TL 474 77

วตถประสงคการเรยนร

เมอศกษาบทเรยนนแลวนกศกษาควรจะสามารถ

1. อธบายหลกการของวธการจดกจกรรมการเรยนรแบบตาง ๆ ไดถกตอง

2. ออกแบบการจดกจกรรมการเรยนรใหเหมาะสมกบเนอหาสาระชววทยา

3. จดเนอหาสาระและกจกรรมการเรยนรไดสอดคลองกบความสนใจและความถนด

ของผเรยน

4. เลอกวธการจดกจกรรมการเรยนรทพฒนาการคดของผเรยนใหมความสามารถใน

การคดสรางสรรค คดอยางมวจารณญาณ

การจดการเรยนรวทยาศาสตรทดคงไมใชวธใดวธหนงเพยงวธเดยวสงสาคญทควร

ยดถอในการจดการเรยนรวทยาศาสตรควรอยบนพนฐานของการใชหลกการหลายวธรวมกน

จากการสารวจความคดเหนของครวทยาศาสตรใหความเหนวาโดยทวไปการจดการเรยนร

วทยาศาสตรทดควรมลกษณะทเนนการไดปฏบตและการคด มความนาสนใจ นกเรยนสามารถ

นาเนอหาทเรยนรไปใชในชวตประจาวนได เนนกระบวนการทางวทยาศาสตร ใชกลยทธการม

สวนรวมในการเรยนรไดดวยตนเอง

สาระชววทยาเปนสาระหนงของกลมสาระการเรยนรวทยาศาสตร การจดการเรยนรท

เปนหวใจสาคญ คอ มงเนนกระบวนการทางวทยาศาสตรซงประกอบดวย การสงเกต การ

รวบรวมขอมล การทดลอง และการสรปผลเปนสาคญ การจดการเรยนรจงเปนแบบทสงเสรม

ผเรยนใหเกดทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรและพฒนาการใน 3 ดาน คอ

1. ความร ความคด (Cognitive Domain) คอ ทาใหผเรยนเกด ความร ความเขาใจ ถง

ขนทจะนาไปใชใหเกดประโยชน ทงแกตนเองและสงคมไดเปนอยางด

2. ดานเจตคตและอารมณ (Affective Domain) คอ การสรางความรสกทดงามตอสงท

เปนสภาพแวดลอมของตนเอง ไมมอารมณทหวนไหวงายมเหตผลในการพจารณาตดสนปญหา

ตาง ๆ

บทท 3 วธการจดการเรยนรสาระชววทยา

TL 474 78

3. ดานจตทกษะ (Psychomotor Domain) คอ ทาใหผเรยนเกดความชานาญในการ

กระทากจกรรมตาง ๆ เชน มความชานาญในการใชอปกรณ เครองมอทดลองทางวทยาศาสตร

ตาง ๆ มทกษะการวด การเขยนไดถกตอง แมนยา และรวดเรว เปนตน

วธการจดการเรยนรทดทสดกบทกสถานการณหรอทก ๆ เนอเรองของแตละสาระการ

เรยนรนนไมม ครผสอนจะตองใชดลยพนจในการเลอกวธการจดการเรยนรใหเหมาะสมในแตละ

สถานการณ ในสถานการณหนง ๆ หรอเนอเรองหนง ๆ ไมจาเปนวาจะใชเพยงวธเดยวโดย

ตลอด เชน เนอเรองหนงอาจจะใชการบรรยายเพอเรมตนการเรยน หรอเพอแนะนาเรองใหม

หรอเพออธบายสงทเขาใจยาก ๆ แลวตดตามดวยการสาธตโดยครทาการทดลองใหด หรอ

นกเรยนทดลองเปนกลม หรอเปนรายบคคล และในตอนสดทายของบทเรยน อาจจะเปนการ

สรปผลโดยการอภปรายเปนกลม แลวเสนอผลงานแตละกลมตอชนเรยน หรอมการอภปราย

รวมกนทงชน เปนตน

การจดกจกรรมการเรยนร

กจกรรมการเรยนร หมายถง การดาเนนการตาง ๆ ในโรงเรยนทเกยวกบการเรยนการ

สอน โดยความรวมมอระหวางครและนกเรยน เพอใหการเรยนการสอนไดดาเนนไปอยางม

ประสทธภาพ และผเรยนเกดการเปลยนแปลงพฤตกรรมตามจดประสงคการเรยนรทกาหนดไว

ผเรยนจะบรรลจดประสงคการเรยนรไดจะตองมการจดกจกรรมการเรยนรทเหมาะสม

ซงจะเปนสอนาความรไปสผเรยน กจกรรมการเรยนรมหลายรปแบบ แตละแบบยอมมขอจากด

และประสทธภาพในการนาความรใหเกดขนกบผเรยนไดแตกตางกน ครจงตองมความเขาใจ

กจกรรมการเรยนรรปแบบตาง ๆ เพอเลอกใชไดอยางเหมาะสมกบเนอหาสาระวชา

หลกการจดการเรยนร

การจดกจกรรมการเรยนรอาจเปนกจกรรมททาใหผเรยนไดคนหาความร เชน การสาธต

ไมวาจะเปนกจกรรมชนดใด ผสอนควรคานงถงสงตอไปน

1. จดกจกรรมการเรยนรไดสอดคลองกบเจตนารมณของหลกสตรในปจจบน เปน

หลกสตรตามพระราชบญญตการศกษา พทธศกราช 2551 ซงมเจตนารมณใหผเรยนเกดการ

เรยนรดวยตวเอง โดยเนนผเรยนเปนศนยกลาง ผเรยนสามารถสรางองคความรไดเอง และ

จะตองฝกฝนใหผเรยนคดเปน หรอใชกระบวนการคดในการแกปญหา

2. จดกจกรรมใหสอดคลองกบจดประสงคการเรยนร เพอใหการเรยนการสอนบรรล

ตามจดประสงคทไดกาหนดไว เชน จดประสงคเพอใหนกเรยนสามารถทดลองได กจกรรมการ

เรยนรกจดใหมการทดลอง เปนตน

TL 474 79

3. จดกจกรรมใหสอดคลองและเหมาะสมกบวย ความสามารถ ความสนใจของผเรยน

เพอทาใหการเรยนไมนาเบอ เกดความสนก เพราะตรงกบความสนใจของผเรยน

4. จดกจกรรมใหสอดคลองกบลกษณะของเนอหาวชา

5. จดกจกรรมใหมลาดบขนตอน เพอใหการเรยนการสอนมความตอเนอง ผเรยนจะได

เขาใจและไมสบสน

6. จดกจกรรมใหนาสนใจ โดยใชสอการเรยนการสอนทเหมาะสม

7. จดกจกรรมใหผเรยนเปนผกระทากจกรรม เพอใหผเรยนสามารถเรยนรดวยตนเอง

ผสอนเปนผอานวยความสะดวก วธนนกเรยนจะเกดการพฒนาตนเองทางดานการคด การปฏบต

การแกปญหา การทางานรวมกน การวางแผนจดการ กลาวคอ เกดการเรยนรการหาความร

(Learn how to learn) ซงมคามากกวาตวความร

8. จดกจกรรมโดยใชวธการทาทายความคดความสามารถของผเรยนเปนการเปด

โอกาสใหผเรยนไดแสดงความสามารถตามความถนด และไดพฒนาศกยภาพสวนตวของผเรยน

9. จดกจกรรมโดยใชเทคนควธการสอนทหลากหลาย ผเรยนจะไมเบอ และเปนการฝก

ใหผเรยนมความสามารถหลาย ๆ อยาง นอกจากนนยงเหมาะกบเนอหา ขนตอนในการสอนใน

วชานน ๆ

10. จดกจกรรมโดยใหมบรรยากาศทสนกและเปนกนเอง ผเรยนจะเรยนดวยความสข

ไมเครยด เกดพฒนาการทางอารมณ (EQ) จะทาใหเกดการเรยนรไดด

11. ตองมการวดผลการใชกจกรรมแตละครง เชน อาจใชวธการสงเกต ซกถาม

ตรวจสอบผลงาน เมอพบวากจกรรมใดใชไมไดผล ควรวเคราะหหาสาเหตและปรบปรงหรอ

เปลยนแปลงใหมความเหมาะสมมากขน

สรปไดวาการจดกจกรรมควรจดหลากหลายและใหตรงกบวตถประสงคการเรยนร เนน

ผเรยนเปนศนยกลาง ทาใหผเรยนมความสนก เกดพฒนาการหลาย ๆ ดาน รวมทงการทางาน

รวมกน และฝกการแกปญหา กลาวคอ นกเรยนจะไดมพฒนาการในการทางานควบคกบความร

รปแบบการจดกจกรรมการเรยนการสอน

การจดกจกรรมการเรยนการสอนโดยทวไปแบงได 2 รปแบบ ไดแก

1. กจกรรมการเรยนการสอนทยดครเปนศนยกลาง ครเปนผนา เปนผถายทอดความร

นกเรยนเปนผรบการถายทอดความร เปนการสอสารทางเดยว รปแบบนไมควรนามาใชตลอด

ในกจกรรมการเรยนการสอน เพราะนกเรยนจะเกดการพฒนาการ เกดความคด ความสนใจนอย

TL 474 80

ควรใชในบางโอกาสหรอใชรวมกบเทคนคอน เชน การบรรยายทางเทคนค นกเรยนมสวนรวม

บางภายใตการนาหรอคาสงของคร เชน การสาธต การสอบถาม เปนตน

2. กจกรรมการเรยนการสอนทยดนกเรยนเปนศนยกลาง เปนกจกรรมทครเปดโอกาส

ใหนกเรยนมสวนรวมในการเรยนการสอนอยางแทจรง ครเปนผประสานงาน ใหคาแนะนา เปน

ผอานวยความสะดวก (facilitator) ครอาจชวยสรปเปนประเดนสาคญ

กจกรรมการเรยนการสอนทยดนกเรยนเปนศนยกลาง แบงเปน

2.1 กจกรรมกลมใหญ เปนกจกรรมทนกเรยนในชนทงหมดมสวนรวม โดยมครเปน

ผแนะนา มอบหมายงาน สมาชกในกลมประมาณ 15-20 คน ไมควรมากกวาน การเลนเกม การ

ทายปญหา การอภปราย การแสดงละคร เปนตน

2.2 กจกรรมกลมยอย เปนกจกรรมทนกเรยนมโอกาสรวมกจกรรมทกคน ฝกทกษะ

และความรบผดชอบ ไดแสดงความสามารถและความคดเหนอยางทวถง ขนาดของกลมอาจ

แบงเปน 4-6 คน ตามปรมาณงานทกาหนด ขนาด 4 คนจะศกษาคนควาทากจกรรมไดด เพราะ

คนนอยการประสานงานกนด และกระจายงานความรบผดชอบไดด

2.3 กจกรรมทยดนกเรยนเปนรายบคคล เปนกจกรรมทสงเสรมความแตกตาง

ระหวางบคคล มงใหนกเรยนไดปฏบตงานตามความสามารถ ความถนด ความสนใจของแตละ

คน นกเรยนไดพฒนาความสามารถของตนเองอยางเตมท เชน การทดลอง การประดษฐ การ

ทารายงาน เปนตน

ขนตอนการดาเนนกจกรรม โดยทวไปกจกรรมการเรยนการสอนจะประกอบดวยขน

ตาง ๆ ดงน

1. ขนนาสบทเรยนหรอกจกรรม เปนขนเตรยมความพรอมใหแกผเรยน และเปนการ

เราความสนใจใหผเรยนอยากร อยากเหน อยากคด อยากทา

2. ขนปฏบตกจกรรม ประกอบดวย

2.1 ขนกจกรรม เปนสวนทผเรยนไดรวมในกจกรรม ไดฝกปฏบตทดลอง คด

ตดสนใจ ซงชวยทาใหผเรยนไดแสดงออกในการทากจกรรม ไดแสดงความคดเหนกบเพอนใน

กลม

2.2 ขนอภปราย เปนสวนทผเรยนจะไดมโอกาสนาเอาประสบการณทไดรบจากขน

กจกรรมวเคราะห เพอใหเกดความเขาใจทชดเจนและแมนยา นอกจากนยงฝกใหรจกการ

ยอมรบฟงซงกนและกน ความใจกวาง ไมดวนตดสนใจหรอลงขอสรป

TL 474 81

3. ขนสรปและประเมนผล

3.1 ขนสรป เปนสวนทผสอนและผเรยนประมวลขอความรทไดจากขนกจกรรมและ

ขนอภปราย และนามาสรปหาสาระและใจความสาคญ เพอชวยใหผเรยนสามารถนาไปใชใน

ชวตประจาวนและสงคมตอไป

3.2 การประเมนผล เปนการทดสอบผเรยนหลงจากทากจกรรม วามความรหรอม

ทกษะตรงตามเปาหมายของกจกรรมหรอไม นอกจากนเปนการประเมนผลความคดเหนเพอ

ปรบปรงกจกรรมในคราวตอไป

การจดการเรยนรทเนนผเรยนเปนศนยกลาง

พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พทธศกราช 2542 ไดกาหนดแนวทางปฏรปการศกษา

โดยมงเนนใหความสาคญกบผเรยนเปนหลก และใหความสาคญสงสดในกระบวนการปฏรป

กระบวนการเรยนรทเนนผเรยนเปนศนยกลาง เพอใหผเรยนไดพฒนาเตมศกยภาพ สามารถ

เรยนรไดดวยตนเอง และรจกแสวงหาความรไดอยางตอเนองตลอดชวต ดงนนการจดการเรยน

การสอนไมวาจะเปนสาระวชาใด จงควรเปนกจกรรมทนกเรยนไดมโอกาสแสดงออกอยางอสระ

มสวนรวมในการวางแผนการเรยนร ซงผเรยนจะไดเรยนรตรงความตองการ ความสนใจ และ

ความถนดของตนเอง มการทดลองปฏบตดวยตนเอง ตลอดจนการแลกเปลยนเรยนรรวมกบ

ผอน และทสาคญทสด คอ ผเรยนเรยนรจากสภาพจรง ทาใหไดรบประสบการณตรง ทงหมดน

ทาใหผเรยนไดเรยนรอยางมความสข

ตวบงชการเรยนการสอนทเนนผเรยนเปนศนยกลาง

ศนยพฒนาคณภาพการเรยนการสอน (พ.ค.ร.) สานกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต

ไดพฒนาตวบงชการเรยนการสอนทเนนผเรยนเปนศนยกลางขน โดยกาหนดตวบงชการเรยน

ของผเรยน 9 ขอ และตวบงชการสอนของคร 10 ขอ เปนเครองตรวจสอบวา เมอใดกตามทเกด

การเรยนหรอการสอนตามตวบงชเหลาน เมอนนไดเกดการเรยนการสอนทเนนผเรยนเปน

ศนยกลางแลว ดงน

ตวบงชการเรยนรของผเรยน

1. ผเรยนมประสบการณตางสมพนธกบธรรมชาตและสงแวดลอม

2. ผเรยนฝกปฏบตจนคนพบความถนดและวธการของตนเอง

3. ผเรยนทากจกรรมแลกเปลยนเรยนรจากกลม

TL 474 82

4. ผเรยนฝกคดอยางหลากหลายและสรางสรรคจนตนาการ ตลอดจนไดแสดงออก

อยางชดเจนและมเหตผล

5. ผเรยนไดรบการเสรมแรงใหคนหาคาตอบ แกปญหา ทงดวยตนเองและรวมดวย

ชวยกน

6. ผเรยนไดฝกคนควา รวบรวมขอมล และสรางสรรคความรดวยตนเอง

7. ผเรยนไดเลอกทากจกรรมตามความสามารถ ความถนด และความสนใจของตนเอง

อยางมความสข

8. ผเรยนฝกตนเองใหมวนยและมความรบผดชอบในการทางาน

9. ผเรยนฝกประเมนปรบปรงตนเองและยอมรบผอน ตลอดจนสนใจใฝหาความรอยาง

ตอเนอง

ตวบงชการสอนคร

1. ครเตรยมการสอนทงเนอหาและวธการ

2. ครจดสงแวดลอมและบรรยากาศทปลกเรา จงใจ และเสรมแรงใหผเรยนเกดการเรยนร

3. ครเอาใจใสนกเรยนเปนรายบคคล และแสดงความเมตตาผเรยนอยางทวถง

4. ครจดกจกรรมและสถานการณใหผเรยนไดแสดงออกและคดอยางสรางสรรค

5. ครสงเสรมใหผเรยนฝกคด ฝกทา และฝกปรบปรงตนเอง

6. ครสงเสรมกจกรรมแลกเปลยนเรยนรจากกลม พรอมทงสงเกตสวนดและปรบปรง

สวนดอยของผเรยน

7. ครใชสอการสอนเพอฝกการคด การแกปญหา และการคนพบความร

8. ครใชแหลงเรยนรทหลากหลายและเชอมโยงประสบการณกบชวตจรง

9. ครฝกฝนกรยา มารยาท และวนยตามวถวฒนธรรมไทย

10. ครสงเกตและประเมนพฒนาการของผเรยนอยางตอเนอง

เทคนคในการจดการเรยนรสาระชววทยา

ในบทเรยนนจะเลอกเฉพาะวธจดการเรยนรทเหนวาเหมาะสมกบชววทยา บางวธเทานน

มาเสนอ เพอเปนแนวทางในการนาไปใชจดการเรยนรใหเกดผลดและบรรลเปาหมายของแตละ

บทเรยนแตละเนอเรอง

TL 474 83

การจดการเรยนรแบบสบคน (Inquiry Method)

