บทท 1 บทน า

ในชวตประจ าวนของมนษยลวนเกยวของกบขอมล ขาวสาร เหตการณตาง ๆ ทจะน ามา

ใชในการด าเนนชวต แตเนองจากความกาวหนาของเทคโนโลยสารสนเทศในปจจบน จงท าใหในแตละ

วนมการผลตขอมลและเผยแพรขนมาจ านวนมากอยตลอดเวลา ขอมลบางสวนจงถกน ามาประมวลผล

เพอน าไปประยกตใชในดานตาง ๆ กลายเปนสารสนเทศทหลากหลายรปแบบ เพอชวยลดความ

อยากร คลายความสงสย ชวยแกปญหา ชวยวางแผนและการตดสนใจไดอยางถกตอง ซงผใชจะตอง

สามารถเลอกสารสนเทศทเหมาะสมใหสอดคลองกบความตองการได

แนวคดของสารสนเทศ

ตงแตอดตจนถงปจจบนมการประดษฐ คดคนสงตาง ๆ และน ามาถายทอดสคนรนหลง ท

ถอเปนปจจยส าคญของการด าเนนชวตของมนษย ทงในดานการศกษา คนควา วจย และการพฒนาใน

ดานอน ๆ โดยจะเหนไดจากการเปลยนแปลงไปตามยคสมย ดงนนเพอแสดงใหเหนถงแนวคดของสงท

น ามาถายทอดนวามพฒนาการดานการเปลยนแปลงและความหมายอยางไร สามารถสรปได ดงน

1. พฒนาการของสารสนเทศ

ในอดตทมนษยยงไมมภาษาใชส าหรบการสอสาร เมอมเหตการณ (Event) อะไร

เกดขน กไมสามารถถายทอดหรอเผยแพรแกบคคลอน หรอสงคมอนไดอยางถกตองตรงกนระหวาง

ผสงสารกบผรบสารจะใชวธการจดจ าเหตการณทเกดขน ตอมาจงมการเปลยนแปลงโดยการคดคนใช

สญลกษณ (Symbol) หรอเครองหมายท าหนาทสอความหมายแทนเหตการณดงกลาว เพออธบายให

เขาใจถงเหตการณทเกดขน หรอมการน ากฎและสตร (Rule & Formulation) มาใชอธบายการเกด

ของสาร เปนตน จากนนเมอมนษยมภาษาส าหรบการสอสารแลว กไดเกดมขอมล (Data) เกยวกบ

เหตการณตาง ๆ เกดขนมากมาย ทงจากภายในสงคมเดยวกน หรอจากสงคมอน ๆ และเพอใหได

ค าตอบทถกตอง ท าใหตองมการวเคราะหหรอประมวลผลขอมลใหมสถานภาพเปนสารสนเทศ

(Information) ทจะเปนประโยชนตอผใช หรอผบรโภค เมอผบรโภคมการสะสมเพมพนสารสนเทศ

มาก ๆ เขาและมการเรยนร (Learning) จนเกดความเขาใจ (Understanding) กจะเปนการพฒนา

~ 4 ~

บทท 1 บทน า

สารสนเทศทมอยในตนเองเปนองคความร (Knowledge) เนองจากมนษยเปนผทมสตปญญา (Intellect)

รจกใชเหตและผลกบความรทตนเองมอยกจะมการพฒนาความรเปนปญญา (Wisdom) ในทสด

(วลลภ สวสดวลลภ และคนอน ๆ. 2551 : 1) จงสามารถสรปความสมพนธจากหนวยยอยไปสหนวยใหญ

แบบขนบนไดทแสดงถงพฒนาการของสารสนเทศแตละชวง คอ จากเหตการณ สญลกษณ กฎและสตร

ขอมล สารสนเทศ องคความร และปญญา ดงภาพท 1.1

ภาพท 1.1 พฒนาการของสารสนเทศ

จากภาพท 1.1 แสดงใหเหนถงพฒนาการของสารสนเทศทมการน าขอมลตาง ๆ มา

ประมวลผลใหเปนประโยชนตอการน าไปใชงาน ในอดตทยงไมมคอมพวเตอรนนไดใชวธบนทกขอมล

บนกระดาษ กอนทจะน าขอมลนนไปค านวณตามสตรทตองการ ชวยใหการประมวลผลขอมลและ

การสรางผลผลตได จนถงปจจบนไดมการน าคอมพวเตอรมาชวยประมวลผลขอมล กท าใหระบบ

สารสนเทศนพฒนาไปไดมากขน ชวยใหการด าเนนชวตของมนษยดขนในโลกของเราทกสวน มการน า

เครองมอตาง ๆ มาชวยในการด ารงชวตมากมาย จนในปจจบนถอไดวาเปนยคของเทคโนโลยสารสนเทศ

ดงนนหากพจารณาตามพฒนาการของสารสนเทศ จะสะทอนใหเหนถงการเปลยนแปลงกอนจะมาเปน

สารสนเทศอยางเปนล าดบขนและมความเกยวของกบมนษยเรอยมา จงมการแบงยคของสารสนเทศท

สามารถสรปไดดงน (ชชวาล วงษประเสรฐ. 2549 : 12 – 14 ; มาล ไชยเสนา. 2554 : 2 - 3)

เหตการณ (Event)

สญลกษณ (Symbol)

กฎ และสตร (Rule & Formulation)

ขอมล (Data)

สารสนเทศ (Information)

องคความร (Knowledge)

ปญญา (Wisdom)

~ 5 ~

บทท 1 บทน า

1.1 ยคกสกรรม (Agriculture age) ยคนนบตงแตป ค.ศ.1750 ถอวาเปนยคทการด าเนนชวต

ของมนษยขนอยกบการท านา ท าสวน ท าไร โลกในยคนนยงมการซอขายสนคาระหวางกน แตกเปน

สนคาเกษตรเปนหลก มการน าเครองมอเครองทนแรงมาใชงานใหไดผลผลตดขน ในระบบหนง ๆ จะม

ผรวมงานเปนชาวนา ชาวไร เปนหลก ในยคนนการสอสารเกอบทงหมดอยในรปแบบของการพดคย

เจรจากนโดยตรงภายในกลมคนทมขนาดเลกเปนสงคมทไมมสอมวลชน จะสอสารกนวธเดยว คอ

การจดตงหรอการสรางฝงชน (Crowd)

1.2 ยคอตสาหกรรม (Industrial age) ยคนนบตงแตป ค.ศ.1750 - 1950 โดยประเทศองกฤษ

ไดน าเครองจกรกลมาชวยงานทางดานเกษตร ท าใหมผลผลตมากขน และมผรวมงานในระบบมากขน

เรมมโรงงานอตสาหกรรม มคนงานในโรงงาน ตอมาการน าเครองจกรกลมาใชงานนไดขยายไปสประเทศ

ตาง ๆ และไดมการแปรรปผลตผลทางดานการเกษตรออกมามากขน และเครองจกรกลกเปนเครองมอ

ทท างานรวมกบมนษย และเรมมโรงงานอตสาหกรรมมากขน ซงท าใหโลกของเรามทงภาคอตสาหกรรม

และภาคเกษตรกรรมควบคกนไป สงคมในยคนนจะเปนระบบของสงคมอตสาหกรรมใหญทมความ

ทนสมยและกาวหนา ทงแบบแผนการด าเนนชวต มความซบซอนหลากหลายมากขน เรมมความ

ตองการสอสารระยะไกลมากขน จงเกดไปรษณย โทรเลข และโทรทศน ในขณะเดยวกนโรงงานใหม ๆ

ทเกดขนมาตองการแรงงานทมลกษณะบคลก วธคดทเหมอน ๆ กน สอมวลชนเรมเขามามบทบาททง

สอหนงสอพมพ นตยสาร ภาพยนตร วทย และโทรทศน เพอใหคนในสงคมไดรบขาวสารอยางทวถง

1.3 ยคสารสนเทศ (Information age) ยคนจะนบตงแตประมาณป ค.ศ.1950 เปนตนมา

จากทการท างานของมนษยมทงดานเกษตรและดานอตสาหกรรม ท าใหคนงานตองมการสอสารกน

มากขน ตองมความร ในการใชเครองจกรกล ตองมการจดการขอมลเอกสาร ขอมลส านกงาน งานดาน

บญช จงท าใหมคนงานสวนหนงมาท างานในส านกงาน คนงานเหลานถอวาเปนผทมความรและตอง

ท าหนาทประสานงานระหวางฝายผลตและลกคา จงมการพฒนาเครองมอตาง ๆ มาชวยในการ

ประมวลผล จดการใหระบบงานมประสทธภาพดขน ท าใหเกดการใชเครองมอทางดานสารสนเทศ

ขนมา ซงถอวาเปนจดเรมตนของเทคโนโลยสารสนเทศ

เมอเขาสยคสารสนเทศ องคกรตาง ๆ ทน าเทคโนโลยสารสนเทศมาใชในการจดการงาน

ประจ าวน จะท างานไดส าเรจเรวขน การผลตท าไดรวดเรวขน เนองจากผผลตสามารถประมวลผลขอมล

ตาง ๆ ไดเรวขน มการน าระบบอตโนมตดานการผลตมาใช มระบบบญช และมโปรแกรมทท างาน

เฉพาะดานมากขน ท าใหสารสนเทศเพมจ านวนมากขน และถกน าไปใชในชวตประจ าวนเกดการพฒนา

เปนความร มการเผยแพรและแลกเปลยนความรกนอยางรวดเรวจนเรยกไดวาเปนยคสงคมความร

~ 6 ~

บทท 1 บทน า

2. ความหมายของสารสนเทศ

ค าวาสารสนเทศตรงกบค าในภาษาองกฤษวา Information โดยในภาษาไทยจะ

ใชกนหลายค า เชน ขอมลขาวสาร สารนเทศ และสารสนเทศ ซงเปนค าทมความหมายเดยวกน แตค าท

พบวามการใชบอย คอค าวา สารนเทศ และสารสนเทศ ซงราชบณฑตยสถานก าหนดใหใชไดทง 2 ค า

โดยมผใหความหมายของสารสนเทศไวหลายทาน ดงน

ชญาภรณ กลนต (2553 : 1) กลาววา สารสนเทศ หมายถง ขาวสาร ขอมล นานาประการ

ความร ความรสกนกคด ขอเทจจรง เรองราว ประสบการณ รวมถงจนตนาการของมนษยซงมการจดการ

แลวบนทกลงในสอหรอวสดสารสนเทศรปแบบใดรปแบบหนง และมการถายทอดเผยแพรอยางเปน

ทางการและไมเปนทางการ โดยการบนทกลงในสอตาง ๆ เพอการสอความหมายทงในรปวสดตพมพ

และไมตพมพ

นวรตน เดชพมล (2554 : 3) กลาววา สารสนเทศ หมายถง ขอมล ขาวสาร ความคดเหน

หรอประสบการณในรปแบบตาง ๆ เชน ตวอกษร ตวเลข สญลกษณ รปภาพ เสยง ทผานกระบวนการ

ประมวลผล และบนทกไวอยางเปนระบบตามหลกวชาการในสอประเภทตาง ๆ เชน หนงสอ วารสาร

หนงสอพมพ วดทศน ซดรอม ฐานขอมลอเลกทรอนกส ฯลฯ เพอน าออกเผยแพรและใชประโยชน

ไมวาจะเปนเรองของการบรหาร การบรการ การผลต การศกษา การแพทยสาธารณสข ธรกจการคา

การคมนาคม และอน ๆ

ราชบณฑตยสถาน (2556 : 1222) ไดก าหนดความหมายของค าวา สารสนเทศ หมายถง

ขาวสาร การแสดงหรอชแจงขาวสารขอมลตาง ๆ

วลลภ สวสดวลลภ และคนอน ๆ (2551 : 2) กลาววา สารสนเทศ หรอสารนเทศ

หมายถง ขอมล ขาวสาร ความร ขอเทจจรง ความคด ประสบการณ รวมถงจนตนาการของมนษย

ซงทงหมดไดมการวเคราะห ประมวลผล และจดการแลวบนทกลงในสอสงพมพ สอโสตทศน และสอ

อเลกทรอนกส เพอใชในการสอสารและการตดสนใจ สารสนเทศจงเปนทรพยากรทส าคญของสงคมโลก

อ าไพวรรณ ทพเปนไทย (2553 : 1) กลาววา สารสนเทศ หมายถง ขอมล ความร ขาวสาร

ขอเทจจรง และความคดตาง ๆ ทไดมการบนทก จดพมพ หรอเผยแพรในรปแบบตาง ๆ และผใชสามารถ

น าเอาขอมลนน ไปใชประโยชนหรอใชในการตดสนใจไดทนท

Gosling and Hopgood (1999 : 7) กลาววา สารสนเทศ คอ การวเคราะห สงเคราะห

และการประเมนผลขอมลทงทเปนรปภาพ ตวอกษร เอกสาร และเสยง ตามแหลงทมา เพอน ามา

จดระบบ จดโครงสราง ประมวลผล และสอสารสงตอสารสนเทศออกไป

~ 7 ~

บทท 1 บทน า

ประมวลผล

ขอมล

ขอมล ขอมล

Jack (2001 : 15) กลาววา สารสนเทศ คอ ขอมล ขอเทจจรงทชดเจน รวมถงความคด

ทซบซอนเปนขอมลปฐมภม ถายทอดดวยการบอกเลาอยางชดเจนตามความสามารถในการพด แตละ

บคคลน าไปใชในแตละสถานการณทแตกตางกน

Lester and Koehler (2007 : 19) กลาววา สารสนเทศ คอ ทรพยสนทเปนสอกลาง

ของสถานทใหบรการ ทถกบนทกลงในสอทเปนเอกสารหรอกระดาษ สออเลกทรอนกส หรอค าพดเพอ

ใชเปนทางเลอกในการพจารณาขอมล

จากความหมายตาง ๆ ทมผใหไว สรปไดวา สารสนเทศ คอ ขอมล ขาวสาร ขอเทจจรง

ความคด ทผานการประมวลผล ทงทมอยในตวบคคลและทมการบนทกไวในสอรปแบบตาง ๆ ทงสอ

สงพมพ สอโสตทศนและสออเลกทรอนกสเพอการเผยแพรและน าไปใชประโยชน ซงขอมลกบ

สารสนเทศมความสมพนธกน เนองจากสารสนเทศเปนการจดระเบยบขอมลทยงไมสมบรณ ซง

ขอมลเปนสงทเกดขนจากการสงเกต แยกแยะ หรอขอเทจจรงทยงไมไดปรบแตงใหมความเชอมโยง

และก าหนดขอบเขตของขอมลใหกลายเปนสารสนเทศได ดงนนขอมลถาไดผานกระบวนการ

ประมวลผล หรอจดท าใหอยในรปแบบทมความหมาย และผรบสารสนเทศสามารถน า ไปใช

ประโยชนได ขอมลนนกจะกลายเปนสารสนเทศ (Greer, Grover and Fowler. 2007 : 21 – 22)

