a n parentesco linguÍstico - blogdomÁrcio · pai nosso, que estáis nos céus, santificado seja o...

17
A N OÇÃO DE P ARENTESCO L INGUÍSTICO Um mergulho profundo nas nossas raízes linguísticas Márcio Renato Guimarães (UFPR-SCH-DELLIN)

Upload: phamquynh

Post on 09-Nov-2018

213 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: A N PARENTESCO LINGUÍSTICO - BLOGDOMÁRCIO · Pai nosso, que estáis nos céus, santificado seja o teu Nome Padre nuestro, que estás en los cielos, santificado sea tu Nombre Vor

A NOÇÃO DE PARENTESCO LINGUÍSTICO

Um mergulho profundo nas nossas raízes linguísticas

Márcio Renato Guimarães(UFPR-SCH-DELLIN)

Page 2: A N PARENTESCO LINGUÍSTICO - BLOGDOMÁRCIO · Pai nosso, que estáis nos céus, santificado seja o teu Nome Padre nuestro, que estás en los cielos, santificado sea tu Nombre Vor

Famílias de línguas

• A noção de famílias linguísticas é mais ou menos intuitiva:

• Pai nosso, que estáis nos céus, santificado seja o teu Nome; venha a nós o vosso Reino; sejafeita a vossa vontade, assim na terra como no céu. O pão nosso de cada dia nos dai hoje; e perdoai as nossas dívidas, assim como perdoamos os nossos devedores; não nos deixei cair em tentação, mas livrai-nos do mal. Amém.

• Padre nuestro, que estás en los cielos, santificado sea tu Nombre; venga a nosotros tu Reino; hágase tu Voluntad así en la tierra como en el cielo. Nuestro pan cotidiano dánosle hoy; y perdónanos nuestras deudas, así como nosotros hemos perdonado a nuestros deudores; no nos dejes caer en tentación, mas líbranos del mal. Amen.

• Padre nostro, che sei nei cieli, sia santificato il tuo nome, venga il tuo regno, sia fatta la tua volontà, come in cielo così in terra. Dacci oggi il nostro pane quotidiano, e rimetti a noi i nostri debiti come noi li rimettiamo ai nostri debitori,e non ci indurre in tentazione, ma liberaci dal male. Amen.

Page 3: A N PARENTESCO LINGUÍSTICO - BLOGDOMÁRCIO · Pai nosso, que estáis nos céus, santificado seja o teu Nome Padre nuestro, que estás en los cielos, santificado sea tu Nombre Vor

Famílias de línguas

comparado com:• Vor Fader, du som er i himlene! Helliget blive dit navn, komme dit rige, ske din vilje

som i himlen således også på jorden; giv os i dag vort daglige brød, og forlad os vor skyld,som også vi forlader vore skyldnere, og led os ikke ind i fristelse, men fri os fra det onde.For dit er Riget og magten og æren i evighed! Amen.

ou

• Mi Atyánk, aki a mennyekben vagy, Szenteltessék meg a Te neved, Jöjjön el a Te országod,Legyen meg a Te akaratod, Amint a mennyben, úgy a földön is. Mindennapi kenyerünket add meg nekünk ma, És bocsásd meg vétkeinket, Miképpen mi is megbocsátunk az ellenünk vétkezőknek, És ne vígy minket kísértésbe, De szabadíts meg a gonosztól.

Page 4: A N PARENTESCO LINGUÍSTICO - BLOGDOMÁRCIO · Pai nosso, que estáis nos céus, santificado seja o teu Nome Padre nuestro, que estás en los cielos, santificado sea tu Nombre Vor

Famílias de línguas

...ainda assim, a coisa menos óbvia que existe no mundo é o óbvio.

A noção de que o espanhol e o português descendem do latim nem sempre foi unanimidade ao longo da história.

Page 5: A N PARENTESCO LINGUÍSTICO - BLOGDOMÁRCIO · Pai nosso, que estáis nos céus, santificado seja o teu Nome Padre nuestro, que estás en los cielos, santificado sea tu Nombre Vor

Famílias de línguas

Em 1588 foram achados na Torre Turpiana, em Granada, manuscritos supostamente datados do primeiro século da era cristã, alguns escritos em latim, outros em castelhano.

