HPVC จะประสานกบหนวยงานทงภายในและนอก อย.
รวมกนสอบสวนประเมนและกำาหนดมาตรการควบคม/ลดความเสยงทเกดขนเชนกรณเมอปพ.ศ.2547
เกดเหตการณไมพงประสงครายแรงอนนำาไปสการเสยชวตของผปวยทฉดยาชาbupivacaine เขาไขสนหลง
ในลกษณะกลมในโรงพยาบาลหลายแหง ศนย HPVC ไดรวมกบสำานกระบาดวทยา กรมควบคมโรค
และราชวทยาลยวสญญแพทยแหงประเทศไทยสอบสวนกรณทเกดณพนทเกดเหตประสานสำานกยาอย.
เกบตวอยางสงสำานกยาและวตถเสพตด กรมวทยาศาสตรการแพทย เพอตรวจสอบวเคราะหคณภาพ
ผลตภณฑยา นอกจากน ยงรวมกบโรงพยาบาลเครอขายสำารวจอตราการเกดปญหา และขอความรวมมอ
ใหผประกอบการตรวจสอบกระบวนการผลตและการเกดเหตการณดงกลาวนในตางประเทศ
สำาหรบกรณทได รบรายงานผ ป วยเสยชวตทอาจสมพนธกบการใชยาเฉพาะราย
(individualcase)ศนยHPVCจะตดตามขอมลเพมเตมโดยประสานกบเภสชกรเครอขายในแหลงทเกดเหต
������� HPVC.indd 8 16/11/59 09:10
ระบบเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพประเทศไทยHealth Product Vigilance System in Thailand
9
เพอขอความรวมมอสอบสวนกรณทเกด ตามแบบสอบสวนทกำาหนด (HPVC-INV Form) ทบทวนเอกสาร
วชาการและขอมลทเกยวของประเมนความสมพนธเชงสาเหต(causalityassessment)ระหวางเหตการณ
ทเกดกบผลตภณฑทสงสยหากพจารณาเหนวาจำาเปนตองมมาตรการลด/ควบคมความเสยง เพอปองกน
การเกดซำาหรอลดผลกระทบวงกวางในอนาคตกจะสอสารความเสยงไปหนวยงานทเกยวของทงในและนอกอย.
เพอพจารณากำาหนดมาตรการทเหมาะสมตอไป
4.3.2 เครอข�ยก�รเฝ�ระวงคว�มปลอดภย(VigilanceNetwork)
เครอขายการเฝาระวงประกอบดวยสถานพยาบาลทงภาครฐและภาคเอกชน ครอบคลม
ทวประเทศทกระดบตงแตระดบปฐมภมจนถงระดบตตยภมทมากกวา1,000แหงนอกจากนยงมเครอขาย
ทเปนผประกอบการและรานยาเครอขายเหลานจะทำาหนาทเฝาระวงเหตการณไมพงประสงคและสงรายงาน
มายงศนยHPVCทงนสามารถแบงรปแบบการดำาเนนงานของเครอขายไดดงน(แผนภาพท1)
ก.ระดบสถ�นพย�บ�ล
โรงพยาบาล คลนก และหนวยบรการสาธารณสขตางๆ เปนแหลงรายงานทม
ความสำาคญทสดในระบบการเฝาระวงเปนการทำางานรวมกนของสหวชาชพซงประกอบดวยแพทยเภสชกร
พยาบาล และบคลากรทางการแพทยอน โดยมเภสชกรอยางนอย 1 คน ทไดรบมอบหมายใหทำาหนาท
เปนผประสานงานหลก ทำาหนาทพฒนาระบบปองกนอนตรายจากการใชยาในรปแบบตางๆ ผานระบบ
การจายยา การบรบาลทางเภสชกรรม เชน การใหคำาปรกษา (counselling) การปองกนการเกดอาการ
ไมพงประสงคทปองกนไดการปองกนการเกดการแพยาซำารวมถงทำาหนาทประเมนความสมพนธเชงสาเหต
ระหวางยาทสงสยกบอาการ/เหตการณไมพงประสงคทพบรวบรวมรายงานสงมายงศนยHPVCและตอบกลบ
(feedback)ขอมลทเกยวของไปยงผรายงานนอกจากการเฝาระวงในรปแบบspontaneous reporting
โรงพยาบาลหลายแหงยงมการเฝาระวงผ ปวยกลมเสยงบางกลมเปนกรณพเศษผานคลนกเฉพาะโรค
เชน คลนกผปวยวณโรค ผปวยโรคเอดส คลนกวารฟารน ในรปแบบ targeted spontaneous reporting
หรอเฝาระวงเชงรกในลกษณะ intensivemonitoring program/cohort eventmonitoring กบยาทม
ขอกงวลดานความปลอดภยหรอยาใหมบางชนดดวยการพฒนาโครงการขนในระดบโรงพยาบาลหรอรวมเปน
หนงในหนวยเกบขอมลตามโครงการทพฒนาขนโดยศนยHPVC
ข.ระดบจงหวด
ดวยในแตละจงหวดมสถานพยาบาลและสถานบรการสาธารณสขหลากหลาย
ทงภาครฐและเอกชน เภสชกรงานเฝาระวงในหลายจงหวดไดรวมกนจดตงเครอขายเฝาระวงระดบจงหวดขน
ประกอบดวย โรงพยาบาลและสถานบรการสาธารณสขระดบตางๆ สำานกงานสาธารณสขจงหวด
คณะเภสชศาสตร (ทตงอยในจงหวดนน) บางแหงจะมรานยาเขามามสวนรวม โดยเครอขายจะทำาหนาท
สงเสรมสนบสนนระบบเฝาระวงพฒนาบคลากรและรวมแกปญหาของโรงพยาบาล/สถานบรการสาธารณสข
������� HPVC.indd 9 16/11/59 09:10
ระบบเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพประเทศไทยHealth Product Vigilance System in Thailand10
ภายในพนท ผานกระบวนการตางๆ เชน การประชมเครอขาย หรอใชสอสงคมออนไลนเปนชองทาง
ในการแลกเปลยนขอมลขาวสารและประสบการณ ในกรณทปญหาในระดบพนทจำาเปนตองดำาเนนการ
ทางกฎหมาย สำานกงานสาธารณสขระดบจงหวดจะเปนผรบผดชอบดำาเนนการ หรอสงตอใหจงหวดอน
ทเกยวของหรอสงใหสวนกลาง(อย.)หากเปนปญหาระดบประเทศอยางไรกตามการดำาเนนงานรปแบบน
ยงไมครอบคลมทกจงหวด
ค. ระดบเขตบรก�รสขภ�พ
เครอขายในระดบเขตสขภาพ มรปแบบการดำาเนนในลกษณะเดยวกบเครอขาย
ระดบจงหวดตางกนเพยงมขอบเขตทกวางครอบคลมจงหวดในเขตเดยวกนเนนการพฒนาระบบการรายงาน
และพฒนาบคลากรจงหวดภายในเขต มขอจำากดเชนเดยวกบระดบจงหวด กลาวคอ ยงไมครอบคลม
ทกเขตบรการสขภาพ
นอกเหนอจากเครอขายการเฝาระวงดงกลาวขางตน ยงมเครอขายผลตภณฑวคซน
เฝาระวงและสอบสวนเหตการณไมพงประสงคภายหลงการสรางเสรมภมค มกนโรค (AEFI network)
ซงอาศยระบบการเฝาระวงโรคในการเฝาระวงAEFIโดยมสำานกระบาดวทยากรมควบคมโรคเปนหนวยงาน
รบผดชอบหลก มเครอขายการเฝาระวงภายใตความรบผดชอบของศนย HPVC อย. เปนหนวยงานเสรม
แตการจดการความเสยงจากการใชวคซน อย. ในฐานะหนวยกำากบดแลดานยา (ซงรวมถงวคซน)
ของประเทศยงคงเปนหนวยงานหลกในการจดการความเสยง
ขอมลรายงานทไดรบจากการเฝาระวงไดมการนำามาใชประโยชนไมเพยงเพอการตรวจจบ
สญญาณและจดการความเสยงดานผลตภณฑสขภาพ รวมถงมการสงกลบไปยงผ รายงาน บคลากร
ทางการแพทย และหนวยงานทเกยวของผานกลไกตางๆ เชน เปนฐานขอมลอางองระดบประเทศ
สนบสนนการศกษาวจยและใหบรการหนวยงานทเกยวของทงภาครฐและเอกชนนำาไปใชประโยชน
(แผนภมท1)โดยมการไหลเวยนของขอมลและการจดการขอมลตามแผนภมท2นอกจากนในฐานะสมาชก
องคการอนามยโลกรายงานทไดรบไดสงตอไปยงองคการอนามยโลกเพอรวมเปนฐานขอมลระดบนานาชาต
ซงในชวงทผานมาประเทศไทยสงรายงานประมาณรอยละ2.0ของฐานขอมลองคการอนามยโลก(รปภาพท1)
������� HPVC.indd 10 16/11/59 09:10
ระบบเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพประเทศไทยHealth Product Vigilance System in Thailand
11
แผนภมท1 เครอข�ยก�รเฝ�ระวงคว�มปลอดภยด�นผลตภณฑสขภ�พ
HPVC = HealthProductVigilanceCentre
ADRs = AdverseDrugReactions
AEs = AdverseEvents
AEFI = AdverseEventFollowingimmunization
เครอขายระดบเขต (regional network)
เครอขายระดบจงหวด (provincial network)
รายงาน AEFI
รายงานโดยสมครใจ
(voluntary reporting)
รายงานภาคบงคบ
(mandatory reporting)
ADRs/AEs/AEFI
ADRs/AEs/AEFI
คณะทำงาน/อนกรรมการ/กรรมการ และ/หรอหนวยงานทเกยวของ
แหลงรายงาน: สถานพยาบาล
(ภาครฐและเอกชน)กรมควบคมโรค
แหลงรายงาน: ผประกอบการ
Thai Vigibase (ฐานขอมลระดบประเทศ)
HPVC: Thai FDA
AEFI
คณะกรรมการผเชยวชาญ AEFI
(AEFI expert committee)กร
ณจำ
เปนต
องกำ
หนดม
าตรก
ารทา
งกฎห
มาย
������� HPVC.indd 11 16/11/59 09:10
ระบบเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพประเทศไทยHealth Product Vigilance System in Thailand12
แผนภมท2ก�รไหลเวยนและจดก�รขอมลคว�มปลอดภยจ�กก�รใชผลตภณฑสขภ�พ
รายงานตามขอบงคบ รายงานโดยสมครใจ
ไมจำเปนตองสอบสวนจำเปนตองสอบสวน- กรณเสยชวต
- กรณลกษณะเปนกลม
(cluster of cases)
- ขอมลไมชดเจน
(unclear information)
จำกดการใช(จำกดขอบงใช, การกระจาย)
เพกถอนผลตภณฑ
ขอมลความปลอดภยเกยวกบผลตภณฑสขภาพ(เชน ADRs, AEs, มาตรการทางกฎหมายของประเทศอน, งานวจย
มาตรการทางกฎหมาย
การแกไขฉลาก/
เอกสารกำกบ(เชน ขอหามใช คำเตอน)
การตรวจจบและประเมนสญญาณความเสยง
(signal detection and assessment)
หนวยงานทเกยวของกำหนดมาตรการลดความเสยง (ถาจำเปน)
มาตรการการสอสารความเสยง(กรณปกต, วกฤต)
Thai Vigibase WHO-VigiBaseTM
ศนย HPVC
เรยกคนผลตภณฑ
������� HPVC.indd 12 16/11/59 09:10
ระบบเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพประเทศไทยHealth Product Vigilance System in Thailand
13
รปภ�พท1จำ�นวนร�ยง�นจ�กประเทศไทยในฐ�นขอมลองคก�รอน�มยโลกระหว�งปค.ศ.1967-2014
4.4 วธก�รเฝ�ระวง
การเฝ าระวงความปลอดภยด านผลตภณฑสขภาพประกอบดวยการเฝ าระวงตดตาม
รวบรวมรายงานการเกดADRs/AEsการเฝาระวงขอมลขาวสารงานวจยทเกยวของกบปญหาความปลอดภย
ของผลตภณฑสขภาพดงน
4.4.1 วธก�รเฝ�ระวงคว�มปลอดภยด�นย�(PharmacovigilanceMethod)
ก. SpontaneousReporting
เปนวธการหลกของระบบการเฝาระวงทวโลกรวมถงประเทศไทย เปนวธการ
ทบคลากรทางการแพทยหรอผ ประกอบการ สงรายงานเหตการณไมพงประสงคทเกดขนกบผ ปวย
ตามแบบฟอรมทกำาหนดไปยงศนยHPVCเปนวธทใชในการเฝาระวงผลตภณฑทกชนดจดเดนคอดำาเนนการ
ไดงาย คาใชจายนอย สามารถตรวจพบความเสยงทเกดขนนอย เพราะโดยหลกการแลวเปนวธการ
เฝาระวงทครอบคลมผลตภณฑและเหตการณไมพงประสงคทกชนด แตในทางปฏบตกลบพบปญหา
จำานวนรายงานADRsในระดบทตำากวาความเปนจรง(under-reporting)
ข. Intensified(Stimulated)Reporting
เปนวธการเฝาระวงแบบ spontaneous reporting แตมการดำาเนนการกจกรรม
บางอยางเพมเตม เพอกระตนหรออำานวยความสะดวกในการรายงานผลตภณฑใหมทเรมจำาหนายในตลาด
ตวอยางวธการนทรจกกนโดยทวไปคอEarlyPost-MarketingPhaseVigilance(EPPV)ของประเทศญปน
สำาหรบประเทศไทยคอการเฝาระวงความปลอดภยของยาใหมทไดรบอนมตทะเบยนตำารบยาแบบมเงอนไข
United States(49.2%)
United States(49.6%)
All other Countries(12.4%)
Netherlands(1.9%)
Spain (2.1%)
Sweden (2.1%)Australia(4.3%)
France(4.6%)Canada (5.2%)
Germany(5.6%)
United Kingdom(10.1%)
Country distribution in WHO global ICSR database2010-05-01
Country distribution in WHO global ICSR database1967-01-01 to 2014-06-20
All other Countriesin VigiBase
(17.0%)
Italy (2.4%)Spain (2.4%)
France(2.8%)
Australia(3.1%)Canada
(4.3%)Korea,Republic of
(4.3%)Germany (5.1%)
United Kingdom(6.7%)
Thailand(2.6%)
Thailand (2.3%)
������� HPVC.indd 13 16/11/59 09:10
ระบบเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพประเทศไทยHealth Product Vigilance System in Thailand14
ทกำาหนดใหผประกอบการตองตดตามความปลอดภยของยา(SafetyMonitoringProgram;SMP)เปนระยะ
เวลา2ปและการรายงานเหตการณไมพงประสงคจากการใชยาดงกลาวเปนหนงในเงอนไขของSMPในกรณ
ทมขอมลความปลอดภยไมเพยงพอหรอมประเดนดานความปลอดภยยาดงกลาวอาจตดตามความปลอดภย
ตอเนองจนกวาจะมขอมลเพยงพอทจะไดรบอนมตทะเบยนแบบไมมเงอนไขวธการเฝาระวงกจะถกปรบเปลยน
เปนspontaneousreporting
ค. TargetedSpontaneousReporting
เปนวธการเฝาระวงแบบ spontaneous reporting ทมการกำาหนดกลมเปาหมาย
(ยาหรอผปวย) และ/หรอความเสยงทสนใจ มชดคำาถามทครอบคลมทกประเดนของความเสยง เกบขอมล
เฉพาะความเสยงทสนใจ ขอด คอ สามารถประเมนความเสยงในเชงปรมาณดวยการคำานวณอบตการณ
หรออตรารายงานไดเพราะทราบจำานวนผปวย วธการนมการประยกตใชเฝาระวงผปวยกลมเสยง ยาทใช
ในงานสาธารณสข(publichealthprogram)ผานคลนกเฉพาะโรคเชนคลนกผปวยวณโรคคลนกโรคเอดส
คลนกวารฟารน
ง. CohortEventMonitoring
เปนการเฝาระวงเชงรกเปนการศกษาวจยทางระบาดวทยาทางยาดวยการสงเกตการณ
การเกดเหตการณไมพงประสงคทสงสยวาสมพนธกบการใชยาหนงรายการหรอมากกวา แบบตดตามไป
ขางหนาภายในระยะเวลาทกำาหนด ผปวยกลมเปาหมายทกรายในกลมจะถกสมภาษณทงกอนและหลง
การรกษา เพอเกบขอมลทเกยวของและเหตการณไมพงประสงคทกชนด ตามแบบสอบถามทกำาหนด
ประเทศไทยไดนำามาประยกตใชกบผ ปวยกล มเสยงทใชยาทสนใจ วธนในประเทศร จกกนภายใตชอ
“การตดตามอยางใกลชด Intensive Monitoring Program (IMP)”ตวอยางเชนโครงการเฝาระวงการใช
วคซนไขหวดใหญ(H1N1)แบบใกลชดในบคลากรทางการแพทยใน4จงหวดทคดเลอกโครงการเฝาระวง
ตดตามอาการไมพงประสงคจากการใชยาพฒนาจากสมนไพรตามบญชยาหลกแหงชาตพ.ศ.2542
จ. ก�รลงทะเบยนผปวย(Registry)
ในประเทศไทย มการลงทะเบยนผปวยเพอเฝาระวงความปลอดภยจากการใชยา
ในปพ.ศ.2551ตามโครงการ“A Prospective, Immunogenicity Surveillance Registry of ESA with
Subcutaneous Exposure in Thailand” เนองจากการเพมขนของจำานวนผปวยทเกดภาวะโลหตจาง
อยางรนแรงชนด pure red cell aplasia (PRCA) ในผปวยโรคไตเรอรงทใชยา erythropoiesis-
stimulatingagents(ESAs)
4.4.2 วธก�รเฝ�ระวงผลตภณฑสขภ�พอน
นบตงแตป พ.ศ. 2540 ไดมการขยายขอบเขตผลตภณฑทเฝาระวงครอบคลมผลตภณฑ
สขภาพอน ไดแก อาหาร เครองสำาอาง เครองมอแพทย วตถอนตรายทใชในทางสาธารณสข กลไกทใชใน
การเฝาระวงเปนแบบเดยวกนกบระบบการเฝาระวงความปลอดภยดานยาโดยวธทใชคอSpontaneousreporting
������� HPVC.indd 14 16/11/59 09:10
ระบบเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพประเทศไทยHealth Product Vigilance System in Thailand
15
4.4.3 วธก�รเฝ�ระวงขอมลข�วส�รคว�มปลอดภย
ข อมลขาวสารความปลอดภยทเฝ าระวง ประกอบดวยขอมลขาวสารท เกยวกบ
การเปลยนแปลงมาตรการจดการความเสยงตางๆ ทมการดำาเนนการในตางประเทศ รวมถงขอมล
ความปลอดภยใหมๆ (newsafety issues) เชนการเพกถอน เรยกคนการแจงเตอนเรองความปลอดภย
แกไขขอความ/คำาเตอนในฉลากและเอกสารกำากบยาการศกษาวจยทระบถงความเสยงของผลตภณฑ
4.5 ก�รตรวจจบสญญ�ณ (Signal Detection)
องคการอนามยโลก ใหนยามศพทคำาวา“สญญาณ (signal)” หมายถง“รายงานความสมพนธ
ทอาจจะเปนไปไดระหวางเหตการณไมพงประสงคกบยา ซงเปนความสมพนธทไมเคยทราบหรอเปนรายงาน
ทยงไมสมบรณมากอน”โดยปกตตองมการรายงานมากกวา1ฉบบทงนขนกบความรายแรงของเหตการณ
ไมพงประสงคและคณภาพของขอมลวามความครบถวนสมบรณและมความสอดคลองกนมากนอยเพยงใด
สญญาณทตรวจจบจากฐานขอมลเฝาระวงความปลอดภยดานยา เปนเพยงสมมตฐานทบงชความสมพนธ
ระหวางยาและเหตการณไมพงประสงคซงยงมความไมแนนอนเนองจากมขอจำากดหลายประการจำาเปนตอง
มการพสจน
กระบวนการตรวจจบสญญาณประกอบดวย 1) คนหา คดเลอกคยาและเหตการณไมพงประสงค
ทอาจเปนสญญาณความเสยง (potential signal) จากฐานขอมล 2) ประเมนความสมพนธเชงสาเหต
ของคยาและเหตการณดงกลาว 3) ตอบสนอง (response) ตอสญญาณทคนพบ เชน ถาผลการประเมน
เปนสญญาณหลอก(falsesignal)กไมจำาเปนตองมการดำาเนนการใดๆตอหรอถาเปนสญญาณทยงไมชดเจน
(weaksignal)กอาจจำาเปนตองเฝาระวงตดตามตอเพอดแนวโนมหรอกรณเปนสญญาณจรง(truesignal)
กอาจจำาเปนตองสอสารสญญาณความเสยงใหบคลากรหรอหนวยงานทเกยวของทราบ หรอมการจดการ
ทเหมาะสมโดยวธการตรวจจบสญญาณสามารถดำาเนนการได2วธหลกคอ
1) เชงคณภ�พ (QualitativeApproach) เปนการพจารณารายงานทไดรบทละฉบบ (case
bycasereview)โดยผเชยวชาญหรอผทผานการฝกอบรมเพอคนหาและประเมนความสมพนธเชงสาเหต
ของคยาและเหตการณไมพงประสงควธการนเหมาะกบฐานขอมลขนาดเลก
2) เชงปรม�ณหรอเชงสถต (Quantitative/Statistical Approach) เปนการคดเลอก
คยา-เหตการณไมพงประสงค โดยการวดคาความไมเปนสดสวน (disproportionality) ดวยมาตรวดตางๆ
กอนประเมนความสมพนธเชงสาเหตทางคลนกของคทคดเลอกวธนเหมาะกบฐานขอมลขนาดใหญ
ประเทศไทยใชทง2วธผสมผสานกนวธเชงคณภาพใชกบกรณคนหาจากขอมลรายงานทผปวย
เสยชวต (fatal outcome cases) กลมยาแผนโบราณ ยาจากสมนไพร หรอกลมยา/เหตการณทสนใจ
ซงมจำานวนรายงานคอนขางนอยเมอเทยบกบรายงานทงหมดในฐาน สำาหรบวธเชงปรมาณเปนการคดเลอก
������� HPVC.indd 15 16/11/59 09:10
ระบบเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพประเทศไทยHealth Product Vigilance System in Thailand16
ในลกษณะงานประจำาทก4เดอนจากฐานขอมลThaiVigibaseโดยอาศยโปรแกรมการตรวจจบสญญาณ
อตโนมต(Thaiautomaticsignaldetectionprogram)ทพฒนาขนโดยอาศยเทคนคการทำาเหมองขอมล
(datamining) รวมกบประยกตหลกการวเคราะหจำานวนผปวย/ผไมปวย (case/non-case analysis)
ทางระบาดวทยาในการคำานวณแสดงผลดวยคาreportingoddsratio(ROR)คดกรองคทอาจเปนสญญาณ
(potential signal) ตามเกณฑทกำาหนดเพอประเมนความสมพนธเชงสาเหตทางคลนกโดยการพจารณา
รายงานแตละฉบบ(casebycasereview)และตดตามขอมลเพมเตมจากแหลงทรายงานในกรณทจำาเปน
(โครงการพฒนาโปรแกรมดงกลาว เรมในป พ.ศ. 2547 ทดลองใชครงแรก ในป พ.ศ. 2552 ตอมามการ
ปรบปรงอกหลายครง และเรมใชอยางเตมรปแบบในป พ.ศ. 2556) หากในขนตอนของการคดกรอง
potential signal พบคทเขาเกณฑการคดกรองทางสถต แตเมอประเมนทางคลนกแลวพบวา คดงกลาว
เปน known ADRs กจะพจารณาตรวจสอบวาจำาเปนตองมมาตรการจดการความเสยงเพมหรอไม เชน
มความจำาเปนตองระบความเสยงดงกลาวในเอกสารกำากบยา หรอตองมการยำาเตอนบคลากรทางการแพทย
ดงกลาวอกครงหรอไมอยางไร
4.6 ก�รประเมนคว�มสมพนธเชงส�เหต (Causality Assessment)
การประเมนความสมพนธเชงสาเหต (causality assessment) เปนหนงในกจกรรมทสำาคญ
ของงานเฝาระวงความปลอดภยดานยาเปนการวนจฉยวาเหตกาณไมพงประสงคทเกดขนระหวางการรกษา
มความสมพนธเชงสาเหตกบยาทรกษาหรอไมทความนาจะเปนใด(probability)เชนระดบใชแน(certain/definite)
นาจะใช(probable/likely)อาจจะใช(possible)ไมนาใชหรอนาสงสย(unlikely/doubtful)ผลการประเมน
ทไดไมเพยงเปนหนงในปจจยทใชประกอบการจดลำาดบความสำาคญของเหตการณไมพงประสงคทพบ
แตยงมสวนสำาคญตอการประเมนประโยชนและความเสยงของยา ทงผปวยระดบปจเจกบคคลและระดบ
ประชากร การประเมนความสมพนธเชงสาเหตเปนกระบวนการทมความซบซอน เนองจากเหตการณ
ไมพงประสงคสามารถเกดไดจากหลากหลายสาเหตในการประเมนจงจำาเปนตองพจารณาครอบคลมทกปจจย
ทเกยวของ วธทใชประเมนสามารถแบงได 3 วธหลก คอ การตดสนใจทางคลนกของผเชยวชาญ (expert
judgement/global introspection) การใชชดคำาถามมาตรฐาน (algorithm) และวธทางสถต
ความนาจะเปน (probabilistic or Bayesian approach) อยางไรกตาม ยงไมมวธใดทเปนทยอมรบกน
วาเปนวธทดทสด (gold standard) แตละวธมจดดและจดดอยทแตกตาง ขอมลสำาคญทใชเปนเกณฑ
การประเมนไดแก
1) ความสอดคลองระหวางเวลาทเกดเหตการณกบเวลาทไดรบยา (time to onset)
ทบงชความสมพนธเชงเวลา(temporalrelationship)
2) ขอมลยาทสงสยทบงชหรออธบายถงสาเหตของเหตการณ เชน ฤทธทางเภสชวทยา
หรอพษวทยาของยารายงานการเกดในอดต
3) สาเหตอนทไมใชยาทสงสยเชนโรคประจำาตวของผปวย
������� HPVC.indd 16 16/11/59 09:10
ระบบเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพประเทศไทยHealth Product Vigilance System in Thailand
17