ผเขยนจงขอสรปความสมพนธของขอมลกบสารสนเทศ ดงภาพท 1.2

ภาพท 1.2 ความสมพนธของขอมลกบสารสนเทศ

สารสนเทศ

~ 8 ~

บทท 1 บทน า

ความส าคญของสารสนเทศ

ตามความหมายของสารสนเทศจะแสดงใหเหนถงความส าคญของสารสนเทศ ทควรจะ

ตองมการเกบรกษาไวโดยการบนทกลงในสอรปแบบตาง ๆ นน เพอน าไปใชประโยชนในการพฒนา

ดานตาง ๆ ได ความส าคญของสารสนเทศจงสามารถจ าแนกออกเปน 2 ดาน คอ ความส าคญของ

สารสนเทศตอบคคล และความส าคญของสารสนเทศตอสงคม ดงน

1. ความส าคญของสารสนเทศตอบคคล

สารสนเทศกลาวไดวาเปนทรพยากรของชาต มความส าคญไมยงหยอนจากทรพยากร

ประเภทอน สารสนเทศมประโยชนนานปการ นบแตชวยลดความอยากร คลายความสงสย จนถงชวย

แกปญหา ชวยวางแผนและการตดสนใจไดอยางถกตอง สารสนเทศจงชวยพฒนาบคคล ชวยในการ

ปฏบตงาน ชวยในการด าเนนชวต ซงจะมผลตอการพฒนาสงคมและประเทศ ดงนนสารสนเทศทม

คณคา ถกตอง เหมาะสมจะชวยพฒนาบคคลในดานตาง ๆ ดงน (นวรตน เดชพมล. 2554 : 13 ;

ประภาวด สบสนธ. 2543 : 8)

1.1 พฒนาสตปญญา เพราะผทรสารสนเทศจะชวยใหเปนผทมความร มสตปญญา

เจรญกาวหนาทางการศกษา มความคดรเรมสรางสรรค สามารถน าความร แนวคดตาง ๆ มาพฒนา

สตปญญาของตนใหกาวหนายงขนได อาจกลาวไดวาตนทนทส าคญคอทนปญญา ทจะท าใหผร

สารสนเทศไดเปรยบในการแขงขนดวย เชน นกเรยน นกศกษาทหมนทบทวนหรอศกษาความรเพมเตม

อยเสมอ จะสามารถสอบผานได

1.2 พฒนาบคลกภาพ ผทไดรบรสารสนเทศตาง ๆ มานน ชวยพฒนาบคลกภาพ

สวนบคคลใหอยรวมกบผอนไดอยางมความสข เชน การสรางความมนใจในการน าเสนองานหนาชน

เรยนหากผเรยนไดศกษาและคนความาอยางเขาใจ จะท าใหสามารถน าเสนอดวยความมนใจ ใน

ประเดนหลก ๆ ทส าคญไดชดเจนและนาสนใจกวาคนทไมไดศกษาคนควาและท าความเขาใจมา แลวมา

น าเสนอดวยการอานตามเอกสาร ท าใหผฟงเกดความเบอหนาย ไมสนใจฟง จนท าใหผน าเสนอขาด

ความมนใจและเสยบคลกภาพได

1.3 เกดความเจรญงอกงามดานจตใจ สารสนเทศทมความถกตอง มคณคาตอจตใจ

ท าใหมจตใจเปนธรรม ไมอคต สามารถควบคมอารมณทไมพงประสงได มจตใจด รกศลปะ และ

วรรณกรรม

~ 9 ~

บทท 1 บทน า

1.4 เพมประสทธภาพการประกอบอาชพ บคคลทมสารสนเทศทมความถกตอง

ทนสมยยอมไดเปรยบผอน สามารถน าสารสนเทศทไดรบใหม ๆ นน มาเพมประสทธภาพในการ

ประกอบอาชพใหเจรญกาวหนายงขน

1.5 การตดสนใจทเกดประโยชนสงสด หากมสารสนเทศทมความถกตอง สมบรณ

จะท าใหบคคลสามารถตดสนใจในการบรโภค การประกอบการใหเกดประโยชนสงสดและใชสารสนเทศ

ตดสนใจเพอปองกนและแกไขปญหาชวตไดอยางมประสทธภาพ ตลอดจนพฒนาคณภาพชวตของตน

ใหดขน

2. ความส าคญของสารสนเทศตอสงคม

สารสนเทศมความส าคญจนกลาวไดวา สารสนเทศคออ านาจ (Information is power)

หรอสารสนเทศคอพลง กลาวคอ ผใดทมสารสนเทศหรอไดรบสารสนเทศทมคณคาและทนสมย

มความตอเนองทนเหตการณและสามารถใชสารสนเทศใหเกดประโยชนสงสด ผนนยอมมพลง

หรอมอ านาจไดเปรยบผอนในทก ๆ ดาน เพราะสารสนเทศเปนสงทมคายงอนเกดจากสตปญญา

ของมนษยทสงสมมาเปนองคความรทส าคญในสงคมการเรยนร (Learning society) ดงนนสารสนเทศท

มคณคาจะชวยพฒนาสงคมโดยสวนรวมไดหลายดาน จงขอสรปประเดนจากนกวชาการหลายทาน

ดงน (ประภาวด สบสนธ. 2543 : 10 - 11 ; มหาวทยาลยพายพ ส านกหอสมด. 2548 : 1 - 2 ; วลลภ

สวสดวลลภ และคนอน ๆ. 2551 : 2)

2.1 ดานการศกษา การจดการเรยนการสอนในปจจบนมงเนนผเรยนเปนศนยกลาง

โดยครผสอนท าหนาทเปนผแนะน าชวยเหลอ และกระตนใหผเรยนไดศกษาคนควาหาความร ดวย

ตนเอง สงผลใหสารสนเทศมความส าคญตอการเรยนการสอนในทกระดบการศกษา สารสนเทศท

มคณคาและทนสมย จะชวยใหการเรยนการสอนมประสทธภาพและประสทธผล

2.2 ดานการวจย สารสนเทศเปนสงทจ าเปนตอการวจยและพฒนาโดยเฉพาะเรองท

เกยวของกบกจกรรมการผลต การคดคนผลตภณฑใหม ๆ การขยายธรกจ หรอแนวโนมของเทคโนโลย

ใหม ๆ ซงในการศกษาคนควาวจยทมประสทธภาพ หากเลอกใชสารสนเทศทมความถกตองและ

ทนสมยจะท าใหผลการศกษาคนควาวจย นาเชอถอและสามารถน าไปใชประโยชนตอสงคมไดมาก

2.3 ดานการเมองการปกครอง สารสนเทศจะเปนสงกระตนใหประชาชนมจตส านก

ทางการเมองและตระหนกถงบทบาทหนาทของตนตอประเทศชาต ตามระบอบประชาธปไตยท

ประชาชนทกคนไมวารวยหรอจนสามารถเขาถงสารสนเทศทตองการได ตามพระราชบญญตขอมล

~ 10 ~

บทท 1 บทน า

ขาวสารของราชการ พ.ศ. 2540 ในระบอบประชาธปไตย ทก าหนดไววา “การใหประชาชนมโอกาส

กวางขวางในการไดรบขอมลขาวสารเกยวกบการด าเนนการตางๆ ของรฐเปนสงจ าเปน เพอทประชาชน

จะสามารถแสดงความคดเหน และใชสทธทางการเมองไดโดยถกตองกบความเปนจรง อนเปนการ

สงเสรมใหมความเปนรฐบาลโดยประชาชนมากยงขน สมควรก าหนดใหประชาชนมสทธไดรขอมล

ขาวสารของราชการ โดยมขอยกเวนอนไมตองเปดเผยทแจงชดและจ ากดเฉพาะขอมลขาวสารทหาก

เปดเผยแลวจะเกดความเสยหายตอประเทศชาตหรอตอประโยชนทส าคญของเอกชน ทงน เพอพฒนา

ระบอบประชาธปไตยใหมนคงและจะยงผลใหประชาชนมโอกาสรถงสทธหนาท ของตนอยางเตมท

เพอทจะปกปกรกษาประโยชนของตนไดอกประการหนงดวย ประกอบกบสมควรคมครองสทธสวน

บคคลในสวนทเกยวของกบขอมลขาวสารของราชการไปพรอมกน” (ราชกจจานเบกษา. ออนไลน.