การจดการเรยนรแบบสบคนมจดมงหมายใหผเรยนไดแสวงหาความรดวยตนเอง โดย

ครไมตองอธบายหรอบอกกฎเกณฑตาง ๆ ใหกอน นกเรยนจะเปนผมสวนรวมกจกรรมมากทสด

กลาวคอ นกเรยนจะตองเปนผคดแกปญหาหรอหาคาตอบจากสถานการณทครสรางขนใหเกด

ปญหา เกดความของใจสงสยอยากร นกเรยนจะหาสาเหตแหงปญหาดวยการรวบรวมขอเทจจรง

ตงเปนสมมตฐาน ออกแบบการทดลองเพอทดสอบสมมตฐานของเขา ตลอดจนการแปล

ความหมายจากผลการทดลองดวยตวเขาเอง ครมหนาทเพยงเปนผกระตนหรอเราใหนกเรยนได

กาหนดปญหา ตงคาถาม เพอเปนแนวทางคนหาคาตอบของคาถาม หรอสมมตฐาน โดยใช

ประสบการณเดม ความรเดม มาประมวลเขากบการคดอยางมเหตผล จากสถานการณทกาลง

เผชญอย เชน ครจะสอนเรองการสงเคราะหแสงของพชซงนอกจากได นาตาล แลวยงไดแกส

ออกซเจนเปนผลพลอยได (by product) อกดวย ครจดเตรยมอปกรณตาง ๆ โดยใชพชจาพวก

สาหรายหางกระรอก เปนพชทดลอง นกเรยนจะตองสงเกตวาครเตรยมอะไรมาบาง วธการ

ทดลองทาอยางไรบาง มวธการเกบแกสอยางไร ทาไมจงตองเกบดวยวธน จะใชวธอนไดหรอไม

แกสทเกดขนเปนแกสออกซเจนจรงหรอ และจะทา

การทดสอบแกสนไดอยางไร

ตลอดการทดลองนกเรยนจะตองตงใจและ

กระตอรอรนทจะคนหาคาตอบ นกเรยนจะมคาถาม

ทาไม? อยางไร? เพราะเหตใด? อยในใจตลอดเวลา

การจดการเรยนรวธนผสอนไมตองอธบายมาก สวน

นกเรยนกตงใจทจะคนหาคาตอบ โดยใชข นตอน

กระบวนการทางวทยาศาสตรมาคนหาคาตอบ จงนบไดวาเปนวธการสอนทเปนผลดแกทงผสอน

และผเรยน

การสอนโดยวธสบคนนบไดวามเหตผลสอดคลองกบกระบวนการจดการเรยนรในดาน

ตาง ๆ ดงน

1. การเรยนร (learning) เนองจากผเรยนตองคนหาคาตอบดวยตนเอง ดงนนประสบการณ

หรอความรทไดรบยอมมมากกวาการทครเปนผบอกเลาใหทงหมด อกประการหนงธรรมชาต

ของผเรยนยอมมความตองการอยากรเปนพนฐานอยแลว ดงนนการสอนโดยวธนจงสอดคลอง

กบความตองการอยากร ตามระดบความรความสามารถในการรบรซงแตกตางกนไปแตละบคคล

ภาพท 3.1 การทดลองการสงเคราะห

ดวยแสงของพช

TL 474 84

2. ความสนใจ (interest) การจดการเรยนรวธนกระตนความสนใจของนกเรยนเปน

อยางมาก สามารถตรงความสนใจของนกเรยนไดตลอดกระบวนการเรยนร นกเรยนมความ

กระตอรอรน ในการรวมกจกรรมดวยความพงพอใจ

3. มโนมต (concept) การเรยนแบบนนกเรยนพบคาตอบโดยตวเขาเอง ดงนนเขาสามารถ

เกดมโนมตไดจากความสามารถของเขาจากการสรปคาตอบทคนหาอยางมเหตผล มโนมตใน

ลกษณะนจะจดจาไดตลอดไป

4. ความคดสรางสรรค (creative thinking) การจดการเรยนรโดยวธนจะสงเสรมให

นกเรยนไดใชสตปญญาในการคดคนหาคาตอบ เปนการฝกฝนความคด ซงนาไปสการพฒนา

ทางดานความคดสรางสรรคอยางมประสทธภาพ นอกจากนยงไดฝกฝนเทคนค ในการแสวงหา

ความรดวยตนเอง โดยสามารถนาวธการทไดเรยนรมาใชแสวงหาความรดวยตนเอง

5. ความรบผดชอบ (responsibility) การจดการเรยนรวธน จะฝกฝนใหนกเรยนเปนผม

ความรบผดชอบสงเพราะในกระบวนการเรยนนกเรยนจะตองคนหาคาตอบดวยตนเองอยแลว

ดงนนในการทตองคอยรบคาสงจากครหรอการทมครคอยควบคมจงเกอบไมมนกเรยนสามารถม

ความคดทเปนอสระ เปนตวของตวเอง ซงหวงไดวาเขาจะเปนประชาชนทอยในสงคมระบอบ

ประชาธปไตยทมประสทธภาพสง

ขนการจดการเรยนรแบบสบคนหาความร

การจดการเรยนรแบบสบคน อาจแบงออกไดเปน 5 ขน

1. ตงปญหา ครจะจดสถานการณทเปนปญหา ซงอาจทาไดหลายลกษณะ เชน สราง

สถานการณทขดแยงกนระหวางประสบการณหรอความรเดมของนกเรยนกบปญหาทครตงขน

นกเรยนจะตองทาการสบสวนคนหาความจรง หรอครอาจตงปญหา เชน กจกรรมจากการ

ทดลองของครหรอของนกเรยนแลว ทงครและนกเรยนชวยกนรวบรวมปญหา

สถานการณหรอปญหา จะตองสอดคลองกบจดมงหมายการเรยนรในการสอน

ปญหาททาความหนกใจแกผสอน ไมไดอยทจดมงหมายการเรยนร เพราะสงนผสอนยอมทราบ

จากเนอเรองทจะสอน หรอจากบทปฏบตการในการทดลอง จากหนงสอเรยนหรอคมอครอยแลว

แตปญหาอยทวาผสอนจะตองมความสามารถในการสรางสถานการณ หรอปญหาทจะดงดด

ความสนใจ ความอยากรอยากเหนของนกเรยนในเนอเรองทสอนนน ๆ หรอไม ปญหาอาจจะ

สรางจากการใชคาพด เชน การอภปราย การซกถาม การเลาเรองเหตการณ เปนตน หรอ

ปญหาทสรางจากการใชอปกรณประกอบคาพด ไดแก โสตทศนอปกรณตางๆ เชน รปภาพ

ภาพยนตร สไลด ตวอยางของจรง เปนตน

TL 474 85

2. กาหนดสมมตฐาน สมมตฐาน คอคาตอบของปญหาทประกอบดวยเหตผล ซงอาจจะ

เปนไปได ในขนตอนนครและนกเรยนจะชวยกนทานาย หรอเดาคาตอบของปญหาอยางมเหตผล

การไดมาซงสมมตฐาน จะไดจากการตงคาถามเปนชด ซงมความสมพนธตอเนองกน

เปนคาถามทจะสามารถนานกเรยนไปสการคาดคะเนคาตอบทอาจเปนไปได คาตอบทอาจ

เปนไปไดหรอสมมตฐานน อาจจะตงขนหลาย ๆ ทาง แลวพจารณาถงความนาจะเปนไปไดของ

คาตอบแตละคาตอบ จนเหลออยในขอบเขตจากดซงใกลเคยงกบความจรงมากทสด คาตอบน

ควรเปนแนวทางนาไปสการออกแบบการทดลองทกาหนดในบทเรยน เพราะมความจากดใน

เรองอปกรณ

3. แผนการพสจนสมมตฐาน เปนขนของการสรรหาวธการทจะใหไดคาตอบ เปนขน

วางแผนงานซงกระทารวมกนระหวางครกบนกเรยน โดยคดวาปญหานจะแกโดยวธใดบาง

ประมาณเวลาทใช พรอมทงกาหนดผรบผดชอบแตละเรอง ในขนนนกเรยนรจกคด ซงผลการ

ทดลองตามแผนการทต งไวอาจไมตรงกบสมมตฐานกได

4. ดาเนนการทดลอง เปนขนการดาเนนงานไปตามแผนทวางไวเพอพสจนสมมตฐาน

ขนนมกจกรรมตาง ๆ มากมาย เชน การแบงกลมทางาน กลมยอยแตละกลมจะรบผดชอบ

ปญหาแตละสวนไปทาการศกษา ในขนนการใชคาถามเพอนานกเรยนไปสการออกแบบการ

ทดลองครตองกระตนใหนกเรยนเกดความกระตอรอรนทจะถามคาถาม โดยครจะตอบใหนอย

ทสด คาตอบอาจจะเปนเพยง ใช ไมใช ครจะไมมคาตอบใหนกเรยน เพอใหเขาใชคาถามสบหา

คาตอบดวยตนเอง กรณทนกเรยนถามคาถามไมตรง กวางเกนไป หรอไมละเอยดพอ ครจะใช

วธแนะใหเขาสงเกตสงอน ๆ เพมเตม จนกวาจะไดคาตอบทตองการสาหรบตงการทดลอง

นกเรยนจะกาหนดวธ และทาการทดลองและบนทกผลดวยตนเองทงหมด ครจะคอยแนะนาและ

ชวยเหลอใหนอยทสดเฉพาะทจาเปนเทานน

5. สรปผลการทดลอง ในขนนนกเรยนจะไดขอมลทสนบสนนสมมตฐาน ซงสามารถใช

ตดสนหรอสรปผลได นนคอไดคาตอบของปญหา คาถามทจะนาไปสการสรปตองอาศยขอมลท

ไดจากการทดลองนนเอง ในขนน อาจจะมการเสนอผลงานเปนกลมตามทรบผดชอบ อาจจะทา

โดยแสดงใหด หรอโดยการอภปรายซกถามในทสดครและนกเรยนจะสรปผลในแตละเรองได

นอกจากนครควรจะตงคาถามทจะฝกนกเรยนใหสามารถนาความรทไดนไปใชกบสถานการณ

ใหมทจะพบในบทเรยนใหมหรอเหตการณในชวตประจาวน

TL 474 86

การเตรยมการจดการเรยนรแบบสบคน

1. การเตรยมปญหา

คาถามทใชในแตละบทเรยนหรอแตละเนอเรอง ในทกขนการสอนตองเปนคาถามท

มลกษณะฝกใหนกเรยนรจกสงเกต รจกหาเหตผลทจะอธบายใหตนเองเขาใจ นอกจากคาถาม

ปญหาแลว ครจะตองเตรยมคาตอบทคาดวาจะมนกเรยนถามดวย คาถามทมคณภาพจะม

ลกษณะยวย ทาทาย ใหนกเรยนเกดความกระตอรอรนทจะหาคาตอบ ตองมทกษะ ตองหมน

ฝกฝนในการตงคาถามอยเสมอ

2. การเตรยมอปกรณ

อปกรณถอเปนแหลงวชาทนกเรยนจะใชสบคนหาความร ดงนนจะตองจดหาอปกรณ

ตาง ๆ ใหเพยงพอ และเปนอปกรณทมคณภาพด เพอใหการปฏบตงานดาเนนไปไดด และเกดผล

ถกตอง นอกจากอปกรณทใชในการทดลองแลว นกเรยนยงใชแหลงเรยนรอน ๆ ในการสบคนหา

คาตอบไดอกดวย เชน ตาราทใชในการคนควา แบบจาลองตาง ๆ สถานทตาง ๆ เชน บอนา

สนามหญา ปาไม หรอเนนเขาใกลโรงเรยน ฯลฯ สงเหลานเปนสงทครจะตองคานงถง เพอจะได

เตรยมแผนงานใหสอดคลองกบเนอเรองทจะเรยนวาควรจะจดสถานการณการเรยนรแบบใด

ใหแกนกเรยน

3. เตรยมการอภปรายของนกเรยน

ผทจะอภปราย คอ นกเรยน ครจะทาหนาทเปนผฟงเปนสวนใหญ การอภปราย

โตแยงระหวางนกเรยนยอมมคาถามคาตอบทมเหตผลของเขา ครอาจจะชมเชยทนกเรยนใช

คาถามคาตอบทด เพอเปนการเสรมแรงปฏกรยาการเรยนรไดด

4. การใหความชวยเหลอ

ครจะตดตาม ดการทดลอง หรอกจกรรมอน ๆ ของนกเรยนอยางใกลชด อยาปลอย

ใหนกเรยนทากจกรรมโดยลาพงเปนอนขาดเพราะขณะททาการทดลอง หรอกจกรรมตาง ๆ

นกเรยนอาจมความตองการคาแนะนาหรอมขอสงสย ซงตองการความชวยเหลอ บางครง

นกเรยนอาจจะมความเขาใจทไมถกตองจนทาการทดลองหรอกจกรรมออกนอกลนอกทาง ทา

ใหเสยเวลาหรออาจเกดอนตรายได กรณเชนนครอาจจะชวยแนะนาใหเขาเกดความคดทถกตอง

และเหนแนวทางทจะกลบเขาสการปฏบตทถกตองตอไป

การใชเทคนคการจดการเรยนรแบบสบคนครมบทบาททสาคญ 3 ประการ

1. ปอนคาถามเดกเพอนาไปสการคนควา ครจะตองรจกปอนคาถาม จะตองรวาจะ

ถามอยางไรเดกจงจะเกดความคด หนาทของครจงเปนนกถามแตไมใชนกตอบ

TL 474 87

2. เมอไดตวปญหาแลว ใหนกเรยนทงชนอภปรายวางแผนแกปญหา กาหนดวธการ

แกปญหาเอง ถานกเรยนยงคดหาวธการไมได ครอาจชวยโดยการเลาตวอยาง เพอเปนแนวทาง

กได

3. ถาปญหายากเกนไป นกเรยนไมสามารถวางแผนแกปญหา กาหนดวธการแกปญหา

ได ครกบนกเรยนอาจรวมกนหาทางแกปญหาตอไป

จากบทบาทของครดงกลาว จะเหนไดวาการจดกจกรรมการเรยนรโดยเทคนคสบคน

ครจาเปนตองมเทคนคการใชคาถามอยางรดกม เหมาะสม เพอกระตนใหนกเรยนไดอภปราย

รวมกนคนหาคาตอบ โดยครอาจจะใชคาถามหลายชนด คอ

- คาถามทนาไปสการสงเกต

- คาถามทนาไปสการอธบาย

- คาถามทนาไปสการทานายและตงสมมตฐาน

- คาถามทนาไปสการออกแบบการทดลองและควบคมตวแปรและคาถามทนาไปส

การนาไปใช

ครอาจใชวธการสบคนในการจดกจกรรมการเรยนรได 2 วธ คอ

1. การจดกจกรรมสาเรจรป (structured activities) เปนวธเรมตนทจจะฝกให

นกเรยนเกดความชานาญและเขาใจในการปฏบตตามคมอการทดลอง (Lab Direction) กอนทจะ

ไปถงจดหมายปลายทางของการจดการเรยนรแบบสบคนทแทจรง

ลกษณะของกจกรรมสาเรจรป

1) ครกาหนดปญหา

2) เสนอแนะวธการรวบรวมขอมล

3) นกเรยนรวบรวมขอมล

4) นกเรยนจดทาตารางและเขยนกราฟตามทครแนะนา

5) ครตงคาถามทตองการใหนกเรยนตอบโดยใชขอมล

6) นกเรยนสรปคาตอบของปญหา แลวอภปรายหนาชน ซงการสรปของนกเรยน

บางคนอาจจะถก บางคนอาจจะผด ครจะเปนผบอกวาใครถกใครผด

2. การจดกจกรรมแบบไมกาหนดแนวทาง มลกษณะดงน

1) ครกาหนดปญหา

2) นกเรยนทงชนวางแผนและกาหนดวธการแกปญหา ดาเนนการจนไดขอสรป

3) ครคอยแนะแนวทางดวยการกระตนใหเกดความคด ปญหาทนกเรยนมองไม

เหนแนวทางทจะกาหนดวธการคนหาคาตอบได ครอาจใชวธการดงน

TL 474 88

- ตงปญหาใหนกเรยนนาไปคดเปนการบานกอนมการทดลอง

- บอกเครองมอทจาเปนสาหรบการทดลอง

- ในวนทมการทดลองใหนกเรยนเสนอวธการทไดไปศกษาคนความาแลวม

การอภปราย กาหนดวธการคนควาทเปนไปได 2-3 วธ

- ใหนกเรยนดาเนนการทดลองตามทคนความา

- เสนอผลงานดวยการอภปราย

จากกจกรรมการจดการเรยนรแบบสบคนทง 2 วธ จะเหนไดวาวธท 1 ไมสงเสรม

กระบวนการคดมากนก สวนวธท 2 เปนแบบทนกเรยนสรางองคความรข นมาเอง (constructivism)

ซงเปนแบบทสอดคลองกบแนวทางของพระราชบญญตการศกษา พ.ศ. 2542 แตตองใชเวลา

มาก และครจะตองอานวยความสะดวก (facilitate) ใหนกเรยน

ตวอยางการจดการเรยนรแบบสบคนในวชาชววทยา

ตวอยางท 1 การสอนเรอง “ลกษณะทสาคญของสตวพวกอารโทรโปดา”

อปกรณทใชสอน : ตวอยางของแมลงชนดตาง ๆ และตวอยางสตวพวกอารโทรโปดาอน ๆ

วธสอน ครนาตวอยางสตวพวกแมลง ไดแก ตกแตน ดวง แมลงปอ เหา ปลวก

มด ผง ผเสอ และสตวพวกอารโทรโปดาอน ๆ ไดแก ป กง ตะขาบ

กงกอ แมงปอง มาใหนกเรยนไดสงเกตดลกษณะภายนอก แลวครใช

คาถามนาไปสการอภปรายเพอสรปเปนกฎเกณฑดงตอไปน

ตอนท 1 ศกษาลกษณะภายนอกของสตวตาง ๆ เหลานเพอสรปกฎเกณฑในการ

จดจาพวกสตวพวกอารโทรโปดา

ถาม - นกเรยนสงเกตเหนวาสตวตาง ๆ เหลานมลกษณะอะไรบางทเหนได

ชดเจน (ลาตวแบงออกเปนสวนตาง ๆ คอ สวนหว สวนอก ละสวนทอง

ชดเจน)

ถาม - สตวเหลานมอะไรบางทคลายคลงกน (มลาตว และระยางคทใชในการ

เคลอนทมลกษณะเปนปลอง ๆ) ใหนกเรยนลองจบลาตวของสตวตาง ๆ

เหลานด

ถาม - สตวเหลานมผวของลาตวตางจากสตวพวกอน ๆ เชน พวกหนอนตว

แบนหนอนตวกลม พวกแอนเนลค และพวกมอลลสกทเคยเรยนมาแลว

อยางไรบาง (สตวพวกนทผวลาตวมเปลอกแขงหม สวนพวกหนอนตว

แบน ฯลฯ ดงกลาวลาตวออนนม ไมมเปลอกแขงหม)

TL 474 89

ถาม - นกเรยนคดวามเกณฑอะไรบางทจะใชจดจาแนกสตวตวอยางตาง ๆ

เหลานเปนพวกหนงตางหากจากสตวพวกอน ๆ

1) ลาตวเปนปลอง

2) อวยวะสาหรบเคลอนทหรอรยางคแบงเปนปลอง ๆ มเปนค

3) มเปลอกหมลาตวโดยมกลามเนอยดตดอยภายใน

ตอนท 2 ศกษาลกษณะภายนอกของสตวตวอยางโดยแจกแจงรายละเอยดเพอ

จดเปนกลมยอยลงไป

ถาม - จากการศกษาลกษณะภายนอกของสตวตาง ๆ นกเรยนสามารถแจก

แจงรายละเอยดของสตวตาง ๆ เหลานไดอยางไร (อาจจะแจกแจง

รายละเอยดตาง ๆ โดยบนทกลงในตารางไดดงตอไปน)

ตารางท 3.1 สวนตาง ๆ ของรางกายสตวในไฟลนอารโทรโปดา ลกษณะ สวนหวและอก หนวด ขา ปก

ชอสตว เชอมรวมกน แยกกน ม ไมม 3 ค 4 ค มากกวา 4 ค ม ไมม

ตกแตน

ดวง

แมลงปอ

เหา

ปลวก

มด

ผง

ผเสอ

กงกอ

ตะขาบ

แมงมม

กง

ป

ถาม - ถาจดสตวตวอยางเหลานออกเปนกลมจะใชอะไรเปนเกณฑ (จานวนคของขา)

ถาม - ดงนน สตวตวอยางเหลานจะจดไดเปนพวกใหญ ๆ อะไรบาง

1) พวกทมขา 3 ค ไดแก ตกแตน, ดวง, แมลงปอ, เหา, ปลวก, มด, ผง, ผเสอ

2) พวกทมขา 4 ค ไดแก แมงมม

3) พวกทมขามากกวา 4 ค ไดแก กง, ป, กงกอ, ตะขาบ

TL 474 90

ถาม - นกเรยนคดวาสตวในพวกท 3 นาจะจดแบงกลมยอยอกไดหรอไมโดยพจารณา

จากจานวนขา (ควรจดแบงกลมไดอก คอ กง, ป, มจานวนขา 5 ค แตตะขาบ,

กงกอมมากกวา 5 ค) ใหนกเรยนศกษาตวอยางกงกอและตะขาบอยางละเอยด

ถาม - นกเรยนบอกครไดหรอไมวากงกอและตะขาบมลกษณะขาทแตกตางกน

อยางไร (กงกอมขาทปลองลาตวปลองละ 2 ค สวนตะขาบมขาปลองละ 1 ค)

ถาม - ถาจะแบงสตวตาง ๆ ขางตนออกเปนประเภทตาง ๆ จะแบงไดกประเภท

อะไรบาง

แบงไดเปน 5 ประเภท คอ

1. พวกทมขา 3 ค ไดแก ตกแตน, ดวง, แมลงปอ, เหา

2. พวกทมขา 4 ค ไดแก แมงมม

3. พวกทมขา 5 ค ไดแก กง, ป

4. พวกทมขามากกวา 5 ค และมขาปลองละ 2 ค ไดแก กงกอ

5. พวกทมขามากกวา 5 ค และมขาปลองละ 1 ค ไดแก ตะขาบ

(หมายเหต : เมอครใชคาถามใหนกเรยนคนหาคาตอบจนนาไปสเกณฑทใชในการ

จาแนกสตวพวกอารโทรโปดา ออกจากสตวพวกอน ๆ และเกณฑทใชแบงกลมยอยในพวกอาร

โทรโปดาไดแลว ครอาจจะใชวธสอนแบบบรรยายในลกษณะอภปรายถงรายละเอยดตาง ๆ เชน

เปลอกหมลาตวทแขงมหนาทอะไรบาง สารทประกอบในเปลอกหมลาตว ชอของสตวในกลมยอย

ของพวกอารโทรโปดาทนกชววทยาตงไว เพอสะดวกในการศกษา ฯลฯ เปนตน)

TL 474 91

ตวอยางท 2 การสอนเรอง “การปรบตว”

อปกรณ 1. ตวอยางแมลง ดวง ตกแตน ผเสอ เหลอบ ยง แมลงวน

2. สไลดถาวร สวนปากของเหลอบ ยง แมลงวน

3. กลองจลทศน

วธสอน ครใหนกเรยนสงเกตดลกษณะของปากแมลงชนดตาง ๆ แลวใชคาถามให

นกเรยนคดหาคาตอบ

ถาม - นกเรยนสงเกตเหนวาปากของแมลงตาง ๆ เหลานมลกษณะแตกตางกน

หรอไมอยางไร (แตกตางกน ปากของดวง และตกแตนมลกษณะทใชกด ผเสอ

มลกษณะเปนงวงยาวมวนอยใตสวนหว สวนปากของเหลอบ ยง และแมลงวน

สงเกตพบวาแตกตางกนแตไมสามารถบอกไดวาเปนแบบใด เพราะเลกมาก

สงเกตยาก) ครใหนกเรยนศกษาลกษณะปากของเหลอบ ยง และแมลงวน จาก

สไลดสาเรจ

ถาม - ลกษณะทสาคญของปากแมลงทง 3 ชนดน แตละตวมลกษณะทสาคญอยางไร

(สวนปากของเหลอบมสวนทมลกษณะเปนแผนเหมอนใบมด ปากของยงเปน

ลกษณะเปนสวนทเปนเสนยาว 3 เสน เมอรวมกนจะทาหนาทเปนทอ สวน

ปากของแมลงวนมสวนทเปนลกษณะคลายฟองนา)

ถาม - นกเรยนคดวาลกษณะทแตกตางกนของแมลง 3 ชนดนนาจะมวธกนอาหารท

แตกตางกนหรอไมอยางไร (ตางกน แมลงวนใชวธซบดด ยงใชปากแทงลงไป

ในเนอเยอแลวดดเลอดเขาไปตามทอทมลกษณะคลายเขมฉดยา พวกเหลอบ

คงจะใชสวนแผนแขงตดใหเนอเยอฉกขาดจนเลอดไหลออกมาแลวจงดดเลอด)

ถาม - นกเรยนพอจะมเหตผลจากปรากฏการณจรงเทาทเคยสงเกตมาเพอยนยน

ลกษณะปากของแมลงทงหมดนไดอยางไรบาง (ในธรรมชาต พบวาตกแตนกด

กนใบไมเปนรอยแหวง ๆ หรอกนหมดทงใบ ผเสอชอบดดนาหวานจากดอกไม

ลกษณะของปากจงเปนงวงยาวเพอใชแทงลงไปลก ๆ ใหถงตอมนาหวานได

แมลงวนเมอเวลาทมาเกาะเราเพอกนอาหารจะไมรสกเจบ เพราะไมกดหรอ

เจาะเนอของเรา สาหรบยงเมอเวลาดดเลอดจะรสกเจบแตไมมแผลแสดงวาใช

ปากเจาะลงไป สวนเหลอบทเกาะตามสตวหรอคนจะกดจนเปนแผลมเลอด

ไหล)

ถาม - นกเรยนคดวาการทปากของแมลงมลกษณะแตกตางกนนเนองมาจากอะไร

(การปรบตวเพอมความเหมาะสมกบการกนอาหาร)

TL 474 92

ตวอยางท 3 การสอนเรอง “การพกตวของเมลดเนองจากมเปลอกหมเมลดแขง”

อปกรณ : ชดทดลองหาเปอรเซนตการงอกของเมลดไมยราบยกษ

วธสอน ครนาชดการทดลองเพาะเมลดไมยราบยกษ 2 ชด ซงมลกษณะ ดงน

ภาพท 3.2 การทดลองการงอกของเมลดไมยราพยกษเปรยบเทยบระหวาง

เมลดทไมขลบเปลอกหมเมลด (1) กบเมลดทขลบเปลอกหม (2)

เปนจานแกวขนาดเทากน รองดวยกระดาษกรองซงเตมนากลนประมาณ 5 มลลลตร

เพอใหมความชนเพยงพอ แตละจานวางเมลดไมยราบยกษทมขนาดเทา ๆ กน และสมบรณทก

เมลด โดยเมลดในจานท 1 ไมขลบเปลอกหมเมลด ในจานท 2 ขลบเปลอกหมเมลดตรงบรเวณ

ไฮลมออกประมาณ 0.05 เซนตเมตร

เมลดนเพาะในจานแกวเปนเวลา 8 วน

ผลการทดลองปรากฏวา จานท 1 ซงไมขลบเปลอกหมเมลด มเปอรเซนตการงอก 3.8%

สวนเมลดชดทขลบเปลอกหมเมลด มเปอรเซนตการงอก 96.6%

จากผลการทดลองครใชคาถามเพอใหนกเรยนหาคาตอบ

ถาม - จากการทดลองนการขลบเปลอกหมเมลดเพออะไร (เพอใหนาซมเขาไปใน

เมลดไดมากเพยงพอ)

ถาม - นอกจากนาแลวนกเรยนคดวามสงอนใดทเปนปจจยตอการงอกของเมลด

สามารถซมผานเขาไปไดอก (แกสออกซเจน)

ถาม - การทเมลดไมยราบยกษพวกทไมไดขลบเปลอกมเปอรเซนตการงอกนอยนาจะ

เกดจากเหตผลอะไร (นาและแกสออกซเจนผานเปลอกหมเมลดเขาไปไดนอย

เนองจากมเปลอกแขงหมเมลดอย)

ถาม - นอกจากเปลอกหมเมลดหนาแลวนกเรยนคดวายงมปจจยอนอกหรอไมททาให

นาซมผานเขาไปไดยาก (นาจะมเพราะเปลอกของไมยราบยกษมสารพวกขผง

(wax) ฉาบอยภายนอก ทาใหนาซมผานเขาสเมลดไดยาก)

TL 474 93

ถาม - นกเรยนคดวาการพกตวของเมลดไมยราบยกษนาจะมผลมาจากสาเหตอะไร

เปนสวนใหญ (เกดจากการมเปลอกหมเมลดแขง ทาใหนาซมผานเปลอกได

ยากสวนสาเหตของการทเปลอกหมเมลดมสารพวกขผงฉาบอยไมใชเปน

สาเหตสาคญ เพราะปกตนาจะเขาทางไฮลมเปนสวนใหญ)

ถาม - จากการทดลองน ถานกเรยนจะทาการเพาะเมลดมะมวงเพอทาเปนตนตอ

สาหรบนาไปทาบกงพนธด โดยมเปอรเซนตการงอกสงและงอกรวดเรว

นกเรยนจะทาอยางไร (ดดเปลอกหมเมลด หรอลอกเปลอกหมเมลดออก)

การจดการเรยนรโดยการสาธต (Demonstration method)

การสาธต หมายถง การกระทา หรอการแสดงบางสงบางอยางใหคนอนด ดงนนการ

จดการเรยนรโดยการสาธต กคอ การทครจดแสดงใหนกเรยนดหรอนกเรยนแสดงใหเพอนในชน

ดตามวตถประสงคทต งไว ในวชาวทยาศาสตรการสาธตมกจะเปนการสาธตการทดลอง นกเรยน

จะไดรบความรหรอประสบการณจากการเฝาดเปนสวนใหญ การสาธตครไมควรจะเปนผแสดง

แตเพยงผเดยว อาจจะใหนกเรยนผลดเปลยนกนแสดงใหเพอนดกได ซงนกเรยนจะมความสนใจ

ในบทเรยนมากขนเพราะไดรวมกจกรรมนน ๆ และอกประการหนงการไดแสดงใหเพอดแสดงถง

ความสามารถในการเปนผนาซงจะสอดคลองกบธรรมชาตของเดกทมความชอบทจะแสดงออก

และตองการแสดงออกถงความสามารถ นกเรยนจะรสกตนเตน ใจจดใจจออยกบการเตรยมการ

แสดงเมอถงคราวทเขาจะไดสาธตใหเพอรวมชนดวธการจดกจกรรมแบบสาธตมกจะใชควบคกบ

การอธบาย

การสาธตอาจจะแสดงโดยบอกวตถประสงคตลอดจนรายละเอยดอนไดแก จะทาอะไร ท

ไหน อยางไร และอะไรจะเกดขนบาง แลวครแสดงใหดนกเรยนเฝาสงเกต หรออกวธหนงคร

อาจจะใหนกเรยนคาดคะเนคาตอบกอนแลวจงแสดงใหนกเรยนด นกเรยนจะสงเกตวามอะไร

เกดขนบาง ไดผลตามทคาดคะเนไวหรอไม

ไมวาจะสาธตแบบใดกตาม การสอนจะไดผลดครอาจจะใชแนวทางปฏบตดงน

1. ดานความพรอมของผสาธต ครจะตองเตรยมตวใหพรอมเสมอกอนการแสดงสาธต

ครจะตองทาการทดลองมากอนจนแนใจไดวาอปกรณตาง ๆ ทใชไดผลด การทดลองเปนไปตาม

วตถประสงคทวางไว จะใชอปกรณอะไรบางกตองจดเตรยมใหพรอมทกอยาง เพราะขณะทาการ

สาธตขลกขลกตองเดนหาอปกรณจะทาใหนกเรยนหมดความสนใจ เปนผลเสยตอการคมชน

เรยน ดงนนครมความพรอมในการเตรยมการตาง ๆ จะสามารถดาเนนการสาธตไปไดอยาง

TL 474 94

ราบรนและสามารถตรงความสนใจไดตลอดเวลา โดยเฉพาะอยางยงถาครสามารถเลอกสรรสงท

จะแสดงหรอทดลองทเปนของแปลกใหมสาหรบนกเรยนไดแลวจะทาใหนาสนใจยงขน

2. ใหความสาคญตอนกเรยนในการมสวนรวมในการสาธตมากทสด เรมตงแตการวาง

แผนการสาธต ครจะตองเรมวางแผนรวมกบนกเรยน ทาใหนกเรยนมความเขาใจยงขนวาครจะ

แสดงอะไร พวกเขาจะตองทาอะไรบาง ครจะตองหาวธชกนาใหนกเรยนมสวนรวมในการสาธต

การแสดง เชน ในการสาธตการทดลองในแบบทครบอกจดมงหมาย และรายละเอยด ครอาจจะ

อธบาย ขนตอนตาง ๆ ในการทดลองเทานน สวนผลการทดลองนกเรยนจะตองสงเกตเอง คร

ควรใหนกเรยนรคาตอบจากการสงเกตเองโดยทครไมตองบอก ในการนครสามารถจะชวย

นกเรยนใหรวบรวมขอเทจจรงจนสามารถตงสมมตฐานได หลงจากไดผลการทดลองแลว

นกเรยนจะสรปผลการทดลองได ซงในขนนอาจจะมการอภปรายรวมดวย เชน กรณทผลการ

ทดลองไมตรงตามสมมตฐาน กอาจมการอภปรายถงขอผดพลาดทนาจะเปนไปได และอาจม

การทดลองซาใหม

3. ขนดาเนนการสาธต ครอาจตองวางแผนการสาธตใหเปนไปตามลาดบขนของ

กระบวนการทดลอง แบงเปนตอน เพอนกเรยนจะไดทาความเขาใจในแตละตอนได ขณะทาการ

สาธตอยาทาขามขน นกเรยนจะเกดความสบสนตามไมทน เกดความเบอหนายหมดความสนใจ

ขณะทาการทดลองสาธตครควรจะมการอภปรายซกถามสาระสาคญของเนอเรองไปดวย และท

สาคญ คอ ขณะทาการทดลองครจะตองแนใจวานกเรยนทกคนสามารถมองเหนไดชดเจน

4. ขนการสรปผล ขนนครและนกเรยนอาจจะมการอภปรายซกถามคาถามเพอใหเกด

ความเขาใจตรงกนอยางแจมชดกอน แลวจงชวยกนสรปผลการสาธตกได การสรปนนนกเรยน

จะสรปจากทเหนในการสาธตตามลาดบขน ซงภาษาทใชอาจจะยงไมสละสลวยกะทดรด

ขอความไมกระชบหรอยงคลมเครอ ครจะชวยขดเกลาภาษาและเนอหาใหถกตองยงขนซง

นกเรยนจะไดจดจาไปใชได

5. วดผล ครตองเตรยมแบบทดสอบหรอวธการอน ๆ เชน การซกถามปญหาให

นกเรยนตอบ หรออาจจะใหนกเรยนออกมาแสดงใหเพอนดถามเวลาเหลอพอ การวดผลจะทาให

ครไดทราบวานกเรยนมการเรยนรตามจดมงหมายเชงพฤตกรรมทต งไวหรอไม

ขอดของการจดการเรยนรโดยการสาธต

1. กระตนเราความสนใจของนกเรยนไดด เพราะการสาธตเปนการจดการเรยนร โดย

จดสถานการณทเปนปญหา ซงทาใหนกเรยนเกดความอยากร อยากเหน และสนใจตอสงท

มองเหนไดเคลอนไหวไดจากการสาธต

TL 474 95

2. เสรมสรางทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรไดด เพราะในการสาธตนกเรยนจะใช

การสงเกตตลอดเวลาจนสามารถพสจนทฤษฎหรอหลกการตาง ๆ ไดจากการสาธตขอเทจจรง

นกเรยนจะเกดความเขาใจกฎเกณฑ หลกการตาง ๆ อยางกระจางชดเปนการสรางความเขาใจ

ในมโนมตทนกเรยนมองเหนโดยตรง

3. ใชนาสบทเรยนไดด โดยครสาธตใหดแลวใหนกเรยนตงปญหา นกเรยนจะสนใจ

อยากตดตามคนหาคาตอบตอไป

4. แกสถานการณการขาดแคลนอปกรณไดด เชน โรงเรยนมอปกรณไมเพยงพอ

อปกรณราคาแพงเกนไปจนโรงเรยนไมสามารถจะซอหามาใหนกเรยนใชทดลองเปนบคคลหรอ

กลมได จงตองใชการสาธต

5. ใชกบการทดลองทอาจเกดอนตรายไดงาย การทดลองบางอยางตองใชความ

ระมดระวงเปนพเศษ ถาขาดความรอบคอบอาจเกดอนตรายได ดงนนจงไมเหมาะสมกบ

นกเรยนในบางระดบชนเรยนทจะทาการทดลองเอง

6. ใชกบการทดลองทมความยงยากซบซอนไมสะดวกทจะใหนกเรยนทา ครจงสาธตใหด

7. สงเสรมใหนกเรยนมความกลาแสดงออก กลาตดสนใจในการแกไขปญหาเฉพาะ

หนา การสาธตบางครงครอาจมอบหมายใหนกเรยนไดแสดงความสามารถตอหนาเพอนในชน

เปนการฝกใหนกเรยนมความเชอมนในตนเอง ซงเปนลกษณะทดของนกวทยาศาสตรประการ

หนง

8. เปนการฝกการทางานเปนหมคณะ การทนกเรยนไดรวมทาการทดลองกบครหรอ

เพอนนกเรยนทาใหเขาเกดความรสกวาตนมความสาคญเปนทไววางใจของผรวมงาน

9. ทาใหนกเรยนมโอกาสฝกทกษะการใชวสดอปกรณตาง ๆ เพราะการสาธตตอหนา

เพอนในชน นกเรยนรสกตนเตน กระตอรอรน ดงนนจงตองเตรยมตวลวงหนาเปนอยางด ทาให

การใชวสดอปกรณมความคลองแคลวรวดเรวเปนพเศษ

10. ใชการสาธตเพออธบายเครองมอวทยาศาสตรเกยวกบการทาหนาทของ

สวนประกอบตาง ๆ ไดด เชน ในการใชกลองจลทรรศนสาหรบนกเรยนทเรมเรยนชววทยาใหม ๆ

ยงไมเคยใชกลองมากอนเลย จาเปนทครจะตองแสดงการใช การเกบรกษา ตลอดจนการเตรยม

สไลดทจะดดวยกลองใหนกเรยนไดดกอน

11. แกไขอปสรรคเรองฤดกาล ตวอยางของพชและสตวจะหายากในบางฤดกาลซงจะไม

สามารถใหศกษาจากสงมชวตได ดงนนครจะตองใชการสาธตจากตวอยางทเกบรกษาไวแทน

เชน แมลงในหนาหนาว พชบางชนดไมออกดอกในบางฤด เปนตน

12. ประหยด การสอนแบบสาธตลดคาใชจาย สารเคม หรอวสดบางอยางทมราคาแพง

ถาจะใหนกเรยนไดทาการทดลองทกคนจะเกดความสนเปลองมาก

TL 474 96

ปญหาในการจดการเรยนรโดยการสาธต

1. ความจากดในการมสวนรวมกจกรรมของนกเรยน ปกตนกเรยนในแตละหองจะม

มากเกนไป ดงนนนกเรยนจะไดรวมในการสาธตทกคนนนมโอกาสนอยมาก สวนใหญมกจะ

จากดอยในพวกนกเรยนทเกง ๆ ไมกคนเทานน

2. สภาพหองเรยนไมเหมาะสมกบการสาธต หองเรยนวทยาศาสตรในโรงเรยนสวน

ใหญทว ๆ ไปมกจะไมมโตะปฏบตการสาหรบการสาธต ดงนนการทจะใหนกเรยนทงชนซงม

จานวนมากมองเหนไดอยางทวถงจงเปนไปไดยาก ทาใหเกดปญหาการควบคมชนเรยน

นกเรยนมกมงดการสาธตการทดลองซงคนทอยหลง ๆ พยายามเบยดเขามา ไมมความเปน

ระเบยบ นอกจากนการมงดการทดลองยงอาจเกดอนตรายไดงาย

3. อาจจะจดการเรยนรไดไมครอบคลมเนอหาสาระทเตรยมมา ถาครไมแบงเวลาให

เหมาะสมจะทาใหเสยเวลา แตถาครจะแบงหวขอใหเปนงานแกนกเรยนไปคนควาบางกสามารถ

แกปญหาได

ตวอยางการจดการเรยนรโดยการสาธต

ตอนท 1 มความมงหมายเพอใหนกเรยนไดรวบรวมขอเทจจรงไดจากการสงเกต

สามารถกาหนดปญหา ตงสมมตฐาน และวางแผนตรวจสอบสมมตฐานดวยตนเอง

ภาพท 3.3 การทดลองเกบแกสทไดจากการหายใจของยสตทบรรจ

ในหลอดทดลองและขวดรปชมพ

ครควรแสดงการทดลองใหนกเรยนไดสงเกตทกขนตอนอยางชา ๆ ดงน

1. ชงยสต 2.5 กรม 4 หอ ใสในสารละลายของนาตาล 5% จานวน 50 cm3 แลวคนให

เขากนอยางด (สารละลายของนาตาล 5% เตรยมไดดงน คอ เตมนากลนลงในนาตาล 5 กรม ให

ครบ 100 cm3)

TL 474 97

2. เทสารละลายจากขอ 1 ลงในหลอดทดสอบ (ขนาด 200×24 มม.) กอนแลวจงเทใส

ในขวดแกวรปชมพ (ขนาด 250 cm3) จานวน 20 cm

3 เทากน การเทสารละลายของนาตาลใสลง

ในหลอดทดสอบกอนขวดแกวรปชมพจะไดผลชดเจนมาก กอนเททกครงจะตองคนใหเขากน

และอยาเทในเวลาหางกนมาก

3. ตอสายยางไปยงกระบอกเกบแกส (ใชกระบอกตวงขนาด 20 cm3 หรอหลอด

ทดสอบขนาดใกลเคยงกได) ทนทและควรใหพรอมกนดวย เพอความสะดวกและรวดเรวจะตอง

เตรยมกระบอกเกบแกสทมนาเตมตงไวใหพรอม ดงภาพ

4. ใหนกเรยนสงเกตปรมาณแกสทเกดขน (ในกระบอกเกบแกสทมาจากขวดแกวรป

ชมพควรจะเกดมากกวา) แลใหนกเรยนกาหนดปญหา สมมตฐานและการวางแผนการทดลองใน

กระดาษบนทก เสรจแลวครจงสาธตการทดลองตอนท 2 ตอไป

จากการทดลองตอนท 1 กอนทจะกาหนดปญหา ครควรชวยใหนกเรยนรวบรวม

ขอเทจจรงใหมากทสด เพอนกเรยนจะสามารถกาหนดขอบเขตของปญหาไดอยางชดเจน ซง

อาจทาไดโดยการตงคาถาม เชน

- การทดลองน (ดานทมขวดแกวรปชมพกบขางทมหลอดทดสอบ) มอะไรแตกตางกนบาง

(มพนทผวและปรมาตรของอากาศทอยเหนอสารละลายของยสตแตกตางกน)

- ผลการทดลองนแตกตางกนหรอไมอยางไร (แกสทผลตจากยสตในขวดรปชมพจะได

ปรมาตรมากกวาแกสทผลตจากยสตในหลอดทดสอบ)

- ถาใสสารละลายในหลอดทดสอบกบขวดแกวรปชมพไมพรอมกน จะมผลตออตราการ

ผลตแกสหรอไม เพราะเหตใด (นาจะแตกตางกน ยสตทใสกอนอาจมความเขมขนนอยกวายสต

ทใสทหลง)

- นกเรยนจะกาหนดปญหาวาอยางไร (ในการทดลองนนกเรยนควรจะตงปญหาไดดงน 1.

ปรมาณของอากาศทอยเหนอสารละลายของยสตมสวนเกยวของกบการผลตแกสหรอไม 2. พนท

ผวดานบนทสมผสกบอากาศของสารละลายของยสตมสวนเกยวของกบการผลตแกสหรอไม 3. ทง

ปรมาตรของอากาศทอยเหนอสารละลายของยสต และพนทผวดานบนของสารละลายของยสตม

สวนเกยวของกบการผลตแกสหรอไม 4. ความเขมขนของสารละลายของยสตอนเนองมาจากใส

สารละลายไมพรอมกน (ยสตทใสกอนมความเขมขนนอยหวายสตทใสทหลง มสวนเกยวของกบ

การผลตแกสหรอไม)

เมอแนใจวานกเรยนไดวางแผนการทดลองเรยบรอยแลว ครจงสาธตการทดลองตอนท 2

TL 474 98

ตอนท 2

ภาพท 3.4 การทดลองเกบแกสทไดจากการหายใจของยสตทอยในหลอดทดสอบ

ทมเสนผานศนยกลางเทากน แตความยาวไมเทากน

ในการทดลองตอนท 2 ครควรใหนกเรยนสงเกตการณทดลองทกขนตอน ดงน

1. ทาอยางเดยวกบขอ 1 ตอนท 1 แตอยาใชสารละลายของยสตทเหลอจากการ

ทดลองตอนท 1 ครจะตองเตรยมขนมาใหม เพราะยสตทเตรยมใหม ๆ จะเกดปฏกรยาเรว

2. ทาเชนเดยวกบขอ 2 ตอนท 1 แตคราวนใสในหลอดทดลองทมเสนผานศนยกลาง

เทากน และอกหลอดหนงจะตองสนกวาหลอดแรกครงหนง

3. ทาเชนเดยวกบขอ 3 ตอนท 1 และวางเครองมอดงภาพ การทดลองตอนท 2

4. สงเกตปรมาณของแกสทเกดขนในกระบอกเกบแกสทงสอง แลวใหนกเรยนกาหนด

ปญหาและสมมตฐานทเปนเบองหลงของการทดลองน

(ปญหาของการทดลองตอน 2 น คอ ปรมาตรของอากาศทอยเหนอสารละลายของยสต

มสวนเกยวของกบปรมาณของแกสทยสตผลตขนหรอไม ทงนกเพราะไดควบคมปจจยอน ๆ ให

เหมอนกนหมด ยกเวนปรมาตรของอากาศ)

ครควรใหมการอภปรายในปญหาตอไปน

- นกเรยนจะอธบายผลการทดลองนวาอยางไร (แลวแตเหตผลทนกเรยนอธบาย)

- นกเรยนคดวาผลการทดลองนเชอถอไดหรอไม (อาจเชอถอไมได)

- ถาทดลองเชนน 10 ครง ผลทไดจะเหมอนกนทง 10 ครงหรอไม (อาจไมเหมอนกน

ทง 10 ครง)

- นกเรยนคดวานาจะมปจจยใดบางททาใหผลการทดลองนนเชอไมได และจะแกไข

อยางไร (ปจจยททาใหผลการทดลองแตกตางกน เชน อณหภมของสารละลายของยสตการรว

TL 474 99

ของแกสตามขอตอตาง ๆ เปนตน วธแกไขกคอนอกจากปองกนมใหมการรวของแกสตามขอตอ

แลวยงตองทาการทดลองนเปนจานวนมาก หรอหลาย ๆ ครง)

ขอควรคานงในการสอนนครจะตองไมเปนหวงวาผลการทดลองจะเปนอยางไร แต

ควรเนนในเรองการแปลความหมายขอมลของนกเรยน การปรบปรงวธการเพอใหไดขอมลทม

คาครอาจจะกระตนใหนกเรยนทาการทดลองตอไป

การจดการเรยนรแบบปฏบตการ (Laboratory method)

การปฏบตการหรอการทดลอง เปนการพสจนตรวจสอบความจรงในสงทผทาการ

ทดลองยงไมทราบ หรอเปนการพสจนสมมตฐานทต งขนวาจะเปนความจรงหรอไม ดงนนการ

เรยนการสอนแบบปฏบตการจงเปนการเนนทนกเรยนไดทางานเพอคนหาคาตอบดวยตวเขาเอง

โดยมครเปนผคอยแนะนา การจดการเปนการสนบสนนใหนกเรยนไดรบประสบการณตรงจาก

การสงเกต การทดลอง และการทนกเรยนไดทาการทดลองดวยตนเองจะชวยใหมความสนใจ

บทเรยนมากขน นอกจากนยงทาใหเกดความชานาญในการใชอปกรณ เครองมอในการทดลอง

ตาง ๆ

หนาทและบทบาทของครในการจดกจกรรมการเรยนรแบบปฏบตการ

ครอาจเลอกใชวธการจดการเรยนรแบบปฏบตการทดลองในกรณตอไปน

1. ตองการใหนกเรยนไดรบความรจากประสบการณตรงโดยการสงเกตและทดลอง

2. ตองการใหนกเรยนเกดความสนใจในบทเรยนและจาบทเรยนไดอยางคงทน

3. ตองการใหนกเรยนไดฝกทกษะในการใชเครองมอ

4. ตองการใหนกเรยนเกดทศนคตทดตอวทยาศาสตร ตลอดจนปลกฝงใหเปนคนทม

ความอยากรอยากเหนและชอบคนควาหาความจรง

5. ครมความพรอมในดานเวลาและเครองมอ

กจกรรมในการทดลองม 2 แบบ

1. กจกรรมการทดลองแบบสาเรจรป (structured laboratory) การทดลองแบบนคร

เปนผกาหนดปญหาและวธการแกปญหา ใหนกเรยนทาตามคาชแจงในคมอการทดลอง (Lab

Direction) เพอคนหาคาตอบ การจดกจกรรมวธนจงไมสงเสรมกระบวนการคดของนกเรยน

เทาทควร

2. กจกรรมการทดลองแบบไมกาหนดแนวทาง (unstructured laboratory) นกเรยน

คนหาคาตอบดวยตนเอง โดยครกาหนดปญหาให เมอทราบปญหาแลว ครใหนกเรยนทงชน

รวมกนอภปรายวางแผนและกาหนดวธการแกปญหา เมอไดแนวทางแลวจงใหนกเรยนแยกกน

TL 474 100

ทาการทดลอง แลวนาผลทไดมาอภปรายหนาชนเรยน การจดกจกรรมวธนเปนการสงเสรม

สมรรถภาพทางความคด การทดลองแบบนควรใหนกเรยนวางแผนการทดลองกอน แลวจงลง

มอทาการทดลองตามแบบทกาหนดไว การวางแผนการทดลองประกอบดวย การกาหนด

ขอบเขตของปญหา การตงสมมตฐาน การกาหนดวธการทเหมาะสมทจะทาการทดลองเพอ

ตรวจสอบสมมตฐาน และการออกแบบการทดลองทมกลมควบคม

การจดกจกรรมการเรยนรโดยการปฏบตการทดลองในระดบมธยมศกษามกจะเปนแบบ

ทใชกจกรรมสาเรจรป โดยปฏบตการทดลองตามคมอมากกวาทจะใหนกเรยนไดคดดวยตนเอง

ดงนนครควรฝกใหนกเรยนไดปฏบตการทดลอง โดยใชกจกรรมแบบไมกาหนดแนวทางบาง ซง

อาจจะไมใชเตมรปแบบกได โดยเพมเตมในกจกรรมการทดลองแบบสาเรจรป ทงนขนอยกบ

ความเหมาะสมของเนอหาสาระ เครองมอ และเวลาในการจดกจกรรมดวย

ครจะอภปรายถงวธการทดลอง วธการรวบรวมขอมลเพอเปนแนวทางใหนกเรยนไดทา

การทดลองและหลงจากทดลองเสรจแลวจะเปนการอภปรายถงผลการทดลอง

ขนตอนในการปฏบตการ

1. ขนเตรยม ครจะตองเตรยมตวในเรองตอไปน

1) แผนการจดการเรยนรตองลาดบกจกรรมตาง ๆ ใหชดเจน

2) เตรยมวสดอปกรณใหพรอมเพรยงไวลวงหนา

3) ครตองมการทดลองกอนเสมอ

4) จดเตรยมบนทกผลการทดลอง

ในสวนทเกยวของกบนกเรยน

5) จดแบงกลมนกเรยนตามความเหมาะสมกบวสดอปกรณ

6) ครและนกเรยนรวมกนวางกฎปฏบตสาหรบหองปฏบตการเพอใหการทดลอง

เปนไปดวยความเรยบรอยและมความปลอดภย การทใหนกเรยนชวยกนวางกฎปฏบตกเพอให

นกเรยนยอมรบวากฎเกณฑในการปฏบตนนมาจากพวกเขาเองไมไดมาจากครเปนผกาหนดไป

บงคบพวกเขา

7) แนะนาใหนกเรยนไดศกษาเรองทจะทาการทดลองลวงหนากอนทกครง

8) แนะนาอปกรณชนดตาง ๆ ตลอดจนวธการใชทถกตองใหนกเรยนไดรจก

2. ขนทดลอง นกเรยนเปนผทาการทดลองดวยตนเอง โดยแยกกลมทดลองหรอทา

เปนรายบคคล นกเรยนจะปฏบตตามขนตาง ๆ ตามลาดบขน และบนทกผลลงในแบบทมใน

หนงสอหรอสมดปฏบตการ หรอตามแบบทครเตรยมมา

TL 474 101

สาหรบคร จะเปนผคอยดแลนกเรยนในขณะทาการปฏบตการและคอยใหคาแนะนา

ตาง ๆ ครตองเดนดการทดลองของนกเรยนใหทวถงทกกลมหรอทกคน เมอพบวามปญหาก

อภปรายกนในกลมทมปญหานน ถาทราบวากลมใดทาการทดลองออกนอกลนอกทางครควรใช

วธซกถามใหนกเรยนไดคดเองวาเขาควรจะเปลยนวธการหรอไมตองชบอกวาเขาทาผดในเรอง

ใด อยางไรใหชดเจน

3. ขนสรปและประเมนผล

หลงจากเสรจสนการทดลองไดมการสรปผลการทดลองซงอาจจะเปนการอภปราย

รวมกนระหวางครและนกเรยนในตอนนผลการทดลองของแตละกลมอาจจะแตกตางกน ครตอง

สนบสนนใหนกเรยนไดรจกเปรยบเทยบผลการทดลองของตนเองกบกลมอน ๆ ซงจะพบสาเหต

แหงความผดพลาดในการทดลองไดและยงเปนการสรางเจตคตทางวทยาศาสตรทถกตองให

นกเรยนในลกษณะทรจกหาเหตผลมาอธบายสงตาง ๆ

เมอมการสรปผลการทดลองแลว นกเรยนจะตองเขยนรายงานผลการทดลองสงคร

ครจะรวบรวมผลการทดลองจากรายงาน ถาพบขอบกพรองของแตละกลม ครจะมาสรปและ

ชแจงใหนกเรยนทราบทงชน

การรายงานผลการทดลอง นอกจากเขยนเปนรายงานแลวอาจจะเสนอในลกษณะอน ๆ

ได เชน แตละกลมออกมาเลาใหเพอนฟงและใหเพอนมโอกาสซกถามได หรออาจจะเสนอผล

โดยการเขยนแผนภม กราฟและสมการหรออาจจะใชหลาย ๆ วธรวมกนได

การจดการเรยนรโดยการปฏบตการมประโยชนมาก เพราะนกเรยนไดรบความรหรอ

ประสบการณตรง จากการกระทาดวยตนเอง ไดพบปญหาและการแกปญหาดวยตนเอง เปนการ

เรยนรโดยผานประสาทสมผสหลายดาน การเรยนรจากการกระทาจรงยอมจะทาใหนกเรยน

จดจาไดนานตลอดไปและทสาคญมากกคอ ในการดารงชวตของคนเราในชวตจรงยอมจะตอง

พบปญหาดวยตนเอง การเรยนโดยการทดลองจงมลกษณะทเหมอนกบการดารงชวตจรง ๆ

สวนขอเสยของการสอนแบบทดลอง คอ การเรยนโดยการทดลองตองใชวสดอปกรณ

จานวนมาก สนเปลองมาก คาใชจายสง เครองมอตาง ๆ ในทางชววทยาสวนใหญมราคาแพง

มาก นอกจากนในการจดการเรยนรแบบทดลองยงตองใชเวลามาก ทาใหการเรยนการสอนอาจ

ไมทนตามกาหนด

ตวอยางการจดการเรยนรโดยการทดลอง

เรอง “อทธพลของความเขมขนของสารละลายในดนทมผลตออตราการดดซมของพช”

อปกรณ

- หลอดทดสอบขนาดใหญจานวน 14/กลม

TL 474 102

- สาล 1/กลม

- ดนสอเขยนแกว 1/กลม

- ทวางหลอดทดสอบ 1/กลม

สารเคม

- สารละลายของ CaCl2 ทมความเขมขน 0.04, 0.02, 0.03, 0.05, 0.1 และ 0.2

โมลาร อยางละ 30 มลลลตร/กลม

- นากลน

พชทดลอง

- ตนกลาถวเขยวอาย 10 วน

วธทดลอง

1. ตงหลอดทดลอง 7 ค ใสสารละลายไปในหลอดทดลอง หลอดละประมาณ 30

มลลลตร หรอใหมชองวางหางจากปากหลอดประมาณ 1 นว แลวใชปากกาเขยนแกวทา

เครองหมายแสดงระดบของเหลวทกหลอด

2. นาตนกลาถวเขยวมาทาความสะอาดราก แลววดความยาวของลาตน จากจดของ

ใบเลยงขนไปจนถงยอดแลวบนทกไว นาตนถวปลกลงในหลอดทดลอง ใหรากจมอยในของเหลว

ในหลอดทดลอง โดยใชสาลประคองลาตนเอาไว อยาใหสาลเปยกนา

3. สงเกตการเปลยนแปลงของสภาพตนกลา เปนเวลา 1 สปดาห ตลอดเวลาสปดาหน

ถาระดบนาตากวาจดทขดททาเครองหมายไวใหคอย ๆ เตมนาเพอรกษาระดบนาอยเสมอ

4. บนทกจานวนนาทเตมลงไปในแตละครง

5. เมอทดลองครบ 1 สปดาห นาตนถวขนมา วดความยาวของลาตน จากจดใบเลยง

ขนไปถงยอดอกครง

6. นาผลการทดลองทงหมดบนทกในตารางตอไปน

TL 474 103

ตารางท 3.2 ตารางบนทกผลการทดลอง

สารละลาย

(โมลาร)

ความยาวลาตน (cm.) ความยาวทเพมขน (cm.) ปรมาณนาทใช

(cm3)

เรมตน หลงการทดลอง

1 สปดาห

2 วน 1 สปดาห

0.01

0.02

0.03

0.05

0.10

0.20

นากลน

3. คาถามนาไปสการอภปราย

1. อธบายลกษณะการเปลยนแปลงของตนกลาในแตละชดการทดลอง

2. ทาไมพชสวนมากจงไมสามารถดดซมนาจากดนทมสารถกละลายเขมขนมากได

3. ทาไมพชบางชนดจงขนไดดในดนทเคมจด ๆ เชน ดนชายทะเล เปนตน

ตวอยางการจดการเรยนรโดยการทดลอง

การทดลอง เรอง การเจรญเตบโตของตนถว

การทดลองนตองการใหนกเรยนศกษาการเปลยนแปลงทเกดขน

ในระหวางทตนถวมการเจรญเตบโต

จดประสงคการเรยนร

เมอทาการทดลองนแลว นกเรยนควรจะสามารถ

1. สงเกต บนทก และสรปการเปลยนแปลงของราก ลาตน ใบของตนถวในระหวางทม

การเจรญเตบโต

2. วาดรปตนออนทอยในเมลดถว

3. สรปไดวาเกณฑทใชวดการเจรญเตบโตของตนถว ไดแก นาหนก และสวนสง

4. เขยนกราฟแสดงการเจรญเตบโต และแปลความหมายได

TL 474 104

เวลาทใช อภปรายกอนการทดลอง 10 นาท

ทดลอง 40 นาท

อภปรายหลงการทดลอง 20 นาท

รวม 70 นาท

สารเคมและอปกรณ

รายการ ตอ 1 กลม (4 คน) ตอ 12 กลม (48

คน)

1. เมลดถวดา 18 เมลด 216 เมลด

2. ตาชง - 1 เครอง

3. กลองพลาสตกเสนผานศนยกลาง 11 cm 1 ใบ 12 ใบ

4. สาล - 51 มวน

5. กระดาษชาระ - 1 มวน

6. กระดาษวาดเขยน 12 cm×28 cm 1 แผน 12 แผน

7. กระถางดนขนาดเสนผานศนยกลาง

ประมาณ

15 cm พรอมจานรอง

1 ชด

12 ชด

8. กระดาษกราฟ 1 แผน 12แผน

การเตรยมลวงหนา

ตอนท 1 ครใหนกเรยนแชเมลดถวดา 8 เมลด 1 คน กอนการทดลอง

ตอนท 2 ใหนกเรยนชงนาหนกเมลดถวดา 10 เมลด แลวนาไปแชนาลวงหนา 1 คน

กอนการทดลอง และบรรจทรายในกระถางประมาณ43 ของกระถาง

หมายเหต การทดลองนตองทาลวงหนา 3 สปดาห

อภปรายกอนการทดลอง

ตอน 1

1. เตอนนกเรยนใหหานาหนกเฉลยของเมลดถวดาอยางระมดระวงเพยง 4 เมลด และ

ใหทกคนวาดรปตนออน

TL 474 105

2. ครสาธตวธเพาะเมลดถวในกลอง โดยปกระดาษชาระทกนกลองกอนแลวจงกรดาน

ในดวยกระดาษวาดเขยน วางกอนสาล 4 กอน ในระหวางกลองกบกระดาษวาดเขยนบน

กระดาษชาระหางกนเปนระยะเทา ๆ กน รดนาใหชม แลวจงวางเมลดถวลงบนกอนสาลกอนละ

หนงเมลด นากลองไปวางในทมแสงสวาง

3. ใหนกเรยนทาเครองหมายทตนถวในวนท 4 แลววดสวนสงและนบจานวนใบเฉพาะ

ตนเหลาน ในการวดสวนสงใหวดจากพนทรายจนถงยอดของลาตน ตนใดทงอกหลงจากวนท 4 ให

ถอนทง

4. เตอนใหระวงสตวบางชนด เชน หน นก มากดทาลายตนถวทงอกแลว

ตวอยางผลการทดลอง

ตอน 1

ข.

ภาพท 3.5 ตนออนของถว(ก) และตนกลาถว(ข)

วนท ลกษณะของตนถว

1

2

3

4

มรากงอกออกประมาณ 1 เซนตเมตร

รากยาวขน เหนรากขนออน

รากเรมแตกแขนง ลาตนเจรญออกจากเมลด และ

มบางสวนโผลพนใบเลยง

รากยาวมากขน ลาตนโผลพนใบเลยงมากขน

TL 474 106

ตอน 2

ตารางท 3.3 บนทกการเจรญเตบโตของตนถว

วนท จานวนใบเฉลย สวนสงเฉลย นาหนกเฉลย

1 - - 0.2

2 - - -

3 - - -

4 2 8.2 -

5* - - -

6* - - -

7 2 8.4 -

8 2 9.4 -

9 2 10.0 -

10 4 11.0 -

11 4 11.8 -

12* - - -

13* - - -

14 4 15.5 -

15 6 16.5 -

16 6 18.0 -

17 6 19.5 -

18 8 20.0 -

19* - - -

20* - - -

21 8 21.6 3.2

*ไมไดวดเนองจากเปนวนหยด

TL 474 107

ตวอยางกราฟแสดงการเจรญเตบโตของตนถว

ภาพท 3.6 กราฟการเจรญเตบโตของตนถว

อภปรายหลงการทดลอง

ตอนท 1

ครใหนกเรยนแชเมลดถวดา 8 เมลด 1 คน กอนการทดลอง

1. รากเปนสวนแรกทงอกพนเมลดออกมากอนและยอดเปนสวนทงอกตอมา

2. รากและลาตนเจรญมาจากตนออนซงอยระหวางใบเลยง

3. ตนถวทปลกในกลองไดอาหารจากการสงเคราะหแสงทใบ ไดรบเกลอแรทมอยในนา

ตอนท 2

ครใชคาถามในบทเรยนประกอบการอภปรายเพอใหนกเรยนสรปวา

1. ตนถวมการเจรญเตบโต ซงวดไดจากสวนสง จานวนใบ และนาหนกทเพมขน

2. ลาตนและรากของตนถวทปลกในกระถาง สมบรณกวาทปลกในกลอง เนองจากได

เกลอแรทมอยในทราย ซงมปรมาณมากกวาเกลอแรในนา

3. ในระหวางทมการเจรญเตบโต จะมสวนสงเพมขนเพยงเลกนอยในระยะแรก แต

ระยะตอมาสวนสงเพมขนอยางรวดเรวและตอไป ๆ จะพบวาสวนสงเพมขนอยางชา ๆ จนกระทง

คงทในทสด

4. ถาบนทกสวนสงตอไปจนกระทงตนถวออกดอกและมเมลด จะพบวาสวนสงเพมขน

อยางชา ๆ จนกระทงคงท และเมอนาผลมาเขยนกราฟจะไดเสนกราฟในชวงหลงคงท

TL 474 108

ในการทดลองตอนน นกเรยนแตละกลมอาจจะไดผลการทดลองตางกน ครควรนา

อภปรายรวมกบนกเรยนเพอหาสาเหตวาเนองมาจากสภาวะแวดลอม เชน ไดรบแสงไมเทากน

หรอรดนาไมสมาเสมอ

ขอแนะนาเพมเตม

การทตองวางกลองพลาสตกและกระถางไวใหไดแสงสวางเทา ๆ กน เพราะแสงมผลตอ

การยดตวของลาตนและการเจรญของใบ ตนถวทไดรบแสงนอยจะยดตวสงกวา ใบสซดและ

ขนาดกเลกกวา

รายละเอยดตอไปนมไวสาหรบคร ไมตองนาไปสอนนกเรยน

เมอพจารณาลกษณะภายในเมลดถวดาโดยละเอยดจะพบวา ตนออนตดอยกบใบเลยงท

ตาแหนงหนง ซงเปนตาแหนงทแบงตนออนเปนสวนยอดออน (plumule) และสวนรากออน

(radicle) ระหวางยอดออนและใบเลยงมสวนทจะเจรญไปเปนตน เรยกวา ตนออนสวนบน

(epicotyl) และระหวางรากออนกบใบเลยง มสวนทเจรญไปเปนตนเชนกน เรยกวา ตนออน

สวนลาง (hypocotyl)

การจดการเรยนรแบบอภปราย (Discussion)

การอภปรายโดยทวไป หมายถง การทคนกลมหนงมความสนใจในเรองหรอปญหา

เดยวกน ไดมารวมพดคยเพอแลกเปลยนความคดเหนกนโดยรวมกนพจารณา หรอสารวจและ

ตรวจสอบในหวขอเรองหรอปญหาทตองการคนหาคาตอบ อยางรอบคอบ ในการอภปรายผรวม

อภปรายทกคนจะมความเหนโตแยง หรอสนบสนนดวยเหตผลและหลกฐานเพอไปสคาตอบดวย

ความบรสทธใจ มใชเพอปะทะคารมกนเหมอนการโตวาท

ดงนนการอภปรายจงมลกษณะดงน

1. การอภปรายเปนการกาหนดวถทางทจะนาไปสการคนพบ เพราะผลทไดรบจากการ

อภปรายเพยงอยางเดยว ไมสามารถยนยนถงความถกตองของคาตอบได และการอภปรายก

ไมไดเปนการสรางความรใหม ดงนนการอภปรายจงเปนสงททาใหเหนลทางทจะไปสการคนพบ

ในสงทตองการเทานน

2. ผลของการอภปรายทเชอถอได ควรจะมสงทมาสนบสนน เชน ขอมลทไดจากการ

สงเกตและการทดลอง เปนตน

TL 474 109

3. การอภปรายเปนการสนบสนนการทางานแบบประชาธปไตย กลาวคอ ผรวม

อภปรายสามารถแสดงความคดเหนอยางอสระ มทงการรบและการใหคอการแลกเปลยนความ

คดเหนในเรองราวตาง ๆ ระหวางผรวมอภปราย

การจดการเรยนรแบบอภปรายเปนการสงเสรมใหนกเรยนทกคนไดมโอกาสแสดงความ

คดเหนมสวนรวมในกจกรรม เปนการพฒนาสตปญญา และชวยใหมประสบการณกวางขน

นอกจากนยงเปนการจดการเรยนรทเนนนกเรยนเปนสาคญ และเปนผลดสาหรบครทจะทราบวา

นกเรยนคนใด มความสามารถพเศษทางดานใดหรอมปญหาอะไรบาง

อกประการหนงซงนบวาสาคญมาก คอ การฝกใหนกเรยนไดรจกการทางานรวมกนกบ

ผอน ฝกการแกปญหารวมกนโดยรบฟงเหตผลของกนและกน เปนการปลกฝงแนวความคดแบบ

ประชาธปไตยอยางแทจรง

จากทกลาวมาทงหมดน จะเหนไดวาการอภปรายมประโยชนตอกระบวนการเรยนร

อยางยง การอภปรายอาจมไดหลายรปแบบ เชน อภปรายเปนกลมใหญทงชน หรอการแบงกลม

ยอย อภปราย ตงแตการอภปรายแบบแคบโดยการถาม-ตอบ ไปจนถงการอภปรายทไมจากด

ขอบเขต การจดการเรยนรโดยการอภปรายครและนกเรยนมบทบาทดงน

1. การอภปรายสวนใหญอยทตวนกเรยน นกเรยนจะตงคาถามคาตอบโตแยง และ

สนบสนนในกลม

2. บทบาทคร

2.1 เปนผสรางบรรยากาศในการถกแถลง

2.2 เปนผเสรมขอสรปหรอประเดนทนกเรยนพดไวไมกระจางชด ใหมความรดกม

ยงขน

2.3 เปนผคอยชแนวทางใหนกเรยน เหนการแกปญหาและการดาเนนงานหลาย ๆ วธ

2.4 อยเบองหลงของการอภปรายทจะดาเนนไปตามความมงหมาย

การอภปรายสามารถใชควบคกบการจดการเรยนรแบบตาง ๆ และควรใชในกรณ

ตอไปน

1. เพอชวยนกเรยนกาหนดปญหาและขอบเขตหลงจากการสาธต

2. เมอจะวางแผนการแกปญหารวมกน

3. เมอกลมแตละกลมจะวางแผนทางานเปนการซอมความเขาใจระหวางคนในกลมและ

แบงหนาทการงาน

4. เมอคนในกลมยอยจะไดอภปรายผลของการทดลองหรอผลของการคนควากอนทจะ

เสนอรายงาน

5. เพออภปรายผลการทดลองหรอคนควาหนาชน

TL 474 110

6. เพอชวยใหนกเรยนไดสรปหลกเกณฑดวยตนเอง จากขอมลและสรปการนา

หลกเกณฑไปใช

7. เพอฝกใหนกเรยนไดรจกคด

8. เมอปญหานนยงไมมคาตอบแนนอน

ประเภทของการอภปราย

การอภปรายทใชกนอยอาจจะจดไดหลายแบบดวยกน

1. การอภปรายทผอภปรายแตละคนพดเรองทตนไดรบมอบหมายใหไปคนมา กลม

อภปรายมกจะประกอบดวยผอภปราย 2-5 คน แตละคนจะไดรบมอบหมายปญหาใหไปคนมา

บรรยาย ชวงการบรรยายจะมขอมล อปกรณประกอบการอภปราย และมผดาเนนรายการคอย

สรปแนวความคดอยางละเอยดใหฟง

การอภปรายแบบนชวยใหผฟงมความรและแนวความคดทละเอยดกวางขวางพรอม

ทงเปดโอกาสใหผฟงไดซกถามขอของใจในตอนทายดวย

2. ผอภปรายทกคนอภปรายในเรองเดยวกน การจดกลมอภปรายคลายกบแบบแรก เรอง

ทอภปราย มเรองเดยว ผอภปรายทกคนจะแสดงความคดเหนของตน โดยอภปรายในแนวใดกได

การอภปรายแบบนผอภปรายมโอกาสไดซกถามปญหาขอของใจระหวางกนได

การอภปรายแบบนเหมาะสาหรบการแกปญหาใดปญหาหนงทสาคญตอคนสวนใหญ

3. การอภปรายทมผอภปรายสองกลม กลมหนงเปนตวแทนของผฟงและอกกลมเปน

วทยากร โดยมผดาเนนการอภปราย กลมตวแทนผฟงเปนฝายถาม และกลมวทยากรเปนฝายตอบ

การอภปรายแบบนเหมาะสมกบการประชมอบรม

4. การอภปรายรวมกนโดยมทปรกษา การอภปรายแบบนทกคนเปนผรวมอภปราย

แบงหนาทเปนประธาน ผดาเนนการอภปราย วทยากร และเลขานการ

วธดาเนนการอภปราย

ในการอภปรายจะแบงคนออกเปนสองฝาย คอ ฝายผทาการอภปรายกบฝายผฟง

ในกลมของผทาการอภปราย จะมประธานทาหนาทเปนผนาการอภปราย คอ เปนผ

กากบการอภปรายนนเองผนาการอภปรายอาจจะเปนครหรอเลอกจากผทาการอภปรายคนใด

คนหนงโดยครเปนผเลอกหรอกลมผอภปรายเลอกกนเองกได ผนาการอภปรายจะตองเปน

บคคลทมความคดกวางมองประเดนของปญหาออก และตดสนใจไดฉบไว เพราะผทาการ

TL 474 111

อภปรายจะเปนผเสนอปญหา นาการอภปราย มอบใหผใดผหนงเปนผตอบสรปประเดนสาคญฯ

นาการอภปรายไมใหออกนอกทางและเปนผสรปผลการอภปราย

การดาเนนกรอภปรายจะแบงเปน 2 ขน คอ ขนนาสหวขออภปรายและขนอภปราย

1. การนาเขาสหวขออภปราย เปนจดเรมตนของการอภปรายเรมดวยประธานกลาว

คาแนะนาใหผฟงทราบหวขอทจะอภปรายและแนะนาสมาชกผทาการอภปรายแตละคนตอผฟง

2. การอภปราย เปนขนทสมาชกผทาการอภปรายซงปกตจะมการเตรยมตวมาพรอม

ผฟง (นกเรยนสวนทเหลอ) กเตรยมตวมาพรอมแลวเชนกนโดยเฉพาะอยางยงครผสอนจะตอง

พรอมมากกวาคนอน ๆ กรณทประธานการอภปรายยงไมเคยทาหนาทมากอน ครอาจจะรบหนา

ทนไปกอนจนกวานกเรยนจะทาได การอภปรายจะเรมจากประธานใชคาถามถามใหเกดปญหา

แลวใหสมาชกแตละคนแสดงความเหน อาจจะเขยนหวขอการอภปรายไวบนกระดานดา และ

อาจจะมการใชอปกรณเครองฉาย เชน เครองฉายสไลด ฯลฯ ประกอบดวย ประธานตองคอย

กากบการอภปรายใหดาเนนไปตามวตถประสงค สวนครทาหนาทเปนพเลยง ตอนใดทเปน

คาถามวกวนไมกระจาง ไมตรงประเดน ครอาจจะชแจงเพมเตม อาจจะตองยอและสรปใหท

ประชมไดทราบ

ลกษณะการอภปรายทด

1. ตองมความมงหมาย

2. ควรมหลกฐานสาคญ ๆ จากแหลงทเชอถอไดสนบสนนการอภปราย เชน สถตตาง ๆ

จากการคนควาวจย เปนตน

3. เปดโอกาสใหนกเรยนทกคนไดมสวนรวมในการอภปรายโดยทวถง

4. ทกคนตองมความเคารพความคดเหนของคนอน เมอความคดของคนอนถก และม

เหตผลเพยงพอกตองยอมรบ ถงแมวาจะขดแยงกบความคดเหนของตนเอง

5. การเลอกหวขอปญหาทจะอภปราย ควรมความสาคญ และมความหมายตอนกเรยน

และชมชน

6. การอภปรายตองนาไปสขอสรปอยางใดอยางหนง

ตวอยางการสอนชววทยา - ภาวะโลกรอน

- ภาวะมลพษ

TL 474 112

การจดการเรยนรโดยการศกษานอกสถานท (Field Trip)

การสอนโดยการศกษานอกสถานท คอการทพานกเรยนไปศกษายงแหลงความร ทอย

นอกโรงเรยน เชน สอนเรองระบบนเวศนแบบนาเชยวกอาจจะพานกเรยนไปศกษาบรเวณนาตก

หรอบรเวณตนนาลาธาร หรอแมนาลาคลอง ซงจะไดเหนการดารงชวตของพชและสตวทมการ

ปรบตวใหเหมาะสมกบแหลงทอยอาศยได หรอในบทเรยนเรองการจดจาพวกสตว เราอาจจะพา

นกเรยนไปเกบตวอยางสตว เพอนามาศกษาในหองปฏบตการ เชน การไปจบแมลง หรอไป

รวบรวมสตวนา จากบรเวณสะพานปลาโดยเกบตวอยางจากเรอหาปลา พาไปชมโรงงาน

อตสาหกรรมเปนตน

การสอนโดยวธน เปนวธทจดวามจดเดนอยมาก เพราะเปนการศกษาจากสภาพการณท

เปนจรงนกเรยนจะไดรบประสบการณตรง เพราะสงทไดพบเหนในธรรมชาตบางอยางไม

สามารถนาเขามาในหองเรยนไดและบางอยางยากทจะอธบายใหเขาใจไดเทากบการศกษาจาก

ของจรง นอกจากนการเดนทางยงทาใหเกดความตนเตน รสกผอนคลายความตรงเครยด

ถงแมวาการสอนโดยวธนจะมขอดอยมาก แตโอกาสในการจดสถานการณดงกลาวกไม

เอออานวยใหกระทาไดบอยนก เพราะการจดแตละครงสนเปลองทงคาใชจายและเวลาในการ

เดนทางมาก ตลอดจนเรองของความปลอดภยในการเดนทาง

การพานกเรยนไปศกษานอกสถานทครจะตองเตรยมการในเรองตาง ๆ ดงตอไปน

1. กาหนดวตถประสงค ในการศกษาสถานทครจะตองกาหนดจดประสงคใหแนนอน

ลงไป วตถประสงคจะตองมลกษณะททาใหเกดคณคาทางวชาการ ไดผลคมคากบการเดนทาง

และควรจะเปนกจกรรมทไมสามารถทดแทนดวยวธอน ๆ การจดพานกเรยนไปศกษาแตละครง

ครจะตองคดทบทวนดใหดวา จาเปนเพยงใดทจะตองพานกเรยนไป สงทจะไปศกษาเกยวของ

กบวชาทเรยนจรง ๆ และคดวาเมอไปศกษาแลวจะไดประโยชนอะไรบาง สภาพแวดลอมใน

สถานททจะศกษานนมความเหมาะสมมากนอยเพยงใดตองเสยงกบอนตรายอะไรบาง

2. การวางแผนกอนไปศกษา ครตองมการเตรยมการ มการวางแผนงานลวงหนา

เปนระยะเวลานานพอสมควร งานทครตองเตรยม ไดแก

2.1 การสารวจเสนทาง ครตองไปสารวจแหลงทจะไปศกษากอนอาจจะไปกบครใน

คณะทจะไปศกษา รวมถงผแทนนกเรยนดวยกได การสารวจเสนทางน เรมระยะทางตงแต

โรงเรยนวาจะใชเวลาเทาไรหยดพกทไหนบางเมอถงสถานทศกษาตองแจงใหผรบผดชอบ

สถานททราบถงวตถประสงคในการมาศกษา ซงทางสถานทจะไดเตรยมจดเจาหนาทนาชมและ

ตอบขอซกถามของนกเรยนไดตรงเปาหมาย การสารวจนครจะไดพบเหนของจรง และจะได

จดแบงเวลาเดนทางไป เวลาทใชในการศกษา และเวลากลบใหเหมาะสม

TL 474 113

2.2 ทบทวนวตถประสงคหลงจากทครไดไปพบเหนของจรงมาแลว กลบมาทบทวน

วตถประสงคใหมวาสามารถเปนไปตามทตองการไดหรอไม ถาไมไดกทาการปรบปรงใหม

พรอมทงพจารณากาหนดการใหม ใหมความเหมาะสมกบเวลาและสถานททจะไปศกษา

2.3 จดเตรยมคาถามใหนกเรยนหาคาตอบในสงทตองการเรยนรรวมถงการ

มอบหมายงานใหนกเรยนทา

2.4 แจงใหนกเรยนทราบถงแหลงทจะไป ครอาจจะเลาเรองคราว ๆ เกยวกบแหลง

ทจะไปถามรปภาพ มสไลด ฯลฯ ทเกยวของกบสถานททจะไปศกษาประกอบดวยกเปนการดท

จะเราใหนกเรยนเกดความสนใจยงขน จากนนจะพดถงวตถประสงคในการไปศกษา ในตอนนคร

อาจจะปรบปรงวตถประสงคกบนกเรยนไดอก

2.5 จดประชม เมอตกลงทจะไปไดแลว ครจะทาการประชมนกเรยนอกครงหนง

เพอแนะนาวานกเรยนจะตองเตรยมอะไรไปบาง จะไปโดยวธใด วน เวลา หมายกาหนดการ

ตลอดจนครผควบคมทจะไปและนกเรยนสามารถทจะขอความชวยเหลอไดมใครบาง ตอง

แนะนาใหนกเรยนรจก บอกงานทนกเรยนตองทาเมอไปถง ตอนนถาใครมขอของใจสงสยจะ

ซกถามได

2.6 ทาหนงสอพรอมกาหนดการถงเจาของสถานทใหทราบ

2.7 ทาหนงสอขออนญาตจากผบงคบบญชาตนสงกดในการพานกเรยนไปศกษา

นอกสถานท และขออนญาตใหขาราชการไปราชการตางจงหวด

3. การเดนทางและศกษาสถานท ยานพาหนะทจะพานกเรยนไป และผควบคม

ยานพาหนะ นกเรยนและครผควบคมจะตองมาถงสถานทนดหมายโดยพรอมเพรยงกน ตอง

พยายามมาใหทนเวลาอยาใหลาชาจากกาหนดเวลา เพราะจะทาใหการเดนทางลาชา ไมเปนไป

ตามกาหนดการ ซงอาจจะเสยเวลาการทางานของเจาหนาทของสถานททจะไปศกษาตองคอย

เปนการเสยมารยาท

เมอถงสถานททจะศกษา นกเรยนตองไมแยกยายกนไปตามลาพงจะตองเขาพบกบ

เจาหนาทของสถานท ซงอาจจะมการบรรยายสรปใหนกเรยนฟงกอนทจะมการนาชมในทตาง ๆ

หลงจากนอาจจะมการแยกยายเปนกลมตามทไดจดไว แตละกลมจะไปกบวทยากรเจาของ

สถานทซงจะเปนผพาดและอธบาย นกเรยนอาจจะศกษาจากเอกสารททางสถานทแจก หรอ

ซกถามขอของใจ จดบนทก และการบนทกภาพ ฯลฯ ในขณะเดยวกนกตองสงเกตเพอตอบ

คาถามทครกาหนดให

ในตอนนนกเรยนจะตองมความเปนระเบยบพอสมควร อยาไดทาอะไรตามใจชอบ

เชน ในสวนทเปนความลบ เขาไมตองการใหด นกเรยนกตองไมพยายามหาทางหนไปดใหได

TL 474 114

หรอของทเขาหามจบแตะตองเรากไมควรไปจบของเขา ในบรเวณปาสงวนมกฎหมายหามนา

ผลตภณฑทเกดจากปา หามจบสตว เกบพนธไม กอยาไดฝาฝนกฎเกณฑนน ในบางแหง

ตองการความสงบ หามสงเสยงรบกวนสตวปาซงอยในขณะทดลองทางระบบนเวศน หรอเรอง

การสบพนธนกเรยนกตองอยในความสงบ และประการสดทายตองรกษาความสะอาดของ

สถานท

เมอศกษาจนถงเวลาอนสมควร กตองกลบมายงทนดหมายเพอกลาวคาขอบคณและ

อาลาเจาของสถานท นกเรยนจะตองมาใหพรอมกนตามเวลาดวยอยาไดไปเทยวเลนอยทอ น จน

ตองทาใหผอนคอยนานเปนการไมสมควร

4. ตดตามผล หลงจากการกลบมาศกษานอกสถานทครจะตองตดตามผลวาการไป

ครงนไดผลตรงตามความมงหมายทต งไวหรอไม กจกรรมตาง ๆ อาจจะทาไดหลายแบบ เชน

การจดนทรรศการ นกเรยนอาจจะใชเอกสาร ภาพถายแผนภมตาง ๆ มาจดนทรรศการแสดงผล

งาน นอกจากนอาจจะจดอภปราย การเขยนรายงานตามแนวคาถามทครกาหนดไวกอนไป

ศกษา

ตวอยางการสอนแบบศกษานอกสถานท

การสอนเรอง “ระบบนเวศนแบบนาเคม”

1. สถานททศกษา สถานทเลยงสตวนาเคม มหาวทยาลยบรพา บางแสน ชลบร และ

บรเวณสองขางทางของถนนสายเลยบชายฝ งทะเล (ถนนสายกรงเทพ-ชลบรสายเกา ผาน

สมทรปราการ)

2. วตถประสงค

2.1 เพอใหนกเรยนไดศกษาสภาพแวดลอมแบบชายฝ งทะเล เชน ปาชายเลน

บรเวณชายฝ งทะเลจงหวดสมทรปราการ

2.2 เพอใหนกเรยนไดศกษาระบบนเวศนแบบทะเลจาลองของสถานเลยงสตวทะเล

มหาวทยาลยบรพา

2.3 ศกษาชนดของสงมชวตและการดารงชวตจากตเลยงสตวนา

2.4 ศกษาสภาพแวดลอมบรเวณชายหาดทรายวอนนภา หาดทรายบางแสน และ

หาดหนอางศลา

2.5 เพอสงเสรมใหนกเรยนไดรถงคณคาของทรพยากรธรรมชาต เกยวกบทะเล

และรจกอนรกษใหคงสภาพทจะใชประโยชนไดอยางคมคา

3. เตรยมการกอนออกเดนทาง

3.1 ใหความร

TL 474 115

1) เกยวกบสภาพสองขางทางทจะผานไปซงบางชวงเปนนาเกลอ บางชวงเปน

ปาไมชายเลน บางชวงเปนปาละเมาะ ซงมพชลมลกชนดตาง ๆ ทแปลกไปจากสภาพแวดลอม

อน ๆ เชน พวกชะคราม เปนตน

2) เกยวกบสถานเลยงสตวนาครจะแนะนาถง ประวต และวตถประสงคของการ

ดาเนนงาน หลกการเลยงสตวนาเคม ฯลฯ

3) แนะนาวานกเรยนควรจะศกษา เรองอะไร อยางไร และจะตองมการจด

บนทกอะไรบาง อาจใชแนวทางจากทครเขยนเปนคาถามใหกได

3.2 เตรยมการในการเดนทาง

1) ครสารวจจานวนนกเรยนทจะไปศกษา

2) ครและคณะผควบคม (1-2 คน) เดนทางไปสารวจเสนทางและตดตอกบ

สถานททจะพาไปศกษา

3) ทาหนงสอขออนญาตพรอมกบโครงการและกาหนดการเสนอตอหวหนา

สถานศกษา เชน อาจารยใหญ ผอานวยการสถานศกษา

4) ทาหนงสอขออนญาตผปกครองนกเรยนพรอมใบตอบรบอนญาต

4. การเดนทางไปศกษา

เมอนกเรยนมาถงพรอมกนแลวจดนกเรยนขนรถ สารวจความพรอมตาง ๆ

เรยบรอยแลว ออกเดนทางไปตามเสนทาง กรงเทพ-ชลบรสายเกา ครจะอธบายสภาพสองขาง

ทางทผานไป เชน ถนนทกาลงเดนทางอยนเปนถนนเรยบชายฝ งทะเล การทมถนนกนเชนน จะ

ทาใหสภาพแวดลอม 2 ขางของถนนแตกตางกนได คอ ถนนจะกนไมใหนาเคมขามไปอกฝ ง

หนงได ดงนนระบบนเวศนทงสองขางจะมความแตกตางกน ฝ งทอยทางดานทะเลจะเปนหาด

เลนยนลาดลงไป พชทขนจะเปนพวกทมรากยดดนไดแนน เชน รากคาจน อยางพวกโกงกาง

เปนตน

เมอถงสถานทเลยงสตวนานกเรยนจะพรอมกนเพอฟงคาแนะนาในการศกษา และการ

นดหมาย กอนทจะแยกไปศกษา

5. การตดตามผล

5.1 ใหนกเรยนชวยกนจดนทรรศการ เรองระบบนเวศนแบบนาเคม โดยแบงเปน

กลมจดเปนหวขอยอย ไดแก

1) ลกษณะปาไมชายเลนของฝ งทะเล

2) ลกษณะของสตวทะเลเขตตาง ๆ ของทะเล (เขตชายฝ ง, เขตทองทะเลใน

ระดบความลกตาง ๆ ของทะเล)

3) สาเหตของสภาวะมลพษทเกดขนกบทะเลและการปองกน

TL 474 116

5.2 ใหนกเรยนเขยนรายงานการเดนทางและความรทไดจากการไปทศนศกษา

การจดการเรยนรแบบโครงการวจย

การออกแบบการจดการเรยนรวทยาศาสตร โดยการทาโครงงานวทยาศาสตรจะสงเสรม

การเรยนรดวยตนเองของนกเรยน การจดการเรยนรแบบนมการเปลยนแปลงแนวคดหลกจาก

แนวคดเดมไปเปนแนวคดใหม 4 ประการ คอ

1. จากการเรยนรขอมลดวยการฟงคาบรรยาย การอานตารา และการตอบคาถาม

เปลยนมาเปนการพฒนาปญญาของบคคล เกดความรใหมจากประสบการณทใชความรเดมเปนฐาน

2. จากการเรยนรทเกดขนของแตละบคคลทแตกตางกนตามสภาพแวดลอมหรอสงคม

เปลยนมาเปนการเรยนรทเกดขนในกลมนกเรยนทไดปฏบตรวมกน โดยไดมาจากการ

แลกเปลยนความคดในงานทรวมปฏบตมาดวยกนนนเอง

3. จากหลกสตรทเนนเนอหาความรในตารา เปลยนมาเปนเนอหาความรในตาราเปน

เพยงจดสนใจทจะนาไปสการลงมอปฏบต คนควา ทดลอง และแกไขปญหาจรง

4. จากครทมบทบาทเปนผใหความรดวยการบรรยาย การสาธต เปลยนมาเปน ครผนา

กลมนกเรยนใหมการเรยนรในชวงระยะเวลาสน ๆ โดยสงเสรมใหนกเรยนเกดการแลกเปลยน

ความคดในการเรยนร กระตนใหเกดการคนหาแนวทางการแกปญหา ตลอดจนชกชวนให

นกเรยนทางานรวมกนในการแกปญหาวทยาศาสตร

การออกแบบการจดการเรยนรแบบโครงงานวทยาศาสตรควรจดใหนกเรยนทางานเปน

กลม มากกวาการทางานเปนรายบคคล ซงจะไดผลดและมคณคามากกวา เพราะนอกจากจะ

แบงเบาภาระการทางานของครแลว สงสาคญทสด คอ การฝกการทางานรวมกนเปนกลม

เชนเดยวกบนกวทยาศาสตร

การออกแบบการจดการเรยนรแบบโครงงาน บทบาทของคร คอ ผแนะนาประสานงาน

อานวยความสะดวกใหกบนกเรยนซงเปนผลงมอปฏบต โดยมข นตอนดงน

1. กาหนดหวขอทจะศกษาคนควา ในขนตอนนครจะเปนผแนะนาเรองทว ๆ ไปทจะทา

โครงงาน ครจะใหคาปรกษามากนอยเพยงใดขนอยกบระดบความคดของผเรยน ซงจะ

สอดคลองกบประเภทของโครงงานทแบงเปน 3 ประเภท คอ

1.1 โครงงานทตองแนะนา (Guided project) เปนโครงงานประเภททผเรยนใช

ความคดนอย ครใหคาปรกษามาก เปนผกาหนดปญหา และกาหนดวธการรวบรวมขอมล

TL 474 117

1.2 โครงงานทแนะนานอย (Less guided project) เปนโครงงานทผเรยนใชความคด

สง ครใหคาปรกษานอย ครและผเรยนรวมกนกาหนดปญหา และรวมกนกาหนดวธการรวบรวม

ขอมล

1.3 โครงงานทไมตองแนะนา (Unguided project) เปนโครงงานทนกเรยนใช

ความคดในระดบสงทสด ครใหคาปรกษานอยทสด ผเรยนเปนผกาหนดปญหา และวธการ

รวบรวมขอมลดวยตนเอง

การไดมาของหวขอเรองทจะศกษา คอ การนาเสนอและอภปรายจนไดหวขอเรอง

รวมทงหวขอยอยภายในกลม ในขนนบทบาทของนกเรยนจะตงคาถามเกยวกบโครงงาน จด

จาแนกคาถามเปนกลม จดกลมผรวมโครงงานตลอดจนการแบงหนาทการบรหารงานกลม

2. วางแผนการทาโครงงาน ครจะชวยเหลอกลมในการวางแผน คนควา แนะนา

แหลงขอมล เครองมอ อปกรณ สาหรบนกเรยนเปนผวางแผนวาจะศกษาอะไรบาง เลอก

แหลงขอมล กาหนดบทบาท และจดทารายงานแผนการทาโครงงาน

3. ลงมอทาโครงงาน ครเปนผชวยแนะนาวธศกษาและทกษะการคนควาตลอดจน

ตรวจสอบ ตดตามความกาวหนาของกลม นกเรยนจะคนหาคาตอบของคาถามทตงไว โดย

รวบรวมขอมลจากเอกสารและ/หรอการสมภาษณบคคลทเกยวของ ประมวลผลขอมล หา

ความสมพนธของผลทไดและสรปผล

4. การวางแผนนาเสนอรายงาน ครจะอภปรายแผนการนาเสนอรายงานตอชนเรยนและ

เตรยมการ สวนนกเรยนจะตรวจหาวาตองเตรยมอะไรบาง อธบายแผนการนาเสนอ ตลอดจน

เตรยมวสดอปกรณทตองใชในการนาเสนอ เชน ภาพโปสเตอร วดทศน ฯลฯ

5. เสนอผลของโครงงาน ครเปนผชวยประสานงานการนาเสนอผลงาน นกเรยน

ดาเนนการเสนอผลของโครงงาน โดยมนกเรยนรวมชนรวมแสดงความคดเหน พรอม

ขอเสนอแนะ

6. ประเมนผล ครประเมนผลการเรยนรและสรปผลของโครงงาน สวนนกเรยนวเคราะห

วจารณผลของโครงงานของกลม โดยสะทอนความคดเกยวกบผลทไดจากโครงงานทแสดงถง

การเขาใจวทยาศาสตร

โครงงานวทยาศาสตรสาหรบชนเรยน

ในชนเรยนแบงโครงงานเปน 3 ประเภทตามผลของงาน คอ

1. โครงงานสารวจ เปนการสารวจสงตาง ๆ ในธรรมชาต มวตถประสงคเพอสารวจและ

รวบรวมขอมลของเรองใดเรองหนง แลวนาขอมลทไดมาจาแนกเปนหมวดหม แลวนาเสนอผล

TL 474 118

อยางมแบบแผน เพอบอกถงลกษณะหรอความสมพนธของสงเหลานนไดอยางชดเจน วธการ

เกบรวบรวมขอมลอาจใชวธสอบถาม สมภาษณ หรอใชเครองมอ เชน แบบสงเกต

แบบสอบถาม เปนตน

2. โครงงานทดลอง เปนโครงงานเพอศกษาตวแปรตนในเรองทสนใจวามผลตอตวแปรท

ตองการศกษา หรอตวแปรตามอยางไร โดยจดควบคมตวแปรอน ๆ ทไมตองการศกษา หรอตว

แปรทตองควบคม

ขนตอนการทดลอง ประกอบดวยการกาหนดขอบเขตของปญหาใหชดเจน

ตงสมมตฐาน ตรวจสอบสมมตฐานดวยการทดลอง วเคราะหและนาเสนอขอมล แปรผล และ

สรปผลการทดลอง

การออกแบบการทดลองตองแบงกลมตวอยางเปน 2 กลม ทมตวแปรเหมอนกน โดย

ใสตวแปรตนใหกบกลมทดลอง (Experiment group) สวนกลมควบคม (Control experiment

group) ไมตองใสตวแปรตนใชเปนกลมเปรยบเทยบ

3. โครงงานประดษฐ เปนโครงงานทมวตถประสงคเพอนาความร ทฤษฎ หลกการ หรอ

แนวคดมาประยกตใชในการประดษฐสงของ เครองมอ เครองใช เพอประโยชนการใชงานดาน

ตาง ๆ สงประดษฐอาจเปนสงคดคนขนใหม หรอปรบปรงของเดม หรอดดแปลงสงทมอยใหม

ประสทธภาพสงขน หรอเปนการสรางแบบจาลอง เพอใชประกอบการอธบายเรองตาง ๆ

นอกจากนโครงงานวทยาศาสตรยงแบงตามความรดานวทยาศาสตรเปน 3 กลม คอ

วทยาศาสตรโลก วทยาศาสตรชวภาพ และวทยาศาสตรกายภาพ โครงงานวทยาศาสตรเหลาน

สามารถแทรกเขาไปในหลกสตรได โดยนกเรยนสามารถปรบปรงใหสอดคลองกบวตถประสงค

การเรยนรตามความสนใจ และการทางานเปนกลม และการทางานโครงงานจะมคณคาจะตอง

ทาถงขนสดทาย คอ การนาเสนอผลของโครงงาน ซงอาจทาไดหลายรปแบบ เชน การโฆษณา

การแสดงละคร การแสดงหนกระบอก การสรางปะตมากรรม การรายงาน วดทศน และการสราง

แบบจาลองโดยคอมพวเตอร เปนตน

ตวอยางโครงงานวทยาศาสตรชวภาพ

โครงงานละครชววทยา (Biodrama)

ใหนกเรยนเขยนบทละครเกยวกบสวนประกอบของเซลลและกระบวนการทางชววทยา

ของเซลล นกเรยนทเปนผกากบการแสดง เปนผเลอกนกเรยนทจะแสดง และจดการฝกซอมเพอ

แสดงใหเพอนนกเรยนกลมอน ๆ ชม นกเรยนอาจทาการศกษาเพมเตมเกยวกบเซลลทจะนามา

ทาละคร เชน เรองเซลลมะเรง การแบงเซลล การนาสารผานเขา-ออกเซลล

TL 474 119

โครงงานศกษาแมลง

ใหนกเรยนศกษาแมลงทเขาสนใจ คนควาขอมลเกยวกบแมลงชนดนน ทงดานสณฐาน

วทยา และนเวศวทยา รวมถงประโยชนและโทษตอมนษย จากงานวจยทมผศกษาไวกอนแลว

นามาสรางแบบจาลองโดยใชวสดตามทนกเรยนคดวาเหมาะสม เพอนาเสนอผลงานวจยตอชน

เรยน

ภาพท 3.7 โครงงานเกยวกบแมลง

โครงงานออกแบบสงมชวต

ใหนกเรยนเลอกใชวสดตามความตองการเพอออกแบบสงมชวตทนกเรยนคดวาอยได

ในสภาพแวดลอมทกาหนด โดยครเปนผกาหนดสภาพแวดลอมจรงให เชน ปาทบ หรอปาโปรง

ทงหญา สวนสาธารณะหรอสนามเดกเลน สระนา นกเรยนตองเตรยมตวเพออธบายเหตผลท

นาจะเปนไปไดทส งมชวตจะอยในสภาพแวดลอมนนได สงมชวตชนดนนจะตองมลกษณะใดบาง

ทใชปองกนตวจากการถกลา พรอมยกตวอยางประกอบ ระบอาหารทกน

โครงการศกษาการกนอาหารของนก

ใหนกเรยนศกษาพฤตกรรมการกนอาหารของนกในทองถน นกเรยนจะตองสรางทให

อาหารนก โดนศกษาจากเอกสารตาง ๆ การตดตงทใหอาหารจะตองอยในตาแหนงทสงเกตเหน

ไดงาย และนกสามารถเขากนอาหารไดทกทศทาง นกเรยนจะศกษาโดยการเฝาสงเกตลกษณะ

และพฤตกรรมการกนอาหารของนก ศกษาสภาพแวดลอมทมผลตอการกนอาหาร ตงคาถาม

หรอปญหาจากสงทสงเกต เพอนาไปสการคนหาคาตอบ

TL 474 120

แบบฝกหดทายบท

1. ศกษาทฤษฎหรอหลกการจดการเรยนรของนกการศกษาททานเหนวาเหมาะสมกบ

การเรยนการสอนสาระชววทยา เพอนามาวเคราะหวาจะสามารถนาไปใชไดอยางไร และ

เหมาะสมกบวธการเรยนรแบบใด

2. ศกษาปญหาของนกเรยนชนมธยมศกษาในการเรยนรสาระชววทยาในโรงเรยนท

นกศกษาจะออกไปทาการฝกประสบการณวชาชพตามหวขอทกาหนดให นาขอมลมาวเคราะห

และหาแนวทางแกปญหา

3. ใหนกศกษานาเสนอกจกรรมการจดการเรยนรสาระชววทยา เพอเตรยมตวออกไป

ฝกประสบการณวชาชพในโรงเรยนมธยมศกษา

4. ฝกทกษะการจดกจกรรมการเรยนร โดยศกษาเนอหาสาระชววทยา และเลอกวธการ

จดการเรยนรทมความสอดคลองกบเนอหา