4) ผลของการหยดยาหรอลดขนาดทสงสย(dechallenge)หรอการใชยาทสงสยซำา(rechallenge)ไมวาจะเปนการใหซำาโดยตงใจหรอไมตงใจ(accidentalrechallenge) 5) การทดสอบจำาเพาะ(specifictest)ทยนยนไดวาอาการดงกลาวเกดจากยาทสงสย ในประเทศไทย แมศนย HPVC จะสงเสรมวธการประเมนขององคการอนามยโลก คอWHO-UMC causality assessment criteria (ภาคผนวกท 1.1) อยางตอเนอง Naranjo’s algorithm(ภาคผนวกท1.2)กลบเปนวธทไดรบความนยมใชอยางแพรหลายเนองจากใชงายแตกมขอจำากดทบางขอไมสอดคลองกบเวชปฏบต (clinical practice) ของประเทศ บางคำาถามมการตความทแตกตางกน สงผลใหการประเมนมความเทยงตำา(reliability)ในการนศนยHPVCจงไดรวมกบเครอขายปรบปรงวธการประเมนขององคการอนามยโลกจากวธการประเมนแบบการตดสนใจทางคลนกของผเชยวชาญทมกรอบการพจารณาแบบกงโครงสราง (semi-structured) เปนรปแบบชดคำาถามมาตรฐานเรยก “Thai algorithm” (ภาคผนวกท 1.3) และเมอทำาการประเมนความตรง (ความจำาเพาะและความไว) และประเมนความเทยงของ Thai algorithm และ Naranjo’s algorithm เทยบวธการขององคการอนามยโลกพบวาไดผลทใกลเคยงกน
4.7 ก�รจดก�รคว�มเสยง (Risk Management)
ในกรณทผลประเมนสญญาณจากฐานขอมล Thai Vigibase หรอจากผลการเฝาระวงขอมลความปลอดภยอนๆทเกยวของเชนผลการศกษาวจยการเปลยนแปลงมาตรการจดการความเสยงของหนวยกำากบดแลดานผลตภณฑของตางประเทศพบวาควรตองมมาตรการจดการความเสยงผลการประเมนดงกลาวจะถกเสนอตอไปยงคณะกรรมการ/อนกรรมการ/ทำางาน หรอหนวยงานทเกยวของทงในและนอก อย.เพอพจารณากำาหนดมาตรการลด/ควบคมความเสยงทเหมาะสมตอไปเชนกรณพบความเสยงจากการใชผลตภณฑซงอยในความรบผดชอบ(ยาเครองมอแพทย)ศนยHPVCกจะรวบรวมขอมลทางวชาการและความคดเหนจากผประกอบการและ/หรอผเชยวชาญทเกยวของ เสนอคณะกรรมการ/อนกรรมการทำางานทเกยวของพจารณาหากมความจำาเปนตองกำาหนดมาตรการทางกฎหมายขอเสนอดงกลาวจะถกแจงเวยนใหผประกอบการทจะไดรบผลกระทบใหความคดเหน กอนเสนอคณะกรรมการทเกยวของพจารณาใหความเหนชอบและออกเปนกฎหมายกอนมการบงคบใชตอไป
4.8 ก�รประส�นคว�มรวมมอ (Collaborations)
ศนยHPVCมการประสานความรวมมอกบหนวยงานทเกยวของทงในและตางประเทศทงระดบภมภาคและระดบนานาชาตโดยมวตถประสงคเพอแลกเปลยนขอมลขาวสารรบทราบแนวโนมความกาวหนาทางวชาการและสรางความรวมมอในการดำาเนนงานและศกษาวจยตลอดจนพฒนาศกยภาพบคลากร 1)ภ�ยในประเทศไดประสานความรวมมอกบกรมควบคมโรคเพอเพมประสทธภาพการเฝาระวงวคซนในงานสรางเสรมภมคมกนโรค และยาทใชในโครงการควบคมโรคตางๆ (public health program)
������� HPVC.indd 17 16/11/59 09:10
ระบบเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพประเทศไทยHealth Product Vigilance System in Thailand18
ไดแก ยารกษาวณโรค โรคเอดส และมาลาเรย เชน การพฒนาระบบการเฝาระวงเชงรกสำาหรบยาใหม
ทใชรกษาผปวยวณโรคดอยาหลายขนานชนดรนแรงมาก (XDR-TB) นอกจากน ศนย HPVC ยงไดรวมกบ
กรมวทยาศาสตรการแพทยสถาบนการศกษาตางๆทำาการศกษาวจยทเกยวของกบการสงเสรมและปองกน
อนตรายจากการใชผลตภณฑทงทใชขอมลและไมใชขอมลจากThaiVigibaseเชนรวมกบศนยพนธศาสตร
การแพทยสถาบนชววทยาศาสตรทางการแพทยกรมวทยาศาสตรการแพทยและโครงการเภสชพนธศาสตร
คณะแพทยศาสตร โรงพยาบาลรามาธบด จดทำาโครงการพฒนาเครอขายการศกษาทางเภสชพนธศาสตร
เพอการลดคาใชจายทางการแพทยโดยการใชยาเฉพาะบคคล
2) ระหว�งประเทศ ไดประสานความรวมมอกบ Uppsala Monitoring Centre (UMC)
ซงเปนศนยประสานงานองคการอนามยโลก ในโครงการงานเฝาระวงความปลอดภยดานยาระดบนานาชาต
(WHOCollaboratingCentreforInternationalDrugMonitoringProgramme)นำามาซงการรวมดำาเนนงาน
การสนบสนนขอมลขาวสารและความกาวหนาดานวชาการ ตลอดจนเอกสารวชาการทเกยวของผานกลไก
ตางๆ เชน แลกเปลยนขอมลระหวางประเทศสมาชกผานเครอขายไปรษณยอเลกทรอนกส (Vigimed)
สบคนฐานขอมลWHOVigiBaseTMรบการสนบสนนเอกสารประกอบการดำาเนนงานอาทWHOAdverse
ReactionTerminology(WHO-ART)เขารวมการประชมประจำาปในโครงการเฝาระวงความปลอดภยดานยา
ขององคการอนามยโลกทเปนเวทหลกในการแลกเปลยนขอมลการดำาเนนงานอปสรรคและการแกไขปญหา
นอกจากน ศนย HPVC ยงไดรบมอบหมายใหเปนศนยประสานงานกลาง (focal point)
การแจงเตอนภยตามASEANPostMarketingAlertSystem(ASEANPMAS)ซงเปนระบบการแลกเปลยน
ขอมลปญหาความปลอดภยของยา ยาแผนโบราณ ผลตภณฑเสรมอาหารและเครองสำาอาง ระหวางกลม
ประเทศอาเซยนและตามWHOAlertSystemทเปนระบบการแลกเปลยนขอมลผลตภณฑยาทมปญหา
ความปลอดภยดานยาในระหวางสมาชกขององคการอนามยโลก
������� HPVC.indd 18 16/11/59 09:10
Health Product Vigilance System in ThailandImproving the safety of medicines and other health products in Thailand
19
5.1 ร�ยง�น Adverse Drug Reactions (ADRs)/Adverse Events (AEs) จำานวนรายงาน ADRs/AEs ทไดรบ จำาแนกตามผลตภณฑ ไดแก กลมยาและวตถเสพตด
และกลมผลตภณฑสขภาพอนมดงน
5.1.1 ย�และวตถเสพตด
รายงานยาและวตถเสพตดทไดรบมแนวโนมเพมขนตามลำาดบอยางตอเนองจากหลกรอย
ในป พ.ศ. 2527 เปนประมาณ 50,000 ฉบบตอป ตงแตป พ.ศ. 2551 เปนตนมาณ สนป พ.ศ. 2558
Thai Vigibase มรายงานสะสมรวมประมาณ 700,000 ฉบบ สวนใหญไดรบโดยตรงจากสถานพยาบาล
ทวประเทศ ทงจากภาครฐและเอกชนกวา 1,000 แหง มเพยงประมาณรอยละ 2 เทานน ทไดรบจาก
ผประกอบการ (รปภาพท 2) หนงในปจจยสำาคญทสงผลตอการเพมขนของจำานวนรายงาน คอ นโยบาย
สงเสรมการดำาเนนการของเครอขายอยางตอเนองของกระทรวงสาธารณสขโดย อย. ผานกลไกตางๆ เชน
การประชมอบรมสมมนาการสนบสนนงบประมาณเพอการพฒนาบคลากรเครอขายและ/หรอเพอการเฝาระวง
เชงรกยาใหมหรอยาทมความเสยงสงรวมถงการพฒนาระบบการรายงานออนไลนหรอสนบสนนวสดอปกรณ
ตางๆเพออำานวยความสะดวกในการรายงานและการดำาเนนงาน
นอกจากน ยงมปจจยทสงผลตอการเพมขนของจำานวนรายงานอก ไดแก การจดตง
ศนยระดบเขตในปพ.ศ.2535(ทำาใหรายงานเพมจากหลกรอยเปนหลกพน)เกณฑการประเมนเพอรบรอง
คณภาพของสถานพยาบาล (HospitalAccreditationCriteria) ในปพ.ศ. 2542 (งานเฝาระวงADRs/AEs
เปนหนงในเกณฑขอกำาหนดการรบรองคณภาพโรงพยาบาลภายใตหวขอการจดการความเสยงของระบบยา)
ทำาใหจำานวนรายงานเพมจากหลกพนเปนหลกหมนในปพ.ศ. 2543 ตอมาเมอการพฒนาระบบการเฝาระวง
และจดสง/บนทกขอมลเขาสฐานขอมลThaiVigibase เปนหนงในเกณฑการประเมนคณภาพผลปฏบตงาน
ของสถานพยาบาลทมความเชอมโยงกบแนวทางการจดสรรงบประมาณตามคณภาพสถานบรการ
(pay for performance) ของสำานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต (สปสช.) สงผลใหรายงานเพมเปน
5-6หมนฉบบตอประหวางปพ.ศ.2551-2554
ผลก�รดำ�เนนง�น5
������� HPVC.indd 19 16/11/59 09:10
ระบบเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพประเทศไทยHealth Product Vigilance System in Thailand20
รปภ�พท2จำ�นวนร�ยง�นย�และวตถเสพตดในฐ�นขอมลThaiVigibaseระหว�งปพ.ศ.2527-2558
ในชวง 10 ปทผานมา ถงสนป พ.ศ. 2558 ฐานขอมล Thai Vigibase มรายงาน AEs
สะสมทสามารถนำามาวเคราะหไดทงสน 501,332 ฉบบ เกอบทงหมด 500,057 ฉบบ (รอยละ 99.7)
เปนรายงานปญหา ADRs มเพยง 1,275 ฉบบ ทรายงานสาเหตปญหาอนทเกยวของกบยา (other drug-
relatedproblems)สวนใหญ(รอยละ76.4)ไมระบสาเหตของปญหาพบรายงานเกยวกบความคลาดเคลอน
ทางยา102ฉบบปญหาคณภาพยา(ปนปลอมตกมาตรฐาน)7ฉบบ
รายงานADRs500,057ฉบบพบวารอยละ89.1ของรายงานทงหมดเปนรายงานจาก
สถานพยาบาลภาครฐคณภาพรายงาน (ความสมบรณของขอมล)อยในระดบ2มากทสด (รอยละ67.0)
แตมเพยงรอยละ35.2ทผลการประเมนความสมพนธเชงสาเหตอยในระดบนาจะใช(probable)/ใชแน(certain)
ผปวยสวนใหญ (รอยละ62.3) เปนเพศหญงประมาณรอยละ50 เปนผใหญ (อาย 19-60ป)พบอาการ
ประเภทรายแรง103,303ฉบบ(รอยละ20.7)สงผลใหผปวยเสยชวต736ฉบบ(รอยละ0.15)อาการทพบ
วาเปนสาเหตมากทสด คอ ภาวะผนผวหนงรนแรงประเภท Stevens-Johnson Syndrome (SJS)/Toxic
Epidermalnecrolysis(TEN)จากยาหลากหลายชนดเชนallopurinol,co-trimoxazole,กลมยารกษา
วณโรคและรกษาโรคเอดสเมอจำาแนกอาการทพบตามระบบอวยวะพบวาประมาณครงหนง(รอยละ52.7)
เปนความผดปกตของระบบผวหนงและกลมยาทสงสยทไดรบรายงานมากใน3ลำาดบแรกไดแกsystemic
antibiotics,analgesicsและanti-inflammatoryandanti-rheumaticproducts(รปภาพท3และ4)
70000
60000
50000
40000
30000
20000
10000
0
2527
2529
2531
2533
2535
2537
2539
2541
2543
2545
2547
2549
2551
2553
2555
2557
ผประกอบการ สถานพยาบาล
������� HPVC.indd 20 16/11/59 09:10
ระบบเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพประเทศไทยHealth Product Vigilance System in Thailand
21
Anti-epileptics 18,836
Hypotensives 18,850
19,043
20,444
23,750
24,857
31,483
50,365
56,315
202,817
Muscle relaxantsAntacids, antiflatulents and anti-peptic
ulcerantsSystemic chemotherapeutics
Anti-virals for systemic useTopical product for joint and
muscular painAnti-inflammatory and anti-rheumatic
productAnalgesics
Systemic antibiotics
0 50000 100000 150000 200000 250000
กลมยา
จำนวนรายงาน(ฉบบ)
รปภ�พท3จำ�นวนADRsจ�กฐ�นขอมลThaiVigibase10ป(ปพ.ศ.2549-2558)จำ�แนกต�ม
ระบบอวยวะ
รปภ�พท 4 กลมย�ทสงสยว�สมพนธกบก�รเกด ADRs จ�กฐ�นขอมล Thai Vigibase 10 ป
(ปพ.ศ.2549-2558)
53%
1%3%4%4%
4%
4%
6%
7%
14%
Skin and appendages disorders
Body as a whole-general disorders
Metabolic and nutritional disorders
Cardiovascular disorders, general
Urinary system disorders
Respiratory system disorders
Gastro-intestinal system disorders
Autonomic nervous system disorders
Central & peripheral nervous system
Disorders
Heart rate and rhythm disorders
������� HPVC.indd 21 16/11/59 09:10
ระบบเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพประเทศไทยHealth Product Vigilance System in Thailand22
5.1.2 ผลตภณฑสขภ�พอน
นบตงแตศนย HPVC ไดขยายขอบเขตการเฝาระวงครอบคลมผลตภณฑสขภาพอน
นอกจากยาและวตถเสพตดปรากฏวารายงานทไดรบมจำานวนนอยมากกลาวคอในชวง10ปทผานมาไดรบรายงาน
เพยง347ฉบบไดแก เครองสำาอาง278ฉบบวตถอนตรายฯ112ฉบบอาหาร149ฉบบเครองมอแพทย
59 ฉบบ อาการทพบ เชน อาการหนาบวม ตาบวม (angioedema) ผนสมผส (contact dermatitis)
ภายหลงใชผลตภณฑดแลผมหรอเปลยนสผม อาการผวหนงไหมจากการใชนำายาลางหองนำา เกดผนคน
ผนลมพษจากการรบประทานผลตภณฑนมหรอผลตภณฑเสรมอาหารบางชนดการตงครรภเนองจากหวงคม
กำาเนดใชไมไดผลเกดอาการผนพพอง(blisters)จากการใชพลาสเตอรหรอelasticbandages
5.2 สญญ�ณ (Signal)
ขอมลรายงานADRs/AEsของประเทศไทยสามารถนำาไปสการสรางสญญาณทงในระดบนานาชาต
โดยองคการอนามยโลกและในระดบประเทศโดยศนยHPVCดงน
5.2.1 องคก�รอน�มยโลก สญญาณความเสยงทองคการอนามยโลก ตรวจจบจากฐานขอมล
WHOVigiBaseTMโดยรายงานจากประเทศไทยมสวนรวมในการสรางสญญาณไดแก
1) Rifater® (ยาสตรผสมทประกอบดวย Isoniazid, Rifampicin, Pyrazinamide)
กบการหายใจลำาบาก(dyspnea)ตรวจจบไดจากรายงาน3ฉบบในปพ.ศ.2540(ค.ศ.1997)โดยเปน
รายงานจากประเทศไทย1ฉบบ
2) Arthemether กบอาการปวดศรษะรนแรง (severe headache) ตรวจจบไดจาก
รายงาน10ฉบบในปพ.ศ.2544(ค.ศ.2001)โดยเปนรายงานจากประเทศไทย9ฉบบ
3) ColchicineกบSJSตรวจจบไดจากรายงาน23ฉบบในปพ.ศ.2545(ค.ศ.2002)
เปนรายงานจากประเทศไทย8ฉบบ
4) NitratesกบErythemaMultiforme(EM),SJSand/orTENตรวจจบไดจากรายงาน
61ฉบบในปพ.ศ.2545(ค.ศ.2002)เปนรายงานจากประเทศไทย1ฉบบ
5) Propylthiouracil (PTU) กบ SJS, EM และ TEN ตรวจจบไดจากรายงานทงหมด
32ฉบบไดแกSJS12ฉบบEM15ฉบบและTEN5ฉบบในปพ.ศ.2556(ค.ศ.2013)เปนรายงานจาก
ประเทศไทย14ฉบบไดแกSJS5ฉบบEM5ฉบบและTEN4ฉบบซงศนยHPVCไดวเคราะหขอมล
จากฐานขอมลThaivigibaseเพมเตมไดผลทสอดคลองกนและไดเผยแพรใหบคลากรทางการแพทยทราบ
6) DimenhydrinateกบEM/SJSตรวจจบไดจากรายงานSJS49ฉบบEM24ฉบบ
ในปพ.ศ.2558(ค.ศ.2015)เปนรายงานSJSจากประเทศไทย32ฉบบประเทศเยอรมณ14ฉบบประเทศมาเลเซย
ประเทศแคนาดาและประเทศซรนามประเทศละ1ฉบบในขณะทEMเปนรายงานจากประเทศไทย22ฉบบ
ประเทศอหราน และสาธารณรฐเกาหล ประเทศละ 1 ฉบบ ผลการประเมนความสมพนธของประเทศไทย
ทตรวจพบวาDimenhydrinateกบSJS/TENเปนสญญาณทยงไมชดเจน(weaksignal)ตองตดตาม
������� HPVC.indd 22 16/11/59 09:10
ระบบเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพประเทศไทยHealth Product Vigilance System in Thailand
23
5.2.2 ประเทศไทยศนยHPVCไดตรวจจบสญญาณและประเมนความเสยงของยาจากฐานขอมล
Thai Vigibase พบคยาและ AEs ทอาจเปนสญญาณ (potential signal) ซงมทงทเปนสญญาณจรง
(true signal) ทควรตองมมาตรการเพอลดความเสยงหรออาจเปนสญญาณทยงไมชดเจน (weak signal)
จำาเปนตองตดตาม เฝาระวง รวบรวมขอมลเพมเตม หรอในบางสญญาณ ภายหลงการสอบสวนพบวา
เปนสญญาณหลอก(falsesignal)ดงตอไปน
1) คว�มเปนพษตอตบ(liverinjury)ภ�ยหลงใชผลตภณฑย�จ�กสมนไพรใบขเหลก
ภายหลงป พ.ศ. 2541 ท อย. อนมตทะเบยนตำารบยาจากสมนไพรใบขเหลกชนด
สมนไพรเดยว(Baracol®,Cassiasiamea®)แตละแคปซลประกอบดวยใบขเหลก400มลลกรมทมสารบาราคอล
ไมนอยกวา 10 มลลกรม ในขอบงใชชวยใหนอนหลบ ศนย HPVC ตรวจพบสญญาณความเสยงทบงชวา
ผลตภณฑดงกลาวอาจสมพนธกบภาวะตบอกเสบ กลาวคอในป พ.ศ. 2542 ไดรบรายงานฉบบแรกระบวา
พบการทำางานของตบผดปกต (abnormal liver function test) ภายหลงใชผลตภณฑ ตอมาระหวาง
เดอนมถนายนพ.ศ.2542-มกราคมพ.ศ.2543ไดรบรายงานเพมอก5รายจากแพทยระบบทางเดนอาหาร
ซงพบผปวยมอาการทางคลนกและผลตรวจทางหองปฏบตการเขาไดกบภาวะตบอกเสบเฉยบพลนทไมสามารถ
อธบายดวยการตดเชอหรอเกดจากภาวะ autoimmue hepatitis ผปวยทกรายมประวตรบประทานยา
จากสมนไพรใบขเหลกชนดนกอนเกดภาวะตบอกเสบและเมอหยดรบประทานพบวาการทำางานของตบกลบ
สภาวะปกตม2รายไดรบการตรวจเนอตบ(liverbiopsy)พบวามลกษณะเขาไดกบtoxicliverinjury
ในขณะเดยวกนพบผ ปวยรายหนงกลบไปรบประทานยาอกครงภายหลงการทำางานของตบดขนแลว
ปรากฏวาทำาใหเกดการอกเสบอก(positiverechallenge)ภายหลงพบสญญาณดงกลาวนมการศกษาวจย
เพมดานความเปนพษเรอรง(chronictoxicity)ในสตวทดลองของผลตภณฑทมสวนประกอบของใบขเหลก
และของสารบรสทธบาราคอลพบวาทำาใหเกดความเปนพษตอตบแมใชในขนาดทใชในคนความรนแรงสมพนธ
กบขนาดทใช เมอหยดยามแนวโนมหายเปนปกต นอกจากน ยงพบผลการศกษาวจยทระบวา พบปรมาณ
บาราคอลในใบออนใบแกและดอกออนของสมนไพรขเหลกรอยละ1.7,0.8และ1.4โดยนำาหนกแหงตามลำาดบ
และพบวาการตมใบขเหลกทงนำาหลายครงทำาใหแอนไฮโดรบาราคอลลดลงได เมอพจารณาการผลตยา
ดงกลาวนพบวาไมไดมการตมใหนมบบนำาออกใหหมดกอนบรรจในแคปซลตามทเคยมการใชมาแตภมปญญา
ไทยดงเดม สญญาณความเปนพษน ไดมการแจงเตอนไปยงบคลากรทางการแพทยในป พ.ศ. 2543
และนำาไปสการยกเลกทะเบยนผลตภณฑยาจากสมนไพรดงกลาวโดยสมครใจในปพ.ศ.2545
2)ก�รเพมขนของSeriousAEsภ�ยหลงก�รใชย�bupivacaineฉดเข�ไขสนหลง
ในปพ.ศ. 2547มรายงานเกดภาวะ seriousAEs เพมขนในโรงพยาบาลหลายแหง
บางกรณสงผลใหผปวยเสยชวตเปนเหตใหนำาไปสการระงบการใชยารนการผลตทสงสยวามความสมพนธกบอาการ
ดงกลาวเปนการชวคราวอยางไรกตามภายหลงความรวมมอจากทกภาคสวนทงในอย.และนอกอย.ไดแก
สำานกระบาดวทยา กรมควบคมโรค, สำานกยาและวตถเสพตด กรมวทยาศาสตรการแพทย, ผประกอบการ
เจาของผลตภณฑและราชวทยาลยวสญญแพทยแหงประเทศไทยผลการประเมนสรปไดวาไมเกยวของกบคณภาพ
������� HPVC.indd 23 16/11/59 09:10
ระบบเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพประเทศไทยHealth Product Vigilance System in Thailand24
ของผลตภณฑยาดงกลาว อยางไรกตาม เหตการณดงกลาวนสงผลใหมการปรบปรงแนวทางการใชผลตภณฑ
และไดมการขอความรวมมอสถานพยาบาลตางๆ เฝาระวงความปลอดภยจากการใชยาดงกลาวอยางใกลชด
เปนระยะเวลา1ป
3)ก�รเพมขนของภ�วะAntibody-mediatedPureRedCellAplasia(PRCA)
จ�กก�รใชย�Epoetin(EPO)
ในระหวางปพ.ศ.2541-2544พบอบตการณการเกดPRCAทเกยวของกบภมคมกน
การตอตานยา(Antibody-mediatedPRCA)จากการใชยาEPOมแนวโนมสงผดปกตภาวะดงกลาวนำาไปส
การเพกถอนผลตภณฑ EPO ทสงสยวาเปนสาเหตทวโลกในป พ.ศ. 2547 สงผลใหอบตการณการเกด
Antibody-mediated PRCA ลดลงทวโลก ยกเวนในประเทศไทยทอตราการรายงานการเกดยงคงสง
ทำาใหหนวยงานทเกยวของรวมกนจดทำา“โครงการลงทะเบยนผปวย เพอตดตามภมคมกนตอ Erythropoiesis-
stimulating Agents (ESAs) โดยการฉดเขาใตผวหนง ในประเทศไทย”วตถประสงคเพอประเมนอบตการณ
และความชกของการเกด PRCA ทเกดจากการทรางกายทมการสราง antibody ตอ erythropoietin
ในผปวยทใชerythropoietinทกชนดและทกชอการคาทผานการฉดเขาทางใตผวหนงและเพอทจะประเมน
ประสทธภาพของยา erythropoietin ในขณะเดยวกน อย. ไดดำาเนนการทบทวนทะเบยนตำารบยาทไดรบ
อนมตทะเบยนยากลมนเพอประเมนประสทธภาพและความปลอดภย
4)ภ�วะserioushypersensitivityreactionsภ�ยหลงก�รใชก�รใชย�จ�กสมนไพร
ฟ�ทะล�ยโจรชนดรบประท�น
นบตงแตผลตภณฑยาจากสมนไพรฟาทะลายโจรไดรบการบรรจในบญชยาหลก
แหงชาต เมอป พ.ศ. 2542 เปนตนมา ศนย HPVC ไดรบรายงานทเกยวของกบผนแพยาอยางรนเเรง
ภายหลงการใชยาจากสมนไพรดงกลาวนมาเปนระยะ และพบวาฐานขอมลWHO VigiBaseTM กมรายงาน
ในลกษณะเดยวกนนจากประเทศออสเตรเลยและสวเดนดวยเชนกน เมอทำาการวเคราะหประเมนขอมล
รายงานเหตการณไมพงประสงคของผลตภณฑดงกลาวในฐานขอมลThaiVigibaseในปพ.ศ.2555พบวา
จำานวนรายงานทไดรบมแนวโนมเพมขน ตรวจพบสญญาณความเสยงการเกด serious hypersensitivity
reactions เชน angioedema, anaphylactic reaction, anaphylactic shock จงไดมการสอสาร
ความเสยงดงกลาวไปยงบคลากรทางการแพทยผานHPVCSafetyNews
5)กลมอ�ก�รAnaphylacticreactionจ�กก�รใชEsperisone
ผลการตรวจจบสญญาณ ในป พ.ศ. 2556 พบสญญาณบงชความเสยงการเกด
anaphylacticreactionจากการใชยาesperisoneบางรายมอาการรนแรงถงชอกเมอตรวจสอบเอกสาร
กำากบยาไมพบการแสดงภาวะดงกลาวจงไดสอสารความเสยงดงกลาวไปยงบคลากรทางการแพทยผานHPVC
SafetyNewsและขอความรวมมอใหผประกอบการผลตภณฑทมสวนประกอบของesperisoneเพมคำาเตอน
ขอความความเสยงนในเอกสารกำากบยาซงสอดคลองกบมาตรการของประเทศญปนกำาหนดใหผประกอบการ
มการแกไขเอกสารกำากบยาในประเดนเดยวกน
������� HPVC.indd 24 16/11/59 09:10
ระบบเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพประเทศไทยHealth Product Vigilance System in Thailand
25
6)ภ�วะผนผวหนงรนแรงภ�ยหลงใชย�Streptomycin
ในป พ.ศ. 2556 ผลการคดกรองคยา และ AEs ดวย Thai Signal Detection
Program พบวา streptomycin กบภาวะผนผวหนงรนแรงประเภทกลมอาการ SJS อาจเปนสญญาณ
(potential signal) และเมอประเมนข อมลยาในรายละเอยดพบวา streptomycin เป นยา
ในกลมaminoglycosidesซงอาการผนผวหนงSJSมระบในเอกสารวชาการวามโอกาสเกดขนไดเมอใชยา
กลมน(knownADRs)แตเมอตรวจสอบขอความคำาเตอนในแนวทางวนจฉยและรกษาโรคของประเทศไทย
รวมถงฉลากและเอกสารกำากบยาของกลมยาดงกลาวน พบวายงไมครอบคลมความเสยงในเรองน อย.