2540) ดงนนสารสนเทศจ าเปนตอการด าเนนชวตและการตดสนใจของประชาชนอนเปนพนฐานของ

สงคม

2.4 ดานเศรษฐกจ สารสนเทศสามารถน ามาใชในการด าเนนงานดานเศรษฐกจ

เชน ใชชวยในการตดสนใจ การปฏบตงานประจ าวน การวางแผน และการคาดการณในอนาคต

เพราะสารสนเทศมความส าคญในการเปนกลไกชวยพฒนาเศรษฐกจยคใหมทเรยกวา เศรษฐกจบน

ฐานความร (Knowledge – based economy) ทอาศยการผลต การแพรกระจาย และการใชความรเปน

ตวขบเคลอนหลกทท าใหเกดการเตบโตสรางความมงคงและสรางงานในอตสาหกรรมทกรปแบบ

สงผลใหแตละหนวยงานหรอผประกอบการธรกจใหความส าคญกบ “การจดการความร” (Knowledge

management) เพอรกษาองคความรขององคกรไว ซงสารสนเทศดานธรกจการคา ถอเปนตนทนท

ส าคญในการแขงขน จะชวยลดปญหาการลองผด ลองถก ท าใหลดตนทนและชวยเพมผลผลตและ

รายได ท าใหเศรษฐกจของบคคลและประเทศชาตดยงขน

2.5 ดานวทยาศาสตรและเทคโนโลย สารสนเทศมความส าคญตอการคนควา ทดลอง

การสงเกตการณ การตงสมมตฐาน การรวบรวมขอมล การพสจนความจรง สวนมากมกจะเปนการทดลอง

ในหองปฎบตการ โดยใชเครองมอส าหรบวดหรอนบและไดขอมลออกมาจากเครองมอนนทนท เชน

การตรวจหาเชอไวรสจากสตวในชวงทมการแพรระบาดของเชอโรค ชวยใหสามารถตดตามความเจรญ

กาวหนาทางเทคโนโลยและการเปลยนแปลงตาง ๆ ของโลกไดอยางทนทวงท เกดการพฒนาวทยาการ

และเทคโนโลยใหกาวหนายงขน เพราะสารสนเทศทถายทอดความร เทคนคใหม ๆ สบตอกนมานน

สามารถน าไปพฒนาวทยาการและเทคโนโลยใหกาวหนาย งขน ซ งมผลตอการพฒนาสงคมให

เจรญกาวหนาตอไป

~ 11 ~

บทท 1 บทน า

2.6 ดานศลปวฒนธรรม สารสนเทศทเกยวของกบขนบธรรมเนยม ประเพณ กฎหมาย

คณธรรม ศลธรรม ปรชญา ภาษา วรรณกรรม ดนตร ศลปกรรมตาง ๆ อาหาร เครองแตงกายและ

การละเลน ลวนเปนเครองมอในการด ารงรกษาวฒนธรรมใหคงอยและถายทอดวฒนธรรมจากสงคม

หนงไปยงอกสงคมหนง ซงอาจจะถายทอดโดยการสอน การปลกฝง และเรยนรผานสารสนเทศ

ดงกลาว การถายทอดวฒนธรรมอนดงามของชาต สะทอนใหเหนถงความภาคภมใจ ความรกใน

ศลปวฒนธรรมอนเปนเอกลกษณของชาตตน

จากประเดนความส าคญของสารสนเทศ ทนกวชาการทงหลายไดกลาวไวขางตน จงสรป

ไดวา สารสนเทศมความส าคญตอบคคลและสงคม โดยสามารถชวยพฒนาบคคลใหมความกาวหนา

ทางสตปญญา แกปญหาความไมร ชวยพฒนาบคลกภาพ พฒนาอาชพ สามารถตดสนใจแกไขปญหา

ตาง ๆ ได สงผลตอการพฒนาประเทศ ทงในดานการศกษา การวจย การเมองการปกครอง เศรษฐกจ

วทยาศาสตรและเทคโนโลย และศลปวฒนธรรม ซงสารสนเทศจะมความส าคญตอมนษยในดาน

ดงกลาวได ลวนขนอยกบความตองการอยากรหรอตองการแกปญหา และสามารถเลอกใชสารสนเทศ

ใหสอดคลองกบความตองการไดอยางมประสทธภาพ

บทบาทของสารสนเทศ

จากสงคมยคหลงอตสาหกรรมทเปลยนจากการผลตสนคามาเปนอตสาหกรรมบรการ ทตอง

ใชความรและขอมลขาวสารเปนทรพยากรพนฐาน เปลยนการใชแรงงานหนกมาใชแรงงานสมอง

สารสนเทศไดรบการตระหนกถงความส าคญและถอวาเปนสนคาทซอขายกนได โดยใชเทคโนโลย

สารสนเทศและการสอสาร (Information and communication technology – ICT) ในการถายทอด

ทงในแงการผลต การเผยแพร และการแสวงหาสารสนเทศของบคคลในสงคม สารสนเทศมบทบาทส าคญ

ดงน (จมพจน วนชกล. 2549 : 34 – 38 ; ประภาวด สบสนธ. 2543 : 7 -8 ; มหาวทยาลยบรพา.

คณาจารยภาควชาบรรณารกษศาสตร. 2548 : 4 – 5)

1. การตดสนใจ

หากพจารณาจากวรรณกรรมทเกยวของกบสารสนเทศและการเผยแพรในปจจบนจะ

พบวาสวนใหญสารสนเทศจะมความส าคญทสงผลตอการตดสนใจ (Decision) โดยการใชสารสนเทศ

มาชวยในการสนบสนนการตดสนใจ เชน ในดานการลงทนอาจน าสารสนเทศทเกยวของมาพจารณา กอน

การตดสนใจลงทน ดานการแพทยอาจน าสารสนเทศทเกยวของมาพจารณากอนการตดสนใจวนจฉยโรค

~ 12 ~

บทท 1 บทน า

และใหการรกษาผปวย ดงนนสารสนเทศจะชวยลดความเสยงในการตดสนใจ หรอชวยชแนวทางในการ

แกปญหาได

2. การจดการ

สารสนเทศถอเปนปจจยส าคญตอการจดการ (Management) ซงจะชวยสนบสนน

ใหการด าเนนงานขององคการทงในดานการเงน บคลากร พสดครภณฑ และดานอน ๆ เพอน ามาพฒนา

ระบบสารสนเทศและการจดการภายในองคการ ซงหากมการจดเกบสารสนเทศอยางมประสทธภาพ

ยอมสงผลใหการบรหารจดการเกดประสทธผลมากขน เชน การจดท าแผนยทธศาสตรขององคการ

สามารถน าสารสนเทศดานตาง ๆ ในรอบปทผานมาใชพจารณาการวางแผนและพฒนาองคการได

3. ใชแทนทรพยากรทางกายภาพ

ในบางกรณสารสนเทศสามารถใชทดแทนทรพยากรทางกายภาพ (Physical resources)

เชน อาคารสถานท สอการศกษา และสภาพแวดลอมได เพอใหเกดกจกรรมการเรยนร เชน กรณระบบ

การเรยนการสอนทางไกล ทผเรยนสามารถเรยนรเรองราวตาง ๆ จากสารสนเทศทเปนสอการศกษาท

มอยทง หนงสอแบบเรยน ต ารา เอกสารประกอบการสอน และคมอตาง ๆ ไดโดยไมตองเดนทางไป

เรยนทหองเรยน เชนเดยวกบการเรยนกบครผสอนในหองเรยนจรง

4. ใชในการก ากบ ตดตาม

สารสนเทศเปนชองทางการเรยนรวาเกดอะไรขนในโลกน ชวยการจดการทงการปฏบตงาน

และการตดสนใจ เพอดความกาวหนาของงานทเกดขนภายนอกได เพราะสารสนเทศมการเปลยนแปลง

อยตลอดเวลา จงมความจ าเปนทตองตดตาม อยเสมอ เชน โทรศพทมอถอทมเทคโนโลยการสอสารท

หลากหลายมากขน การตดตามความเจรญกาวหนาทางเทคโนโลยจะชวยใหทราบการเปลยนแปลงตาง ๆ

ของโลกไดอยางทนทวงท

5. โนมนาวและชกจงใจ

สารสนเทศเมอน าไปปรงแตงแลวสามารถใชในการโนมนาวและชกจงใจ (Motivation)