Alguns desses documentos foram atribuídos a São Cecílio de Elvira, discípulo de São Tiago e foram utilizados para comprovar a tese de que o castelhano havia se desenvolvido independentemente, não sendo uma “corrpução” do latim.

Muito embora muitos , como o hebraísta Benito Arias Montano (1527-98) e o historiador Luis Tribaldos de Toledo (1558-?), as consideraram falsificações, a maior parte dos cristãos os considerou verdadeiras, até que o papa Inocêncio XI os declarou falsas e heréticas e os confiscou para Roma.

Page 6: A N PARENTESCO LINGUÍSTICO - BLOGDOMÁRCIO · Pai nosso, que estáis nos céus, santificado seja o teu Nome Padre nuestro, que estás en los cielos, santificado sea tu Nombre Vor

Famílias de línguas

Francisco de São Luís Saraiva, depois cardeal-patriarca de Lisboa, escreveu em 1837 uma Memória em que demonstrava que o português não era descendente do latim, mas da línguas dos antigos lusitanos, o que suscitou uma intensa reação dos intelectuais.

A ideia original parece ser de um Antonio Ribeiro dos Santos. A base da argumentação é a de que a estrutura da língua portuguesa, que não tem casos, possui artigos e verbos auxiliares, é muito diferente da estrutura da língua latina.

Soromenho em 1867 adota uma visão de compromisso, dizendo que assim como o latim seria resultado da interação do osco e do grego, o português seria o resultado da interação do latim e da língua céltica.

Page 7: A N PARENTESCO LINGUÍSTICO - BLOGDOMÁRCIO · Pai nosso, que estáis nos céus, santificado seja o teu Nome Padre nuestro, que estás en los cielos, santificado sea tu Nombre Vor

Famílias de línguas

O cardeal Saraiva estava equivocado, mas ainda assim ele tem um ponto...

“No amplo chalé o paxá valsava, enquanto a senhorita no jirau lanchava seu chá com o tenor exótico.”

Não são as palavras...

“No amplo chalé o paxá valsava, enquanto a senhorita no jiraulanchava seu chá com o tenor exótico.”

Page 8: A N PARENTESCO LINGUÍSTICO - BLOGDOMÁRCIO · Pai nosso, que estáis nos céus, santificado seja o teu Nome Padre nuestro, que estás en los cielos, santificado sea tu Nombre Vor

Famílias de línguas

Voltemos aos exemplos de comparação:

Pai nosso, que estáis nos céus, santificado seja o teu Nome

Padre nuestro, que estás en los cielos, santificado sea tu Nombre

Vor Fader, du som er i himlene! Helliget blive dit navn

Como disse Franz Bopp, é a forma da língua...

Page 9: A N PARENTESCO LINGUÍSTICO - BLOGDOMÁRCIO · Pai nosso, que estáis nos céus, santificado seja o teu Nome Padre nuestro, que estás en los cielos, santificado sea tu Nombre Vor

Famílias de línguas

A forma da língua:

1. a construção de oração relativa:

_____, que está_____

2. A construção preposição + artigo definido:

en el ______

em+o ______

3. A construção passiva:

seja V -ado

sea V -ado

Como disse Franz Bopp, é a forma da língua...

Page 10: A N PARENTESCO LINGUÍSTICO - BLOGDOMÁRCIO · Pai nosso, que estáis nos céus, santificado seja o teu Nome Padre nuestro, que estás en los cielos, santificado sea tu Nombre Vor

Famílias de línguas

Na perspectiva de Franz Bopp, é a forma da língua que constitui a parte substantiva da língua, não as palavras.

Assim, ele insistia que não se pesquisasse a comparação entre os sons das letras de línguas diferentes, mas os seus sistemas de conjugação.

Os sistemas de conjugação eram uma parte mais estável da língua. O sistema de conjugação do português é basicamente o mesmo do espanhol, ainda que dois mil anos tenham se passado desde a origem comum.