จงไดแจงขอมลทพบไปยงหนวยงานทเกยวของกบการควบคม/รกษาวณโรคทราบ และเสนอปรบปรง
ประกาศกระทรวงสาธารณสขวาดวยเรอง การแสดงขอความคำาเตอนในฉลากและเอกสารกำากบยา
ใหครอบคลมความเสยงนดวย
7)ภ�วะผนผวหนงรนแรงภ�ยหลงใชย�Dimenhydrinate
สบเนองมรายงานการเสยชวตจากภาวะผนผวหนงรนแรงประเภทSJS/TENภายหลง
การใชdimenhydrinateซงเปนอาการทไมทราบมากอน (unknownADRs)นำาไปสการประเมนรายงาน
ทเกยวของผลปรากฏวา แมจะมรายงานการเกด SJS/TEN ไมเพยงพอทจะยนยนเปนสญญาณจรง
สรปไดเพยงเปนสญญาณทยงไมชดเจน (weak signal) จำาเปนตองเฝาระวงตดตามขอมลตอไป
ในขณะเดยวกนผลการประเมนกลบพบรายงานการเกด Fixed Drug Eruption (เปน known ADRs)
จำานวนมากในปพ.ศ.2558จงไดยำาเตอนความเสยงการเกดFixedDrugEruptionและขอคนพบเกยวกบ
SJS/TEN ไปยงบคลากรทางการแพทยผาน HPVC Safety News ซงในเวลาตอมาองคการอนามยโลก
ตรวจพบสญญาณการเกดภาวะผนผวหนงประเภทSJSและEMเชนกน
8)ก�รเสยชวตจ�กก�รใชย� Sodium camphosulphonate injection
อย�งไมเหม�ะสม
สบเนองจากมรายการผปวยเสยชวตจากการใชยาฉดSodiumcamphosulphonate
injection อยางไมเหมาะสมโดยญาตของผปวย กรณดงกลาวนนำาไปสการทบทวนประเมนประโยชน
และความเสยงของยาซงไดขอสรปวา ยาดงกลาวมประโยชนนอยกวาความเสยง มยาอนทปลอดภย
และมประสทธภาพมากกวาทดแทนและไมมการใชในสถานพยาบาลสงผลใหนำาไปสการเสนอคณะกรรมการยา
เพกถอนยาฉดทมสวนประกอบของSodiumcamphosulphonateซงในทสดถกเพกถอนในปพ.ศ.2558
9) ก�รเกดAFEIภ�ยหลงฉดวคซนBCGเกน1เดอน
ป พ.ศ. 2558 กรมควบคมโรค โดยสำานกระบาดวทยา ซงเปนหนวยงานหลก
ทรบผดชอบการเฝาระวงและสอบสวนกรณเกด AEFI ตรวจพบสญญาณแนวโนมการเกด AEFI ภายหลง
การฉดวคซนBCGทเพมขนและเกดขนภายหลงฉดวคซนนานเกน1 เดอนนำาไปสการแจงเตอนบคลากร
ทางการแพทยผานทางHPVCSafetyNews
������� HPVC.indd 25 16/11/59 09:10
ระบบเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพประเทศไทยHealth Product Vigilance System in Thailand26
5.3 ม�ตรก�รจดก�รคว�มเสยง (Risk Management Measures)
มาตรการจดการความเสยงทใชเพอควบคม/ลดความเสยงมความแตกตางกนตามระดบความสำาคญ
และความรนแรงของความเสยงประกอบดวย2มาตรการหลกคอมาตรการทางกฎหมายและมาตรการ
สอสารความเสยง
5.3.1 ม�ตรก�รท�งกฎหม�ย (RegulatoryMeasures) โดยหลกมาตรการนจะใชในกรณ
ทมหลกฐานทางวชาการทบงชวาความเสยงของผลตภณฑมความรนแรงสง มผลกระทบในวงกวาง หรอม
ประโยชนนอยกวาความเสยง หรอมความจำาเปนตองบงคบใชกฎหมายเพอใหเกดผลในทางปฏบต มาตรการน
ตองผานความเหนชอบจากคณะกรรมการตามพระราชบญญตทเกยวของมาตรการทเคยดำาเนนการเชน
1) การแสดงขอความค�าเตอนในฉลากและเอกสารก�ากบยายาใดทประกาศกระทรวงสาธารณสข
กำาหนดใหเปนยาทตองแจงขอความคำาเตอนการใชยาไวในฉลากและเอกสารกำากบยา และแสดงขอความ
ตามทกฎหมายกำาหนด ผประกอบการมหนาทปฏบตตามขอกำาหนดดงกลาว เชน กรณกำาหนดใหยา
กล มฟลออโรควโนโลน (fluoroquinolones) กล มซลโฟนาไมด (sulfonamides) กล มเพนซลลน
(penicillins) กลมยาตานอกเสบทไมใชสเตยรอยด (Nonsteroidal Anti-inflammatory Drugs; NSAIDs)
ยาallopurinolและยาcarbamazepineตองแสดงขอความคำาเตอนเกยวกบความเสยงตอการเกดภาวะ
ผนผวหนงรนแรงประเภทToxicEpidermalNecrolysis(TEN),Stevens-JohnsonSyndrome(SJS),
Erythema Multiforme (EM) เนองจากพบรายงานการเกดภาวะผนผวหนงรนแรงของยาดงกลาว
ในลำาดบตนๆของฐานขอมลThaiVigibaseหรอกรณการปรบปรงขอความคำาเตอนของกลมยาลดระดบไขมน
ในเลอดทออกฤทธยบยงเอนไซมเอช เอม จ โคเอนไซมเอ รดกเทส (HMG-CoA reductase inhibitors)
โดยใหเพมขอความระมดระวงการใชยานรวมกบcolchicineเนองจากไดรบรายงานการเกดภาวะกลามเนอ
ออนแรง(myopathy)หรอภาวะกลามเนอลายสลาย(rhabdomyolysis)
2) การจ�ากดการใช (restricted use) เปนมาตรการลดความเสยงของการเขาถงยา
บางกลมผานการจำากดขอบงใชแหลงการกระจายการปรบสถานะ/ประเภทผลตภณฑหรอการเรยกคนเชน
�กรณยาcisaprideเกดปฏกรยากบยาบางชนดทำาใหเกดภาวะQTcprolongation
นำาไปสการจำากดการใช โดยปรบสถานะจากยาอนตรายเปนยาควบคมพเศษซงตองจายตามใบสงแพทย
จำากดขอบงใชจากเดมทอนมตใน5ขอบงใชคงเหลอเพยงขอบงใชเฉพาะสำาหรบการรกษาโรคกรดไหลยอน
(gastroesophageal reflux disease) เทานน และกำาหนดเงอนไขใชเฉพาะในสถานพยาบาล ทงน
เนองจากผลการตดตามพฤตกรรมการสงจายยาของแพทยพบวามการใชยาในผปวยทมปจจยเสยง เชน
โรคหรอยากลมเสยงตอการเกดภาวะดงกลาวและมรายงานการเกดหวใจเตนผดจงหวะatrialfibrillation
������� HPVC.indd 26 16/11/59 09:10
ระบบเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพประเทศไทยHealth Product Vigilance System in Thailand
27
�การระงบการจำาหนายยา Albothyl® ในรานขายยา สบเนองจากผลการศกษา
วจยขอมลเกยวกบโรคเอดสของศนยความรวมมอการวจยโรคเอดส(ความรวมมอระหวางกระทรวงสาธารณสข
ไทยและUS Centers for Disease Control and Prevention) และศนยบรการทางดานสาธารณสข
จงหวดเชยงรายพบวา มการใชยา Albothyl® vaginal suppository ในกลมหญงบรการทางเพศ
เพอความสนกสนานในการรวมเพศ ซงไมตรงตามขอบงใชแลวเกด exfoliation, re-epithelization
ของชองคลอดและเยอบมดลกรวมทงมการตกขาวดวยในการนคณะกรรมการยาไดมมตใหระงบการจำาหนาย
ยาAlbothyl®ในรานขายยาทวไปโดยใหผรบอนญาตเรยกเกบยาคนจากทองตลาดใหใชเฉพาะในสถานพยาบาล
3) การยกเลก/เพกถอนทะเบยนตำารบยา เปนมาตรการทใชในกรณทพจารณาเหนวา
ยาดงกลาวประโยชนนอยกวาความเสยง เปนมาตรการทตองมคำาสงกระทรวงสาธารณสขเพกถอนยา
ดงกลาวเวนแตในบางกรณผประกอบการอาจยกเลกทะเบยนตำารบโดยสมครใจเชน
�กรณผประกอบการยาจากสมนไพรใบขเหลกชนดแคปซลยกเลกทะเบยนตำารบ
โดยสมครใจภายหลงตรวจพบสญญาณความเสยงเกดภาวะตบอกเสบภายหลงการใชยาจากสมนไพรใบขเหลก
�กรณกระทรวงสาธารณสขมคำาสงเพกถอนทะเบยนตำารบยาฉดทมสวนประกอบ
ของยาSodiumcamphosulphonateเนองจากมผปวยเสยชวตภายหลงการใชยาดงกลาวอยางไมเหมาะสม
เมอพจารณาประโยชนและความเสยงแลวพบวามประโยชนนอยกวาความเสยงเพราะมยาอนทมประสทธภาพ
ดกวาทดแทน ไมพบหลกฐานการใชในทางการแพทย แตพบมการกระจายในรานยาซงเขาถงงาย มการใช
โดยไมไดอยภายใตการกำากบดแลของแพทยและผลกระทบทเกดรนแรงสงผลใหผปวยเสยชวต
5.3.2 ม�ตรก�รสอส�รคว�มเสยง(RiskCommunicationMeasures)
การสอสารความเสยงเปนมาตรการทใชควบคกบมาตรการทางกฎหมาย เพอใหบคลากร
ทางการแพทยไดทราบและใชประกอบการตดสนใจเพอลดความเสยงทจะเกดขนในเบองตนระหวาง
การออกมาตรการทางกฎหมาย และใชในกรณทพบสญญาณความเสยงทจำาเปนตองมการเฝาระวงตดตาม
เพอยนยนสญญาณความเสยงทพบ การสอสารความเสยงภายใตความรบผดชอบของศนย HPVC มกลม
เปาหมายหลกคอ บคลากรทางการแพทย หากตองการสอสารถงผบรโภคกจะสงตอขอมลทตองการสอสาร
ผานไปยงกองพฒนาศกยภาพผบรโภคใหดำาเนนการในฐานะทเปนหนวยงานหลกของ อย. ทมหนาท
รบผดชอบเรองนโดยตรงศนยHPVCมการสอสารความเสยงผานกลไกตางๆในหลากหลายรปแบบสามารถ
แบงตามสถานการณออกเปน2กรณไดแกกรณปกตและกรณฉกเฉน
1) กรณปกต เปนการสอสารความเสยงกรณไมเรงดวนในรปแบบสอเอกสารหรอ
สออเลกทรอนกสเชนจดหมายอเลกทรอนกสสำาหรบกลมของเครอขาย(groupemail)สอสงคมออนไลน
(Facebook:FdaThai_Tech,Line:เครอขายHPVCFDA)รปแบบบทความและหรอขอมลสถตทสำาคญ
ผานเวบไซตศนยHPVCทwww.fda.moph.go.th/vigilanceรวมถงวารสารขาวสารดานยาและผลตภณฑสขภาพ
������� HPVC.indd 27 16/11/59 09:10
ระบบเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพประเทศไทยHealth Product Vigilance System in Thailand28
(4 ฉบบ/ป) ซงมเนอหาประกอบดวยขาวและขอมลใหมๆ เกยวกบความเสยงของผลตภณฑสขภาพ
รายงานกรณศกษาและกฎระเบยบทเกยวของกบผลตภณฑสขภาพ และแผนซดสรปรายงาน ADRs/AEs
ประจำาป ซงเปนขอมลสถตจำานวนรายงานทไดรบในแตละป จำานวนและ ADRs ทสงสยวาสมพนธกบยา
แตละชนด นอกจากน ยงไดจดการประชมประสานเครอขายงานเฝาระวงประจำาป หรอจดประชมสมมนา
ทางวชาการเกยวกบงานเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพเพอเปนเวทในการแลกเปลยนเรยนร
ประสบการณการดำาเนนงานตลอดจนตดตามความกาวหนาทางวชาการทเกยวของอกดวยตามแตกรณ
2) กรณฉกเฉน เปนการสอสารกรณทเกดสญญาณความเสยงทรนแรงทมการเปลยนแปลง
ขอมลประโยชนและความเสยงของผลตภณฑ และ/หรอมการเปลยนแปลงมาตรการจดการความเสยง
ทางกฎหมายเชนการจำากดการใชการเพกถอนหรอเรยกคนผลตภณฑสขภาพขอมลขาวสารจะถกสอสาร
ไปยงเครอขาย บคลากรทางการแพทย สมาชกวารสารขาวสารดานยาและผลตภณฑสขภาพ สำานกงาน
สาธารณสขจงหวด และโรงพยาบาลทวประเทศทงภาครฐและเอกชน ตลอดจนองคกรวชาชพทเกยวของ
รวมกวา4,000แหงในรปแบบจดหมายขาวHPVCSafetyNewsโดยสงผานทางจดหมายอเลกทรอนกส
(alertmail)สอสงคมออนไลนเวบไซตกอนสงตามดวยเอกสารไปยงหนวยงานทเกยวของตอไป
5.4 ก�รสอบสวนท�งระบ�ดวทย�และก�รศกษ�วจย
5.4.1 ก�รสอบสวนท�งระบ�ดวทย� ศนย HPVC อย. ไดทำาการสอบสวนทางระบาดวทยา
และโครงการศกษาวจยตางๆทสำาคญไดแก
1)ก�รเกดกระจกต�อกเสบ (Superficial Punctate Keratitis; SPK) ภ�ยหลง
ก�รใชย�หยอดต�
เดอนกมภาพนธ ป พ.ศ. 2536 ศนย HPVC ไดรบรายงานการเกดกระจกตาอกเสบ
ทสงสยวาสมพนธกบการใชยาหยอดตา Neo-optal® (neomycin+dexamethasone) จำานวน 4 ฉบบ
จากโรงพยาบาลแหงหนงในจงหวดสงหบร จงไดรวมกบสำานกระบาดวทยา กรมควบคมโรค (ขณะนน
คอ กองระบาดวทยา สำานกงานปลดกระทรวงสาธารณสข) สอบสวนหาสาเหตการเกดอาการดงกลาว
ซงสามารถเกดไดจากหลายสาเหต เชน การตดเชอไวรสหรอแบคทเรย ตาแหง ซงผลการสอบสวนพบวา
มความเปนไปไดมากทสดท SPK มสาเหตเกดจากการใชยาหยอดตา Neo-optal® ดวยเหตน จงไดทำา
การศกษาทางระบาดวทยาแบบ retrospective cohort โดยการทบทวนประวตทางการแพทยของผปวย
278รายทไดรบการผาตดตาในชวงเวลาตงแตวนท1กนยายน2534ถงวนท31มกราคม2536พบผปวยเกด
SPK 40 ราย (รอยละ 14.0) อบตการณการเกด SPK สงสดในเดอนธนวาคม 2535 โดยจะเกดหลง
วนทผาตดเฉลย28.7วน(range:12-105วน)ปจจยทมผลตอการเกดSPKคออายเวลาทใชในการผาตด
ยาทใชรวม 2 ชนด คอ ยาหยอดตา Neo-optal® (RR=3.97, 95% CI 0.99-15.88) และยาปายตา
Sofradex® (framycetin+dexamethasone+gramicidin)(RR=3.66,95%CI2.03-6.59)
������� HPVC.indd 28 16/11/59 09:10
ระบบเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพประเทศไทยHealth Product Vigilance System in Thailand
29
ภายหลงทไดผลการศกษาเบองตน อย. ไดทำาการตรวจโรงงานผผลตยาหยอดตา
Neo-optal® พบวา มการผลตโดยใชสารทไมตรงตามสตรตำารบทไดขนทะเบยนไว (นำายามสเหลองแทนท
จะเปนใสไมมส) แตกยงไมสามารถระบสาเหตทแนชดของการเกด SPK ได ทงน เนองจากการศกษา
แบบยอนหลงมตวแปรกวนจำานวนมาก ในกรณดงกลาวน ไดมขอเสนอแนะใหหยดใชยาหยอดตา
Neo-optal®และทำาการเฝาระวงเชงรกเกยวกบการเกดSPKรวมถงควรทำาการศกษาเพมเตมเพอประกน
ความปลอดภยของผปวย
2)ภ�วะอกเสบของเสนเลอด(phlebitis)ภ�ยหลงก�รใชinjectionsiteadaptor
เดอนตลาคม พ.ศ. 2543 ศนย HPVC ไดรบรายงานจากโรงพยาบาลแหงหนง
ในจงหวดพษณโลกพบผปวยจำานวน5รายเกดอาการเสนเลอดดำาอกเสบ(phlebitis)ภายหลงใชผลตภณฑ
injection site adaptor ในเบองตนฝายชนสตรของโรงพยาบาลไดตรวจสอบผลตภณฑดงกลาวพบวา
มรอยรรวเลกๆทมองเหนไดดวยตาเปลาและเมอสงตวอยางตรวจวเคราะหพบเชอจลนทรยStaphylococcus
epidermidis อย. โดยศนย HPVC รวมกบกองควบคมเครองมอแพทยไดดำาเนนการสอบสวนขอมล
ณสถานทเกดเหตพบวาการเกดเสนเลอดดำาอกเสบครงนเกดไดหลายสาเหตแมอาจมสาเหตมาจากแบคทเรย
จากบรรจภณฑ ซงเปนพลาสตกบางใส มร รอยรว ปร ขาดตามขอบ แตกยงหาขอสรปทชดเจนไมได
อยางไรกตามจากการหารอแกไขปญหาทเกดขนกบบรษทเบคตนดคคนสน(ประเทศไทย)จำากดผนำาเขา
ผลตภณฑดงกลาว ไดขอสรปวาบรษทฯ ยนดเรยกคนผลตภณฑจากลกคาทงหมดโดยสมครใจ และไดมอบ
ผลตภณฑบางสวนใหอย.เพอตรวจวเคราะหผลการทดสอบความปราศจากเชอทงหมด7ตวอยางซงผลปรากฎ
วามตวอยางทผานมาตรฐาน4ตวอยางไมผานมาตรฐาน3ตวอยางผลตภณฑทไมผานมาตรฐาน3ตวอยาง
พบ2ตวอยางมรรอยรวปรแยกเลกๆและฝนผงสเหลองสดำาเปอนภายในผลตภณฑแตไมสามารถระบไดวา
มสาเหตมาจากอะไรอย.จงไดแจงเตอนบคลากรทางการแพทยทราบและขอความรวมมอเฝาระวงตอไป
3) ภ�วะผนบวมแดงรนแรงภ�ยหลงก�รใชวคซนEquineRabiesImmunoglobulin
เดอนกรกฎาคมพ.ศ.2544ศนยHPVCไดรบรายงานการเกดอาการบวมแดงและคน
ภายหลงการใชอมมโนโกลบลนเพอสรางภมค มกนแบบ passive immunization ชนด Equine
rabies immunoglobulin (ERIG) ซงทำาจากซรมของมาของบรษท Swiss Serum and Vaccine
รนการผลตท 015755.01 จากโรงพยาบาลบางบอ จงหวดสมทรปราการ จำานวน 6 ราย และไดรบรายงาน
อาการลกษณะเดยวกนจากวคซนรนการผลตเดยวกนจากโรงพยาบาลใกลเคยงดวย อย. โดยศนย HPVC
ไดรวมกบสำานกระบาดวทยา กรมควบคมโรค และหนวยงานทเกยวของออกสอบสวนทางระบาดวทยา
เกยวกบการเกดADRsดงกลาวผลการสอบสวนพบวาในชวงเมษายน-กรกฎาคมพ.ศ.2544มผเกดADRs
จากการใชยาERIGและ/หรอรวมกบวคซนอน (Tetanustoxoidและ/หรอRabiesvaccine)ทโรงพยาบาล
บางบอจงหวดสมทรปราการจำานวนทงสน16รายซงไมอาจสรปไดแนชดวาอบตการณดงกลาวสงกวาปกต
หรอมความสมพนธกบรนการผลตไดอยางชดเจนเนองจากERIGเปนวคซนทผลตจากซรมของมามโอกาส
เกดการแพไดนอกจากนผลการตรวจสอบคณภาพตวอยางวคซนรนการผลตดงกลาวทงทเกบจากสถานพยาบาล
������� HPVC.indd 29 16/11/59 09:10
ระบบเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพประเทศไทยHealth Product Vigilance System in Thailand30
ทเกดเหตและสถานประกอบการพบวาผานมาตรฐานทงหมด เเละเมอ อย. ทำาการตดตามความปลอดภย
จากการใชวคซนดงกลาวเปนระยะเวลา1ปปรากฏไมพบอบตการณการเกดอาการแพทสงกวาปกต
4)ภ�วะแทรกซอนรนแรงภ�ยหลงก�รใชย�ช�bupivacaineฉดเข�ไขสนหลง
ในระหวางเดอนธนวาคมพ.ศ.2546-เมษายนพ.ศ.2547ศนยHPVCไดรบรายงาน
ผปวยเสยชวต 6 รายและเหตการณไมพงประสงคทรายแรง เชน แขนเกรง ตาเหลอกคางความดนโลหต
ลดตำาลง และหวใจหยดเตนกระทนหน ภายหลงไดรบยาMarcain® (bupivacaine HCl) ซงเปนยาชาฉด
เขาไขสนหลง(spinalanesthesia)จากโรงพยาบาล3แหงศนยHPVCทบทวนขอมลความปลอดภยของยา
ดงกลาวผลปรากฏวาอตราการเกดภาวะแทรกซอนรายแรงจากการใชยาชาเฉพาะทสำาหรบฉดเขาไขสนหลง
ทอาจทำาใหเกดการเสยชวตไดคดเปนประมาณ2-5คนตอผใชยา10,000คนการทผปวยเสยชวตจำานวน
6 ราย ในชวงเวลาไมกเดอนทผานมาทำาใหเกดขอสงสยวา สาเหตของภาวะแทรกซอนรนแรงจะเกดจาก
คณภาพยาหรอไม จงไดรวมกบหนวยงานทเกยวของทงภายในและภายนอกอย. เชน สำานกยาของ อย.
สำานกระบาดวทยา กรมควบคมโรค สำานกยาและวตถเสพตด กรมวทยาศาสตรการแพทย ราชวทยาลย
วสญญแพทยแหงประเทศไทย ผประกอบการนำาเขาผลตภณฑ สอบสวนกรณดงกลาว โดยในเบองตน
เพอเปนการคมครองความปลอดภยของผบรโภค อย. ไดมหนงสอขอความรวมมอใหโรงพยาบาลทกแหง
หยดการใชยาbupivacaineรนการผลตเดยวกบทเกดเหตเปนการชวคราวระหวางการสอบสวน
ผลการสอบสวนณแหลงทรายงาน (3แหง) โดยรวบรวมขอมลผปวยทไดรบการฉด
ยาชาเขาไขสนหลง ยอนหลงตงแตเดอนตลาคม พ.ศ. 2546-เมษายน พ.ศ. 2547 พบผปวยทไดรบ
การผาตดโดยการฉดยาชาเขาไขสนหลงMarcain®spinalheavyทงสน2,800รายเกดภาวะแทรกซอน
เชนความดนโลหตตำาหวใจเตนชาหวใจหยดเตนหยดหายใจพดไมชดเกรงชกและหมดสตรวม125ราย
ในจำานวนนเปนผทมภาวะแทรกซอนทรนแรง13รายเสยชวต6รายผลการวเคราะหขอมลในกลมผปวย
ทมภาวะแทรกซอนรนแรงไมพบความสมพนธระหวางรนการผลตของยากบภาวะแทรกซอนรนแรงการสำารวจ
แบบเรว(quicksurvey)โดยสอบถามเครอขายงานเฝาระวงฯเกยวกบการเกดภาวะแทรกซอนจากการใชยา
Marcain® spinal heavy ไดรบตอบกลบจากโรงพยาบาลศนย/ทวไป 26 แหง (ในภมภาค 22 แหง
ในกรงเทพมหานคร 4 แหง) พบวา อบตการณของการเสยชวตจากการใชยาในปงบประมาณพ.ศ. 2547
เทากบ3.1:10,000รายและผลการตรวจสอบวเคราะหคณภาพของยาMarcain®ไมพบความผดปกต
แมผลการสอบสวนไมพบความสมพนธระหวางภาวะแทรกซอนทเกดขนกบการใชยา
แตเพอสรางความมนใจในการใชยา นอกเหนอจากปรบเอกสารกำากบยาใหครอบคลมความเสยงจากการใชยา
แจงเตอนแพทยใหใชยาดงกลาวดวยความระมดระวงภายใตขอบงใช และเฝาระวงเตรยมพรอมการจดการ
ความเสยงตามขอกำาหนดของราชวทยาลยวสญญแพทยแหงประเทศไทยโดยเครงครดแลวยงไดจดทำาโครงการ
เฝาระวงความปลอดภยการใชยาดงกลาวอยางใกลชดตอไปเปนระยะเวลา 1 ป ซงผลการตดตาม
ไมพบความเสยงดงกลาวน
������� HPVC.indd 30 16/11/59 09:10
ระบบเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพประเทศไทยHealth Product Vigilance System in Thailand
31
5)กลมอ�ก�รคล�ยโรคค�งทมหลงรบวคซนMeasles-Mumps-Rubella(MMR)
อย.โดยศนยHPVCไดรบแจงจากสำานกระบาดวทยากรมควบคมโรควาพบนกศกษา
พยาบาลจากวทยาลยแหงหนง ปวยดวยอาการตอมนำาลายขางแกมอกเสบและอณฑะอกเสบลกษณะกลม
(cluster) ในระยะเวลาใกลเคยงกนภายหลงไดรบวคซนโรคหด คางทม และหดเยอรมน (MMR)
ระหวางวนท30มนาคม-2เมษายนพ.ศ.2553ทกรายไดรบการตรวจโดยแพทยและวนจฉยเบองตนสงสยวา
เปนโรคคางทมหรอภาวะแทรกซอนจากโรคคางทม สำานกระบาดวทยา กรมควบคมโรคไดรวมกบหนวยงาน
ทเกยวของสอบสวนกรณทเกดขน โดยการสมภาษณและทบทวนเวชระเบยนของนกศกษาพยาบาลทปวย
รวมกบสอบถามแพทยและพยาบาลผทำาการรกษาพบวาการระบาดเกดในนกศกษาชนปท2ซงมจำานวน97ราย
(หญง 91 ราย ชาย 6 ราย) พบผปวยทมกลมอาการโรคคางทม (มกอนปวดบวมบรเวณกกหหรอกราม
ปวดบวมอณฑะหรอปวดทองนอยจากทอนำาไขอกเสบ)9รายเปนหญง7รายชาย2รายมธยฐานของ
ระยะเวลาจากวนทรบวคซนถงวนทเกดอาการ(onset)เทากบ19วน(สนสด16วนยาวสด26วน)ผปวย
ทง9รายไมปรากฏวามขอมลการไดรบMMRตอนอาย6ปผลการตรวจสอบวคซนทใชพบวาเปนMMR
ทผลตจากสายพนธL-Zagrebนำาเขาจากประเทศอนเดย
ในเบองตน อย. ไดขอความรวมมอผประกอบการระงบการจำาหนายและเรยกคน
วคซน MMR รนการผลตเดยวกนกบทเกดเหต เกบตวอยางสงตรวจสอบคณภาพผลตภณฑ ตรวจสอบ
สถานประกอบการและทบทวนเอกสารวชาการดานความปลอดภยซงพบวาอบตการณการเกดAEsในผใหญ
และวยรนสงกวาในเดกจงมจดหมายขาวHPVCSafetyNewsแจงเตอนบคคลากรทางการแพทยถงเหตการณ
ทเกดขน ใหผ ประกอบการแกไขเอกสารกำากบยาเพมขอความคำาเตอนเกยวกบความเสยงดงกลาว
ในผใหญและวยรนและใหเฝาระวงผไดรบวคซนดงกลาวทกรนการผลตอยางใกลชดรวมทงใหจดสงรายงาน
การจำาหนายใหอย.เปนระยะเพอตดตามความปลอดภย
6)ขอรองเรยนกรณย�จวเจงซงเถยเจยวหนง
สบเนองจากเดอนมถนายน พ.ศ. 2553 อย. ไดรบเรองรองเรยนกรณผ ปวยเกด
อาการคลนไส อาเจยน และเกดภาวะไตวายเฉยบพลน ภายหลงรบประทานยาจวเจงซงเถยเจยวหนง
(ยาแผนโบราณทมสวนประกอบของสมนไพร13ชนด)และเสยชวตในเวลาตอมาศนยHPVCไดดำาเนนการ
สอบสวนกรณดงกลาว โดยทบทวนขอมลความปลอดภยของสมนไพรและสารออกฤทธสำาคญทเปน
สวนประกอบในตำารบยาประสานสำานกยาของอย.เกบตวอยางสงตรวจวเคราะหการปนปลอมยาแผนปจจบน
เชน สารสเตยรอยด กลมยาแกปวด และยาลดการอกเสบ และรวมกบสำานกระบาดวทยา กรมควบคมโรค
สมภาษณแพทยเจาของไข ทบทวนเวชระเบยนผเสยชวต ผลการสอบสวนสรปไดวา สวนประกอบสมนไพร
13 ชนดในตำารบยาดงกลาว ไมมขอมลทระบถงความเปนพษตอไตในมนษย แตมขอมลการศกษาในสตว
ทดลองของสมนไพรมกเอยะ (Commiphora myrrha) ซงเปนสมนไพรในตำารบทWHOMonographs
onSelectedMedicinalPlantsVolume3ระบวาเมอใหresinของพชชนดนในสตวทดลอง2ชนด
คอ หน และ Nubian goat kids พบวา ทำาใหเกดความเปนพษตอตบและไต แตไมมรายละเอยดขนาด
������� HPVC.indd 31 16/11/59 09:10
ระบบเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพประเทศไทยHealth Product Vigilance System in Thailand32
ความเปนพษทชดเจน นอกจากน ยงพบสมนไพรบางตวทำาใหเกดอาการไมสบายทอง คลนไส อาเจยนได
ซงสอดคลองกบอาการนำาทสำาคญ (chief complaint) คอ อาเจยน จนเปนเหตใหผปวยเขารบการรกษา
ในโรงพยาบาล อยางไรกตาม ไมสามารถสรปไดวายาสมนไพรจนแผนโบราณดงกลาว มความสมพนธกบ
ภาวะไตวายเฉยบพลนทสงผลใหเกดภาวะโปแตสเซยมในเลอดสงภาวะความเปนกรดในเลอดสง และหวใจ
หยดเตนทตามมาของผปวยได ยงไปกวานน ผปวยมภาวะตดเชอราCanida glabata ในกระแสเลอด
(จากผลเพาะเชอ)และผลการตรวจวเคราะหตวอยางยาจวเจงซงเถยเจยวหนงโดยกรมวทยาศาสตรการแพทย
ไมพบ dexamethasone, prednisolone, indomethacin, diclofenac, paracetamol, piroxicam,
phenylbutazone, ibuprofen ในการน ศนย HPVC ไดแจงผลการสอบสวนใหผ รองเรยนทราบ
และเพอความปลอดภยของผใช ไดเสนอใหระบคำาเตอนและขอควรระวงการใชในผปวยกลมเสยง ซงตอมา
อย. ไดกำาหนดใหผ ประกอบการแกไขเปลยนแปลงฉลาก โดยเพมขอความคำาเตอนเกยวกบขอหามใช
และขอควรระวงในผลตภณฑทมสวนประกอบของมกเอยะ
7)ก�รเกดเลอดออกผดปกตจ�กมดลกภ�ยหลงใชผลตภณฑเสรมอ�ห�ร
ในปลายปพ.ศ.2554ศนยHPVCไดรบเเจงจากศนยเฝาระวงและรบเรองรองเรยน
(ศรร.)อย.วาโรงพยาบาล3แหงในจงหวดชมพรมผปวยทใชผลตภณฑเสรมอาหารซนคลารา(มสวนประกอบ
ของโปรตนสกดจากถวเหลองรอยละ34.7สารสกดจากทบทมรอยละ15.0คอลลาเจนจากปลารอยละ13.7
และสารสกดจากเปลอกสน รอยละ 8.8) มเลอดออกผดปกตจากมดลกประมาณ 5 ราย ผลการตรวจ
เยอบโพรงมดลกทางพยาธวทยาพบวาเปนunopposedestrogeneffectทกรายในการนศนยHPVC
ไดรวมกบกองสงเสรมงานคมครองผบรโภคดานผลตภณฑสขภาพในสวนภมภาคและทองถน(กองคบ.)อย.
สำานกระบาดวทยากรมควบคมโรคสำานกงานสาธารณสขจงหวดชมพรออกสอบสวนณแหลงรายงาน
ผลการทบทวนเวชระเบยนผปวยทไดรบการวนจฉยเลอดออกผดปกตทางชองคลอด
และทบทวนขอมล endometrial biopsyทผลเปน unopposedestrogeneffect จากหองปฏบตการ
ของโรงพยาบาลทง3แหงตงแตเดอนกนยายน-พฤศจกายนพ.ศ.2554ไมพบวามจำานวนเพมขนผดปกต
การสมภาษณผปวยทสามารถตดตามไดจำานวน 3 ราย จากผปวยทสงสย 5 รายพบวา มเพยงรายเดยว
ทรบประทานผลตภณฑดงกลาวซงเปนผปวยทมโรคประจำาตวคอovariancystโดยรบประทานผลตภณฑ
ดงกลาวครงแรกในป พ.ศ. 2553 จำานวน 2 แผง ไมเกดเหตการณไมพงประสงค แตเมอไดรบประทาน
ผลตภณฑนอกครง ในเดอนกนยายนพ.ศ.2554ไป5-6 เมดปรากฎวาเกดเหตการณดงกลาวจงไดหยด
รบประทานผลตภณฑทนท สำาหรบผปวยรายทเหลออกสองรายพบวาหนงรายมโรคประจำาตวคอovarian
cystรบประทานวานชกมดลกและอกรายมโรคประจำาตวคอ leiomyomaofuterusไมเคยรบประทาน
ผลตภณฑเสรมอาหารทสงสย ดวยขอมลทจำากดทำาใหไมสามารถสรปไดวาการเกดเลอดออกผดปกต
ทางชองคลอด สมพนธกบการรบประทานผลตภณฑเสรมอาหารทได รบการรองเรยนเชงสาเหต
อยางไรกตาม เนองจากผลตภณฑเสรมอาหารดงกลาว มการแพรกระจายในวงกวาง จงเสนอใหม
������� HPVC.indd 32 16/11/59 09:10
ระบบเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพประเทศไทยHealth Product Vigilance System in Thailand
33
การเฝาระวงความปลอดภยจากการใชผลตภณฑ โดยเฉพาะอยางยงอาการเลอดออกผดปกตทางชองคลอด
และการโฆษณาเกนจรงหรออวดอางสรรพคณทางการรกษาทไมไดขนทะเบยนไวทางสอทองถนตางๆ
8)Intravenous Immunoglobulin (IVIG) กบก�รเกดภ�วะ auto-antibody
response
ในปพ.ศ.2557ศนยHPVCไดรบรายงานพบผปวยเกดภาวะauto-antibodyA(antiA)
response ภายหลงผ ปวยไดรบผลตภณฑ Intravenous Immunoglobulin (IVIG) ผ รายงานม
ขอสงสยวาอาจเกยวของกบคณภาพของผลตภณฑศนยHPVCจงไดรวมกบหนวยงานภายในและภายนอกคอ
สำานกยาอย.สถาบนชววตถกรมวทยาศาสตรการแพทยและสำานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต(ในฐานะ
หนวยงานผจดหาและกระจายยาน) ทำาการสอบสวน โดยสมภาษณผเกยวของณแหลงทรายงานพรอมเกบ
ตวอยาง IVIG ทใชในโรงพยาบาลสงตรวจวเคราะหคณภาพซงไดขอสรปวา ยงไมสามารถยนยนไดวา
ภาวะดงกลาวเกดจากผลตภณฑ IVIG ทใช เนองจากผ ปวยเปนโรคลปสหรอเอสแอลอ (Systemic
Lupus Erythematosus; SLE) ซงเปนกลมโรคแพภมตวเอง และมปจจยเสยงอนหลายอยางรวมดวย
นอกจากน ผลการตรวจวเคราะหปรมาณ anti-haemagglutinin โดยสถาบนชววตถ กรมวทยาศาสตร
การแพทยดวยวธindirectimmunoglobulinตามวธของEuropeanPharmacopoeia7.0ของผลตภณฑ
IVIGซงเปนชนดเดยวกบทผปวยไดรบจำานวน3ตวอยาง6รนการผลตไดคาปรมาณanti-Ahaemagglutinin
อยในเกณฑมาตรฐานตามขอกำาหนดคอนอยกวา1:64ทกตวอยางรวมทงผลการทดสอบอนๆไดแกลกษณะ
ทางกายภาพความเปนกรด-ดางเอกลกษณปรมาณโปรตนลกษณะโมเลกลและออสโมลารตกผานเกณฑ
ตามขอกำาหนดของผลตภณฑ(productspecification)ทไดขนทะเบยนไวทกรายการแมขอมลทไดไมสามารถ
บงชวาภาวะดงกลาวสมพนธกบคณภาพผลตภณฑ แต อย. กไดแจงเตอนใหบคลากรทางการแพทยทราบ
และขอความรวมมอใหสถานพยาบาลทมการใชยา IVIGสงในชวง3ปทผานมาใหเฝาระวงความปลอดภย
ผลตภณฑIVIGเปนระยะเวลา6เดอนเพอประมาณอบตการณการเกดและคนหาเหตการณไมพงประสงค
จากการใชIVIGผลปรากฏวาไดรบรายงานจากสถานพยาบาล35แหงพบมการสงใชยาIVIGทงสน5,714vial
ใหผปวย481รายในโรคตางๆเชนKawasaki’sdisease,GuillainBarre’ssyndromeหรอIdiopathic
ThrombocytopenicPurpuraพบผปวยเกดAEsจำานวน5 ราย ไดแกmyalgia1 รายpulmonary
edema2รายและanti-Apositive2รายคดเปนอบตการณการเกดAEs(5/481)=1.0รายตอประชากร
100คน(95%CI=0.4-2.5)ซงตำากวาการศกษาอนกอนหนานทดำาเนนการเกบขอมลยอนหลงเปนเวลา7ป
และ10ปพบอบตการณการเกดAEsทรอยละ8และ32ตามลำาดบ(1)(2)
(1) VoAA,CamV,ToyodaM,PuliyandaDP,LukovskyM,BunnapradistS,etal.Safetyandadverseeventsprofilesof intravenousgammaglobulinproductsusedforimmunomodulation:asingle-centerexperience.Clinicaljournal
oftheAmericanSocietyofNephrology:CJASN.2006Jul;1(4):844-52.PubmedPMID:17699296.Epub2007/08/21.eng.(2) Palabrica FR, Kwong SL, Padua FR. Adverse events of intravenous immunoglobulin infusions: a ten-year
retrospectivestudy.AsiaPacificallergy.2013Oct;3(4):249-56.PubMedPMID:24260730.PubmedCentralPMCID:PMC3826603.Epud2013/11/22
������� HPVC.indd 33 16/11/59 09:10
ระบบเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพประเทศไทยHealth Product Vigilance System in Thailand34
5.4.2 ก�รศกษ�วจย
นบตงแตป พ.ศ. 2526 ศนย HPVC มการศกษาวจยเกยวกบระบบการเฝาระวง
ความปลอดภยดานยาทงในรปแบบตางๆทสำาคญสรปไดดงน
1)ก�รเฝ�ระวงคว�มปลอดภยจ�กก�รใชย�กลม artemisinin ภ�ยหลงก�รอนมต
ทะเบยนตำ�รบ
ดวยปญหาทเชอมาลาเรย Plasmodium falciparum ดอยาหลายขนาน (ไดแก
ยาchloroquine,sulfadoxine-pyrimethamine,mefloquine,halofantrineและquinine)เปนหนง
ในปญหาการควบคมโรคมาลาเรยของประเทศอย.จงไดอนมตทะเบยนตำารบartesunateและartemether
ซงเปนอนพนธของ artemisinin ทมประสทธภาพสงในการรกษามาลาเรยชนดเชอดอยา โดยมเงอนไข
ตองเฝาระวงความปลอดภยการใชยาดงกลาวเปนเวลา 2 ป ทงน เนองจากมขอมลความปลอดภยท
ขดแยงกน กลาวคอ พบขอมลความเปนพษในสตวทดลองแตไมพบ ADRs เมอใชในมนษย ดวยเหตน อย.
โดยศนย HPVC จงไดจดทำาโครงการเฝาระวงความปลอดภยจากการใชยากลมอนพนธ artemisinin
ภายหลงการอนมตทะเบยนตำารบ (Post-registration surveillance on the artemisinin derivatives
usedoperationallyinThailand)ขน
โครงการดงกลาว จดทำาขนภายใตการสนบสนนดานงบประมาณและผเชยวชาญ
จากองคการอนามยโลก ดำาเนนการผานเครอขายระบบการตดตามอาการไมพงประสงคจากการใชยา
โดยมวตถประสงคเพอมงสรางความเขมแขงกบกลไกการตดตามอาการไมพงประสงค (ADRsmonitoring
mechanisms)การตดตามผลการใชยา(drugutilizationandmonitoring)และการประกนคณภาพยา
(qualityassurance)เรมดำาเนนตงแตเดอนมกราคมพ.ศ.2536จนถงเดอนมถนายนพ.ศ.2538ตดตาม
ผปวยไดรวมทงสน4,601ราย(artesunateชนดรบประทาน4,007รายartemetherชนดฉดเขากลามเนอ
531 ราย และ artesunate ชนดฉดเข าเส นเลอด 63 ราย) พบความผดปกตระบบประสาท
สวนกลางมากทสดในผปวยทใชยากลม artemisinin รวมกบmefloquine ในขณะทความผดปกตตอ
ระบบเลอด (เชน เลอดออกตามไรฟน ปสสาวะเปนเลอด) พบอตราสวน 1: 2,000 ราย ในผปวยทใช
artesunateชนดรบประทานและ1:133ในผปวยทใชยาartemetherชนดฉดเขากลามเนอและพบรายงาน
อาการตวเหลอง(jaundice)รอยละ1.0ของผปวยนอกทใชยาขอมลการเกดADRsดงกลาวนสอดคลอง
กบขอมลการศกษาระยะกอนทดลองในมนษย (pre-clinical studies) นอกจากน ยงพบอาการผดปกต
ทางผวหนง ไดแก คน (1: 200) ผมรวง (alopecia) ผนชนด erythematous rashes (1: 700) และ
maculopapular rashes (1: 1,335) สำาหรบอาการอนๆ พบนอยมากจากขอมลการสงเกตดานคณภาพ
บงชวายากลมartemisininโดยเฉพาะartesunateชนดรบประทานมความคงตวสงการประกนดานคณภาพ
ยากลม artemisinin พบวา ยาทนำาเขาจากประเทศจน มคณภาพมาตรฐานสงและคงคณสมบตดงกลาว
จนถงวนหมดอาย
������� HPVC.indd 34 16/11/59 09:10
ระบบเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพประเทศไทยHealth Product Vigilance System in Thailand
35
2)ก�รศกษ�วจยอบตก�รณก�รเกดและคว�มสมพนธกบก�รใชย�ของอ�ก�รแพท�ง
ผวหนงในกลมStevens-JohnsonSyndrome
การศกษานมวตถประสงคเพอศกษาอบตการณของการเกดอาการแพทางผวหนง
รนแรงไดแกEM,SJSและTENในประเทศไทยเกบรวบรวมขอมลแบบไปขางหนา(prospectivestudy)
โดยการสมภาษณผปวยทไดรบการวนจฉยจากแพทยวาเกด EM, SJS หรอ TEN จากโรงพยาบาลตางๆ
ทวประเทศ ในชวงเวลาระหวางป พ.ศ. 2537-2539 ผลการศกษาพบวา ไดรบรายงานการเกด EM, SJS
และ TEN รวม 429 ฉบบ คดเปนรอยละ 3.7 ของจำานวนรายงานทงหมดทไดรบ แบงเปนชาย 215 คน
(รอยละ50.1)หญง209คน (รอยละ48.7)และไมระบเพศ5คน (รอยละ1.2)อตราสวนชายตอหญง
เทากบ1.03:1 เปนรายงานEM126ฉบบSJS260ฉบบและTEN43ฉบบผปวยมอายตงแตไมถง
หนงเดอนจนถง96ปอายเฉลย38.2±22.3ปกลมอายทมรายงานมากทสดคอชวงอาย21-40ป(รอยละ35.0)
อบตการณของการเกด EM, SJS และ TEN เทากบ 0.7, 1.5 และ 0.2 คน ตอประชากรลานคนตอป
ตามลำาดบ อบตการณรวมคดเปน 2.4 คนตอประชากรลานคนตอป กลมยาทมรายงานมากทสด คอ
กลมsulfonamide(รอยละ29.5)รองลงมาคอantibiotics(รอยละ28.7)antiepileptics(รอยละ15.0)
และNSAIDs(รอยละ11.0)เมอพจารณารายการยาพบวายาทมการรายงานมากทสดไดแกco-trimoxazole
(รอยละ28.1)รองลงมาคอcarbamazepine(รอยละ7.4)amoxicillin (รอยละ7.2)phenobarbital
(รอยละ4.2)และtetracycline(รอยละ3.8)ตามลำาดบ
3)ก�รประเมนผลก�รตดต�มอ�ก�รอนไมพงประสงคจ�กก�รใชย�
การศกษานมวตถประสงคเพอประเมนการรายงาน ADRs ระบบ spontaneous
reporting ในโรงพยาบาลสงกดกระทรวงสาธารณสข และโรงพยาบาลในกรงเทพมหานครและปรมณฑล
ปญหาและอปสรรคตลอดจนแนวทางทเหมาะสมในการพฒนาดวยการศกษาแบบยอนหลง(retrospective
study)จากเอกสารและรายงานADRsทไดรบในปพ.ศ.2540และศกษาแบบเชงพรรณาณจดหนงของ
เวลา(cross-sectionaldescriptivestudy)1วนในปพ.ศ.2542เพอคนหาจำานวนผปวยทเกดADRsและ
สมภาษณเชงลกผบรหารทมหนาทกำาหนดนโยบายนกวชาการและเจาหนาททเกยวของกบระบบงานผลการ
ศกษาขอมลยอนหลงโรงพยาบาล861แหงพบโรงพยาบาล311แหง(รอยละ36.1)มรายงานADRsประเภท
ผปวยใน1,697ฉบบคดเปนอตราการเกดADRsผปวยใน8ตอ10,000รายและ307แหง(รอยละ35.7)
มรายงาน ADRs ประเภทผปวยนอก 2,471 ฉบบ อตราการเกด ADRs ผปวยนอก 5 ตอ 10,000 ราย
ซงนอยกวาผลการสำารวจ1วนจากโรงพยาบาล861แหงทพบวาโรงพยาบาล422แหง (รอยละ49.0)
มรายงานADRsประเภทผปวยใน114ฉบบคดเปนอตราการเกดADRsผปวยใน107ตอ10,000ราย
และมรายงานADRsประเภทผปวยนอก85ฉบบอตราการเกดADRsผปวยนอก17ตอ 10,000 ราย
หรอ11ตอ10,000ใบสงผปวยนอก
������� HPVC.indd 35 16/11/59 09:10
ระบบเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพประเทศไทยHealth Product Vigilance System in Thailand36
รปแบบการเฝาระวงของโรงพยาบาลเปนลกษณะเครอขายพบวา รอยละ 72.0 ไมม
การแตงตงคณะกรรมการดำาเนนงานดานนแตประมาณครงหนง(รอยละ57.6)แตงตงเจาหนาทรบผดชอบ
โดยมกลมงานเภสชกรรมเปนแกนในการปฏบตงานและเมอพจารณาคณภาพของรายงานทสงไปยงฐานขอมล
องคการอนามยโลกตามเกณฑทกำาหนดโดยUMC (ภาคผนวกท 2) ซงแบงเปน4 ระดบคอ0, 1, 2, 3
โดย0เปนเกณฑขนตำาทยอมรบไดพบวาขอมลตงแตปพ.ศ.2526-2540สวนใหญ(รอยละ72.8)อยใน
ระดบ1ปญหาอปสรรคในการดำาเนนงานทสำาคญคอบคลากรทเกยวของโดยเฉพาะแพทยยงไมตระหนก
ถงความสำาคญของงาน แนวทางการพฒนาทเหมาะสม คอ พฒนาระบบ การจดการและวเคราะหขอมล
เพอสงกลบใหผรายงานไดใชประโยชน
4)ก�รศกษ�ระบบก�รตดต�มอ�ก�รไมพงประสงคจ�กก�รใชย�ของโรงพย�บ�ล
ในประเทศไทย
การศกษานมวตถประสงคเพอสำารวจระบบการตดตามอาการไมพงประสงคจากการใช
ยาของโรงพยาบาลในประเทศไทย เพอเปนขอมลสำาหรบกำาหนดแนวทางในการสงเสรม สนบสนน พฒนา
การดำาเนนงานและการวจยเกยวกบการตดตามอาการไมพงประสงคจากการใชยาในประเทศไทยดำาเนนการ
ในป พ.ศ. 2543 โดยสงแบบสอบถามทางไปรษณยไปยงโรงพยาบาลทวประเทศ จำานวน 1,100 ฉบบ
ครอบคลมโรงพยาบาลภาครฐทงในและนอกสงกดกระทรวงสาธารณสข และโรงพยาบาลเอกชน กระจาย
ครบทกภาคมการทวงถาม2ครงไดรบตอบกลบ672ฉบบ(รอยละ60.5)ประกอบดวยโรงพยาบาลสงกด
กระทรวงสาธารณสขมากทสด (รอยละ 85.9) โรงพยาบาลเอกชน (รอยละ 10.2) และโรงพยาบาล
นอกสงกดกระทรวงสาธารณสข (รอยละ3.9)ผลการสำารวจพบวา รอยละ85.7ของโรงพยาบาลทสำารวจ
มระบบการตดตามอาการไมพงประสงคจากการใชยาทชดเจน โดยโรงพยาบาลสงกดกระทรวงสาธารณสข
มระบบการตดตามADRsเกอบทกแหง(รอยละ93.1)ในขณะทโรงพยาบาลนอกสงกดฯและโรงพยาบาล
เอกชน มเพยงรอยละ 42.8 และ 42.0 ตามลำาดบ สำาหรบรปแบบการตดตามอาการไมพงประสงคฯ
พบวารอยละ72.3มเภสชกรเปนผรบผดชอบหลกในการเฝาระวงตดตามเกบขอมลและ/หรอประสานงาน
กบแพทยและพยาบาลในการเกบขอมล ADRs และรอยละ 72.3 สงขอมลใหศนย HPVC โรงพยาบาล
ทไมสงรายงานสวนใหญเปนโรงพยาบาลเอกชน Naranjo’s algorithm เปนวธทใชในการประเมน
ความสมพนธเชงสาเหตมากทสดปญหาอปสรรคในการดำาเนนการทพบคอบคลากรทางการแพทยทเกยวของ
ขาดองคความรและขาดบคลากรททำาหนาทรบผดชอบโดยตรง
5)ก�รศกษ�อบตก�รณก�รเกดอ�ก�รไมพงประสงคจ�กก�รใชย�ในผปวย ทเข�รบ
ก�รรกษ�ในโรงพย�บ�ลทคดเลอก21แหง(intensivemonitoring)
การศกษานมวตถประสงคเพอคนหาอบตการณและความชกการเกด ADRs ผปวยใน
ทเปนผใหญของโรงพยาบาลทคดเลอก ตลอดจนกลมยาทเปนสาเหตและชนดของ ADRs ทเกดโดยวธการ
ตดตามแบบใกลชด (intensivemonitoringprogram)โดยรวบรวมขอมลผปวยผใหญทเขารบการรกษาตวแบบ
ผปวยในรายใหมทกรายในหอผปวยอายรกรรมของโรงพยาบาลระดบทตยภมและโรงพยาบาลระดบตตยภม
������� HPVC.indd 36 16/11/59 09:10
ระบบเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพประเทศไทยHealth Product Vigilance System in Thailand
37
ทเขารวมโครงการทงสน21แหงในชวงเวลาตงแตวนท1กมภาพนธถง8มนาคมพ.ศ.2545และตดตามขอมล
ตออก1เดอนผลการศกษาพบวาจำานวนผปวยทเขารวมในการศกษาทงหมด13,781รายเกดADRs393
รายเปนADRsซงเปนสาเหตทตองเขารบการรกษาแบบผปวยใน208ราย(ADRsresultedinadmission)
และ ADRs ทเกดขณะรบการรกษาแบบผปวยใน 185 ราย (ADRs occurring while hospitalized)
ความชกของการเกดADRsโดยรวมคดเปนรอยละ2.9(95%CI=2.6-3.1)โดยแบงเปนความชกของADRs
ซงเปนสาเหตทตองเขารบการรกษาแบบผปวยในเปนรอยละ1.5(95%CI=1.3-1.7)และความชกของADRs
ทเกดขณะรบการรกษาแบบผปวยในรอยละ 1.4 (95% CI=1.2-1.6) จำานวนวนของผปวยทเกด ADRs
อยระหวาง1-45วนเฉลย6.9±6.6วนโดยมมธยฐานท4.0วนทงนไมมความแตกตางระหวางคาเฉลย
หรอคามธยฐานของอายของผปวยทเกดและไมเกด ADRs แตพบความแตกตางอยางมนยสำาคญในเพศ
และโรคประจำาตว(underlyingdisease)กลาวคอในผปวยทเกดADRs(n=393)เปนเพศชาย174ราย
(รอยละ44.3)หญง219ราย(รอยละ55.7)สวนผปวยทไมเกดADRs(n=13,388)เปนเพศชาย6,702ราย
(รอยละ50.1)หญง6,642ราย(รอยละ49.6)(p=0.02)และพบผปวยมโรคประจำาตวในกลมทเกดADRs
306ราย(รอยละ77.9)เทยบกบกลมทไมเกดADRs7,847ราย(รอยละ58.6)(p<0.001)โรคประจำาตว
ทพบมากทสดในผปวยทเกดADRsคอโรคความดนโลหตสง(รอยละ53.4)ตามดวยเบาหวาน(รอยละ25.2)
และIschaemicheartdisease(รอยละ22.1)
ลกษณะADRsทพบรอยละ67.4เปนประเภทรายแรง(seriousADRs)โดยสวนใหญ
(รอยละ57.6)เปนเหตตองเขารบการรกษาตวในโรงพยาบาลหรอรกษาตวนานขน(initialorprolonged
hospitalization)รอยละ79.1หายโดยม/ไมมรองรอยเดม(withorwithoutsequelae)มเพยง2ราย
(รอยละ 0.5) ทเสยชวตจาก ADRs เมอจำาแนกตามระบบอวยวะพบความผดปกตของระบบอวยวะ
ท เป นผวหนงและแขนขา (Skin and appendages) มากทสด (ร อยละ 27.0) รองลงมา คอ
ระบบทางเดนอาหาร (รอยละ 20.6) และmetabolic and nutritional (รอยละ 13.2) สำาหรบกลมยา
ทสงสยวาเปนสาเหตการเกดAEsมากทสดคอกลมOtherChemotherapeutics (รอยละ35.9) เชน
กลมยารกษาวณโรค กลมยารกษาโรคมะเรง กลมยาระบบประสาทและกลามเนอ (รอยละ 26.2) และ
กลมยาตานจลชพ(รอยละ26.2)
6) ก�รศกษ�คว�มชกและอบตก�รณก�รเกดอ�ก�รไมพงประสงคจ�กก�รใชย�
ในผปวยทเข�รบก�รรกษ�ตวในโรงพย�บ�ลทคดเลอก(spontaneousreporting)
การศกษานเปนการศกษาแบบสงเกตการณไปขางหนา(prospectiveobservational
study) มวตถประสงคเพอคนหาความชกของการเกด ADRs ของผปวยทเขารบการกษาตวในโรงพยาบาล
โดยรวมความชกของผปวยทเขารบการรกษาตวในหอผปวยอนเนองจากเกด ADRs (prevalenceof ADRs
presentatadmission)อบตการณการเกดADRsของผปวยขณะรบการรกษาตวในหอผปวย(incidence
ofallADRswhilehospitalized)และอบตการณการเกดกลมADRsทสนใจไดแกกลมseverecutaneous
adversereactionsกลมanaphylaxisกลมhepatobiliaryinvolvementและกลมrenalinvolvement
������� HPVC.indd 37 16/11/59 09:10
ระบบเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพประเทศไทยHealth Product Vigilance System in Thailand38
ของผปวยทเขารบการรกษาในหอผปวยของโรงพยาบาลทคดเลอกซงมขนาดตงแต250เตยงขนไป21แหงระหวาง1ตลาคมพ.ศ.2546ถง30กนยายนพ.ศ.2547เกบขอมลADRsโดยวธspontaneousreporting ผลการศกษาพบวา ในจำานวนผปวยทเขารบการรกษาตวในโรงพยาบาลทงหมด873,347 ราย 4,450,556 วนนอน มรายงานผปวยเกด ADRs 1,608 ราย เกด ADRs 1,741 อาการเปนเพศหญง822ราย(รอยละ51.1)ในทกกลมอายตงแตอายนอยกวา1ป-92ปคามธยฐานอายเทากบ39ปเปนผปวยทเขารบการรกษาตวในโรงพยาบาลดวย ADRs จำานวน 530 ราย (รอยละ 33.0) เกด ADRsขณะรกษาตวในหอผปวย931ราย(รอยละ57.9)ไมระบ147ราย(รอยละ9.1)คดเปนความชกโดยรวมของการเกด ADRs ของผปวยเทากบ 18.4: 10,000 ราย (1,608/873,347) ความชกของผปวยทเขารบการรกษาตวในหอผปวยอนเนองจากเกดADRsเทากบ6.1:10,000ราย(530/873,347)และอบตการณการเกด ADRs ของผปวยขณะรบการรกษาตว ในหอผปวย ADRs เทากบ 2.1 ราย: 10,000 วนนอน(931/4,450,556)พบรายงานกลมADRsทสนใจดงน ก.กลมSevereCutaneousAdverseReactions190ราย(EM39รายSJS132รายและTEN19ราย)เปนสาเหตทำาใหตองเขารบการรกษาตวในโรงพยาบาล124ราย(รอยละ65.3)คดเปนอบตการณการเกดADRsกลม severecutaneousadverse reactions ในผปวยทรบการรกษาในโรงพยาบาลเทากบ2.2ตอ10,000ราย(190/873,347)หรอ0.4ตอ10,000วนนอน(190/4,450,556) ข.กลมAnaphylaxis160ราย(anaphylaxis101รายและanaphylacticshock59ราย)เปนสาเหตทำาใหตองเขารบการรกษาตวในโรงพยาบาล72ราย(รอยละ45.0)คดเปนอบตการณการเกด ADRs กลม anaphylaxis ในผปวยทรบการกษาในโรงพยาบาล เทากบ 1.8 ตอ 10,000 ราย(160/873,347)หรอ0.4รายตอ10,000วนนอน(160/4,450,556) ค.กลมHepatobiliary Involvement71ราย (hepatitis53ราย, jaundice11ราย,abnormalliverfunctiontest4ราย,hepaticencephalopathy2ราย,hepaticfailure1 ราย) เปนสาเหตทำาใหตองเขารบการรกษาตวในโรงพยาบาล44 ราย (รอยละ62.0)คดเปนอบตการณการเกดADRsกลมhepatobiliary involvementในผปวยทรบการกษาในโรงพยาบาลเทากบ0.8ตอ10,000ราย(71/873,347)หรอ0.2รายตอ10,000วนนอน(71/4,450,556) ง. กลม Renal Involvement 21 ราย (acute renal failure 12 ราย, renalinsufficiency6ราย,nephropathy2รายและrenaltubularacidosis1ราย)เปนสาเหตทำาใหตองเขารบการรกษาตวในโรงพยาบาล13ราย(รอยละ61.9)คดเปนอบตการณการเกดADRsกลมrenalinvolvementในผปวยทรบการรกษาในโรงพยาบาลเทากบ0.2ตอ10,000ราย(21/873,347)หรอ0.1รายตอ10,000วนนอน(21/4,450,556) 7)ก�รศกษ�คว�มชกของปญห�ท�งคลนกทเกดจ�กก�รใชส�รทมสเตยรอยดปะปนโดยไมมขอบงชท�งก�รแพทย ศนย HPVC ได ร วมกบมหาวทยาลยมหดล (คณะแพทยศาสตร รามาธบดและคณะเภสชศาสตร) ศกษาความชกของปญหาทางคลนกทเกดจากการใชสารทมสเตยรอยดปะปน
������� HPVC.indd 38 16/11/59 09:10
ระบบเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพประเทศไทยHealth Product Vigilance System in Thailand
39
โดยไมมขอบงชทางการแพทย โดยมวตถประสงคเพอประมาณขนาดของผลกระทบทางคลนก พฤตกรรม
การใชยาตลอดจนผลกระทบทางเศรษฐศาสตรจากการใชสารทมสเตยรอยดปะปนโดยไมมขอบงชทางการแพทย
เปนการศกษาเชงสำารวจ (survey research) ดวยการสำารวจผปวยทเขารบการรกษาในหนวยอายรกรรม
ทกรายของโรงพยาบาลศนยในเครอขายการตดตามADRs จำานวน 10 แหง (สงกดกระทรวงสาธารณสข)
ทถกคดเลอกอยางสมระหวางเดอนกมภาพนธ-กรกฎาคม พ.ศ. 2546 ผปวยทกรายไดรบการสมภาษณ
จากเภสชกรหรอพยาบาลและตรวจรางกายโดยแพทย ในรายทมประวตและ/หรอผลการตรวจรางกาย
ทตองสงสยวาเคยใชสารสเตยรอยดโดยไมมขอบงชทางการแพทยมากอน จะถกคดกรองเพอซกประวต
และตรวจรางกายในรายละเอยด รวมถงตรวจวเคราะหเลอดทางหองปฏบตการเพอประเมนการทำางาน
ของตอมหมวกไต ปญหาทางคลนกทเกดจากการใชสเตยรอยด ตลอดจนเกบขอมลพฤตกรรมการใชยา
และประเมนทางเศรษฐศาสตร
ผลการศกษาพบผปวยเขาสการศกษา8,876รายอายเฉลย56ปกวาครงหนงเปน
เพศชาย(รอยละ50.0)จบการศกษาระดบประถมการศกษา(รอยละ67.0)ไมมรายได(รอยละ54.0)และใชสทธ
โครงการหลกประกนสขภาพถวนหนา (รอยละ 68.0) ประมาณการคาความชกของปญหาทางคลนกทเกดจาก
การใชสารทมสเตยรอยดปะปนโดยไมมขอบงชทางการแพทยได 93 ตอ 1,000 ราย (95% CI=52-134)
พบในภาคใตมากทสด131ตอ1,000ราย(95%CI=113-150)รองลงมาคอภาคตะวนออก101ตอ1,000
ราย(95%CI=43-158)และภาคเหนอ100ตอ1,000ราย(95%CI=44-156)พบความชกของadrenal
crisis และ adrenal insufficiency สงถง 4 ตอ 1,000 ราย (95% CI=0-8) และ 9 ตอ 1,000 ราย
(95%CI=6-12)
ในผปวย 1,985 ราย ทผานการคดกรองวามประวตและ/หรอผลการตรวจรางกาย
ทตองสงสยวาเคยใชสารสเตยรอยดโดยไมมขอบงชทางการแพทย 1,258 ราย (รอยละ 62.0) ใหประวต
วามการซอยามาใชถง1,534ครงโดยยาทซอบอยทสด3อนดบแรกคอยาชด404ครง (รอยละ26.3)
ยาหมอ361ครง(รอยละ23.5)และยาลกกลอน334ครง(รอยละ21.8)มระยะเวลาใชนานตงแต1วน
ถง 600 เดอน สาเหตทชกนำาใหผปวยมาใช สวนใหญ (รอยละ 43.6) คอ ใชรกษาอาการปวดกลามเนอ
หรอขอและใชตามคำาแนะนำาของเพอน(รอยละ38.6)
การประเมนทางเศรษฐศาสตรโดยใชขอมลการวนจฉยโรคหลกโรครองการเจบปวยรวม
ภาวะแทรกซอนทเกดและคานำาหนกสมพนธของโรคตาม Diagnosis-Related Group (DRG) ในผปวย
กลมนพบวามระยะเวลาครองเตยงตอการอยในโรงพยาบาล1ครงเทากบ7.7วนตนทนทางตรงทเกดจาก
คาบรการหรอคารกษาพยาบาลทผปวยจายจรงเฉลยครงละ13,860บาทแตเมอคำานวณคารกษาพยาบาล
จากคานำาหนกสมพทธ(adjustedRelativeweight;AdjRw)คาเฉลยเพมเปนครงละ15,253บาทหรอ
ประมาณวนละ2,039บาทนอกจากนยงพบวาผปวยทมอาการทางคลนกกลมนมจำานวนวนนอนในโรงพยาบาล
มากกวาผปวยทไมมอาการ2.19วนคดเปนเงนทเพมขนประมาณ4,455บาทจากความชก93ตอ1,000ราย
และสถตผปวยในอาย 15 ปขนไป ทรกษาในโรงพยาบาลสงกดกระทรวงสาธารณสข ป พ.ศ. 2547
������� HPVC.indd 39 16/11/59 09:10
ระบบเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพประเทศไทยHealth Product Vigilance System in Thailand40
จำานวน 46,177,782 รายประมาณวามผปวยทมปญหาทางคลนกเหลาน 429,453 ราย คดเปนคาใชจาย
สวนเกนทเปนผลกระทบจากปญหานประมาณ1,900ลานบาทตอป
8)ก�รประเมนก�รร�ยง�นอ�ก�รไม พงประสงค จ�กก�รใช ย�ท ร �ยแรง
ในระบบspontaneousreportingของประเทศไทย:กรณศกษ�อ�ก�รStevens-JohnsonSyndrome
(SJS)และToxicEpidermalNecrolysis(TEN)
การรายงาน ADRs ในระดบทตำากวาความเปนจรง (under-reporting) เปนหนง
ในปญหาทสำาคญของระบบการเฝาระวงและตดตามอาการไมพงประสงคในประเทศไทยโดยเฉพาะประเภท
รายแรงเพอใหทราบถงสถานการณของปญหาดงกลาวศนยHPVCจงไดจดทำาโครงการประเมนการรายงาน
อาการไมพงประสงคจากการใชยาทรายแรงในระบบspontaneousreportingของประเทศไทย:กรณศกษา
อาการStevens-JohnsonSyndrome (SJS)และToxicEpidermalNecrolysis (TEN)วตถประสงค
เพอหาปรมาณของความครบถวน ความทนเวลา และคณภาพของการรายงานอาการดงกลาว การศกษา
วจยนเปนแบบภาคตดขวาง (cross sectional study) โดยการคนหาขอมลการเกด ADRs กลมภาวะ
ผนผวหนงรนแรง(severeskinreaction;SSR)ประกอบดวยอาการSJSและTENดวยรหสโรค(ICD-10)
กลม L 51 จากฐานขอมลเวชระเบยนอเลกทรอนกสของผปวยทรกษาในโรงพยาบาลทคดเลอก จำานวน
14 แหง เกบขอมล (เฉพาะกรณทไดรบการวนจฉยวามสาเหตจากยา) เปรยบเทยบกบขอมลรายงานจาก
ฐานขอมลThaiVigibaseทอาการดงกลาวเกดในปพ.ศ.2548
ผลการศกษาพบวากลมภาวะผนผวหนงรนแรง(SSR)ภาพรวม,SJSและTENมอตรา
ความครบถวนในการรายงานรอยละ55.5,56.3และ38.7อตราการรายงานในระดบทตำากวาความเปนจรง
รอยละ 44.5, 43.7, และ 61.3 อตราการรายงานผดรอยละ 8.2, 10.5, และ 20.0 ประมาณคาตวคณ
ของการรายงานในระดบทตำากวาความเปนจรง (multiplication factors for under-reporting-UF)
เทากบ 1.8, 1.8 และ 2.6 และตวคณของการรายงานผด (multiplication factors for incorrect
submission-ISF) เทากบ 0.9, 0.9, และ 0.8 อตราความทนเวลาพบเฉพาะอาการทคาดการณได
(ระบในเอกสารกำากบยา) ของ SSR และ SJS เทากบรอยละ 18.6 และ 20.0 สำาหรบคณภาพรายงาน
(ประยกตจากเกณฑของUMC)พบวาอยทระดบ1และระดบ2โดยประมาณรอยละ50.0และรอยละ40.0
ตามลำาดบ
9) ทศนคตพฤตกรรมและบทบ�ทของแพทยและเภสชกรในก�รเฝ�ระวงคว�มปลอดภย
ด�นย�
ในป พ.ศ. 2542 ศนย HPVC ไดสำารวจการรบร ความเขาใจ และพฤตกรรม
การดำาเนนงาน ADRs ของแพทย และตอมาในป พ.ศ. 2551 ไดสำารวจการเฝาระวงและตดตามอาการ
ไมพงประสงคจากการใชยาของแพทยและเภสชกรในโรงพยาบาล โดยมวตถประสงคเพอทราบทศนคต
พฤตกรรมและบทบาทของแพทยและเภสชกรในการดำาเนนงานADRsอกครง
������� HPVC.indd 40 16/11/59 09:10
ระบบเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพประเทศไทยHealth Product Vigilance System in Thailand
41
ก. ปพ.ศ.2542แบบสอบถามทงสน6,024ฉบบทสงออกไปยงแพทยโดยวธการ
สมแบบอสระจากรายชอแพทยทไดรบจากแพทยสภา ไดรบการตอบกลบ 1,363 ฉบบ (รอยละ 22.6)
เปนแพทยผเชยวชาญเฉพาะทางรอยละ77.7ผลการสำารวจพบวาเมอแพทยวนจฉยพบADRsประมาณครงหนง
(รอยละ53.7)จะบนทกขอมลในแฟมประวตผปวยมเพยงรอยละ14.3ทแจงใหเภสชกรหรอพยาบาลสงรายงาน
ไปยงศนยHPVCและรอยละ11.3ใหตดตามเฝาระวงADRsดงกลาวอยางใกลชดแพทยทรจกศนยHPVC
(รวมทเคยไดยน)รอยละ52.9แตมเพยงรอยละ2.4ทเคยตดตอศนยHPVCแพทยทไมรายงานใหเหตผลวา
เพราะ ADRs ทพบเปนทรบรกนอยแลวจากเอกสารกำากบยา (รอยละ 54.2) งานลนมอ ไมมเวลารายงาน
(รอยละ16.2)และเหนวาเปนบทบาทหนาทของเภสชกร(รอยละ14.6)
ข. ปพ.ศ.2551ไดสงแบบสอบถามใหแพทย4,107ฉบบเภสชกร1,279ฉบบ
ในสถานพยาบาลทสมตวอยางแบบชนภม (stratified random sampling) ในชวงวนท 22 มกราคม ถง
วนท28กมภาพนธพ.ศ.2551ไดรบตอบกลบ1,066ฉบบ(รอยละ26.0)และ740ฉบบ(รอยละ57.9)
ตามลำาดบประมาณครงหนงของผตอบแบบสอบถามทำางานสงกดกระทรวงสาธารณสขสวนใหญเปนแพทย
เฉพาะทาง(รอยละ71.6)และเภสชกรทมประสบการณรบผดชอบงานADRs1-10ปผลการสำารวจ
กรณแพทยพบวา เมอแพทยตรวจวนจฉยพบADRs สงทแพทยดำาเนนการเปน
ลำาดบแรก คอ หยดยาหรอเปลยนยาทสงสยวาเปนสาเหต (รอยละ 72.9) บนทกในเวชระเบยนของผปวย
(รอยละ30.7)แจงใหผปวยหรอญาตทราบ(รอยละ16.7)และแจงเภสชกรพยาบาลหรอบคลากรทเกยวของ
(รอยละ 12.5) การรายงาน ADRs พบวา แพทยเกอบทงหมด (รอยละ 98.8) แจงใหเภสชกรดำาเนนการ
สำาหรบแพทยทไมรายงาน116ราย(รอยละ12.6)ใหเหตผลวาเพราะมการบนทกในแฟมประวตผปวยแลว
(รอยละ72.4)เปนADRsททราบอยแลว(รอยละ43.1)และไมทราบชองทางการแจงรายงาน(รอยละ31.9)
กรณเภสชกรเมอพบADRsสงทดำาเนนการลำาดบแรกคอแจงใหผปวยหรอญาต
ผปวยทราบ (รอยละ 44.5) บนทกในเวชระเบยนของผปวย (รอยละ 42.0) ออกบตรแพยา (รอยละ 27.1)
และบนทกขอมลของผปวยลงในฐานขอมลโรงพยาบาล (รอยละ 25.8) บทบาทในงานเฝาระวงตดตาม
ADRs พบวา เภสชกรทำาหนาทเปนผรบผดชอบหลก ทำาหนาทเปนผบนทกและประเมน ADRs และจดสง
รายงานใหศนย HPVC การประเมนความสมพนธเชงสาเหตของ ADRs พบวา สวนใหญ (รอยละ 88.4)
ใชNaranjo’salgorithmมเพยงรอยละ10.2ทใชเกณฑการประเมนขององคการอนามยโลกการสงรายงาน
ใหศนยHPVCพบวารอยละ68.7สงรายงานADRsทพบทกกรณ
10) ก�รเฝ�ระวงคว�มปลอดภยย�จ�กสมนไพรในบญชย�หลกแหงช�ตพ.ศ.2542
และ2549
ภายหลงยาจากสมนไพรทงชนดตำารบยาเดยวและสตรตำารบไดรบการคดเลอกเขาใน
บญชยาจากสมนไพร ตามบญชยาหลกแหงชาตป พ.ศ. 2542 เพอประกนความปลอดภยการใชยาดงกลาว
คณะอนกรรมการพฒนาบญชยาหลกแหงชาตมเงอนไขใหโรงพยาบาลทใชยาจากสมนไพรดงกลาวนตองเฝาระวง
ความปลอดภยและรายงานผลการใชยามายงศนย HPVC ในการน เพอเปนการตอบสนองนโยบายดงกลาว
������� HPVC.indd 41 16/11/59 09:10
ระบบเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพประเทศไทยHealth Product Vigilance System in Thailand42
ศนยHPVCไดจดทำาโครงการเฝาระวงเชงรกตดตามการเกดADRs/AEsในผปวยทใชยาทพฒนาจากสมนไพร
ชนดยาเดยว รวม 2 ครง เปาหมายเพอเฝาระวงผทใชยาจากสมนไพรแตละรายการๆ ละ 2,000 ราย
หรอตดตอกน2ป
ก. โครงก�รเฝ�ระวงตดต�มอ�ก�รไมพงประสงคจ�กก�รใชย�สมนไพร
ทมก�รพฒน�ในบญชย�หลกแหงช�ตพ.ศ.2542(บญชย�จ�กสมนไพร)
โครงการนจดทำาขนในปงบประมาณพ.ศ.2544ผลตภณฑเปาหมายคอยาทม
การพฒนาจากสมนไพร5รายการไดแกขมนชน(ชนดแคปซล)ฟาทะลายโจร(ชนดแคปซลเมดและลกกลอน)
ไพล (ชนดครมทมนำามนไพลรอยละ14)พญายอ (เสลดพงพอนตวเมยชนดครมทมสารสกดพญายอรอยละ
4-5 ยาปายปากทมสารสกดพญายอรอยละ 2.5-4 คาลาไมนโลชนทมสารสกดพญายอรอยละ 1.25-4)
และชมเหดเทศ (ชนดผงของใบชมเหดเทศอบแหงบรรจซองละ 3 กรม) วตถประสงคเพอศกษาลกษณะ
และอตราการเกดADRsและปจจยทมความสมพนธกบการเกดADRsจากผลตภณฑเปาหมายโดยเกบขอมล
ระหวางวนท1เมษายนพ.ศ.2544-30มนาคมพ.ศ.2546ดวยการสมภาษณผปวยทไดรบยากลมเปาหมาย
ในโรงพยาบาลทคดเลอกเขาโครงการ และใหผปวยรายงานผลการใชดวยการสงไปรษณยบตรกลบภายใน
1-2สปดาห
ผลการเฝาระวงพบวาไดรบรายงานจากโรงพยาบาล67แหงมผใชยาสมนไพร
ทงหมด 1,721 ราย แตตดตามผลการใชได 1,077 ราย (รอยละ 62.6) ไมพบ ADRs ประเภทรายแรง
ผลการประเมนความสมพนธเชงสาเหตพบวาประมาณรอยละ80อยในระดบอาจจะใช(possible)พบผท
มโรคประจำาตวเกดADRsมากกวาผไมมโรคประจำาตว(33.4ตอ24.7)อยางมนยสำาคญทางสถต(p=0.002)
เมอจำาแนกตามสมนไพรแตละชนดพบการเกดADRsดงน(ผปวย1รายอาจใชยาสมนไพรมากกวา1ชนด)
1) ขมนชน636รายเกดอาการ222ราย(481อาการ)คดเปนอตราการเกด
ADRs รอยละ 34.9 พบวา ผทเกด ADRs มโรคประจำาตวมากกวาผทไมเกด ADRs (39.3 ตอ 31.6)
(p=0.055, marginally significant) โรคประจำาตวทผปวยเปนมากทสด คอ แผลในกระเพาะอาหาร
(peptic ulcer) ผลตภณฑทใชสวนใหญ (รอยละ 63.6) เปนขององคการเภสชกรรม (ผลตภายใตลขสทธ
ขององคการเภสชกรรม) ADRs ทพบสวนใหญ (รอยละ 38.5) เปนความผดปกตระบบทางเดนอาหาร
เชนเรอปวดทองคลนไสเบออาหารนอกจากนยงพบอาการผนคนแนนหนาอกหายใจไมสะดวกใชยา
ไมไดผลความสมพนธเชงสาเหตสวนใหญ(รอยละ82.2)อยในระดบอาจจะใช(possible)
2) ฟาทะลายโจร199รายเกดอาการ33ราย(64อาการ)คดเปนอตราการ
เกด ADRs รอยละ16.6 พบวา ขนาดยาทใชมความสมพนธกบการเกด ADRs อยางมนยสำาคญทางสถต
(p=0.006)คอจำานวนผทใชยาในขนาด350-500มลลกรมเกดADRsมากกวาขนาด150-300มลลกรม
(22.0 ตอ 5.4) สดสวนผลตภณฑทใชเปนขององคการเภสชกรรมและโรงพยาบาลเทากบรอยละ 40.7
ตอ35.2อาการADRsทพบเชนผน (รอยละ17.2)คน (รอยละ12.5)หายใจไมสะดวก(รอยละ9.4)
ผลการประเมนความสมพนธเชงสาเหตพบรอยละ78.1อยในระดบอาจจะใช
������� HPVC.indd 42 16/11/59 09:10
ระบบเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพประเทศไทยHealth Product Vigilance System in Thailand
43
3) ไพล163รายเกดอาการ30ราย(56อาการ)คดเปนอตราการเกดADRs
รอยละ 18.4 ผลตภณฑทใชเปนขององคการเภสชกรรมและโรงพยาบาล ในสดสวนใกลเคยงกน (41.7
ตอ43.6)อาการADRsทพบเชนใชยาไมไดผล(รอยละ26.8)ปวดศรษะ(รอยละ10.7)และหายใจไมสะดวก
(รอยละ8.9)ความสมพนธเชงสาเหตอยในระดบอาจจะใชทงหมด
4) พญายอ 135รายเกดอาการ26ราย(61อาการ)คดเปนอตราการเกดADRs
รอยละ19.3ผลตภณฑทใชเปนขององคการเภสชกรรมมากกวาโรงพยาบาล(57.8ตอ36.3)อาการADRs
ทพบเชนคน(รอยละ22.9)ผน(รอยละ13.1)และใชยาไมไดผล(รอยละ13.1)เปนตนระดบความสมพนธ
เชงสาเหตสวนใหญ(รอยละ82.3)อยในระดบอาจจะใช
5) ชมเหดเทศ (ชาชง) 14 ราย เกดอาการ 2 ราย คอ ใชยาไมไดผล โดยม
ความสมพนธเชงสาเหตอยในระดบอาจจะใชทง2รายคดเปนอตราการเกดADRsรอยละ14.3ยาทใชผลต
โดยโรงพยาบาล
ข. โครงก�รตดต�มคว�มปลอดภยย�จ�กสมนไพรทพฒน�ในบญชย�สมนไพร
(พ.ศ.2549)แบบใกลชด
โครงการนจดทำาขนในปงบประมาณ พ.ศ. 2550 ขอบเขตการเฝาระวง คอ
ยาทพฒนาจากสมนไพร8รายการเปนยาทบรรจในบญชยาหลกแหงชาตพ.ศ.2542(บญชยาจากสมนไพร)
5รายการไดแกขมนชนฟาทะลายโจรไพลพญายอชมเหดเทศและเพมอก3รายการไดแกขง(เหงาขงแหง
ทมนำามนหอมระเหยไมนอยกวารอยละ2)เจลพรก(ยาใชภายนอกทมสารสกดcapsaicinรอยละ0.025)
และครมบวบก (ยาใชภายนอกทมสารสกดจากใบบวบกสดรอยละ 7) โดยยาจากสมนไพรฟาทะลายโจร
เพมขอบงใชใหม สำาหรบใชบรรเทาอาการเจบคอ และบรรเทาอาการของโรคหวด (common cold) เชน
เจบคอ ปวดเมอยกลามเนอ การศกษานมวตถประสงคเพอศกษาลกษณะการเกด ADRs และอบตการณ
การเกดADRsของยาจากสมนไพร8รายการดงกลาวขางตนวธการเฝาระวงเปนการตดตามความปลอดภย
แบบใกลชดในผปวยทไดรบยากลมเปาหมายในโรงพยาบาลทเขารวมโครงการตงแตเดอนตลาคมพ.ศ.2550
ถงกนยายนพ.ศ.2552เภสชกรจะตดตามผลการใชยาโดยการสมภาษณผปวยทไดรบยาตามแบบสอบถาม
ทกำาหนดจำานวน2ครงโดยทางโทรศพทหรอสอบถามผปวยขณะมารบการรกษาทโรงพยาบาลในครงตอไป
ครงแรกเมอครบกำาหนด7วนครงท2เมอครบกำาหนด30วน
ผลการเฝาระวงพบวามโรงพยาบาลสงรายงานการตดตามการใชยากลมเปาหมาย
รวมจำานวน6,501ฉบบ เปนผทใชยาจากขมนชน3,050ราย (รอยละ46.9)ฟาทะลายโจร1,674ราย
(รอยละ 25.7) ไพล 482 ราย (รอยละ 7.4) พญายอ 451 ราย (รอยละ 6.9) ชมเหดเทศ 289 ราย
(รอยละ4.4)พรก283ราย(รอยละ4.3)ขง187ราย(รอยละ2.9)บวบก85ราย(รอยละ1.3)โดยม
ระยะเวลาทใชยาในผปวยแตละราย และจำานวนวนรวมทผ ปวยใชจำาแนกตามสมนไพรแตละชนดทใช
ตามตารางท1
������� HPVC.indd 43 16/11/59 09:10
ระบบเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพประเทศไทยHealth Product Vigilance System in Thailand44
ต�ร�งท1ระยะเวลาและจำานวนวนรวมทผปวยใชยาจากสมนไพรจำาแนกตามชนดของสมนไพร
ชนดสมนไพร
ชวงเวลาทใชของผปวยแตละราย (วน)
คาเฉลย
(mean)
คามธยฐาน
(mode)
คาต�าสด
(min)
คาสงสด
(max)
จ�านวนวนรวม
ผปวยทกราย
ขมนชน 52 8 2 217 50,240
ฟาทะลายโจร 36 8 2 241 21,919
ไพล 24 32 2 60 10,525
พญายอ 16 7 2 38 6,316
ชมเหดเทศ 19 31 2 66 6,917
พรก 33 31 2 93 7,626
ขง 28 37 6 42 5,530
บวบก 26 30 8 45 2,233
รายงานผ ปวยทใชยาจากสมนไพรเปาหมาย 6,501 ราย พบรายงานการเกด
ADRs65ราย(รอยละ1.0)เปนผปวยใชยาจากขมนชน35รายฟาทะลายโจร10รายและเจลพรก20ราย
คดเปนอตราการรายงานการเกดADRsรอยละ1.2,0.6และ7.0ตามลำาดบเมอเปรยบเทยบกบจำานวนวน
ทผปวยใชยาคดเปนอบตการณการเกดADRsของยาจากสมนไพรขมนชนเทากบ7.0ตอ10,000patient-day
(35/50,240) ฟาทะลายโจร 4.0 ตอ 10,000 (10/21,919) และเจลพรก 26.2 ตอ 10,000 (20/7,626)
โดยลกษณะอาการ ADRs ทพบในผทใชยาจากขมนชน สวนใหญเปนความผดปกตในระบบทางเดนอาหาร
เชนคลนไสแสบรอนทองปวดมวนทองอาเจยนเบออาหารทองเสยทองผกและอาการอนๆเชนเกดผน
วงเวยนศรษะแนนหนาอก ในขณะทยาจากฟาทะลายโจรอาการทพบ เชนคลนไส เบออาหารปวดเวยน
ศรษะใจสนนอนไมหลบงวงปากแหงและเจลพรกพบอาการผวแดงบวมแสบรอนบรเวณททา
11) ก�รเฝ�ระวงเหตก�รณไมพงประสงคจ�กก�รใชวคซนไขหวดใหญส�ยพนธใหม
ชนดA(H1N1)2009ในบคล�กรท�งก�รแพทยใน4จงหวดของประเทศไทย
สบเนองการแพรระบาดของโรคไขหวดใหญสายพนธใหมชนด A (H1N1) 2009
ทวโลกรวมทงประเทศไทย หนงในมาตรการเตรยมรบการระบาดของโรคในครงนของกระทรวงสาธารณสข
คอการฉดวคซนปองกนโรคดงกลาวใหกบบคลากรทางการแพทยททำาหนาทรกษาพยาบาลและบรการผปวย
ซงมความเสยงตอการตดเชอ ทงน เพอปกปองระบบสาธารณสขของประเทศใหสามารถเปนทพงได
ตลอดชวงการระบาด แตดวยเหตทวคซนทใชเปนวคซนใหม (Panenza® ผลตและนำาสงเขาโดยบรษท
ซาโนฟพาสเทอรประเทศไทย)ยงไมมขอมลความปลอดภยการใชในประเทศไทยอย.จงไดจดทำาโครงการ
������� HPVC.indd 44 16/11/59 09:10
ระบบเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพประเทศไทยHealth Product Vigilance System in Thailand
45
เฝาระวงเหตการณไมพงประสงคจากการใชวคซนไขหวดใหญสายพนธใหมชนดA(H1N12009)ในบคลากร
ทางการแพทยใน 4 จงหวดของประเทศไทย เปนการเฝาระวงเพมจากระบบเฝาระวงปกตทอยภายใต
ความรบผดชอบของกรมควบคมโรคโดยมวตถประสงคเพอหาอบตการณและลกษณะการเกดAEFIจากการ
ใชวคซนไขหวดใหญสายพนธใหมทใชในบคลากรทางการแพทย และเพอพฒนารปแบบการเฝาระวงเชงรก
ในการตดตาม AEFI จากการใชวคซนเพอปองกนโรคอบตใหมในโรงพยาบาล โดยวธดำาเนนการเฝาระวงฯ
การใชวคซนดงกลาวในบคลากรทางการแพทย จำานวน 10,000 ราย จาก 4 จงหวดทคดเลอก ไดแก
จงหวดชลบรพษณโลกสรนทรและสงขลาระหวางเดอนมกราคม-พฤษภาคมพ.ศ.2553ดวยการเกบขอมล
AEFIภายหลงจากฉดวคซนดงกลาวเปนระยะเวลา2เดอน
ผลการศกษาพบวาหนวยงานใน4จงหวดดงกลาวขางตนมการสงขอมลแบบสอบถาม
กลบมารอยละ 83.1 ของจำานวนหนวยงานทเขารวมโครงการทงหมด โดยทกหนวยในจงหวดพษณโลก
สงแบบสอบถามกลบมา(รอยละ100.0)มบคลากรทางการแพทยไดรบวคซนทงหมด13,144รายภายหลง
8สปดาหทไดรบวคซนพบผทเกดAEFI1,564ราย(อบตการณรอยละ11.9)ผทเกดAEFIสวนใหญเปน
เพศหญง(รอยละ85.8)อายเฉลย37.9±9.5ปพบAEFIในสปดาหท1มากทสด(รอยละ64.8)รองลงมาคอ
สปดาหท2,4และ8(รอยละ21.1,10.9และ3.2ตามลำาดบ)AEFIทเกดทงหมดเปนประเภทไมรายแรง
โดยพบอบตการณการเกด AEFI ในกลม Influenza like symptomมากทสด (รอยละ 16.2) รองลงมา
คอOculo-respiratorysymptom(รอยละ3.1)Injectionsitereaction(รอยละ2.7)Allergicreaction
(รอยละ1.1)ตามลำาดบ
12) ก�รประเมนผลม�ตรก�รจดก�รคว�มเสยงด�นย�:กรณศกษ�ย�nimesulide
ดวยการประเมนมาตรการจดการความเสยงดานยา(riskmanagementevaluation)
เปนหนงในขนตอนทสำาคญของการจดการความเสยงดานยาเพราะชวยใหทราบถงประสทธผลของมาตรการ
ดงกลาวแตหนงในปจจยแหงความสำาเรจทสำาคญคอการแปลงมาตรการดงกลาวสการปฏบตของหนวยตางๆ
ทเกยวของในทกระดบ ในชวงทผานมา อย. ไดออกมาตรการจดการความเสยงของยามากมายหลากหลาย
รปแบบแตกตางกน แตยงไมเคยมการประเมนประสทธภาพและประสทธผลของมาตรการทกำาหนด
อยางเปนรปธรรมการศกษานจงจดทำาขนโดยมยาnimesulide เปนกรณศกษา วตถประสงคเพอประเมน
ผลการดำาเนนการตามมาตรการจดการความเสยงยาnimesulideทไดรบความเหนชอบตามมตคณะกรรมการยา
คนหาปญหาอปสรรคในการแปลงมาตรการจดการความเสยงยาnimesulideสการปฏบตและประเมนการ
รบรความเสยงจากการใชยาnimesulideทมตอตบรวมถงการจดการความเสยงภายในหนวยงานดงกลาว
การศกษาน เปนการวจยเชงคณภาพแบบบรณาการ (Integrative Research)
ทประกอบดวยการวจยเชงสำารวจและเชงเอกสารการสำารวจดำาเนนการโดยเกบขอมลดวยการสงแบบสอบถาม
ไปยงโรงพยาบาลรฐทงในและนอกสงกดกระทรวงสาธารณสข โรงพยาบาลเอกชน และรานยาแผนปจจบน
(ข.ย.1) ในระหวางเดอนกมภาพนธ-มนาคม พ.ศ. 2554 รวมทงสน 1,404 แหง เพอสำารวจขอมลพนฐาน
������� HPVC.indd 45 16/11/59 09:10
ระบบเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพประเทศไทยHealth Product Vigilance System in Thailand46
และประเมนการรบรความเสยงจากการใชยา nimesulide ทมตอตบ รวมถงการจดการความเสยงภายใน
หนวยงานดงกลาว ในประเดนการสงใช/จำาหนายยา การสอสารขอมลความเสยงยา nimesulide ตอตบ
สวนการศกษาเชงเอกสาร ดำาเนนการโดยรวบรวมขอมลทเกยวของนบตงแตป พ.ศ. 2549 กอนมขาว
การระงบการจำาหนายทประเทศไอรแลนดในปพ.ศ.2550จนถงปทมการดำาเนนมาตรการจดการความเสยง
ทางกฎหมาย วเคราะหโดยแบงมาตรการจดการความเสยงตามมตคณะกรรมการยาทประกอบดวย
7 มาตรการ ออกเปน 2 กลม คอ กลมมาตรการทางกฎหมาย (5 มาตรการ) และกลมทไมใชมาตรการ
ทางกฎหมาย(2มาตรการ)โดยกลมมาตรการทางกฎหมายประกอบดวยการจำากดการใชผานกลไกการจำากด
ขอบงใชขนาดและวธใชจำานวนการสงใชแพทยผสงใชและแหลงการกระจายยารวมถงกำาหนดใหเปนยา
ทตองแจงขอความคำาเตอนในฉลากและเอกสารกำากบยาในขณะทอกกลมไดแกการเฝาระวงและการศกษา
วจยรวมระยะเวลาศกษา4ประหวางปพ.ศ.2554-2557
ผลการประเมนการดำาเนนการตามมาตรการจดการความเสยงยา nimesulide
ทไดรบความเหนชอบตามมตคณะกรรมการยาพบวามาตรการทางกฎหมายมการแปลงมตคณะกรรมการยา
สการปฏบตเปนกฎหรอระเบยบทเกยวของครบทง5มาตรการแตเกอบทกมาตรการใชเวลาในการดำาเนนการ
มากกวา 1 ป ทงน เนองจากพบปญหา อปสรรค เกยวกบกระบวนการและขนตอนในการออกประกาศ
และคำาสงตางๆ โดยเฉพาะกฎหมายในระดบกระทรวงสาธารณสข พบการออกประกาศสำานกงาน
คณะกรรมการอาหารและยากำาหนดใหผประกอบการทไดรบทะเบยนยาnimesulideตองรายงานการขายตอ
สำานกงานคณะกรรมการอาหารและยาทก4เดอนใชเวลานอยกวา1ป ในขณะทการออกประกาศ/คำาสง
กระทรวงสาธารณสขเพอการปรบสถานะเปนยาควบคมพเศษ การสงใหแกไขทะเบยนตำารบในหวขอ
ขอบงใชขนาดและวธใชขนาดบรรจขอความคำาเตอนในฉลากและเอกสารกำากบยาและเงอนไขการจำาหนาย
ใชเวลานานประมาณ 4 ป สำาหรบมาตรการการเฝาระวงและการศกษาวจยนนพบวา ไมมการแปลงส
การปฏบต เนองมปญหา อปสรรค ในประเดนความชดเจนของแนวทางปฏบตและขอกงวลดานปลอดภย
ของผใชยา หลายแหงใชวธการระงบการสงจายใชแทนการเฝาระวง นอกจากน เนองจากเปนมาตรการ
การขอความรวมมอการจะดำาเนนการหรอไมอยในดลพนจของหนวยงานนนๆ
อยางไรกตามเมอประเมนการรบรความเสยงจากการใชยาnimesulideทมตอตบ
และการจดการความเสยงภายในหนวยงานนนพบวา ภายหลงรบรความเสยงของยาดงกลาวโดยเฉพาะ
ผานสอของอย.ทมการสอสารความเสยงเปนระยะรวม3ครงทงกอนและหลงคณะกรรมการยามมตพบวา
สถานพยาบาลตางๆมการสอสารขอมลดงกลาวใหบคลากรทเกยวของทราบและมมาตรการจดการความเสยง
ภายในหนวยงานโดยไมไดรอมาตรการทางกฎหมายอยางเปนทางการ
������� HPVC.indd 46 16/11/59 09:10
ระบบเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพประเทศไทยHealth Product Vigilance System in Thailand
47
13) ก�รประเมนก�รใช Thai Algorithm สำ�หรบก�รตดต�มอ�ก�รไมพงประสงค
จ�กก�รใชย�
ดวยเกณฑการประเมนความสมพนธเชงสาเหตขององคการอนามยโลก(WHO-UMC
causalityassessmentcriteria)เครองมอมาตรฐานในงานเฝาระวงความปลอดภยดานยาของประเทศไทย
ไดรบความนยมนอยมากเมอเปรยบเทยบกบ Naranjo’s algorithm ทมรปแบบใชงายและสะดวก
แต Naranjo’s algorithm กมขอจำากดหลายประการ เชน คำาถามบางขอไมสอดคลองกบเวชปฏบต
ของประเทศไทยบางขอมการตความทแตกตางกนระหวางผประเมนศนยHPVCจงไดประชมหารอรวมกบ
เครอขายเภสชกรทปฏบตงานดานการตดตามADRsจากโรงพยาบาลระดบตางๆประยกตเกณฑขององคการ
อนามยโลกใหเปนรปแบบโครงสรางมาตรฐานขน (เรยก Algorithmproposedby Thai FDA) เพอเปน
เครองมอมาตรฐานสำาหรบประเมนADRsในงานเฝาระวงความปลอดภยดานยาของประเทศไทยแตผลการ
ประเมนเครองมอดงกลาวนพบวายงมขอจำากดและยงไมเปนทยอมรบจงไดพฒนาใหมใหมความครอบคลม
มากขนและมการปรบปรงคำาถามใหชดเจนตามคำาแนะนำาของคณะทำางานประเมนสญญาณอนตรายจาก
การใชยาเรยก “Thai algorithm” การศกษาวจยน จดทำาขนโดยมวตถประสงคเพอประเมนความตรง
(validity) และความเทยง (reliability) ของเครองมอ Thai Algorithm และ Naranjo’s algorithm
โดยมเกณฑขององคการอนามยโลกเปนตวเทยบมาตรฐาน (gold standard) รวมถงประเมนการยอมรบ
เครองมอThaialgorithmในงานประจำา
การศกษาวจยนเปนการศกษาแบบภาคตดขวาง(crosssectionalstudy)แบงเปน
2ระยะระยะท1เปนการประเมนรายงานผปวย(casereport)จำานวน161รายงานซงตพมพในวารสาร
ทางการแพทย/เภสชศาสตรทงในและตางประเทศภายในระยะเวลา5ปยอนหลง โดยผเชยวชาญ9คน
ดวยเครองมอThaiAlgorithm,Naranjo’salgorithmหรอเกณฑขององคการอนามยโลกตามทกำาหนด
ดวยวธการสมแบบอสระทงผประเมนและรายงานผปวยผประเมนแตละคนประเมนรายงานคนละ161ฉบบ
ระยะท 2 เปนการประเมนรายงานผปวยโดยเภสชกรทปฏบตงานตดตามอาการไมพงประสงคจากการใชยา
โดยคดเลอกรายงานอาการไมพงประสงคจากการใชยา(adversedrugreactions;ADRs)จำานวน600ฉบบ
ทไดรบในป พ.ศ. 2555 ดวยวธสมแบบอสระ จากโรงพยาบาลสงกดสำานกงานปลดกระทรวงสาธารณสข
30แหงซงคดเลอกมาดวยวธการสมแบบแบงชนภม3ระดบตามขนาดผประเมนแตละคนประเมนรายงาน
200 ฉบบ จากโรงพยาบาลในระดบเดยวกบทสงกดดวย 3 เครองมอ ตามทกำาหนดจากการสมแบบอสระ
เชนเดยวกบระยะท1ผลการประเมนแบงเปน2กลมกลมผลบวกคอcertainและprobableสถตทใช
คอคาความไว(sensitivity)ความจำาเพาะ(specificity)ความสอดคลอง(kappastatistics)และความถ
������� HPVC.indd 47 16/11/59 09:10
ระบบเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพประเทศไทยHealth Product Vigilance System in Thailand48
ผลการศกษาพบวา Thai Algorithm และ Naranjo’s Algorithmมคาความไว
และความจำาเพาะ ใกลเคยงกนทง 2 ระยะ ระยะท 1 Thai algorithm ไดผลการประเมนกลมผลบวก
ตรงกบเกณฑขององคการอนามยโลก 98 ฉบบ คาความไวรอยละ 79.0 ความจำาเพาะรอยละ 66.7
ในขณะทNaranjo’salgorithmไดผลตรงกบเกณฑขององคการอนามยโลก101ฉบบคาความไวรอยละ
80.8ความจำาเพาะรอยละ61.1ความเทยงของเครองมอทง3ชนดโดยผประเมน3คน(inter-observer
reliability)อยในระดบพอใช(fair)เกณฑขององคการอนามยโลกThaialgorithmและNaranjo’salgo-
rithmมคาความสอดคลองท0.330.12และ0.24ตามลำาดบระยะท 2Thaialgorithmไดผลการประเมน
กลมผลบวกตรงกบเกณฑขององคการอนามยโลก361ฉบบคาความไวรอยละ75.1ความจำาเพาะรอยละ
66.4 ในขณะท Naranjo’s algorithm ไดผลตรงกบเกณฑขององคการอนามยโลก 363ฉบบ คาความไว
รอยละ75.5ความจำาเพาะรอยละ67.2ความเทยงของเครองมอทง3ชนดโดยผประเมน3คนอยในระดบ
พอใช เกณฑขององคการอนามยโลก Thai algorithmและNaranjo’s algorithmมคาความสอดคลอง
ท 0.33 0.22 และ 0.21 ตามลำาดบ สำาหรบผลประเมนการยอมรบการใช Thai algorithm พบวา
รอยละ80.3ของผตอบแบบสอบถามยอมรบทจะใชเครองมอThaialgorithmโดยมขอเสนอแนะใหพฒนา
โปรแกรมสำาเรจรปเพอความสะดวกในการใชงาน
5.4.3 เอกส�รเผยแพร(Publications)
ฐานขอมล Thai Vigibase ไมเพยงใชประโยชนในการตรวจจบสญญาณและจดการ
ความเสยงหากยงเปนแหลงขอมลทสำาคญในการศกษาวจยทงสำาหรบเจาหนาทศนยHPVCนสตนกศกษา
และผทสนใจในการสรางองคความรใหม โดยในระดบประเทศไดเผยแพรผานวารสารขาวสารดานยา
และผลตภณฑสขภาพสามารถเขาถงไดทhttp://thaihpvc.fda.moph.go.th/thaihvc/Public/Webpage/
main.jspตวอยางผลงานตพมพระดบนานาชาตปรากฏตามภาคผนวกท3
������� HPVC.indd 48 16/11/59 09:10
Health Product Vigilance System in ThailandImproving the safety of medicines and other health products in Thailand
49
การใชผลตภณฑจากสมนไพร/ยาแผนโบราณ(ยาแผนไทย)ในประเทศไทยเปนไปอยางแพรหลาย
และเพมขนตามลำาดบตลอดมา อนเปนผลจากนโยบายการสงเสรมสนบสนนจากรฐบาลทมเปาหมาย
เพอการพงตนเอง ลดการสญทางเศรษฐกจของประเทศ เปนเหตทำาใหมการพฒนารปแบบของผลตภณฑ
และวธการใชทเปลยนแปลงจากภมปญญาดงเดม เชน ปรบรปแบบผลตภณฑเปนชนดเมดหรอแคปซล
มวธการรบประทานแบบยาแผนปจจบนในปพ.ศ.2542ยากลมดงกลาวไดรบการคดเลอกและบรรจเขาเปน
รายการยาบญชยาหลกแหงชาตพ.ศ.2542(บญชยาจากสมนไพร)เปนครงแรกนอกจากนยงมการจดการเรยน
การสอนแพทยแผนไทยในระดบมหาวทยาลยและสงเสรมใหใชยาแผนไทยควบคยาแผนปจจบนในสถานพยาบาล
ของรฐแตเนองจากกลมยาเหลานยงมขอมลการวจยทจำากดโดยเฉพาะดานความปลอดภยรายงานADRs/AEs
ทไดรบผานทางการรายงานแบบspontaneousreportingมนอยมากประกอบกบประสบการณการใชยา
จากสมนไพรใบขเหลกทำาใหเกดภาวะตบอกเสบ บงชวาการเปลยนแปลงรปแบบการใชยาจากดงเดม
อาจสงผลใหเกดปญหาดานความปลอดภยได
ดงนน เพอประกนความปลอดภยจากการใช สามารถตรวจจบสญญาณและจดการความเสยงได
รวดเรวทนตอเหตการณศนยHPVCไดจดทำาโครงการเฝาระวงเชงรกตดตามการเกดเหตการณไมพงประสงค
(Adverseevents;AEs)ในผปวยทใชยาทพฒนาจากสมนไพรตามทไดกลาวขางตน(รายละเอยดภายใตหวขอ
การศกษาวจยหนา41-44)ตอมาในปพ.ศ.2555ภายหลงกระทรวงสาธารณสขไดปรบปรงและประกาศ
บญชยาหลกแหงชาต พ.ศ. 2555 ซงประกอบดวยรายการยาทพฒนาจากสมนไพรและยาแผนไทยกวา
70 รายการ มากกวารายการในบญชยาหลกแหงชาตฉบบกอนหนาน กระทรวงสาธารณสขจงไดมนโยบาย
ผลตภณฑจ�กสมนไพร/ย�แผนโบร�ณ6 (Herbal and Thai Traditional Products)
������� HPVC.indd 49 16/11/59 09:10
ระบบเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพประเทศไทยHealth Product Vigilance System in Thailand50
ปรบรปแบบการเฝาระวงรายการยาทพฒนาจากสมนไพร/แผนไทยตามบญชยาหลกแหงชาตขนใหม
กำาหนดใหสถานพยาบาลทใชรายการยาดงกลาวน ตองรายงานจำานวนใบสงของรายการยาแตละชนด
และจำานวนผปวยทเกดAEsไปยงศนยHPVCเปนประจำาทกเดอนควบคกบการรายงานAEsแบบspontaneous
reporting ไมวาจะเกด AEs หรอไมกตาม ภายในระยะเวลาทกำาหนด ทงน เพอใชประมาณการสดสวน
การเกดAEsในเบองตนสำาหรบรายการยาสมนไพร/แผนไทยนอกบญชยาหลกแหงชาตยงคงใหรายงานแบบ
spontaneous reporting ทรายงานเฉพาะกรณทพบ AEs เทานน แตดวยระบบการรายงานใบสงเปน
แบบสมครใจทำาใหมสถานพยาบาลเพยงบางแหงเทานนทสงใบสงยาและรายงานAEs เมอพจารณาเฉพาะ
สถานพยาบาลทสงจำานวนใบสง ตงแตปพ.ศ. 2555ถงสนปพ.ศ. 2558พบสดสวนรายงานการเกดAEs
ของยาจากสมนไพรฟาทะลายโจรมะระขนกขมนชนสหสธาราเถาวลยเปรยงเทากบ4.9,3.9,3.0,2.5
และ2.0ตอ10,000ใบสงยาตามลำาดบ(ขอมลณเดอนมนาคม2559)
โดยสรป ปจจบนวธการหลกของการเฝาระวงความปลอดภยยาสมนไพร/แผนโบราณ คอ
spontaneousreportingสำาหรบรายการยาในบญชยาหลกแหงชาตจะเพมเตมการรายงานจำานวนใบสงยา
ควบคไปกบรายงานAEsเพอประมาณการสดสวนการเกดAEs
������� HPVC.indd 50 16/11/59 09:10
Health Product Vigilance System in ThailandImproving the safety of medicines and other health products in Thailand
51
ระบบเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพมการดำาเนนงานและพฒนาอยางตอเนอง
มาโดยตลอดมเครอขายทครอบคลมสถานพยาบาลทงภาครฐและเอกชนทวประเทศกวา1,000แหงในชวง
5ปทผานมาไดรบรายงานADRs/AEsประมาณ50,000ฉบบตอปฐานขอมลThaiVigibaseไมเพยงม
ศกยภาพสามารถตรวจจบสญญาณความเสยงได ยงเปนแหลงขอมลสำาคญในการกำาหนดมาตรการจดการ
ความเสยง และการศกษาวจยเพอสรางองคความรใหมๆ ดานความปลอดภยจากการใชผลตภณฑสขภาพ
นอกจากนยงมระบบการสอสารความเสยงในภาวะปกตและฉกเฉนตลอดจนมการแลกเปลยนขอมลขาวสาร
กบหนวยงานภายในและตางประเทศ นบไดวาเปนระบบเฝาระวงทมประสทธภาพ อยางไรกตาม กยงม
ความทาทายและโอกาสพฒนาใหระบบมความเขมแขงและเพมประสทธผลการดำาเนนงานในหลายดานดงน
(1)กฎระเบยบ(Regulations)
สำานกงานคณะกรรมการอาหารและยา โดยศนย HPVC ไดรบมอบหมายจากกระทรวง
สาธารณสขใหดำาเนนการเฝาระวงและตดตาม AEs จากการใชผลตภณฑสขภาพ แตกลบไมมคำาสงหรอ
กฏระเบยบใดๆ ทกำาหนดใหสถานพยาบาลหรอหนวยงานทเกยวของมหนาทตองรายงานเหตการณดงกลาว
ยกเวนในบางกรณ เชน การกำาหนดใหผประกอบการทไดรบอนมตทะเบยนยาใหมแบบมเงอนไข มหนาท
ตดตามความปลอดภยยาใหมซงตองรายงาน ADRs/AEs ดงนน หากมการกำาหนดใหการรายงานเปน
กฎระเบยบขอบงคบไมเพยงจะชวยเพมอตราการรายงานแตยงเพมความครอบคลมเครอขายการเฝาระวง
ไดอกดวย
(2)ขอบเขต(Scope)
แมพนธกจของศนยHPVCจะมขอบเขตทครอบคลมผลตภณฑสขภาพอนๆนอกเหนอจากยา
แตผลการดำาเนนงานทผานกลบมเฉพาะผลตภณฑยาเปนหลกโดยสวนใหญเปนยาทมการใชมาเปนเวลานาน
ก�รประเมนผลก�รดำ�เนนง�น7 และคว�มท�ท�ยในอน�คต
������� HPVC.indd 51 16/11/59 09:10
ระบบเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพประเทศไทยHealth Product Vigilance System in Thailand52
ในขณะทยาใหมทยงมขอมลประสบการณการใชนอยและยาแผนโบราณ/ยาจากสมนไพรซงเปนผลตภณฑ
ทไดรบการสงเสรมการใชกลบมสดสวนทนอยไมเพยงพอตอการตรวจจบหรอประเมนความเสยงในขณะทเครอง
มอแพทยและผลตภณฑสขภาพอนๆกประสบปญหาเชนเดยวกนนอกจากน รายงานทไดรบเกอบทงหมด
เปนADRsมเพยงสวนนอยทเปนปญหาอนๆทสงผลตอสขภาพของผบรโภคดงนนการดำาเนนงานในอนาคต
ควรมงเนนใหความสำาคญกบกจกรรมการขยายขอบเขตงานเพอเพมจำานวนรายงานดงกลาวเหลาน
(3)คว�มเชอมโยง(Linkage)
การดำาเนนงานทผานมายงขาดการเชอมโยงกบหนวยงานทเกยวของทงภายในและภายนอก
สำานกงานคณะกรรมการอาหารและยา กลาวคอ การเฝาระวงมงเนนตดตาม ADRs/AEs หลงผลตภณฑ
ออกสตลาด (post-marketing surveillance) โดยไมมความเชอมโยงกบการกำากบดแลกอนออกสตลาด
(pre-marketing control) ทงทผลตภณฑหลายชนดมขอมลทบงชวามความเสยงสงหรออาจมความเสยง
(potentialrisk)ในขนตอนการกำากบดแลกอนออกสตลาดโดยเฉพาะผลตภณฑยาในการนหากมการเชอมโยง
ขอมลระหวางกนยอมจะชวยใหการเฝาระวงมประสทธผลมากขน โดยการพฒนากลไกการเฝาระวงท
เหมาะสมกบผลตภณฑนนๆนอกจากนดวยขอจำากดของระบบเฝาระวงทำาใหขอมลทไดรบไมสามารถประเมน
ความชก หรออบตการณการเกด ADRs/AEs ได การเชอมโยงกบหนวยงานทรบผดชอบฐานขอมลจำานวน
ผปวย/ปรมาณการใชผลตภณฑสขภาพกจะชวยเพมประสทธภาพในการประเมนขนาดของปญหา/ความเสยง
ลดขอจำากดดงกลาวได
(4)จดลำ�ดบคว�มสำ�คญ(Priority)
การบรหารจดการระบบเฝาระวงในปจจบนไมมการจดลำาดบความสำาคญตามความเสยง
ของผลตภณฑหรอประชากร ทงทผทใชยาทมความเสยงสงและประชากรกลมเสยง เชน สตรมครรภหรอ
ใหนมบตร เดก หรอผสงวย หากเกดเหตการณไมพงประสงคขนมโอกาสเกดผลกระทบตอสขภาพทรนแรง
ดงนน ถากำาหนดใหเฝาระวงประชากรกลมดงกลาวนเปนกรณพเศษ รวมถงจดใหมระบบการจดการความ
เสยงทรวดเรวยอมจะชวยลดความเสยงและอนตรายทจะเกดขนได
(5)เครอข�ย(Network)
รายงานสวนใหญไดรบจากเครอขายทเปนโรงพยาบาลภาครฐทำาใหรายงานทไดรบไมครอบคลม
ผลตภณฑสขภาพทกชนดและปญหาทกประเภท ในการนจงควรขยายเครอขายแหลงทรายงานใหม
ขอบเขตกวางและเพมจำานวนใหมากขน เชน โรงพยาบาลเอกชนและผประกอบการ เนองจากเปนแหลง
รายงานทสำาคญของผลตภณฑใหมๆขยายเครอขายสระดบชมชนเพอใหสามาถตรวจจบปญหาอนๆทเกยวของ
กบการใชผลตภณฑทไมถกตอง เหมาะสม นอกจากน ควรพฒนากลไกใหผบรโภคมสวนรวมเปนเครอขาย
ในการรายงานเนองจากผลตภณฑหลายชนดผบรโภคเปนผเลอกซอเลอกใชดวยตนเองเชนยาจากสมนไพร
เครองสำาอาง
������� HPVC.indd 52 16/11/59 09:10
Health Product Vigilance System in ThailandImproving the safety of medicines and other health products in Thailand
53
(6)ผปฏบตง�น(Staffing)
เมอเปรยบเทยบสดสวนภาระงานกบจำานวนผปฏบตงานณศนยHPVCและเครอขายเฝาระวง
พบวาจำานวนผปฏบตงานมสดสวนทนอยไมสอดคลองกบปรมาณงาน ในฐานะศนยระดบชาต ศนย HPVC
ควรไดรบการพจารณาเพมจำานวนผปฏบตงานใหเหมาะสมกบพนธกจทไดรบมอบหมายทมแนวโนมเพมขน
ตามการเปลยนแปลงในระดบสากลทกำาหนดใหการรายงานเปนขอบงคบทางกฎหมายและมงเนนใหกจกรรม
ดงกลาวนเปนหนงในกลยทธการประกนความปลอดภยของผลตภณฑ สำาหรบในระดบเครอขายเฝาระวง
โดยเฉพาะสถานพยาบาล ควรมเภสชกรอยางนอยหนงคนรบผดชอบการรายงานเหตการณไมพงประสงค
จากการใชผลตภณฑสขภาพ
(7)เทคโนโลย(Technology)
แมวาในปจจบนไดมการใชเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารมาชวยเพมประสทธภาพ
ในการสงขอมลผานระบบการรายงานแบบออนไลน(AEonlinereportingsystem)แตกยงมโอกาสพฒนา
ใหดยงขนไดทงดานความรวดเรวและปรมาณในการรายงาน รวมถงลดปญหาขาดแคลนผปฏบตงาน
เชน พฒนาระบบการสงตอขอมลอยางอตโนมตจากสถานพยาบาลมายงศนย HPVC ผาน electronic
medical records system หรอพฒนารปแบบการรบขอมลรายงานจากผประกอบการตามมาตรฐาน
ICHE2Bซงเปนมาตรฐานการสงตอขอมลรปแบบอเลกทรอนกสในระดบสากล
������� HPVC.indd 53 16/11/59 09:10
ระบบเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพประเทศไทยเพอสงเสรมความปลอดภยดานยาและผลตภณฑสขภาพอนของประเทศไทย
54
ประเทศไทยมระบบเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพ
ทดซงดำาเนนงานมามากกวา30ปศนยHPVCในฐานะหนวยงานหลกท
รบผดชอบการพฒนาระบบดงกลาว มผลงานอนประจกษเปนทยอมรบ
ในระดบประเทศและสากล สามารถตรวจจบและจดการความเสยง
ของผลตภณฑสขภาพไดโดยมฐานขอมลThaiVigibaseเปนแหลงขอมล
สำาคญโดยเฉพาะอยางยงความเสยงดานยานอกจากนศนยHPVCยงพฒนา
เครองมอเพมประสทธภาพในการดำาเนนงานเชนพฒนาThaiAutomatic
Signal Detection Program ชวยคดกรองขอมลบงชสญญาณความเสยง
หรอ AE online reporting system เพอลดปญหาการสงรายงานลาชา
นอกจากนยงพฒนาThaiAlgorithmโดยมงหวงใหเปนเครองมอประเมน
ความสมพนธเชงสาเหตระหวางยาทสงสยกบเหตการณไมพงประสงค ทม
ความสอดคลองกบเวชปฏบตของประเทศไทยรวมถงสรางองคความรใหมๆ
ผานกลไกการเผยแพรเอกสารวชาการตางๆทงในและตางประเทศ
แมผลการดำาเนนการทผานมาจะบรรลตามเปาหมายการเฝาระวง
แตกยงมความทาทายและโอกาสพฒนาระบบใหมประสทธภาพยงขนกวา
ในปจจบนลดขอจำากดของระบบเชนผลกดนใหการรายงานเปนขอบงคบ
ทางกฎหมายบรหารจดการระบบเฝาระวงตามลำาดบความสำาคญของความเสยง
ขยายเครอขายและเพมจำานวนผปฏบตงานใหสอดคลองกบพนธกจทไดรบ
มอบหมาย สรางความเชอมโยงขอมลกบหนวยงานทเกยวของประยกตใช
เทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารทเหมาะสมเพออำานวยความสะดวก
ในการรายงานรวมถงสงเสรมกจกรรมการเฝาระวงเพอเพมปรมาณรายงาน
ผลตภณฑสขภาพทยงมสดสวนนอย
บทสรป8
������� HPVC.indd 54 16/11/59 09:10
ภ�คผนวก
������� HPVC.indd 55 16/11/59 09:10
ระบบเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพประเทศไทยHealth Product Vigilance System in Thailand56
ภ�คผนวก 1 วธทใชประเมนคว�มสมพนธเชงส�เหต
1.1 WHO-UMCCausalityAssessmentcriteria
Causalityterm Assessmentcriteria* Comment
Certain • Eventorlaboratorytestabnormality,withplausibletime
relationshiptodrugintake
• Cannotbeexplainedbydiseaseorotherdrugs
• Response towithdrawal plausible (pharmacologically,
pathologically)
• Eventdefinitivepharmacologicallyorphenomenologically
(i.e. an objective and specificmedical disorder or a
recognizedpharmacologicalphenomenon)
• Rechallengesatisfactory,ifnecessary
Probable/Likely • Eventorlaboratorytestabnormality,withreasonabletime
relationshiptodrugintake
• Unlikelytobeattributedtodiseaseorotherdrugs
• Responsetowithdrawalclinicallyreasonable
• Rechallengenotrequired
Possible • Eventorlaboratorytestabnormality,withreasonabletime
relationshiptodrugintake
• Couldalsobeexplainedbydiseaseorotherdrugs
• Informationondrugwithdrawalmaybelackingorunclear
Unlikely • Eventorlaboratorytestabnormality,withatimetodrug
intake thatmakes a relationship improbable (but not
impossible)
• Diseaseorotherdrugsprovideplausibleexplanations
หม�ยเหต: Allpointsshouldbereasonablycompliedwiththesecriteria.
������� HPVC.indd 56 16/11/59 09:10
ระบบเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพประเทศไทยHealth Product Vigilance System in Thailand
57
1.2 Naranjo’sAlgorithm
คำ�ถ�ม ใช ไมใช ไมทร�บ คะแนน
1. เคยมสรปหรอรายงานการปฏกรยานมาเเลวหรอไม +1 0 0
2. อาการ/เหตการณไมพงประสงคนเกดขนภายหลง
จากไดรบยาทคดวาเปนสาเหตหรอไม
+2 -1 0
3. อาการ/เหตการณไมพงประสงคนดขนเมอหยด
ยาดงกลาว หรอเมอใหยาตานทจำาเพาะเจาะจง
(specificanatagonist)หรอไม
+1 0 0
4. อาการ/เหตการณไมพงประสงคเกดขนเมอเรม
ใหยาใหมหรอไม
+2 -1 0
5. ปฏก รยาท เกดขนสามารถเกดจากสาเหตอน
(นอกเหนอจากยา)ของผปวยหรอไม
-1 +2 0
6. ปฏกรยาดงกลาวเกดขนอกเมอใหยาหลอกหรอไม -1 +1 0
7. สามารถตรวจวดปรมาณยาได ในเลอด (หรอ
ของเหลวอน) ในปรมาณความเขมขนทเปนพษ
หรอไม
+1 0 0
8. ปฏกรยารนแรงเกดขน เมอเพมขนาดยาหรอลด
ความรนเเรงลงเมอลดขนาดยาหรอไม
1 0 0
9. ผ ป วยเคยมปฏกรยาเหมอนหรอคลายคลงกนน
มากอนในการไดรบยาครงกอนๆหรอไม
+1 0 0
10.อาการ/เหตการณไมพงประสงคน ไดรบการยนยน
โดยหลกฐานทเปนรปธรรม(objectiveevidence)
หรอไม
+1 0 0
รวม
ระดบคะแนน คะแนนมากกวาหรอเทากบ9 Definite/Certain ใชแน
คะแนนเทากบ5-8 Probable นาจะใช
คะแนนเทากบ1-4 Possible อาจจะใช
คะแนนนอยกวาหรอเทากบ0 Doubtful/Unlikely นาสงสย/ไมนาใช
������� HPVC.indd 57 16/11/59 09:10
ระบบเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพประเทศไทยHealth Product Vigilance System in Thailand58
1.3 ThaiAlgorithm
ขอคำ�ถ�ม คำ�ตอบเกณฑก�รประเมน
ใชแน น�จะใช อ�จจะใช ไมน�จะใช
1. ม อาการหรอผลการตรวจอย า ง ใดอยางหนงตอไปน ทยนยนวาเกดเหตการณไมพงประสงค
1.1 มประวตของอาการ (medicalhistory)*
1.2 อาการแสดงทางคลนก (clinicalsign)
1.3 มผลการตรวจทางหองปฏบตการ(laboratoryinvestigation)
Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y
2. ได รบยาทสงสยก อนเกดเหตการณ ไมพงประสงค
Y Y Y Y Y Y Y Y Y U
3. เหตการณไมพงประสงคดขนเมอ 3.1 หยดยาทสงสยหรอ 3.2 ลดขนาดของยาทสงสยหรอ 3.3 ใหยารกษาทเฉพาะเจาะจง (specificantagonist)
Y U Y Y U U U U U Y/U
4. ไม มสาเหตอนททำาให เกดเหตการณไมพงประสงคนอกจากยาทสงสย
Y Y Y Y Y Y U U U Y/U
5. เคยมรายงานเหตการณไมพงประสงคจากยาทสงสยมากอน
Y Y U Y/U Y U Y U U Y/U
6. เหตการณไมพงประสงคเกดขนในลกษณะกรณใดกรณหนงดงตอไปน
6.1 เกดจากยาทสงสยโดย (1) เจตนาใหยาซำาหรอ (2) ไมเจตนาใหยาซำา 6.2 เกดขนอยางรวดเรว (ภายในเวลา...
นาท)หลงจากการไดรบยา ทสงสยเพยงชนดเดยว 6.3 เกดขนณตำาแหนงทรบยา
Y Y Y U U U U U U Y/U
7. มประวตอาการทเหมอนหรอคลายคลงกนนมากอนเมอไดรบยากลมเดยวกบยาทสงสย
Y/U Y/U Y/U Y/U Y/U Y/U Y/U Y U Y/U
Y คอ ใชU คอ ไมใชหรอไมทราบหม�ยเหต: * ประวตของอาการหมายถงอาการแสดงทางคลนกทเกดขนกอนมาพบแพทยจากคำาบอกเลาของผปวย ** สามารถดาวนโหลดโปรแกรมไดทwww.fda.moph.go.th/vigilance
������� HPVC.indd 58 16/11/59 09:10
ระบบเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพประเทศไทยHealth Product Vigilance System in Thailand
59
ภ�คผนวก 2 เกณฑก�รประเมนคณภ�พร�ยง�นเหตก�รณ/อ�ก�รไมพงประสงคจ�กก�รใชย�
คณภาพความครบถวนของรายงานอาการไมพงประสงคจากการใชยาแบงออกเปน4ระดบดงน
ระดบคณภ�พ เกณฑก�รประเมนคณภ�พคว�มครบถวนของขอมล
ระดบ0 รายงานทประกอบดวยขอมลขนตำา
1.ขอมลทบงชเฉพาะรายงาน (unique identification) ไดแก
ชอสถานพยาบาลหรอแหลงทสงรายงานเปนตน
2.ข อมลผ ป วย (patient) เช น เพศ อาย นำาหนก ภาวะอนๆ
ทเกยวของเปนตน
3.ขอมลรายการยาทสงสย(suspecteddrug)อยางนอย1รายการ
4.ขอมลเหตการณอาการไมพงประสงคจากการใชยาอยางนอย
1อาการ
ระดบ1 รายงานทประกอบดวยขอมล1-4และขอมลดงตอไปน
5.วนทเรมรกษาดวยยาทสงสย
6.วนท เ ร มปรากฏหรอพบเหตการณ /อาการไม พ งประสงค
จากการใชยา(dateofonsetofreaction)
ระดบ2 รายงานทประกอบดวยขอมล1-6และขอมลดงตอไปน
7.อาการผดปกต หรอ เหตผลทต องใชยาดงกลาว (disorder/
reason for treatment) โดยระบในรปของ ICD code
(InternationalClassificationofDisease)ทถกตอง
8.ผลลพธท เกดขน (outcome) ขณะทรายงาน ตามทกำาหนด
ในแบบรายงาน
ระดบ3 รายงานทประกอบดวยขอมล1-9และขอมลดงตอไปน
9.ผลของการทำาrechallengeเปนบวก(positive)
หม�ยเหต ในกรณทผลการทำา rechallenge เปนลบ (negative)
จะจดใหอยในระดบ2
ระดบ9
(missing)
รายงานทขอมลไมครบถวนตามระดบ 0 ซงรายงานดงกลาวน จะถก
ยกเลก
������� HPVC.indd 59 16/11/59 09:10
ระบบเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพประเทศไทยHealth Product Vigilance System in Thailand60
ภ�คผนวก 3บ�งสวนของผลง�นตพมพในว�รส�รต�งประเทศ ทใชขอมลจ�ก Thai Vigibase
ในระหว�ง ป พ.ศ. 2551 ถง พ.ศ. 2559
�Detection of Adverse Drug Reaction Signals in the Thai FDADatabase: Comparison
BetweenReportingOddsRatioandBaysianConferencePropagationNeuralNetworks
Methods.TherapeuticInnovationandRegulatoryScience.07/2010;44(4):393-403.
�SafetyofHerbalProductsinThailandAnAnalysisofReportsintheThaiHealthProduct
VigilanceCenterDatabasefrom2000to2008.DrugSafety:2011;34(4):339-350.
�Characterization of Statin-AssociatedMyopathy Case Reports in Thailand Using
theHealthProductVigilanceCenterDatabase.DrugSafety2013;36(2):583-591.
�CharacterizationofHypersensitivityReactionsReportedamongAndrographisPaniculata
Users in Thailand Using Health Product Vigilance Center (HPVC) Database. BMC
ComplementaryandAlternativeMedicine:2014,14:515.
�Pharmacovigilance andTuberculosis: Applying the Lessonsof Thioacetazone. Type:
Perspectives,BulletinofWorldHealthOrganization.2014Dec1;92(12):918-919.
�SignalDetectionforThaiTraditionalMedicine:ExaminationofNationalPharmacovigilance
DataUsingReportingOddsRatioandReportedPopulationAttributableRisk.Regulatory
ToxicologyandPharmacology,2014Oct;70(1):407-412.
�Renin Angiotensin System Blockers-associated Angioedema in the Thai Population:
AnalysisfromThaiNationalPharmacovigilanceDatabase.AsianPacJAllergyImmunol
2015Sep;33(3):227-35.
�Candidate HLA Genes for Prediction of Co-trimoxazole-induced Severe Cutaneous
Reactions.PharmacogenetGenomics.2015Aug;25(8):402-11.
�Off-labelUseandPharmacovigilanceamongInfants:AnalysisoftheThaiHealthProduct
VigilanceNationalDatabase.Drugs&TherapyPerspectives.2016:1-7.
������� HPVC.indd 60 16/11/59 09:10
ระบบเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพประเทศไทยHealth Product Vigilance System in Thailand
61
บรรณานกรม 1. กองวชาการสำานกงานคณะกรรมการอาหารและยากระทรวงสาธารณสข.รายงานฉบบสมบรณการเฝาระวงการ
ใชอารตมซนนและอนพนธภายหลงไดรบอนมตทะเบยนตำารบในประเทศไทย.นนทบร.กองแผนงานและวชาการสำานกงานคณะกรรมการอาหารและยา;2539.
2. คณะกรรมการแหงชาตดานยา. บญชยาหลกแหงชาต พ.ศ. 2542 (บญชยาจากสมนไพร 2542). พมพครงท 1.กรงเทพฯ:โรงพมพการศาสนา;2542.
3. คณะกรรมการแหงชาตดานยา. บญชยาหลกแหงชาต พ.ศ. 2549 (บญชยาจากสมนไพร 2549). พมพครงท 1.กรงเทพฯ:โรงพมพการศาสนา;2549.
4. คณะอนกรรมการพฒนาระบบบรการกระทรวงสาธารณสข.เกณฑมาตรฐานพฒนาระบบบรการของสถานพยาบาลและหนวยงานสาธารณสขงานเภสชกรรมพบส.2539.กรงเทพฯ;2539.
5. คำาสงกระทรวงสาธารณสขท176/2546เรองแกไขทะเบยนตำารบยาทมซซาไพรด(Cisapride)เปนสวนประกอบอยสงณวนท11กมภาพนธพ.ศ.2546.คดจากราชกจจานเบกษาเลม120ตอนพเศษ26งวนท28กมภาพนธพ.ศ.2546.
6. คำาสงกระทรวงสาธารณสข1679/2555เรองแกไขทะเบยนตำารบไนมซไลด(Nimesulide)ประกาศณวนท13พฤศจกายนพ.ศ.2555คดจากราชกจจานเบกษาเลม129ตอนพเศษ194งวนท25ธนวาคมพ.ศ.2555.
7. คำาสงกระทรวงสาธารณสขท 504/2558 เรองเพกถอนทะเบยนตำารบยาสงณ วนท 19มนาคมพ.ศ. 2558.คดจากราชกจจานเบกษาเลม132ตอนพเศษ96งวนท24เมษายนพ.ศ.2558.
8. ฐานขอมลศนยเฝ าระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพสำานกงานคณะกรรมการอาหารและยา(ThaiVigibase)[อนเทอรเนต].[เขาถงเมอ30มนาคม2559].เขาถงไดจาก:http://thaihpvc.fda.moph.go.th
9. นคร ตงวนเจรญชย. อาการไมพงประสงคจากการใช injection site adaptor. วารสารขาวสารดานยาและผลตภณฑสขภาพ.2544;4(3):27-8.
10. นารตนเกษตรทต,ชลพรจระพงษา,สรยพรภทรสวรรณและคณะ.รายงานอาการอนไมพงประสงคจากการใชยาสการคมครองผบรโภคดานสาธารณสข:กรณศกษายาNeo-optal,บทคดยอผลงานการประชมวชาการคมครองผบรโภคดานสาธารณสขประจำาป2536ระหวางวนท9-11สงหาคม2536โรงแรมเมเลยหวหนประจวบครขนธ,หนาย-1-7.
11. ประกาศสำานกงานคณะกรรมการอาหารและยาเรองแกไขทะเบยนตำารบไนมซไลด(Nimesulide)ชนดรบประทานตองรายงานตอสำานกคณะกรรมการอาหารและยา ประกาศ ณ วนท 25 พฤษภาคม พ.ศ. 2552 คดจากราชกจจานเบกษาเลม126ตอนพเศษ90งวนท26มถนายนพ.ศ.2552.
12. ประกาศกระทรวงสาธารณสขเรองยาควบคมพเศษฉบบท23ประกาศณวนท30กรกฎาคมพ.ศ.2544คดจากราชกจจานเบกษาเลม112ตอนพเศษ89งวนท12กนยายนพ.ศ.2544.
13. ประกาศกระทรวงสาธารณสขเรองยาทตองแจงคำาเตอนการใชยาไวในฉลากและทเอกสารกำากบยาและขอความของคำาเตอนฉบบท29ประกาศณวนท11กมภาพนธพ.ศ.2546คดจากราชกจจานเบกษาเลม120ตอนพเศษ26งวนท28กมภาพนธพ.ศ.2546.
������� HPVC.indd 61 16/11/59 09:10
ระบบเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพประเทศไทยHealth Product Vigilance System in Thailand62
14. ประกาศกระทรวงสาธารณสขเรองยาทตองแจงคำาเตอนการใชยาไวในฉลากและทเอกสารกำากบยาและขอความของคำาเตอนฉบบท49ประกาศณวนท13พฤศจกายนพ.ศ.2555คดจากราชกจจานเบกษาเลม129ตอนพเศษ194งวนท25ธนวาคมพ.ศ.2555.
15. ประกาศกระทรวงสาธารณสขเรองยาควบคมพเศษฉบบท44ประกาศณวนท13พฤศจกายนพ.ศ.2555คดจากราชกจจานเบกษาเลม129ตอนพเศษ194งวนท25ธนวาคมพ.ศ.2555.
16. ประกาศกระทรวงสาธารณสขเรองยาทตองแจงคำาเตอนการใชยาไวในฉลากและทเอกสารกำากบยาและขอความของคำาเตอนฉบบท50ประกาศณวนท21พฤศจกายนพ.ศ.2555คดจากราชกจจานเบกษาเลม130ตอนพเศษ2งวนท7มกราคมพ.ศ.2556.
17. ประกาศกระทรวงสาธารณสข เรอง หลกเกณฑ วธการ และเงอนไขการจดทำารายงานผลการทำางานอนผดปกตของเครองมอแพทยหรอผลอนไมพงประสงคทเกดขนกบผบรโภค และรายงานการดำาเนนการแกไข ประกาศณวนท22มนาคมพ.ศ.2559คดจากราชกจจานเบกษาเลม133ตอนพเศษ102งวนท4พฤษภาคมพ.ศ.2559.
18. ประกาศคณะกรรมการพฒนาระบบยาแหงชาตเรองบญชยาหลกแหงชาตพ.ศ.2555ประกาศณวนท29มนาคมพ.ศ.2555คดจากราชกจจานเบกษาเลม129ตอนพเศษ85งวนท25พฤษภาคมพ.ศ.2555.
19. ประกาศคณะกรรมการพฒนาระบบยาแหงชาตเรองบญชยาหลกแหงชาตพ.ศ.2556ประกาศณวนท7สงหาคมพ.ศ.2556คดจากราชกจจานเบกษาเลม130ตอนพเศษ126งวนท30กนยายนพ.ศ.2556.
20. ประกาศสำานกงานคณะกรรมการอาหารและยาเรองเงอนไขการอนญาตใหนำาหรอสงยาเขามาในราชอาณาจกรเพอการศกษาวจยทางคลนก ประกาศ ณ วนท 18 ตลาคม พ.ศ. 2554 [อนเทอรเนต]. [เขาถงเมอ30มนาคม2559].เขาถงไดจาก:http://drug.fda.moph.go.th/zone_law/files/nym1_13-8-58_Final.pdf
21. ประกาศสำานกงานคณะกรรมการอาหารและยา เรอง แนวทางสำาหรบผรบอนญาตในการรายงานความปลอดภยของยาทใชในมนษย ยาเสพตดและวตถทออกฤทธตอจตและประสาททใชทางการแพทยภายหลงออกสตลาดประกาศณวนท18ธนวาคม2558[อนเทอรเนต].[เขาถงเมอ30มนาคม2559].เขาถงไดจาก:http://thaihpvc.fda.moph.go.th/thaihvc/Public/NewsAdr/uploads/hpvc_437.pdf
22. ประกาศสำานกงานคณะกรรมการอาหารและยา เรอง การปรบปรงคมอ/หลกเกณฑการตดตามความปลอดภยของยาใหม (safetymonitoringprogram)ประกาศณวนท 6กรกฎาคม2555 [อนเทอรเนต]. [เขาถงเมอ30มนาคม2559].เขาถงไดจากhttp://drug.fda.moph.go.th/zone_law/files/doc3.pdf
23. ประกาศสำานกงานคณะกรรมการอาหารและยาเรองการผลตยาแผนปจจบนเพอการวจยทางคลนกประกาศณวนท25มถนายน2555[อนเทอรเนต].[เขาถงเมอ30มนาคม2559].เขาถงไดจากhttp://drug.fda.moph.go.th/zone_law/files/drug_1190.pdf
24. ประกาศสำานกงานคณะกรรมการอาหารและยา เรอง กำาหนดคำารบรองเงอนไขการขนทะเบยน ตำารบยาสำาหรบการรายงานอาการไมพงประสงคจากการใชยารวมถงวคซนประกาศณวนท5กมภาพนธ2559[อนเทอรเนต].[เขาถงเมอ 30 มนาคม 2559]. เขาถงไดจาก: http://drug.fda.moph.go.th/zone_law/files/Condi-tion-MA-AE-Report.pdf
25. ปราณ ชวลตธำารง, ทรงพล ชวะพฒน, เอมมนส อตตวชญ, สดด รตนจรสโรจน, สมเกยรต ปญญามง,บญมสญญสจจาร.พษเรอรงของผงใบขเหลกในหนขาว.วารสารกรมวทยาศาสตรการแพทย2546;45(3):101-14.
������� HPVC.indd 62 16/11/59 09:10
ระบบเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพประเทศไทยHealth Product Vigilance System in Thailand
63
26. พทรยาโภคะกล.การประเมนสญญาณอนตรายจากการใชยาจากฐานขอมลThaiVigibaseสำานกงานคณะกรรมการอาหารและยา.วารสารขาวสารดานยาและผลตภณฑสขภาพ.2557;17(2):61-6.
27. พระราชบญญตเครองสำาอาง พ.ศ. 2558 ใหไว ณ วนท 10 สงหาคม พ.ศ. 2558 คดจากราชกจจานเบกษาเลม132ตอนท86กวนท8กนยายน2558.
28. พระราชบญญตยาพ.ศ.2510แกไขโดยพระราชบญญตยา(ฉบบท3)พ.ศ.2522ใหไวณวนท8พฤษภาคมพ.ศ.2522คดจากราชกจจานเบกษาเลม96ตอนท79วนท13พฤษภาคมพ.ศ.2522.
29. เยาวเรศอปมายนต,สรยาเวชวฐาน,วนดาแกวผนกรงษ,เยาวเรศอปมายนต,ภควดศรภรมย,วมลสวรรณเกษาวงษ.การตดตามการเกดอาการไมพงประสงคจาการใชยาทพฒนาจากสมนไพรในรายการตามบญชยาหลกแหงชาตพ.ศ.2549แบบใกลชด.นนทบร.กองแผนงานและวชาการสำานกงานคณะกรรมการอาหารและยา;2554.
30. รชตะรชตะนาวน,อมรนทรทกขญเสถยร,ละออชยลอกจ,อรญญาสวางอรยะสกล,ชะอรสนธสขศรวงศ,เพชรรตนพงษเจรญสข,และคณะ.การศกษาความชกของปญหาทางคลนกทเกดจากการใชสารทมสเตยรอยดปะปนโดยไมมขอบงชทางการแพทย:รายงานวจยฉบบสมบรณ.กรงเทพมหานคร:สำานกงานกองทนสนบสนนการวจย;2550.
31. วชรรงอภรมยนนท,วมลสวรรณเกษาวงษ.การเฝาระวงและตดตามอาการไมพงประสงคจากการใชยาของแพทยและเภสชกรในโรงพยาบาล.วารสารขาวสารดานยาและผลตภณฑสขภาพ.2551;11(4):5-11.
32. วชรรงอภรมยนนท,วมลสวรรณเกษาวงษ,พทรยาโภคะกล.กรณศกษายากลมaminoglycosides.วารสารขาวสารดานยาและผลตภณฑสขภาพ.2557;17(2):35-9.
33. วทยาประชาเฉลม.การประเมนการรายงานอาการไมพงประสงคจากการใชยาทรายแรงในระบบspontaneousreportingของประเทศไทยกรณศกษาอาการStevens-JohnsonSyndrome(SJS)และToxicEpidermalNecrolysis(TEN)[วทยานพนธ].กรงเทพมหานคร:มหาวทยาลยมหดล;2551.
34. วทยาประชาเฉลม. ยา Propylthiouracil กบกลมอาการ severe skin reation. วารสารขาวสารดานยาและผลตภณฑสขภาพ.2557;17(3):94-8.
35. วมล สวรรณเกษาวงษ. การพฒนาเครองมออตโนมตเพอการตรวจจบสญญาณเตอนภย. วารสารอาหารและยา:2549;13(1):56-65.
36. วมล สวรรณเกษาวงษ. การศกษาระบบการตดตามอาการไมพงประสงคจากการใชยาของโรงพยาบาลในประเทศไทย.นนทบร:กองแผนงานและวชาการสำานกงานคณะกรรมการอาหารและยา;2545.
37. วมลสวรรณเกษาวงษ.รายงานเบองตนผลการสำารวจเรองการรบรความเขาใจและพฤตกรรมตอการดำาเนนงานADRs ของแพทย. ใน: สรปรายงานการประชมสมมนาระดบชาตเพอพฒนาการตดตามอาการอนไมพงประสงคจากการใชยา. ศนยตดตามอาการอนไมพงประสงคจากการใชผลตภณฑสขภาพ 19-20 สงหาคม 2542สำานกงานคณะกรรมการอาหารและยา.นนทบร:สำานกงานคณะกรรมการอาหารและยา;2542.21-7.
38. วมลสวรรณเกษาวงษ,จนทมาโยธาพทกษ,รงนภาทรงศรพนธ,ปราโมทยตระกลเพยรกจ.คมอการใชThaiAlgorithm สำาหรบการประเมนอาการไมพงประสงคจากการใชยา (ฉบบสำาหรบผวจย). พมพครงท 1.กรงเทพมหานคร:อกษรกราฟฟคแอนดดไซน;2550.
������� HPVC.indd 63 16/11/59 09:10
ระบบเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพประเทศไทยHealth Product Vigilance System in Thailand64
39. วมล สวรรณเกษาวงษ, ปราโมทย ตระกลเพยรกจ, ภควด ศรภรมย, ชญานตย เพชรรตน, วรสทธ ศรศรวชย.การประเมนการใช Thai Algorithm สำาหรบการตดตามอาการไมพงประสงคจากการใชยา. วารสารวชาการสาธารณสข.2559;25(4):673-82.
40. วมลสวรรณเกษาวงษ, วนดาแกวผนกรงษ, เยาวเรศอปมายนต,ภควดศรภรมย.การเฝาระวงตดตามอาการไมพงประสงคจากการใชยาจากสมนไพรทมการพฒนาในบญชยาหลกแหงชาต พ.ศ. 2542. ศนยตดตามอาการไมพงประสงคจากการใชยากองแผนงานและวชาการสำานกงานคณะกรรมการอาหารและยา;2545.
41. วมลสวรรณเกษาวงษ,วชรรงอภรมยนนท,ภควดศรภรมย.การประเมนผลมาตรการจดการความเสยงดานยา:กรณศกษายาnimesulide.นนทบร.กองแผนงานและวชาการสำานกงานคณะกรรมการอาหารและยา;2557.
40. ศนยตดตามอาการอนไมพงประสงคจากการใชผลตภณฑสขภาพกองแผนงานและวชาการสำานกงานคณะกรรมการอาหารและยา. การศกษาความชกและอบตการณการเกดอาการไมพงประสงคจากการใชยาในผปวยทเขารบการรกษาตวในโรงพยาบาลทคดเลอก.นนทบร.กองแผนงานและวชาการสำานกงานคณะกรรมการอาหารและยา;2548.
43. ศนยเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพ สำานกงานคณะกรรมการอาหารและยา. คมอการใช ThaiAlgorithmในการประเมนอาการไมพงประสงคจากการใชยาฉบบสำาหรบผวจย.นนทบร.กองแผนงานและวชาการสำานกงานคณะกรรมการอาหารและยา;2550.
44. ศนยเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพสำานกงานคณะกรรมการอาหารและยา.ภาวะตบอกเสบจากยาจากสมนไพร(ใบ)ขเหลกชนดเมดตำารบยาเดยว:บทเรยนการตรวจจบสญญาณ.ใน:เอกสารประกอบการประชมวชาการงานเฝาระวงความปลอดภยจากการใชยาประจำาป2551เรองPharmacovigilance:PartnershipforPatientSafetyระหวางวนท2-3กรกฎาคม2551โรงแรมดเอมเมอรลดกรงเทพมหานคร.ชดท1หนา15-9.
45. สมทรงลาวณยประเสรฐ,ชยโยชยชาญทพยทธ,สรชยอญเชญ,ยพนลาวณยประเสรฐ.ดาเรสเซนต:การศกษาความเปนพษของบาราคอลตอตบโดยการทดสอบดวยเซลลมะเรงเพาะเลยงของตบคนชนดเฮพจ2.ไทยเภสชสาร2544;25(3-4):149-59.
46. สมบตตรประเสรฐสข,มงคลหงษศรนรชร,อนชตจฑะพทธ.ภาวะตบอกเสบจากสมนไพร“ขเหลก”บทเรยนเพอการพฒนาสมนไพรไทย.คลนกนานาสาระ2000;186(16):385-90.
47. สำานกงานคณะกรรมการอาหารและยา.HPVCsafetynewsเรองความเสยงจากการใชวคซนMMRสายพนธL-zagrebในผใหญและวยรนฉบบวนท2/2554วนท17มนาคม2554.
48. สำานกงานคณะกรรมการอาหารและยา. HPVC safety news เรอง รายงานการเกดปฏกรยาไวเกน(hypersensitivity) ภายหลงการใชยาจากสมนไพรฟาทะลายโจร ฉบบท 1/2556 วนท 31 มกราคม 2556[อนเทอรเนต]. [เขาถงเมอ 30 มนาคม 2559]. เขาถงไดจาก: http://thaihpvc.fda.moph.go.th/thaihvc/Public/News/uploads/hpvc_2_5_47.pdf
49. สำานกงานคณะกรรมการอาหารและยา.จดหมายขาวAPRNewsletterเรองอาการไมพงประสงคจากการใชยาสมนไพรขเหลกฉบบเดอนพฤษภาคม2543[อนเทอรเนต].[เขาถงเมอ30มนาคม2559].เขาถงไดจาก:http://thaihpvc.fda.moph.go.th/thaihvc/Public/News/uploads/hpvc_2_5_0_100394.pdf
������� HPVC.indd 64 16/11/59 09:10
ระบบเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพประเทศไทยHealth Product Vigilance System in Thailand
65
50. สบญญาหตงคบด.แนะนำาศนยADRs.ใน:สรปรายงานการประชมสมมนาระดบชาตเพอพฒนาการตดตามอาการอนไมพงประสงคจากการใชยา. ศนยตดตามอาการอนไมพงประสงคจากการใชผลตภณฑสขภาพ สำานกงานคณะกรรมการอาหารและยา.นนทบร:สำานกงานคณะกรรมการอาหารและยา;2542.หนา15-8.
51. สบญญาหตงคบด,ภควดศรภรมย.การศกษาการตดตามขอมลการใชยาcisaprideแบบintensivemonitoringในโรงพยาบาล.นนทบร:กองวชาการสำานกงานคณะกรรมการอาหารและยา;2544.
52. สบญญาหตงคบด, วมล สวรรณเกษาวงษ, TohM, วษณ ธรรมลขตกล, อมพร อทธระววงศ. โครงการศกษาอบตการณการเกดอาการไมพงประสงคจากการใชยาในผปวยทเขารบการรกษาในโรงพยาบาลทคดเลอก21แหง.นนทบร:กองแผนงานและวชาการสำานกงานคณะกรรมการอาหารและยา;2548.
53. สบญญาหตงคบด,สพรชยกองพฒนากล,สวฒนวมลวฒนาภณฑ,วมลสวรรณเกษาวงษ,จนทรสดารมโพธธารทอง.รายงานการประเมนผลการตดตามอาการอนไมพงประสงคจากการใชยา ระบบ Sponataneous ReportingSystem.พมพครงท1.กรงเทพมหานคร:ชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย;2544.
54. อรรณเกยรต กาญจนพบลยวงศ, กนกทพย ทพยรตน. การระบาดของกลมอาการคลายโรคคางทมหลงรบวคซนMumpsMeasles Rubella (MMR) ในวทยาลยพยาบาลแหงหนง กรงเทพมหานคร เดอนเมษายน 2553.ในรายงานการเฝาระวงทางระบาดวทยาประจำาสปดาหปท41ฉบบท19:21พฤษภาคม2553.หนา293-4.
55. BoonmuangP,NathisuwanS,ChaiyakunaprukN,SuwankesawongW,PokhagulP,TeerawattanapongN,etal.CharacterizationofStatin-AssociatedMyopathyCaseReportsinThailandUsingtheHealthProductVigilanceCenterDatabase.Drugsaf.2013Sep;36(9):779-87.
56. BunchualiuaW,ZuckermanI,KulsomboonV,SuwankesawongW,SinghasivanoonP,KaewkugwalJ.Detection of Adverse Drug Reaction Signals in the Thai FDADatabase: Comparison BetweenReportingOddsRatioandBaysianConferencePropagationNeuralNetworksMethods.TherapeuticInnovationandRegulatoryScience07/2010;44(4):393-403.
57. ClarkD.Assessmentofassociationsbetweenvariousdrugsanderythemamultiforme,Stevens-JohnsonSyndromeandepidermalnecrolysis:NitratesandEM,SJSand/orEN.WHOCollaboratingCentreforInternationalDrugMonitoringSignal.2002,Dec:5-9.
58. FalzonD,HillG,PalSN,SuwankesawongW,JaramilloE.Pharmacovigilanceandtuberculosis:applyingthelessonsofthioacetazone.Publication:BulletinoftheWorldHealthOrganization;Type:Perspectives,BulletinofWorldHealthOrganization.2014Dec1;92(12):918-9.
59. EdNapke.Rifater-Dyspnoea.WHOCollaboratingCentreforInternationalDrugMonitoringSignal.1997,April:3.
60. Mohamed F, RonaldM, Monica P: Acute hypersensitivity reactions after the oral use ofAndrographispaniculatacontainingdrugs,DrugSafety2008;31(10):885-960.(ABSTRACTS).
61. LopezZJ.PropylthiouracilandStevens-JohnsonSyndrome,ErythemamultiformeandEpidermalnecrolysis.WHOPharmaceuticalNewsletter.2013,2:13-6.
������� HPVC.indd 65 16/11/59 09:10
ระบบเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพประเทศไทยHealth Product Vigilance System in Thailand66
62. KongpanT,MahasirimongkolS,KonyoungP,KanjanawartS,ChumworathayiP,WichukchindaN,etal.Candidate HLA genes for prediction of co-trimoxazole-induced severe cutaneous reactions.PharmacogenetGenomics.2015Aug;25(8):402-11.
63. SinghalKC.Colchicine-Stevens-JohnsonSyndrome.WHOCollaboratingCentreforInternationalDrugMonitoringSignal.2002,Sep:33-4.
64. SinghalKC.Artemether-Headache.WHOCollaboratingCentreforInternationalDrugMonitoringSignal.2001,April:1-3.
65. NiamtawornP,SuwankesawongW,SubongkotS,DilokthornsakuP,ChaiyakunaprukN.Off-labeluseandpharmacovigilanceamonginfants:analysisoftheThaiHealthProductVigilanceNationalDatabase.DrugsTherPerspectives2016;1-7.
66. OlssonS,PalSN,StergachisA,CouperM.Pharmacovigilanceactivitiesin55low-andmiddle-incomecountries:aquestionnaire-basedanalysis.DrugSaf.2010;33(8):689-703.
67. SaokaewS,SuwankesawongW,PermsuwanU,ChaiyakunaprukN.SafetyofHerbalProductsinThailand:ananalysisofReportsintheThaiHealthProductVigilanceCenterDatabasefrom2000to2008.DrugSafety:2011;34(4):339-50.
68. SartoriD.Dimenhydrinate andErythemamultiforme/Steven-JohnsonSyndrome: inWHOSignal,Sweden,UppsalaMonitoringCentre.2015,Dec:15-9.
69. Suwankesawong W, Saokaew S, Permsuwan U, Chaiyakunapruk N. Characterization ofhypersensitivityreactionsreportedamongAndrographispaniculatausersinThailandusingHealthProductVigilancecenter(HPVC)Database.BMCComplementaryandAlternativeMedicine,2014Dec24;14:515.
70. WechwithanS,SuwankesawongW,SornsrivichaiV,McNeilEB,JiraphongsaC,ChongsuvivatwongV:SignaldetectionforThaitraditionalmedicine:Examinationofnationalpharmacovigilancedatausingreportingoddsratioandreportedpopulationattributablerisk.RegulatoryToxicologyandPharmacology.2014,Oct;70:407-12.
71. WHOHealthOrganization.TheImportanceofPharmacovigilance:Safetymonitoringofmedicinalproducts.Geneva,WorldHealthOrganization,2002.
������� HPVC.indd 66 16/11/59 09:10
ระบบเฝ�าระวงความปลอดภยด�านผลตภณฑ�สขภาพประเทศไทยHealth Product Vigilance System in Thailand
เพ�อส�งเสร�มความปลอดภยด�านยาและผลตภณฑ�สขภาพอนของประเทศไทยfor Improving the Safety of Medicines and Other Health Products in Thailand
สำนกงานคณะกรรมการอาหารและยา
กระทรวงสาธารณสข
-1.pdf 1 16/11/59 09:19