บคคล ใหเกดความรสกสนใจได เชน ในกรณของการโฆษณาทท าใหผบรโภคไดรบทราบรายละเอยดของ

ผลตภณฑและตดสนใจเลอกสนคาหรอบรการ

~ 13 ~

บทท 1 บทน า

6. การศกษา

สารสนเทศเปนองคประกอบส าคญของการศกษา (Education) เมอสารสนเทศถก

เผยแพรออกไปสการเรยนรผานสอประเภทตาง ๆ เชน หนงสอแบบเรยน ต ารา ซงจะสะทอนใหเหน

ถงคณภาพและมบทบาทในการสงเสรมระบบการศกษาภายในประเทศใหมการพฒนาอยางตอเนอง

โดยมการจดระบบสารสนเทศดานการศกษาของแตละพนท เพอน าสารสนเทศมาพจารณาและปรบปรง

แกไขในปตอไป ชวยสงเสรมใหมการน าสารสนเทศไปใชประโยชนในการพฒนาคณภาพระบบการศกษา

ใหดยงขน

7. วฒนธรรมและนนทนาการ

สารสนเทศดานวฒนธรรมและนนทนาการ (Culture & Recreation) ถอเปนองคประกอบ

ส าคญอกประการหนง ในการรกษาเอกลกษณของชาต ซงสารสนเทศทางวฒนธรรมและนนทนาการท

ถกเผยแพรและถายทอดวฒนธรรมอนดงามจากรนสรน ท าใหคนในชาตไดตระหนกในศกดศรความเปน

ชาตของตน สงผลใหเกดความสามคคในหมคณะ และชวยพฒนาจตใจของประชาชน มสวนเกอกลใน

การพฒนาสงคมได ท าใหประชาชนในสงคมและประเทศชาตมความรมเยนเปนสข

8. ผลผลตและบรการ

สารสนเทศเปนผลผลตทสามารถบรรจหบหอ จ าหนาย ซอขายกนได สามารถปรบแตง

ใหเหมาะสมกบความตองการของผซอและพรอมใชงาน บรการธรกจทเกยวกบสารสนเทศ เชน

บรการใหค าปรกษาและบรการสารสนเทศเชงพาณชย ซงสามารถท ารายไดหลกใหประเทศทพฒนา

แลวหลายประเทศ

9. ทรพยากรส าคญทตองลงทน

ประเทศทจดวาเปนประเทศทก าลงพฒนา จะเนนทการพฒนาดานอตสาหกรรม

และการลงทนเปนหลก สารสนเทศจงมสวนส าคญตอการพฒนาประเทศ ทจะขอมลใหผประกอบการ

ไดศกษาอยางลกซงกอนการตดสนใจลงทน ดงนนสารสนเทศจงถอเปนทรพยากรทตองแสวงหาหรอ

ลงทน (Investment) เพอใชน าไปประโยชนในการด าเนนงานตาง ๆ ปจจบนพบวาเกดเปนธรกจดาน

~ 14 ~

บทท 1 บทน า

บรการสารสนเทศ ซงไดมการลงทนจดท าฐานขอมลเพอรวบรวมไฟลขอมล ใหไดผลผลตและบรการ

เพอเปนรากฐานของการจดการและการด าเนนงาน

จะเหนไดวาสารสนเทศมบทบาทส าคญในดานตาง ๆ ในชวตประจ าวนเปนอยางมาก และ

ยงสามารถแกไขปญหาทเกดขนไดอยางถกตอง แมนย า รวดเรว และทนเวลากบสถานการณตาง ๆ ท

เกดขน นอกจากนสารสนเทศยงถอวาเปนเครองมอส าคญตอการพฒนาประเทศในทก ๆ ดาน หาก

สารสนเทศถกเผยแพรออกไปอยางรวดเรว กจะท าใหสารสนเทศมประโยชนแกผใชสารสนเทศนน ซงเปน

สงจ าเปนอยางยงในการด ารงชวต เพอใหเกดความสามคคในหมคณะท าใหประเทศชาตมความมนคง

ประเภทของสารสนเทศ

เพอความสะดวกในการจดเกบและสบคนสารสนเทศทมอยจ านวนมาก จงตองมการจ าแนก

ประเภทของสารสนเทศใหชดเจนโดยสามารถจ าแนกออกเปน 2 ประเภท คอ จ าแนกตามลกษณะ

ของสารสนเทศ และจ าแนกตามแหลงสารสนเทศ ดงน (บษบา สบสงห. ออนไลน. 2556 ; วรพจน

นวลสกล. ออนไลน. 2553)

1. จ าแนกตามลกษณะของสารสนเทศ

เปนการแบงขอมลขนพนฐาน โดยพจารณาจากการรบขอมลของประสาทสมผส (Sense)

ของรางกาย ไดแก ขอมลภาพทไดรบจากการมองเหนดวยดวงตา ขอมลเสยงทไดรบจากการฟงดวยห

ขอมลกลนทไดรบจากการสดดมดวยจมก ขอมลรสชาตทไดรบจากการรบรสชาตดวยลน และขอมล

สมผสทไดรบจากความรสกดวยผวหนง

2. จ าแนกตามแหลงสารสนเทศ

การจ าแนกประเภทของสารสนเทศตามแหลงสารสนเทศ คอ การจดแบงสารสนเทศ

ตามการรวบรวมหรอจดท าสารสนเทศ ซงสามารถแบงออกเปน 3 แหลงดงน

2.1 แหลงปฐมภม (Primary sources) หมายถง สารสนเทศทไดจากตนแหลงหรอจด

ก าเนดของขอมลนน ๆ โดยตรง เปนสารสนเทศเชงวชาการ เปนขอมลทไดจากการเกบ รวบรวม หรอ

บนทกจากแหลงขอมลโดยตรงดวยวธการตาง ๆ เชน การสอบถาม การสมภาษณ การส ารวจ การจด

~ 15 ~

บทท 1 บทน า

บนทก ตลอดจนการใชเทคโนโลยตาง ๆ ซงจดเปนขอมลทมความนาเชอถอมากทสด อาท ขอมล

ประชากรในจงหวดทไดจากการส ารวจมะโนประชากรประจ าป ขอมลการทดลองยาสมนไพรตาน

โรคมะเรงชนดใหมทคนพบไดจากการทดลอง ดงนนสารสนเทศเหลานหากมการเผยแพรผลการศกษา

คนควา วจย รายงาน และการคนพบทฤษฎใหม ๆ จะเปนแนวทางใหผสนใจไดน าสารสนเทศไปใช

ประโยชนในการศกษาคนควาเพมเตม โดยอางองไดจากสารสนเทศทมความนาเชอถอ เชน บทความวจย

รายงานการวจย วทยานพนธหรอปรญญานพนธ ศลาจารก สทธบตรเอกสารการประชมทาง

วชาการ เอกสารมาตรฐาน รายงานทางเทคนค

2.2 แหลงทตยภม (Secondary sources) หมายถง สารสนเทศทไดรวบรวมเรยบเรยง

ขนใหมจากสารสนเทศปฐมภม หรอเปนการน าสารสนเทศทผอนไดเกบรวบรวมหรอบนทกไวแลวมา

ใชงาน ผใชไมจ าเปนตองเกบรวบรวมหรอบนทกดวยตนเอง จดเปนสารสนเทศท เกดขนในอดตซงมก

ผานการประมวลผลแลว บางครงจงไมตรงกบความตองการของผใช และขอมลทไดมความคลาดเคลอน

ไมทนสมย อาจพบในรปของการสรป ยอเรอง จดหมวดหม ท าดรรชน สาระสงเขป เพอใหสามารถ

ใชขอมลไดสะดวกรวดเรว เขาใจงาย เชน หนงสอ รวมทงหนงสอต าราทรวบรวมเนอหาวชาการใน

การเรยนการสอน บทความแปล บทความวเคราะหขาว หนงสออางองบางประเภท เชน วารสาร

สารานกรม พจนานกรม คมอ รายงานสถตตาง ๆ หนงสอรายป ดรรชนวารสาร และสาระสงเขป

2.3 แหลงตตยภม (Tertiary sources) หมายถง สารสนเทศทรวบรวมขนเพอใชใน

การชแนะหรอคนหาสารสนเทศไปยงแหลงปฐมภมและทตยภม ไมใหความรสาระเนอหาโดยตรง แตใช

ประโยชนเพอการคนหาเฉพาะสาขาวชาตาง ๆ เชน บรรณานกรม นามานกรม ท าเนยบนาม รายชอ

หนงสอ ปจจบนมการจดท าเปนบนทกขอมลไวในสอคอมพวเตอรออกเผยแพร ในรปของ CD-ROM

ฐานขอมลออนไลน

จากประเภทของสารสนเทศทไดกลาวมาขางตน สรปไดวาสารสนเทศทมอยจ านวน

มากมายในปจจบน หากไมมการจ าแนกประเภทของสารสนเทศใหเปนหมวดหม อาจท าใหการสบคน

เพอน าสารสนเทศไปใชประโยชนนนยงยากขน จงมการจ าแนกประเภทของสารสนเทศออกเปน 2

ประเภท คอ จ าแนกตามลกษณะของสารสนเทศ และจ าแนกตามแหลงสารสนเทศ ขนอยกบวาจะใช

องคประกอบใดเปนหลกในการจ าแนก ซงจะชวยใหมองเหนลกษณะของการน าเสนอไดชดเจน และ

ชวยในการบนทกสารสนเทศตามความตองการหรอวตถประสงคเพอการสบคนและน าไปใชประโยชน

ตอไปได

~ 16 ~

บทท 1 บทน า

คณลกษณะของสารสนเทศ

การเกบรวบรวมสารสนเทศเพอการน าไปใชประโยชนตาง ๆ จ าเปนตองพจารณาคณสมบต

และลกษณะทเหมาะสม ซงสารสนเทศทมคณคาควรมคณลกษณะหลก ๆ ทสามารถจ าแนกออกเปน

4 ดาน คอ ดานเวลา ดานเนอหา ดานรปแบบ และดานกระบวนการ ดงน (ฉตรรตน เชาวลต. 2547 :

12 – 14 ; ชญาภรณ กลนต. 2553 : 3 – 4 ; ปรานอม หยวกทอง. ออนไลน. ม.ป.ป.)

1. ดานเวลา

ในการน าสารสนเทศไปใชใหเกดประโยชนไดอยางรวดเรว จะตองมการวางแผนเตรยมการ

ไวลวงหนา ทงการเขาถงและการรวบรวมสารสนเทศ เพอก าหนดไดวาตองการสารสนเทศเรองใด

ประเดนใด จากแหลงใด หากตองการเกบรวบรวมใหครบถวนตองใชเวลาเทาใด ซงถามการก าหนด

วธการและเวลาทจะจดหาสารสนเทศอยางรดกมเพยงพอ ยอมท าใหไดรบสารสนเทศมาใชไดทนตอการใช

ประโยชน เพราะสารสนเทศทมคณคาตองทนตอการใชงาน โดยสารสนเทศทมการจดเกบไวในเครอง

คอมพวเตอรตองมความเปนปจจบนทนสมยอยตลอดเวลา จะตองไดรบการปรบปรงขอมล ทกครงทม

การเปลยนแปลง เพอการน าไปใชประโยชนทงในการวางแผนและการตดสนใจไดจรง

2. ดานเนอหา

2.1 เนอหาถกตองแมนย า (Accuracy) สารสนเทศทน าไปใชประโยชนตองมความถกตอง

แมนย าไมผดพลาด ตรงกบความเปนจรงและเชอถอได สารสนเทศบางอยางมความส าคญ หากไมตรง

กบความเปนจรงแลว อาจกอใหเกดความเสยหายได สารสนเทศทถกตองแมนย าจะตองเกดจากการจด

บนทกขอมลลงในตนฉบบตวเขยนไดถกตอง รวมถงการปอนขอมลลงในโปรแกรมคอมพวเตอรซงจะตองม

การประมวลผลทแมนย า ผทมสทธใชสารสนเทศสามารถเขาถงสารสนเทศไดงาย ในรปแบบและเวลาท

เหมาะสมตามความตองการของผใช เชน ทฤษฎเกยวกบศาสตรตาง ๆ เพอการวจย ตองมกระบวนการ

พจารณาคณภาพโดยผทรงคณวฒ สามารถพสจนทางวชาการไดและเปนทยอมรบ

2.2 ตรงตามความตองการ (Relevancy) เพอตอบสนองความตองการในการน าไปใช ประโยชนและค านงถงกลมเปาหมาย เชน ระบบสารสนเทศบคลากรในระดบตาง ๆ เชน ชอ นามสกล วนเดอนปเกด ทอย สงกด เบอรโทรศพท กลาวคอ การเกบขอมลตองมการสอบถามการใชงานของผใชวาตองการในเรองใดบาง จงจะสามารถสรปสารสนเทศไดตรงกบความตองการของผใชมากทสด

~ 17 ~

บทท 1 บทน า

2.3 มความครบถวนสมบรณ (Complete) สารสนเทศทมความครบถวนสมบรณ เกดจากการเกบขอมลไดครบถวน หากเกบขอมลเพยงบางสวนกจะไมสามารถใชประโยชนจากสารสนเทศไดเตมประสทธภาพ เพราะการใชสารสนเทศตองมเนอหาตามหวขอเรองอยางครบถวน เชน ในการบรหารงานสารสนเทศจะตองครอบคลมหลายดานเพอประกอบการตดสนใจ หากไมครอบคลมจะเกดผลเสยตอการตดสนใจทอาจเกดขอผดพลาดเสยหายตามมาได

2.4 มความนาเชอถอ (Verification) สารสนเทศทมคณคาจะตองสามารถพสจน และตรวจสอบแหลงทมาได เพอใหผใชตรวจสอบความถกตองของสารสนเทศ ทงนขนอยกบแหลงทมาของสารสนเทศดวยวานาเชอถอมากนอยเพยงใด เชน แผนททางภมศาสตรเกยวกบพนทสวนตาง ๆ ของประเทศไทย จดท าโดยกรมแผนททหาร ยอมมลกษณะทเชอถอและสามารถตรวจสอบได เนองจากเปนหนวยงานทปฏบตงานดานนโดยตรง

3. ดานรปแบบ

สารสนเทศทมคณคาจ าเปนตองไดรบการรวบรวม เรยบเรยงและจดล าดบอยางเปน ขนตอนกระบวนการไมใหรายละเอยดมากจนเกนไปหรอนอยเกนไป ตองมความชดเจนไมก ากวม ไมซบซอน ซงอาจมรปแบบการน าเสนอทเหมาะสมกบผใชหรอผทเกยวของตางกน โดยใหรายละเอยดไมเทากนตามความตองการแตละระดบ อาจใชภาพประกอบค าอธบายได เชน แผนภม แผนผง ตารางตาง ๆ ทชวยสรางความเขาใจไดงายขน

4. ดานกระบวนการ

สารสนเทศควรมการสรางขนมาจากความตองการของผใช มความคมคาในการน า ไปใชประโยชน โดยจดท าเปนรปแบบทมความเหมาะสมกบบรบทในสงคมปจจบนเพอใหเกดความสะดวกในการเขาถงสารสนเทศ เชน การรวบรวมสารสนเทศไวในฐานขอมลอเลกทรอนกส จะเปนการเพมมลคาใหกบสารสนเทศเมอมการเขาถงไดงายขน และมความปลอดภยในดานสทธทางวรรณกรรม

จงสรปไดวา สารสนเทศทมคณคาตองมคณลกษณะครบทง 4 ดาน คอ ดานเวลา (ทนเวลา และทนสมย) ดานเนอหา (ถกตอง แมนย า สมบรณ นาเชอถอตรวจสอบได ตรงกบความตองการ)

ดานรปแบบ (ชดเจน กะทดรด งาย รปแบบการน าเสนอ ประหยด นาสนใจ) และดานกระบวนการ (เขาถงไดปลอดภย) เพอเปนเกณฑในการพจารณาเลอกใชสารสนเทศทเหมาะสม และสามารถน าไปใชประโยชนใหสอดคลองกบความตองการได

~ 18 ~

บทท 1 บทน า

การรสารสนเทศ

การรสารสนเทศ (Information literacy) ค า ๆ น เกดขนเนองจากการหลงไหลของสารสนเทศผานทางเวบไซตตาง ๆ ทท าใหผใชหรอผคนควาสารสนเทศรสกวาสารสนเทศทมอยทวมทนและเกนความจ าเปนในการใช จงตองมการคดเชงวเคราะหทงรปแบบและเนอหาของสารสนเทศ เพอใหไดสารสนเทศทเปนความจรง นาเชอถอ และสามารถน าไปใชอยางมคณภาพ

1. ความหมายของการรสารสนเทศ

ในสงคมสารสนเทศจ าเปนตองมการพฒนาตนเอง เพอรบรขอมลขาวสารไดอยางเหมาะสม และถกตอง มการเรยนรอยตลอดเวลา เพอเพมขดความสามารถและโอกาสในการเรยนรของบคคล การรเทาทนในขอมลขาวสารทหลากหลาย ซงเปนลกษณะทเรยกวา “การรสารสนเทศ” โดยมนกวชาการไดกลาวถงความหมายของการรสารสนเทศไว ดงน

นฤมล รนไวย (ออนไลน. 2552) อธบายวา การรสารสนเทศ (Information literacy) คอทกษะทจ าเปนในการคนหา การเขาถง การวเคราะหและการน าสารสนเทศไปใช

มาล ไชยเสนา (2554 : 159) กลาววา การรสารสนเทศ หมายถง ความสามารถดาน การรสารสนเทศ ซงประกอบดวยการก าหนดชนดและขอบเขตของสารสนเทศทตองการ การเขาถงสารสนเทศทตองการไดอยางมประสทธภาพและประสทธผล การประเมนสารสนเทศและแหลงทมาอยางมวจารณญาณ รวมทงสามารถเชอมโยงสารสนเทศทไดรบการคดเลอกไวแลวกบพนฐานความรเดมทตนเองมอย การใชสารสนเทศเพอแกปญหาไดอยางมประสทธภาพ และความเขาใจในเรองของสารสนเทศในบรบทของสงคม

วลลภ สวสดวลลภ และคนอน ๆ (2551 : 4) กลาววา การรสารสนเทศ (Information literacy) หมายถง ความสามารถในการเขาถงสารสนเทศ สามารถประเมนและใชสารสนเทศไดอยางมประสทธภาพทกรปแบบ

ALA (Online. 2000) ไดก าหนดไววา รสารสนเทศ หมายถง การก าหนดรปแบบ ความสามารถของบคคลเมอมความตองการทจะรบรสารสนเทศ และมความสามารถในการคนหา ประเมนผลและใชสารสนเทศทจ าเปนไดอยางมประสทธภาพ

ดงนน การรสารสนเทศ จงเปนความรความสามารถและทกษะทบคคลพงมในการแสวงหา เขาถง วเคราะห และประเมนคณคาสารสนเทศทไดมา เพอน าไปใชในการแกไขปญหาในดานตาง ๆ อยางมประสทธภาพ

~ 19 ~

บทท 1 บทน า

2. มาตรฐานของการรสารสนเทศ

การรสารสนเทศเปนทงความร ความสามารถ ทกษะ และกระบวนการอนเปนประโยชน

ในการพฒนาการเรยนรทกรปแบบ American Library Association หรอ สมาคมหองสมดอเมรกน

(Online. 2000) ไดก าหนดมาตรฐานของการรสารสนเทศส าหรบการศกษาระดบอดมศกษาไว 4

ประการ โดยลกษณะของผรสารสนเทศควรมลกษณะดงตอไปน

2.1 สามารถก าหนดชนดและขอบเขตของสารสนเทศทตนเองตองการได จะตอง

มความสามารถในการตระหนกวาเมอใดจ าเปนตองใชสารสนเทศ ก าหนดเรองทจะศกษาคนควา ก าหนด

ความตองการสารสนเทศ ระบชนดและรปแบบทหลากหลายของแหลงสารสนเทศทจะศกษาได

รวมทงตระหนกถงคาใชจายและประโยชนทไดรบ และทราบขอบเขตของสารสนเทศทจ าเปน

2.2 สามารถเขาถงสารสนเทศทตองการอยางมประสทธผล และประสทธภาพ โดยผเรยน

สามารถเลอกวธการคนคนสารสนเทศทเหมาะสม ก าหนดกลยทธการคนคนอยางมประสทธภาพ

สามารถคนคนสารสนเทศออนไลนหรอสารสนเทศจากบคคลโดยใชวธการทหลากหลาย สามารถปรบ

กลยทธการคนคนทเหมาะสมตามความจ าเปน รวมถงการสรป บนทก และการจดการสารสนเทศและ

แหลงสารสนเทศได

2.3 สามารถประเมนสารสนเทศและแหลงทมาอยางมวจารณญาณ รวมทงสามารถ

เชอมโยงสารสนเทศทไดรบการคดเลอกไวแลวกบพนฐานความรเดมทตนเองมอยได ผเรยนสามารถ

สรปแนวคดส าคญจากสารสนเทศทรวบรวม โดยใชเกณฑการประเมนสารสนเทศและแหลงสารสนเทศ

ดานความนาเชอถอ ความเทยงตรง ความถกตอง และความทนสมย สามารถสงเคราะหแนวคดหลก

เพอสรางแนวคดใหม เปรยบเทยบความรใหมกบความรเดมเพ อพจารณาวาอะไรคอสงทเพมขน

อะไรคอสงทขดแยงกน และอะไรคอสงทคลอยตามกน

2.4 สามารถใชสารสนเทศทตองการอยางมประสทธภาพ ผเรยนสามารถใชสารสนเทศ

ใหมผนวกเขากบสารสนเทศทมอยในการวางแผนและสรางผลงาน หรอการกระท าตามหวขอทก าหนด

ทบทวนกระบวนการ พฒนาการผลตผลงานของตนเอง และสามารถสอสารหรอเผยแพรผลงานของ

ตนเองตอบคคลอนไดอยางมประสทธภาพ

จากมาตรฐานการรสารสนเทศดงกลาว แสดงใหเหนถงคณลกษณะและความสามารถ

ทจ าเปนซงผเรยนทเปนผรสารสนเทศ น าไปใชในการแสวงหาสารสนเทศจากสถาบนบรการสารสนเทศ

ตาง ๆ ไดอยางมประสทธภาพเพอเปนพนฐานส าคญของการเรยนรได

~ 20 ~

บทท 1 บทน า

สรป

ความกาวหนาของเทคโนโลยสารสนเทศในปจจบน จงท าใหในแตละวนมการผลตขอมล

ขาวสาร ขอเทจจรง ความรอยตลอดเวลา ขอมลบางสวนจงถกน ามาประมวลผลเพอน าไปประยกตใช

ในดานตาง ๆ จนกลายเปนสารสนเทศ ตรงกบค าในภาษาองกฤษวา Information หมายถง ขอมล

ขาวสาร ขอเทจจรง ความร ทผานการประมวลผล และมการบนทกไวในสอรปแบบตาง ๆ ทงสอสงพมพ

สอโสตทศนและสออเลกทรอนกส เพอการเผยแพรและน าไปใชประโยชน สารสนเทศเปนทรพยากร

ทมคณคา ปจจยส าคญตอการเปลยนแปลงสงคม การเปลยนแปลงชวตคนเพอคณภาพชวตทด และม

ความส าคญอยางยงตอการตดสนใจในการด ารงชวตประจ าวนของมนษย สามารถตดสนใจแกไขปญหา

ไดอยางมประสทธภาพ มโลกทศนกวางขวางซงจะมผลตอการพฒนาทงดานสงคม ดานการศกษา

ศลปวฒนธรรม เศรษฐกจ และการเมองการปกครอง นบเปนสงทมคณคาทเกดจากมนษยเพอมนษยชาต

โดยแทจรง ผทมสารสนเทศทมคณคาอยางสมบรณ ครบถวน ตอเนอง ทนการณ ยอมมอ านาจเพราะ

สารสนเทศ คอ อ านาจ (Information is power) โดยอาศยทกษะดานการรสารสนเทศ ซงเปนความร

ความสามารถทบคคลพงมในการแสวงหา เขาถง วเคราะห และประเมนคณคาสารสนเทศทไดมา เพอ

น าไปใชในการแกไขปญหาในดานตาง ๆ อยางมประสทธภาพ

~ 21 ~

บทท 1 บทน า

ผเรยน

สงคม

• เกดจาก ปญญา

• เกดจาก องคความร

• เกดจาก สารสนเทศ

• เกดจาก ขอมล

• เกดจาก กฎและสตร

• เกดจาก สญลกษณ

• เกดจาก เหตการณ

ค าถามทบทวน / กจกรรมทายบท เมอศกษาจบบทท 1 แลวใหผเรยนปฏบตดงน

1. สารสนเทศมพฒนาการแตละชวงตามล าดบความสมพนธอยางไร จงอธบาย

2. จงอธบายความหมายของสารสนเทศ 3. ความส าคญของสารสนเทศดานใดเมอเกดขนกบผเรยนแลวจะสงผลไปยงบคคลอนในสงคมใหอยรวมกนอยางมความสขได จงเตมค าตอบลงในชองวาง

4. จงน าค าตอบดานขวามอมาเตมหนาขอทสอดคลองกบบทบาทของสารสนเทศใหถกตอง 1. การตดสนใจ ก. เกดอสาหกรรมสารสนเทศ 2. การจดการ ข. รกษาเอกลกษณของชาต 3. ทรพยากรส าคญทตองลงทน ค. ลดความเสยง

4. วฒนธรรมและนนทนาการ ง. สนบสนนการด าเนนงาน

~ 22 ~

บทท 1 บทน า

5. เมอผเรยนไดกลนอาหารทก าลงปรงและทราบวาเปนเมนใด นกศกษาพจารณาโดยใช

สงใด และสามารถบงบอกถงการจ าแนกสารสนเทศตามประเภทใด

6. ถาผเรยนท ารายงานโดยรวบรวมขอมลจากการไปสมภาษณผเชยวชาญ แลวน ามา

สรปความและเรยบเรยง ถอเปนสารสนเทศทไดจากแหลงใด

7. สารสนเทศทมคณคาควรมคณลกษณะในแตละดานอยางไร

ดานเวลา

ดานเนอหา

ดานรปแบบ

ดานกระบวนการ

8. ผเรยนควรปฏบตอยางไรเพอใหไดสารสนเทศทมคณคาทนตอการใชงาน

9. ผเรยนตองมความสามารถในการใชสารสนเทศตามมาตรฐานการรสารสนเทศอยางไรบาง

10. หากผเรยนสามารถสรปแนวคดส าคญจากสารสนเทศทรวบรวมได ถอเปนลกษณะของ

ผรสารสนเทศในดานใด

~ 23 ~

บทท 1 บทน า

เอกสารอางอง

จมพจน วนชกล. (2549). สารสนเทศเพอการเรยนร. กรงเทพฯ : สมาคมสงเสรมเทคโนโลย

(ไทย – ญปน).

ฉตรรตน เชาวลต. (2547). ความรเบองตนเกยวกบสารสนเทศ. กรงเทพฯ : คณะศลปกรรมศาสตร

มหาวทยาลยเกรก.

ชญาภรณ กลนต. (2553). สารสนเทศและการศกษาคนควา. พมพครงท 3. กรงเทพฯ :

โอเดยนสโตร.

นฤมล รนไวย. (2552). [ออนไลน]. ทกษะการรสารสนเทศ (Information literacy) รอยางเดยว

ไมพอ ตองน ามาสรางใหเกดความรตอยอดดวย. แหลงทมา : http://library.rsu.

ac.th/rulj/images/rangsitlibj/rangsitlibj15_2chapter1.pdf [18 กรกฎาคม 2557].

นวรตน เดชพมล. (2554 ). สารสนเทศกบสงคม. มหาสารคาม : คณะมนษยศาสตรและ

สงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏมหาสารคาม.

บษบา สบสงห. (2556). ประเภทของขอมลและสารสนเทศ. [ออนไลน]. แหลงทมา :

http://www.krubusaba.com/moodle/mod/resource/view.php?id=6

[26 มนาคม 2557].

ประภาวด สบสนธ. (2543). สารสนเทศในบรบทสงคม. พมพครงท 2. กรงเทพฯ : สมาคม

หองสมดแหงประเทศไทย.

ปรานอม หยวกทอง. (ม.ป.ป.). ลกษณะของสารสนเทศทด. [ออนไลน]. แหลงทมา :

https://sites.google.com/site/kroonom/laksna-khxng-sarsnthes-thi-di

[26 มนาคม 2557].

ราชกจจานเบกษา. (2540). พระราชบญญตขอมลขาวสารของราชการ พ.ศ. 2540. [ออนไลน].

แหลงทมา : http://www.opdc.go.th/uploads/files/law/information_2540.pdf

[7 กมภาพนธ 2558].

ราชบณฑตยสถาน. (2556). พจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2554 เฉลมพระเกยรต

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวเนองในโอกาสพระราชพธมหามงคลเฉลมพระชนมพรรษา

7 รอบ 5 ธนวาคม 2554. กรงเทพฯ : ราชบณฑตยสถาน.

~ 24 ~

บทท 1 บทน า

วรพจน นวลสกล. (2553). ประเภทและคณลกษณะของสารสนเทศ. [ออนไลน]. แหลงทมา :

www.lib.ubu.ac.th/techno/Down%20Load/bod_011.doc [11 มนาคม 2555].

วลลภ สวสดวลลภ และคนอน ๆ. (2551). สารสนเทศและเทคโนโลยสารสนเทศเพอการเรยนร.

พมพครงท 2. นครปฐม : โปรแกรมวชาบรรณารกษศาสตรและสารนเทศศาสตร

คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏนครปฐม.

มหาวทยาลยบรพา. คณาจารยภาควชาบรรณารกษศาสตร. (2548). สารสนเทศและการศกษา

คนควา. พมพครงท 2. กรงเทพฯ : เลยงเชยง.

มาล ไชยเสนา. (2554). หองสมดและสงคมการเรยนร. อบลราชธาน : มหาวทยาลยราชภฏ

อบลราชธาน. (พมพในโครงการจดท าต าราและงานวจยเฉลมพระเกยรต 84 พรรษา

พระบาทสมเดจพระเจาอยหว)

อ าไพวรรณ ทพเปนไทย. (2553). สารสนเทศเพอการศกษาคนควา. กรงเทพฯ : โอเดยนสโตร.

American Library Association. (2000). Information literacy competency standards

for higher education. [Online]. Available : https://arizona.openrepository.com

/arizona/bitstream/10150/105645/1/standards.pdf [2014, July 18].

Gosling, Mary and Hopgood, Elizabeth. (1999). Learn about information. 2nd ed.

Canberra : Docmatrix.

Greer, Roger C. Grover, Robert J. and Fowler, Susan G. (2007). Introduction to the

library and information professions. London : Library unlimited.

Jack, Meadows. (2001). Understanding Information. Manchen : Saur.

Lester, June and Koehler, Wallace C. (2007). Fundamentals of information studied.

2nd ed. New York : Neal – Schuman.