a-

Uo@

TE

tr

*lr

E

A=

&(E l\'L-trEt-gri,EE'&.V, O LI

!ta-rr i r-F E{J

=i7E3-=J

O.l

E+O': e_9t)ITFTfE:otrcvtJc.,lor(o

Nr-$

5(r

1'lr

E

EEh

;E

n

?r?c+FqcrcDCT

Fq)acCT?s

F+s

T)

f

J1

a

ofq=o

,3

:Eco:+ 6I c"!!; st

-c J

a-dd:a-

:c'dc.bcd

6g

rOE

t=

tr3,i-

eolENIo( rlE EI-cnlF etE EIo ct

.lE

s

s

:-E

E'

EO'

Eq

+

T' (,E:-:cfi

-9trb-saErD=

=-E:f+3

GCcN

:J5efe

-c1(o 19

ItrlJI,Ltft,lpt=lEllol-

3s"o.F

lrEI

rcr

CNJ

=l\

)c

]t l\

E=cr=

ar

3

lrs

Eplr(!l

APca

c.EEN33fo+!=

Ec5E

E

E-E(r5

pE

'i5?

lrgrf.5

lr

r"CT]Itrptre7c.t":Cr?=c? Ft: (T -a

i e.'+7rq (/)q=?--i irF'tJ --f :-

i5=/\(,F

(r,

d7

ctrF'-

=pE(Dl\\l-Ta'.EAda

pl1:Pl)u)

qE?=

=qaadc

Ocd++shcds

'c*

E

E

4Eer

xFlnLgbuulfiU 6ufu uhpfr utrmbuuqf muluU

rluuuLlupqrluU hn4{u6UbPf NN

NJ{so)

ctb

o'oU\]5oO)

U!5O)f

U{soO)

oi) (,

ro<A=FEE=!tgE-

sEq

E)d

Jr

pErd

=75(l)r5

CE

dEtrG(o:ad.1 fioa

+E?a

E(o

IFr

NJ\Jso]J

oo

ob

N):Joo)

tJ{+oo)

tJ!$oor

o $

El€TFiq

-6

E'

ob P Po

c,b

oo 9o

oi,

ob o 9o

ob

oo

ob

l,il(,t

eE rEe€3 F F.E 3 g,EsE*s.EE=

E:= 2 Fir!-=vE

!

O)

J

EEE

=r

?E(o

3f

re

EfB

EE

ETs

lEc,dEEos=ErE

,fEIEBff5

J

\

5r)?..C^ E!'cr

12

+

.t\,,+

:t(,

trJc,:'=rai,.E

l-tr::DEDEE-OCElEL.FEclzCErrE

]EIE!

its l El

r\EllE

it

I:!It

ir,t::=

cirtO.ETp0Ecr53

J'lE3l= Etf=l=al: FI6clE 5l= =l€asrEJc.

cf

;aE

E

F

c

?Ea

:ts

IJ7

!

o

EfOrEs,e

>t

f

= AlT#lE trItr f,lts Elr dl-=€'l

-l-t:Itrl

=tf,E

,f

=Lcr

(!tr(o

43=F

Eil5{ttr rol

a sE

€(O

:c<?

(o

:IgF

*lsl

EE@15ZIE

slE3lo9lEAEFl=-Etr+le

=[

D JIEr rirl3Lla;l-olEIEIftEI9lE

E

o.

I

"E

5

tcr

Oalrplo

ffiE

Fll

v.tE Clp tt-tc /t: EIir:ld cltr'ai!'-

ZE

trs-sE

pE

4E(o

E

LE

EgF

dti,, IelEIslEIil.pl=l-El-lolIE

5Flr

ortrlt'lr

=

i il: -li:, I

o,5JE

trs

E.Es-Ee5

E

.E

5ET

x x v5No

+NoN

5No

+N+

5Uql(D

5N(/,!

5p(r,gi

5NqD

.Ngq

Ap9JU

&N

5UN(0

5NNN

5pN

N5No

+Nq

+Nl

5p(/,

5NU

Pcot)

o'o(,b

N!5c9

t\,)!$o

i,

N

+

TJ{$oo 5(,b

ob

<,b

ob

()b

<,b

ob o

ol)

o ob

ob

ob

<)b

J[ili,t

O)

I

:55

E

cr Tl, :tI

E

E

tcr

E5

ciE

EEE5c<cr

4tr:E

13:lpt:

I+

q

J

rT?