Mas questões como a do cardeal Saraiva são importantes porque levam a rever o esquema geral de famílias linguísticas...

Page 11: A N PARENTESCO LINGUÍSTICO - BLOGDOMÁRCIO · Pai nosso, que estáis nos céus, santificado seja o teu Nome Padre nuestro, que estás en los cielos, santificado sea tu Nombre Vor

Línguas: organismos

• Família de línguas, assim como línguas-mãe e línguas-filhas, ou ainda troncos linguísticos, como sinônimo de famílias de línguas, ou no sentido de grupamento de famílias de línguas, são metáforas que se baseiam na ideia de línguas como organismos.

• Essa ideia surge, na história das ciências da linguagem, nos escritos do filósofo alemão Wilhelm von Humboldt (1767-1835). Porém, ela está mais ligada ao linguísta alemão August Schleicher.

Page 12: A N PARENTESCO LINGUÍSTICO - BLOGDOMÁRCIO · Pai nosso, que estáis nos céus, santificado seja o teu Nome Padre nuestro, que estás en los cielos, santificado sea tu Nombre Vor

Línguas: organismos

• Die Sprachen sind Naturorganismen, die, ohne vom Willen des Menschen bestimmbar zu sein, entstanden, nach bestimmten Gesetzen wuchsen und sich entwickelten und wiederum altern und absterben; auch ihnen ist jene Reihe von Erscheinungen eigen, die man unter dem Namen “Leben” zu verstehen pflegt. Die Glottik, die Wissenschaft der Sprache, ist demnach eine Naturwissenschaft; ihre Methode ist im ganzen und allgemeinen dieselbe wie die der übrigen Naturwissenschaften.

(Schleicher, 1873, Die Darwinsche Theorie und die Sprachwissenschaft, p. 6f).

Page 13: A N PARENTESCO LINGUÍSTICO - BLOGDOMÁRCIO · Pai nosso, que estáis nos céus, santificado seja o teu Nome Padre nuestro, que estás en los cielos, santificado sea tu Nombre Vor

Línguas: organismos

• As línguas são organismos naturais, que surgem, sem serem definidas pela vontade das pessoas, crescem de acordo com regras determinadas e se desenvolvem, envelhecem e morrem; a cada uma delas é peculiar também uma série de características, que se pode entender sob o nome de “vida”. A glótica, a ciência da língua(gem), é dessa forma uma ciência natural; seu método é no todo e no geral o mesmo das demais ciências naturais.

(A. Schleicher, 1873, Die Darwinsche Theorie und die Sprachwissenschaft, p. 6f).

Page 14: A N PARENTESCO LINGUÍSTICO - BLOGDOMÁRCIO · Pai nosso, que estáis nos céus, santificado seja o teu Nome Padre nuestro, que estás en los cielos, santificado sea tu Nombre Vor

Línguas Indo-europeias

Fonte:http://mentalfloss.com/sites/default/files/196.jpg

Page 15: A N PARENTESCO LINGUÍSTICO - BLOGDOMÁRCIO · Pai nosso, que estáis nos céus, santificado seja o teu Nome Padre nuestro, que estás en los cielos, santificado sea tu Nombre Vor

Línguas Indo-europeias

Fonte:http://www.linguatics.com/images/indoeuro02c.jpg

Page 16: A N PARENTESCO LINGUÍSTICO - BLOGDOMÁRCIO · Pai nosso, que estáis nos céus, santificado seja o teu Nome Padre nuestro, que estás en los cielos, santificado sea tu Nombre Vor

A teoria das ondas

Page 17: A N PARENTESCO LINGUÍSTICO - BLOGDOMÁRCIO · Pai nosso, que estáis nos céus, santificado seja o teu Nome Padre nuestro, que estás en los cielos, santificado sea tu Nombre Vor

Famílias de línguas

O cardeal Saraiva tem um ponto: essas estruturas, a oração relativa construída com pronome relativo, artigos definidos, voz passiva composta, não são “herdadas” do latim, que não possuía nenhuma delas.