5'_a)6CE5dElEq€=trtr-1'F

Er

5

(o

N

E

E*5

+cr=F

E,)3(,,Et,E.)

lrEE

cr

Jq(lI

E

EA.s:

lqllrlr

f,

ET

5s

E

cr

'Dl

il5) ls:JISi l.s

L:l T

t:lo\IEI:lEiI'gtlErt:t*IFl:it-Etshtllq

!

,,,r:r

scrcE

E.)I: (rl6 Lrlril

AlCc

E

E

E

.Err5

3

Eir5E

,)(,c

!:3Fciff

E

E

E

F

iYroEsE

roEE..E=-EE

N5

.EE

3pE

EpT5E

EE

E

5ooA@ x &p(,

epp&u &

t.Jpx

5po)ro

5oo

spo()

5o5

suo(^,

5Nop N'

oo

oo

po Ia o ()

ob

<>b

oo

s)o Ioot) Io s

<5c>o

oo

ob s

ob

oo

o oi) o

ot)

ob

oo

ob o Ia

ob o Io o I o

b oo<)

s5a oob

ot>

Ioo

oob

ob

ob

ob

ob

grI(,I

I

lo

-

T,

J

f

T

flt

55

cr

D

,\lrItraIc-ItcaI

I!!

-!

J

P

;fEI

,

OrE:

lr

,:

r

fr:2:JtEclE

g.,dl

0-a

b

Esscr

E

E

E

E

locicr

INo

I

trDfii)ia

c?crtr?cilLlo!t

-j^)(brf(DeS J.

-- L

F'l-

PAST'JF-: l- t{q iT'qe7ca?cr/-r,or.:,&E<

))*b7cE JC.5-O\-'p5r,3DP='?5d=gF-J

;

trQ.CCC)LF

Zcrcbp

?FF

FtrCr-)1J

acEs-fJE

f.JsEEE

T)E

c,Ec.E!EeE

CNc.o

Հաշվետվություն

Խոսրովի անտառ պետական արգելոց ՊՈԱԿ-ի 2018 թվականի 4-րդ

եռամսյակում իրականացված միջոցառումների

«Խոսրովի անտառ» պետական արգելոցի պահպանության, գիտական

ուսումնասիրությունների կատարման ծառայություններ» ծրագրի <<Բնական

էկոհամակարգերի լանդշաֆտային և կենսաբանական բազմազանության, բնության

ժառանգության պահպանություն>> բաժնի նախատեսվող միջոցառումներն

ապահովման համար իրականացվել է.

Ա) «Խոսրովի անտառ» պետ. արգելոց» ՊՈԱԿ պահպանության բաժնի

աշխատանքներն իրականացվում են համաձայն 2018թ. աշխատանքային ծրագրի և

միջոցառումների պլանի:

Պետ. արգելոցի և պետ. արգելավայրերի ամենօրյա միջոցառումները

պատշաճ իրականացնելու համար պետ. արգելոցում և պետ. արգելավայրերում

իրականացվում են շուրջօրյա հերթապահություններ և շրջագայություններ, որի

արդյունքում չի հայտնաբերվել և չի արձանագրվել արգելոցային ռեժիմի խախտման

դեպքեր:

Տեղեկանք

հակահրդեհային ծրագրի մասին

Խոսրովի անտառ պետական արգելոցի և ԱԻՆ հետ համատեղ մշակվել է

հակահրդեհային միջոցառումների ծրագիր 2017-2022 թթ. համար և հաստատվել ՀՀ

Արարատի մարզպետի կողմից: 2018 թվականի ընթացքում հակահրդեհային

նշանակության տեխնիկա ձեռք չի բերվել:

բ) հարող բնակավայրերի բնակչության շրջանակներում էկոլոգիական

իրազեկություն, էկոդաստիրակություն.

2-րդ եռամսյակում էկոդաստիարակչական, բացատրական և քարոզչական

աշխատանքներ են տարվել հարակից համայնքների /Գոռավան, Դաշտաքար, Վեդի,

Գառնի, Գողթ, Այգեպատ, Այգեզարդ, Դվին, Վերին Արտաշատ/ բնակիչների հետ:

գ/ Պահաբաժիններում գարնանային հերթական և վերստուգիչ ստուգումների

իրականացում

2-րդ և 4-րդ եռամսյակներում պետական արգելոցում և պետական

արգելավայրերում կատարվել են գարնանային, աշնանային հերթական և

վերստուգիչ ստուգումներ: Ստուգումների արդյունքում պետական արգելոցի

Գառնի, Կաքավաբերդ, Խոսրով, Խաչաձոր տեղամասերում արգելոցային

ռեժիմի խախտման դեպքեր չեն արձանագրվել: Խոր Վիրապ և Գոռավանի

ավազուտներ պետական արգելավայրերում արգելավայրային ռեժիմի խախտման

դեպքեր չեն արձանագրվել:

3-րդ եռամսյակում Մաքուր մոլորակ ծրագրի շրջանակներում պետական

արգելոցում կազմվել է ժամանակացույց, որի համաձայն Խոսրով, Խաչաձոր,

Գառնի, Կաքավաբերդ, տեղամասերում, Խոր Վիրապ և Գոռավանի

ավազուտներ պետական արգելավայրերում կատարվել են մաքրման

աշխատանքներ:

Տեղեկանք

Էկոտուրիզմի զարգացմանն ուղղված միջոցառումների

2.1. «Գառնի» և «Խոսրով» այցելուների կենտրոններում առկա են բուկլետներ,

բրոշուրներ, տեսաերիզներ, տեղեկատվական նյութեր, նկարներ, որոնց միջոցով

այցելուն ծանոթանում է երթուղիներում հանդիպող բուսական ու կենդանական

աշխարհի տեսակներին, ինչպես նաև պատմամշակութային հուշարձան-

կոթողներին:

2.2 Որոշ ներգնա զբոսաշրջությամբ զբաղվող կազմակերպությունների հետ

իրականացվել է ակտիվ համագործակցություն՝ Նուեավիստա, Ուան վեյ, Այաս տուր,

էկոտուր և այլն:

Համագործակցության արդյունքում Խոսրովի անտառ պետական արգելոց

ՊՈԱԿ են այցելել ՀՀ և օտարերկրյա 417 զբոսաշրջիկներ, որից ստացվել է 841 000

ՀՀ դրամ գումար:

Տարեկան էկոտուրիզմի զարգացման համար նախատեսվել է 3100000 դրամ

գումար, 4-րդ եռամսյակում ծախսվել է 465000 դրամ:

Տեղեկանք

Գիտական միջոցառումների

ա) Խոշոր կաթնասուն կենդանիների հաշվառում

Վայրի բնության հիմնադրամի /WWF/ հետ համատեղ տեսա և

ֆոտոբռնիչների օգնությամբ շարունակվում է կենդանական աշխարհի սեզոնային

միգրացիայի և հաշվառման աշխատանքներ: Խոշոր կաթնասուն կենդանիների

հաշվառման նպատակով Խոսրովի անտառ պետական արգելոցի գիտ. բաժնի

աշխատակիցների կողմից տեղադրվել են 3 ֆոտոբռնիչներ Խոսրով տեղամասում և

3-ը Խաչաձոր տեղամասում, իսկ WWF-ի հետ համատեղ Գառնի և Կաքավաբերդ

տեղամասերում՝ 12: Հաշվառվել են մոտավոր

1. Կովկասյան ընձայուծ-1

2. բեզոարյան այծ - 76

3. Գորշ արջեր - 21

4. նապաստակ - 15

5. քարակզաքիս - 13

6. Գորշուկ - 14

7. Ճագարամուկ -10

8. Լուսան-5

9. Վարազ-6

բ) Որոշ գիշատիչ թռչունների թվաքանակի և տեսակային կազմի որոշում

Գիտական բաժնի կողմից շարունակվում են որոշ ողնաշարավոր

կենդանիների և գիշատիչ թռչունների (սև անգղ, սպիտակագլուխ անգղ, գիշանգղ,

մորուքավոր անգղ, քարարծիվ) կենսաէկոլոգիական առանձնահատկությունների

ուսումնասիրման և հաշվառման աշխատանքներ:

Ուսումնասիրությունների արդյուքում ֆոտոբռնիչների միջոցով նկարահանվել

են քարակաքավ, սոսնձակեռնեխ, սովորական սերինոս, սև կեռնեխ:

Հավազգիներից հիմնական ուշադրությունը դարձվել է քարակաքավին և

մոխրագույն կաքավին: Իրենց բնադրման տարածքներում մոխրագույն

կաքավները հայտնվեցին ապրիլի վերջին և մայիսի սկզբին: Առաջին բները

նշվել են հունիսի կեսին, իսկ ձագերը հուլիսի սկզբներին: Նոյեմբեր ամսին

մոխրագույն կաքավների քանակությունը նշված վայրերում կտրուկ նվազում է,

որը բացատրվում է նրանով, որ իջնում են ավելի ցածրադիր վայրեր, հաճախ

արգելոցի տարածքից դուրս: Ինչ վերաբերում է քարակաքավին, ապա այն

հիմնականում բնակվում է արգելոցային տարածքի սահմաններում, ինչպես

Խոսրով, այնպես և Խաչաձոր տեղամասերում:

գ)Սողունների որոշ տեսակների տարածվածության և դրանց քարտեզագրման

աշխատանքների իրականացում

Սողունների ֆաունան արգելոցում բավական հարուստ է և աչքի է ընկնում տարբեր

լանդշաֆտային գոտիներին բնորոշ տեսակային բազմազանությամբ:

Կիսաանապատային տարբեր տիպի լանդշաֆտներից մինչև անտառային և

սուբալպիական գոտիներին բնորոշ բիոտոպները լայն հնարավորություններ են

ստեղծում արգելոցում սողունների բնակության համար:

Ուսումնասիրությունները հիմնականում կատարվել են դաշտային դիտարկումների

մեթոդով: Նախօրոք ընտրվել են համապատասխան երթուղիները այնպես, որպեսզի

մաքսիմալ չափով ընդգրկվեն տարբեր լանդշաֆտային գոտիները ըստ

բարձրությունների: Երթուղիների երկարությունը կազմել է 3-5 կմ: Կատարվել են

նաև կոնկրետ քարքարոտ տեղանքների ամբողջական հետազոտություններ,

քարերը շուռ տալու միջոցով: Կենդանիներին հանդիպելիս գրանցվել է սողունի

տեսակը, ժամկետները և տեղադիրքը:

Յուրաքանչյուր բարձրունքային գոտին բնութագրվում է իր լանդշաֆտին բնորոշ

առանձնահատուկ տեսակներով: Կան նաև ինտրազոնալ տեսակներ, որոնք

ուսումնասիրվող տարածքում կարող են հանդիպել տարբեր լանդշաֆտային

գոտիներում:

Ընդհանուր առմամբ կարելի է նշել, որ բոլոր լանդշաֆտային գոտիներում

սողունների մեծ մասի բնակության համար որպես պարտադիր պայման

հանդիսանում է թաքստոցների առկայությունը` քարքարոտ զառիվայրերը,

քարակույտերը, ժայռային ցցվածքները և գոյացությունները, բազմապիսի ճեղքերը,

դատարկությունները և մկնանման կրծողների բները:

դ) Վեդի և Խոսրով գետերի որոշ ձկնատեսակների ուսումնասիրում

/կարմրախայտ, քուռի բեղլու/

Պետ. արգելոցի գիտական բաժնի կողմից շարունակվում են Վեդի գետի

ձկնապաշարների նվազեցման պատճառների ուսումնասիրությունները, ներկա

վիճակի գնահատումը և էկոլոգիական առանձնահատկությունների

ուսումնասիրությունը: Դիտարկումները կատարվել են Խոսրով և Վեդի գետերի վրա

կառուցված ջրընդունիչ ամբարտակներում գործող ձկնուղիների

արդյունավետության ուղղությամբ: Ուսումնասիրվում են ձկնատեսակները:

ե)Հավաքված բուսատեսակների (հերբարիումների) գույքագրում, տեսակային

կազմի որոշում և քարտադարանի ստեղծում

Բուսաբանական բաժնում շարունակվում են հավաքված հերբարիումների

գույքագրման աշխատանքները, որի ընթացում հաշվառվել է 99 ընտանիք իր 538

ցեղով և 1600 տեսակով: Հաշվետու եռամսյակում կատարվել է որոշված և

ինսերացված (ախտահանված) 470-ից ավել հերբարիումների կարում 42x28 սմ

չափի ստվարաթղթի վրա:

զ) Պետական արգելոցի թանգարանի և գիտական լաբորատորյայի

աշխատանքների կազմակերպում և իրականացում

Հաշվետու եռամսյակում թանգարան են այցելել մոտ 200 դպրոցականներ,

որտեղ նրանք ծանոթացել են պետական արգելոցի պատմությանը, բուսական ու

կենդանական աշխարհին, ինչպես նաև դիտել են արգելոցի մասին պատմող

կարճամետրաժ ֆիլմ:

Կատարվել է ցուցանմուշների ախտահանման աշխատանքներ:

Թանգարանում առկա բոլոր ցուցանմուշները ախտահանվել են /2-րդ եռամսյակ/: