·∫∫ª

° :

ŸË¥‘π ™

“«À‘π

øÈ“

ปท 2

6 ฉบ

บท 3

มถ

นายน

– ก

นยาย

น 25

51 ฉบ

บการ

เมอง

สเขย

ว : Green

Politic

s

«“รส“รรมพฤ°ษ ฉ∫∫ทË 3

การเมองสเขยว Green Politics

ของศนย ส งเสร มว จ ยและ

ผลตตำรา มหาวทยาลยเกรก

«ตถªระสงค

(1) เพ อเผยแพรศลปะ

วทยาการ และความร

ใหมๆ ในสาขาวชาท

เปดการเรยนการสอน

ในมหาวทยาลย

(2) เพ อส งเสร มอาจารย ผสอนในสาขาวชาตางๆ ตลอดจนผทรงคณวฒ ในการนำเสนอผลงาน ทางวชาการ

(3) เพอเปนเอกสารประกอบ การศ กษาในระด บ อดมศกษา

ทปรกษา

รองศาสตราจารย ดร. กณฑล ศรเสรมโภค

รองศาสตราจารย ดร. พรรณ บวเลก

บรรณาธการ

อาจารยปรชา ปยจนทร

ผชวยศาสตราจารยประคอง สคนธจตต

กองบรรณาธการ

อาจารยสงคม ทองคำ

อาจารยสดน ชาวหนฟา

อาจารยโกญจนาท เจรญสข

อาจารยปทฐวรรณ อวมศร

กำหนดออก

ปละ 3 ฉบบ

ตลาคม – มกราคม

กมภาพนธ – พฤษภาคม

มถนายน – กนยายน

เจาของ

ศนยสงเสรมวจยและผลตตำรา

มหาวทยาลยเกรก

43/1111 ถนนรามอนทรา เขตบางเขน

กรงเทพมหานคร 10220

โทรศพท 0-2552-3500-9, 0-2970-5820 ตอ 402

โทรสาร 0-2552-3513

1. ผเขยนจะตอง งตนฉบบเปนแฟมขอมลคอมพวเตอร(คยดวยโปรแกรม

MicrosoftWord)แลวพมพลงในกระดาษA4จำนวน1ชด งถง

บรรณาธการลวงหนา2เดอนกอนกำหนดออกวาร ารแตละฉบบ

โดย งไปท

กองบรรณาธการวาร ารรมพฤกษมหาวทยาลยเกรก

43/1111ถ.รามอนทราบางเขนกรงเทพมหานคร10220

โทรศพท0-2552-3500-9,0-2970-5820ตอ402

โทร าร:0-2552-3513

2. หากผเขยนใชนามแฝงกรณาแจงนามจรงไปดวยพรอมทงทอยท ามารถ

ตดตอได

3.  ำหรบงานแปล หรอเรยบเรยง การวจารณหนง อ และแนะนำหนง อ

ผเขยนจะตองบอกแหลงทมาโดยละเอยด

4. บทความทไดรบการตพมพ ผเขยนจะไดรบวาร ารเปนอภนนทนาการ

จำนวน3เลมพรอมกบคาตอบแทนตาม มควร

บทความทไดรบการตพมพลงในวาร ารฉบบน ยอมเปน ทธ วนบคคล

ในการแ ดงความคดเหนของผเขยน กองบรรณาธการไมจำเปนตองเหนดวย

เ มอไปการนำบทความ วนใด วนหนงหรอทงหมดไปตพมพเผยแพรตองไดรบ

อนญาตจากผเขยนตามกฎหมายวาดวย ทธและควรแจงใหกองบรรณาธการ

ทราบดวย

ระเบยบการนำเสนอบทความ

ปญหา งแวดลอมนบเปนปญหา ำคญระดบโลก ซงการแกไขปญหา

แมจะตองอาศยการรวมมอระหวางนานาประเทศ แตการแกไขปญหาระดบ

ประเทศซงเปรยบเหมอนหนวยงานหนงของ มาชก งคมโลกถาดำเนนการ

หรอบรหารจดการทด กยอม งผลตอ ภาพแวดลอมและ งคมทดของ

ประเทศนนๆและจะ งผลดตอ ภาพโดยรวมของโลกตอไป

การแกไขปญหา งแวดลอม เราคงปฏเ ธไมไดวากฎหมายรวมถง

การเมองทเขมแขงและเอาจรงเอาจงกยอมมผลตามความ ำเรจในการ

แกไขปญหาทงในระดบนโยบายและการปฏบตได

วาร ารรมพฤกษฉบบการเมอง เขยว(GreenPolitics)ฉบบนได

แ ดงใหเหนมมมองของภาครฐ ซงเปนผกำหนดนโยบายในการ งเ รม

และรกษาคณภาพ งแวดลอมของประเทศ บทบาทของการเมองในดาน

 งแวดลอมในยคโลกไรพรมแดน โดยไดใหความ ำคญกบภาคประชาชน

และองคกรปกครอง วนทองถนในการม วนรวมในการจดการปญหา

 งแวดลอมโดยเฉพาะองคกรปกครอง วนทองถนทมแนวทางในการจดการ

ปญหา งแวดลอมทมรปแบบทเหมาะ มกบทองถนและมรากฐานจากการม

 วนรวมของภาคประชาชน จนองคกรประ บความ ำเรจท มควรใหหนวยงาน

อนๆ นำไปปฏบต นอกจากนบางบทความไดชใหเหนวาการแกไขปญหามลพษ

 งแวดลอมของหนวยงานหรอองคกรจะตองอาศยหลกการการบรณาการ

การจดการปญหาโดยเฉพาะปญหามลพษทางนำของกรงเทพมหานครเปนตน

นอกจากนบทความการวจารณหนง อเผชญภยคกคามโลกได

ถายทอดใหผอานไดเรยนรวาโลกของเรารวมถงประเทศของเราจะตองเผชญ

กบวกฤตปญหา งแวดลอมอยางไรหากทกคนไมไดใหความ ำคญในการรวม

รบผดชอบเพอปองกนและแกไขปญหาตางๆทเราทกคนรวมกนทำใหเกดขน

ขอขอบคณผเขยนบทความทกบทความทพยายามถายทอดใหผอาน

ไดเขาใจวาการเมองกบ งแวดลอมเกยวของและมอทธพลตอการแกไขปญหา

 งแวดลอมอยางไร โดยทกคนจะตองมความตระหนกตอปญหา งแวดลอม

ของประเทศและของโลกเราอยางไร

บรรณาธการ

บ ท บ ร ร ณ า ธ ก า ร

สารบญ

∫ท∫รรณ“ธ‘°“ร

องค°รª°ครองส«πทองถ‘Ëπ°∫°“รจ¥°“รส‘Ëง·«¥ลอมทË¥ :

ศ°ษ“°รณเทศ∫“ลπครพ‘ษณโล°

จำลอง โพธบญ 1

°“รเมองเรËองส‘Ëง·«¥ลอมใπ°ระ·สโล°“ภ‘«ตπ :

«‘เคร“ะÀπโย∫“ยของสÀรฐอเมร‘°“ตอ°“ร·°ไขªญÀ“ภ“«ะโล°รอπ

บณฑร เศรษฐศโรตม 41

เทศ∫“ลเมองท“ข“ม จงÀ«¥สร“ษฎรธ“π เทศ∫“ลπ“อยŸอย“งยËงยπ

ทศพล งานไพโรจน 103

°“รมส«πร«มของªระ™“™π°∫°“รร°ษ“คณภ“พส‘Ëง·«¥ลอม

สทธศกด ภทรมานะวงศ 123

ªระ™“สงคม°∫°“ร (ต“ม) ·°ªญÀ“ส‘Ëง·«¥ลอม : ขอสงเ°ต∫“งªระ°“ร

กตตศกด เจมสทธประเสรฐ 145

°“ร∫Ÿรณ“°“ร°“รจ¥°“รมลพ‘ษท“งπÈำของ°รงเทพมÀ“πคร·ละ

องค°รª°ครองทองถ‘Ëπโ¥ยรอ∫

วชรนทร อนทพรหม 167

เผ™‘ญภยค°ค“มโล° : ศต«รรษทË 21 °∫ค«“มมËπคงทËยËงยπ

ธนศกด สายจำปา 201

บทท 1องคกรปกครองสวนทองถนกบการจดการ

สงแวดลอมทด : ศกษากรณเทศบาลนครพษณโลก Local Authority and Good Practice in Environmental Management :

A Case Study of Pitsanuloke Municipality

รศ.ดร.จำลอง โพธบญ

�

ปท 26 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2551

บทคดยอ

การศกษาครงนมวตถประสงคเพอ 1) ศกษาองคกรปกครองสวนทองถน

ตวอยางทมการจดการสงแวดลอมทดในดานผลสำเรจการดำเนนการจดการและ

บทเรยนทไดจากการดำเนนงาน2)วเคราะหปจจยทนำไปสความสำเรจในการจดการ

สงแวดลอมขององคกรปกครองสวนทองถนดงกลาว ในการศกษาไดดำเนนการเกบ

รวบรวมขอมลโดยการสำรวจพนทการสมภาษณผเกยวของในการดำเนนงานไดแก

ผบรหารและเจาหนาทในองคกรปกครองสวนทองถน การสมภาษณผนำชมชนและ

สมาชกในชมชนทเกยวของ และจากการศกษาเอกสาร โดยไดพจารณาเลอกองคกร

ปกครองสวนทองถนทมการดำเนนงานดานการจดการสงแวดลอมทด เปนทยอมรบ

จากหนวยงานทเกยวของและไดรบรางวลในดานการจดการสงแวดลอมคอเทศบาล

นครพษณโลกจงหวดพษณโลกการวเคราะหขอมลไดประยกตหลกการของBalanced

Scorecard ธรรมาภบาล การดำเนนการทด (Good Practice) และการวเคราะห

ปจจยภายในภายนอก

ผลการศกษาพบวา เทศบาลนครพษณโลกประสบความสำเรจในการจดการ

สงแวดลอมเปนอยางมากทงดานการจดการขยะ และดานอนๆ ไดรบรางวลเมองนาอย

หลายครง ดานการจดการขยะเปนการจดการขยะแบบครบวงจรโดยมโครงการสำคญคอ

โครงการธนาคารขยะ โครงการอาสาสมครคดแยกขยะ และโครงการถนนปลอดถงขยะ

มการรณรงคคดแยกขยะ นำขยะไปขาย นำขยะมาหมกทำปย ไดรบความรวมมอ

จากประชาชนในชมชนรานคาและสถานประกอบการเปนอยางด

1∫∑∑’Ë องคกรปกครองสวนทองถนกบการจดการ สงแวดลอมทด : ศกษากรณเทศบาลนครพษณโลก

รศ.ดร.จำลอง โพธบญ*

*คณะพฒนาสงคมและสงแวดลอมสถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร

�องคกรปกครองสวนทองถนกบการจดการสงแวดลอมทด : ศกษากรณเทศบาลนครพษณโลก

รศ.ดร.จำลอง โพธบญ

ปจจยภายในทมผลตอความสำเรจในการจดการสงแวดลอมดงกลาวคอ ผบรหาร

มวสยทศนและมวธการบรหารจดการทชดเจนในการจดการสงแวดลอมมความมงมน

เสยสละและใหความสำคญกบการสรางประโยชนใหชมชนมการจดสรรงบประมาณ

อยางเพยงพอมการกำหนดผรบผดชอบอยางชดเจนมนโยบายดานสงแวดลอมท

มงการสรางเมองใหเปนเมองนาอย มการพฒนาบคลากรและใชเทคโนโลยททนสมย

มาชวยในการจดการสงแวดลอมปจจยภายนอกทสำคญคอไดรบความรวมมอจาก

ชมชนจากหนวยงานวชาการจากตางประเทศและความรวมมอจากหนวยงานราชการ

และเอกชนทเกยวของ

บทเรยนสำหรบองคกรปกครองสวนทองถนอนๆคอการมวสยทศนของผบรหาร

การใหความสำคญกบการจดการสงแวดลอม การใหความสำคญกบทรพยากรทใช

ในการจดการสงแวดลอมการสงเสรมการมสวนรวมการสรางความสมพนธกบชมชน

และการสรางความรวมมอกบหนวยงานภายนอก

Abstract Theobjectivesofthisstudywere:1)tostudyandanalyzeenvironmentalmanagementofanacknowledgedlocalauthorityintermsofitsachievements,practicesandlessonslearned;and2)toanalyzefactorsaffectingitsenvironmentalmanagement performances. The local authority selected for this studywasPitsanulokeMunicipality.Datawerecollectedbyinterviewingmunicipality’sadministratorsandofficers,localcommunities’leaders,andthroughobservation,anddocument review.Aspectsof itsmanagementsystemadapted from theBalancedScorecardtechnique,GoodGovernanceandGoodPracticeaswellasinternalandexternalfactorswerebroughtintotheanalysis. Thestudyfound thatPitsanulokeMunicipalitywasquitesuccessful inmanaging its environment both solid waste and the other issues. Themunicipality was awarded as a livable city. The integrated solid wastemanagementwaswellco-operatedbylocalpeople,communities,andshops. Internalfactorsaffectingthesegoodperformancesweretheadministratorswithgoodvision,clearenvironmentalmanagementprocedure,commitment,

�

ปท 26 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2551

andstrongfocusoninterestsofthecommunities.Sufficientbudgetsallocation,humanresourcedevelopmentandadoptionofmoderntechnologywerealsokeyfactors.Significantexternalfactorswereco-operationsandsupportsfromlocalcommunities,foreigntechnicalagencies,governmentagenciesandprivatesector. Lessonslearnedforotherlocalauthoritiesweretheadministrators’visionandattentiononenvironmentalmanagement,resourceallocationforenvironmentalmanagement,enhancingpeopleparticipation,buildinggoodrelationshipwiththecommunities,andbuildingco-operationwithexternalagencies.

1. ทมาและความสำคญของการวจย

องคกรปกครองสวนทองถนนบวาเปนหนวยงานทมภารกจสำคญในการดแล

แกไขปญหาทรพยากรธรรมชาตและปญหาสงแวดลอมในพนทของตนภารกจของ

องคกรปกครองสวนทองถนดานสงแวดลอมทกำหนดไวในพระราชบญญตกำหนด

แผนและขนตอนการกระจายอำนาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถนพ.ศ.2542

ไดแกมาตรา16ซงระบใหเทศบาลและองคการบรหารสวนตำบลมอำนาจและหนาท

ในการจดการเกยวกบสงแวดลอม เชน การกำจดมลฝอย สงปฏกล และนำเสย

การจดการการบำรงรกษาและการใชประโยชนจากปาไมทดนทรพยากรธรรมชาต

และสงแวดลอม การปรบปรงแหลงชมชนแออดและการจดการเกยวกบทอยอาศย

การจดใหมและรกษาสถานทพกผอนหยอนใจเปนตน(โกวทยพวงงาม,2543:

285-286)มาตรา17กำหนดใหองคการบรหารสวนจงหวดมอำนาจหนาทเกยวกบ

การคมครองดแลและบำรงรกษาปาไม ทดน ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

รวมถงการจดตงและดแลระบบบำบดนำเสยรวม การกำจดมลฝอยและสงปฏกลรวม

และการจดการสงแวดลอมและมลพษตางๆ(สมชายบำรงทรพยและณฐวภาผลเกลยง,

2543:197-198)

ปจจบนปญหาสงแวดลอมในประเทศไทยไดทวความรนแรงเพมขนอยางตอเนอง

ปญหาสงแวดลอมทสำคญสามารถแยกไดเปน2ประเดนคอดานภาวะมลพษและ

ดานทรพยากรธรรมชาตปญหาภาวะมลพษทสำคญไดแกปญหาขยะของเสยอนตราย

มลพษทางอากาศและเสยงปญหาจราจรฯลฯปญหาดานทรพยากรธรรมชาตทปรากฏ

�องคกรปกครองสวนทองถนกบการจดการสงแวดลอมทด : ศกษากรณเทศบาลนครพษณโลก

รศ.ดร.จำลอง โพธบญ

ชดเจนคอ ทรพยากรธรรมชาตเสอมโทรม และถกทำลายเปนจำนวนมาก เชน

ทรพยากรปาไมแหลงนำสตวนำสตวปาเปนตน

ในระยะเวลาหลายปทผานมาน องคกรปกครองสวนทองถนหลายแหงไดพฒนา

ปรบปรงการดำเนนงานดานสงแวดลอมจนไดรบการยอมรบวามการจดการสงแวดลอม

ทด หรอไดรบรางวลในดานการจดการสงแวดลอม โดยเฉพาะอยางยงในดานของ

การจดการขยะและนำเสยซงเปนปญหาสงแวดลอมทสำคญของชมชนเมอง และ

กำลงเปนปญหาททวความสำคญเพมขนสำหรบชมชนชนบท จงเปนเรองทนาสนใจ

ในการศกษาถงการดำเนนงานผลสำเรจของการดำเนนงานตลอดจนปจจยทมผลตอ

การดำเนนงานดานการจดการสงแวดลอมขององคกรปกครองสวนทองถนดงกลาว

โดยเฉพาะอยางยงแนวทางการบรหารจดการของผบรหารทองถนเพอนำมาเปนบทเรยน

และแนวทางสงเสรมใหองคกรปกครองสวนทองถนอนๆ สามารถจดการสงแวดลอม

ในพนทของตนเองไดอยางมประสทธผลและประสทธภาพตอไป

2. วตถประสงคของการวจย

2.1 เพอศกษาวเคราะหองคกรปกครองสวนทองถนตวอยางทมการจดการ

สงแวดลอมทดในดานผลสำเรจการดำเนนการจดการสงแวดลอมและบทเรยนทได

จากการดำเนนงาน

2.2 เพอศกษาปจจยทนำไปสความสำเรจในการจดการสงแวดลอมของ

องคกรปกครองสวนทองถนดงกลาว

3. ขอบเขตของการวจย

3.1 ขอบเขตดานพนท

ศกษาองคกรปกครองสวนทองถนตวอยาง คอ เทศบาลนครพษณโลก

จงหวดพษณโลก

3.2 ขอบเขตดานประเดนการวจย

ศกษารปแบบการจดการสงแวดลอมทดขององคกรปกครองสวนทองถน

ตวอยางโดยพจารณาดานพนธกจกลมเปาหมายการบรหารจดการและการเรยน

รและพฒนาตลอดจนปจจยภายในและภายนอกทมผลตอการดำเนนการขององคกร

ปกครองสวนทองถนตวอยางดงกลาว

�

ปท 26 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2551

4. แนวคดและทฤษฎทใชในการวจย

4.1 ธรรมาภบาล/การบรหารจดการทด (Good Governance)

องคการสหประชาชาต(UnitedNations,2004อางถงในสจตราบณยรตพนธ,

2549:7-8)ไดสรปองคประกอบพนฐานทสำคญของแนวคดGoodGovernanceไว

อยางนอย3ประการดงน

1) GoodGovernance เปนแนวคดทตองอาศยความเชอมโยงรวมทง

ความสมพนธทสนบสนนซงกนและกนระหวางผทมสวนไดสวนเสยทง 3 กลม

ประกอบดวยภาครฐภาคเอกชนและภาคประชาสงคม

2) วธการใหคำนยาม Good Governance วาประกอบดวยมตตางๆ

ดงทกลาวไวในขางตนนน จะพบวา มตทไดรบความนยมใชมากทสด ไดแก หลก

ความรบผดชอบ(Accountability)หลกความโปรงใส(Transparency)หลกการม

สวนรวม(Participation)หลกนตธรรม(RuleofLaw)ดานความคงเสนคงวาของ

กฎหมาย(Predictability)ดานการคอรปชนและตวแปรอนๆ(เชนหลกประสทธภาพ)

ซงถงแมจะมการแยกออกเปนมตทชดเจนแตกลาวไดวาทกมตตางมสวนเกยวของ

และเตมเตมในดานเนอหาความสมพนธซงกนและกนรวมทงในบางมตกมความ

สมพนธทคาบเกยวกนเชนการคอรปชนเปนตน

3) GoodGovernanceเปนแนวคดเชงปทสถานและเปนคานยมซงม

กำเนดจากองคการใหความชวยเหลอระหวางประเทศโดยเฉพาะธนาคารโลกท

พยายามเผยแพรเพอสรางความมนใจวาประเทศผกและประเทศโลกทสามจะ

สามารถนำเมดเงนทไดรบจากการชวยเหลอมาใชจายในกระบวนการพฒนาอยาง

มประสทธผล

เสนหจยโต(2545:161)ไดกลาวถงการบรหารจดการตามหลกธรรมาภบาล

หรอGoodGovernanceไววาการบรหารกจการบานเมองและสงคมทดเปนแนวทาง

สำคญในการจดระเบยบใหสงคมทงภาครฐ ภาคธรกจเอกชนและภาคประชาชน

ซงครอบคลมถงฝายวชาการ ฝายปฏบตการ ฝายราชการและฝายธรกจสามารถอยรวมกน

อยางสงบสขมความรรกสามคคและรวมกนเปนพลงกอใหเกดการพฒนาอยางยงยน

และเปนสวนเสรมความเขมแขงหรอสรางภมคมกนแกประเทศเพอบรรเทา ปองกน

�องคกรปกครองสวนทองถนกบการจดการสงแวดลอมทด : ศกษากรณเทศบาลนครพษณโลก

รศ.ดร.จำลอง โพธบญ

หรอแกไขเยยวยาภาวะวกฤตภยนตรายทหากจะมมาในอนาคตเพราะสงคมจะรสก

ถงความยตธรรม ความโปรงใส และความมสวนรวม อนเปนคณลกษณะสำคญ

ของศกดศรความเปนมนษยและการปกครองแบบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรย

ทรงเปนประมขสอดคลองกบความเปนไทยรฐธรรมนญและกระแสโลกยคปจจบน

ธรรมาภบาล หรอ Good Governance เปนพนฐานทจะชวยพฒนาสงคมทง

ระบบใหมคณภาพและมประสทธภาพโดยยดถอหลก6ประการคอ

1) หลกนตธรรมหมายถงเปนผทอำนวยใหเกดขอตกลงทดในสงคม

2) หลกการมสวนรวมหมายถงการสรางกลไกททำใหทกคนมสวนรวมใน

การกำหนดวถชวตของสงคม

3) หลกความโปรงใสหมายถงการสรางระบบบรหารจดการทเปดเผย

4) หลกประสทธภาพหรอความคมคาหมายถงการสนบสนนการดำเนน

การทดกวาเดมเรวกวาเดมไดผลกวาเดม

5) หลกความรบผดชอบตรวจสอบไดหมายถงการสรางกระบวนการ

บรหารจดการทผรวมงานภาคภมใจในเนองาน และยนดใหทกคนไดรวมด ความ

เปนไปในงานไมวางานนนจะประสบผลสำเรจมากนอยเพยงใดกตามและ

6) หลกคณธรรมหมายถงความมคณธรรมจรยธรรมซงองคกรสามารถ

นำหลกดงกลาวมาปรบใชเพอเปนแนวทางนำพาองคกรและสงคมกาวไปสความ

สำเรจพรอมๆกน

องคประกอบในการเสรมสรางการบรหารกจการบานเมองและสงคมทดของ

กระทรวงมหาดไทยม11องคประกอบคอการมสวนรวมความยงยนสงทชอบธรรม

ความโปรงใสความอดทนอดกลนหลกนตธรรมความรบผดชอบและการเปน

ผกำกบดแล จะเหนไดวาองคประกอบของธรรมาภบาลทเสนอโดยกระทรวงมหาดไทย

เนนไปทางดานการบรหารการปกครองการพฒนาและการกระจายอำนาจซงเปน

สายงานทกระทรวงมหาดไทยรบผดชอบโดยตรง(สดจตนมตกล,2543อางถงใน

บษบงชยเจรญวฒนะ,2546:16)

สำหรบCommonwealthSecretariatองคกรทชวยประเทศสมาชกในการสงเสรม

ฝกอบรมและปรบปรงการบรหารการจดการของภาครฐตามหลกธรรมาภบาล

�

ปท 26 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2551

(Agere2000)เนนหลกธรรมาภบาลในองคประกอบของความโปรงใสการตรวจสอบ

การมสวนรวมและการตอสกบปญหาการคอรรปชน ขณะทองคประกอบของธรรมาภบาล

ตามทUnitedNationsDevelopmentProgramme(UNDP)เสนอประกอบดวย

การมสวนรวมของประชาชน กฎหมายทยตธรรม ความเปดเผยโปรงใส การม

ฉนทานมตรวมในสงคมกลไกการเมองทชอบธรรมความเสมอภาคประสทธภาพ

และประสทธผล พนธะความรบผดชอบตอสงคม และการมวสยทศนเชงกลยทธ

(เกรยงศกดเจรญวงศศกด,2541อางถงในบษบงชยเจรญวฒนะ,2546:16)

โดยสรป ธรรมาภบาลคอ แนวทางในการบรหารจดการหนวยงาน องคกร สงคม

หรอประเทศชาตเพอใหเกดความเจรญกาวหนาอยางยงยน สมาชกของหนวยงาน องคกร

สงคมหรอประเทศชาตอยดวยกนอยางสงบสข โดยมมตทสำคญคอ ความรบผดชอบ

ความโปรงใสการมสวนรวมนตธรรมคณธรรมและดานอนๆ

4.2 การดำเนนการทด (Good Practice/Best Practice)

WikipediaEncyclopediaไดใหความหมายความเปนมาและขอบขายของ

การนำBestPracticeไปประยกตใชดงน(WikimediaFoundation,Inc.,2006)

BestPracticeคอแนวความคดดานการจดการซงหมายถง เทคนควธการ

กระบวนการ กจกรรม ผลตอบแทนหรอรางวล ทมประสทธผลมากกวาเทคนค วธการ

กระบวนการอนๆหากมกระบวนการการตรวจสอบการทดสอบทเหมาะสมจะทำให

การดำเนนโครงการสำเรจลลวงไปไดดวยดมปญหานอย

Best Practice ไมใชเรองใหมดงท Frederick Taylor ไดกลาวไวเมอเกอบ

100 ปมาแลววา “ในบรรดาวธการและการปฏบตงานทงหลาย จะมวธการและ

การปฏบตงานเพยงหนงเดยวเทานนทเรวทสดและดทสด เมอเทยบกบวธการและ

การปฏบตงานอนๆ”(Taylor,1919)จากแนวความคดนนำมาสคำทรจกกนดคอ

“TheOneBestWay”(Kanigel,1997)

Best Practice เปนแนวความคดทเปนประโยชนมาก แมวากระบวนการยง

ตองการการปรบปรงอยเสมอตามเวลาทผานไปและสงตางๆทเกยวของแตBest

practice ถกมองวาเปนคำทใชอธบายการพฒนากระบวนการและการทำตามวธการ

มาตรฐานซงองคกรสามารถนำไปใชเพอการจดการและการกำหนดนโยบายได

�องคกรปกครองสวนทองถนกบการจดการสงแวดลอมทด : ศกษากรณเทศบาลนครพษณโลก

รศ.ดร.จำลอง โพธบญ

ดงนน แนวคดเรองการดำเนนการทดจงเปนแนวทางการดำเนนกจการตางๆ

ทมประสทธภาพและประสทธผลแตนแนวทางมไดหมายความวาผนำแนวคดนไป

ใชตองปฏบตตามอยางเครงครดไมยดหยนไมเปลยนแปลงตรงกนขามการดำเนนการ

ทดเปนวธการทอยบนพนฐานของการเรยนรและการปรบปรงอยางตอเนอง โดยไมม

รปแบบตายตวทจะใหทกคนทำตามแตเปนแนวความคดทวา เปนกระบวนการทด

มการวางแผนทด มการกำหนดเปาหมายและจดทำเปนเอกสารขอบขายของการนำ

ไปประยกตใช

4.3 การประยกตธรรมาภบาลกบการจดการสงแวดลอมทด

การดำเนนการทดหรอการบรหารจดการทดจำเปนอยางยงทจะตองนำหลก

ธรรมาภบาลมาใช ไดแกการมสวนรวมความโปรงใสความรบผดชอบหลกคณธรรม

และหลกนตธรรม เพอเปนกรอบกตกาและแนวทางในการบรหารจดการภายใต

ความคาดหวงวาจะกอใหเกดผลทายสดใหองคการสามารถดำเนนงานไดอยางม

ประสทธภาพ ประสทธผลและยงยน การบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอมควรใหความสำคญกบกระบวนการมสวนรวมของบคคลและหนวยงาน

ผมสวนเกยวของในการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมดวยการสนบสนน

และสงเสรมการมสวนรวมในทกระดบและทกขนตอน ไดแก การรวมรบรขอมล

ขาวสารทถกตองครบถวนและทนเวลาอยางตอเนองเพมประสทธภาพในการตดตาม

ตรวจสอบ เฝาระวงคณภาพสงแวดลอม และเผยแพรขอมลดงกลาวตอสาธารณะ

ใหรบทราบอยางตอเนอง รวมทงการทบทวนและปรบปรงมาตรฐานคณภาพสงแวดลอม

เปนระยะๆมการพฒนาระบบการสรางแรงจงใจใหมากขนเพอสนบสนนใหบคคล

หรอหนวยงานเขามาสนบสนนใหเกดการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

อยางยงยน(ชยอนนตสมทรวาณชและคณะ,2544:13)องคกรปกครองสวน

ทองถนซงมบทบาทสำคญในการพฒนาชมชนดานการจดการทรพยากรธรรมชาต

และสงแวดลอมเนองจากสามารถทำความเขาใจปลกฝงจตสำนกและใกลชดกบชาวบาน

ไดมากกวาสวนราชการอนๆ ควรนำหลกการดำเนนการทดและธรรมาภบาลมาใช

เพอใหเกดผลสำเรจในการดำเนนงานอยางมประสทธภาพและมความยงยน

10

ปท 26 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2551

4.4 The Balanced Scorecard (BSC)

RobertS.KaplanจากHarvardBusinessSchoolและDavidP.Norton

จากNortonandCompanyเปนผนำเทคนคBalancedScorecard(BSC)มาใช

เปนครงแรกปค.ศ.1992เพอใชในการวดสมฤทธผลขององคกรภาคธรกจโดยได

เพมมตทางดานลกคาดานกระบวนการบรหารภายในองคการและดานการเรยนร

มาชวยในการวเคราะห ซงถอเปนการวเคราะหแนวทางใหมทใชแผนกลยทธระยะยาว

รวมกบแผนกจกรรมระยะสนในกรอบของระบบการบรหารเชงกลยทธ(Strategic

ManagementSystem)และเทคนคBSCยงใชเพอใหเกดการปฏบตงานอยางคมคา

(TimeValueofMoney)โดยการประเมนผลทอาศยตวชวดในลกษณะองครวม

นอกเหนอไปจากตวชวดทางดานการเงนอยางเดยว(พส เดชะรนทร,2546:20-24)

การวดผลการปฏบตงานจะเปนลกษณะผสมผสานของตวชวดการปฏบตการ

(Performance Indicators) 4 มต ประกอบดวย ดานการเงน ดานลกคา ดาน

กระบวนการภายในและดานการเรยนรและเตบโต

1)ดานการเงน(FinancialPerspective)

ไดแกความสามารถในการทำกำไรการเตบโต(ยอดขาย)และผลตอบแทน

แกผถอหน(มลคาหนเงนปนผล)

2)ดานลกคา(CustomerPerspective)

ไดแก การตอบสนอง (ความรวดเรวและความถกตอง) การใหบรการ

(คณภาพของการบรการ)ราคา(ความคมคาในการใชบรการ)

3)ดานกระบวนการภายใน(InternalProcessPerspective)

ไดแก เวลาในกระบวนการ (การใชเวลาในแตละขนตอนการดำเนน

กจกรรม)คณภาพในกระบวนการ(คณภาพของงานในแตละขนตอนการดำเนนงาน)

และผลตภาพในกระบวนการ(ทกษะแรงจงใจผลผลตตอคน)

4)ดานการเรยนรและเตบโต(LearningandGrowthPerspective)

ไดแก การคนควา ทดลอง การผลต และบรการชนดใหม การเรยนร

อยางตอเนองการศกษาหาวธปรบปรงระบบงานการรกษาทนทางปญญา(การใช

ทกษะการมสวนรวมของบคลากรการแลกเปลยนประสบการณระหวางบคลากร)

11องคกรปกครองสวนทองถนกบการจดการสงแวดลอมทด : ศกษากรณเทศบาลนครพษณโลก

รศ.ดร.จำลอง โพธบญ

ซงดานกระบวนการภายใน และดานการเรยนรและเตบโตเปนปจจยตน ใน

ขณะทดานการเงนและดานลกคาเปนปจจยตาม

แนวทางการประเมนและการกำหนดกลยทธแบบ BSC นไดมการนำมาใช

กนอยางแพรหลายในภาคธรกจ ขณะนภาครฐโดยสำนกงานคณะกรรมการพฒนา

ระบบราชการ(กพร.)ไดนำเทคนคBSCมาประยกตในการประเมนผลการปฏบต

ราชการของหนวยราชการทงประเทศอกดวย ในการวจยครงนไดนำแนวคดของ BSC

มาประยกตในการศกษาวเคราะหการดำเนนงานดานสงแวดลอมขององคกรปกครอง

สวนทองถนโดยไดปรบมต4มตใหเหมาะสมกบงานขององคการบรหารสวนทองถน

มากขน ไดแก ปรบดานการเงนเปน “พนธกจ”ดานลกคาเปน “กลมเปาหมาย”

ดานกระบวนการภายในเปน “การบรหารจดการ” และดานการเรยนรและเตบโตเปน

“การเรยนรและพฒนา”

5. แนวคดในการวจย

การวจยครงนไดศกษาองคกรปกครองสวนทองถนตวอยางในดานการบรหาร

จดการสงแวดลอม โดยประยกตแนวคด Balanced Scorecard แตไดปรบปรงให

เหมาะสมกบการบรหารจดการของหนวยงานภาครฐ โดยจะศกษาใน 4 มต คอ

ดานพนธกจ ดานกลมเปาหมาย ดานการบรหารจดการ และดานการเรยนรและ

พฒนา ทงนในแตละมตจะไดนำหลกการของธรรมาภบาล และการดำเนนการทด

(GoodPractice)มาพจารณารวมดวยดงน

1) ดานพนธกจพจารณาถงผลสำเรจของการดำเนนงานจดการสงแวดลอม

โดยเฉพาะอยางยงดานการจดการขยะตลอดจนปญหาอปสรรคในการดำเนนงาน

2) ดานกลมเปาหมายพจารณาถงการมสวนรวมของประชาชนและชมชน

ในการดำเนนงานขององคกรปกครองสวนทองถน และความพงพอใจของประชาชน

ตอการดำเนนงานดานสงแวดลอมโดยเฉพาะอยางยงดานการจดการขยะของเทศบาล

3) ดานการบรหารจดการพจารณาถงวธการและกระบวนการในการดำเนนงาน

ดานสงแวดลอมขององคกรปกครองสวนทองถน ไดแก การกำหนดผรบผดชอบ

การจดทำนโยบายแผนงานและโครงการดานสงแวดลอมการจดสรรงบประมาณ

1�

ปท 26 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2551

สำหรบการดำเนนงานตามนโยบาย แผนและโครงการดานสงแวดลอม และการ

ตดตามประเมนผลการดำเนนงาน

4) ดานการเรยนรและพฒนาพจารณาถงการพฒนาบคลากรดานสงแวดลอม

ขององคกรปกครองสวนทองถน รวมทงผนำชมชน การพฒนาปรบปรงกระบวนการ

ทำงานดานสงแวดลอม และการนำเทคโนโลยททนสมยและเหมาะสมมาใชในการ

บรหารจดการและการดำเนนงานดานสงแวดลอม

นอกจากนไดศกษาถงปจจยภายในและภายนอกทมผลตอการบรหารจดการ

สงแวดลอม

ขององคกรปกครองสวนทองถน และสรปเปนบทเรยนสำหรบองคกรปกครอง

สวนทองถนอนดงภาพท1

ภาพท1แนวคดในการวจย

ปจจยภายใน

-ผบรหาร

-บคลากร

- งบประมาณทจดสรร

- การจดโครงสรางหนาท

ความรบผดชอบ

รปแบบการจดการ

สงแวดลอมทด

-ดานพนธกจ

-ดานกลมเปาหมาย

-ดานการบรหาร

จดการ

-ดานการเรยนรและ

พฒนา

ปจจยภายนอก

-สภาพพนท

- ความรวมมอของ

ชมชนทเกยวของ

-ความรวมมอจาก

หนวยงานตางๆ

ทเกยวของ

บทเรยนสำหรบ

องคกรปกครอง

สวนทองถนอน

1�องคกรปกครองสวนทองถนกบการจดการสงแวดลอมทด : ศกษากรณเทศบาลนครพษณโลก

รศ.ดร.จำลอง โพธบญ

6. ระเบยบวธวจย

6.1 เลอกองคกรปกครองสวนทองถนททำการศกษา

องคกรปกครองสวนทองถนทเลอกตองเปนองคกรปกครองสวนทองถนทไดรบ

การยอมรบในการสงแวดลอม

จากการประสานกบหนวยงานทรบผดชอบและปฏบตงานกบองคกรปกครอง

สวนทองถนไดแกกรมสงเสรมการปกครองทองถน(สถ.)และสถาบนสงแวดลอมไทย

จงไดพจารณาเลอกองคกรปกครองสวนทองถนทมการดำเนนงานดานการจดการ

สงแวดลอมจนเปนทยอมรบจากหนวยงานทเกยวของ และไดรบรางวลในดานการจดการ

สงแวดลอมหลายรางวลคอเทศบาลนครพษณโลกจงหวดพษณโลกซงเปนเทศบาล

ทมการจดการขยะมลฝอยและการจดการสงแวดลอมเมองไดอยางเปนรปธรรม

6.2 วธการเกบรวบรวมขอมล

6.2.1 ขอมลปฐมภมเกบรวบรวมขอมลโดยการสำรวจพนทการสมภาษณ

ผเกยวของในการดำเนนงาน อนไดแก ผบรหารและเจาหนาทของเทศบาลนคร

พษณโลกการสมภาษณผนำชมชนและสมาชกในชมชนทเกยวของ

ผใหขอมลสำคญ(KeyInformants)สำหรบการวจยครงนไดแก

1. คณเปรมฤดชามพนทนายกเทศมนตร

2. นายแพทยสธฮนตระกลรองนายกเทศมนตร

3. คณทานตะวนพงษแตงรองปลดเทศบาล

4. คณเขมจรานนทภมเจาหนาทกองสาธารณะสขและสงแวดลอม

5. พนโทธานนทรสขเจรญทปรกษาชมชนวดหนองบว

6. คณสายบวกฤตยาประชาชนในชมชนวดหนองบว

7. รอยเอกสนองกลนทองประธานชมชนสระสองหอง

8. คณปรชาเหลาหอมประชาชนในชมชนสระสองหอง

ผวจยยงไดวธการสงเกตการณในพนทเพอศกษาถงผลของการดำเนนการ

ดานสงแวดลอมของเทศบาลประกอบดวย

6.2.2 ขอมลทตยภม เกบรวบรวมขอมลโดยการศกษาจากเอกสารรายงาน

ขอมลทเกยวของกบขนตอนการดำเนนงานและผลการดำเนนงานของเทศบาล นอกจากน

1�

ปท 26 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2551

ไดศกษารวบรวมจากแหลงขอมลอนๆ เชน กรมสงเสรมองคกรปกครองทองถน

องคกรพฒนาเอกชนหนวยงานอนๆทเกยวของและเวบไซต

6.3 เครองมอในการเกบรวบรวมขอมล

เครองมอสำคญในการเกบรวบรวมขอมลสำหรบงานวจยน คอ แนวคำถาม

สำหรบการสมภาษณซงแบงออกเปน2ชดคอ

6.3.1แนวคำถามสำหรบบคลากรขององคกรปกครองสวนทองถนใช

ประกอบการสมภาษณผบรหารและบคลากรขององคกรปกครองสวนทองถนท

ปฏบตงานเกยวของกบการจดการสงแวดลอมประกอบดวยประเดนคำถามสำคญๆ

ดงน

1) โครงการ/กจกรรม ดานสงแวดลอมทสำคญขององคกรปกครอง

สวนทองถน

2) ความสำเรจ/ผลลพธของโครงการ/กจกรรม

3) คาใชจาย/ความคมคาของโครงการ/กจกรรม

4) การมสวนรวมของประชาชนและเทศบาลสวนตางๆ

5) การตดตามประเมนผล

6) ปจจยภายในทมผลตอโครงการ

7) ปจจยภายนอกทมผลตอโครงการ

8) จดออน/ปญหาอปสรรค

9) บทเรยนทไดรบ

10)ความยงยน

6.3.2 แนวคำถามประกอบการสมภาษณผนำชมชน/ประชาชน ใชประกอบ

การสมภาษณผนำชมชนและประชาชนประกอบดวยประเดนคำถามสำคญดงน

1) โครงการ/กจกรรม ดานสงแวดลอมทสำคญขององคกรปกครอง

สวนทองถนททราบ

2) โครงการ/กจกรรมทเหนวาประสบความสำเรจ

3) ปจจยสำคญททำใหโครงการ/กจกรรมสำเรจ

4) ปจจยสำคญททำใหโครงการ/กจกรมไมสำเรจ

1�องคกรปกครองสวนทองถนกบการจดการสงแวดลอมทด : ศกษากรณเทศบาลนครพษณโลก

รศ.ดร.จำลอง โพธบญ

5) การมสวนรวมของชมชน/ประชาชน

6) ปจจยสำคญททำใหเกดการมสวนรวมของชมชน/ประชาชน

7) สงทชมชน/ประชาชนตองการเพอใหเกดการมสวนรวมมากขน

ในการดแลจดการสงแวดลอม

8) ความคดเหนและขอเสนอแนะตอการดำเนนงานดานสงแวดลอม

ของเทศบาล

7. การวเคราะหขอมล

การวเคราะหขอมลของงานวจยครงนจะใชแนวทางวเคราะหของการวจยเชงคณภาพ

เชนการเปรยบเทยบขอมลและแนวคดความเหนจากแหลงตางๆ (Bryman, 2001:

387-395) ซงในการศกษาวจยครงนไดแก ขอมลจากผบรหารและเจาหนาทของ

องคกรปกครองสวนทองถน ผนำชมชน ขอมลจากการสงเกตการณในพนทและ

ขอมลจากเอกสารทเกยวของประเดนหลกทวเคราะหม2ประเดนดงน

7.1 การวเคราะหการจดการสงแวดลอมทดทำการวเคราะหโดยพจารณาประเดน

การจดการตามทเสนอไวโดยกรอบแนวคดBalancedScorecard(BSC)ซงพจารณา

การดำเนนการขององคกรปกครองสวนทองถนใน4มต คอพนธกจกลมเปาหมาย

การบรหารจดการและการเรยนรและพฒนาโดยในแตละมตไดนำหลกการของธรรมาภบาล

และการดำเนนการทด(GoodPractice)มาพจารณารวมดวย

7.2 การวเคราะหปจจยทมผลตอการดำเนนงานขององคกรปกครองสวนทองถน

วเคราะหปจจยภายในและปจจยภายนอกทมผลตอการดำเนนงานขององคกรปกครอง

สวนทองถน โดยปจจยภายในทศกษาไดแก ผบรหารองคกรบคลากร งบประมาณ

ทจดสรรการจดโครงสรางหนาทและความรบผดชอบสวนปจจยภายนอกททำการ

วเคราะหไดแกสภาพพนทความรวมมอจากชมชนความรวมมอจากหนวยงานตางๆ

เปนตน(ชยยทธชโนกลอางถงในจำลองโพธบญ,2547:192)

8. ผลการวจย

8.1 ขอมลทวไปของเทศบาลนครพษณโลก (เทศบาลนครพษณโลก, 2551:

เวบไซต)

1�

ปท 26 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2551

ประชากร

เขตเทศบาลนครพษณโลกมประชากรรวมทงสน 90,386 คน โดยแบงเปน

เพศชาย 43,106 คน และเพศหญง 47,386 คน มครอบครวทงสน 27,014

ครอบครวความหนาแนนของประชากรเฉลย4,949.94คนตอตารางกโลเมตร

ขนาดและทตง

เทศบาลนครพษณโลกตงอยในเขตอำเภอเมองพษณโลกจงหวดพษณโลกม

พนท18.26ตารางกโลเมตรตามลกษณะภมศาสตรจดอยบรเวณภาคเหนอตอนลาง

ของประเทศไทยตามแนวละตจดท16องศาเหนอ16ลปดาหางจากกรงเทพมหานคร

ไปทางทศเหนอประมาณ377กโลเมตรมอาณาเขตตดตอกบองคการบรหารสวน

ตำบลตางๆคอ

ทศเหนอ ตดตอกบอบต.หวรอและอบต.อรญญก

ทศใต ตดตอกบอบต.ทาทองและอบต.วดจนทร

ทศตะวนออก ตดตอกบอบต.อรญญก

ทศตะวนตก ตดตอกบอบต.ทาทองและอบต.บานคลอง

ลกษณะภมประเทศ

เปนทราบลมแมนำมแมนำไหลผานกลางเมองจากทศเหนอลงสทศใตแบง

เขตพนทเทศบาลออกเปนสองฝง ไดแกฝงตะวนออกของแมนำ มพนทประมาณ

13 ตารางกโลเมตร สวนใหญจะเปนแหลงประกอบธรกจ ศนยกลางคมนาคม

(ทางรถยนตรถไฟเครองบน)และศนยกลางการตดสอสารและบรการสวนฝง

ตะวนตกของแมนำ มพนทประมาณ5ตารางกโลเมตร สวนใหญจะเปนยานทอย

อาศยของประชาชนสถานทราชการสถานศกษา

ขอมลดานสงแวดลอม

นำเสย

-ปรมาณนำเสย13,000ลบ.ม./วน

-ระบบบำบดนำเสยทใชแบบบอผงธรรมชาตรวมจำนวน1แหง

ขยะ

-ปรมาณขยะ90ตน/วน

-ขยะทเกบขนไดจำนวน90ตน/วน

1�องคกรปกครองสวนทองถนกบการจดการสงแวดลอมทด : ศกษากรณเทศบาลนครพษณโลก

รศ.ดร.จำลอง โพธบญ

-ขยะทกำจดไดจำนวน90ตน/วน

- กำจดขยะโดยวธเชงกล-ชวภาพ (Mechanical Biological Waste

Treatment)(MBT)

8.2 ภาพรวมการจดการสงแวดลอมของเทศบาลนครพษณโลก

จากการสมภาษณผบรหารและเจาหนาททเกยวของในเทศบาลนครพษณโลก

4ทานไดแกนายกเทศมนตรรองนายกเทศมนตรรองปลดเทศบาลและเจาหนาท

กองสาธารณสขและสงแวดลอมประกอบกบการสมภาษณผนำชมชนและประชาชน

จาก2ชมชนไดแกชมชนสระสองหองและชมชนหนองบวและการศกษาเอกสาร

และขอมลจากแผนยทธศาสตรระยะ 3 ปของเทศบาลนครพษณโลกตลอดจนจาก

การสงเกตการณสามารถวเคราะหภาพรวมของการจดการสงแวดลอมของเทศบาล

นครพษณโลกใน4ประเดนไดแกดานพนธกจดานกลมเปาหมายดานการบรหาร

จดการและดานการเรยนรและพฒนาดงน

1) ดานพนธกจ

(1) ผลจากการสมภาษณผบรหารและเจาหนาทเทศบาล

การจดการปญหาดานสงแวดลอมของเทศบาลนครพษณโลกมจด

เรมตนจากการทสภาพของเขตเทศบาลมปญหาในดานตางๆ เชน ปญหาดานขยะ

ปญหาดานชมชนแออด การขาดความสามคคของชมชน ตลอดจนการไมใหความ

รวมมอกบทางเทศบาลและภาครฐ โดยเฉพาะปญหาการจดการขยะทยงไมมตนแบบ

ขององคกรปกครองสวนทองถนทสามารถจดการปญหาขยะไดอยางด

ทางคณะผบรหารเทศบาลซงนำโดยนายกเทศมนตรไดเหนปญหา

สำคญดงกลาวจงมความมงมนทจะพฒนาเมองพษณโลกใหเปน“เมองนาอย”จงได

ขอความรวมมอกบทางตางประเทศ โดยไดรบความชวยเหลอจากทางตวแทนของ

ประเทศเยอรมนนคอสำนกความรวมมอทางวชาการแหงเยอรมน(GTZ)มารวม

ศกษาวธการจดการขยะและแกไขปญหาโดยมการศกษาปญหาจดการขอมลตลอดจน

ใหความรในการจดการปญหาในทกภาคสวนซงนายกเทศมนตร(เปรมฤดชามพนท,

2551ก) ไดใหความเหนในเรองของหลกการดำเนนงานวา “โครงการจะยงยนได

นนตองเกดจากความรวมมอของทกๆ สวนอยางจรงจง” ซงแรงบนดาลใจในการ

1�

ปท 26 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2551

มงทำงานของนายกเทศมนตรจนเปนทยอมรบของทงในประเทศ และตางประเทศนน

ประกอบดวย“1)การมงแกปญหาทเกดขนตามความตองการของประชาชนทกคน

2)ความมงมนและตงใจในการทำงานและ3)การสรางความเขาใจและศรทธากบ

ประชาชน”

การเรมตนโครงการเมองนาอยไดเรมตนจากการใหความสำคญ

กบการพฒนาเมองและชมชน ควบคไปกบการจดการสงแวดลอมโดยเฉพาะดาน

การจดการขยะซงไดเรมตนจากการทเทศบาลรณรงคใหประชาชนคดแยกขยะท

เกดจากครวเรอนและใชประโยชนจากขยะทคดแยกแตละชนด เชน ขยะขายได

จำพวกขวดแกวกระดาษพลาสตกนำไปขายหารายไดใหกบครอบครวขยะอนทรย

จำพวกเศษอาหารพชผกผลไมนำไปหมกทำปยอนทรยใชเองในครวเรอนจนเหลอ

ขยะสวนทเทศบาลนำไปกำจดนอยลงมาก

จากการทเทศบาลนครพษณโลกมงสรางเมองพษณโลกใหเปน

เมองนาอย ทำใหเกดโครงการดานสงแวดลอมขนหลายโครงการ โดยการจดการ

ขยะนไดรบการตอยอดออกเปนโครงการอกหลายโครงการเชนโครงการธนาคารขยะ

โครงการอาสาสมครคดแยกขยะโครงการถนนปลอดถงขยะเปนตนการจดการขยะ

แบบครบวงจรเชนนทำใหทางเทศบาลประสบความสำเรจไดรบรางวลเมองนาอยจาก

สถาบนสงแวดลอมไทยหลายครงนอกจากรางวลดงกลาวสงททางเทศบาลเมองพษณโลก

ไดรบคอเปนเมองทสะอาดประชาชนตางมคณภาพชวตทดขนซงทำใหองคกรปกครอง

สวนทองถนอนๆ ตองเขามาศกษาดงาน ในการจดการปญหาขยะและสงแวดลอม

โดยนายกเทศมนตร(เปรมฤดชามพนท,2551ข)ไดกลาวถงเรองนวา

“มหลายทองถนไดเดนทางมาดการจดการขยะทเทศบาลนคร

พษณโลก ซงนบวาทางเทศบาลนครพษณโลกเปนตนแบบแหงแรก

ขององคกรปกครองสวนทองถนในประเทศไทยทสามารถ

ดำเนนการแกไขปญหาเรองขยะไดสำเรจ จนไดรบรางวลจาก

สถาบนสงแวดลอมไทย ในเรองเมองนาอย”

ความสำเรจทไดมานนปจจยสำคญคอการมงมนเอาจรงเอาจง

และทมเทของผบรหารทองถนในการมงสรางประโยชนใหเกดกบประชาชนซงทาง

นายกเทศมนตร(เปรมฤดชามพนท,2551ค)ไดกลาววา

1�องคกรปกครองสวนทองถนกบการจดการสงแวดลอมทด : ศกษากรณเทศบาลนครพษณโลก

รศ.ดร.จำลอง โพธบญ

“ตองทมเททกๆ อยางในการสรางความมนใจใหกบชาวบาน

ตองลองเอาใจเขามาใสใจเราและมองถงความตองการของ

ชาวบานใหออก พรอมทจะรบฟงทกความคดเหนทจะสามารถ

ชวยเหลอชาวบานไดโดยจะตองมองประโยชนของคนสวนใหญ

เปนหลก มหลายทองถนมาดงานทเทศบาลนครพษณโลก

แตพอกลบไปทำททองถนกลบไมสามารถทำไดมากนก อาจเปน

เพราะความมงมนในการแกปญหาดานนของทองถนอนๆ ยงม

ไมมากนก”

รองนายกเทศมนตร (สธ ฮนตระกล, 2550ก) ทกำกบดแลงาน

ดานสาธารณสขและสงแวดลอม ไดกลาวเสรมถงปจจยททำใหการดำเนนงาน

ประสบความสำเรจไว2ประเดนไดแก

“มการทบทวนการทำงานทผานมา เชน ดแผนฯ เกา ดการ

ทำงานเกา แลวนำมาสการตงเปาหมายในการทำงานใหม” และ

“มการตดตามผล เชน กรณฝกอบรมชาวบาน ไมไดมเฉพาะ

การวดความรกอน-หลง เทานน แตจะตดตามวานำไปปฏบต

จรงหรอไม ตวอยางเชน การอบรมทำปย เมอสอนแลวมการ

ตดตามไปดวา ชาวบานนำไปปฏบตจรงหรอไม ถามคนนำไป

ปฏบตนอย กตองหาวามจดออนตรงไหนททำใหชาวบานไม

ปฏบตตาม แลวเอาจดออนนนมาแกไข”

(2) ผลจากการสมภาษณผนำชมชน/ประชาชน

เทศบาลนครพษณโลกไดเขามาจดการปญหาดานสงแวดลอม ควบค

ไปกบดานทอยอาศยสงคมและสาธารณปโภคอนๆโดยทการจดการปญหาดานขยะ

เปนเรองททางเทศบาลใหความสำคญเปนอยางยง เทศบาลไดรณรงคใหแตละชมชน

ดำเนนโครงการคดแยกขยะ และดำเนนการอยางครบวงจรในรปแบบของธนาคาร

ขยะในแตละชมชนโดยทขยะทเปนเศษอาหารทางเทศบาลกไดมาใหความรใน

การทำปยหมกใหแกชมชนจงทำใหขยะทชาวบานตองเหลอทงเพอใหทางเทศบาล

นำไปกำจดนนมจำนวนลดลงอยางเหนไดชด

�0

ปท 26 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2551

ผลทเกดขนจากการททางเทศบาลไดดำเนนการจดการขยะอยาง

ครบวงจร คอปรมาณขยะของชมชนทลดลง พนทดสะอาดไมมขยะตกหลนตามขางทาง

หรอรมถนน และยงเปนการเพมรายไดใหกบประชาชนจากการนำขยะทขายไดไปขาย

อกดวยโดยทประชาชนในชมชนสระสองหอง(ปรชาเหลาหอม,2551)ไดกลาวไววา

“ขยะสามารถจดการไดด เนองจากมการแยกขยะและการขายขยะทำใหขยะมราคา

ซงเปนการลดปรมาณขยะได”

นอกจากนในดานการจดการสงแวดลอมดานอนๆพบวาทางเทศบาล

มการจดบรเวณพนทสวนรวมไดอยางเหมาะสม มพนทสเขยวใหประชาชนมากขน

ชมชนแออดลดลงพนทสวนใหญดเปนระเบยบเรยบรอยและดสะอาดตา

ทางชมชนสวนใหญมองวาผลสำเรจทเกดขนมานน มาจากความ

มงมนของผบรหารเทศบาล และการใหความรวมมอของประชาชน การใหความร

อยางทวถง การเปดโอกาสใหประชาชนไดมโอกาสแสดงความคดเหน หรอเสนอ

ความตองการของชมชน ซงทางเทศบาลสามารถดำเนนการใหไดโดยเรว จงทำให

ประชาชนตองการใหความรวมมอกบเทศบาลมากขนดวยโดยทสงททางประชาชน

ตองการเพมเตมเปนสวนใหญคอเรองของการอบรมใหความรและการสรางอาชพเพมเตม

3) สรปดานพนธกจ

จากการรวบรวมขอมลการดำเนนงานดานสงแวดลอมของเทศบาล

นครพษณโลกทงจากการสมภาษณนายกเทศมนตร ผบรหารและเจาหนาทเทศบาล

จากการสมภาษณผนำชมชนและประชาชน รวมถงการสงเกตการณในพนท สรป

ไดวาเทศบาลนครพษณโลกมความมงมนทจะพฒนาเมองใหเปนเมองนาอยไดรบ

ความรวมมอจากหนวยงานตางประเทศคอ สำนกความรวมมอทางวชาการแหงเยอรมน

(GTZ) มารวมศกษาวธการจดการขยะ และทางเทศบาลนครพษณโลกกไดดำเนนการ

โครงการจดการขยะแบบครบวงจร ซงประสบความสำเรจ ทำใหพนทเทศบาลเปน

เมองทสะอาดประชาชนมคณภาพชวตทดขนและยงเปนการเพมรายไดใหกบประชาชน

อกดวยเทศบาลไดรบรางวลเมองนาอยจากสถาบนสงแวดลอมไทยหลายครงและ

เปนตนแบบในการจดการขยะขององคกรปกครองสวนทองถนและชมชนซงมหนวยงาน

ตางๆไดมาศกษาดงานอยางตอเนองจากทวประเทศ

�1องคกรปกครองสวนทองถนกบการจดการสงแวดลอมทด : ศกษากรณเทศบาลนครพษณโลก

รศ.ดร.จำลอง โพธบญ

นอกจากนเทศบาลมการจดบรเวณพนทสวนรวมซงเปนพนทส

เขยวใหประชาชน และทางประชาชนสวนใหญมองวาผลสำเรจทเกดขนมานน มา

จากความมงมนของผบรหารเทศบาลและการใหความรวมมอของประชาชน

2) ดานกลมเปาหมาย

2.1) การมสวนรวม

(1)ผลจากการสมภาษณผบรหารและเจาหนาทเทศบาล

เทศบาลนครพษณโลกมเปาหมายหลกในการสรางเมองพษณโลก

ใหมคณภาพตามลกษณะเมองนาอย ซงเปนยทธศาสตรการพฒนาเมองพษณโลก

จงมความจำเปนตองอาศยการมสวนรวมของชมชนเปนอยางยง โดยเฉพาะการจดการขยะ

ซงพบวาประชาชนสวนใหญใหความรวมมอกบทางเทศบาลเปนอยางด ทงในเรอง

ของการจดการคดแยกขยะในครวเรอนธนาคารขยะชมชนตลอดจนความรวมมอ

ในโครงการถนนปลอดถงขยะ ซงทางเทศบาลมวธการใหประชาชนเขามามสวนรวม

โดยมการสรางจตสำนกในเรองของความรวมมอ

ภาพท2 แสดงตวอยางธนาคารขยะชมชนและภาพท3แสดงการคดแยกขยะ

ในครวเรอน

ภาพท 2 ธนาคารขยะของชมชนสระสองหองเทศบาลนครพษณโลก

��

ปท 26 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2551

รองนายกเทศมนตร (สธ ฮนตระกล, 2551ข) ไดอธบายแนวทาง

การสรางการมสวนรวมของประชาชนไวดงน

“เทศบาลไดมการจดหลกสตรอบรม มการใชสงจงใจ แตม

การเนนยำวาการใชเทคนคการจงใจจะตองใชอยางระมดระวง

ตองทำใหประชาชนเขาใจในกจกรรม ไมใชการประชานยม

โดยไมมเหตผล ตวอยางเชน การจดกจกรรมการออกกำลงกาย

โดยมการแจกเสอ หากใครไมไดรบแจกเสอกอางวาไมไดเสอ

แลวไมมาออกกำลงกาย อยางนแสดงวาประชาชนไมเขาใจใน

ประโยชนทแทจรงของการออกกำลงกาย ดงนนการทำงานของ

เทศบาลจะเนนการชแจงสรางความเขาใจเปนหลก”

ทางเทศบาลไดมการจดกจกรรมทใหประชาชนเขามามสวนรวม

ดานสงแวดลอมไวอยางชดเจนคอการจดตงอาสาสมครดานสงแวดลอม โดยท

รองนายกเทศมนตร (สธ ฮนตระกล, 2551ค) ไดใหรายละเอยดในเรองอาสา

สมครไววา

ภาพท 3 การคดแยกขยะในครวเรอนของชมชนหนองบว

��องคกรปกครองสวนทองถนกบการจดการสงแวดลอมทด : ศกษากรณเทศบาลนครพษณโลก

รศ.ดร.จำลอง โพธบญ

“ตอนนมกจกรรมอาสาสมครดานสงแวดลอม คลายกบ อสม.

แตกจกรรมไมเหมอนกน ไมซำซอนกน ประชาชนทตองการ

มสวนรวมกจะจดอบรมให การมอาสาสมครสงแวดลอมทำให

สรางความเขาใจกบคนในชมชนไดงาย เมอขอความรวมมอจาก

คนในชมชนกไดรบความรวมมอเปนอยางด เนองจากเปนคนใน

ชมชนเดยวกน คนเคยกน”

ทางเทศบาลยงไดมการประชมรวมกบทางชมชนเปนประจำ

ทกเดอนเพอรบฟงปญหาและความเปนไปในชมชน ซงในระยะแรก มการประชม

สปดาหละ 2 ครง แตเมอการดำเนนโครงการเปนไปไดดวยด และประชาชนม

ความเขาใจกนเปนสวนใหญจงมการประชมรวมกบชมชนเดอนละ1ครงซงใน

บางโครงการอาจมการนดประชมทกๆ 2 เดอน เพอตดตามผล เชน โครงการ

ธนาคารขยะ ทงนการจดประชมเปนการพบปะพดคย และรองเรยนปญหาทเกดขน

ในชมชนซงในบางโอกาสนายกเทศมนตรและคณะผบรหารจะเดนทางพบปะประชาชน

ในชมชนดวยตวเอง

แตทงนยงพบปญหาอยบางในเรองของการใหความรวมมอของประชาชนบางสวน

โดยปญหาดงกลาวรองนายกเทศมนตร(สธฮนตระกล,2551ง)ไดระบไววา

“ประชาชนตองมการเรยนร แตทผานมาความพรอมของประชาชน

คอนขางชา มขอสงเกตวาคนทมความรมาก มการศกษาสงมกจะ

ไมคอยใหความรวมมอ แตคนทมการศกษานอยไมไดสงอะไรมาก

จะใหความรวมมอเปนอยางด และรวมมอดวยความเตมใจ เชน

การเกบคาขยะของเทศบาล ชาวบานสวนมากเตมใจจาย แต

ผมความรมกมเงอนไข ทำไมตองจาย ตองจายดวยหรอ และ

พวกนพดจาทำความเขาใจดวยยาก”

(2)ผลจากการสมภาษณผนำชมชน/ประชาชน

เทศบาลนครพษณโลกไดเปดโอกาสใหประชาชนไดมสวนรวม

ทงในรปแบบการประชมรวมกบทางเทศบาล หรอการประชมกรรมการผนำชมชน

การเสนอความคดเหนและรองเรยนถงปญหาและความตองการซงทางเทศบาลได

��

ปท 26 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2551

ใหการตอบรบและสนบสนนในสงทประชาชนรองเรยนไปเปนอยางดโดยเปนการรองเรยน

ผานประธานชมชน และประธานชมชนจะนำเรองทไดรบเสนอไปทางเทศบาล ซง

ทางชมชนมการประชมรวมกบทางเทศบาลทกเดอนซงมตวแทนหรอผนำชมชนไป

เขารวมประชมกบทางเทศบาลโดยสมำเสมอ ซงทางประชาชนสามารถรองเรยนหรอ

เสนอแนะการทำงานของเทศบาลได ทงในรปแบบการประชม และการรองเรยน

ผานศนยรบเรองรองทกข

ประชาชนสวนใหญเหนวาทางเทศบาลทำงานไดดในการจดการ

สงแวดลอมไดอยางครบวงจรมการเปดโอกาสใหประชาชนไดมสวนรวมในการจดการ

สงแวดลอมไดอยางด รวมถงมการประชมเพอตดตามและแกไขปญหาในชมชน

อยางสมำเสมอ

อยางไรกด ทางชมชนยงคงตองการใหทางเทศบาลมการประชาสมพนธ

ในการดำเนนโครงการเพอใหเกดการมสวนรวมทมากขน

2.2) ความพงพอใจของประชาชน

(1)ผลจากการสมภาษณผบรหารและเจาหนาทเทศบาล

ทางเทศบาลนครพษณโลกไดมการสรางศนยรบเรองรองเรยน

สวนหนงเพอเปนการศกษาปญหาในพนทของเทศบาล ในขณะทอกสวนหนงเปน

การสำรวจความพงพอใจของประชาชนโดยทดจากเรองทรองเรยนเขามาเปนหลก

ซงในปจจบนเรองรองเรยนมเขามานอย เปนการสะทอนไดอกนยหนงวาประชาชน

มความพงพอใจในการทำงานของเทศบาลเปนอยางด โดยทนายกเทศมนตร

(เปรมฤดชามพนท,2551ง)ไดระบถงศนยรองเรยนไวดงน

“เมอกอนน มเรองรองเรยนมายงทางเทศบาลมากโดยรองเรยน

มายงนายกเทศมนตรโดยตรง ซงไมมผดแลทแนชดวาเรองไหน

หนวยงานใดเปนผรบผดชอบ ทางเทศบาลจงไดตงศนยรองเรยน

ขนมาเพอทจะเปนศนยรบเรองรองทกข ทงปญหาขยะ และ

ปญหาอนๆ ทงหมดทเจอ ในระยะแรกกมการรองเรยนเปน

จำนวนมาก ตอมามแนวโนมลดลงเรอยๆ ซงปจจบนเรองรองเรยน

มนอย ซงถอวาไดผลเปนทนาพอใจ”

��องคกรปกครองสวนทองถนกบการจดการสงแวดลอมทด : ศกษากรณเทศบาลนครพษณโลก

รศ.ดร.จำลอง โพธบญ

ในขณะทบางโครงการไดมการจดทำตวชวดเพอวดผลการดำเนน

งานของโครงการตามแผนทไดระบไว

(2)ผลจากการสมภาษณผนำชมชน/ประชาชน

ประชาชนในเขตเทศบาลนครพษณโลกมความพงพอใจในการ

ดำเนนงานจดการสงแวดลอมของเทศบาลเปนอยางด โดยเฉพาะในดานการจดการขยะ

เนองจากทำใหถนนสะอาดปรมาณขยะลดลงเกดความเปนระเบยบเรยบรอยและ

ยงเพมรายไดใหกบครอบครวจากการคดแยกและขายขยะทสามารถขายไดนอกจากน

มหลายทองถนทงในและตางประเทศไดเดนทางมาศกษาดงานซงเปนการสรางชอเสยง

ใหชมชนเนองจากการเปนชมชนตวอยางในการจดการขยะแบบครบวงจร

2.3) สรปดานกลมเปาหมาย

โดยภาพรวมประชาชนสวนใหญใหความรวมมอกบเทศบาลเปนอยางด

ทงในเรองของการจดการคดแยกขยะในครวเรอน ธนาคารขยะชมชน ตลอดจน

ความรวมมอในโครงการถนนปลอดถงขยะแตทงนยงพบปญหาอยบางในเรองของ

การใหความรวมมอของประชาชนบางสวน ประชาชนสวนใหญเหนวาทางเทศบาล

ดำเนนงานไดดในการจดการสงแวดลอมไดอยางครบวงจร และเนนความตองการ

ของประชาชนสวนใหญเปนหลก มการเปดโอกาสใหประชาชนไดมสวนรวมในการ

จดการสงแวดลอมไดอยางด รวมถงมการประชมเพอตดตามและแกไขปญหาในชมชน

อยางสมำเสมอ

ในสวนของความพงพอใจของประชาชนนนพบวา ปจจบนเรองรองเรยนตอ

เทศบาลนครพษณโลกมเขามานอย เปนการสะทอนไดอกนยหนงวาประชาชนม

ความพงพอใจในการทำงานของเทศบาลเปนอยางดโดยเฉพาะในดานการจดการขยะ

3) ดานการบรหารจดการ

3.1) ผรบผดชอบงานดานสงแวดลอม

(1)ผลจากการสมภาษณผบรหารและเจาหนาทเทศบาล

เทศบาลนครพษณโลกไดใหความสำคญกบการจดการสงแวดลอมเปน

อยางมากจงมการกำกบดแลงานดานสงแวดลอมกนเปนลำดบเรมตงแตคณเปรมฤด

ชามพนทนายกเทศมนตร ใหความสำคญและเปนผวางยทธศาสตรในการแกไขปญหา

��

ปท 26 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2551

นายแพทย สธ ฮนตระกล รองนายกเทศมนตรทำหนาทกำกบดแลงานดานสาธารณสข

และสงแวดลอมโดยตรงมหนวยงานทดแลดานสงแวดลอมโดยตรงคอกองสาธารณสข

และสงแวดลอม อยางไรกตามเจาหนาทผปฏบตงานของเทศบาลบางสวนยงเหนวา

จำนวนบคลากรในกองสาธารณสขและสงแวดลอมยงไมเพยงพอตอความตองการใน

การปฏบตงานดานความเหมาะสมนนถอวามบคลากรทมความรโดยตรงเขาทำงาน

เปนสวนใหญแตกมคนทไมไดมความรโดยตรงแตมความตงใจทำงานและมประสบการณ

มารวมดำเนนงานดวย

(2)ผลจากการสมภาษณผนำชมชน/ประชาชน

ประชาชนสามารถรองเรยนปญหาตอเทศบาลไดโดยตรงผานศนย

รบเรองราวรองทกขหรอการประชมรวมกนของผนำชมชนและเทศบาลซงเมอมการ

รองเรยนไปปญหาจะไดรบการแกไขโดยรวดเรว

3.2) นโยบาย/แผน/โครงการ ดานสงแวดลอม

เทศบาลนครพษณโลกมการกำหนดนโยบายทใหความสำคญตอสงแวดลอม

ทชดเจน คอการมงสรางเมองพษณโลกใหเปนเมองนาอย ซงตองใหความสำคญ

กบการจดการสงแวดลอมควบคไปกบการพฒนาสภาพสงคมของเมองไปดวยกน

โดยนโยบายดานสงแวดลอมของเทศบาลนครพษณโลกมรายละเอยดดงน

“นโยบายดานสงแวดลอม จะพฒนาระบบการจดการขยะมลฝอยแบบ

ถกหลกสขาภบาลใหดยงขน และถนนทกสายในเขตเทศบาลตองไมมขยะตกคาง

รวมถงการลดมลพษทางอากาศ ฝนละออง และเสยง ตลอดจนการจดใหมระบบ

ปรบปรงคณภาพนำและบอดกไขมนกอนปลอยนำเสยลงทอระบายนำ”

นอกจากนทางเทศบาลไดมการวางแผนการดำเนนงานออกเปนแผน3ป

ซงไดมยทธศาสตรในการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมอยาง

ยงยนโดยมแนวทางการพฒนาหลกๆ3ดานไดแก

(1)แนวทางการเพมพนทสเขยวและสวนสาธารณะประกอบดวย

โครงการตางๆดงน

-ปลกตนไมปลกปาวนสำคญตางๆ

-ปลกตนไมบรเวณพนทฝงกลบขยะทใชแลว

��องคกรปกครองสวนทองถนกบการจดการสงแวดลอมทด : ศกษากรณเทศบาลนครพษณโลก

รศ.ดร.จำลอง โพธบญ

-กอสรางสวนเฉลมพระเกยรตฯ

-ปรบปรงสวนสาธารณะสระหลวง

-กอสรางสนามเดกเลนในชมชน

-พฒนาและดแลสวนสาธารณะสถานทพกผอนหยอนใจ

ยทธศาสตรยอยดานระบบบำบดนำเสย ประกอบดวยโครงการตางๆ

ดงน

-พฒนาอนามยสงแวดลอมชาวแพ

-ดำเนนการรวบรวมและบำบดนำเสยฝงตะวนออก

-กอสรางระบบรวบรวมนำเสยฝงตะวนตก

-กอสรางบอดกไขมนตลาดสดเทศบาล5แหงตลาดผลไม1แหง

ยทธศาสตรยอยดานการพฒนาระบบปองกนและแกไขปญหานำทวม

ประกอบดวยโครงการตางๆดงน

-กอสรางเขอนปองกนนำทวมเมอง

-กอสรางทอระบายนำถนนพญาลไท

-กอสรางทอระบายนำเชอมตอระหวางถนนพระองคดำ–ถนน

วสทธกษตรย

-กอสรางทอระบายนำถนนมหาธรรมราชา

-กอสรางทอระบายนำถนนธรรมบชา

-กอสรางทอระบายนำตลาดสดเทศบาล4(ตลาดโคกมะตม

-กอสรางบอสบนำใตดนและตดตงเครองสบนำภายในเขตเทศบาล

-กอสรางทอระบายนำถนนพระลอซอย 1 และถนนตดใหมตาม

โครงการถนนผงเมองหลงตลาดเทศบาล5เชอมตอสงหวฒนกบถนนพระลอซ.1

ยทธศาสตรยอยดานการจดการขยะมลฝอยประกอบดวยโครงการ

ตางๆดงน

-กอสรางระบบบำบดนำเสย(ถงกรองไรอากาศ)ทสถานขนถาย

-กอสรางปรบปรงถนนค.ส.ล.ภายในสถานขนถายขยะต.ทาทอง

-กอสรางระบบกำจดสงปฏกล(แหงใหม)

��

ปท 26 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2551

-กำจดขยะมลฝอยเทศบาลนครพษณโลก

-ปรบปรงระบบบำบดนำเสยจากสถานขนถายขยะต.ทาโพอ.เมอง

จ.พษณโลก

(2)แนวทางการเพมประสทธภาพดานการจดการมลฝอย ประกอบ

ดวยโครงการตางๆดงน

-จางเหมาเกบขนขยะมลฝอยของเทศบาลนครพษณโลก

-จางเหมาจดการขยะชวภาพ

-ดำเนนการทำความสะอาดท/ทางสาธารณะ

-พฒนาศกยภาพบคลากรงานรกษาความสะอาดและสรางเสรม

ความรกความสามคคในองคกร

-ยกระดบการใหบรการในการเกบรวบรวมขยะมลฝอยและการรกษา

ความสะอาด

(3)แนวทางการสงเสรมการมสวนรวมดานการจดการขยะมลฝอย

ประกอบดวยโครงการตางๆดงน

-สงเสรมการมสวนรวมของประชาชนในการจดการสงแวดลอม

-จดการขยะมลฝอยชมชนเมองโดยชมชน

-รณรงคสรางจตสำนกและสรางเครอขายสงแวดลอม

ยทธศาสตรยอยดานการควบคมมลพษประกอบดวยโครงการตางๆ

ดงน

-ทดลองผลตนำมนไบโอดเซลจากนำมนพชใชแลว

-กอสรางเตาเผาศพปลอดมลพษ

3.3) การจดสรรงบประมาณดานสงแวดลอม

ในปงบประมาณ 2549 เทศบาลนครพษณโลกไดจดสรรงบประมาณ

ดานสงแวดลอมจำนวน140,950,000บาทคดเปนประมาณรอยละ25ของ

งบประมาณประจำป(563,805,949บาท)และคดเปน1,769บาทตอประชากร

1 คน สำหรบแผนพฒนาระยะ 3 ป (2551-2553) กำหนดงบประมาณทงสน

3,305,520,833 บาท โดยทไดจดสรรเปนงบประมาณของแผนยทธศาสตรใน

��องคกรปกครองสวนทองถนกบการจดการสงแวดลอมทด : ศกษากรณเทศบาลนครพษณโลก

รศ.ดร.จำลอง โพธบญ

การบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจำนวน1,589,027,227บาท

ซงคดเปนสดสวนรอยละ 48.07 นนแสดงถงการมเทศบาลนครพษณโลกไดให

ความสำคญกบการจดการสงแวดลอมเปนอยางยงโดยกำหนดการจดสรรงบประมาณ

ในการดำเนนโครงการประมาณครงหนงของงบประมาณทงหมด

3.4) การตดตามประเมนผล

การทำงานของเทศบาลนครพษณโลกมการตดตามประเมนผลการดำเนน

โครงการ และนำสงทเปนปญหาทเกดขนในแตละโครงการมาแกไขเพอพฒนา ซง

เปนการพฒนาปรบปรงกระบวนการทำงานทดของเทศบาลนครพษณโลก

จากการสมภาษณประชาชนพบวาทางเทศบาลไดมการตดตามผลงานและ

โครงการอยางตอเนองสมำเสมอ โดยไดนำผลการประเมนไปปรบแกและนำมาชแจง

และรวมดำเนนงานกบชมชนอยตลอด

3.5) สรปดานการบรหารจดการ

เทศบาลนครพษณโลกไดใหความสำคญดานการจดการสงแวดลอม

เปนอยางมากโดยนายกเทศมนตรเปนผวางยทธศาสตรในการแกไขปญหา ม

รองนายกเทศมนตรทำหนาทกำกบดแลงานดานสาธารณสขและสงแวดลอมโดยตรง

และหนวยงานทรบผดชอบดานสงแวดลอมคอกองสาธารณสขและสงแวดลอมบคลากร

ทปฏบตงานดานสงแวดลอมสวนใหญมความรและประสบการณตรงกบภาระหนาท

อยางไรกตามบคลากรทมอยยงไมเพยงพอตอความตองการในการปฏบตงาน และ

ยงมบคลากรบางสวนทไมไดมความรโดยตรงดานสงแวดลอมแตมความตงใจทำงาน

และมประสบการณมารวมดำเนนงาน

ในสวนของนโยบายดานสงแวดลอม ทางเทศบาลนครพษณโลกไดให

ความสำคญในเรอง การมงสรางเมองพษณโลกใหเปนเมองนาอย มแนวทางการพฒนา

หลกๆ3ดาน ไดแกแนวทางการเพมพนทสเขยวและสวนสาธารณะแนวทางการเพม

ประสทธภาพดานการจดการมลฝอย และแนวทางการสงเสรมการมสวนรวมดาน

การจดการขยะมลฝอยโดยมการตงงบประมาณดานสงแวดลอมไวถงรอยละ25

ของงบประมาณทงหมดและมการตดตามผลการดำเนนงานอยางสมำเสมอ

�0

ปท 26 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2551

4) ดานการเรยนรและการพฒนา

4.1) การพฒนาบคลากร

(1)ผลจากการสมภาษณผบรหารและเจาหนาทเทศบาล

เทศบาลนครพษณโลกไดมการพฒนาบคลากรอยเสมอตาม

ความตองการของบคลากรเพอนำความรทไดมาปฏบตงาน โดยทนายกเทศมนตร

ใหการสนบสนน นอกจากนยงมการจดฝกอบรมเรองทเปนความรใหมๆ รวมถง

การดงานและแลกเปลยนความรกบองคกรอนๆรวมถงสนบสนนใหมการจดการ

ความรภายในองคกรดวยเนองจากนายกเทศมนตรตองการใหเทศบาลนครพษณโลก

เปนจดเรมตนขององคกรแหงการเรยนร รวมไปถงเปาหมายทเปนเมองแหงการเรยนร

อกดวย

(2)ผลจากการสมภาษณผนำชมชน/ประชาชน

ทางเทศบาลนครพษณโลกมการอบรมใหความรกบประชาชนในเรอง

ของการจดการขยะอยางเปนขนตอนทงในดานการทำธนาคารขยะการทำปยหมก

มเจาหนาทจากทางเทศบาลมาใหความร อกทงยงมการพาไปศกษาดงานการจดการขยะ

ในทองถนอนๆอกดวย

แตทงนยงมประชาชนบางสวนตองการการฝกอบรมเพมเตม

4.2) การพฒนาปรบปรงกระบวนการทำงาน

เทศบาลนครพษณโลกไดมการจดตงศนยรบเรองราวรองทกขเพอเปน

การลดขนตอนและพฒนาปรบปรงการทำงาน ซงถอวาเปนการพฒนาปรบปรง

กระบวนการทำงานได

4.3) การนำเทคโนโลยมาใช

เทศบาลนครพษณโลกไดมการประชาสมพนธการดำเนนงานของเทศบาล

ผานทางสอตางๆทงในรปแบบการประชาสมพนธผานวทยชมชนสอตางๆในรป

แบบหนงสอแผนพบรวมทงทางเวบไซตซงสามารถทำการรองเรยนผานทางเวบไซต

ไดโดยตรง

นอกจากนมการศกษาการดำเนนงานเปลยนแปลงระบบฝงกลบ

ธรรมดา ใหเปนระบบ MBT ซงเปนการลดนำขยะ ดวยระบบการผงขยะใหแหง

�1องคกรปกครองสวนทองถนกบการจดการสงแวดลอมทด : ศกษากรณเทศบาลนครพษณโลก

รศ.ดร.จำลอง โพธบญ

เพอลดปรมาณนำในการฝงกลบ และสามารถนำขยะทแหงไปเผาเปนเชอเพลงได

อกดวยซงอยระหวางขนตอนการศกษารวมกบกรมพฒนาพลงงานกระทรวงพลงงาน

4.4) สรปดานการเรยนรและพฒนา

เทศบาลนครพษณโลกไดมการจดการฝกอบรมเรองทเปนความรใหมๆ

ใหแกบคลากรของเทศบาลรวมถงการดงานและแลกเปลยนความรกบองคกรอนๆ

สนบสนนใหมการจดการความรภายในองคกรจดอบรมในเรองการจดการขยะอยาง

เปนขนตอนทงในการทำธนาคารขยะและการทำปยหมกใหกบประชาชน

ในการพฒนาปรบปรงกระบวนการทำงานพบวา ไดมการจดตงศนยรบ

เรองราวรองทกขเพอเปนการลดขนตอนและพฒนาปรบปรงการทำงานในสวนของ

เทคโนโลยไดมการนำเทคโนโลยตางๆ มาใชในการประชาสมพนธการดำเนนงาน

ผานสอตางๆนอกจากนมการใชเทคโนโลยในการจดการเรองขยะ โดยดำเนนการ

เปลยนแปลงระบบฝงกลบธรรมดามาเปนระบบMBT ทำใหสามารถลดปรมาณขยะ

และสามารถนำขยะทแหงไปเผาเปนเชอเพลงไดอกดวย

8.3 ปจจยทมผลตอการดำเนนงาน

ผลจากการสมภาษณผบรหารและเจาหนาททเกยวของในเทศบาลนครพษณโลก

ผลจากการสมภาษณผนำชมชนและประชาชน และผลจากการสงเกตการณในสภาพ

พนทจรง สามารถสรปปจจยทมผลตอการดำเนนงานซงทำการวเคราะหแยกออก

เปนปจจยภายในและปจจยภายนอกไดดงน

��

ปท 26 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2551

ปจจยภายใน

ปจจย จดแขง จดออน

ผบรหาร

บคลากร

ผบรหารและคณะทำงานมวสยทศนทด

และชดเจนในการสรางเมองพษณโลกใหเปน

เมองนาอยจดเรมตนของการจดการขยะแบบ

ครบวงจรมาจากวสยทศนทตองการพฒนา

เทศบาลนครพษณโลกใหเปนเมองนาอย

และมรปแบบการจดการทด จนสามารถเปน

แบบอยางใหทองถนอนๆ ทงในและตาง

ประเทศได

ผบรหารมความมงมนทมเทและเสยสละ

ตลอดจนใหความสำคญกบการสรางประโยชน

ใหประชาชน

มการทบทวนและตดตามผลการดำเนนงาน

อยตลอดซงทำใหสามารถแกไขขอบกพรอง

จากการดำเนนงาน และนำไปสการปรบปรง

การทำงานไดเปนอยางด

บคลากรทปฏบตงานดาน สงแวดลอมมความรความสามารถเปนอยางดในการปฏบตงานทงในดานสงแวดลอม และยงสามารถเปนวทยากรใหความรกบประชาชนทงในเทศบาลนครพษณโลกเอง และทองถนอนๆไดอกดวย ผบรหารใหการสนบสนนเตมทสำหรบการพฒนาบคลากรในหลายดานทงการศกษาตอและฝกอบรมเพอใหบคลากรมความรความสามารถทครบถวนในการปฏบตงานใหไดผลด บคลากรมความมงมนในการปฏบตงานเพอใหลลวงภารกจททางเทศบาลไดมอบหมายใหไดเปนอยางด และมความสามคคในการทำงาน

ในระดบเจาหนาทปฏบตงานดานสงแวดลอมพบวายงมบางสวนเหนวาบคลากรทมไมเพยงพอตอการปฏบตงาน

��องคกรปกครองสวนทองถนกบการจดการสงแวดลอมทด : ศกษากรณเทศบาลนครพษณโลก

รศ.ดร.จำลอง โพธบญ

ปจจย จดแขง จดออน

งบประมาณ เทศบาลใหความสำคญกบการจดการสงแวดลอมโดยจดงบประมาณสำหรบยทธศาสตรทเกยวของกบการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมโดยตรงประมาณรอยละ25ของงบประมาณทงหมดทใชในการบรหารเทศบาลนครพษณโลก

การจดโครงสรางหนาท

รบผดชอบ

การจดโครงสรางหนาทมความชดเจนโดยมผรบผดชอบในระดบสงทชดเจนคอรองนายกเทศมนตรและปลดเทศบาลในระดบปฏบตงานมกองสาธารณสขและสงแวดลอมทรบผดชอบในการจดการสงแวดลอม

ปจจยภายนอก

ปจจย โอกาส อปสรรค

สภาพพนท

เทศบาลนครพษณโลกมขอจำกดในเรองของพนทในการการจดการฝงกลบขยะในขณะทปรมาณขยะเพมขนทำใหทางเทศบาลนครพษณโลกจำเปนตองหาวธในการจดการขยะทพฒนาขนไป

จากการฝงกลบแบบธรรมดา

ความรวมมอของชมชน

ชมชนและประชาชนเปนผไดรบประโยชนโดยตรงจากการทเทศบาลไดมาดำเนนโครงการจงทำใหแตละชมชนใหความรวมมอกนมากประชาชนสวนใหญเหนประโยชนและรวมมอกนจนไดรางวลเมองนาอยจากสถาบนสงแวดลอมไทยตลอดจนเปนทองถนและชมชนตวอยางทเปนกรณศกษาใหชมชนอนๆมาศกษาดงาน

มประชากรสวนนอยทยงไมใหความรวมมอกบทางเทศบาล มประชากรแฝงอยบางสวนในเขตเทศบาลเนองจากเปนเมองทองเทยวทางประวตศาสตร อกทงกอนหนาทนายกเทศมนตรจะมาจดการชมชนมคนนอกพนทมาตงถนทอยในลกษณะแพรมนำและอนๆซงมลกษณะเปนชมชนแออดไมเปน

ระเบยบเรยบรอย

��

ปท 26 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2551

ปจจย จดแขง จดออน

ความรวมมอจากหนวยงานตางๆ

มหนวยงานทางวชาการจากตางประเทศ(GTZ) ใหการสนบสนนดานวชาการทำใหสามารถสรางรปแบบการจดการขยะและสงแวดลอมลอมจนไดรบรางวลเมองนาอย มหนวยงานราชการและเอกชนใหการสนบสนนการคนควาการนำขยะจากกระบวนการ MBT ไปเผาเพอนำมาใชในการปนไฟเปนพลงงาน มสถานประกอบการรบซอของเกาแหงใหญ คอ บรษทวงศพานชและชมชนททำเรองธนาคารขยะทชวยในเรองของการคดแยกและนำขยะกลบมาใชใหม มองคกรตางๆ ใหการสนบสนนและมอบรางวลใหกบเทศบาล พรอมทงมการศกษาดงานจากหลายทองถนทำใหชมชนตองมการพฒนาอยตลอดเวลา

การทมการศกษาดงานอยางเปนประจำทำใหบคลากรของเทศบาลมภาระหนาทเพมขนซงเปนอปสรรคในการปฏบตงานของบคลากร

9. อภปรายผลและสรปบทเรยนสำหรบองคกรปกครองสวนทองถนอน

จากการศกษาในดานการจดการสงแวดลอม และปจจยทมผลตอการดำเนนงาน

ของเทศบาลนครพษณโลกแลว ไดขอสรปทนำไปใชเปนบทเรยนสำหรบองคกรปกครอง

สวนทองถนอนๆไดดงตอไปน

1) การมวสยทศนของผบรหาร

ผบรหารองคกรปกครองสวนทองถนจำเปนอยางยงทจะตองมวสยทศนทให

ความสำคญตอการพฒนาทองถนและสงคมควบคไปกบการจดการสงแวดลอมซง

เปนปจจยสำคญทจะทำใหทองถนมสภาพทดเปนเมองนาอยซงจะนำมาสสงคมทเปนสข

และทองถนทเจรญไดตามลำดบผบรหารองคกรเปนปจจยสำคญทสดประการหนง

ในการดำเนนงานตางๆ ใหประสบผลสำเรจดงทประจกษกนอยทวไป รวมทงในการ

บรหารจดการดานสงแวดลอม(จำลองโพธบญ,2550:167)ผนำทประสบผลสำเรจใน

การบรหารองคกรนนจะมคณสมบตทสำคญ เชน เปนผมวสยทศน เขาใจลกษณะงานและ

ปญหามความนาเชอถอและไววางใจไดมความมงมนมความคดรเรมเปนตน(เสนหจยโต,

2545:127-131)

��องคกรปกครองสวนทองถนกบการจดการสงแวดลอมทด : ศกษากรณเทศบาลนครพษณโลก

รศ.ดร.จำลอง โพธบญ

2) การใหความสำคญกบการจดการสงแวดลอม

ผบรหารขององคกรปกครองสวนทองถนควรใหความสำคญกบการจดการ

สงแวดลอม เนองจากสงแวดลอมนบเปนองคประกอบหลกในการดำเนนชวตของ

ประชาชนในชมชนซงการจดการสงแวดลอมขององคกรปกครองสวนทองถนเปนการ

สะทอนถงความเอาใจใสในความเปนอยของชมชน ควรมการกำหนดนโยบายดาน

สงแวดลอมทชดเจนซงเนน จดสรรงบประมาณสนบสนนในการดำเนนโครงการตางๆ

อยางเพยงพอและดำเนนงานดานสงแวดลอมอยางมงมนและตอเนอง

3) การใหความสำคญกบทรพยากรทใชในการจดการสงแวดลอม

การจดการสงแวดลอมใหไดผลดนนจำเปนทจะตองใหความสำคญกบทรพยากร

ทใชทงทรพยากรทเปนงบประมาณซงทางเทศบาลพษณโลกไดจดสรรงบประมาณ

ใหกบการบรหารจดการดานสงแวดลอม โดยตรงถงประมาณรอยละ 25 ของ

งบประมาณทงหมดจดสรรและพฒนาทรพยากรบคคลโดยผบรหารใหการสนบสนน

ในการศกษาหาความร และการพฒนาบคลากรอยางตอเนอง การใหความสำคญ

กบทรพยากรทมอยชวยใหการบรหารจดการดานสงแวดลอมมประสทธภาพมากยงขน

4) การสงเสรมการมสวนรวม

ประชาชนเปนกำลงสำคญในการจดการสงแวดลอม ดงนนเทศบาลจำเปนอยางยง

ทจะตองดงประชาชนเขามามสวนรวมในการสรางเมองใหมความนาอยอยางยงยน

โดยจำเปนทจะตองมการปลกฝงใหประชาชนรกถนทอยจงสามารถทำใหประชาชน

เขามามสวนรวมในการจดการสงแวดลอม โดยอาจดำเนนการในรปของการใหชมชน

รวมเสนอโครงการเพอดแลรกษาและพฒนาสงแวดลอมในพนทของแตละชมชน

มสวนรวมในกระบวนการดำเนนโครงการตงแตการตดสนใจโครงการการดำเนน

โครงการ การประเมนผลโครงการดานสงแวดลอม รวมถงการใหความสำคญกบ

ความคดเหนและความตองการของประชาชน การประชมเพอแลกเปลยนความคดเหน

และเสนอแนะในการแกไขปญหา การปฏบตงานตามหลกธรรมาภบาลขององคกร

ปกครองสวนทองถนจะชวยใหกระบวนการมสวนรวมของประชาชนสมบรณยงขน

รวมถงการมสวนรวมในการรบผดชอบผลกระทบทเกดขนจากการรวมกนตดสนใจ

ทงผลกระทบทางบวกและผลกระทบทางลบ การมสวนรวมในการบรหารโครงการ

กอใหเกดประโยชน ใหประชาชนเกดการเรยนร เพมขดความสามารถ เกดการยอมรบ

ผกพนเปนเจาของโครงการมากขนและเกดประสทธภาพมากขน(กรมการปกครอง

��

ปท 26 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2551

และสำนกงานความรวมมอดานสงแวดลอมและการพฒนาแหงประเทศเดนมารก,

2541:7)ซงจะทำใหการพฒนาเทศบาลมความเขมแขงและยงยน

5) การสรางความสมพนธกบชมชน ผบรหารองคกรปกครองสวนทองถนควรมการสรางความสมพนธทดกบชมชนอกทงควรมความใกลชดกบประชาชน เพอใหเกดความรวมมอทดในการดำเนนงานตางๆ เชนการพบปะเยยมเยยนชมชนและประชาชน การใชสอและเทคโนโลยททนสมยซงจะชวยใหสามารถเขาถงประชาชนไดรวดเรวและกวางขวาง รวมทงการใชประเพณและวฒนธรรมเปนสอกลางในการสรางความสมพนธและรณรงคเรองสงแวดลอมสรางจตสำนกทดในชมชน ซงทำใหการขอความรวมมอกบทางชมชนเปนเรองทงายขนการสรางความสมพนธกบชมชนเปนสงสำคญอยางยงสำหรบผบรหาร เนองจากผบรหารไดใกลชดมโอกาสทำความเขาใจถงวฒนธรรมแนวคดและวถชวตของคนในชมชนทราบถงลกษณะเฉพาะของแตละชมชน (อำนวย แกวทอง, 2537) แลวจงทำความเขาใจกบชมชนใหความรดานการจดการสงแวดลอมนอกจากนยงทำใหชมชนไดทราบถงบทบาทหนาทของชมชนอยางชดเจนในการดำเนนงานเพอใหการดำเนนงานบรรลวตถประสงค ผบรหารไดทราบถงความเปนไปของแตละชมชน ทราบถงความคดความรสกในระหวางการดำเนนโครงการ (สมบต ธำรงธญวงศ, 2545: 284-316;ประชม รอดประเสรฐ, 2539: 50-51) ซงการสรางความสมพนธอนดกบชมชนเปนอกปจจยหนงททำใหเกดประสทธภาพและประสบผลสำเรจในการดำเนนงานโดยเฉพาะอยางยงในสงคมไทย 6) การสรางความรวมมอกบหนวยงานภายนอก

หนวยงานภายนอกเชนองคกรพฒนาชมชน(NGOs)หนวยราชการทเกยวของ

ภาคเอกชนและสถาบนการศกษารวมทงหนวยงานความรวมมอของตางประเทศเปน

แหลงขอมลทางวชาการและสามารถใหการสนบสนนชวยเหลอองคกรปกครองสวน

ทองถนไดในหลายรปแบบ รวมทงดานงบประมาณในการดำเนนการปองกนแกไข

ปญหาสงแวดลอม องคกรปกครองสวนทองถนจงควรแสวงหาความรวมมอกบ

หนวยงานดงกลาวทงหนวยงานทอยในพนทและหนวยงานสวนกลางซงจะทำให

การจดการสงแวดลอมมประสทธภาพมากยงขน การสรางความรวมมอกบหนวยงาน

ภายนอก มาใชถอเปนแนวทางหนงทจะทำใหองคกรดำเนนงานไดอยางมประสทธภาพ

มากขน(มานจวราภาคย,2545:49-50)

��องคกรปกครองสวนทองถนกบการจดการสงแวดลอมทด : ศกษากรณเทศบาลนครพษณโลก

รศ.ดร.จำลอง โพธบญ

ผลการศกษาทงหมดสามารถสรปไดดงภาพท4

ภาพท4สรปผลการศกษา

ปจจยภายนอก

ปจจยภายใน

โอกาส

-ผนำชมชนและประชาชนใหความรวมมอ

-ความรวมมอจากหนวยงานภายนอก

อปสรรค

-พนทการจดการขยะมอยางจำกด

-ประชากรแฝง

การจดการสงแวดลอมของเทศบาลนครพษณโลก

จดแขง -ผบรหารมวสยทศนทดและชดเจน-ใหความสำคญกบปญหาสงแวดลอม-มงบประมาณสนบสนนพอเพยง-มผรบผดชอบชดเจน

บทเรยนสำหรบองคกรปกครองสวนทองถนอนๆ

พนธกจ -บรหารจดการสงแวดลอมอยางมประสทธภาพ โดยเฉพาะการจดการขยะ-โครงการเมองนาอยอยางยงยน-โครงการธนาคารขยะประสบผลสำเรจ-โครงการถนนปลอดถงขยะประสบผลสำเรจการบรหารจดการ -นายกเทศมนตรรองนายกเทศมนตรดแล ดานสงแวดลอมโดยตรงและกองสาธารณสข และสงแวดลอมเปนผรบผดชอบ-มวสยทศนการเปนเมองนาอยอยางยงยน-มนโยบายแนวทางและโครงการชดเจน-งบประมาณดานจดการสงแวดลอมมเพยงพอ-มศนยรบเรองรองเรยนปญหา

กลมเปาหมาย -ประชาชนใหความรวมมอเปนอยางด-ประชาชนพอใจการดำเนนงานมาก การเรยนรและพฒนา -การพฒนาบคลากรดานสงแวดลอมของ เทศบาล-แลกเปลยนความรกบองคกรอนๆ-ใชเทคโนโลยทเหมาะสมในการตดตอสอสาร

จดออน -ขาดเจาหนาทปฏบตงานดาน สงแวดลอมบางสวนไมมพนฐาน ดานสงแวดลอม

-การมวสยทศนของผบรหาร-การใหความสำคญกบการจดการสงแวดลอม-การใหความสำคญกบการทรพยากรทใชในการจดการสงแวดลอม-การสงเสรมการมสวนรวม-การสรางความสมพนธกบชมชน-การสรางความรวมมอกบหนวยงานภายนอก

��

ปท 26 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2551

เอกสารอางอง

กรมการปกครองและสำนกงานความรวมมอดานสงแวดลอมและการพฒนาแหง

ประเทศเดนมารก.2541.แนวทางการวางแผนและการจดการสงแวดลอมเมอง.

กรงเทพมหานคร:กระทรวงมหาดไทย.

โกวทยพวงงาม.2543.การปกครองทองถนไทย.กรงเทพมหานคร:วญญชน.

จำลองโพธบญ.2547.การบรหารโครงการสงแวดลอม.กรงเทพมหานคร:

ทพยเนตรการพมพ.

____________.2550.การมสวนรวมของชมชนในการจดการทรพยากรธรรมชาต

และสงแวดลอม.วารสารการจดการสงแวดลอม 3 (1). เดอนตลา.

ชยอนนตสมทรวาณชและคณะ.2544. ธรรมาภบาล การมสวนรวมของประชาชน

และกระบวนการทางดานสงแวดลอม.กรงเทพมหานคร:สายธาร.

เทศบาลนครพษณโลก.2551.แนะนำเทศบาล. คนวนท12กมภาพนธ2551จาก

http://www.phsmun.go.th

บษบงชยเจรญวฒน.2546.รายงานการวจยเรองตวชวดเรองธรรมาภบาล.

นนทบร:สถาบนพระปกเกลา.

ประชมรอดประเสรฐ.2539.การบรหารโครงการ.พมพครงท4.กรงเทพมหานคร:

เนตกลการพมพ.

ปรชาเหลาหอม.ประชาชนในชมชนสระสองหอง.2551.สมภาษณ(18มกราคม).

เปรมฤดชามพนท.นายกเทศมนตรเทศบาลนครพษณโลก.2551ก.สมภาษณ

(18มกราคม).

______________.นายกเทศมนตรเทศบาลนครพษณโลก.2551ข.สมภาษณ

(18มกราคม).

______________.นายกเทศมนตรเทศบาลนครพษณโลก.2551ค.สมภาษณ(18

มกราคม).

______________.นายกเทศมนตรเทศบาลนครพษณโลก.2551ง.สมภาษณ(18

มกราคม).

พสเดชะรนทร.2545.เสนทางจากกลยทธสการปฏบตดวย Balanced Scorecard.

กรงเทพมหานคร:จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

��องคกรปกครองสวนทองถนกบการจดการสงแวดลอมทด : ศกษากรณเทศบาลนครพษณโลก

รศ.ดร.จำลอง โพธบญ

มานจวราภาคย.2545.องคกรแบบราชการตายแลว. กรงเทพมหานคร:มตชน.

สมชายบำรงทรพยและณฐวภาผลเกลยง.2543. รวมกฏหมายทองถน.ปทมธาน:

สกายบคส.

สมบตธำรงธญวงศ.2545.การบรหารโครงการ. พมพครงท2.กรงเทพมหานคร:

เสมาธรรม.

สจตราบณยรตพนธ.2549.รายงานวจยเรองประชาชนและธรรมาภบาล: การ

สำรวจทศนคตของคนไทยในภาคเหนอและภาคตะวนออกเฉยงเหนอ.

กรงเทพมหานคร:สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร.

สธฮนตระกล.รองนายกเทศมนตรเทศบาลนครพษณโลก.2551ก.สมภาษณ(18

มกราคม).

___________.รองนายกเทศมนตรเทศบาลนครพษณโลก.2551ข.สมภาษณ

(18มกราคม).

___________.รองนายกเทศมนตรเทศบาลนครพษณโลก.2551ค.สมภาษณ

(18มกราคม).

___________.รองนายกเทศมนตรเทศบาลนครพษณโลก.2551ง.สมภาษณ(18

มกราคม).

เสนหจยโต.2545.องคการสมยใหม.นนทบร:มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

อำนวยแกวทอง.2537.การเขาหาประชาชนกบการรณรงควฒนธรรมไทย.นตยสาร

ทองถนปท34ฉบบท5พฤษภาคม2537.

Bryman,Alan.2001.Social Research Methods.NewYork:OxfordUniversityPress.

Kanigel,R.1997.The One Best Way: Frederick Winslow Taylor and the Enigma

of Efficiency.NewYork:PenguinBooks.

Taylor,F.1919.The Principles of Scientific Management.NewYork:Harper&

BrothersPublishers.

WikimediaFoundation,Inc.2006.Best Practice.(Online)AvailableURL:http://

en.wikipedia.org/wiki/Best_practice.(Retrieveddate25/12/2006).

บทท 2การเมองเรองสงแวดลอมในกระแสโลกาภวตน :

วเคราะหนโยบายของสหรฐอเมรกา ตอการแกไขปญหาภาวะโลกรอน

บณฑร เศรษฐศโรตม

42

ปท 26 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2551

2∫∑∑’Ë การเมองเรองสงแวดลอมในกระแสโลกาภวตน :

วเคราะหนโยบายของสหรฐอเมรกา ตอการแก ไขปญหาภาวะโลกรอน

บณฑร เศรษฐศโรตม *

*ผประสานงานชดโครงการพฒนาความรและยทธศาสตรดานความตกลงพหภาคดานสงแวดลอม สำนกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.)

บทคดยอ

เอกสารฉบบนเปนการวเคราะหประเดนการเมองสงแวดลอมในเวทระหวาง

ประเทศ โดยมงเนนการวเคราะหในเรอง “ปญหาภาวะโลกรอน” เปนแกนหลก

โดยใชนโยบายของประเทศสหรฐอเมรกาตอการแกไขปญหาดงกลาวมาเปน

“กรณศกษา” ( Case Study)

จากการวเคราะหบทบาทของรฐบาลสหรฐเกยวกบเรองปญหาโลกรอนโดยใช

ทฤษฎการเมองเปรยบเทยบตางๆ เปนกรอบในการวเคราะห เชน ทฤษฎตวกระทำ

ภายนอก ทฤษฎจบฉายสายกลาง (Eclectic Messy Center Theory) ทฤษฎโครงสราง

กบตวกระทำ (Structure and Agency Theory) เปนตน ชวยทำใหเกดความเขาใจ

และอธบายจดยน การกำหนดนโยบาย และปฏบตการทางการเมองภายในประเทศ

ของสหรฐไดอยางมความสมเหตสมผลและชดเจนมากขน

ตวอยางเชน จากการวเคราะหตามทฤษฎ “โครงสรางกบตวกระทำ” มตของ

วฒสภาสหรฐในป 1997 ทเรยกวา “Byrd-Hagel Resolution” นบเปนโครงสราง

ทางการทจำกดและกดดนฝายบรหาร รวมทงคณะเจรจาของสหรฐเรองพธสารเกยวโต

ใหมปฏบตการทางการเมองในรปแบบตางๆ เพอบรรลเงอนไขสำคญทกำหนดไวในมต

“Byrd-Hagel Resolution” เชน การพยายามสรางการมสวนรวมอยางมความหมาย

ของประเทศกำลงพฒนา การพฒนาจดทำกลไกและนโยบายภายในประเทศเรอง

การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศทมประสทธภาพดานตนทน และไมสรางผลกระทบ

ตอเศรษฐกจของสหรฐ ฯลฯ จงดเสมอนวามตของวฒสภาดงกลาวเปนโครงสราง

43

การเมองเรองสงแวดลอมในกระแสโลกาภวตน : วเคราะหนโยบายของสหรฐอเมรกาตอการแกไขปญหาภาวะโลกรอน

บณฑร เศรษฐศโรตม

ทกดดน จำกดการกระทำของฝายบรหารอยางเขมงวด เปนเงอนไขทางลบทไมเปน

ประโยชนตอฝายบรหาร

แตในทางกลบกน “โครงสราง” กเปนเงอนไขท “เปดโอกาส” ใหตวกระทำ

ลงมอกระทำการไดดวย จะเหนไดวา ประธานาธบดบชและฝายบรหารกไดใช มต

“Byrd-Hagel Resolution” เพออางเปนเหตผลอยางชอบธรรมในการปฏเสธพธ

สารเกยวโต และปทางไปสการแสวงหาผลประโยชนทางธรกจตอไป มการจดทำนโยบาย

และแผนขนมาใชแทนพธสารเกยวโต โดยมเนอหาสาระมงเนนการผลตนำมนและ

กาซใหมากขน เชน อนญาตใหขดเจาะนำมนในพนท Alaska’s Arctic National

Wildlife Refugee ได ฯลฯ

จะเหนไดวา “ตวกระทำทางการเมอง” นอกจากจะไดตระหนกสำนกรเทาทน

เงอนไขบงคบเชงโครงสรางทมอย ตวกระทำยงไดสะทอนคดกลบ (Reflexive) ไมยอม

ถกจำกด กดดนจากโครงสรางอยางเฉอยชาและถกกระทำแตฝายเดยว แตไดอาศย

“โครงสราง” เปนเครองมอในดานกลบ เพอสนบสนนเจตจำนงของตวกระทำในการ

ขยายสรางผลประโยชนทางธรกจของตนเองและเครอขายตอไป

Abstract This paper will analyze the issue of international environmental politics, focused on “global warming” and based its argument on the related U.S. policies as a case study. In analyzing the U.S. government’s role in global warming, several comparative politics theories will be applied as an analytical framework; for example, External Actor Theory, Eclectic Messy Center Theory, Structure and Agency Theory which help create understanding, explain the position in policy formulation and domestic politics of the U.S. in a more rational and clearer perspective. For instance, by applying theoretical analysis of “Structure and Agency Theory” to the U.S. Senate’s resolution called “Byrd-Hagel Resolution” in 1997, this reflects a structure which limits and puts pressure on the government and its Kyoto Protocol’s negotiating team to adopt political operations in order to achieve important conditions specified in “Byrd-Hagel Resolution” such as meaningful participation of developing countries, the development of mechanism and domestic policies on climate change

44

ปท 26 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2551

ปญหาภาวะโลกรอนมสาเหตสำคญมาจากกจกรรมของมนษย การเรงเตบโต

ทางดานเศรษฐกจททำใหมการใชพลงงานจากเชอเพลงฟอสซลอยางมหาศาล รวม

ทงการปฎวตอตสาหกรรม การปฏวตเขยวดานการเกษตร (Green Revolution)

ทำใหมการปลอยกาซเรอนกระจกนานาชนดขนไปบนชนบรรยากาศโลก จนทำให

เกดเปนเสมอน “เรอนกระจก” หอหมโลกไว

ดวยเหตทชนบรรยากาศโลกเปน “ทรพยากรสาธารณะ” ของทงโลก ไมไดม

ประเทศใดประเทศหนงเปนเจาของ การแกไขปญหาตองอาศยความรวมมอกนของ

ทกประเทศ แตเนองจากแตละประเทศมความแตกตางทงดานสภาพเศรษฐกจสงคม

ระบอบการเมอง รวมทง แนวคดในการแกไขปญหา การหาขอยตในทางปฏบตจง

เปนไปไดยาก Aldy (2004, 89) เหนวา ไมมปญหาสงแวดลอมเรองใดทจะม

ความทาทายตอการกำหนดนโยบายไปมากกวาปญหาการเปลยนแปลงสภาพภม

อากาศโลก

เอกสารฉบบนเปนการวเคราะหประเดนการเมองสงแวดลอมในเวทระหวาง

ประเทศ โดยมงเนนการวเคราะหในเรอง “ปญหาภาวะโลกรอน” เปนแกนหลก

โดยใชนโยบายของประเทศสหรฐอเมรกาตอการแกไขปญหาดงกลาวมาเปน

“กรณศกษา” (Case Study)

considering cost efficiency and zero impact to the U.S. economy, etc. Accordingly, this Senate’s resolution, a structure that puts rigid pressure and limits the government’s action, presents a negative condition towards the administration. On the contrary, “structure” is also the condition which “creates opportunities” for actors to take action. Obviously, President Bush and his administration had used “Byrd-Hagel Resolution” as a legitimate justification in order to deny the Kyoto Protocol while opting for other business benefits as well as formulating other policies and plans in the Kyoto Protocol’s place which attempt to increase petrol and gas production, for example an approval for petrol’s drill in Alaska’s Arctic National Wildlife Refuge, etc. Apart from realizing the limited structural condition, the “political actors” has adopted the reflexive behavior in response to the pressured structure by relying on “structure” as a tool to support actors’ determination to enhance own and affiliate’s business benefits.

45

การเมองเรองสงแวดลอมในกระแสโลกาภวตน : วเคราะหนโยบายของสหรฐอเมรกาตอการแกไขปญหาภาวะโลกรอน

บณฑร เศรษฐศโรตม

1. ปญหาสงแวดลอมโลกเรองโลกรอน (Global Warming)

1.1 ปญหาเรองโลกรอน ความเปนจรงและภยของมนษยชาต

ปญหาโลกรอน ยงเปนเรองทมขอถกเถยงอภปรายกนอยมากโดยเฉพาะในแวดวง

นกวทยาศาสตรเกยวกบขอมลหลกฐานทยนยนวาโลกรอนขนจรง ผลกระทบทจะเกดขน

จากปญหาโลกรอน แนวทางรบมอแกไขปญหาทเหมาะสม ฯลฯ แตเมอมการเผยแพร

รายงานประเมนการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศฉบบท 4 เมอตนเดอนกมภาพนธ

2550 ซงจดทำขนโดย “องคคณะระหวางรฐบาลวาดวยการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ”1

ทำใหเปนทยอมรบกนโดยไมมขอโตแยงแลววาโลกรอนเปนปญหาทเกดขนจรง ผนำ

ประเทศทพฒนาแลวตางออกมาประกาศถงนโยบายและแผนทจะรวมกนลดการ

ปลอยกาซเรอนกระจก ฝายองคการสหประชาชาต โดยนายบน ค มน เลขาธการฯ

ไดออกแถลงการณวาภาวะโลกรอนถอวาเปนภยคกคามตอมนษยชาตเทยบเทากบ

สงคราม พรอมทงประกาศจะนำปญหานไปหารอในการประชมสดยอดผนำจ 8 ท

จะมขนในเดอนมถนายน ทประเทศเยอรมน

ตามรายงานของ IPPC2 ไดระบวา ในบรรยากาศโลกมปรมาณความเขมขน

ของกาซททำใหเกดภาวะโลกรอนเพมขน ไดแก กาซคารบอนไดออกไซด มเทน

ไนตรสออกไซด ซงสวนใหญเปนผลมาจากการกระทำของมนษย การเพมขนของ

กาซคารบอนมสาเหตสวนใหญมาจากการใชพลงงานฟอสซลและการเปลยนแปลงการใช

ทดน (โดยเฉพาะการทำลายปา) สวนการเพมขนของกาซมเทนและไนตรสออกไซดนน

เปนผลมาจากภาคเกษตรกรรม หลกฐานทแสดงถงการเกดภาวะโลกรอน เชน อณหภม

ในบรรยากาศโลกและในมหาสมทรทเพมขน การละลายของนำแขงขวโลกเหนอทขยาย

วงกวางขน การเพมขนของระดบนำทะเลเฉลยของทงโลก (อตรา 0.3 + 1.0 มม./ป ในชวง

ป ค.ศ. 1993-2003) การเกดพายไซโคลนในอตราถขนในเขตแอตแลนตกเหนอ เปนตน

1องคคณะระหวางรฐบาลวาดวยการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ( Intergovernmental Panel on Climate Change : IPPC) กอตงขนโดยองคการอตนยมโลก กบโครงการสงแวดลอมแหงสหประชาชาตเมอป ค.ศ. 1988 รายงานประเมนการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศฉบบท 4 ของ IPPC น เปนรายงานทจดทำโดยนกวทยาศาสตรทเปนผเขยนกวา 600 คน จาก 40 ประเทศ และมการอานตรวจทบทวนโดยผเชยวชาญและเจาหนาทของรฐบาลกวา 620 คน นอกจากนยงมตวแทนจากรฐบาล 113 ประเทศ ทำการทบทวนและปรบปรงเอกสารสรปสำหรบผบรหารทละบรรทด (www.ipcc.ch/press/prwg2feb07.htm) 2IPPC, “Climate Change 2007 : The Physical Science Basis (Summary for Policymaker),” www.ipcc.ch/SPM2feb07.pdf , 02 Feb.2007

46

ปท 26 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2551

IPPC คาดการณวาในชวงทศวรรษขางหนา บรรยากาศโลกจะมอณหภมสง

ขนประมาณ 0.2 องศาเซลเซยส/ทศวรรษ และถงแมวาจะสามารถรกษาปรมาณ

ความเขมขนของกาซเรอนกระจกใหอยทระดบการปลอยในป ค.ศ. 2000 ไวได

อณหภมกยงสงขนอตราประมาณ 0.1 องศาเซลเซยส/ทศวรรษ

ผลกระทบทคาดจะเกดขนจากภาวะโลกรอนมในหลากหลายลกษณะ เชน เกด

ปรากฎการณฝนตกหนกมากขน, มปญหาความแหงแลงทยาวนานและรนแรงมากขน

โดยเฉพาะในพนทเขตรอน, เกดคลนความรอนและพายไซโคลนเขตรอน (ทงเฮอรเคน

และทอรนาโด) ในอตราถมากขน ฯลฯ

ในแงผลกระทบทางเศรษฐกจทจะเกดขนจากปญหาภาวะโลกรอน จากขอมลใน

Stern Review แสดงใหเหนถงตนทนทประเทศตางๆ ตองจายในการปองกนและ

รบมอกบปญหาผลกระทบจากเรองโลกรอนทจะตามมาซงอยในชวง 0.05-0.5%

ของ GDP (หากปลอยใหปญหาเปนอยโดยไมแกปญหา) นอกจากนยงชใหเหนถง

โอกาสทางดานเศรษฐกจทจะเกดขนจากการแกไขและปองกนปญหาโลกรอน เชน

มลคาการตลาดสำหรบผลตภณฑทสรางคารบอนตำ (Low-Carbon Product) ม

มลคาถง $500bn ตอปในป 2050 ในขณะทการควบคมการปลอย CO2 ใหอยท

ระดบ 550ppm มตนทนอยทประมาณ 1% ของ Global GDP ในป 2050

1.2 ความตนตวของประชาคมโลกกบการแกไขปญหาโลกรอน

จากขอมลทางวทยาศาสตรททาง IPPC ไดเรมจดทำขนเปนรายงานการประเมน

การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ฉบบท 1 มาตงแตในป พ.ศ. 1990 ซงถอเปน

การยนยนพนฐานดานวทยาศาสตรในเรองการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ประชาชน

ในประเทศตางๆ เรมใหความสนใจกบปญหาเรองโลกรอนมากขน และเมอมการคนพบ

ปญหารรวของโอโซนโดยเหนไดชดเจนจากภาพถายดาวเทยม ทำใหเกดแรงผลกดน

ทางการเมองใหมการประชมระหวางประเทศดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

หลายครงในชวงป พ.ศ. 1987-1992

ในป พ.ศ.1990 การประชมสภาพภมอากาศโลกทมประเทศตางๆ เขารวม 137

ประเทศ รวมทงประชาคมยโรป ไดเรยกรองใหมการจดทำรางสนธสญญาดานการ

เปลยนแปลงสภาพภมอากาศ จนกระทงในเดอนธนวาคมปเดยวกน ทประชมสมชชา

47

การเมองเรองสงแวดลอมในกระแสโลกาภวตน : วเคราะหนโยบายของสหรฐอเมรกาตอการแกไขปญหาภาวะโลกรอน

บณฑร เศรษฐศโรตม

สหประชาชาตไดเหนชอบใหมการเจรจาจดทำอนสญญาสหประชาชาตวาดวยการ

เปลยนแปลงสภาพภมอากาศ (United Nations Framework Convention on Climate

Change :UNFCCC) โดยการจดตงคณะกรรมการเพอการเจรจาระหวางรฐบาล

(Intergovernmental Negotiating Committee) เพอดำเนนการดงกลาว คณะกรรมการฯ

ไดมการจดทำรางอนสญญาฯ เสรจและเปดใหมการลงนามรบรองอนสญญาฯ ใน

การประชมสหประชาชาตวาดวยสงแวดลอมและการพฒนา (Earth Summit) ทกรงรโอ

เดอจานาโร ประเทศบราซล เมอเดอนมถนายน พ.ศ. 1992 และมผลบงคบใช

เมอวนท 21 มนาคม พ.ศ. 1994 ภายหลงจากทมประเทศตางๆ ใหสตยาบนครบ

50 ประเทศตามจำนวนทกำหนดไวในอนสญญา ในปจจบนมประเทศทเปนภาค

อนสญญารวมแลว 191 ประเทศ แยกเปนประเทศในภาคผนวก I (Annex I Countries)

จำนวน 41 ประเทศ และประเทศนอกภาคผนวกท I (Non-Annex I Countries)

จำนวน 150 ประเทศ3 สำหรบประเทศไทยไดใหสตยาบนเปนภาคอนสญญาเมอวนท

28 ธนวาคม 1994 และมผลบงคบใชตอประเทศไทยเมอวนท 28 มนาคม 1995

หลกการสำคญของ UNFCCC ทขอกลาวถงในทน เนองจากจะเปนพนฐาน

สำคญตอการทำความเขาใจและการวเคราะหนโยบายของสหรฐอเมรกาในสวนตอไป

คอ “หลกการปองกนไวกอน” (Precautionary Measures) และ “หลกการความ

รบผดชอบรวมกนในระดบทแตกตางกน” (Common But Differentiated Responsibilities)

ทไดระบอยในมาตรา 3 ของ UNFCCC

ภายใตหลกการปองกนไวกอน กจกรรมใดทมโอกาสจะกอใหเกดอนตรายตอ

สภาพภมอากาศควรจะมการจำกดหรอหามดำเนนการ ถงแมวาจะยงไมสามารถพสจน

ไดอยางชดเจนในทางวทยาศาสตรกตาม เนองจากหากรอใหมความรหรอหลกฐาน

ทางวทยาศาสตร ผลกระทบทเกดขนอาจจะสายเกนกวาทจะแกไขไดแลว หลกการน

แตกตางจากกฎเกณฑในความตกลงระหวางประเทศอนๆ ทตองมการพสจนเหตและ

ผลไดอยางชดเจนกอนจะกำหนดบงคบใหมการดำเนนการตามพนธกรณ

สำหรบหลกการเรองความรบผดชอบรวมกนในระดบทแตกตางกน เปนหลก

การทตระหนกถงความสำคญในภาระความรบผดชอบในการจดการแกไขปญหา

3ขอมลวนท 15 กรกฎาคม 2552 จากเวปไซดของ UNFCCC (http://unfccc.int/parties_and_observers/parties/annex_i/items/2774.php)

48

ปท 26 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2551

การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศโลก โดยทกประเทศควรมสวนรวมดำเนนการแตใน

ระดบความรบผดชอบทแตกตางกน ทงนเนองจาก ปญหาโลกรอนทเกดขนน เกดจาก

กาซเรอนกระจกทประเทศทพฒาแลวปลอยออกมาสชนบรรยากาศโลกตงแตมการปฏวต

อตสาหกรรมเปนสำคญ และปจจบนกยงคงปลอยอยในอตราทสง ในขณะทประเทศ

กำลงพฒนาโดยสวนใหญมการปลอยกาซเรอนกระจกในอตราทตำมาก เชน ประเทศ

สหรฐอเมรกาปลอยกาซเรอนกระจกในสดสวนประมาณรอยละ 25 ของปรมาณ

กาซเรอนกระจกทงโลก ประเทศไทยปลอยในสดสวนไมถงรอยละ 0.5 ของโลก

(ดรายละเอยดในกลองท 1 ประกอบ) ดงนน ในแงของผทกอใหเกดปญหาตอง

รบผดชอบแลว ประเทศทพฒนาแลวตองมความรบผดชอบตอปญหาโลกรอนมากกวา

ประเทศกำลงพฒนา

กลองท 1: ขอมลการผลตคารบอนของประเทศสำคญๆ ในชวงป 1900-1999

(99 ป)

สหรฐ 77 พนลานตน คดเปน 30.3% ของการปลอยทงโลก

สหภาพยโรป 56 พนลานตน คดเปน 22.1% ของการปลอยทงโลก

รสเซย 22 พนลานตน คดเปน 8.9% ของการปลอยทงโลก

จนและอนเดย 22 พนลานตน คดเปน 9.0% ของการปลอยทงโลก

ทมา: World Resources Institute, 2001 อางใน Lisowski, 2002 : 117.

จากหลกการเรองความรบผดชอบรวมกนในระดบทแตกตางกน ประเทศอตสาหกรรม

จงตองเปนผนำในการตอสกบปญหาเรองโลกรอน อนสญญาฯ จงไดแบงกลมประเทศ

ในภาคผนวกแนบทายเปน 3 กลม ดงน

กลมประเทศในภาคผนวกท I (Annex I Countries) ไดแกประเทศพฒนา

แลวทเรยกวากลมประเทศ OECD (Organization of Economic Cooperation and

Development) กบประเทศยโรปตะวนออก ยโรปกลาง และประเทศรสเซย ซงเรยกวา

กลมประเทศทกำลงเปลยนแปลงโครงสรางเศรษฐกจเปนระบบตลาดเสร (Economic

in Transition: EIT)

กลมประเทศนอกภาคผนวกท I (Non-Annex I Countries) ซงเปนประเทศ

กำลงพฒนาทงหมด

49

การเมองเรองสงแวดลอมในกระแสโลกาภวตน : วเคราะหนโยบายของสหรฐอเมรกาตอการแกไขปญหาภาวะโลกรอน

บณฑร เศรษฐศโรตม

กลมประเทศในภาคผนวกท II (Annex II Countries) เปนกลมประเทศ

อตสาหกรรมทเปนสมาชกของ OECD โดยไมรวมประเทศ EIT การท UNFCCC

แยกกำหนดกลมประเทศในภาคผนวกท II น เนองจากในบางกรณ ประเทศใน

กลมนอาจมพนธกรณเขมขนกวาประเทศทอยในระหวางการเปลยนแปลงโครงสราง

เศรษฐกจเปนระบบตลาดเสร (จะเหนความแตกตางระหวางกลมประเทศตางๆ ตาม

ภาคผนวกมากขนในพธสารเกยวโต)

แมวาใน UNFCCC จะไดกำหนดใหประเทศทพฒนาแลวทำการลดปรมาณ

การปลอยกาซเรอนกระจกใหอยในระดบเดยวกนกบทปลอยในป พ.ศ.1990 ใหได

ภายในป พ.ศ. 2000 แตไมไดมขอผกพนทางกฎหมายทบงคบใหมการดำเนนการ

ตามพนธกรณ จากรายงานแหงชาตทประเทศภาคอนสญญาฯ ในภาคผนวกท I เสนอ

ตอการประชมสมชชาภาค (Conference of the Parties :COP) สมยท 1 ทกรง

เบอรลน ประเทศเยอรมนน ในป พ.ศ. 1995 (หลงอนสญญาฯ มผลบงคบใชมา 2 ป)

แสดงใหเหนวา ประเทศทพฒนาแลวไมสามารถดำเนนการลดปรมาณการปลอยกาซ

ตามทกำหนดไวได ทประชม COP จงตดสนวา ตองมการทบทวนพนธกรณและ

กำหนดมาตรการเขมขนกวาทเปนอย จงใหมการเจรจารอบใหมโดยมเปาหมายใหม

พนธกรณทละเอยดและเขมขนมากขน โดยแตงตงคณะกรรมเฉพาะกจทเรยกวา Ad

hoc Group on Berlin Mandate (AGBM) เพอทำการยกรางพธสารเพอใชในการเจรจา

1.3 พธสารเกยวโต (Kyoto Protocol)

AGBM ไดจดการประชม 8 ครง และยกรางพธสารจนเสรจกอนการประชม

COP 3 ทจดขน ณ กรงเกยวโต ประเทศญปน ในระหวางวนท 1-10 ธนวาคม 1997

พธสารไดผานการเจรจาทเขมขนในการประชม COP 3 และในทสดทประชม

COP ไดใหการรบรองพธสารเรยกกนวา “พธสารเกยวโต” (Kyoto Protocol)

เปดใหมการลงนามระหวางวนท 16 มนาคม 1997 ถงวนท 15 มนาคม 1998

ซงม 84 ประเทศทไดลงนามพธสารเกยวโตในชวงระยะเวลาดงกลาว

การทพธสารเกยวโตจะมผลบงคบใช จะตองมประเทศภาค UNFCCC ใหสตยาบน

(Ratify) ไมนอยกวา 55 ประเทศ ทงนประเทศทใหสตยาบนแลว จะตองมการปลอย

กาซคารบอนไดออกไซดรวมกนแลวไมนอยกวารอยละ 55 ของปรมาณการปลอย

50

ปท 26 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2551

กาซคารบอนไดออกไซดทงหมดของประเทศในภาคผนวกท I ทปลอยในป พ.ศ. 1990

ซงกวาทจะมประเทศภาคใหสตยาบนครบตามเงอนไขทกำหนดไดตองรอเวลาถง 8 ป

นบจากการประชมทเกยวโต

พธสารเกยวโตมผลใชบงคบในวนท 16 กมภาพนธ 2005 ภายหลงจากการให

สตยาบนของประเทศรสเซย (สำหรบประเทศไทยไดใหสตยาบนตอพธสารฯ เมอวนท

28 สงหาคม 2002)

เหตทประเทศภาคผนวกท I ตองใชเวลานานในการพจารณาใหสตยาบน เนองจาก

พธสารเกยวโตเพมความเขมขนของพนธกรณโดยกำหนดใหมขอผกพนทางกฎหมายไว

และในกรณทไมดำเนนการตามพนธกรณ ในมาตรา 18 ของพธสาร ไดกำหนดใหม

ขนตอนและกลไกในการตดสนและการดำเนนการลงโทษประเทศภาคทไมดำเนน

การตามพนธกรณทกำหนดไวได

พนธกรณทกำหนดไวในมาตรา 3 ของพธสาร คอ ไดกำหนดชนดกาซเรอนกระจก

6 ชนด4 โดยการคำนวณการลดกาซเหลานใหคดเทยบเปนปรมาณกาซคารบอนไดออกไซด

เปาหมายของปรมาณการลดโดยรวม คอ ปรมาณการลดทรกษาระดบปรมาณการ

ปลอยกาซเรอนกระจกของกลมประเทศทพฒนาแลว ใหอยในระดบทตำกวาระดบ

การปลอยในป 2533 รอยละ 55 ปรมาณการลดนไดจดสรรตามประเทศตางๆ ท

อยในภาคผนวกท I ในระดบทแตกตางกนตามทระบในภาคผนวก B ของพธสาร

ทงนการดำเนนการลดกาซดงกลาวตองเสรจสนภายในระหวางป 2008 ถง 2012

หรอทเรยกวาเปนพนธกรณชวงแรก (First Commitment Period)

ในขณะเดยวกน เพอใหบรรลเปาหมายของอนสญญาฯ ภายหลงการเจรจา

ตอรองอยางเขมขน (จะไดกลาวถงในรายละเอยดตอไป) ไดมการเพมความยด

หยนในการดำเนนการลดปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจกใหกบประเทศภาค

อนสญญาทเปนประเทศพฒนาแลว โดยกำหนดกลไกขนมา 3 กลไก ไดแก

4กาซเรอนกระจกทระบในภาคผนวก A ของพธสารเกยวโต ไดแก กาซคารบอนไดออกไซด (CO2) มเทน (CH

4) ไนตรสออกไซด

(N2O) ไฮโดรฟลออโรคารบอน (HFCs) เปอรฟลโอคารบอน (PFCs) ซลเฟอรเฮกซาฟลโอไรด (SF

6)

5ในป 2533 ประเทศในภาคผนวกท I ปลอยกาซคารบอนไดออกไซด (ไมรวมปรมาณกาซคารบอนไดออกไซดทเกดจากการปลอยและการดดซบในสาขาการเปลยนแปลงการใชทดนและปาไม) รวมทงสน 13,728.3 ลานตน โดยสหรฐอเมรกาประเทศเดยวปลอยถงรอยละ 36 ของทงหมด ตามดวยรสเซย รอยละ 17

51

การเมองเรองสงแวดลอมในกระแสโลกาภวตน : วเคราะหนโยบายของสหรฐอเมรกาตอการแกไขปญหาภาวะโลกรอน

บณฑร เศรษฐศโรตม

(1) การดำเนนการรวม (Joint Implementation : JI)

กลไกนกำหนดขนตามมาตรา 6 ของพธสาร ซงจำกดใหมการดำเนนการ

ไดเฉพาะในระหวางประเทศในภาคผนวกท I เทานน การดำเนนการรวม คอ ประเทศ

ทเกยวของตกลงดำเนนโครงการลดปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจกรวมกนและ

แบงสรรปรมาณการลดนน ปรมาณการลดดงกลาวสามารถในไปคดรวมกบปรมาณ

การลดทประเทศนนๆ ตองดำเนนการตามพนธกรณได แตตองไมเกนตามปรมาณ

ทกำหนดไวในพธสาร

(2) การซอขายกาซเรอนกระจก (Emission Trading : ET)

กลไกนระบอยในมาตรา 17 ของพธสาร มวตถประสงคทจะใชระบบตลาด

ทมการแขงขน ซงเปนเครองมอทางเศรษฐศาสตรในการทำใหเกดการลดปรมาณ

การปลอยกาซเรอนกระจกอยางมประสทธภาพ โดยใหเปนกลไกทเสรมเพมเตมจาก

มาตรการลดปรมาณการปลอยกาซทดำเนนการภายในของแตละประเทศ แตกลไกน

จะจำกดใหดำเนนการไดเฉพาะกบประเทศในภาคผนวกท II ของอนสญญา UNFCCC

เทานน

ประเทศในภาคผนวกท II เปนกลมประเทศอตสาหกรรมทเปนสมาชก

ของ OECD สามารถซอขายแลกเปลยนปรมาณการลดการปลอยกาซเรอนกระจก

ระหวางกน เพอนำมาเสรมปรมาณการลดในประเทศของตนได การใชกลไกทางการ

ตลาดน ทำให “ปรมาณกาซเรอนกระจกทลดได” กลายเปนสนคาประเภทหนง

ประเทศทไดทำการลดกาซเรอนกระจกกจะม “ปรมาณกาซเรอนกระจกทลดได” เปน

สนคา สามารถนำมาขายในตลาดซอขายปรมาณกาซเรอนกระจก (Carbon Market)

ดวยกลไกน ประเทศทมพนธกรณในการลดกาซเรอนกระจกจะสามารถเลอกตดสนใจ

ไดวา จะทำการลดปรมาณกาซเรอนกระจกเองในประเทศ หรอจะซอเอาจากตลาด

โดยพจารณาจากประสทธภาพดานตนทน

(3) กลไกการพฒนาทสะอาด (Clean Development Mechanism : CDM)

เปนกลไกทเกดขนจากการเจรจาตอรองในชวงสดทายของการประชม

COP ครงท 3 ของ UNFCCC ณ กรงเกยวโต โดยมวตถประสงคทจะใหประเทศ

กำลงพฒนามสวนรวมในการลดปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจก

52

ปท 26 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2551

ตามมาตรา 12 ของพธสาร ไดกำหนดหลกการทสำคญของกลไก CDM วา

มวตถประสงคเพอชวยใหเกดการพฒนาทยงยนในประเทศกำลงพฒนา ในขณะเดยวกน

กเปนการชวยใหประเทศทพฒนาแลวสามารถดำเนนการตามพนธกรณลดปรมาณ

กาซเรอนกระจกตามทกำหนดไวในมาตรา 3 ของพธสารได

หลกการดำเนนงานกวางๆ ของ CDM คอ ประเทศอตสาหกรรมจะสนบสนน

ทางการเงนในโครงการลดการปลอยกาซเรอนกระจกทดำเนนอยในประเทศกำลงพฒนา

เชน การปรบปรงโรงงานผลตไฟฟา การปรบปรงประสทธภาพระบบขนสง ฯลฯ

ปรมาณกาซเรอนกระจกทลดไดจะคำนวณเปน “คารบอนเครดต” มระบบการตรวจสอบ

ออกเปนใบรบรอง ใหประเทศอตสาหกรรมนำไปคดลดจากปรมาณกาซทประเทศนนๆ

ตองดำเนนการตามพนธกรณได ทงน รายละเอยดเกยวกบขนตอนการดำเนนงาน

ทงหมดจะมการเจรจาตอรองในการประชม COP ของ UNFCCC หรอการประชม

ภาคพธสารเกยวโตตอไป

ประเดนทเปนขอขดแยงสำคญระหวางประเทศทพฒนาแลว โดยเฉพาะ

สหรฐอเมรกา แคนาดา ญปน และออสเตรเลย กบประเทศกลมสหภาพยโรปและ

ประเทศกำลงพฒนาอกหลายประเทศ เชน บราซลและจน คอ ประเดนเรองการ

อนญาตใหนำโครงการในสาขาการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนและปาไม

((Land Use, Land Use Change and Forestry: LULUCF) โดยเฉพาะการปลก

ปาในประเทศกำลงพฒนา มาเปนกจกรรมภายใต CDM ได โดยสหรฐและพวก

ตองการผลกดนใหมการอนญาต แตถกคดคานจากสหภาพยโรปและพวก เนองจาก

เหนวาการดำเนนการดงกลาว จะไมกอใหเกดการลดปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจก

ทแทจรง และจะทำใหสวนแบงการตลาดของโครงการ CDM ประเภทอนๆ ลดลง

เพราะจะมาทมใหกบโครงการประเภทปลกปาทมตนทนดำเนนการตำและไมตอง

ถายทอดเทคโนโลย การพฒนาและการถายทอดเทคโนโลยในสาขาอนๆ กจะลด

ลงไปดวย

นอกจากกลไกยดหยน 3 กลไกแลว ในมาตรา 3 ยงอนญาตใหประเทศ

ในภาคผนวกท I สามารถนำปรมาณการกกเกบกาซเรอนกระจกทเกดจากกจกรรม

การเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนและปาไม หรอเรยกกนวา LULUCF เชน

53

การเมองเรองสงแวดลอมในกระแสโลกาภวตน : วเคราะหนโยบายของสหรฐอเมรกาตอการแกไขปญหาภาวะโลกรอน

บณฑร เศรษฐศโรตม

การปลกปาหรอฟนฟปา มาคดคำนวนปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจกสทธของ

แตละประเทศ เพอใหบรรลตามพนธกรณทกำหนดไวภายใตพธสารเกยวโตได ซง

ตองมเจรจากำหนดรายละเอยดตอไป6

1.4 ประเดนเศรษฐกจและการเมองระหวางประเทศทพฒนาแลวกบประเทศ

กำลงพฒนา

ความแตกตางของจดยน ทาทการเจรจาของกลมประเทศตางๆ ในเวทการเจรจา

พธสารเกยวโต ไดสะทอนถงประเดนดานเศรษฐกจและการเมองระหวางประเทศทอย

เบองหลงการกำหนดจดยนหรอนโยบายในเจรจา และเปนสาเหตสำคญททำใหการเจรจา

เกยวกบพธสารเกยวโตหาขอยตไดยาก ทงในชวงกอนและหลงทพธสารเกยวโต

มผลบงคบใช

(1.) ชวงกอนทพธสารมผลบงคบใช

ประเทศทพฒนาแลวโดยเฉพาะอยางยงสหรฐอเมรกา ตองการผลกดนให

ประเทศกำลงพฒนามสวนรวมในการลดกาซเรอนกระจกโดยกำหนดเปนพนกรณ

กลมประเทศกำลงพฒนาไดรวมกนคดคานขอเสนอดงกลาวของสหรฐ

โดยยดถอ “หลกการความรบผดชอบรวมกนในระดบทแตกตางกน” (Common But

Differentiated Responsibilities) ทไดระบอยในมาตรา 3 ของ UNFCCC และอางถง

ขอมลบญชการปลดปลอยกาซเรอนกระจก ทเหนไดชดเจนวาประเทศทพฒนาแลว

เปนผปลอยกาซเรอนกระจกมากกวาประเทศกำลงพฒนาอยางมาก

ทางสหรฐยอมรบวาประเทศอตสาหกรรมเปนผปลอยกาซเรอนกระจก

รอยละ 70 ของทงหมด แตไดโตแยงในประเดนแหลงการปลอยกาซเรอนกระจก

ในอนาคต นาย Stuart Eizenstat หวหนาคณะเจรจาของสหรฐไดกลาวอางวา “ประมาณป

2015 ประเทศจนจะเปนแหลงผลตกาซเรอนกระจกทใหญทสด และในป 2025

ประเทศกำลงพฒนาจะปลอยกาซเรอนกระจกโดยรวมมากกวาประเทศทพฒนาแลว”

(Damro and Mendez, 2003: 78)

6ประเดนเรอง LULUCF นบเปนประเดนขอขดแยงทสำคญประการหนงระหวางสหรฐอเมรกา กบสหภาพยโรป รวมทงตอประเทศไทย เกยวกบเรองการปลกปา และนำเอาคารบอนทตนไมกกเกบไวได (เรยกวา Sink) มาคดคำนวณลดปรมาณกาซตามพนธกรณ ซงจะไดกลาวถงประเดนนในภายหลง

54

ปท 26 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2551

ทมเจรจาของสหรฐพยายามแกไขขอผดพลาดนโดยการสนบสนนขอเสนอ

ของบราซลในเรอง CDM (CDM เปนสงทถกเรยกวา Kyoto Surprise เนองจากไมได

เปนสงทรวมอยในรางบทการเจรจาแตอยางใด (Damro and Mendez, 2003: 91)

ประเทศกำลงพฒนาตอตานพนธกรณในการลดกาซ เนองจากประเทศ

เหลานนมองวา พนธกรณดงกลาวมความหมายเทากบเปน “ขอจำกดตอการเตบโต

ทางเศรษฐกจ” โดยทวไปพนธกรณของพธสารเกยวโตมเปาหมายลดกาซเรอนกระจก

ใหตำกวาการปลอยกาซทเปนอยเดม จงไมมประเทศกำลงพฒนาใดทจะยอมรบพนธกรณ

การปลอยกาซเรอนกระจกเนองจากขอกงวลตอการเตบโตทางเศรษฐกจ นอกจากน

ประเทศกำลงพฒนาบางประเทศเชอวา ประเทศอตสาหกรรมไดใชเชอเพลงฟอสซล

เพอการพฒนา ดงนนประเทศกำลงพฒนามสทธทจะทำไดเชนกน ในทสด ประเทศ

กำลงพฒนาจงไมสนบสนน “เปาหมายการลดทสมพนธกบการเตบโต” (Emission

Growth Target) เนองจากมขอกงวลตอความยากทจะประเมนการเตบโตทางเศรษฐกจ

และการเพมขนของการปลอยกาซในอนาคต (Aldy, 2004: 104)

เหตผลประการทสองสำหรบประเทศกำลงพฒนาทปฏเสธขอเสนอเรอง

พนธกรณแบบสมครใจ คอ ขอถกเถยงเกยวกบขอเสนอททำใหเกดความสบสนใน

เรอง “Evolution” (Lisowski, 2002: 111)

รางแรกเกยวกบพนธกรณโดยสมครใจเปนการนำเสนอโดย AOSIS และ

ทาง EU, โปแลนด, และสหรฐ ไดมขอเสนอแบบเดยวกนเพออนญาตใหประเทศ

Non-Annex I ไดประกาศทจะยอมรบพนธกรณเพมเตมโดยความสมครใจได

กลม G-77 + จน ไดยกประเดนขอหวงใยทประเทศพฒนาแลวสามารถ

ใชการคาและความชวยเหลอ (Aid) แบบทวภาคเพอกดดนใหประเทศกำลงพฒนา

ยอมรบพนกรณแบบสมครใจเพอลดการปลอยกาซเรอนกระจก

ทางสหรฐไดผลกดนประเดนนโดยจดทำขอเสนอในป 1996 ในหวขอ

“Evolution” มเนอหาวา “ประเทศสมาชกจะยอมรบ, ในป 2005, พนธกรณท

ทกประเทศมตอเรองปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจก และมกลไกอตโนมตทจะ

มขอผกพนแบบกาวหนาตอเรองการปลอยกาซเรอนกระจก ตามเงอนไขทตกลง”

ขอเสนอดงกลาวทำใหเกดการแบงเปนฝายและการแขงกราวของประเทศ

กำลงพฒนาตอพนธกรณ/ขอผกพนใหม (New Commitment) ในชวงการประชม

55

การเมองเรองสงแวดลอมในกระแสโลกาภวตน : วเคราะหนโยบายของสหรฐอเมรกาตอการแกไขปญหาภาวะโลกรอน

บณฑร เศรษฐศโรตม

COP-3 ประธานของ AOSIS ไดมขอสงเกตวา ขอเสนอเรองพนธกรณแบบสมครใจ

(Voluntary Commitments) ไดถกเสนอมากอนเรอง Evolution และขอเสนอเรอง

พนธกรณแบบสมครใจไดถกใชในทางทผดไปจากวตถประสงค

ประธานของ AGBM ไดประกาศในทสดวา เรอง Evolution จะไมได

รวมเปนสวนหนงของพธสาร เนองจากอยนอกขอบเขตของ Berlin Mandate แต

ขอเสนอดงกลาวไดสรางความสบสนและความเสยหายขนแลว ทางอนเดย จน และ

บราซล ประเทศจากกลมประเทศกำลงพฒนาเชอวาขอเสนอเรองพนธกรณแบบสมครใจ

เปนเสมอน Softer Version ของแนวคดสหรฐในเรอง Evolution

พนธกรณแบบสมครใจททำโดยประเทศกำลงพฒนาจะคอยๆ พฒนา (evolve)

เปนเปาหมายทผกพนในทายทสด เหมอนกบกรณทความสมครใจในกรอบ UNFCCC

ไดพฒนากลายเปน “เปาหมายทผกพน” (Binding Target) สำหรบประเทศทพฒนา

แลวในชวงการเจรจาเรองพธสารเกยวโต

(2.) ชวงหลงจากทพธสารมผลบงคบใช

ในพธสารมเนอหาขอบททกำหนดหลกการไวกวางๆ จงตองมการเจรจา

กำหนดเงอนไข กฎเกณฑตางๆ เพอการปฏบตตามพนธกรณในพธสารอกหลาย

ประการ เชน การดำเนนงานและการบรหารจดการเกยวกบกลไก CDM การซอขาย

กาซเรอนกระจก (ET) การเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนและปาไม (LULUCF)

สหรฐตองการใช LULUCF โดยเสร แต EU ตอตาน จากผลการประชม

COP ครงท 2 ทกรงบอนน ในเดอนกรกฎาคม 2001 ทประชมสมชชาภาคไดเหนชอบ

ใหประเทศทพฒนาแลว สามารถนำปรมาณคารบอนทถกดดซบหรอเกบกกไว เนองจาก

กจกรรมการจดการปาไมและการเกษตรตางๆ มาใชในการคำนวณปรมาณการปลอย

กาซเรอนกระจกไดในพนธกรณชวงแรก (First Commitment Period : ป 2008-2012)

และไดกำหนดกฎเกณฑรายละเอยดเพอปองกนมใหมการนำปรมาณคารบอนดง

กลาวมาใชในการคดคำนวณมากเกนไป จนทำใหไมเกดการลดปรมาณการปลอย

กาซเรอนกระจกในสาขาอนๆ สำหรบในสวนโครงการปลกปาภายใตโครงการ CDM

นน จะนำมาใชดำเนนการเพอใหบรรลตามพนธกรณชวงแรกไดไมเกนรอยละ 1 ของ

ปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจกของประเทศนนๆ ในป 1990 เปนระยะเวลา 5 ป

56

ปท 26 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2551

1.5 ความแตกตางของจดยนและทาทตอพธสารเกยวโตระหวางประเทศ

สหรฐอเมรกากบสหภาพยโรป

ปญหาเรองเกยวกบพธสารเกยวโตไมไดเปนความขดแยงระหวางกลมประเทศ

ทพฒนาแลวกบประเทศกำลงพฒนาเทานน แตกอใหเกดการแบงฝาย สรางความ

ขดแยงระหวางกลมประเทศทพฒนาแลวดวย โดยเฉพาะระหวางสหรฐอเมรกากบ

สหภาพยโรป ทงในประเดนเรอง LULUCF เรองระบบการซอขายกาซเรอนกระจก

สะทอนใหเหนถงความแตกตางของกรอบแนวคดในการจดการแกไขปญหาโลกรอน

บรบทสภาพแวดลอมทางการเมองทแตกตางกน สำหรบในหวขอนจะไดกลาวถงประเดน

เรองระบบการซอขายกาซเรอนกระจกเปนหลก

กลไกระบบการซอขายกาซเรอนกระจก (Emission Trading :ET) ทกำหนด

ไวในพธสารเกยวโต นบเปน “เครองมอทางนโยบายสงแวดลอมแบบใหม” (New

Environmental Policy Instrument) ซงถกนำเสนอโดยสหรฐ จากพนฐานประสบการณ

ของสหรฐจากการใชระบบการอนญาตซอขายในการแกปญหาฝนกรด (Acid Rain

Program) ซงชวยลดตนทนไดรอยละ 50 จากตนทนทคาดการณไว และยงสามารถ

ตอบสนองเปาหมายดานสงแวดลอม กลไก ET ในพธสารเกยวโตจงคลายคลงกบ

“Pollution Permits’ Scheme” ของสหรฐในการลดกาซซลเฟอรไดออกไซดและ

ตะกวภายในประเทศทอยภายใตกฎหมาย Clean Air Act Amendment of 1990

กรอบแนวคดและจดยนของสหรฐในการแกไขปญหาโลกรอนนอยบนแนวคดทเรยกวา

“สงแวดลอมนยมแบบตลาดเสร” (Free Market Environmentalism) มงเนนใช

แรงจงใจทางการตลาด (Market Incentive) และระบบสมครใจ (Voluntarism)

มากกวาทใชระบบการกำกบควบคม (Regulation) หรอการสงเสรมงานวจยและพฒนา

อนทจรงกอนจะมการจดทำพธสารเกยวโต รฐบาลสหรฐตงแตในยคประธานาธบดคลนตน

ไดแสดงใหเหนจดยนของสหรฐในการแกไขปญหาเรองโลกรอนผานทางเอกสารท

รฐบาลจดทำชอวา “Climate Action Report 1995” เปนสญญาณทแสดงใหเหนถง

กรอบแนวคดของสหรฐทจะใชกลไกตลาด (Market-Based Solution) ในการแกไข

ปญหาโลกรอน (Damro and Mendez, 2003: 75-76)

57

การเมองเรองสงแวดลอมในกระแสโลกาภวตน : วเคราะหนโยบายของสหรฐอเมรกาตอการแกไขปญหาภาวะโลกรอน

บณฑร เศรษฐศโรตม

ในรายงาน “Climate Action Report 1995” มขอมลอางองจำนวนมากท

แสดงใหเหนวา ภาคอตสาหกรรมตอบสนองกบระบบสมครใจมากกวาระบบกำกบ

บงคบ เนองจากมเวลามากกวาและมขอจำกดเรองการปฏบตนอยกวา สำหรบการแกไข

ปญหาเรองโลกรอน สงทมการปรบเปลยนมอย 2 สวน คอ การเปลยนจากวธกำกบ

ควบคมทปลายทอ (End-of-pipe Regulation) มาเปนการปองกนมลพษโดยใช

ขอตกลงแบบสมครใจ โดยเฉพาะในเรองการเพมประสทธภาพพลงงาน และเปลยนจาก

“การควบคมและสงการ” (Command and Control) มาเปน “ระบบการซอขาย

กาซเรอนกระจก” โดยมการแกไขกฎหมาย Clean Air Act 1990 (Campbell, 1998

อางใน Damro and Mendez, 2003: 77)

สหรฐสนบสนนระบบการคาเสรดวยเหตผลหลายประการ (Aldy, 2004 : 102)

(1) สหรฐมประสบการณเรองการซอขายกาซจากเรองซลเฟอรไดออกไซด

รวมทงโปรแกรมสงแวดลอมอนๆ สหรฐจงเชอวาระบบการซอขายกาซสามารถทำให

บรรลประโยชนดานสงแวดลอมสงสดในระดบตนทนเศรษฐกจทรบได

(2) สหรฐสนบสนนหลกการเรอง “การคาเสร” จงแปลงมาสระบบ

การซอขายการลดกาซทไมมขอจำกด

(3) ระบบการซอขายกาซในระหวางประเทศสามารถสรางแรงจงใจให

กบประเทศกำลงพฒนาทจะรบเปาหมายการลดกาซ และไดรบประโยชนทางดาน

เศรษฐกจจากการขายการปลอยกาซในตลาดระหวาประเทศ

(4) การวเคราะหดานเศรษฐศาสตร ททำทงชวงกอน ระหวางการเจรจา

และหลงการเจรจาพธสารเกยวโต ไดแสดงใหเหนอยางเดนชดวา ตลาดซอขายชวย

ลดตนทนการลดกาซ

ตวอยางเชน การประเมนของสภาทปรกษาเศรษฐกจของประธานาธบด

พบวา ระบบการซอขายทมประสทธระหวางประเทศภาคผนวก 1 สามารถชวยลด

ตนทนหนวยสดทายเพอการลดกาซเรอนกระจกในสหรฐไดประมาณรอยละ 75

แตทางสหภาพยโรปตอตานระบบการขายแบบเสร (ไมจำกด) ดวยหลาย

เหตผล

58

ปท 26 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2551

หนง : ยโรปมองวาระบบการคาขายระหวางประเทศเปนจดออนของ

เปาหมายพธสารเกยวโต เนองจากระบบดงกลาวทำใหเกดสงทเรยกวา “Russian

Hot Air”7 ทใชโดยประเทศอนๆ และทำใหเพมการปลอยกาซของประเทศภาคผนวกท I

มากขน

สอง : บางประเทศใน EU ตอตานระบบการคาขายกาซบนพนฐานดาน

อดมการณ (Ideology) นกสงแวดลอมเชอวาการคาขายกาซทำใหเกดความไมเหมาะสม

ของในการทำใหสงแวดลอมกลายเปนสนคา (Commoditizing)

สาม : EU อาจสนบสนนการคาขายกาซแบบมขอจำกด เพอเปนแนวทาง

ในการเพมความไดเปรยบเชงแขงขนกบประเทศทมตนทนการลดกาซภายใน

ประเทศสง เชน ญปน และสหรฐ

ภายหลงการเจรจาพธสาร สหภาพยโรปไดสรางความประหลาดใจโดย

การเปลยนจากจดยนทเคยตอตานระบบ ET มาเปนการใหความสำคญอยางจรงจง

ตอการออกแบบสรางระบบ ET ในสหภาพยโรป เปนกระบวนการเปลยนทางนโยบาย

แตในทางตรงกนขาม สหรฐซงเปนผผลกดนระบบ ET ในชวงการเจรจาจนประสบ

ผลสำเรจ แตในชวงประธานาธบดบชไดประกาศปฏเสธไมเขารวมเปนภาคสมาชก

พธสารเกยวโต และไมไดมการดำเนนมาตรการเกยวกบเรอง ET โดยทางองคการ

คมครองสงแวดลอมของสหรฐ (EPA) ไดอางเหตผลวา เปนขอหามของรฐสภา

สหรฐทไมไหดำเนนการใดๆ เพอเตรยมการหรอเพออนวตการตามพธสารเกยวโต

(Damro and Mendez, 2003: 86)

2. บทบาทและนโยบายของสหรฐอเมรกาในการแกไขปญหภาวะโลกรอน

สหรฐไดเขารวมเปนภาค UNFCCC ไดเขารวมการเจรจายกรางพธสารเกยวโต

อยางแขงขน ผลกดนกลไกการซอขายกาซเรอนกระจกจนประสบผลสำเรจ แตในทสด

ในชวงสมยประธานาธบดบช ไดประกาศถอนตวไมใหสตยาบนพธสารเกยวโต ทำใหเกด

ความตกใจและประหลาดใจอยางมากตอประเทศตางๆ ในหวขอนจะเปนการทบทวน

7Russian Hot Air หมายถง ความแตกตางระหวางพนธกรณการลดกาซของรสเซยใน Annex II กบ ปรมาณกาซทคาดวาจะปลอยจากสภาพปกตทางธรกจในชวงแรกของการปฏบตตามพนกรณ (First Commitment Period) ทงน เนองจากการเปลยนแปลงจากระบบสงคมนยมไปสระบบเศรษฐกจตลาด คาดวาการปลอยกาซของรสเซยจะตำกวาระดบในป 1990 ในชวงแรกของพนธกรณ แมวาจะไมมนโยบายการลดกาซทปลอยมาใหม)

59

การเมองเรองสงแวดลอมในกระแสโลกาภวตน : วเคราะหนโยบายของสหรฐอเมรกาตอการแกไขปญหาภาวะโลกรอน

บณฑร เศรษฐศโรตม

วเคราะหเหตผลการกำหนดนโยบายของสหรฐเรองพธสารเกยวโต การดำเนนนโยบาย

การเมองภายในประเทศเพอรบมอปญหาภาวะโลกรอน ทงในแงมมทางเศรษฐศาสตร

การเมอง และจากทฤษฎการเมองเปรยบเทยบ

2.1 บทบาทของฝายนตบญญต

ฝายนตบญญตของสหรฐสามารถมอทธพลตอนโยบายระดบชาตดานสงแวดลอม

ผานทาง 2 ชองทางหลก ไดแก การสรางกฎหมาย และการตดตามตรวจสอบการ

ดำเนนงานของฝายบรหาร ดงนน รฐสภาสามารถเสนอกฎหมายเพอจดตงระบบ

กำกบควบคมดานสงแวดลอมหรอผานกฎหมายจดตงกองทนดานสงแวดลอม ภายใต

รฐธรรมนญของสหรฐ รฐสภามอำนาจในการพจารณาใหสตยาบนความตกลงระหวาง

ประเทศ เชน อนสญญาการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศโลก (UNFCCC) พธสาร

เกยวโต เปนตน

รฐสภาสหรฐประกอบดวยสมาชก 2 สภาทมาจากการเลอกตง คอ วฒสภา และ

สภาผแทนราษฎร ซงโดยทวไปมหนาทเหมอนกนในการออกกฎหมาย

วฒสภามสมาชกจำนวน 100 คน ดำรงตำแหนงคราวละ 6 ป ซงเปนตวแทน

มาจาก 50 รฐ รฐละ 2 คน

สภาผแทนราษฎร มสมาชก 435 คน ดำรงตำแหนงคราวละ 2 ป เปนตวแทน

มาจากพนทตามสดสวนจำนวนประชากร

การเสนอกฎหมายดานสงแวดลอม มกระบวนการเชนเดยวกบกฎหมายดานอนๆ

โดยอาจรเรมมาจากสภาใดกได หลงจากนน จะสงรางกฎหมาย (Bill) ไปพจารณา

โดยคณะกรรมการหรอคณะอนกรรมการเฉพาะดาน ซงจะมการจดรบฟงความเหน

สาธารณะตอรางกฎหมายจากผทสนใจและผเชยวชาญ หลงการผานการรบฟงความ

เหนแลว คณะกรรมการหรอคณะอนกรรมการจะพจารณาทบทวนรางกฎหมาย และ

นำเสนอตอสมาชกของทงสองสภาเพอการอภปราย

ความแตกตางของเนอหากฎหมายระหวางสองสภาจะถกปรบแกในการประชม

รวมกนของสองสภา ในการผานออกมาเปนกฎหมาย รางกฎหมายตองไดรบการอนมต

ดวยเสยงขางมากของทงสองสภา และเสนอใหประธานาธบดลงนาม ทงน ประธานาธบด

อาจคดคานและยบยง (Veto) รางกฎหมาย แตรฐสภาสามารถยนยนผานรางกฎหมายท

ประธานาธบดยบยงไดโดยเสยงขางมาก 2 ใน 3 ของจำนวนสมาชกของแตละสภา

60

ปท 26 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2551

สำหรบในประเดนเรองสภาวะโลกรอน รฐสภาสหรฐไดมบทบาทสำคญอยาง

ยงตอการถวงดลและควบคมการตดสนใจของรฐบาลสหรฐในการกำหดนโยบาย

โดยเฉพาะอยางยงตอนโยบายการเขารวมเปนภาคสมาชกพธสารเกยวโต

กอนการประชม COP 3 ของ UNFCCC ทเมองเกยวโต ประเทศญปน (1-17

ธนวาคม 1997) วฒสภาของสหรฐซงมสมาชกพรรครพบบลกกนครองเสยงขางมาก

ไดมมตเมอวนท 12 กรกฎาคม 1997 เรยกมตนตามชอของวฒสมาชก 2 คนท

เสนอญตตวา “Byrd-Hagel Resolution” (Senate Resolution 98)

ตามมต Byrd-Hagel Resolution ไดกำหนดวา สหรฐไมควรยอมรบความ

ตกลงดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศทไมมขอกำหนดใหทกประเทศเขารวม

ขอกำหนดนถกกระตนมาจากขอหวงใยเกยวกบผลกระทบดานการแขงขนตอเศรษฐกจ

ของสหรฐ (Toman, 2004: 80) ขอมลในสวนนชชดถงเหตผลสำคญทสหรฐปฏเสธ

พธสารเกยวโต เนองจากหากประเทศกำลงพฒนาไมตองมพนธกรณในการลดกาซเรอน

กระจก ไมไดอยในระบบการซอขายกาซเรอนกระจก จะเพมตนทนใหแกสหรฐใน

การลดกาซเรอนกระจกตามเปาหมายทกำหนดไวในพธสารอยางมาก

มขอวเคราะหวามตของวฒสภาสหรฐดงกลาว ซงมนยสำคญวาทกประเทศตองเขา

รวมรบผดชอบลดการปลอยกาซเรอนกระจกโดยมพนธกรณนน เปนการขดแยงกบ

หลกการเรอง “ความรบผดชอบรวมกนในระดบทตางกน” ซงถกกำหนดไวในกรอบ

UNFCCC ซงทางสหรฐไดใหเปนภาคสมาชกอยดวย (Toman, 2004: 80)

แมวา Byrd-Hagel Resolution จะเปนมตทไมมผลผกพน แตไดแสดงถงแนวคด

ของวฒสภาวา จะไมสนบสนนขอเสนอแนะหรอความเหนชอบใดๆ ตอความตกลง

ทไมเปนไปตามเงอนไข 2 ประการ คอ

(1) ประเทศกำลงพฒนาตองยอมรบพนธกรณลดการปลอยกาซใน

ชวงเวลาเดยวกนกบประเทศอตสาหกรรม

(2) ความตกลงนนตองไมสรางผลกระทบรนแรงตอเศรษฐกจของสหรฐ

นอกจากน มตดงกลาวยงเรยกรองใหมการจดทำรายงานเกยวกบการประเมน

ตนทนการดำเนนงานตามขอตกลงดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ทฝายบรหาร

ตองนำเสนอมาพรอมกบการขอใหรฐสภาพจารณาการใหสตยาบนตอพธสารเกยวโต

61

การเมองเรองสงแวดลอมในกระแสโลกาภวตน : วเคราะหนโยบายของสหรฐอเมรกาตอการแกไขปญหาภาวะโลกรอน

บณฑร เศรษฐศโรตม

เงอนไขขอทสองและขอเรยกรองเรองการวเคราะหทางเศรษฐศาสตร

แสดงใหเหนถงความไมพอใจของรฐสภาตอความลมเหลวของรฐบาลในการนำ

เสนอการวเคราะหทางนโยบายการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

สำหรบสมาชกสภาผแทนของพรรคเดโมแครต ซงเปนเสยงขางนอยใน

รฐสภาสหรฐ (ชวงป 1994-2006) ไดมบทบาทตอเรองการกำหนดนโยบายการ

เปลยนแปลงสภาพภมอากาศอยบาง เชน การจดทำและเผยแพรรายงานดานนโยบาย

พลงงานเพอตอบโตกบนโยบายของรฐบาลบช โดยเรยกรองใหระงบการสำรวจหา

นำมนและกาซในพนทออนไหวดานสงแวดลอม และเสนอใหมการใชมาตรการดานภาษ

(Tax Credit) สำหรบการซอพลงงานทมประสทธภาพในบานและรถยนต และใหจดหา

เงนทนเพอจงใจตอภาคธรกจในการลงทนในเทคโนโลยและยานพาหนะทมประสทธภาพ

พรรคเดโมแครตอางวานโยบายนจะสอดคลองกบเปาหมายของ UNFCCC และ

พธสารเกยวโต หากประธานาธบดบชเหนดวยกบนโยบายน อาจไมตองปฏเสธพธสาร

เกยวโต (Lisowski, 2002: 113)

อยางไรกตาม แมวารฐสภาสหรฐไดมมตโนมเอยงไปในทศทางไมสนบสนน

การเขารวมเปนภาคสมาชกพธสารเกยวโต แตในขณะเดยวกนรฐสภากไมไดเหนชอบ

กบการแกไขปญหาโลกรอนของประธานาธบดบช (Lisowski, 2002: 114-115)

มหลกฐานโดยมตคณะกรรมาธการดานตางประเทศของวฒสภา ทเรยกรองใหบช

เขารวมการเจรจาเรองทางเลอกของพธสารเกยวโต และมวฒสมาชก 3 คนของพรรคร

พบบลกน รวมทงนาย Chuck Hagel ไดนำเสนอกฎหมายทไดกำหนดงบประมาณ

2 พนลานเหรยญสหรฐในชวง 10 ป สำหรบการพฒนาเทคโนโลยสมยใหมทจะ

ชวยลดการปลอยกาซเรอนกระจก และใหเพมเงนอก 1 พนลานเหรยญ เพอสงเสรม

การขายเทคโนโลยนนใหประเทศกำลงพฒนา Hagel อางวาตามขอเสนอดงกลาว

จะสามารถ “สรางผลลพธทดตอปญหาโลกรอนมากกวาการปฏบตตามพธสารเกยวโต”

วฒสมาชก John McCain และ Joseph Lieberman ไดแถลงการณ

สนบสนนการลดปลอยกาซเรอนกระจก และประกาศวาพวกเขาจะพฒนากฎหมาย

เพอรองรบผลกระทบน วฒสมาชกเหลานมขอหวงใยวา บรษทอเมรกนจะสญเสย

ความสามารถในการแขงขนหากไมไดรบการกระตนใหพฒนาเทคโนโลยการปลอย

กาซทลดลง

62

ปท 26 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2551

นอกจากน คณะกรรมาธการดานกจการของรฐ วฒสภา ไดมมตเอกฉนท

อนมตกฎหมายใหฝายบรหารมการจดตง “สำนกงานดานการเปลยนแปลงสภาพ

ภมอากาศ” ของทำเนยบขาว เพอทำหนาทในการกำหนดยทธศาสตรระดบชาตสำหรบ

ควบคมการปลอยกาซเรอนกระจก

หากเปรยบเทยบบทบาทของวฒสภาสหรฐในชวงประธานาธบดคลนตน

กบบช จะเหนความแตกตางทชดเจนอยเนองจากปจจยทางดานการเมอง ในชวง

ประธานาธบดคลนตน วฒสภา (เสยงสวนใหญเปนของพรรครพบบลกน) พยายาม

จำกดนโยบายของฝายบรหาร แตในชวงประธานาธบดบช วฒสภาพยายามแสดง

บทบาทเปนผนำในเรองโลกรอน และเชอมโยงความสมพนธระหวางนโยบายพลงงาน

ของชาตกบการเจรจาปญหาโลกรอนในเวทระหวางประเทศ

2.2 บทบาทของฝายบรหาร

แมวารฐบาลสหรฐในชวงประธานาธบดบช จะไดประกาศอยางเปนทางการ

เมอวนท 27 มนาคม 2001 ไมเขารวมเปนภาคสมาชกพธสารเกยวโต แตสหรฐ

ไดดำเนนนโยบายภายในประเทศเพอการจดการแกไขปญหาเรองการเปลยนแปลง

สภาพภมอากาศมาอยางตอเนองตงแตในชวงรฐบาลคลนตน มาจนถงรฐบาลบช

2.2.1 การจดทำนโยบายและแผนเรองการเปลยนแปลงสภาพ

ภมอากาศ

สมยประธานาธบดคลนตน (ป 1992-1999)

ในการประชม COP 2 ของ UNFCCC ในเดอนกรกฎาคม ป 1996

ทเจนวา รฐบาลคลนตนไดประกาศเจตนารมณทจะยอมรบ “พนธกรณการลดกาซ”

(Binding Emission Commitment) ตามทกำหนดไวใน Berlin Mandate และไดเรม

ใหมกระบวนการประเมนผลกระทบดานเศรษฐศาสตรจากการลดกาซเรอนกระจก ม

การตงคณะศกษาระหวางหนวยงานเรยกวา Interagency Analytical Team (IAT)

ขนมา ใชโมเดล 4 แบบทตางกนในการวเคราะหผลกระทบดานเศรษฐศาสตร ทงใน

เรองราคาของการซอขายการอนญาตลดกาซ, ราคาพลงงาน, การลดลงของ GDP,

ผลกระทบดานการจางงาน

ในเดอนกรกฎาคม 1997 รฐบาลคลนตนไดเผยแพรรายงาน IAT

ซงไดทำการประเมนเฉพาะเรองการอนญาตซอขายกาซเรอนกระจกเทานน แสดง

63

การเมองเรองสงแวดลอมในกระแสโลกาภวตน : วเคราะหนโยบายของสหรฐอเมรกาตอการแกไขปญหาภาวะโลกรอน

บณฑร เศรษฐศโรตม

ใหเหนวา ฝายบรหารใหความสำคญตอการใชระบบตลาด (Market-Oriented) เปน

กลไกหลกในการบรรลเปาหมายลดกาซเรอนกระจก แทนทจะใชเทคโนโลยหรอมาตรฐาน

สงแวดลอมตามแนวทางการ “ควบคมและสงการ” (Command and Control) แบบเดม

ประเดนเรองประสทธภาพดานตนทนในการดำเนนการลดกาซไดกลายมาเปนหลกการ

สำคญของฝายบรหาร/รฐบาล สำหรบนโยบายเรองการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

ในทงเวทระหวางประเทศและภายในประเทศ (Aldy, 2004:.92)

ในเดอนตลาคม 1997 รฐบาลคลนตนไดประกาศนโยบายดานการ

เปลยนแปลงสภาพภมอากาศ และจดยนของรฐบาลในการเจรจาพธสารเกยวโต รวมทง

เรองเปาหมายการลดกาซสำหรบชวงป 2008-2012, ระบบการซอขายการลดกาซ,

และการเขารวมอยางมนยสำคญหรอมความหมาย (Meaningful Participation) ของ

ประเทศกำลงพฒนาทสำคญ และ นโยบายภายในประเทศเพอสงเสรมการลด (abatement)

และการขจด (sequestration) กาซเรอนกระจก

นอกจากน รฐบาลคลนตนยงไดประกาศ “Climate Change Technology

Initiative” (CCTI) โดยเปนสวนหนงของ “แผนสามขน” เพอการแกไขปญหาการ

เปลยนแปลงสภาพภมอากาศ แผน 3 ขน (ชวงป 1997-2012 ) มรายละเอยดดงน

ขนท 1 : เนนการดำเนนการแบบสมครใจ รวมทงใช CCTI, การ

หารอกบภาคอตสาหกรรม และการใหเงนกสำหรบการดำเนนงาน

ขนท 2 : การทบทวนดานวทยาศาสตรและดานเศรษฐศาสตร และ

การขยายผลสำเรจจากขนท 1

ขนท 3 (2008-2012): ปฏบตตามพธสารโดยระบบการอนญาต

ซอขายกาซทงภายประเทศและระหวางประเทศ

CCTI มกจกรรมในเรองการใหเครดตภาษ (Tax Credit) สำหรบ

การใชยานพาหนะทประหยดพลงงาน, ระบบโซลารเซลบนหลงคา, การผลตพลงงานลม,

การสนบสนนการวจยทใชระบบความรอนและพลงงานผสมผสานกน, บานประหยด

พลงงาน และการแหลงพลงงานทดแทน เปนตน นโยบาย CCTI ถกวจารณอยาง

มากจากสมาชกวฒสภา และมการขอใหทำการวเคราะหทางเศรษฐศาสตรเกยวกบ

ขอเสนอ CCTI

64

ปท 26 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2551

มขอวเคราะหวา ขอเสนอ CCTI ไมเปนการลดกาซทมประสทธภาพ

ดานตนทนดวยเหตผลหลายประการ (Aldy, 2004: 99-101) เชน ทำใหเกด

การลดลงของรายไดเฉลยตอการลดคารบอน 1 ตน เกนกวาการลดตามพธสารเกยวโต

ซงมราคาอยท 23 เหรยญตอ 1 ตนคารบอน, ขอวจารณวา ผรบเครดตภาษมากกวา

ครงหนงไดลงทนในดานเทคโนโลยทเปนเปาหมายอยแลวแมวาจะไมไดรบเครดต

ภาษกตาม ในทสด รฐสภาไดปฏเสธทจะใหดำเนนการเรองเครดตภาษ

(ในป 2002 รฐบาลบชไดนำเสนอแผนเรองการเปลยนแปลงสภาพ

ภมอากาศ ซงมปญหาในเรองความไมมประสทธภาพ และตนทนทสงสำหรบเรอง

เครดตภาษเชนกน)

จากนโยบายและแผนการดำเนนงานเรองการเปลยนแปลงสภาพ

ภมอากาศของฝายบรหารในชวงประธานาธบดคลนตน แสดงใหเหนถงการเตรยม

ความพรอมทจะเขารวมเปนภาคสมาชกพธสารเกยวโตของสหรฐ ทงน มขอสงเกต

ทควรตระหนกวา แนวคดการแกไขปญหาโลกรอนของสหรฐโดยใชกลไกตลาด และ

ตองการใหประเทศกำลงพฒนามสวนรวมนน เรมมาตงแตสมยรฐบาลคลนตนและ

ยดถอมาอยางตอเนองจนถงรฐบาลบช

สมยประธานาธบดบช (ป 2000 – 2007)

ในสมยรฐบาลบชไดมงเนนการเปลยนปรชญาในนโยบายสงแวดลอม

จาก “ระบบการควบคมและสงการ” ซงรฐบาลเปนผกำหนดมาตรฐานกลาง และ

กำหนดวธการทใหปฏบตไดตามมาตรฐาน รวมทงดแลใหแนใจวามการปฏบตโดย

การตดตามและใชมาตรการแซงชน มาสแนวทางใหม (Second Generation Tools)

โดยพฒนาสงจงใจทางการเงน และสรางความเหนชอบรวมกนในการกำหนดนโยบาย

มากยงขน เครองมอทางการเงนดงกลาวรวมถง ภาษพลงงาน (Energy Tax), การอดหนน

และใบอนญาตทซอขายได (Tradable Permits) สงเหลานถกออกแบบเพอใชอำนาจ

ของตลาดในการบรรลเปาหมายการปรบปรงคณภาพสงแวดลอม

การเปลยนแปลงทสมพนธกน คอ ใหความสำคญตอการสรางพนธมตร

ระหวางรฐบาลกบภาคธรกจ และขอตกลงแบบสมครใจหรอเจรจากนไดในการสราง

กฎระเบยบดงกลาว โดยทางองคการคมครองสงแวดลอม (EPA) จะไมไดกำหนด

65

การเมองเรองสงแวดลอมในกระแสโลกาภวตน : วเคราะหนโยบายของสหรฐอเมรกาตอการแกไขปญหาภาวะโลกรอน

บณฑร เศรษฐศโรตม

ตงมาตรฐานมลพษแบบเฉพาะเจาะจง แตจะมการเจรจากบภาคอตสาหกรรมเกยวกบ

กรอบเวลาในการปรบปรงสงแวดลอม ขอตกลงนจะเสนอแนวทางทเหนรวมกนตอ

ผกำหนดนโยบาย เนนการรวมมอกนอยางใกลชด มการหารอระหวางรฐบาลและ

ภาคธรกจมากกวาทจะสรางการเผชญหนา นาง Whitman ผอำนวยการ EPA เชอวา

EPA จะสามารถบรรลเปาหมายไดจากความรรวมมอ มากกวาทจะใชวธนำผสราง

มลพษไปขนศาลหรอประกาศเพมคาปรบทสงขน (Bomberg, 2001: 119)

ประธานาธบดบชไดตงคณะทำงานดานพลงงาน (Energy Task Force:

ETF) ขนในปลายเดอนมกราคม 2001 เพอรบผดชอบเรองการจดทำนโยบายพลงงาน

ของประเทศ โดยมระยะเรมแรกวา นโยบายของประเทศตองอยบนพนฐานการเพม

อปทาน (Supply) ดานเชอเพลงฟอสซล

เมอตอนตง ETF บชไดอธบายวาจะมงเนนการผลตนำมนและกาซ

ใหมากขน เพอเปนวธการจดการปญหาดานการจดหาพลงงานทงในระยะสนและระยะยาว

และไดอางวาพนทบรเวณ “Alaska’s Arctic National Wildlife Refuge” (ANWR)

จะเปนสถานททดสำหรบการหานำมน ความเหนนเปนการสะทอนความเหนทเหมอนกบ

ทไดเสนอในชวงการรณรงคเลอกตงประธานาธบด (Lisowski, 2002: 112)

สมาชกรพบบลกนไดเสนอความคดเหนในรฐสภาในแนวทางท

สนบสนนบช เชน

นาย Larry Craig วฒสมาชกจากรฐ Idaho กลาววา “พวกเราไมได

อนรกษแนวทางของเรา เราสรางทางออกของเรา”

นาย Frank Murkowski วฒสมาชกจากรฐอลาสกา ไดวจารณ

นโยบายบรหารของประธานาธบดคลนตนทหามการขดเจาะกาซและนำมนบน

แผนดนใหญ

นาย Gordon Smith วฒสมาชกจากรฐโอเรกอน กลาววา “เพยง

เพราะเรารกนก ปลา และตนไม ไมไดหมายความวา เราควรนงอยในความมดและ

หนาวเยน มนเปนความทาทายของคณ Spance พวกเราตองการใหไฟสวาง คณ

ตองผลตมน”

บชและพรรครพบบลกนไดประกาศชดเจนถงนโยบายพลงงาน

ของประเทศทไมสอดคลองกบพธสารเกยวโต กอนท ETF จะไดทำการวเคราะหทาง

เลอกเชงนโยบายเสยอก

66

ปท 26 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2551

ในกระบวนการทำงาน ETF ไดมการหารออยางหนกกบผบรหาร

ของบรษทนำมน กาซ และพลงงานนวเคลยร แตไดพบกบผผลตพลงงานทดแทน

จากพลงงานลม แสงแดด และจากใตพภพ (Geothermal) เพยงครงเดยว กอนวน

ทนโยบายจะถกสงไปยงบชเพอการอนมต

รายงานการศกษาฉบบสมบรณของ Energy Task Force ไดเผยแพร

กอนททาง National Academy of Science จะไดทบทวนรายงานทางวทยาศาสตร

เรองการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศเสรจ และกอนทคณะรฐมนตรจะไดเสรจสน

การหารอกบผเชยวชาญดานนโยบายและวทยาศาสตรเรองการเปลยนแปลงสภาพ

ภมอากาศ

แมวารายงานของ ETF จะมความยาวถง 163 หนา แตไมไดกลาวถง

ทงเรอง UNFCCC ซงทางสหรฐไดใหสตยาบนไปแลว หรอพธสารเกยวโตเลย รายงาน

ไดยำถงความตองการเพมพลงงานฟอสซลและนวเคลยร และไดเสนอแนะใหขด

เจาะนำมนในบรเวณ ANWR และยกเลกการอนรกษพนทดงกลาว

นาย Cheney รองประธานาธบดฯ ในฐานะประธาน ETF ไดกลาววา

“เปาหมายคอประสทธภาพ ไมใชความมธยสถ การอนรกษอาจเปนสญลกษณทาง

คณธรรมของบคคล แตมนไมเปนสงทเพยงพอสำหรบนโยบายพลงงานทดและครอบคลม)”

(Lisowski, 2002: 113)

ในเดอนกมภาพนธ 2002 ( ประมาณ 1 ป หลงการปฏเสธเขา

รวมพธสารเกยวโต) รฐบาลบชไดประกาศ “นโยบายเรองการเปลยนแปลงสภาพ

ภมอากาศ” (Clear Skies and Global Climate Change Initiatives) โดยแทนทจะ

ยอมรบพนธะสญญาการลดกาซตามพธสารเกยวโต รฐบาลบชไดประกาศใชเปาหมายลด

“ความเขมขนของการปลอยกาซ” (Emission Intensity)8 โดยอางวาแผนดงกลาว

มคณลกษณะเชงบวกหลายประการ เชน มการตงเปาหมายลดกาซมากกวาสภาพปกต

ทางธรกจ (Business-as-Usual) มประสทธภาพดานตนทน ทสำคญ คอ การกำหนด

กรอบเปาหมายการลดกาซโดยใชความเขมขน “Intensity” เปนการกำหนดเปาหมาย

เชงปรมาณทไมแขงตว

8Emission คดคำนวณจาก ปรมาณการปลอยกาซ (Emission) ตอ หนวย GDP ทเพมขน (Unit of Gross Domestic Product)

67

การเมองเรองสงแวดลอมในกระแสโลกาภวตน : วเคราะหนโยบายของสหรฐอเมรกาตอการแกไขปญหาภาวะโลกรอน

บณฑร เศรษฐศโรตม

ระบบเศรษฐกจของสหรฐในขณะนนไดปลอยกาซเรอนกระจกใน

อตรา 183 ลานตนคารบอน ตอ 1 ลานเหรยญ ทางรฐบาลไดเสนอเปาหมายการลด

ความเขมขน (Intensity) ของการปลอย ไปทระดบ 151 ลานตนคารบอนตอ

1 ลานเหรยญ ภายในป 2012 เปาหมายดงกลาว แสดงถงการปรบปรง Emission

Intensity ในอตรารอยละ 18 ภายในชวงทศวรรษหนา

ทงน หากปราศจากนโยบายใหมดานพลงงานหรอการเปลยนแปลง

สภาพภมอากาศ (ภายใตสภาพปกตทางธรกจ) ความเขมขนของการปลอยกาซในเชง

เศรษฐกจจะดขนอยแลวในอตรารอยละ 14 ในชวง 10 ปขางหนา ดงนน สงทรฐบาลบช

ไดเสนอจงเปนการปรบปรงความเขมขนในการปลอยในอตรารอยละ 4 เทานน หรอ

การลดคารบอนปรมาณ 100 ลานตน จากปรมาณทจะเกดขนตามการเตบโตทาง

เศรษฐกจในปจจบน (Aldy, 2004 :109)

มขอวจารณตอนโยบายทรฐบาลบชนำเสนออยางนอย 4 ประการ

(Aldy, 2004 : 109- 111)

(1) โดยเปรยบเทยบแลว ขอเสนอของรฐบาลบชปจจบนม

ความพยายามนอยกวาเปาหมายการลดกาซแบบไมมพนธะสญญาภายใตสงทรฐ

บาลบชผเปนพอยอมรบไวภายใต UNFCCC

ตาม UNFCCC ไดกำหนดเปาหมายการลดกาซใหอยทระดบทปลอย

ในป 1990 โดยเรมในป 2000 โดยตามแผนปฏบตการดานการเปลยนแปลงสภาพ

ภมอากาศป 1993 เพอใหบรรลตามเปาหมายดงกลาว สหรฐตองลดการปลอย

กาซปรมาณ 113 ลานตนคารบอนจากการดำเนนธรกจตามสภาพปกตในป 2000

หากเศรษฐกจของสหรฐเตบโตเรวกวาทคาดการณไว จะตองลดการปลอยกาซมากขน

เพอใหเปนไปตามเปาหมายทกำหนดไว แตในทางเปรยบเทยบ รฐบาลบชปจจบน

ไดตงเปาหมายการลดกาซแบบไมผกมดฝายเดยวไวทระดบ 106 ลานตนคารบอน

(2) รฐบาลบชไมไดเผยแพรรายงานผลการวเคราะหทแสดงให

เหนวา นโยบายดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศจะมผลตามเปาหมายความเขมขน

(Intensity Goal) ทตงไวไดอยางไร ซงอยางนอยควรมการประเมนถงตนทนและ

การลดกาซจากนโยบายเดม เพอการประเมนประสทธภาพดานตนทน แสดงใหเหน

68

ปท 26 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2551

การพจารณาทางเลอก (ซงเปนสงทสมาชกรฐสภาจากรพบบลกนเคยเรยกรองในสมย

รฐบาลคลนตนใหมการจดทำรายงาน) และมการอธบายถงการเลอกกำหนดเปาหมาย

อตรา 18% ดวย

(3) การปฏบตใหไดตามเปาหมายลด “ความเขมขนของการปลอย

กาซ” อาจตองบงคบการลดการปลอยกาซมากขนและมตนทนสงขนในชวงเศรษฐกจ

ถดถอย และลดการปลอยกาซนอยลงและมตนทนตำลงในชวงเศรษฐกจเตบโต9

Aldy ไดวเคราะหโดยใชตวเลขคาดการณทางเศรษฐกจและการ

ปลอยกาซในระดบการเตบโตทางเศรษฐกจทสง พบวา การเตบโตทเรวขนจะลด

ความจำเปนการลดกาซในอตรา 40-50% และหากเศรษฐกจมการเตบโตนอย

กวาทคาดการณไว เชน ถาใชในอตราการเตบโตทางเศรษฐกจ 2.4% สำหรบใน

สองทศวรรษขางหนา (เปนอตราท EIA ใช) การบรรลเปาหมายลดคามเขมขน

ของการปลอยกาซ ตองมการกาซมากขน 25-33% ดงนน จงเปนเรองทไมสม

เหตผลทจะพฒนานโยบายทกำหนดใหตองมคาใชจายในการลดกาซมากขนในชวง

ทประเทศมรายไดลดลง

(4) นโยบายของรฐบาลทนำเสนอในเดอนกมภาพนธป 2002

สะทอนใหเหนถงการนำนโยบายในชวงรฐบาลคลนตนมาจดหบหอใหม (repackage)

ในหนงสอททางทำเนยบขาวเผยแพร เนนขอมลไปทเรองเครดตภาษ, กองทนการ

วจยและพฒนา, การทำขอตกลงและหารอกบภาคอตสาหกรรมแบบสมครใจ ฯลฯ

ซงเปนกจกรรมแบบเดยวกบนโยบายของคลนตน

2.2.2 การกำหนดนโยบายจากมมมองดานเศรษฐศาสตร

การเมองของสหรฐ

จากขอกำหนดในมตของวฒสภา ทเรยกวา “Byrd-Hagel Resolution”

ทไดกำหนดใหฝายบรหารตองจดทำการวเคราะหผลกระทบดานเศรษฐศาสตรตอนโยบาย

ดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศทนำเสนอ การวเคราะหดานเศรษฐศาสตรการเมอง

จงมความสำคญอยางมากตอการกำหนดนโยบายของรฐบาลสหรฐในเรองสภาวะโลกรอน

9เนองจากเปนการคดในแบบสดสวนผกผนระหวาง ปรมาณ CO2 ตอ GDP ทผลตได

69

การเมองเรองสงแวดลอมในกระแสโลกาภวตน : วเคราะหนโยบายของสหรฐอเมรกาตอการแกไขปญหาภาวะโลกรอน

บณฑร เศรษฐศโรตม

ในมมมองของ Toman (2004 :74) ซงเปนเจาหนาทอาวโสของ

สภาทปรกษาดานเศรษฐกจ (Council of Economic Advisor: CEA)10 ทรบผดชอบ

งานดานนโยบายสงแวดลอม ความตกลงระหวางประเทศดานการเปลยนแปลงสภาพ

ภมอากาศและแผนการดำเนนงานภายในประเทศทมความเหมาะสม จะตองมลกษณะ

สำคญ 9 ประการดงตอไปน

1. มเปาหมายเรมตนอยางเหมาะสมและมความยดหยน โดยจะ

เพมเปาหมายมากขนในภายหลง

2. มยทธศาสตรการปฏบตตามขอกำหนดทมความยดหยน และ

ใหความสำคญตอกลไกทอยบนฐานระบบตลาด

3. มกลไกการชดเชยความเสยหายทมประสทธภาพดานตนทน

และดานเปาหมาย สำหรบผทมภาระตนทนมากเกนไป

4. มการเขารวมของประเทศกำลงพฒนาในเชงบวกและตงแต

ระยะแรก ใหเกดประโยชนทงสองฝาย (Win-Win Opportunities) และมการขยาย

พนธะสญญาในการควบคมกาซเรอนกระจกทสอดคลองกบผลประโยชนของประเทศ

กำลงพฒนาในดานการเตบโตทางเศรษฐกจ

5. ใหการสนบสนนอยางแขงขนในดานการวจยและพฒนา เพอ

สรางยทธศาสตรการลดกาซทมประสทธภาพดานตนทนมากขน

6. เพมโอกาสในการปรบตว พรอมกบการลดผลกระทบจากกาซ

เรอนกระจก ทงในประเทศอตสาหกรรมและประเทศกำลงพฒนา

แตขอกำหนดในพธสารเกยวโตมความแตกตางอยางตรงขามกบ

คณลกษณะดงกลาว พธสารยดถอหลกการใชกลไกแบบสรางแรงจงใจ พรอมกบ

ใหมการควบคมการปลอยกาซอยางชดเจน สำหรบสหรฐนน ตองลดการปลอยกาซ

คารบอนไดออกไซดมากกวา 1 ใน 3 ของระดบทสมพนธกบระดบการปลอยกาซ

ตามสภาพปกตทางธรกจ (Business-as-Usual Emission) เพอใหบรรลเปาหมาย

การลดกาซในระยะเวลาอนสน 10สภาทปรกษาดานเศรษฐกจ (Council of Economic Advisor: CEA) เปนองคกรทอยในทำเนยบขาว ทำหนาทวเคราะหขอมล ใหขอเสนอแนะ และทางเลอกเชงนโยบายตอประธานาธบดจากมมมองทางดานเศรษฐศาสตรมหภาค การคาและการเงนระหวางประเทศ ประเดนดานสงแวดลอมและทรพยากรธรรมชาตเปนเรองสำคญเรองหนงท CEA ใหความสำคญ เนองจากใชเวลาในการตดสนใจมาก และเปนประเดนทมความเปนการเมองสง (Lutter and Shogren, 2004: 2)

70

ปท 26 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2551

พธสารเกยวโตยงเนนถงการลดผลกระทบของกาซเรอนกระจกใน

ชวงเวลาทสนดวย ดงนน จงสรางความกงวลในเรองความเสยงจากตนทนทมาก

เกนไปในทจะบรรลเปาหมายของพธสาร โดยมไดมการชดเชยประโยชน หรอม

ความพยายามในการสรางระบบความปลอดภย (Safety Valve) นอกจากน ยงม

ประเดนเรอง “การเขารวมของประเทศกำลงพฒนา” ในการยอมรบพนธกรณลด

การปลอยกาซเรอนกระจก แมวา ใน UNFCCC จะมหลกการเรอง “ความรบผด

ชอบรวมกนในระดบทแตกตาง” สำหรบประเทศทมระดบการพฒนาทแตกตางกนไว

แตสหรฐไดตงประเดนคำถามไววา ความรบผดชอบนนจะเกดขนเมอใด (When)

และ อยางไร (How) (Toman, 2004: 75)

เปนทเชอกนโดยทวไปวา ในชวงเวลานน ฝายบรหารมตวเลขทเปน

เพดานของราคาพลงงานฟอสซลทเพมขนในระดบทสามารถควบคมในทางการ

เมองได แตไมมการเผยแพรตอสาธารณะ คาดเดากนวานาจะอยท 20 เหรยญสหรฐ

ตอ 1 ตนคารบอน ซงเทากบประมาณ 5 เซนต ตอ 1 แกลลอนขอราคานำมน

เปนราคาใกลกบอตราภาษนำมนทเพมขนในชวงป 1993 หลงการใช BTU tax

(Toman, 2004: 82)

ในเดอนกรกฎาคม 1998 มการนำเสนอรายงานท CEA จดทำขน

มชอวา The Kyoto Protocol and The President’s Policies to Address to

Climate Change : Administration Economic Analysis (AEA) โดยนาง Janet

Yalen ประธานของ CEA เปนผแถลงโดยเปดเผย (Testimony) ตอรฐสภา

ในรายงาน AEA ไดระบวา ภายใตสถานการณดานนโยบายทสหรฐ

คาดหวง ผลกระทบตอราคาพลงงานและตนทนของสหรฐทจะบรรลเปาหมายการ

ลดกาซตามพธสารมขนาดเลกมากๆ (Extremely Small) ตนทนอยในระดบท

พอประมาณ (Modest) หากการลดกาซไดดำเนนไปตามแนวทางทมประสทธภาพ

โดยใชมาตรการยดหยนในการซอขายการลดกาซ

“ระดบทพอประมาณ” ในรายงานของฝายบรหารหมายถง GDP

จะลดลงนอยกวาพนลานดอลลารตอป หรอประมาณ 0.1 % ของ GDP, ไมมผล

กระทบทางลบตอการขาดดลการคา (trade deficit), ราคานำมนเพมเพยง 5 เซนต

71

การเมองเรองสงแวดลอมในกระแสโลกาภวตน : วเคราะหนโยบายของสหรฐอเมรกาตอการแกไขปญหาภาวะโลกรอน

บณฑร เศรษฐศโรตม

ตอแกลลอน, อตราการใชไฟลดลง และ ไมมผลกระทบตอการจางงานอยางมนยสำคญ11

(Toman, 2004: 82)

สมาชกรฐสภาไดใหความสนใจอยางมากกบตวเลข “ฉากอนาคต”

(Scenario) ทแสดงวา การซอขายกาซเรอนกระจกในป 2010 จะอยในชวง 14 ถง 23

เหรยญสหรฐตอตนคารบอน ผลการวเคราะหในราคาท 23 เหรยญตอตน นน ขน

อยกบขอสมมตฐานสำคญในการศกษา โดยเฉพาะเงอนไขสำคญสองประการ คอ

(1) ประสทธภาพของระบบระหวางประเทศสำหรบการซอขายการปลอยกาซ (2)

การมสวนรวมอยางมความหมายของประเทศกำลงพฒนาทสำคญ

การวเคราะหดงกลาวใช Second Generation Model (SGM)

ซงมหลกการวา พยายามแกปญหาราคาคารบอนโดยการแสวงหาโอกาสการลดกาซ

ทมตนทนตำทสดในทกประเทศทมพนธกรณเรองการลดกาซ โดยมสมมตฐานวา

ทกประเทศทมพนธกรณลดกาซไมมปญหาความขดแยงในการสรางตลาดภายใน

ประเทศ รวมทงความขดแยงในระบบตลาดระหวางประเทศดวย โดยทกประเทศ

ใชราคาเดยวกน และปฏบตตามการลดกาซโดยตนทนทตำทสด (Aldy, 2004: 95)

ประเดนสำคญอยางยง คอ SGM Model ไดใช 5 ประเทศในการ

ประเมน คอ จน อนเดย เกาหล เมกซโก และกลมประเทศทเหลอ หากมประเทศเหลาน

เขารวม โดยเฉพาะ “ประเทศจน” จะทำใหตนทนในการปฏบตตามเปาหมายของ

พธสารเกยวโตของสหรฐและประเทศพฒนาแลวอนๆ ลดลงอยางมนยสำคญ (แมวา

รฐบาลไมเคยทำรายชอวาประเทศกำลงพฒนาทสำคญคอประเทศอะไร แตสวน

ใหญยอมรบวา สประเทศดงกลาวคอประเทศทสำคญ)

ในการวเคราะหดงกลาว หากผนวกการเขารวมของประเทศกำลง

พฒนาในการยอมรบพนธกรณการลดกาซ และมระบบซอขายการลดกาซระหวาง

ประเทศทมประสทธภาพ จะทำใหลดตนทนหนวยสดทาย (Marginal Cost) ใน

การปฏบตตามพธสารเกยวโตไปไดถงรอยละ 90 (Aldy, 2004: 96-97) แตถา

11การศกษาทไดทำขนกอนการเจรจาพธสารไดผลลพธอยในชวงใกลกน ยกเวน การประเมนเกยวกบการลดลงของการจางงาน ซงไดประเมนวา การลดกาซเรอนกระจกไปสระดบ 1990 ภายในป 2010 จะกอใหเกดตนทนตอชาวอเมรกนประมาณ 900,000 คน ในป 2005 และประมาณ 400,000 คน ภายในป 2010 แตในรายงาน CEA ระบวา ความพยายามควบคมการปลอยกาซทมากขน จะมผลกระทบนอยลงตอการจางงาน (Toman, 2004: 88)

72

ปท 26 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2551

แยกประเทศเหลานออกไปจากระบบการซอขายกาซ จะเพมตนทนหนวยสดทายตอ

สหรฐถง 130% จากราคา 23 เหรยญตอตน เพมเปน 54 เหรยญตอตน (Aldy,

2004:104)12

มขอวจารณวารายงาน AEA มองสถานการณในแงดเกนไป และ

ไมมการวเคราะหเศรษฐศาสตรตามแนวกระแสหลก ถงแมวาตวเลขตางๆ ทวเคราะห

จะมความเปนไปไดในทางทฤษฎ แตกเปนการตงสมมตฐานในระดบสงถงความสำเรจ

ในการปฏบตตามกลไกยดหยนของ พธสารเกยวโต โดยเฉพาะการซอขายกาซเรอนกระจก

กบประเทศกำลงพฒนา และกบอดตประเทศสหภาพโซเวยต รวมทงมขอวจารณดวยวา

ตนทนทตำสำหรบการซอขายกาซเรอนกระจก (Emission Trading) จะทำใหสหรฐ

ใชกลไกซอขายกาซเรอนกระจก มากกวาทจะทำการลดกาซภายในประเทศ (Aldy,

2004: 114)

อยางไรกด ผลจากรายงาน AEA ไดเปนเหตผลสำคญสวนหนงท

สนบสนนการประกาศลงนามรบรองพธสารเกยวโตของประธานาธบดคลนตนใน

วนท 12 พฤศจกายน 199813

นอกจากรายงาน AEA ยงมรายงานทนาสนใจเรยกวา “5 Labs

Study” ทจดทำขนโดยศนยวจยตางๆ ภายใตกระทรวงพลงงานของสหรฐ โดยระบวา

ความเปนไปไดในการลดกาซ หากม “คำมนสญญาอยางจรงจงในระดบชาต” ประเทศ

สหรฐสามารถลดการปลอยกาซคารบอนไดออกไซด ไปทระดบทปลอยในป 1990

ไดภายในป 2010 โดยไมมตนทนสทธตอระบบเศรษฐกจ (Aldy, 2004 : 93-94)14

จากรายงานทจดทำโดย IPCC ไดประเมนตนทนของการลดการ

ปลอยกาซเรอนกระจกตามพธสารวาอยในชวงประมาณรอยละ 0.1 ถง 1.1 ของ

GDP ในชวงป 2010 และทำใหตนทนของประเทศ (National Marginal Cost)

12ตรงจดนจงเปนเหตผลวา ทำไมสหรฐถงตองการใหประเทศกำลงพฒนาทสำคญเขารวมในพธสารเกยวโตโดยยอมรบพนธกรณเปาหมายการลดกาซ เนองจากจะมผลตอการลดตนทนในการลดกาซเรอนกระจกของสหรฐอยางมาก 13ในทายทสด สมมตฐานการเขารวมของประเทศกำลงพฒนาสประเทศขดแยงกบการเจรจาทเกดขนจรง กลมประเทศกำลงพฒนาไดรวมกนตอตานกลไกทอนญาตในประเทศกำลงพฒนายอมรบพนธกรณการลดกาซแบบสมครใจ ประเทศกำลงพฒนาไมมพนกรณและไมไดแสดงถงความสนใจ/ประโยชนทจะยอมรบพนธกรณ และพธสารกไมไดมขอกำหนดเรองนไว (ดรายละเอยดประเดนนในหวขอท 1.4 ของรายงานฉบบน) 14หากรายงาน “5 labs Study” มความถกตอง กเปนหลกฐานทชวยสนบสนนใหเหนวาการทสหรฐไมเขารวมเปนภาคสมาชกพธสารเกยวโต ไมไดเปนเหตผลทางเศรษฐศาสตรเพยงประการเดยว

73

การเมองเรองสงแวดลอมในกระแสโลกาภวตน : วเคราะหนโยบายของสหรฐอเมรกาตอการแกไขปญหาภาวะโลกรอน

บณฑร เศรษฐศโรตม

เพมขนอยระหวาง 15 ถง 150 เหรยญตอตนของคารบอน (IPPC 2001 อางใน

Lisowski, 2002 : 108-109) วฒสภาของสหรฐและคณะรฐมนตรของบชมองวา

ตนทนดงกลาวจะกอใหเกดผลกระทบอยางรนแรงมาก และมความหวงใยตอระดบ

ของความไมแนนอน ทงน จากรายงานการทบทวนเรองการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

ของคณะรฐมนตรไดระบวา ตนทนทอาจเกดขนตอเศรษฐกจของสหรฐอยประมาณ

รอยละ 1 ถง 2 ของ GDP ในป 2010 และ สงถงรอยละ 4 หากสหรฐไมเขารวมใน

การคาขายกาซเรอนกระจก ในรายงานไดมขอสงเกตดวยวา หาก GDP ลดลดรอยละ 2

จะเทากบวกฤตการณนำมนทเกดขนในชวงทศวรรษ 1970 และ หากลดลงรอยละ 4

จะเปนการเปลยนแปลงเศรษฐกจของสหรฐ “จากการเตบโตทมนคงเปนการถดถอย”

เลยทเดยว ซงจะมผลตอเนองตอการถดถอยของเศรษฐกจโลกดวย (White House,

2001 อางใน Aldy, 2004 : 109)

ขอมลทแตกตางกน และความไมแนนอนเกยวกบผลกระทบทาง

ดานเศรษฐกจ จงเปนเหตผลขออางททางสหรฐปฏเสธการเปนภาคสมาชกพธสาร

เกยวโต นอกจากน ยงมขอหวงกงวลตอประเดนดานการเมองทเชอมโยงกบการซอขาย

กาซเรอนกระจก

ในรายงานของ AEA ไดระบถงปญหาการโอนถายเงนกวาพนลาน

เหรยญตอปจากประเทศสหรฐไปยงประเทศกำลงพฒนาและประเทศรสเซย ซงคาดวา

จะเปนแหลงขายใบอนญาตการปลอยกาซเรอนกระจกแหลงใหญ เนองจากในพธ

สารเกยวโตไดจดสรรปรมาณโควตาการปลอยกาซใหมากเกนกวาทรสเซยจะปลอยกาซ

ในป 2008 (Toman, 2004: 83)

ในรายงานทบทวนของคณะรฐมนตร มขอหวงกงวลตอประเดนน

เชนกน (Lisowski, 2002: 109) โดยชวา การซอขายกาซเรอนกระจกจะทำให

สหรฐมความเสยงจากการทตองพงพงประเทศอนในการทำใหบรรลเปาหมายการลด

การปลอยกาซ โดยเฉพาะรสเซยและยเครน ประเทศเหลานไดรบสงทเรยกวา “Hot Air”15

ในปรมาณมาก เพอกระตนใหประเทศเหลานเขารวมพธสารเกยวโต และเพอทำให

15หมายถง การทประเทศบางประเทศ สามารถทำตามพนธกรณการลดกาซไดโดยไมตองใชความพยายาม เนองจากมการปลอยกาซเรอนกระจกนอยกวาระดบทกำหนดไวตามพนธกรณ ทำใหมโควตาเหลอทจะเปนเครดตการปลอยกาซนำไปขายในตลาดไดมาก

74

ปท 26 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2551

ตนทนการปฏบตของประเทศในภาคผนวกท I ถกลง ตวอยางเชน กรณรสเซย ม

เปาหมายทสะทอนถงโควตาทเกนไปในชวง 31% ถง 42% ดงนน รสเซยอาจ

ควบคมเครดตการปลอยกาซเรอนกระจกไดมากถงรอยละ 50 ของปรมาณทงหมด

ดงนนหากรสเซยตดสนใจทจะเกบปรมาณเครดตทลดไดไวเพอ

พนธกรณในอนาคต (เชน หากมการกำหนดพนธกรณในชวงทสอง หรอ Second

Commitment Period) หรอหากรสเซยประกาศไมคาขายเนองจากเหตผลเรอง

ความยงยากในการตดตามและการตรวจวด จะกอใหเกดตนทนอยางมากตอสหรฐ

ในการปฏบตตามพธสาร

หากไมมขอจำกดการในการคาขาย Hot Air สหรฐกจะสามารถ

ปฏบตตามพธสารไดโดยงาย แตจะมประโยชนนอยมากตอการแกไขปญหาโลกรอน

สมมตวาราคาซอขายเปน 50 เหรยญสหรฐตอตนคารบอน จะมเงนไหลจากสหรฐ

ไปรสเซยและยเครน ประมาณ 100 พนลานเหรยญ โดยทไมทำใหเกดการลดการ

ปลอยกาซทมากขนในสหรฐแตอยางใด

2.3 แนวคดและบทบาทของภาคธรกจในสหรฐตอการจดการแกไขมลพษ

ทางอากาศและภาวะโลกรอน

มกลมธรกจในสหรฐอเมรกาทไดประกาศคดคานพธสารเกยวโตมานานแลว

กอนทรฐบาลสหรฐจะไดปฏเสธการเขารวมเปนภาคสมาชกของพธสารเกยวโต

อยางเปนทางการในป 2001 (Lisowski, 2002: 102) หากยอนกลบไปศกษา

กรณการแกไขปญหาดานมลพษทางอากาศทเกดขนในสหรฐ จะชวยอธบายและเกด

ความเขาใจตอแนวคดของชนชนนำทางธรกจ (Economic Elite) ของสหรฐตอเรอง

สงแวดลอมมากยงขน

ในงานศกษาเชงประวตศาสตรเรองการแกไขปญหามลพษทางอากาศใน

เมองใหญๆ ของสหรฐ Gonzalez (2002: 121-144) ไดชใหเหนถงบทบาทของ

“ชนชนกลาง” ทเปนกลมมอำนาจทางการเมองในสงคมสหรฐ โดยการรวมกลมเปน

“แนวรวมเพอการเตบโตทางเศรษฐกจ” (Growth Coalition) และสามารถมอทธพล

ตอการกำหนดนโยบายดานสงแวดลอมของรฐบาล กลมดงกลาวไดพยายามผลกดน

การควบคมมลพษทางอากาศในเขตเมอง แตไมไดมเหตผลจากเรองสขภาพหรอ

75

การเมองเรองสงแวดลอมในกระแสโลกาภวตน : วเคราะหนโยบายของสหรฐอเมรกาตอการแกไขปญหาภาวะโลกรอน

บณฑร เศรษฐศโรตม

สงแวดลอม สาเหตเบองหลงทแทจรงมาจากความเปนหวงวาปญหามลพษทางอากาศ

จะเปนภยตอการเตบทางเศรษฐกจและการพฒนาสรางมลคาเพมใหกบพนทในเมอง

แนวทางการแกไขปญหาทกลม “แนวรวมเพอการเตบโตทางเศรษฐกจ” ยดถอ คอ

การใชเทคโนโลยเพอควบคมมลพษทางอากาศ ซงจะชวยจดการแกไขปญหาไดโดย

ไมมผลกระทบตอการเตบโตทางเศรษฐกจของเมอง จะเหนไดวา แนวคดนไมตางกบ

แนวคดทรฐบาลคลนตนและบชใชในการแกไขปญหาการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

ความพยายามในการควบคมมลพษทางอากาศ และผลกระทบทางลบตอ

สงแวดลอม โดยการพฒนาและการใชเทคโนโลยนน ไดถกเรยกโดยนกวชาการรวมสมย

วา “ความเปนสมยใหม/ ความทนสมยในเชงนเวศ” (Ecological Modernization:

EM ) ผเสนอแนวคดนเชอวา ดวยการพฒนาและการใชเทคโนโลย ตลอดจนการ

ปฏรปในดานตางๆ การเตบโตทางเศรษฐกจสามารถมความสมพนธทดกบการรกษา

คมครองสงแวดลอมได

สมาชกหลกของชนชนนายทน (หรอชนชนนำทางเศรษฐกจ) คอ บคคลระดบ

บรหาร และ/หรอ เปนเจาของกจการ โดยกลมดงกลาวมสดสวนไมมากกวา 0.5 – 1.0

เปอรเซนต ของจำนวนประชากรสหรฐทงหมด ทรพยากรทสมาชกของชนชนนำทาง

เศรษฐกจครอบครองไว คอ ความมงคง (Wealth) ซงทำใหสามารถมอทธพลระดบ

สงเหนอรฐได ความมงคงและรายไดของชนชนนำทางเศรษฐกจนำไปสการสะสมทรพยากร

ทมคาอนๆ ได เชน สถานะทางสงคม การเคารพนบถอ เกยรตยศ องคกร การลอบบ

การเขาถงทางการเมอง ตลอดจนความชำนาญในทางกฎหมายและวทยาศาสตร

“แนวรวมเพอการเตบโตทางเศรษฐกจ” ตองการดงดดนายทนมาสพนท แตการ

เขามาลงทนไดทำใหเกดปญหามลพษทางอากาศในหลายเมองจากการเผาไหม

ถานหนเพอใชในบรการสาธารณะ โรงงานอตสาหกรรม และบรการรถไฟ ยงกวานน

การเตบโตทางเศรษฐกจในชวงปลายศตวรรษท 19 ไดเกดผลกระทบเชงลบตอเศรษฐกจ

จากปญหามลพษ เชน ทนวยอรค, ชคาโก และพชเบรก หลงจากนน ในชวงหลง

สงครามโลกครงทสอง การเตบโตทางเศรษฐกจในหลายเมองไดกอใหเกดปญหามลพษ

ทางอากาศจากรถยนต

ปญหามลพษทางอากาศทรนแรงจงสรางสถานการณทขดแยงสำหรบ “แนวรวม

เพอการเตบโตทางเศรษฐกจ” เนองจากโดยสวนใหญแลวจากผลของการเตบโตทาง

เศรษฐกจทำใหสมาชกของกลมไดรบกำไร แตมลพษทางอากาศ (จากการเตบโต

76

ปท 26 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2551

ทางเศรษฐกจ) กเปนภยคกคามการไดประโยชนทางเศรษฐกจของกลม จากปญหา

ทเกดขนดงกลาว จงมการสนบสนนการใชเทคโนโลยเพอการจดการปญหามลพษ

ทางอากาศ หาทางลดมลพษทางอากาศโดยไมใหมผลกระทบตอการเตบโตทางเศรษฐกจ

กรณปญหาทชคาโกในชวงปลายศตวรรษท 19 และตนศตวรรษท 20 เปน

กรณทมความสำคญทงในเชงประวตศาสตรและเชงทฤษฎ เปนความพยายามของ

ชนชนนำทางธรกจในทองถนทจะแปลงเสยงบนใหเปนนโยบายกำกบควบคม

นโยบายดงกลาวมเปาหมายทจะแกไขปญหามลพษทางอากาศของเมองโดยใช

“เทคโนโลย” แตเทคโนโลยทมอยเพอควบคม “หมอกควน” ซงเกดจากการเผา

ถานหน มขอจำกดในการใชและมราคาแพง จากความยงยากทางการเมองและทาง

เทคนคน พนทอยางเชน ชคาโก ซงมปญหาอยางมากจากเรองมลพษทางอากาศ

ในชวงปลายศตวรรษท 19 และ ตนศตวรรษท 20 จงไดตดสนใจอยางงายๆ ทจะอย

กบมลพษทางอากาศทรนแรง ควบคไปกบการเตบโตทางเศรษฐกจ เมองอยางเชน

นวยอรค พชเบอรก และเซนตลอส ซงสนบสนนการเตบโตแบบชคาโกกดำเนน

แนวทางเดยวกน แทนทจะจดการแกไขปญหามลพษทางอากาศ ซงจะมผลกระทบ

ทางลบตอการลงทนในทองถน เมองเหลานไดใชวธการทำใหประชาชนสงบลงดวย

การผานกฎ/คำสงเกยวกบหมอกควน ซงไมไดมการบงคบใชอยางจรงจง การกระทำ

เชงสญลกษณอนๆ โดยชนชนปกครองเพอทำใหประชาชนสงบลงเมอเกดปญหา

ดานมลพษทางอากาศ คอ การบงคบใชกฎหมายในเชงสญลกษณ และใหคำมนสญญา

เชงโวหารตางๆ ในการลดปญหาหมอกควน

การพงพาเทคโนโลยเพอควบคมหมอกควนทเกดจากการใชถานหนน ทำให

“แนวรวมเพอการเตบโตทางเศรษฐกจ” หลบเลยงวธการทมผลโดยตรงและมประสทธภาพ

มากกวาในการลดมลพษทางอากาศ นอกจากน การใชแนวทางแกปญหาโดยใช

เทคโนโลยยงมผลอยางจำกดตอการปฏรปของภาคอตสาหกรรม เนองจากไมมการ

ตงคำถามเกยวกบการควบคมระดบการลงทนทเหมาะสมแตอยางใด

ในชวงหลงสงครามโลกครงทสอง มการพฒนาเมองและการเตบโตทางเศรษฐกจ

อยางมาก พรอมกบการขยายตวของการใชรถยนต เมองลอสแองเจลลสเกดปญหา

มลพษทางอากาศอยางรนแรง ในชวงนนเทคโนโลยในการลดมลพษทางอากาศจาก

รถยนตมอยมากและไมแพง จงไมเกดการตอตานทางการเมองจากผผลตรถยนต

ในการใชมาตรฐานบงคบทางกฎหมาย อยางไรกตาม เมองลอสแองเจลลสยงคง

77

การเมองเรองสงแวดลอมในกระแสโลกาภวตน : วเคราะหนโยบายของสหรฐอเมรกาตอการแกไขปญหาภาวะโลกรอน

บณฑร เศรษฐศโรตม

เปนเมองทมคณภาพอากาศตำกวามาตรฐานและตำกวาเมองอนๆ มาก

Gonzalez ไดสรปวา ความพยายามสราง “ความเปนสมยใหมในเชงนเวศ”

ในชวงปลาย ศตวรรษท 19 จนถงกลางศตวรรษท 20 ไมไดทำใหเกดการพฒนา

ของความสมพนธทสอดคลองระหวาง “ทนนยม” กบ “สงแวดลอม” หรอระหวาง

“ทนนยม” กบ “สขภาพมนษย” ตามทฤษฎความเปนสมยใหมในเชงนเวศ แต

กลบกลายเปนวา ไดทำใหการผลตทางอตสาหกรรม และการขนสงทางรถยนต รถไฟ

สรางผลประโยชนทางเศรษฐกจทสอดคลองกบความตองการของชนชนนายทน

สหรฐบางกลม ทเรยกวา “แนวรวมเพอการเตบโตทางเศรษฐกจ” ดงนนถาพจารณา

ตามแนวทางน จะเขาใจไดวาทำไมความพยายามสรางใหเกดความเปนสมยใหม

ในเชงนเวศ จงไมไดทำใหหลายๆ เมองในสหรฐมคณภาพอากาศทดขน

และแมวาจะมการเคลอนไหวของสาธารณะในเรองสงแวดลอมเกดขนชวงหลง

ทศวรรษท 1970 แตนโยบายการแกไขปญหามลพษทางอากาศในชวงดงกลาวยงคง

เนนเรองการใชเทคโนโลย ความรวมมอของประชาชนชนกลางและชนลางเพอการ

เคลอนไหวดานมลพษทางอากาศ จงไมมผลกระทบตอการเปลยนแปลงแนวโยบาย

เรองอากาศทสะอาดของสหรฐ

แนวคดของประธานาธบดบชทประกาศไมเขารวมพธสารเกยวโตโดยอางถง

ผลกระทบทจะเกดขนตอการเตบโตของเศรษฐกจสหรฐ มงเนนการใหคามสำคญ

ตอการใชเทคโนโลยมาแกไขปญหา โดยไมมการปฏรปภาคการผลตทเปนแหลงปลอย

กาซเรอนกระจก จงเปนนโยบายทไดรบการสนบสนนอยางมากจากชนชนกลางและ

ชนชนนำทางธรกจของสหรฐทยดถอแนวคดเชนเดยวกบกลม “แนวรวมเพอการเตบโต

ทางเศรษฐกจ” (Growth Coalition)

3. การเจรจาและจดยนของสหรฐในเวทระหวางประเทศเรองภาวะ

โลกรอน

นาย Stuart Eizenstat หวหนาคณะเจรจาของสหรฐไดระบวตถประสงค

3 ประการซงเปนกรอบแนวทางกำหนดจดยนของสหรฐในการเจรจาเรองพธสารเกยวโต

ไดแก (Damro and Mendez, 2003: 77-78)

78

ปท 26 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2551

(1) การกำหนดเปาหมายและกรอบเวลาทเปนจรง (Realistic) สำหรบการ

ลดกาซเรอนกระจกสำหรบประเทศอตสาหกรรมทสำคญ กรอบเวลาทเปนจรงใน

ความหมายของหวหนาคณะเจรจาสหรฐ หมายถง มกรอบเวลาเปนชวงๆ (Multi-Year

Time Frame) แทนทจะกำหนดเปนปใดปหนงทแนนอนตายตว วธการนจะเปน

ประโยชนตอการเฉลยการลดกาซในชวง 5 ป และมตนทนทงตอสาธารณะและตอ

ปจเจกตำกวา และ ทำใหไมเกดผลกระทบในระยะสนมากนก เชน ความผนแปร

ของธรกจและความตองการพลงงาน ในชวงฤดหนาวจดหรอฤดรอนซงมความตองการ

พลงงานและปลอยกาซเรอนกระจกเพมขน

(2) สหรฐมวตถประสงคทจะสรางกลไกทางตลาดทยดหยน เพอใหบรรลเปาหมาย

การลดกาซทกำหนดไว คอ การสรางระบบการซอขายกาซเรอนกระจก ซงเปนระบบท

มประสทธภาพดานตนทน (Cost-Effective) เปนแรงจงใจทางระบบตลาดทจะทำให

เกดการลดการปลอยกาซในระดบทมากทสด

(3) สหรฐตองการให “ประเทศกำลงพฒนา” มสวนรวมอยางมความหมาย

(Meaningful Participation) ในการลดการปลอยกาซเรอนกระจก ตามมตของวฒสภา

สหรฐ (Byrd-Hagel Resolution)

ในความเหนของนาย Eizenstat ทมเจรจาของสหรฐสามารถบรรลวตถประสงค

ในสองขอแรก โดยไดประกาศวาเรองการซอขายกาซเรอนกระจก เปนชยชนะทสำคญ

ทสดตอสหรฐ หลกการเรองความยดหยนและกลไกแกปญหาโดยใชระบบตลาดจงเปน

แกนหลกของจดยนสหรฐในการเจรจา และเปนการแปลงกรอบแนวคด “สงแวดลอม

นยมแบบตลาดเสร” มาสจดยนการเจรจาในเรองระบบการซอขายกาซเรอนกระจก

ในเวทการเจรจาพธสารเกยวโต

สวนวตถประสงคขอสามเปนสงทตองเจรจาตอไปหลงเกยวโต โดยไดพดชดเจน

วา “พธสารเกยวโตไมไดบรรลความตองการของเราสำหรบเรองการมสวนรวมของ

ประเทศกำลงพฒนา”

จากขอกำหนดในมต Byrd-Hagel Resolution ทแมวามตดงกลาวจะไมได

เปนขอผกพน แตกเปนการประกาศถงความตงใจของวฒสภาทจะไมใหสตยาบนตอ

ขอตกลงใดๆ ทขาดการมสวนรวมอยางมความหมายของประเทศกำลงพฒนา ดงนน

79

การเมองเรองสงแวดลอมในกระแสโลกาภวตน : วเคราะหนโยบายของสหรฐอเมรกาตอการแกไขปญหาภาวะโลกรอน

บณฑร เศรษฐศโรตม

ฝายบรหารจงตองเผชญกบโจทยเรองการทำใหประเทศกำลงพฒนามสวนรวมมากขน

โดยทางสภาทปรกษาเศรษฐกจ (CEA) ไดพยายามคดหาแนวทางการสรางแรงจงใจ

เพอประเทศกำลงพฒนายอมรบเปาหมายการลดกาซแบบมพนธกรณ

CEA ไดวเคราะหวาขอจำกดตอการยอมรบพนธะสญญาของประเทศกำลงพฒนา

ในการลดกาซเรอนกระจกม 3 ประการ ไดแก (Aldy, 2004 : 105)

1. การเขารวมและมพนธะสญญา ตองการความสอดคลองกบการพฒนาทาง

เศรษฐกจ

2. เพอดงดดการสนบสนนจาก EU ตองการพนธะสญญาในเรองการลด

กาซจรงๆ จากระดบทเปนสภาพปกตทางธรกจ (Business-as-Usual)

3. เพอเอออำนวยตอการลดกาซของสหรฐใหไดตามเปาหมายและม

ตนทนตำ พนธกรณของประเทศกำลงพฒนาตองอยในรปแบบทสามารถอนญาต

ใหเขารวมกบการซอขายกาซเรอนกระจกในตลาดระหวางประเทศได

หากมความลมเหลวในขอจำกดแรก จะทำใหประเทศกำลงพฒนาไมเขารวมกบ

ประเทศอนๆ ในการยอมรบพนธกรณลดการปลอยกาซ หากมความลมเหลวใน

ขอจำกดขอสอง จะทำใหสหภาพยโรปมขอสงสยเกยวกบ “Tropical Hot Air”

และไมใหการสนบสนนประเทศกำลงพฒนาใหพยายามยอมรบพนธกรณแบบบงคบ

ภายใตกฎการเจรจาเรองฉนทามต ขอโตแยงคดคานของยโรปจะปองกนไมใหประเทศ

กำลงพฒนายอมรบพนธะสญญา และหากมความลมเหลวในขอจำกดขอสาม จะมผล

ตอทรพยากรของสหรฐ ในแงของการสนบสนนทางเทคนคและทน ซงไมทำใหเกด

ประโยชนในทางเศรษฐศาสตรในแงของตนทนการปฏบตตาม ยงกวานน ตามความเหน

ของ CEA ระบบการซอขายกาซระหวางประเทศ เปนแนวทางเดยวทสรางโอกาส

ทางเศรษฐกจตอประเทศกำลงพฒนาในการมพนธะสญญาลดการปลอยกาซ

ความหวงใยของประเทศกำลงพฒนาและสหภาพยโรปทสะทอนออกมา

เหมอนกนเกยวกบพนธกรณลดการปลอยกาซ คอ (หนง) ความไมแนนอนของ

การเตบโตทางเศรษฐกจในอนาคต (สอง) ความไมแนนอนเกยวกบการพฒนาดาน

พลงงาน ในขณะทกลมประเทศกำลงพฒนาตงประเดนวา จะเกดอะไรขนหากการ

เตบโตทางเศรษฐกจเรวกวาทคาดไว ในขณะทสหภาพยโรปตงประเดนคำถามวา

80

ปท 26 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2551

จะเกดอะไรขนหากการเตบโตทางเศรษฐกจนอยกวาทคาดไว ทงสองกลมมองปญหา

จากสถานการณทแยทสด (Aldy, 2004 : 106)

เพอจดการแกไขปญหาขอกงวลเรองความไมแนนอนดงกลาว ทาง CEA ไดเสนอ

แนวคดตอประเทศกำลงพฒนาเกยวกบเรอง “Emission Growth Targets Index”

เปนลกษณะตวชวดทอนญาตใหปลอยกาซเรอนกระจกของประเทศเพมขนไดจาก

ระดบในปจจบนโดยสมพนธกบการเตบโตทางเศรษฐกจ ประเทศทมการพฒนาเรวจะ

มเปาหมาย (ลด) การปลอยกาซสง สำหรบประเทศทมการพฒนาพอประมาณกม

เปาหมายตำลงมา16

CEA ไดเรมเสนอแนวคดดงกลาวตอประเทศกำลงพฒนาในชวงฤดใบไมผล

ป 1998 และในชวง 2 ปตอมา ไดมบทบาทอยางแขงขนในดานการทตทงในระดบ

การเมองและเจาหนาท มการประชมกบกลมประเทศทยงลงเลใจ เชน จน เมกซโก

เกาหล และ กบกลมประเทศทมบทบาทแขงขน เชน อารเจนตนา คาซสสถาน

ประเทศนอกภาคผนวก I ทเสนอตวยอมรบเปาหมายการลดกาซ คอ อาร

เจนตนา คาซสสถาน ในชวงการประชม COP 4 ของ UNFCCCทบวนอสไอเรส

ในป 1998 ฝายบรหารของสหรฐไดทำงานกบทงสองประเทศ สนบสนนดานเทคนค

เพอความพยายามในการพฒนาพนธกรณการลดกาซ เชน การทำบญชการปลอยกาซ,

การประเมนอตราการเตบโตทางเศรษฐกจ และ กาประเมนนโยบายการลดกาซ

ประเทศคาซสสถานไดมความสนใจทจะรวมในภาคผนวก I (ซงม 5 ประเทศ

ทเคยอยในสหภาพโซเวยต) และยอมรบเปาหมายการลดกาซเชนเดยวกบรสเซย17

แมวาประเทศกำลงพฒนาจะขดขวางการเขารวมในประเทศภาคผนวก I ของคาซสสถาน

แตประเทศภาคกยอมรบการเรยกรองของคาซสสถานในการประชม COP7 ของ

UNFCCC ทมาราเกซในป 2001

แตสำหรบอาเจนตนา ตองการทจะเปนตวอยางของทางเลอกทสามสำหรบประเทศ

กำลงพฒนาทจะสนบสนนการแกไขปญหาโลกรอน ในชวงการประชม COP 5 ของ

16เปนขอเสนอทสรางฐานความชอบธรรมใหกบสหรฐ ในการทจะรกษาระดบการเตบโตทางเศรษฐกจของสหรฐไวเชนกน 17Aldy มบนทกทายบทวา ในเดอนกมภาพนธป 1999 ไดประชมรวมกบรฐมนตรสงแวดลอมและรฐมนตรงบประมาณของคาซสสถาน รฐมนตรสงแวดลอมไดมขอเสนอวา หากสหรฐใหเงน 500 ลานเหรยญในเดอนเมษายน 1999 คาซสสถานจะใหเครดตการปลอยกาซเรอนกระจกแกสหรฐเทาทตองการ (Aldy, 2004 : 116)

81

การเมองเรองสงแวดลอมในกระแสโลกาภวตน : วเคราะหนโยบายของสหรฐอเมรกาตอการแกไขปญหาภาวะโลกรอน

บณฑร เศรษฐศโรตม

UNFCCC ป 1999 ทกรงบอนน อารเจนตนาไดประกาศความตงใจทจะยอมรบ

พนธะสญญาเกยวกบ “Emission Target Index” ตอการพฒนาทางเศรษฐกจสำหรบ

ชวงระยะพนธกรณชวงแรก (ป 2008-2012) หากประเทศภาคของอนสญญา

การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศโลกไดพฒนากลไกสำหรบอารเจนตนาในการเขารวม

การซอขายกาซเรอนกระจกในตลาดระหวางประเทศ แตกลมประเทศกำลงพฒนานำโดย

จน และอนเดย ปฏเสธทจะอนญาตใหมการอภปรายเกยวกบกลไกการเขารวมแบบสมครใจ

เมอไมมแนวทางกฎหมายสำหรบเขารวมการซอขายการลดกาซ อารเจนตนาจงไมม

สงจงใจทางเศรษฐกจในการดำเนนนโยบายเพอการลดการปลอยกาซ (Aldy, 2004 : 107)

การเดนทางไปจนในป 1998 ของประธานาธบดบช ประธานของ CEA ไดม

โอกาสประชมหารอกบเจาหนาทระดบสงของจนหลายครง เกยวกบนโยบายเรองโลกรอน

และความเปนไปไดทจะให “Emission Index Target” และในป 1999 ทาง CEA

ไดทำรางรายงานวเคราะหผลประโยชนทจนจะไดรบจากเรองการซอขายกาซเรอนกระจก

และรายละเอยดเกยวกบการสราง Emission Target Index ทางฝายบรหารของ

สหรฐไดสงรายงานดงกลาวใหกบเจาหนาทระดบสงของรฐบาลจน แตจนไดปฏเสธทจะ

ยอมรบพนธกรณ และพยายามขดขวางความพยายามของสหรฐในการเพมรายการบญช

ประเทศกำลงพฒนา (Aldy, 2004 : 108)

จนถงปจจบน ความพยายามของรฐบาลสหรฐในการสรางการมสวนรวมอยางม

ความหมาย (Meaningful Participation) กบประเทศกำลงพฒนาทสำคญ ตามเงอนไข

ของวฒสภาสหรฐ จงไมประสบผลสำเรจ กลมประเทศกำลงพฒนายงยดถอจดยน

ทจะไมยอมรบพนธะสญญาในการลดกาซเรอนกระจก

3.1 การประกาศปฏเสธไมเขารวมพธสารเกยวโตของสหรฐอเมรกา

ประธานธบดคลนตนไดลงนามในพธสารเกยวโต ในวนท 12 พฤศจกายน 1998

เปนการแสดงถงความมงมนของฝายบรหาร กอนทจะเสนอใหวฒสภาพจารณาการ

ใหสตยาบน ซงตองการเสยงจำนวน 2 ใน 3 ของจำนวนวฒสมาชก แทนทจะเปน

เสยงขางมากแบบการโหวตทวไป (Simple Majority Vote )

แตมาถงสมยประธานาธบดบชสมยแรก วนท 27 มนาคม 2001 บชไดประกาศ

อยางเปนทางการวาสหรฐอเมรกาปฏเสธการเขารวมเปนภาคสมาชกของพธสาร

เกยวโต การประกาศดงกลาวนบเปนการเปลยนแปลงนโยบายตางประเทศของ

82

ปท 26 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2551

สหรฐอเมรกาอยางมาก เนองจากสหรฐอเมรกา ไดมบทบาทอยางมากในการสราง

ระบอบระหวางประเทศเกยวกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศโลก

Lisowski (2002: 102) เหนวาการตดสนใจปฏเสธพธสารเกยวโตของสหรฐ

ไมสามารถอธบายไดหากไมอางองถงตว “ผกำหนดนโยบาย” และ บรบทแวดลอม

ทางการเมองและระหวางประเทศ โดยเชอวาหากนาย Al Gore ไดรบเลอกเปน

ประธานธบดสหรฐ คงไมมการปฏเสธพธสารเกยวโต18

กอนถงวนประกาศอยางเปนทางการของสหรฐในการปฏเสธพธสารเกยวโต

ในวนท 6 มนาคม 2001 ไดมวฒสมาชก 4 คน นำโดยนาย Chuck Hagel สงจดหมาย

ถงประธานาธบดบช เพอขอความชดเจนดานนโยบายเกยวกบเรองการเปลยนแปลง

สภาพภมอากาศของสหรฐ โดยอางถงสงท นาง Christine Todd Whitman ผอำนวยการ

ของ EPA ไดไปใหขอมลในวฒสภา (Testimony) ตอคณะกรรมาธการสงแวดลอม

และแรงงาน ในวนท 27 กมภาพนธ 2001 วา รฐบาลสหรฐกำลงหาแนวทางทำใหพธ

สารเกยวโตมผลใชบงคบ และตองการผลกดนใหมการกำกบควบคมกาซคารบอนไดออกไซด

ภายใตกฎหมาย Clean Air Act

ในจดหมายไดกลาวยำถงมตของวฒสภาเมอวนท 12 กรกฎาคม 1997 ทวฒสภา

ไดลงมตเปนเอกฉนทดวยคะแนน 95-0 (หรอทเรยกกนวา Byrd-Hagel Resolution)

เรยกรองไมใหประธานาธบดไปลงนามความตกลงดานการเปลยนแปลงสภาพภม

อากาศใดๆ ทจะมผล (1) กระทบตอเศรษฐกจสหรฐอยางรนแรง (2) ไมไดรวม

ทกประเทศในโลก โดยไดระบชดเจนวา พธสารเกยวโตมไดเปนไปตามเงอนไขดงกลาว

แตประธานาธบดคลนตนไดไปลงนามพธสารเกยวโตเมอเดอนพฤศจกายน 1998

เปนการละเลยมตเอกฉนทของวฒสภาซงเปนเงอนไขสำหรบการจะใหสตยาบนตอ

ความตกลงดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ19

18การไมปฏเสธพธสารเกยวโตในความหมายของ Lisowski นาจะหมายถง การท Al Gore จะดำเนนการยนเสนอเรองการเขาเปนภาคสมาชกพธสารเกยวโตตอวฒสภาเพอใหสตยาบน เนองจากตามระบบการเมองของสหรฐ การใหสตยาบนในความตกลงระหวางประเทศตองผานความเหนชอบจากวฒสภา ในสมยประธานาธบดคลนตน หลงการเจรจาพธสารเกยวโต คลนตนไดกลาววา จะไมมการสงพธสารเกยวโตไปยงวฒสภาเพอการใหสตยาบนจนกวา ผกำหนดนโยบายจะไดขอยตเรองความขดแยงเกยวกบนโยบายเพอความยดหยนสำหรบแนวทางการปฏบต ตนทนการดำเนนการ และ การเขารวมอยางมความหมาย (meaningful participation) ของประเทศกำลงพฒนา (Toman, 2004 : 81) 19ประธานาธบดคลนตนไดลงนามพธสารเกยวโตแลว แตพธสารจะมผลบงคบใชตอสหรฐภายหลงทสหรฐไดใหสตยาบน (Ratify) พธสาร ซงตองผานการพจารณาเหนชอบจากวฒสภากอน

83

การเมองเรองสงแวดลอมในกระแสโลกาภวตน : วเคราะหนโยบายของสหรฐอเมรกาตอการแกไขปญหาภาวะโลกรอน

บณฑร เศรษฐศโรตม

นอกจากน ในจดหมายยงไดอางถงปญหาความไมแนนอนทางวทยาศาสตรเกยวกบ

ปญหาภาวะโลกรอนทประธานาธบดบชไดเคยกลาวไวเมอปลายป 2000 และได

ขอใหฝายบรหารไดแสดงความชดเจนเรองจดยนตอพธสารเกยวโต และการดำเนนการ

ควบคมกาซคารบอนไดออกไซดภายใตกฎหมาย Clean Air Act20

ในวนท 13 มนาคม 2001 ประธานาธบดบชไดมจดหมายตอบไปยงวฒสมาชก

Chuck Hagel โดยระบวา บชคดคานพธสารเกยวโตเนองจากในพธสารไดมขอยกเวน

การมสวนรวมในการปฏบตของประชากรโลก 80% ซงรวมทงประเทศทมประชากร

จำนวนมาก เชน จนและอนเดย และเปนพธสารทจะมผลกระทบรนแรงตอเศรษฐกจ

ของสหรฐ การทวฒสภาทไดมตดวยคะแนนเอกฉนท 95-0 เปนฉนทมตทชดเจนวา

พธสารเกยวโตไมเปนธรรม (unfair) และไมมประสทธภาพ (ineffective) ตอการ

แกไขปญหาภาวะโลกรอน

และไดแสดงความเหนทชดเจนวา ไมเชอวารฐบาลจะมมาตรการบงคบทางกฎหมาย

ใหโรงไฟฟาลดการปลอยกาซคารบอนไดออกไซด ซงไมไดจดเปน “มลพษ” ภายใต

กฎหมาย Clean Air Act นอกจากน ไดระบวา จากรายงานการศกษาของกระทรวง

พลงงานทเพงเผยแพรออกไป หากมการบงคบใหลดการปลอยกาซคารบอนไดออกไซด

จากโรงไฟฟา จะทำใหเกดการเปลยนจากเชอเพลง “ถานหน” ซงใชในการผลต

ไฟฟาของสหรฐมากกวาครงหนง ไปเปนกาซธรรมชาต ซงจะมผลทำใหราคาไฟฟา

สงขนอยางมาก21

แนวคดและเหตผลทบชปฏเสธพธสารเกยวโตแสดงอยชดเจนในเนอหา

จดหมายทบชสงไปยงวฒสมาชก Hengel หลงจากนน มงานวชาการหลายฉบบท

พยายามศกษา วเคราะหเหตผลการตดสนใจของบชซงอาจมมากกวาทปรากฏอยใน

เนอหาจดหมาย

หากใชทฤษฎเกมสจากเรอง Prisoner’s Dilemma อาจอธบายไดวา การทสหรฐ

ปฏเสธพธสารเกยวโตเพราะผลประโยชนทไดรบจากการเปน “ผขบฟร” (Free-riding)

ตอไป ซงเปนคำอธบายทไมสมเหตผล ทางสหรฐอาจมเหตผลทคาดการณไดวาสหภาพ

20ดจดหมายทสงไปยงประธานาธบดบชไดจาก www.lavoisier.com.au/papers/articles/Hagelletter.html 21ดจดหมายทสงไปยงวฒสมาชก Hagel ไดจาก www.lavoisier.com.au/papers/articles/Bushlletter.html

84

ปท 26 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2551

ยโรปจะใหสตยาบนตอพธสารเกยวโต แมวาสหรฐจะปฏเสธกตาม แตไมอาจคาด

การณแบบเดยวกนไดกบกรณญปนและรสเซย และพธสารจะสามารถมผลบงคบใชได

กตอเมอสองประเทศนนเขารวม ดงนน ทางฝายบรหารของสหรฐจงอธบายวาพธ

สารเกยวโตมขอบกพรองอยางอนตราย (Fatally Flaw) หรอ เปน “Dead Letter”

เพราะไมเชอวาการเจรจาใน COP-6 และ COP-7 จะประสบความสำเรจ (Lisowski,

2002: 102)

Lisowski (2002: 103) ไดวเคราะหวาการประกาศไมเขารวมพธสารเกยวโต

ของบช มเหตผลเกยวเนองกน 3 ประการ คอ

(1) โดยสวนตวแลว บชไมพอใจตอเนอหาสาระของพธสารเกยวโต

(2) ความลมเหลวในการเจรจา COP 6 Part I ทกรงเฮกในป 2000 เหมอน

จะไดพสจนสงทหลายคนไดตงขอสงเกตไววา การเจรจาตอไปจะไมนำไปสพธสาร

ทวฒสภาสหรฐจะมมตใหสตยาบนได

(3) ประธานาธบดบชไมไดรบความยอมรบเชอถอในการเจรจาพธสารเกยวโต

ไดตอไป ในขณะทไดดำเนนนโยบายดานพลงงานในประเทศทสนบสนนการผลตนำมน

และกาซมากขน

Boehmer-Christiansen (2002: 2) ไดสรปวา บชปฏเสธพธสารเกยวโตดวย

เหตผล 3 ประการ คอ ความไมเปนธรรมของพธสาร (บงคบการลดกาซเฉพาะ

ประเทศทพฒนาแลว), ผลกระทบตอเศรษฐกจของสหรฐ และ จดออนของขอมล

ทางวทยาศาสตร

ในรายงานเบองตนของคณะรฐมนตร (Cabinet-Level Review Report) ทจดทำ

ขนตามคำสงของประธานาธบดบชเกยวกบเรองการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

ซงไดเผยแพรเมอวนท 11 มถนายน 2001 ไดระบถง 5 เหตผลสำหรบการปฏเสธ

พธสารเกยวโต ( Lisowski, 2002: 107)

1. พธสารเกยวโตไมมประสทธภาพ เพราะมขอยกเวนสำหรบการควบคม

การลดกาซประเทศกำลงพฒนา

2. เปาหมายของพธสารไมไดอยบนเหตผลทางวทยาศาสตร

85

การเมองเรองสงแวดลอมในกระแสโลกาภวตน : วเคราะหนโยบายของสหรฐอเมรกาตอการแกไขปญหาภาวะโลกรอน

บณฑร เศรษฐศโรตม

3. เปาหมายทกำหนดไวเรงรบเกนไป

4. พธสารมแนวโนมจะสรางอนตรายทมนยสำคญตอเศรษฐกจของสหรฐ

5. พธสารทำใหเกดความเสยงตอสหรฐทตองพงพาประเทศอน เนองจาก

สหรฐตองการซอเครดตการลดปลอยกาซเรอนกระจกจากประเทศอนเพอใหบรรล

เปาหมายการลดปลอยกาซทกำหนดไว

เหตผลทระบไวในรายงานดงกลาวมนยแสดงวา พธสารในอดมคตของคณะ

บรหารของบช คอ ตองการใหประเทศกำลงพฒนามพนธกรณมากกวาทกำหนดไว

ในพธสารเกยวโต และตองการใหสหรฐสามารถบรรลเปาหมายไดงายขนโดยไมตอง

ซอเครดตการปลอยกาซเรอนกระจก

นอกจากนคณะบรหารของบชเชอมนวา พธสารเกยวโตขดแยงกบ Bryd-

Hagel Resolution โดยการสรางความเสยหายรายแรงและภยทมอาจรบประกนได

(unwarranted threat) ตอเศรษฐกจของสหรฐ มเพยง Sink Crediting ในปรมาณ

มหาศาลเทานนทจะลดตนทนในการปฏบตตามพธสารของสหรฐ และทำใหสหรฐ

มความเปนอสระจากการพงพาการคาขาย Hot Air แตจากผลการประชม COP 6

Part I ทกรงเฮกในป 2000 ทางสหภาพยโรปไดปฏเสธทจะยอมใหม Sink Credit22

ในปรมาณทมากพอเพยงทจะทำใหสหรฐบรรลเปาหมายตามพนธกรณได ดงนน สหรฐ

จงมอาจคาดหวงทจะเจรจาใหได Sink Credit ทมากพอ เพอลดความตองการใน

การซอเครดตการปลอยกาซ (Hot Air) ( Lisowski, 2002: 109)

Lisowski (2002 : 113-114) ไดวเคราะหวา เพอใหไดการสนบสนนตอนโยบาย

พลงงานของประเทศและเพอการปฏเสธพธสารเกยวโต ฝายบรหารของบชไดสราง

ความเชอมโยงระหวาง 3 เรองเขาดวยกน ไดแก (1) ความตองการทบทวนนโยบาย

ดานพลงงานของสหรฐ (2) การปฏเสธพธสารเกยวโต และ (3) วกฤตพลงงาน

ของแคลฟอรเนย

กฎหมายลดการควบคมของรฐในป 1996 ทำใหเกดปญหาวกฤตพลงงานของ

แคลฟอรเนย โดยใหกจการลงทนทเปนของรฐสามารถเกบคาธรรมเนยมจากผบรโภค

22การสราง Sink Credit เชน การปลกปาในประเทศกำลงพฒนาซงมตนทนดำเนนการตำ แลวคดคำนวณเอาปรมาณคารบอนทปาดดซบไวเปนเครดต นำไปหกลดจากเปาหมายปรมาณกาซเรอนกระจกทตองลดในประเทศตนเอง

86

ปท 26 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2551

แตบงคบใหมการแปรรปโรงงานไฟฟาและซอไฟในตลาดทเสร (Open Market)

ซงเปนผลใหกจการเกอบลมละลายและไมสามารถทจะซอไฟฟาไดเพยงพอสงใหผบรโภค

จากปญหาไฟดบทแคลฟอรเนย ฝายบรหารของบชไดอางวาเกดวกฤตการณพลงงาน

ของประเทศขน ดงนนการขยายการผลตกาซและนำมนจงเปนการจดการแกไขปญหา

ทถกตอง

กอนหนาทวกฤตพลงงานของแคลฟอรเนยจะกลายเปนวกฤตพลงงานของชาต

และพธสารไดกลายมาเปนภยคกคามตอความมนคงดานพลงงาน หลงการรบตำแหนง

ประธานาธบดไดไมนาน บชไดประกาศทจะตอสกบสงทเรยกวา “วกฤตการณดาน

พลงงานครงยงใหญของอเมรกา” (America’s Huge Energy Crisis) มการตง

คณะทำงานดานพลงงานขนมา

ในคำแถลงตอสอมวลชนเพออธบายวาทำไมบชถงไดปฏเสธพธสาร บชไดกลาววา

“ผมจะไมยอมรบสงใดๆ ทจะเปนอนตรายตอเศรษฐกจของเรา หรอทำรายแรงงาน

ของอเมรกน ผมกงวลตอเศรษฐกจและการขาดนโยบายพลงงาน รวมทงความถอย

กลบไปสความมดมนในแคลฟอรเนย” (CBC News, 2001 อางใน Lisowski,

2004: 114)

ในการแถลงขาวเผยแพรนโยบายพลงงาน นาย Cheney รองประธานาธบด

ไดระบวา “หากปราศจากยทธศาสตรพลงงานทสอดคลองกนอยางชดเจนสำหรบ

ประเทศ ในวนหนงชาวอเมรกนอาจตองพบกบสงทชาวแคลฟอรเนยเผชญอย หรอ

อาจเลวรายกวา”

แตสเดอนหลงจากทนายเชนยไดประกาศไปและไดเผยแพรนโยบายพลงงาน

ของประเทศ ซงไดประกาศวา “ในป 2001 อเมรกาไดเผชญกบปญหาการขาดแคลน

พลงงานทรนแรงทสดนบตงแตไดเกดวกฤตการณหามขายนำมนในทศวรรษ 1970”

วกฤตการณพลงงานของชาตไดผานพนไปแลว แคลฟอรเนยไมไดมปญหาการขาดแคลน

ไฟฟาในชวงฤดรอน ราคากาซธรรมชาตตำกวาราคาในป 2000 ประมาณ 30%

สวนราคานำมนอยท 24 เหรยญตอบาเรล ผบรโภคจายนอยกวา 11 เซนตตอแกลลอน

ของราคานำมนในป 2000

นกสงเกตการณดานอตสาหกรรมโตแยงวา ราคาทเพมขนมากในป 2000 เปน

สวนหนงของวฏจกรปกตของอปสงคและอปทาน แมแต นาย Chris McGill

87

การเมองเรองสงแวดลอมในกระแสโลกาภวตน : วเคราะหนโยบายของสหรฐอเมรกาตอการแกไขปญหาภาวะโลกรอน

บณฑร เศรษฐศโรตม

ผอำนวยการบรหารดานวเคราะหนโยบายของสมาคมกาซอเมรกา ยงไมเชอวาอเมรกา

เผชญกบวกฤตการณพลงงานระดบชาต

จะเหนไดวา ฝายบรหารของบชไดพยายามสรางเหตการณและใชวกฤตการณ

พลงงานของแคลฟอรเนยเพอสรางความชอบธรรมในการปฏเสธพธสารเกยวโต และ

ปทางไปสนโยบายพลงงานของประเทศทมงขยายการผลตนำมนและกาซ (Lisowski,

2004: 114)

3.2 วเคราะหจดยนและนโยบายของสหรฐอเมรกาตอเรองภาวะโลกรอน

และพธสารเกยวโต

ในหวขอนจะเปนการวเคราะห อธบายจดยนและนโยบายของสหรฐตอเรอง

ภาวะโลกรอนและพธสารเกยวโตโดยใชทฤษฎและแนวการวเคราะหหลายรปแบบ

3.2.1 การวเคราะหโดยใชเกมส 2 ระดบ

Lisoski ไดทำการวเคราะหการตดสนใจของบชทปฏเสธไมเปนภาค

สมาชกของพธสารเกยวโต โดยใชเกมส 2 ระดบ (Two-Level Games) ของ

Robert Putnam ซงจะใหความสนใจตอการเชอมโยงระหวาง “การเมองในประเทศ”

กบ “การเมองระหวางประเทศ” ในเรองการเจรจาปญหาภาวะโลกรอน โดยมราย

ละเอยดดงน (Lisowski, 2002: 103-106)

ตามรปแบบวเคราะหของ Putnam’s 2 Level Game ไดแยกการเมอง

ออกเปน 2 ระดบ ไดแก

ระดบท 1 เปนการเจรจาระหวาง “ผเจรจา” ของแตละประเทศ

ระดบท 2 เปนการอภปรายถกเถยงกนระหวาง หวหนารฐบาล กบประชาชน

ภายในประเทศ เกยวกบการใหสตยาบนพธสารเกยวโต

ความคาดหวงในระดบท 2 จะเปนเงอนไขการเจรจาในระดบท 1 ดวย

ความเปนไปไดทจะทำใหเกดการยอมรบและมการใหสตยาบนพธสาร

ประกอบดวยสงทเรยกวา “ชดความสำเรจ” (Win-Set) ในระดบท 2

โดย Putnam ไดเสนอสมมตฐานสองขอเกยวกบ Win-set ไดแก

(หนง ) Win-set ทมขนาดใหญ ทำใหขอตกลงในระดบท 1 มลกษณะ

คลายกบเปนการกำหนดใหสงอนๆ คงท (Ceteris Paribus)

88

ปท 26 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2551

Win-set ทมขนาดใหญ จะมความทบซอนกนมากขน และถา Win-set

ของทกภาคสวนของการเจรจาเกดทบซอนกน จะทำใหเกดความตกลงทจะสราง

ความพอใจในระดบท 2 สำหรบผเกยวของทกฝาย

(สอง) Win-Set ทมขนาดเลกลง ทำใหเพมความไมไดสดสวนของ

ความรวมมอทจะไดจากการเจรจาระหวางประเทศ

“ความไมแนนอน” (Uncertainty) เปนปจจยสำคญทสดในเกมส 2 ระดบ

Win-set ทมขนาดใหญทำใหการเจรจาในระดบท 1 มความเปนไปได

เนองจากผเจรจามความไมแนนอนเกยวกบประโยชนททบซอนกนวา

อยทไหน ถาผเจรจามขอมลทสมบรณจะสามารถเลอกความตกลงทมการบรรจบกน

ของ Win-set ไมวาขนาดของ Win-set จะเปนเชนไร

มความไมแนนอนอยางมากเกยวกบธรรมชาตของ win-set ของรฐ ดงนน

ผเจรจาเรองการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศตองสรางขอยตทสรางสรรคทเพม

ความรวมมอและความเปนไปไดของการใหสตยาบน

Win-set ของสหรฐในเรองภาวะโลกรอน เปนสงทถกจำกดโดยเงอนไข

3 ประการ คอ

(1) กระบวนการใหสตยาบน ซงตองการเสยงเปนจำนวน 2 ใน 3 ของ

วฒสมาชก แทนทจะเปนเสยงขางมากแบบทวไป

(2) ขอจำกดจากความพงพอใจในประเทศ ซงโดยทวไปกำหนดวา ตนทน

ของการไมมความตกลงตอประธานาธบดสหรฐตองตำ

(3) เปนขอทอาจมความสำคญทสดตอการกำหนด win-set คอ “แนวรวม

ตอตานพธสารเกยวโต” ซงไดมผลตอวฒสภาสหรฐกอนทการเจรจาพธสารจะไดขอยต

เสยอก และทำใหวฒสภาผาน Byrd-Hagel Resolution อยางเปนเอกฉนทในป 1997

ซงเปนมตทไดกำหนดใหเกด Small Win-set จากเนอหาในมตทกำหนดวา วฒสภา

จะคดคานพธสารใดๆ ทมผลคกคามรายแรงตอเศรษฐกจของสหรฐ หรอ สรางพนธะ

ผกพนการลดปลอยกาซเรอนกระจกสำหรบประเทศภาคในภาคผนวกท I แตมขอยกเวน

การลดกาซเรอนกระจกสำหรบประเทศกำลงพฒนา

ดงนนตามแนวการวเคราะหแบบเกมส 2 ระดบของ Robert Putnum

สามารถสรปไดวา การปฏเสธพธสารเกยวโตของสหรฐ เปนผลเนองจาก Win-set

89

การเมองเรองสงแวดลอมในกระแสโลกาภวตน : วเคราะหนโยบายของสหรฐอเมรกาตอการแกไขปญหาภาวะโลกรอน

บณฑร เศรษฐศโรตม

ในระดบการเมองระหวางประเทศไมทบซอนกบ Win-set ของการเมองภายในประเทศ

ซงถกจำกดใหมขนาดเลกลงจากมต Byrd-Hagel Resolution ของวฒสภา

นอกจากน ในการวเคราะหตามวธของ Putnam ตองมการใหความสำคญ

ทเทาเทยมกนตอประเดนทางจตวทยาของหวหนารฐบาล (Chief of Government’s

Psychology) และเกมสภายในประเทศ (Domestic Games) ตามแนววเคราะหน

มปจจยสำคญ 2 ประการทตองพจารณา (Lisowski, 2002: 106-107)

ปจจยท 1

ปจจยท 1 ทเกยวพนกบการทบชตดสนใจปฏเสธไมเขารวมพธสาร

ไดแก ความสมพนธของสมาชกในคณะบรหารของบชกบอตสาหกรรมนำมน กาซ

อลมเนยมและยานยนต

ประธานาธบดบชไดทำอาชพดานอตสาหกรรมนำมนและกาซ

มากวา 11 ป23 และทางหวหนาเจาหนาท (CEO) ของบรษท Enron ไดเคยเปน

เจาภาพจดงานหาทนการรณรงคหาเสยงของบชทไดทำสถตไว 21.3 ลานเหรยญ

ในป 2000 นาย Dick Cheney รองประธานาธบด ไดเงนมากกวา

30 ลานเหรยญในฐานะเปน CEO ของบรษท Halliburton ซงเปนบรษทดานการ

บรการนำมนทใหญทสดในโลก

ในการพดตอสาธารณะระหวางการรณรงคหาเสยงในป 2000 นาย

Cheney ไดประกาศถงจดยนเรองพลงงานวา “คณมแผงโซลาเซลบนหลงคาบาน

คณไดรบลดหยอนภาษ ถาคณขบรถทใชพลงงานแสงอาทตย คณไดรบลดหยอนภาษ

มนเปนเรองนาหวเราะเยาะ”

สมาชกในคณะบรหารระดบสงของประธานาธบดบชหลายคน เคย

ทำงานในระดบผบรหารของบรษทตางๆ ทจะไดรบผลกระทบทางลบหากมการลด

การปลอยกาซเรอนกระจก และบางคนไดรบการสนบสนนในการรณรงคหาเสยงจาก

อตสาหกรรมรถยนต (ดกรอบท 2)

23ประวตดานสงแวดลอมของบชในฐานะผวาการรฐเทกซสนาเศราอยางยง บชไดอนญาตใหอตสาหกรรมทสรางปญหามลพษแยทสดในเทกซสหลกเลยงมาตรฐานสงแวดลอมทเขมงวด ในชวงความรบผดชอบของบช เทกซสเปนรฐทมระดบการปลอยมลพษ (toxic) สสงแวดลอมมากทสด และในป 1999 เมอง Houston ไดแซงหนาเมอง Los Angeles กลายเปนเมองทมระดบมลพษในอากาศและปญหาควนสงทสด (Bomberg, 2001: 116)

90

ปท 26 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2551

ปจจยท 2

ปจจยทสองทเกยวพนกบการทบชตดสนใจปฏเสธไมเขารวมพธสาร

คอ แนวนโยบายตางประเทศทนาย Richard Haas (ผอำนวยการนโยบายวางแผน

ของ กระทรวงการตางประเทศ) เรยกวา “à la carte multilateralism”

กรอบท 2 คณะบรหารของรฐบาลบชทมความสมพนธกบธรกจปลอยกาซ

เรอนกระจก

Condoleezza Rice : รฐมนตรตางประเทศ อดตทปรกษาดานความมนคง เคยรวม

อยในคณะกรรมการบรหารของบรษทนำมน Chevron ในชวงป 1991-1993

และไดรบหนมลคากวา 250,000 ถง 500,000 เหรยญสหรฐ

Donald Evans : มทางเลอกทมมลคากวา 5 ถง 25 ลานเหรยญสหรฐในหนบรษท

Tom Brown บรษทกาซและนำมนทมฐานอยท Denver กอนทจะมารบตำแหนง

เปนรฐมนตรกระทรวงพาณชย นอกจากน Evans ยงเปนคณะกรรมการบรหาร

ของ TMBR/Sharp บรษทขดเจาะกาซและนำมน

Paul O’Neil : มรายได 100 ลานเหรยญสหรฐในหนของบรษทอลมเนยมชอ

Alcoa กอนทจะรบตำแหนงเปนรฐมนตรกระทรวงการคลง

Spencer Abraham : รฐมนตรกระทรวงพลงงาน ไดรบเงนสนบสนนการรณรงค

หาเสยงจากบรษทดานยานยนตในป 2000 มากกวา 700,000เหรยญสหรฐ

กลมพนธมตรดานยานยนตทตอตานกฎระเบยบทใชเครองมอเศรษฐศาสตร

ควบคมนำมน (Fuel Economic Regulations) ไดใหเงนแก Abraham มากกวา

175,000 เหรยญสหรฐ

Andrew Card หวหนาคณะเจาหนาทของบช มรายไดเกอบ 480,000 เหรยญ

สหรฐในป 2000 ในฐานะหวหนากลมลอบบของบรษท General Motor และ

เคยทำงานลอบบตอตานการเพมมาตรฐานการปลอยไอเสยจากยานยนตในฐานะ

หวหนาสมาคมผผลตยานยนตของอเมรกน

ทมา : Lisowski, 2002: 106

91

การเมองเรองสงแวดลอมในกระแสโลกาภวตน : วเคราะหนโยบายของสหรฐอเมรกาตอการแกไขปญหาภาวะโลกรอน

บณฑร เศรษฐศโรตม

แนวนโยบายนเปนการประเมนทบทวนอนสญญาระหวางประเทศ

ตามแนวนโยบายเกาของพรรครพบลกนทเรยกวา “American First” อยางทบช

ไดเคยกลาววา “พวกเราจะไมทำสงใดทจะเปนอนตรายตอเศรษฐกจของเรา เพราะวา

สงแรกทสด คอ ประชาชนทอยในสหรฐอเมรกา นเปนสงสำคญสำหรบผม”

เหตผลสวนหนงทบชไดปฏเสธพธสารเกยวโต เพราะเชอวาพธสาร

ตอบสนองตอปญหาการเปลยนแปลงภมอากาศโลกอยางไมเหมาะสม และไมผาน

การทดสอบตามแนว “American First”

อยางไรกตาม ภายหลงทบชไดยกเลกการรณรงคเพอกำกบคารบอน-

ไดออกไซด บชไดยนยนวาการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศเปน “ปญหาทสำคญและ

เปนปญหาจรงๆ” (Real and Serious Issue) และไดสงระดบคณะรฐมนตรใหทบทวน

ยทธศาสตรของสหรฐเรองการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ (Cabinet-Level Review)

ไดมการปรกษาหารอกบผเชยวชาญดานวทยาศาสตรและดานนโยบายทนท

3.2.2 การวเคราะหโดยใชทฤษฎการเมองเปรยบเทยบ

ความตนตวของประชาคมโลกตอปญหาภาวะโลกรอนนบตงแตการประชม

ผนำโลกดานสงแวดลอม (Earth Summit) ทบราซลในป 1992 กอใหเกดกระแส

“โลกาภวตนดานสงแวดลอม” ประเทศตางๆ เกดความตนตวเขารวมแกไขปญหา

ภาวะโลกรอน จนถงปจจบนมประเทศสมาชกอนสญญาวาดวยการเปลยนแปลงสภาพ

ภมอากาศโลก (UNFCCC) รวม 191 ประเทศ และมประเทศทเขาเปนภาคสมาชก

พธสารเกยวโตแลว 184 ประเทศ24 แตสำหรบสหรฐอเมรกา แมวาจะถกกดดนจาก

ประชาคมโลก ถกประณามจากองคการสงแวดลอมเปนจำนวนมาก จนถงขณะน สหรฐ

ยงคงยนหยดจดยนเดมทจะไมเขารวมพธสารเกยวโต อยางไรกด รฐบาลบชมได

เพกเฉยตอการดำเนนงานภายในประเทศสหรฐเกยวกบปญหาการเปลยนแปลง

สภาพภมอากาศ ไดมความพยายามพฒนา จดทำนโยบายและแผนเพอรบมอกบปญหา

และเพอการตอบคำถามกบชาวโลก

เนอหาในสวนน เปนการวเคราะหจดยนของสหรฐตอเรองพธสารเกยวโต

และการดำเนนงานตางๆ ภายในประเทศเกยวกบปญหาการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

โดยนำทฤษฎการเมองเปรยบเทยบแนวตางๆ มาใชวเคราะหและอธบาย 24ขอมลวนท 15 กรกฎาคม 2552 จากเวปไซดของ UNFCCC http:// unfccc.int/files/kyoto_protocol/status_of_ratification/application/pdf/ kp_ratification20090601.pdf

92

ปท 26 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2551

(1) การวเคราะหจากทฤษฎตวกระทำภายนอก

ตามทฤษฎน “ตวกระทำภายนอกจะเขาถงและสงอทธพลตอการเมอง

ในประเทศหนงไดหรอไม มากนอยเพยงใด ขนอยพอควรกบความเขมแขงโดย

เปรยบเทยบของรฐกบสงคมในประเทศนน” ดงนน ปฏสมพนธตวกระทำภายนอก

กบการเมองภายในจงเปรยบเสมอนเกมทมการเจรจาตอรอง สรางแนวรวมพนธมตร

ในระดบตางๆ 3 ระดบ เพอใหบรรลผลทกำหนดหรอเพอการเปลยนแปลงนโยบาย

(เกษยร, 2549: 2)25

ตวกระทำภายนอกในกรณพธสารเกยวโต จำแนกไดเปน 3 กลมหลก

ไดแก (1) องคการระหวางประเทศทรฐเปนภาค เชน สมชภาคของประเทศพธ

สารเกยวโต 184 ประเทศ, UNEP, ธนาคารโลก26 (2) องคการพฒนาเอกชนดาน

สงแวดลอม ททำงานทงในระดบประเทศและระหวางประเทศ เชน Greenpeace,

Friend of the Earth เปนตน และ (3) กลมบรษทขามชาตทเกยวของกบการลด

หรอสรางกาซเรอนกระจก

ตวกระทำภายนอกกลมท (1) และ (2) ขางตน พยายามเรยก

รอง กดดนใหประเทศสหรฐเขารวมในพธสารเกยวโต ในขณะทตวกระทำภายนอก

กลมท (3) มบทบาททไมเปนเอกภาพ บางกลมสนบสนนการเขารวมพธสารเกยว

โต บางกลมคดคาน ขนอยกบผลประโยชนหรอผลกระทบของธรกจแตละประเภท

แมวาจะมแรงกดดนทางการเมองอยางมาก ในฐานะทสหรฐเปนประเทศ

ทมระบบประชาธปไตยตงมน (Established Democracy) มสถาบนทางการเมองทเขมแขง

มกฎกตกาทสถาบนทางการเมองตางๆ ยอมรบและปฏบตรวมกน (ในกรณน

กฎกตกาทมอทธพลสำคญ คอ Byrd-Hagel Resolution ของวฒสภาสหรฐ)

มระบบการตรวจสอบและถวงดลทมประสทธภาพ ประกอบกบมพลงทางเศรษฐกจ

และทางการเมองสง สหรฐจงสามารถรองรบแรงกระทบจาก “ตวกระทำขามพรมแดน”

ทอยในกระแสโลกาภวตนไดด ไมวาจะเปนองคการระหวางประเทศ ประชาคม

ระหวางประเทศ หรอ องคการพฒนาเอกชนดานสงแวดลอม

25งานวเคราะหของ Lisowski (2002) นาจะเปนการวเคราะหตามกรอบทฤษฎน แต Lisowski แยกเปนเกมส 2 ระดบ (โปรดดรายละเอยดทอยในหวขอ 3.2.1 ของรายงานฉบบน ) 26ธนาคารโลกเขามามบทบาทอยางมาในเรองการซอขายกาซเรอนกระจก ดรายละเอยดเกยวกบบทบาทของธนาคารโลกในเรองนไดใน Sonja Boehmer-Christiansen. “Investing Against Climate Change: Why Failure Remains Possible.” Environmental Politics. 11:3 (Autumn 2002). 1-30.

93

การเมองเรองสงแวดลอมในกระแสโลกาภวตน : วเคราะหนโยบายของสหรฐอเมรกาตอการแกไขปญหาภาวะโลกรอน

บณฑร เศรษฐศโรตม

อยางไรกตาม มใชวากระแสโลกาภวตนดานสงแวดลอมจะไมมผล

กระทบตอการเมองภายในของสหรฐเสยเลย เหนไดจากการทรฐบาลสหรฐตองจดทำ

นโยบายและแผนการดำเนนงานเพอแกไขปญหาการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

ในชวงรฐบาลบชไดมการประกาศใชนโยบาย Clear Skies และ Global Climate

Change Initiatives เมอวนท 14 กมภาพนธ 2002 แสดงใหเหนวา รฐบาลสหรฐ

ตองหาทางออกจากแรงกดดนจากตวกระทำภายนอก ในขณะเดยวกนกตองตอบคำถาม

กบสถาบนการเมองภายในประเทศ และขบวนการประชาสงคมโลกาภวตนดานสง

แวดลอมภายในและระหวางประเทศ เกยวกบบทบาทของสหรฐตอการแกไขภาวะ

โลกรอนในฐานะเปนประเทศทปลอยกาซเรอนกระจกมากทสดในโลก

หากเปรยบเทยบระหวางสหรฐกบสหภาพยโรป ซงมระบบประชาธปไตย

ทตงมนเหมอนกน แตการตอบสนองตอตวกระทำภายนอกในเรองพธสารเกยวโต

กลบมความแตกตางกนอยางมาก ดจะไมสอดคลองกบทฤษฎตวกระทำภายนอกท

มสมมตฐานวา “ในสภาพเงอนไขระหวางประเทศคลายๆ กน ความแตกตางของ

โครงสรางในประเทศเปนตวกำหนดความผนแปรของผลกระทบเชงนโยบายจาก

ตวกระทำขามชาต” (เกษยร, 2549: 2) ปญหาในประเดนนอาจสามารถอธบายได

โดยใชทฤษฎการเมองเปรยบเทยบแนวอนๆ (โปรดดการวเคราะหในหวขอตอไป)

(2) การวเคราะหจากทฤษฎจบฉายสายกลาง (Eclectic

Messy Center)

ฐานคตสำคญ 2 ประการของทฤษฎจบฉายสายกลางในยคหลง

สงครามเยน คอ การพงพาซงกนและกนอยางซบซอนมากขนของโลก และ นโยบาย

ตางประเทศ/ในประเทศ มปฏสมพนธและประสานกบเปนเอกภาพ (Interaction and

Integration) ใกลชดกนมากขน (เกษยร, 2549: 15)

หากวเคราะหตามแนวทฤษฎน จะเหนถงความเชอมโยงระหวาง

การเมองระดบชาตและการเมองระหวางประเทศ ทเชอมโยงมปฏสมพนธตอบโต

ตอกน เปนเหตและผลทอธบายถงการตดสนใจทางนโยบายเรองพธสารเกยวโตของ

สหรฐ และการปฏบตการทางเมองภายในประเทศ ดงน

โดยมต Byrd-Hagel Resolution ของวฒสภาซงเปนสถาบนการเมอง

สำคญของสหรฐ และผลประโยชนของกลมธรกจนำมน พลงงานและยานยนต ทสมพนธ

94

ปท 26 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2551

อยกบคณะผบรหารในรฐบาลบช ทำใหคณะเจรจาของสหรฐเรองพธสารเกยวโตตองหา

หนทางสราง “การมสวนรวมอยางมความหมาย” (Meaningful Participation)

ของประเทศกำลงพฒนาใหได พรอมกบ การผลกดนใหมกลไก “การซอขายกาซ

เรอนกระจก” เพอปองกนไมใหการลดกาซเรอนกระจกของสหรฐตามเปาหมายทกำหนด

ไวในพธสารเกยวโตสรางผลกระทบรนแรงตอเศรษฐกจของสหรฐ

เมอคณะเจรจาของสหรฐยอมรบถงความลมเหลวในการทำให

ประเทศกำลงพฒนามสวนรวมในการลดกาซเรอนกระจก ซงทำใหเกดปญหาทงใน

แงการไมสามารถบรรลเงอนไขของขอมตวฒสภาทกำหนดไว และยงเปนปญหาใน

เรองการสรางผลกระทบตอเศรษฐกจสหรฐอยางรนแรง เนองจาก หากประเทศ

กำลงพฒนาไมเขารวมในระบบตลาดซอขายกาซจะทำใหตนทนการลดกาซเรอน

กระจกของสหรฐเพมขนอยางมาก27 ดงนน จงเปนเหตผลทฝายบรหารนำมาใชอาง

ในการประกาศปฏเสธพธสารเกยวโต

อยางไรกด ดวยแรงกดดนจากกระแสโลกาภวตนดานสงแวดลอม

ทกระทำผานองคการระหวางประเทศ ประชาคมโลก องคการพฒนาเอกชนดาน

สงแวดลอมทงในประเทศและระหวางประเทศ ภายในระยะเวลาไมถง 1 ปหลงจาก

ทไดปฏเสธพธสารเกยวโต รฐบาลบชจงตองจดทำนโยบายและแผนเพอรบมอกบ

ปญหาภาวะโลกรอนขน และเพอตอบคำถามกบสถาบนการเมองตางๆ ภายในประเทศ

และระหวางประเทศ

ในขณะเดยวกน เพอใหการแกไขปญหาภาวะโลกรอนของสหรฐม

ประสทธภาพดานตนทน สหรฐจำเปนตองพงพาประเทศทพฒนาแลวอนๆ และ

ประเทศกำลงพฒนา ผานทางกลไกการซอขายกาซเรอนกระจก (Emission Trading)

หรอ การทำโครงการภายใตกลไกการพฒนาทสะอาด (CDM) ดงจะเหนไดจาก

บทบาทของสหรฐในการเจรจาจดทำพธสารเกยวโต และแมแตภายหลงการปฏเสธ

พธสารเกยวโต สหรฐยงคงตองดำเนนนโยบายเพอสรางความสมพนธกบประเทศ

ทพฒนาแลวและประเทศกำลงพฒนาตางๆ ในเรองปญหาภาวะโลกรอน

27ดรายละเอยดการวเคราะหตนทนทางเศรษฐศาสตรไดในหวขอ 2.2.2 ของรายงานฉบบน

95

การเมองเรองสงแวดลอมในกระแสโลกาภวตน : วเคราะหนโยบายของสหรฐอเมรกาตอการแกไขปญหาภาวะโลกรอน

บณฑร เศรษฐศโรตม

การวเคราะหจากทฤษฎจบฉายสายกลางทำใหการอธบายจดยน

การกำหนดนโยบาย และปฏบตการทางการเมองภายในประเทศของสหรฐ มความ

สมเหตสมผลและชดเจนมากขน

(3) การวเคราะหตามทฤษฎ “โครงสรางกบตวกระทำ” ( Structure

and Agency)

ตามแนวทฤษฎโครงสรางกบตวกระทำ “โครงสรางเปนเงอนไขจำกด

กดดนตวกระทำ ตกรอบขอบเขตความสามารถของตวกระทำทจะบรรลเจตจำนง

ของตน ในทางกลบกน โครงสรางกเปนเงอนไขทเปดโอกาสใหตวกระทำลงมอกระทำ

การไดดวย” (เกษยร, 2549: 15)

โครงสรางทางการเมองของสหรฐทเกยวโยงสมพนธกบเรองภาวะ

โลกรอนและพธสารเกยวโตมหลากหลาย มทงโครงสรางทเปนทางการและไมเปน

ทางการ ทสำคญไดแก วฒสภา ฝายบรหาร กลมธรกจภาคเอกชน และภาคประชาสงคม

มตของวฒสภาทเรยกวา “Byrd-Hagel Resolution” นบเปน

โครงสรางอำนาจทสะทอนออกในรปกฎกตกาทมอทธพลและความสำคญอยางยง

ตอการกำหนดนโยบายและการตดสนใจของฝายบรหาร แมวาจะเปนขอมตทไมม

ผลผกพน (Non-binding Resolution) กตาม แตดวยวฒนธรรมการเมองของสหรฐ

(ซงกเปนโครงสรางอกรปแบบหนง) ทำใหมตดงกลาวกลายเปนโครงสรางทางการท

จำกดและกดดนฝายบรหาร และคณะเจรจาเรองพธสารเกยวโตของสหรฐ ใหมปฏบต

การทางการเมองในรปแบบตางๆ เพอบรรลเงอนไขสำคญทกำหนดไวในมต “Byrd-

Hagel Resolution” ไมวาจะเปนการพยายามสรางการมสวนรวมอยางมความหมาย

ของประเทศกำลงพฒนาทงในและนอกเวทการประชมสมชชาภาค UNFCCC การพฒนา

จดทำกลไกและนโยบายภายในประเทศเรองการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศทม

ประสทธภาพดานตนทนและไมสรางผลกระทบตอเศรษฐกจของสหรฐ ฯลฯ

มต “Byrd-Hagel Resolution” ยงถกใชเปนเหตผลสำคญของ

ประธานาธบดบช28 และฝายบรหารในการปฏเสธพธสารเกยวโต ทำใหดเสมอนวา

มตของวฒสภาดงกลาวเปนโครงสรางทกดดน จำกดการกระทำของฝายบรหารอยาง

เขมงวด เปนเงอนไขทางลบทไมเปนประโยชนตอฝายบรหาร

28โปรดดจดหมายของบชทสงถงวฒสมาชก Hagel ในหวขอ 3.1 ของรายงานฉบบน

96

ปท 26 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2551

ในทางกลบกน หากพจารณาจากทฤษฎโครงสรางและตวกระทำวา “โครงสราง” กเปนเงอนไขท “เปดโอกาส” ใหตวกระทำลงมอกระทำการไดดวย จะเหนไดวา ประธานาธบดบชและฝายบรหารกไดใช มต “Byrd-Hagel Resolution” เพออางเปนเหตผลอยางชอบธรรมในการปฏเสธพธสารเกยวโต และปทางไปสการแสวงหาผลประโยชนทางธรกจตอไป ดวยการจดตงคณะทำงานชดตางๆ ขนมา เชน จดตง Energy Task Force โดยใหนาย Cheney รองประธานาธบด (ซงเคยเปน CEO ของบรษทนำมน Halliburton) เปนประธาน เพอจดทำนโยบายและแผนขนมาใชแทนพธสารเกยวโต โดยมเนอหาสาระมงเนนการผลตนำมนและกาซใหมากขน อนญาตใหขดเจาะนำมนในพนท Alaska’s Arctic National Wildlife Refugee ได ฯลฯ จะเหนไดวา จากกรณทไดอธบายขางตน “ตวกระทำทางการเมอง”

นอกจากจะไดตระหนกสำนกรเทาทนเงอนไขบงคบเชงโครงสรางทมอย ตวกระทำยงไดสะทอนคดกลบ (Reflexive) ไมยอมถกจำกด กดดนจากโครงสรางอยางเฉอยชาและถกกระทำแตฝายเดยว แตไดอาศย “โครงสราง” เปนเครองมอในดานกลบ เพอสนบสนนเจตจำนงของตวกระทำในการขยายสรางผลประโยชนทางธรกจของตนเองและเครอขายตอไป (4) การวเคราะหตามทฤษฎการณจรภายใตเงอนไขเชงโครงสราง

(Structured Contingency)

สมมตฐานของทฤษฎการณจรภายใตเงอนไขเชงโครงสราง คอ “ดานหนง โครงสรางทางการและไมทางการนานาชนด กอตวเปนบรบทแวดลอมการกระทำของตวกระทำการเมอง ทวาอกดานหนง ตวกระทำทางการเมองกหาไดถกโครงสรางเหลานนผกมดเยยงทาสไม” (เกษยร, 2549: 20) หากวเคราะหการดำเนนนโยบายภายในประเทศของประธานาธบดบชเรองภาวะโลกรอน จะเหนแงมมทนาสนใจหลายประการตามทฤษฎการณจร จากขอมต “Byrd-Hagel Resolution” และผลการศกษาการประเมนทางเศรษฐศาสตรทไดจดทำไวในชวงรฐบาลคลนตน29 ประกอบกบความลมเหลวในการทำใหประเทศกำลงพฒนายอมรบพนธกรณลดกาซเรอนกระจกในพธสารเกยวโต สงเหลานเปนโครงสรางทางการและไมทางการทเปนบรบทแวดลอมและจำกดกรอบการดำเนนงานของรฐบาลบช 29ดรายละเอยดเรองการวเคราะหทางเศรษฐศาสตรไดในหวขอ 2.2.2 ของรายงานฉบบน

97

การเมองเรองสงแวดลอมในกระแสโลกาภวตน : วเคราะหนโยบายของสหรฐอเมรกาตอการแกไขปญหาภาวะโลกรอน

บณฑร เศรษฐศโรตม

ในเนอหาของนโยบายและแผนทบชประกาศในวนท 14 กมภาพนธ

2002 (Clear Skies & Global Climate Change Initiatives) มประเดนนาสนใจ

อยางยงเกยวกบเปาหมายการลดกาซเรอนกระจกทอยในนโยบายดงกลาว ฝายบรหาร

ของบชไดพฒนาตวชวดเปาหมายการลดกาซเรอนกระจก โดยเรยกวา “ความเขมขน

ในการปลอยกาซ” หรอ Emission Intensity ( โดยคดคำนวณจาก Emission /

Unit of GDP) แทนเปาหมายการลดกาซทคดเปนปรมาณตายตวตามทกำหนดไว

ในพธสารเกยวโต การใชดชน “ความเขมขนในการปลอยกาซ” จะทำใหสหรฐสามารถ

เพมการเตบโตทางเศรษฐกจตอไปได ไมถกจำกดเหมอนกรณหากยอมรบพธสารเกยวโต

ในขณะเดยวกน ฝายบรหารบชไดพยายามโนมนาว หวานลอมให

ประเทศตางๆ เชน จน คาซสสถาน อารเจนตนา ฯลฯ ไดยอมรบการลดกาซเรอน

กระจกโดยใช “Emission Growth Target Index” ซงมแนวคดในลกษณะเดยวกน

กบ “Emission Intensity”30 หากประเทศกำลงพฒนายอมรบตามขอเสนอของสหรฐ

จะชวยเพมความชอบธรรมใหกบสหรฐทจะผลกดนนำเอา “Emission Intensity”

มาเจรจาตอในเวทพธสารเกยวโตได และหากเปนผลสำเรจกจะมความสำคญอยางยง

ตอการอธบายใหเหตผล หากฝายบรหารจะเสนอเรองการใหสตยาบนพธสารเกยวโต

ตอการพจารณาของวฒสภาในอนาคต

จากปฏบตการทางการเมองของรฐบาลสหรฐ แสดงใหเหนวา “ตว

กระทำทางการเมอง” ไมไดถกโครงสรางตางๆ ผกมดเยยงทาส แตไดพยายามหา

ทางเลอกตางๆ เพอใหสมฤทธผลมากทสดตามเจตจำนง ภายใตเงอนไขขอจำกด

ทางโครงสรางทกดทบอย

3.3 ทศทางแนวโนมของนโยบายสหรฐฯ ตอการแกไขปญหาโลกรอนหลง

ยคประธานาธบดบช

ในฐานะทสหรฐเปนผผลตกาซเรอนกระจกปรมาณ 1 ใน 4 ของทงโลก

สหรฐจงมความสำคญมากตอการแกไขปญหาภาวะโลกรอนในเวทระหวางประเทศ

การเปลยนแปลงนโยบายพลงงานภายในประเทศและนโยบายดานภาวะโลกรอน

ของสหรฐจะมผลสะเทอนตอประเทศอนๆ อยางมาก ในป 2008 จะถงวาระ

30ดรายละเอยดการดำเนนงานของสหรฐในการผลกดนใช Emission Growth Target Index ในหวขอ 3 ของรายงานฉบบน

98

ปท 26 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2551

การเลอกตงประธานาธบดสหรฐอกครง หลงยคประธานาธบดบช มประเดนทนา

วเคราะหวาทศทางและแนวโนมทางนโยบายของสหรฐในเรองภาวะโลกรอนจะม

การเปลยนแปลงหรอไม อยางไร ?

จากการใหสมภาษณของ Dr.Watson ซงเปนผเจรจาอาวโสและผแทนพเศษของ

สหรฐเรองโลกรอนในชวงการประชม COP 8 ของ UNFCCC ทอนเดยในป 2002

ไดตอบคำถามเกยวกบเรองทสหรฐจะเขาเปนภาคพธสารหรอไมหลงจากหมด

ระยะเวลาของพนธกรณชวงแรกในป 2012 เขาไดตอบวาชดเจนวา สหรฐจะไมให

สตยาบนในป 2012 โดยใหเหตผลยำวา สหรฐจะไมยอมรบพธสารทมผลกระทบ

ตอเศรษฐกจอยางรนแรง และการเจรจาเรองพนธกรณในชวงทสองกยงไมมผลยต 31

อยางไรกตาม สำรฐคนอเมรกนสวนใหญทยงมความเคยชนกบความสะดวกสบาย

การใชรถสวนตว ผบรโภคชาวอเมรกนจงลงเลใจทจะจายเงนเพมขนสำหรบนวตกรรม

ดานสงแวดลอม เชน ไฟฟาทไดมาจากพลงงานทดแทน หรอ พลาสตกทยอยสลายได

อาหารอนทรย โดยทวไปแลว เรองสงแวดลอมยงถกมองวาเปนเพยงเรองหนงใน

การเมองสหรฐ มผมสทธออกเสยงไมมากนกทตดสนใจลงคะแนนจากเรองสงแวดลอม

(Bomberg, 2001:116-117)

มขอมลทนาสนใจวา ตามการสำรวจความคดเหนของ ABC News ทเผยแพร

ในวนท 11 เมษายน 2001 วาประชาชนอเมรกนจำนวน 61% คดวาสหรฐควรให

สตยาบนพธสารเกยวโต ในขณะท 26% เหนวาไมควรใหสตยาบน และจากการสำรวจ

ความเหนประชาชนรวมกนของ ABC News กบ Washington Post ในเดอนมกราคม

2001 พบวา 56% ของชาวอเมรกนมความเหนวา การปกปองสงแวดลอมมความสำคญ

กวาการกระตนความเตบโตดานเศรษฐกจ การสำรวจอกรายการหนงทเผยแพร

ในเดอนมนาคม 2001 พบวา มเพยงรอยละ 46 ของชาวอเมรกนทเหนชอบกบ

การจดการปญหาดานสงแวดลอมของบช (Lisowski, 2002: 114) ภายหลงการเกด

พายแคธารนา และประสบกบพายทอรนาโดถมากขนในป 2006 -2007 หากม

การสำรวจความคดเหนของชาวอเมรกนในปจจบน คาดวา จะมสดสวนผทสนบสนน

การใหสตยาบนพธสารเกยวโตเพมมากขน

31U.S. Climate Change and Energy Policies, 24 October 2002 (www.state.gov/g/oes/rls/rm/2002/14760.htm)

99

การเมองเรองสงแวดลอมในกระแสโลกาภวตน : วเคราะหนโยบายของสหรฐอเมรกาตอการแกไขปญหาภาวะโลกรอน

บณฑร เศรษฐศโรตม

อยางไรกตาม แมวาจะมเสยงเรยกรองจากประชาคมโลกดงขนมาอกครงใน

ชวงสองปน (2008-2009) เพอเรยกรองใหสหรฐดำเนนการแกไขปญหาโลกรอน

อยางจรงจง แตจากการศกษาทบทวนการดำเนนนโยบายของสหรฐในเรองการรบมอ

ปญหาโลกรอน และจากการวเคราะหจดยนของสหรฐโดยใชทฤษฎการเมองเปรยบเทยบ

แนวตางๆ จะเหนไดวา ในทายทสด หากสหรฐไมสามารถแกไขเนอหาในพธสารเกยวโต

ใหเปนไปตามวตถประสงคทสหรฐตองการได โดยเฉพาะในเรองการมสวนรวมอยาง

มความหมายของประเทศกำลงพฒนา และการใหประเทศกำลงพฒนาไดเขามาอยใน

ระบบการซอขายกาซเรอนกระจกระหวางประเทศ ซงจะมผลอยางมากตอการลดตนทน

ดำเนนการลดกาซเรอนกระจกของสหรฐ การเปลยนผนำจากประธานาธบดบชไปเปน

ประธานาธบดคนใหม ไมนามผลตอการเปลยนแปลงจดยนของสหรฐตอการเขารวม

เปนสมาชกพธสารเกยวโต ในความเหนของผเขยน การเปลยนแปลงนโยบายของสหรฐ

เรองภาวะโลกรอนขนอยกบผลการเจรจากำหนดกตกาโลกในเรองปญหาโลกรอน

ภายใตเวทอนสญญาการเปลยนแปลงสภาพภมอาศ (Post-2012 Regime) ทกำลง

มการเจรจาอยในขณะนเปนสำคญ

ในยคประธานาธบดโอบามา นโยบายเรองการแกไขปญหาโลกรอนของ

สหรฐอเมรกาจะมทศทางเปลยนแปลงไปจากนโยบายในชวงของประธานธบดบช

อยางไร เปนนโยบายอกเรองทประชาคมโลกกำลงเฝามองอย

ในยคของประธานาธบดบช สหรฐไดประกาศถอนตวจากพธสารเกยวโต แมวา

จะถกกดดน ถกประณามจากองคกรดานสงแวดลอมตางๆ แตตลอดชวงการบรหาร

ของบช นโยบายของสหรฐเรองพธสารเกยวโตกไมเปลยนแปลงไปจากเดม อยางไร

กตาม นโยบายหรอความคดเหนของสงคมสหรฐตอเรองการแกไขปญหาโลกรอน

ไมไดเปนเอกภาพ มลรฐหลายแหงไมเหนดวยกบนโยบายของรฐบาลกลาง บางมลรฐ

มนโยบายและกฎหมายทองถนออกมาเพอลดปญหาการปลอยกาซเรอนกระจก

แมกระทง มมลรฐ 12 แหงและอก 3 เมอง รวมทงองคกรสงแวดลอมหลายองคกร

ไดรวมตวกนลกขนมาฟองรองรฐบาลกลางทไมดำเนนการอยางจรงจงในการลด

การปลอยกาซเรอนกระจกภายใตกฎหมายคณภาพอากาศของสหรฐ (Clean Air Act)

ทงในประเดนการละเลยการควบคมกำกบการลดกาซเรอนกระจกตามกฎหมาย

100

ปท 26 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2551

การสงเสรมการลงทนททำใหเกดการปลอยกาซเรอนกระจกมากขน เปนการสะทอน

ใหเหนถงความตนตวทมากขนในระดบทองถนในสหรฐตอปญหาภาวะโลกรอน ทงน

เมอตนเดอนเดอนเมษายน 2550 ศาลฎกาของสหรฐไดลงมตในคดทรฐแมสซาชเซตส

ฟองดวยคะแนน 5 ตอ 4 ใหหนวยงานคมครองสงแวดลอมของสหรฐ (EPA)

ทบทวนนโยบายทจะไมควบคมการปลอยกาซคารบอนไดออกไซดและกาซอนๆ

จากรถยนตและรถบรรทกทออกใหมซงเปนสาเหตทำใหภมอากาศเปลยนแปลง

ในชวงการประชมภาคสมาชกอนสญญาการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศและ

พธสารเกยวโตครงท 14 (COP 14) ทโปแลนดเมอชวงตนเดอนธนวาคม 2551

(ในชวงนนรผลแลววาโอบามาชนะการเลอกตงประธานาธบด) ตวแทนของสมาชก

รฐสภาสหรฐหลายคนทมารวมประชมดวยในหองประชมยอยไดประกาศอยาง

ชดเจนวา สหรฐจะมบทบาทเชงรกมากขนในเรองการแกไขปญหาโลกรอน ไมทำหนาท

เพยงแคเสรฟกาแฟอยหลงหองอกตอไป

ผเขยนประเมนวาสหรฐจะไมเขารวมเปนภาคพธสารเกยวโต ชวงพนธกรณใน

พธสารเกยวโตมอยจนถงป 2012 ซงเหลอเวลาอกไมมากทสหรฐจะเขามาเกบเกยว

ผลประโยชนจากตลาดคาขายคารบอนหรอประโยชนในดานอนๆ เปาหมายของสหรฐ

ในเวลานนาจะมองไปทความตกลงฉบบใหม (Post-Kyoto Regime) ทจะออกมา

ในปลายป 2552 น

ทงน หากพจารณาจากเงอนไขของ “Byrd-Hagel Resolution” (Senate

Resolution 98) ประธานาธบดโอบามา มทางเลอกไดสองทาง ทางเลอกแรก คอ

แกไขมต Byrd-Hagel Resolution ในวฒสภา ซงนาจะทำไดไมยากเพราะมเสยง

ขางมากในรฐสภาอย

ทางเลอกทสองซงโอบามาและทมทปรกษานาจะเลอกเดนทางนมากกวา คอ

พยายามเขามามบทบาทในการเจรจา ผลกดนทำใหเนอหาของ Post-Kyoto Regime

มความสอดคลองกบเงอนไขของ Byrd-Hagel Resolution พยายามทำใหประเทศ

กำลงพฒนามพนธกรณในการลดกาซเรอนกระจกดวย เพอจะไดขยายตลาดคาขาย

คารบอนเครดต และลดตนทนของสหรฐในการลดกาซเรอนกระจก หรออยางนอย

ตองดงประเทศกำลงพฒนาทปลอยกาซเรอนกระจกในปรมาณสงๆ เชน จน อนเดย

ฯลฯ มารวมรบภาระมากขน

101

การเมองเรองสงแวดลอมในกระแสโลกาภวตน : วเคราะหนโยบายของสหรฐอเมรกาตอการแกไขปญหาภาวะโลกรอน

บณฑร เศรษฐศโรตม

เมอวนท 26 มถนายน 2009 ทผานมา สภาผแทนราษฎรของสหรฐไดผาน

รางกฎหมายทชอวา “American Clean Energy and Security Act of 2009”

(ACES 2009) ดวยคะแนนเสยง 219 ตอ 212 (งดออกเสยง 3 คน) โดยเปน

เสยงสนบสนนจาก สส. พรรคเดโมแครต 211 เสยง และจากพรรครพลบรกน 8 เสยง

รางกฎหมายดงกลาว ผลกดนและนำเสนอโดยนาย Henry Waxman และ

นาย Edward Markey สมาชกสภาผแทนราษฎรสงกดพรรคเดโมแครต และอยใน

คณะกรรมาธการพลงงานและพาณชย (House Energy and Commerce) รางกฎหมายน

เพงผานการพจารณาในคณะกรรมาธการพลงงานและพาณชยของสภาผแทนราษฎร

สหรฐอเมรกาเมอวนท 21 พฤษภาคม 2552 แสดงใหเหนถงความพยายามผลกดน

กฎหมายใหผานออกมาโดยเรว

ในรางกฎหมาย ACES 2009 มเนอหาเกยวกบ “การลดปญหาโลกรอน”

(Reducing Global Warming Pollution) โดยกำหนดแผนงานลดการปลอยกาซ

เรอนกระจกจากการใชไฟฟา อตสาหกรรมขนาดใหญ และกจกรรมอนๆ ทกฎหมาย

จะประกาศกำหนดขน (หนวยการผลตทปลอยกาซตำกวา 25,000 ตน CO2 equivalent/ป

จะไมอยภายใตบงคบของกฎหมายฉบบน) โดยเรมตนจากใหมเปาหมายลดลง 3%

จากระดบการปลอยในป 2005 ใหไดภายในป 2012 ลดลง 20% ในป 2020,

ลดลง 42% ในป 2030 และไปถงเปาหมายลดลง 83% ใหไดภายในป 2050

ประเดนทนาสนใจอยางยง คอ การลดกาซเรอนกระจกดงกลาวสามารถดำเนนการ

โดยใชกลไกสงเสรมใหมการลดการทำลายปาในประเทศกำลงพฒนา (REDD)

โดยตงเปาหมายไววา ภายในป 2020 จะลดการปลอยกาซเรอนกระจกจากการลด

การทำลายปาในประเทศกำลงพฒนาใหไดเทากบ 10% ของปรมาณกาซทปลอย

ในป 2005 ของสหรฐ

ภาพความเคลอนไหวเกยวกบปญหาโลกรอนทเหนไดในขณะน คอ แมวา

การเจรจาเวทพหภาคเรองปญหาโลกรอนยงไมไดขอสรปทชดเจน แตประเทศทมอำนาจ

ทางการเมองและเศรษฐกจสง เชน สหรฐอเมรกา สหภาพยโรป จะมการผลกดน

กฎหมายหรอมาตรการตางๆ ออกมาในลกษณะเปนมาตรการฝายเดยว (Unilateral

Measure) มาใชบงคบ ซงจะสรางผลกระทบและแรงกดดนกลบไปยงเวทการเจรจา

พหภาคในทายทสด

102

ปท 26 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2551

บรรณานกรม

เกษยร เตชะพระ. “แนวคดทฤษฎการเมองเปรยบเทยบในยคโลกาภวตน”. เอกสารประกอบการสอนวชาสมมนาวชาการเมองเปรยบเทยบ. 2/2549. หนา 1-22.

Aldy, E. Joseph. “Saving the Planet Cost-Effectively: The Role of Economic Analysis in Climate Change Mitigation Policy.” In Randall Lutter and Jason F. Shogren, eds. Painting the White House Green: Rationalizing Environmental Policy inside the Executive Office of the President. Washington, DC: Resources for the Future, 2004. Pp.89-118.

Bomberg, Elizabath. “ The US President Election : Implications for Environmental Policy,” Environmental Politics, 14:3 (Summer 2001), 115-121.

Boehmer-Christiansen, Sonja. “Investing Against Climate Change: Why Failure Remains Possible,” Environmental Politics, 11:3 (Autumn 2002), 1-30.

Damro, Chad, and Mendez, Luaces Pilar. “Emission Trading at Kyoto: From EU Resistance to Union Innovation,” Environmental Politics, 12:2 (Summer 2003), 71-94.

Gonzalez, A. George. “Local Growth Coalition and Air Pollution Controls: The Ecological Modernization of the US in Historical Perspective,” Environmental Politics, 11:3 (Autumn 2002), 121-144

Lisoowski, Michael. “Playing the Two-Level Games: US President Bush’s Decision to Repidiate the Kyoto Protocol,” Environmental Politics, 11:4 (Winter 2002), 101-119.

Lutter, Randall, and Shogrun, F. Shogrun. Painting the White House Green: Rationalizing Environmental Policy inside the Executive Office of the President. Washington, DC: Resources for the Future, 2004.

Pizer, A. William. “A Tale of Two Policies: Clear Skies and Climate Change.” In Randall Lutter and Jason F. Shogren, eds. Painting the White House Green: Rationalizing Environmental Policy inside the Executive Office of the President. Washington, DC: Resources for the Future, 2004. Pp.10-45.

Toman, A. Michael. “Economic Analysis and the Formulation od U.S. Climate Policy.” In Randall Lutter and Jason F. Shogren, eds. Painting the White House Green: Rationalizing Environmental Policy inside the Executive Office of the President. Washington, DC: Resources for the Future, 2004. Pp.67-88.

บทท 3เทศบาลเมองทาขาม จงหวดสราษฎรธาน

เทศบาลนาอยอยางยงยน

ทศพล งานไพโรจน

104

ปท 26 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2551

3∫∑∑’Ë เทศบาลเมองทาขาม จงหวดสราษฎรธาน

เทศบาลนาอยอยางยงยน* ทศพล งานไพโรจน **

* บทความนไมมการอางองขอมลจากแหลงใดๆ เพราะเปนการเลาเรองจากประสบการณในการปฏบตงานของผเขยน ** นายกเทศมนตรเมองทาขาม

บทคดยอ

เทศบาลเมองทาขาม อำเภอพนพน จงหวดสราษฎรธาน นบเปนองคกรปกครอง

สวนทองถนทมรางวลมากมายในดานการบรหารจดการดเดนของประเทศ รางวลดาน

การจดการดานสงแวดลอม การศกษา และการบรหารองคกรดานความโปรงใส และ

สงเสรมการมสวนรวมของประชาชน

การบรหารงานในองคกรเทศบาล เนนการดำเนนงานแบบมสวนรวมและรบฟง

ความคดเหนจากทกภาคสวน เพอนำมาเปนแนวทางในการบรหารกจการของเทศบาล

ควบคกบการบรหารงานภายในองคกรใหเกดความสมดลรวมกน โดยมความคด

เปนพนฐานในการบรหารวา ทกคนในองคกรตงแตระดบลางสดถงผบรหารระดบสง

ตองรวมกนคด รวมกนทำ รวมกนตรวจสอบ และรวมกนรบผดชอบ สวนนอกองคกร

ของเทศบาลกใหความสำคญกบกลมอาชพตางๆ ใหเขามามสวนรวมในการดแล

รกษาสงแวดลอม เกษตรของคนเมอง หรอการบรรเทาสาธารณภย ทงนเพอใหม

จดมงหมายรวมกนในการยกระดบคณภาพชวตของประชาชนในเขตเทศบาลใหด

อยางยงยนตลอดไป

Abstract Tha-Kham Municipality, Poonpin District, Suratthani Province is a local

administrative organization that has received various award of excellence in

105เทศบาลเมองทาขาม จงหวดสราษฎรธาน เทศบาลนาอยอยางยงยน

ทศพล งานไพโรจน

administrative management of Thailand, in environmental management,

education in the organizational management transparency, and in the promotion

of people participation.

Administration in the municipality emphasizes management with participation

and hearing from all people involved as a guideline for administration,

together with the managing of the internal organization to get equilibrium.

The management is based on the idea that everybody in the organization

from bottom-up must share idea; pool efforts, check and balance, and share

responsibility. As for the outer of the organization, various professional groups

must be invited to participate in overseeing the environment, agriculture for

the city dwellers or the disaster mitigation in order to improve and sustain

the municipal people’s quality of living.

1. บทนำ

เทศบาลเมองทาขาม จงหวดสราษฎรธาน นบเปนองคกรปกครองสวนทองถน

เปนตวอยางทด เนองจากเปนองคกรทมการจดการดานสงแวดลอม การบรหารจดการ

องคกรทเนนความโปรงใส โดยใหความสำคญกบทกภาคสวนเขามามสวนรวมกบ

การบรหารและการจดการ หากองคกรปกครองสวนทองถนอนๆ ใชหลกคดหรอ

การปฏบตงานของเทศบาลเมองทาขามเปนแนวทาง ยอมสงผลใหการบรหารจดการ

ของทองถนนนนาจะประสบผลสำเรจตามเจตนารมณของผบรหารแตละองคกรได

วตถประสงคของบทความจงเปนการกลาวถงสภาพพนทของเทศบาลเมอง

ทาขาม รปแบบการบรหาร การสรางขบวนการมสวนรวมทกภาคสวน โดยเฉพาะ

ภาคประชาชนตอการจดการปญหาสงแวดลอม การบรรเทาสาธารณภย การปลกฝง

ความรกทองถนใหกบประชาชนและคนรนหลงๆ ในรปแบบทสงเสรมการเขาใจเรยนร

จากสอใกลตว ทอยในทองถนทตองสมผสตามวถชวตในแตละวน ทงนการดำเนนงาน

ใหบรรลในการภารกจตางๆ ไดมการจดแผนพฒนาทเนนรปธรรม

106

ปท 26 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2551

2. สภาพทวไปของเทศบาลเมองทาขาม คณะผบรหารและการ

บรหารงาน

เทศบาลเมองทาขาม ตงอยทอำเภอพนพน จงหวดสราษฎรธาน ไดรบการยกฐานะ

จากสขาภบาลทาขาม เปนเทศบาลตำบลทาขาม เมอวนท 15 เมษายน 2529 และ

เปดทำการเมอวนท 5 มถนายน 2529 โดยใชอาคารหองประชมสขาภบาลทาขามเปน

สำนกงานชวคราว ตอมาไดมพระราชกฤษฎกาเปลยนแปลงฐานะจากเทศบาลตำบล

ทาขาม เปนเทศบาลเมองทาขาม เมอวนท 20 ธนวาคม 2543 สงผลใหการบรหารงาน

จากรปแบบคณะเทศมนตร จะตองเปนการบรหารงานเลอกตงนายกเทศมนตรโดยตรง

ตามบทบญญตของพระราชบญญตเทศบาล 2496 (แกไขเพมเตม ฉบบท 11

พ.ศ. 2543)

2.1 สภาพทวไปของเทศบาลเมองทาขาม

เทศบาลเมองทาขามเปนชมชนขนาดใหญแหงทสองของจงหวดรองจากเทศบาล

นครสราษฎรธาน มพนท 14.10 ตารางกโลเมตร ลกษณะพนทตอนใตเปนทสง

ตอนเหนอเปนทราบตงอยรมแมนำตาป มอาณาเขตทศเหนอตดตอตำบลวดประด

อำเภอเมอง จงหวดสราษฎรธาน ทศตะวนตก ตดตอตำบลพนพน และตำบลทาขาม

มประชากร 20,218 คน ชาย 10,027 คน หญง 10,364 คน มบาน 7,860

หลงคาเรอน มความหนาแนนของประชากร 1,446 คนตอตารางกโลเมตร (ขอมล ณ

วนท 31 ตลาคม 2548) ประชากรในเขตเทศบาลประกอบอาชพคาขาย รบจาง และ

เกษตรกรรม สวนทมความหนาแนนของอาคารมากทสดอยทางตะวนออกของแมนำตาป

ตอเนองไปตามเสนทางสายหลกของชมชนซงมจำนวนชมชนทงหมด 22 ชมชน

2.2 คณะผบรหาร

ในปจจบน (ป 2551) คณะผบรหารเทศบาลเมอง ประกอบดวย

นายทนงศกด ทวทอง นายกเทศมนตร

นายจมพล ชลกรณชวงศ รองนายกเทศมนตร

นายทศพล งานไพโรจน รองนายกเทศมนตร

(ปจจบนดำรงตำแหนงนายกเทศมนตร)

นายเกษยร ประเสรฐสข รองนายกเทศมนตร

นางจารพรรณ สรยาภรณ ปลดเทศบาล

107เทศบาลเมองทาขาม จงหวดสราษฎรธาน เทศบาลนาอยอยางยงยน

ทศพล งานไพโรจน

2.3 การบรหารงานในองคกรเทศบาลเมองทาขาม

ภายใตการบรหารงานของคณะผบรหารนำโดย นายทนงศกด ทวทอง นายก

เทศมนตรเมองทาขาม ซงดำรงตำแหนงการเปนนายกเทศมนตรตำบลทาขามในป

พ.ศ. 2539-2543 และดำรงตำแหนงนายกเทศมนตรเมองทาขามตงแต พ.ศ. 2544

จนกระทงปจจบน ตดตอกนสามสมย โดยยดหลกการบรหารงานแบบมสวนรวม และ

รบฟงความคดเหนจากทกภาคสวน เพอนำมาเปนแนวทางในการบรหารกจการของ

เทศบาล ควบคกบการบรหารงานภายในองคกรใหเกดความสมดลรวมกน โดยม

พนฐานความคดวาทงองคกรภายในเทศบาล คอ พนกงาน ลกลาง และองคกร

ภายนอกเทศบาลคอ ภาคประชาชน ตอง รวมกนคด รวมกนทำ รวมกนตรวจสอบ

และรวมกนรบผดชอบ

ถาสมมตวาองคกรเหมอนกบรางกายของมนษยทตองประกอบดวยสวนศรษะ

สมอง แขน ขา ลำตว ดงนนหนวยงานตางๆ ของเทศบาลกเปรยบเสมอนสวนสำคญ

ของรางกายทตองประกอบกนอยางสมบรณและมประสทธภาพ เสมอนรางกายทม

อาการครบ 32 ประการ การขบเคลอนการทำงานขององคกรจงเสมอนการเคลอนไหว

ของรางกาย ทตองใชประสาททกสวนในการใชงานนนเอง ดงนน สำนกปลด กองชาง

กองคลง กองสาธารณสขและสงแวดลอม กองการศกษา กองวชาการ และกอง

สวสดการสงคม กคออวยวะในรางกายทเปรยบเทยบกนระหวางองคกรกบมนษย ดงนน

กจกรรมหรองานใดๆ ของเทศบาลเมองทาขาม กองทรบผดชอบจงเปนเจาภาพหลก

ททำงานรวมกนกบกองฝายตางๆ ทเปนสวนสนบสนนอยางสามคค เพราะรในบทบาท

หนาทการทำงานรวมกน เชน การจดงานวน “วชรวชาการ” เปนกจกรรมการแขง

ขนทกษะทางวชาการทเทศบาลเมองทาขามเปดโอกาสใหเดกนกเรยนในจงหวด

สราษฎรธานทกสงกด เขารวมการแขงขนทกษะทางวชาการ โดยการการศกษาเปน

เจาภาพหลก ขณะทกองอนๆ จะเขามารบผดชอบงานในสวนตางๆ เสมอนเปน

เจาภาพรวมกน ผอำนวยการกองตางๆ จะเปนหวหนาชดในการกำกบดแลศนย

การแขงขนตางๆ ไมปลอยใหกองการศกษาทำงานแตโดยลำพง หรอในกรณตวอยาง

การจดงาน 22 ป เทศบาลเมองทาขาม กองสวสดการและสงคม เปนเจาภาพหลก

ในการจดกจกรรม ขณะทกองอนๆ กจะมารวมเปนเจาภาพในกจกรรมตางๆ แม

กระทงการรบผดชอบในงบประมาณของโครงการทสนบสนนการจดกจกรรม มปลอย

108

ปท 26 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2551

ใหกองสวสดการและสงคมทำงานแตเพยงลำพง เพราะมความเชอมนวาองคกรของ

เทศบาลเมองทาขาม คอองคกรของอวยวะมนษยททกชนสวนตองขบเคลอนพรอมกน

เรยกทฤษฎนวา ทฤษฎลงแขก

นอกจากความสำคญของทฤษฎดงกลาว การปรบทศนคตดานการทำงานโดย

ลดความเปนราชการออกไปใหมากทสด มงสรางทศนคตของคนทำงานใหมความ

รสกวาทกคนเปนผรวมงาน มใชผบงคบบญชา มใชผใตบงคบบญชา แตถกกำหนด

ดวยบทบาทความรบผดชอบตามหนาท ทตองทำงานกนแบบพนอง เปดโอกาสให

ทกคนลดพนทความคดของงานหนาทหลก แตเพมพนทของงานคดเองใหมากขน

โดยสนใจ ผล ของงานมากกวา วธการ ภายใตขอกฎหมายกำหนด

เพอใหเกดกระบวนการเรยนรรวมกน เทศบาลฯ ไดมการประชมหวหนาฝาย

บรหารทกวนจนทร/ตนสปดาห ประชมพนกงานเทศบาล และพนกงานจางเดอนละครง

เพอปรกษาหารอ สรปปญหา การดำเนนการโครงการตางๆ เพอสรางสรรคผลงานให

เปนประโยชนแกประชาชนไดอยางรวดเรว และมประสทธภาพทสด และใหทกกอง

มการสรปผลงานเปนเอกสาร และรปแบบนำเสนอ เสนอทประชมพนกงานอยางนอยปละ

1 ครง เพอใหทกกองไดทราบผลงานของทกกอง แลกเปลยนซงกนและกน รบรรวมกน

และนำไปปรบปรงการปฏบตงานของแตละกอง เพอใหเปนประโยชนตอประชาชน

มากทสด

2.4 นายกเทศมนตรไมกำกบดแลหนวยงานใดโดยเฉพาะ

การกระจายอำนาจของนายกเทศบาลเมองทาขาม เปนปจจยหนงทกอใหเกด

การทำงานทคลองตว รวดเรว แกปญหาไดทนทวงท กรณเชนนเทศบาลเมองทา

ขามม 7 สวนราชการ นายกเทศมนตรมอบอำนาจใหรองนายกเทศมนตรคนท 1

ควบคมกำกบดแลกองชาง และกองคลง รองนายกเทศมนตรคนท 2 ควบคมกำกบ

ดแลกองการศกษา กองวชาการ และกองสวสดการสงคม สวนรองนายกเทศมนตร

คนท 3 ควบคมกำกบดแลกองสาธารณสขและสงแวดลอม และสำนกปลด โดย

นายกเทศมนตรมไดควบคมกำกบดแลกองใดกองหนงเปนการเฉพาะแตอยางใด

นอกเหนอจากการมอบอำนาจใหรองนายกเทศมนตรมอำนาจลงนามในสญญา และ

อนมตการจดซอจดจางในวงเงนไมเกน 2,000,000 บาท จากเดม 200,000 บาท

109เทศบาลเมองทาขาม จงหวดสราษฎรธาน เทศบาลนาอยอยางยงยน

ทศพล งานไพโรจน

2.5 การสรางการมสวนรวมและสรางความโปรงใส

ในอดตทผานมาเรามกประสบปญหากบการพฒนาทไมตรงทศทาง เชน ทองถน

ไปดำเนนการกอสราง หรอจดทำโครงการทไมตรงตอความตองการของประชาชน

ทำใหมปญหาเรองการสนเปลองงบประมาณ เทศบาลเมองทาขามไดนำเอาแนวคด

ทวา รวมคด รวมทำ รวมตรวจสอบ และรวมรบผดชอบ โดยเรมจากการตงคณะ

กรรมการจดทำแผนชมชน โดยแบงเปน 3 กลมตามลกษณะพนทแบงเขตเลอกตง

มองใหนายกเทศมนตร รองนายกเทศมนตร สมาชกสภา พนกงานเทศบาล เปน

ผรบผดชอบประจำกลม ประชมปรกษาหารอกบชมชนแตละชมชน ระดบความคดเหน

และสงทประชาชนตองการ และอธบายถงความเปนไปไดหรอไมไดอยางไรในแตละ

โครงการ เชน ปญหาทขดของ หรอแนวทางการประสานโครงการทนอกเหนออำนาจ

และความรบผดชอบของเทศบาล อนจะสรางความเขาใจใหดยงขนเพอนำมาจดทำเปน

แผนชมชน และแผนพฒนาเทศบาลและจดสงใหชมชนไดรบทราบตอไป

เมอโครงการตางๆ ถกแปลงออกมาเปนเทศบญญตนำมาปฏบตใช การสราง

ความโปรงใส จงเปนหวใจสำคญหนงทตองใหประชาชนและผเกยวของรบทราบถง

กลไกและการดำเนนการจดซอจดจาง โดยแจงขาวสารการประกาศสอบราคาของ

โครงการตางๆ ใน www.takhamcity.go.th เพอใหผสนใจไดรบทราบวามโครงการ

ใดบางทเทศบาลจะดำเนนการจดซอจดจาง นอกจากการประชาสมพนธเสยงตามสาย

สอวทย หนงสอพมพ และปดประกาศ ณ ปายประชาสมพนธในชมชนทง 22 ชมชน

เมอดำเนนการจดซอจดจางแลว จะนำเอกสารตางๆ รายงานใหประชาชนทราบทาง

อนเตอรเนตเชนเดยวกนวาผลการจดซอจดจาง รายชอผซอ/ผยนซอง สญญาการ

จดซอจดจางเปนเชนใด สามารถตรวจสอบได เมอการจดซอจดจางทใหคณะกรรมการ

ชมชนรวมเปนกรรมการเปดซองสอบราคา กรรมการตรวจรบการจางทเทศบาล

เมองทาขามดำเนนการมาตงแตป พ.ศ. 2545 กอนทจะมหนงสอสงการใหประชาชน

รวมเปนกรรมการดงกลาวแลว การดำเนนงานคงไมหยดเพยงเทาน หลงจากทม

การจดซอจดจาง ในกรณงานกอสรางโครงสรางพนฐานจะนำเอาแบบแปลนของ

โครงการตางๆ ปดประกาศ ณ บานประธานชมชนหรอทเหมาะสมเพอใหประชาชน

ไดตรวจสอบคณภาพของงานอกทางหนง รวมทงสรางความเขมแขงใหเกดขนในภาค

ประชาชน

110

ปท 26 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2551

2.6 การจดทำแผนพฒนาเทศบาลเมองทาขาม

การจดทำแผนพฒนาเทศบาล เปนเครองมอสำคญทจะชวยใหองคกรปกครอง

สวนทองถน ไดพจารณาอยางรอบคอบใหเหนถงความเชอมโยงระหวางแนวทาง

การดำเนนงานตางๆ ทอาจมความเชอมโยงและสงผลทงในเชงสนบสนน และเปน

อปสรรค เพอใหเทศบาลสามารถนำมาตดสนใจกำหนดแนวทางการดำเนนงานและ

ใชทรพยากรการบรหารของทองถนอยางมประสทธภาพและบงเกดประโยชนสงสด

แกประชาชน

เทศบาลเมองทาขามเรมจดทำแผนพฒนาครงแรกในปงบประมาณ 2530

โดยจดทำแผนพฒนาเทศบาลระยะปานกลาง 5 ป (พ.ศ. 2530-2534) และ

แผนพฒนาประจำป 2530 โดยในการจดทำแผนพฒนาเทศบาล ไดคำนงถงศกยภาพ

ของเมอง ปญหา และความตองการของประชาชน และนโยบายในระดบตางๆ มา

เปนประเดนหลกในการพฒนา

ตอมาในปงบประมาณ 2535 เทศบาลเมองทาขามไดเรมจดทำจดหมายและ

แนวทางการพฒนาระยะยาว 15 ป (พ.ศ. 2535-2545) เพอใชเปนแนวทางการจดทำ

แผนพฒนาระยะปานกลาง 5 ป และแผนพฒนาประจำป

จนกระทงปงบประมาณ 2548 เทศบาลเรมมการจดทำ “แผนยทธศาสตร

การพฒนา” เพอใชเปนแนวทางการจดทำแผนพฒนา 3 ป ซงแผนพฒนา 3 ป ท

เรมดำเนนการคอ แผนพฒนา 3 ป (พ.ศ. 2548-2550) โดยจะมการดำเนนการ

ทกปจนกระทงถงปจจบน

เทศบาลใหความสำคญกบการตดตามผลกระทบ หรอรบฟงเสยงของประชาชน

หลงจากการดำเนนโครงการพฒนาตางๆ ของเทศบาล โดยงานวเคราะหนโยบาย

และแผนแจงใหแตละกองรายงานการตดตามและประเมนผลแผนพฒนาตลอดจน

ความพงพอใจของประชาชน ซงไดสำรวจความคดเหนของประชาชนทง 22 ชมชน และ

สรปรายงานผลใหสภาเทศบาลทราบเพอนำมาเปนแนวทางในการพฒนาเทศบาลตอไป

เทศบาลสนบสนนการมสวนรวมของประชาชนปรบปรงและภาคอนๆ ในการ

วางแผนพฒนาเทศบาล และนำปญหาความตองการของประชาชนและภาคอนๆ บรรจ

ลงในแผนพฒนาเทศบาล โดยไดนำแผนชมชนมาเปนแนวทางในการจดทำแผนพฒนา

111เทศบาลเมองทาขาม จงหวดสราษฎรธาน เทศบาลนาอยอยางยงยน

ทศพล งานไพโรจน

และนอกจากนนเทศบาลยงไดมการตงประชาคม และคดเลอกตวแทนประชาคม

เขารวมคณะกรรมการชดตางๆ ในการจดทำแผนพฒนาเทศบาล ดงน

1. คณะกรรมการพฒนาเทศบาลเมองทาขาม

2. คณะกรรมการสนบสนนการจดทำแผนพฒนาเทศบาล

3. คณะกรรมการตดตามประเมนผลแผนพฒนาเทศบาล

นอกจากนเทศบาลยงมชองทางทหลากหลายในการใหขอมลขาวสารตางๆ

แกประชาชน เพอใหประชาชนมความร ความเขาใจเกยวกบอำนาจหนาทของเทศบาล

และสทธหนาทของประชาชนตอเทศบาล อนจะกอใหเกดการมสวนรวมในการพฒนา

เทศบาลของประชาชนในชมชน อาท หองขอมลขาวสาร บอรดประชาสมพนธ

ปายประชาสมพนธ วารสารเทศบาล ขาวเทศบาล ระบบกระจายขาวไรสาย รถ

ประชาสมพนธ เวบไซต

3. เทศบาลเมองทาขาม บนเวทการศกษาเรยนรและพฒนา

จากนโยบายการพฒนาเมองทาขาม ภายใตการบรหารงานของนายทนงศกด

ทวทอง นายกเทศมนตรและทมงาน ไดมงเนนใหความสำคญตอการพฒนาเมองใหคง

ความนาอยอยางยงยนดานกายภาพ สงแวดลอม และคณภาพชวตของคนในเมอง

คณภาพชวตคน เปนประเดนสำคญทถกหยบยกขนมาพดคยถงแนวทางการ

สรางเมอง และสงคมเมองทาขามใหเกดคณลกษณะอนพงประสงค การพฒนาคณภาพ

ชวตคน จงมหลายแนวทางทงดานการสงเสรมอาชพ ดแลสขลกษณะ การปรบปรง

พฒนาสงแวดลอม แตประเดนทสำคญยงคอ การพฒนาคณภาพการศกษา ใหกบ

เดกและเยาวชนทจะตองเตบโตเปนบคลากรทสำคญของเมอง

นบตงแตป พ.ศ. 2545 เปนตนมา เทศบาลเมองทาขาม โดยสภาเทศบาลไดม

มตใหจดตงโรงเรยนเทศบาลเมองทาขาม 1, 2 และ 3 เพอใหบรการดานการศกษา

ในระบบโรงเรยนแกเดกและเยาวชนในเขตเทศบาลเมองทาขาม ดวยความมงหวง

วาบานเมองและสงคมทจะเดนไปสการพฒนาอยางยงยนและถกทศทาง จำเปนอยางยง

ตองพฒนาดานการศกษาควบคคณธรรม จรยธรรมใหกบเดกและเยาวชนในทองถน

ใหมากพอ โดยในสภาพความเปนจรงของสงคมตองยอมรบวาทกครวเรอนประสงค

112

ปท 26 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2551

ใหมโรงเรยนดๆ สกหนงแหงเพอบตรหลานไดเขาเรยน แตปจจยสำคญคอ ฐานะ

ทางการเงน ททำใหหลายครอบครวตองมภาระหนสน หรอบตรหลานหมดโอกาส

ทางการศกษาอยางนาเสยดาย การกอกำเนดโรงเรยนเทศบาลเมองทาขาม จงเรมขน

ตงแตวนนน กระทงวนนในปการศกษา 2551 เทศบาลเมองทาขามมโรงเรยนสงกด

ในเทศบาลจำนวน 4 แหง เปดทำการเรยนการสอนตงแตชนอนบาล กระทงถง

มธยมศกษาปท 1 ขณะทอก 2 ศนยพฒนาเดกเลกคอ ศนยพฒนาเดกเลกชมชน

ฝายทา และศนยพฒนาเดกเลกบานบนควน มหนาทดแลพฒนาการดานวยเยาวของ

เดกอาย 3 ขวบ ดวยระบบและบคลากรทมคณภาพมาตรฐาน โดยมรางวลศนย

เดกเลกตนแบบประจำจงหวดสราษฎรธาน ป พ.ศ. 2547 และรางวลศนยเดกเลก

ตนแบบประจำจงหวดสราษฎรธาน ป พ.ศ. 2548 เปนการนต

3.1 นกเรยนเหมอนกนแตทำไมไมเหมอนกน

จากการบรหารการศกษาในระบบโรงเรยน คณะผบรหารเทศบาลเมองทาขาม

มองตอไปในอนาคตวา การศกษาเปนเรองของการพฒนาคนใหมคณภาพเพอสวย

อนาคตทมนคงและยงยนในการดำรงตนในสงคมอยางมความสข ตงแตปการศกษา

2549 เปนตนมา ไดทำการศกษาวจยพบวา เดกนกเรยนสวนใหญมปญหาดานการเรยน

เชน ความสามารถดานการเรยนร ตอบสนองตำ อนอาจเกดจากสภาวะทางรางกาย

จตใจ สงคม หรอสงแวดลอม ความบกพรองดานการเรยนรสะกดคำ การอาน การคำนวณ

เกดจากการทำงานผดปกตของสมอง ซงเราไมสามารถมองเหนปญหานดวยตาเปลาได

ซงเรยกวา ความบกพรองดานการเรยนร (Learning Disorders หรอ L.D.) และ

สมาธสน (Attention Deficit Hyperactivity Disorder หรอ ADHD) และปญหา

เหลานจะสงผลกระทบตอการเรยนหนงสอของเดกอยางยง เมอเดกเกดความไมร

เนองจากความบกพรองดานการเรยนรของเขาเอง ครไมเขาใจถงสาเหตและวธแก

ปญหา ผลกรรมทตกจงไปอยทเดกฝายเดยวดวยขอหา เดกเกเร เดกดอ และเดก

โง....ทายสดเดกไมอยากเรยนหนงสอ และแสดงปมเดนออกมาเพอลบปมดอยของ

ตนเองอนสงผลใหเกดปญหาสงคมในปจจบน

ดวยแนวคดทวา นกเรยนเหมอนกน แตทำไมไมเหมอนกน จงเปนหนาทของเทศบาล

เมองทาขาม ทตองการจดการการศกษาเพอหาทางออกใหกบเดกเหลาน ดวยการ

ประสานความรวมมอกบหนวยงานจตแพทยเดกและวยรน โรงพยาบาลสวนสราญรมย

113เทศบาลเมองทาขาม จงหวดสราษฎรธาน เทศบาลนาอยอยางยงยน

ทศพล งานไพโรจน

ดานวชาการและบคลากรเรมตนพฒนาการศกษาเพอเดกกลมนภายใตโครงการ

สขภาพจตในโรงเรยน โดยเรมดำเนนการกจกรรม

(1) คดกรองเดกโดยจตแพทยเดก โรงพยาบาลสวนสราญรมย

(2) อบรมใหความร ความเขาใจกบครรายวชาเกยวกบเดกบกพรองดาน

การเรยนรและวธการสอน

(3) อบรมทำความร ความเขาใจกบผปกครองเดกเฉพาะราย

(4) คดเลอกครการศกษาพเศษ และจดทำหองเรยนพเศษ

(5) ทำแผนการเรยนเฉพาะบคคล (IEP)

(6) ดำเนนการสอนตามแผนการเรยนเฉพาะบคคล

(7) ประเมนและตดตามผล

แมวาการดำเนนงานทผานมากระทงปจจบน ความทมเทของบคลากรทงผบรหาร

เทศบาล ผบรหารโรงเรยน คณะคร ผปกครองโรงเรยนเทศบาลเมองทาขาม ดวย

การจดการเรยนการสอนแผนการเรยนเฉพาะบคคล การใชหองเรยนสำหรบเดกพเศษ

เหลาน ทำใหกลมนกเรยนในโรงเรยนเทศบาลเมองทาขาม 1 ไดรบการแกปญหา

มพฒนาการดานการเขยน อาน และแรงจงใจในการเรยนดขน และเดกไดรบโอกาส

ทางการศกษาอยางเทาเทยม แกไขปญหาเฉพาะทางได เพออนาคตเดกและเยาวชน

ในโอกาสการเรยนตอและใชชวตขางหนาอยางสมบรณ ตามเจตนารมณของ

พระราชบญญตการศกษา พ.ศ. 2542 และพระราชบญญตการจดการศกษาสำหรบ

คนพการ พ.ศ. 2551

วนน...เดกนกเรยนเหมอนกน ตองไดรบสทธการศกษาเหมอนกน

3.2 การศกษาไมใชอยแตในหองเรยน

เทศบาลเมองทาขาม มงจดบรการการศกษาอยางหลากหลายนอกจากการสราง

โรงเรยนในสงกดเทศบาลจำนวน 4 แหงแลว การสรางนสยรกการอานจงเปนแนว

นโยบายหนงของคณะผบรหาร ทมงหวงใหเดก เยาวชนและประชาชนในเขตเทศบาล

เมองทาขามไดเขาสแหลงเรยนรในรปแบบงายๆ เชน

หองสมดเดกและครอบครว จำนวน 2 แหง คอ หองสมดเดกและครอบครว

หมบานธารทพย และหองสมดเดกและครอบครวชมชนทาลอน เพอบรการหนงสอ

นทาน เกมส ของเลน และหนงสอทวไปสำหรบเดก เยาวชน และประชาชนไดใช

บรการในวนเวลาวางจากภารกจตางๆ นอกจากการบรการเลานทานใหเดกฟงในสวน

114

ปท 26 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2551

สาธารณะภายใตโครงการ นทานในสวน

คนทาขามรกการอาน เพอสงเสรมใหคนทาขามมนสยรกการอานหนงสอใน

วนเวลาทรอการเดนทาง ณ จดจอดรถประจำทาง หรอควรถจกรยานยนตรบจาง

โดยใชกลองเลกๆ ทำเปนตหนงสอตดตงในศาลารอรถโดยสาร หรอควรถจกรยานยนต

รบจาง เพอนำหนงสอทใครกสามารถนำมาบรจาคใหผอานไดแบงปนอานกน หรอ

ใครทสนใจหนงสอในตดงกลาวสามารถนำกลบบานได โดยมแนวคดวา อยากได

เอาไปอยากใหเอามา ทำใหผทมารอโดยสารรถสามารถแสวงหาความรจากหนงสอ

ในระยะเวลาอนสนได โครงการนเรมดำเนนการตงแตวนท 1 เมษายน 2547 ซงเปน

วนคลายวนพระราชสมภพของสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร

พระองคมพระอฉรยภาพดานการประพนธ และการอานหนงสอเปนอยางยง เปนตน

มาตอเนองถงปจจบน

เลาเรองเมองทาขามทปายรถ อกโครงการหนงทเทศบาลเมองทาขาม ตองการ

สอสารใหประชาชนทวไปไดรจกและยอนรำลกถงอดตของเมอง และววฒนาการ

การเปลยนแปลงของสถานทตางๆ โดยนำเอาปายโฆษณาเดมทมภาพดารานกรอง

เปนนายแบบนางแบบนน เปลยนเปนบนทกความทรงจำของเมองดวยภาพถายในอดต

เปรยบเทยบปจจบน จำนวน 21 ปาย อกทงคนในทองถนไดรำลกถงชวตความเปนอย

ของเมองในอดตบอกเลาสลกหลานรนตอรน พรอมกบการสรางอตลกษณใหกบ

เมองทาขาม ถอเปนคณคาทสำคญยงสำหรบการเรยนรทไมเคยหยดนงของคนทาขาม

รปท 1-2 การเลาเรองของเมองทาขามบรเวณทพกหรอศาลารถประจำทาง

115เทศบาลเมองทาขาม จงหวดสราษฎรธาน เทศบาลนาอยอยางยงยน

ทศพล งานไพโรจน

วชรวชาการ วชาการเพอเดกสราษฎรธาน หลายคนคงเคยไดยนและรวา

ทกวนท 25 พฤศจกายน ของทกปเปน วนประถมศกษาแหงชาต โดยถอเอาวนคลาย

วนสวรรคตของพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว ผตราพระราชบญญต

ประถมศกษา พ.ศ. 2423 อนเปนการวางรากฐานการศกษาอยางเปนแบบแผน

คงจำไดวาวนดงกลาวนน มกจกรรมการแขงขนทกษะทางวชาการ และแสดงผลงาน

ดานการศกษาของโรงเรยนตางๆ ตอมาไดมการปฏรปการศกษาตามพระราชบญญต

ระเบยบบรหารราชการกระทรวงศกษาธการ ทหลอมรวมสำนกงานคณะกรรมการ

ประถมศกษา เขากบกรมวชาการและกรมสามญศกษาเปน สำนกงานคณะกรรมการ

การศกษาขนพนฐาน นบแตนนมา วนประถมศกษาจงหายไปจากสารระบบการศกษาไทย

อยางนาเสยดาย

ตงแตป พ.ศ. 2549 เปนตนมา เทศบาลเมองทาขาม ตระหนกถงเรองนดวา

การศกษาเปนเครองมอหนงทจะนำพาเยาวชนของชาตสเปาหมายของชวตได ดงนน

สงสำคญทจะใหเดกและเยาวชนเหลานนไดประเมนผล ฝกฝนตวเองจงตองมเวท

สำหรบการศกษาใหพวกเขาไดแสดงออก และประเมนตนอยางมคณภาพ คณะผบรหาร

และบคลากรทางการศกษาจงรวมแรงรวมใจกนจดกจกรรมการศกษาเพอเดกสราษฎรธาน

ทงจงหวด โดยประสานความรวมมอกบองคการบรหารสวนจงหวดสราษฎรธาน สำนกงาน

เขตพนทการศกษาท 2 สราษฎรธาน รวมเปนเจาภาพจดการแขงขน ทกษะทาง

วชาการเปดโอกาสใหเดกนกเรยนทกคนและทกสงกดทงโรงเรยนในสงกดเขตพนท

การศกษาท 1, 2 และ 3 โรงเรยนเอกชน และโรงเรยนสงกดองคกรปกครองสวน

ทองถน เขารวมกจกรรมแขงขนทกษะทางวชาการทง 8 กลมสาระ โดยกำหนดวธ

การตดสนแบบองเกณฑ นกเรยนทสามารถทำคะแนนตงแต 60-69 คะแนน ไดรบ

รางวลเหรยญทองแดง 70-79 คะแนน ไดรบรางวลเหรยญเงน และ 80 คะแนน

ขนไปไดรบรางวลเหรยญทอง ภายใตชองาน วชรวชาการ ซงถอเอาพระนาม

สมเดจพระเจาลกยาเธอ เจาฟามหาวชราวธ อนเปนพระนามเดมของพระบาทสมเดจ

พระมงกฎเกลาเจาอยหว เปนมงคลนามของการศกษาชาวจงหวดสราษฎรธาน

116

ปท 26 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2551

กจกรรมดงกลาว เทศบาลเมองทาขามไดดำเนนการมากระทงปจจบน (พ.ศ. 2551)

เปนครงท 3 มโรงเรยนตางๆ มารวมกจกรรมหนงรอยกวาโรงเรยน จำนวนนกเรยน

12,000 คนตอป ทมโอกาสใชเวทนเปนการฝกทกษะและประเมนตนเองอยางม

ความสขและราเรง

แมวนน...ไมมวนประถมศกษา แตยงม วชรวชาการททาขาม

รปท 3 กจกรรมของเทศบาลเมองทาขามกบโรงเรยนในพนทเพอการพฒนา

ทกษะวชาการกบนกเรยนในจงหวด

4. เทศบาลเมองทาขามกบกจกรรมสาธารณประโยชน โดยใชกลมอาชพในชมชนมสวนรวม

เนองจากเทศบาลเมองทาขาม เปนแหลงชมทางการขนสง การคาขาย ทำให

อตราประชากรและบานเรอนคอนขางหนาแนน การฝกอบรมกลมอาชพจกรยานยนต

รบจาง เปนอกชองทางหนงทใหผมอาชพดงกลาวไดฝกทกษะการชวยเหลอ ปองกนภย

เชน ไฟไหม โดยการตดตงอปกรณถงเคมดบเพลง ทตวถงรถจกรยานยนตรบจาง

ประกอบกบเทศบาลฯ เปนพนทตดรมฝงแมนำตาป จงขยายเครอขายไปยงกลมอาชพ

เรอจางขามฟาก ดวยการใหความรและตดตงถงเคมดบเพลงเชนกน นอกเหนอ

จากการนำเรอหางยาวรบจางขามฟากมาตดตงอปกรณเครองสบนำพรอมหวฉดใน

การดบเพลงในยามทเกดอคคภย โดยไมจำเปนตองเสยงบประมาณจดซอเรอดบ

เพลงแตอยางใด

117เทศบาลเมองทาขาม จงหวดสราษฎรธาน เทศบาลนาอยอยางยงยน

ทศพล งานไพโรจน

4.2 เกษตรเมอง เพอคนทาขาม

ดวยพนทและความหนาแนนของชมชนมความแตกตางกน เทศบาลพยายาม

สงเสรมใหประชาชนไดนำพนทวางเปลา เชน บรเวณบาน หมบาน หนาบาน รมทาง

รถไฟ รมถนน ฯลฯ ปลกผกสวนครวปลอดสารพษเพอการบรโภคและจำหนาย ซง

ประชาชนตางใหความสนใจและรวมมอ เชน ปลกตะไครบรเวณไหลทางถนนตาปเจรญ

ชมชนฝายทา ปลกผกสวนครวรมทางรถไฟชมชนทายควน ชมชนดรโณทย ชมชน

หมบานธารทพย ชมชนเจรญลาภ ฯลฯ ทำใหประชาชนไดบรโภคผกปลอดสารพษ

และซอขายราคาไมแพง

รปท 4-6 กลมมอเตอรไซดรบจางมอปกรณปองกนอคคภยเพอชวยระงบเหต

เบองตนแกชมชน รวมกลมเรอรบจางกมสวนรวมในการกภย

ความสำเรจของโครงการตางๆ ไมวาดานอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

การสรางอตลกษณของเมอง การสงเสรมดานการศกษาทงในและนอกระบบ การสงเสรม

ใหประชาชนมสวนรวมในการระวงดแลรกษาความปลอดภยของเมอง การสรางความ

118

ปท 26 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2551

โปรงใสใหประชาชนไดมความรสกเสมอนวาไดรวมบรหารเมองทาขามดวยกน จนนำมา

ซงรางวลแหงความภาคภมใจหลายรางวล อาทเชน รางวลธรรมาภบาล รางวลเทศบาล

เมองนาอยอยางยงยน รางวลพระปกเกลา รางวลพระปกเกลาทองคำ ฯลฯ เปรยบ

เปนผลแหงปณธานความจรงจงและตงใจแนวแนทคณะผบรหาร สมาชกสภา พนกงาน

ลกจาง ไดรวมทำงานตลอดมาอยางชดเจน แตเหนอสงอนใด ความสำเรจทเกดขน

ไดมาจากการมสวนรวมในทกภาคสวนของชาวทาขามทกคนรวมกน

รปท 7-8 การทำเกษตรในพนทวางของคนเมองเพอมผกปลอดสารพษไวบรโภค

ในครวเรอน

5. รางวลแหงความสำเรจของเทศบาลเมองทาขาม

ป พ.ศ. 2542

1. รางวลชนะเลศอนดบ 1 ประเภทสำนกทะเบยนทองถนเทศบาลเมองและ

เมองพทยา จำนวนราษฎรไมเกน 30,000 คน

2. รางวลชมเชย ประเภท ง ดานการรกษาความสะอาดและความเปนระเบยบ

เรยบรอยจากกรมการปกครองและสมาคมสนนบาตเทศบาลแหงประเทศไทย

ป พ.ศ. 2543

1. รางวลท 1 ดานการปองกนและบรรเทาสาธารณภย ประเภทเทศบาล ชน 5

2. ไดรบการพจารณาจากกรมการปกครอง เปน สำนกทะเบยนมาตรฐานสากล

119เทศบาลเมองทาขาม จงหวดสราษฎรธาน เทศบาลนาอยอยางยงยน

ทศพล งานไพโรจน

ป พ.ศ. 2544

1. รางวลท 1 ดานการปองกนและบรรเทาสาธารณภย ประเภทเทศบาล ชน 5

2. รางวลรองชนะเลศอนดบ 1 ประเภทสำนกงานทะเบยนทองถนเทศบาล

และเมองพทยา จำนวนราษฎรไมเกน 30,000 คน

ป พ.ศ. 2545

1. รางวลท 1 ดานการปองกนและบรรเทาสาธารณภย ประเภทเทศบาล ชน 5

2. รางวลรองชนะเลศอนดบ 1 ประเภทสำนกงานทะเบยนทองถนเทศบาล

และเมองพทยา จำนวนราษฎรไมเกน 30,000 คน

3. รางวลอนดบท 3 สำหรบองคกรปกครองสวนทองถน ในการมความพยายาม

และมผลงานดานการจดเกบภาษ โดยไดรบเงนรางวลเปนเงน 1,359,384.65 บาท

4. คำชมเชยจากจงหวดสราษฎรธาน กรณเทศบาลเมองทาขามไดดำเนนงาน

ตามมาตรการปองกนและควบคมไขเลอดออก

ป พ.ศ. 2546

1. รางวลชมเชยองคกรปกครองสวนทองถนทมการบรหารจดการตามหลก

ธรรมาภบาล

2. ไดรบการพจารณาจากกรมการปกครอง กระทรวงมหาดไทย ใหเปน

สำนกงานทะเบยนมาตรฐาน (RSO)

3. รางวลรองชนะเลศ อนดบ 1 สำนกทะเบยนดเดน ประจำป 2546 ประเภท

ราษฎร 30,000 คน

ป พ.ศ. 2547

1. รางวลองคกรปกครองสวนทองถนทมการบรหารจดการทด

2. รางวลพระปกเกลา สำหรบองคกรปกครองสวนทองถนทมความเปนเลศ

ดานความโปรงใส และสงเสรมการมสวนรวมของประชาชน

3. รางวลชมเชย ประเภทสำนกงานทะเบยนทองถนเทศบาลและเมองพทยา

จำนวนราษฎรไมเกน 30,000 คน

4. รางวลรองชนะเลศ อนดบ 1 ประเภทสำนกงานทะเบยนทองถนเทศบาล

และเมองพทยา จำนวนราษฎรไมเกน 30,000 คน

5. รางวลชนะเลศ ศนยเดกเลกตนแบบองคกรปกครองสวนทองถนระดบ

จงหวดสราษฎรธาน

120

ปท 26 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2551

ป พ.ศ. 2548

1. รางวลดเดนองคกรปกครองสวนทองถนทมการบรหารจดการทด ประจำ

ป 2548

2. รางวลองคกรปกครองสวนทองถน ทมความเปนเลศดานความโปรงใส และ

สงเสรมการมสวนรวมของประชาชน (รางวลพระปกเกลา)

3. รางวลยอดเยยมขององคกรปกครองสวนทองถน ทมการรกษาความสะอาด

และความเปนระเบยบเรยบรอยดเดนประจำป 2548 ประจำจงหวดสราษฎรธาน

ป พ.ศ. 2549

1. รางวลพระปกเกลาทองคำ สำหรบองคกรปกครองสวนทองถนทมความ

เปนเลศดานความโปรงใส และสงเสรมการมสวนรวมของประชาชน

ป พ.ศ. 2550

1. รางวลองคกรปกครองสวนทองถนทมการบรหารจดการทด ประจำป 2550

2. งานทะเบยนราษฎร ไดรบรางวล

- สำนกทะเบยนมาตรฐาน พ.ศ. 2550

- รางวลรองชนะเลศ อนดบท 3 สำนกทะเบยนดเดน ประจำป 2550

ประเภทจำนวนราษฎรไมเกน 30,000 คน

3. รางวลชมเชย ความพยายามในการจดเกบภาษ ประจำป 2550

4. รางวลท 3 ตลาดดมมาตรฐาน (รางวลระดบจงหวด) ประจำป 2550

ป พ.ศ. 2551

1. รางวลการบรหารจดการทด ประจำป 2551 พรอมรบเงนรางวล 2 ลานบาท

ตามโครงการทกรมสงเสรมการปกครองสวนทองถน กระทรวงมหาดไทย

2. รางวลพระปกเกลา ประจำป 2551 สำหรบองคกรปกครองสวนทองถน

ทวประเทศ ทมความเปนเลศดานความโปรงใส และสงเสรมการมสวนรวมของประชาชน

3. รางวลรองชนะเลศ อนดบ 1 เทศบาลนาอยอยางยงยน ประจำป 2550

ประเภทเทศบาลขนาดกลาง จากกรมสงเสรมคณภาพและสงแวดลอม กระทรวง

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม รวมกบสมาคมสนนบาตเทศบาลแหงประเทศไทย

และมลนธสงแวดลอมไทย

121เทศบาลเมองทาขาม จงหวดสราษฎรธาน เทศบาลนาอยอยางยงยน

ทศพล งานไพโรจน

4. รางวลดดานสตรและครอบครว ประจำป 2551 ตามโครงการเสรมสราง

ความรวมมอของเครอขายองคกรปกครองสวนทองถน

5. รางวลชนะเลศ มาตรฐานในการบรการสาธารณะ 5 ส ระดบจงหวด ประจำป

2551 เทศบาลเมองทาขามรบรางวลชนะเลศประเภทเทศบาลนครและเทศบาลเมอง

ในการประกวดองคกรปกครองสวนทองถน ตามโครงการสราษฎรธานเมองคนด

มมาตรฐานในการบรการสาธารณะ 5 ส ระดบจงหวด ประจำป 2551

6. ศนยพฒนาเดกเลกชมชนฝายทา (เจรญเวช) ไดรบรางวลศนยพฒนาเดกเลก

ตนแบบดเดน ประจำป 2551 พรอมเงนรางวล 300,000 บาท ตามโครงการ

ประกวดศนยพฒนาเดกเลกดเดน ขององคกรปกครองสวนทองถน ประจำปงบประมาณ

พ.ศ. 2551

7. รางวลชมเชยสำนกทะเบยนดเดน อนดบ 1 ในโครงการคดเลอกสำนก

ทะเบยนดเดน พ.ศ. 2551 ตามโครงการคดเลอกสำนกงานทะเบยนดเดน พ.ศ. 2551

กรมการปกครอง กระทรวงมหาดไทย

8. ชมชนเจรญลาภ เทศบาลเมองทาขาม ไดรบการคดเลอกใหเปนชมชนท

มผลการดำเนนงานธนาคารวสดรไซเคลดเดน ตามโครงการธนาคารวสดรไซเคล

เฉลมพระเกยรต 80 พรรษา 80 ชมชน เพอเทดพระเกยรตพระบาทสมเดจพระเจาอยหว

เนองในโอกาสมหามงคลเฉลมพระชนมพรรษา 80 พรรษา ซงจดโดยสถาบนการจด

การบรรจภณฑเพอสงแวดลอม สภาอตสาหกรรมแหงประเทศไทย รวมกบกรมสง

เสรมคณภาพสงแวดลอม

9. รางวลผบรหาร อปท. ดเดน ดานการศกษา สำหรบผบรหารทมผลการปฏบต

ภารกจดานการจดการศกษาดเดน โดย นายทนงศกด ทวทอง นายกเทศมนตร

เมองทาขาม ไดรบการคดเลอกเปนท 1 ในจำนวน 6 ผบรหารองคกรปกครอง

สวนทองถนทไดรบรางวล ซงไดคดเลอกจากผบรหาร อปท. จำนวน 135 คน รบรางวล

ผบรหาร อปท. ดเดน ดานการศกษาตามโครงการคดเลอกผบรหารองคกรปกครอง

สวนทองถนดเดน ดานการศกษา กรมสงเสรมการปกครองสวนทองถน รวมกบมลนธ

ชวยการศกษาทองถน

บทท 4การมสวนรวมของประชาชนกบการรกษา

คณภาพสงแวดลอม

สทธศกด ภทรมานะวงศ

124

ปท 26 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2551

4∫∑∑’Ë การมสวนรวมของประชาชนกบการรกษา

คณภาพสงแวดลอม สทธศกด ภทรมานะวงศ*

บทคดยอ

ปญหาสงแวดลอมในประเทศไทยเกดขนมานานแลวและสะสมเพมมากขนแตยง

ไมมหนวยงานใดเขามารบผดชอบโดยตรง เนองจากกฎหมายเกยวกบสงแวดลอม

กระจดกระจายอยตามกฎหมายของแตหนวยงานและยงไมมการรวบรวมไวเปน

หมวดหม จนกระทงป 2518 จงไดมการประกาศใชพระราชบญญตสงเสรมและ

รกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2518 เพอใชแกไขปญหาดงกลาว

แตปรากฏวาปญหาสงแวดลอมยงไมลดลงและมแนวโนมทจะเพมมากขนตอมา

ในป2535จงไดมการปรบปรงแกไขกฎหมายสงแวดลอมเสยใหมโดยการยกเลก

พระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2518 และ

ประกาศใชพระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาตพ.ศ.2535

ซงเปนกฎหมายทกำหนดมาตรการเกยวกบการจดการสงแวดลอมไวหลายดาน

ทงดานการสงเสรมการปองกนและการแกไขปญหาสงแวดลอมโดยเฉพาะไดกำหนด

มาตรการเกยวกบการปองกนปญหาสงแวดลอมไวหลายดานเชน การกำหนด

มาตรฐานคณภาพสงแวดลอม การวางแผนคณภาพสงแวดลอม การกำหนดเขต

อนรกษ และพนทคมครองสงแวดลอมและการทำรายงานการวเคราะหผลกระทบ

สงแวดลอม แตจากการใชบงคบกฎหมายดงกลาวยงไมเกดประสทธภาพอยางแทจรง

ในการแกไขปญหาสงแวดลอมเนองจากปญหาสงแวดลอมเปนเรองใหญซงรฐไม

อาจแกไขปญหาสงแวดลอมดวยลำพงฝายเดยวได จำตองไดรบความรวมมอจาก

*ผอำนวยการสวนคดสำนกงานคณะกรรมการคมครองผบรโภค

125การมสวนรวมของประชาชนกบการรกษาคณภาพสงแวดลอม

สทธศกด ภทรมานะวงศ

ทกฝายโดยเฉพาะความรวมมอจากประชาชนดงนนการมสวนรวมของประชาชน

จงเปนสงสำคญในการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม จงควรบญญต

การมสวนรวมของประชาชนไวในหมวดตางๆ ของพระราชบญญตสงเสรมและ

รกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2535 เพอใหสอดคลองกบบทบญญต

ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช2550ซงไดมการบญญตเรอง

การมสวนรวมของประชาชนในเรองดงกลาวไว

Abstract The problems of environment in Thailand have been occurred andaccumulatedforalongtime.Noorganization,however,hasaccepteddirectresponsibility.Thisisbecausethelawsaboutenvironmentdispersedunderresponsibilities of various government offices. Until B.E. 2518 (1975),the National Promotional and Reserved Environment Quality Act, B.E.2518 (1975) was enacted. After that, the problems of environment inThailandwasnotdecreasedbuttendtoincrease.InB.E.2535(1992)thelows on environmentwere amended, that is theNational Promotional andReserved Environment Act, B.E. 2535 (1992) was promulgated. TheNationalPromotionalandReservedEnvironmentAct,B.E.2535(1992)regulatedmeasuresonvariousenvironmentalmanagement,includingsettingstandard of the environment quality ; planning of quality environment ;setting the preservation areas and the environment protection areas ; andconductingreportontheimpactanalysisofenvironment.Nevertheless,theresultofthepromulgationoftheActisinefficientinsolvingtheenvironmentproblems.Itisbecausetosolvetheenvironmentproblem,itisnecessarytohavepeopleparticipation.Thefactthatpeopleparticipationisvitalinnaturalandenvironmentalmanagement.Itisimportanttoincludepeopleparticipationin various sectionsof theNationalPromotional andReservedEnvironmentAct,B.E.2535(1992)toconformwiththeconstitutionofThailandB.E.2550(2007)whichregulatesthepeopleparticipationinthismatter.

126

ปท 26 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2551

1สนยสนย มลลกะมาลย, การบงคบใชกฎหมายสงแวดลอม ศนยกฎหมายและการพฒนาสงแวดลอม คณะนตศาสตรจฬาลงกรณมหาวทยาลย,2540หนา9

สงแวดลอมกบการพฒนา สงแวดลอม คำสนๆ ฟงดเรยบงาย แตมความหมายยงตอการดำรงชพของ

มนษยชาตและสงมชวต เพราะมนษยและสงมชวตทงหลายลวนประสงคจะอยในสงคม

หรอธรรมชาตทมคณภาพสงแวดลอมทด

หากจะกลาวถงปญหาสงแวดลอมในประเทศไทย อาจกลาวไดวาคนไทยสวนใหญ

ใหความสนใจเกยวกบปญหาสงแวดลอมเมอไมกปทผานมานเองในอดตคนสวนใหญ

ยงไมใหความสำคญกบปญหาสงแวดลอมมากนก เพราะเหนวาเปนเรองไมสำคญ

และยงอยไกลตว ทงนอาจเนองมาจากในขณะนนประเทศไทยมจำนวนประชากรนอย

แตอดมไปดวยทรพยากรธรรมชาตและคณภาพสงแวดลอมยงดอย การใชทรพยากร

ธรรมชาตจงมลกษณะคอยเปนคอยไปแมจะเกดปญหาสงแวดลอมบางกยงไมสง

ผลกระทบตอการดำรงชพของสงมชวตมากนก จงทำใหมองขามปญหาสงแวดลอม

และขาดการดแล รกษา เปนเหตใหเกดการสะสมปญหาสงแวดลอมมากขนตาม

ลำดบตอมาเมอมจำนวนประชากรเพมขนทำใหเกดการแยงชงและใชทรพยากรธรรมชาต

โดยมไดคำนงถงปญหาสงแวดลอมทเกดขนตามมา โดยเฉพาะอยางยงในชวง

พ.ศ.2515-2519การทำลายทรพยากรธรรมชาตและปญหามลพษจากอตสาหกรรม

ทวความรนแรงมากขนเปนลำดบ จนสงผลกระทบตอสงแวดลอมมากยงขน

ดงตวอยางเชน ปญหาโรงงานนำตาลปลอยนำเสยลงสแมนำแมกลอง ทำใหเกด

ความเสยหายตอวงจรชวตสตวนำ และระบบนเวศนทางนำ ตลอดจนผอยอาศย

สองฝงแมนำนไดรบผลกระทบทงทางตรงและทางออมปญหาเหลานลวนเปนปจจย

ผลกดนใหรฐบาลหนมาใหความสนใจในการแสวงหามาตรการทจะนำมาใชในการ

ปองกนและแกไขปญหาสงแวดลอมอยางเปนรปธรรม อกประการหนงรฐธรรมนญ

แหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2517 หมวดนโยบายแหงรฐ มาตรา 78

บญญตวา “รฐพงบำรงรกษาความสมดลของสภาวะแวดลอมทางธรรมชาต รวมทง

ปาไมตนนำลำธารและนานนำ”และมาตรา93บญญตวา“รฐพงบำรงสงแวดลอม

ใหสะอาดและพงขจดสงเปนพษ ซงทำลายสขภาพและอนามยของประชาชน”1

127การมสวนรวมของประชาชนกบการรกษาคณภาพสงแวดลอม

สทธศกด ภทรมานะวงศ

บทบญญตทง 2 มาตราของรฐธรรมนญ เปนการยนยนวารฐไดตระหนกถงภาระ

หนาททตองพทกษสงแวดลอมใหอยในสภาพทด

กอนป2518ยงไมมหนวยงานใดรบผดชอบเกยวกบการควบคมดแลตดตาม

ตรวจสอบ และแกไข ปญหาสงแวดลอมโดยตรง ดงนน เมอมปญหาสงแวดลอม

เกดขนจงเปนอำนาจหนาทของแตละหนวยงานทเกยวของตองไปดำเนนการตดตาม

แกไข ซงมลกษณะตางคนตางทำมไดมการประสานกนหรอรวมมอในการแกไขปญหา

อยางบรณาการ ทงนนอกจากนกฎหมายเกยวกบสงแวดลอมยงกระจดกระจายอย

ตามกฎหมายของแตละหนวยงาน ซงยงไมมการรวบรวมไวเปนหมวดหม ดงนน

การบงคบใชกฎหมายเกยวกบสงแวดลอมจงไมมประสทธภาพเทาทควร

ดวยเหตดงกลาวเปนผลผลกดนใหรฐบาลในสมยนนจำตองตรากฎหมาย

ฉบบหนงขนใชบงคบ กฎหมายฉบบนน คอ พระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพ

สงแวดลอมแหงชาตพ.ศ.2518โดยใหเหตผลในการประกาศใชพระราชบญญต

ฉบบนวา เนองจากเวลานปญหาความเสอมโทรมของคณภาพสงแวดลอม เชนดนเสย

นำเนา อากาศเปนพษ ปาไม ตนนำลำธารถกทำลาย กำลงทวความรนแรงยงขน

ปญหาเหลานมผลสบเนองมาจากการขยายตวอยางรวดเรวของประชากร และการหลงไหล

จากชนบทเขาสเมองใหญๆประการหนงการจดใชทรพยากรธรรมชาตอยางไมถกตอง

ทำใหปาไม แรธาต เชอเพลงหมดสนโดยเรวประการหนง และการสรางอตสาหกรรม

ตลอดจนการนำเทคโนโลยมาใชโดยไมคำนงถงผลสะทอนทจะตามมาในรปความ

เสอมโทรมของคณภาพสงแวดลอมอกประการหนงประกอบกบความเสอมโทรม

ดงกลาวน ไดเขาขนวกฤตในประเทศอตสาหกรรมตางๆ จงไดมแนวโนมทประเทศ

เหลานนจะพยายามระบายอตสาหกรรมทกอใหเกดผลกระทบตอสงแวดลอมมายง

ประเทศดอยพฒนาเชนประเทศไทยปญหาเหลานจงเพมความรนแรงยงขนเปน

ทวคณซงหากไมไดรบการปองกนแกไขเสยแตตนมอแลวกจะเกดความเดอดรอนตอชวต

สขภาพ อนามย และความเปนอยของประชาชนเปนอนมาก จงจำเปนตองตรา

พระราชบญญตน2

2“พระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาตพ.ศ.2518”

128

ปท 26 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2551

พระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2518

บญญตขนใชบงคบเพอใหเปนกฎหมายรองรบการดำเนนการของคณะกรรมการ

สงแวดลอมแหงชาต โดยมหนวยงานรองรบคอสำนกงานคณะกรรมการสงแวดลอม

แหงชาต กฎหมายฉบบน มเปาหมายโดยตรงทจะใชเพอการดแลจดการสงแวดลอม

โดยมเนอหาสาระหลกในการกำหนดบทบาทอำนาจหนาทของคณะกรรมการสงแวดลอม

แหงชาตไวเพยงเปนทปรกษานายกรฐมนตรในการกำหนดนโยบายดานสงแวดลอม

เปนหลก ในดานการดำเนนการเพอการจดการสงแวดลอมนน ไมอาจทำไดเองหากแต

จำเปนตองอาศยการประสานงานและขอความรวมมอจากหนวยงานอนๆทเกยวของ

ซงกไมประสบความสำเรจนก ทงน สาเหตหนงอาจมาจากแตละหนวยงานตางกม

ภาระหนาทหลกของตนเองทจะตองดำเนนการอยแลว จงไมไดใหความสำคญใน

การดำเนนการตามทคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาตขอความรวมมอ

ตอมาจงไดมการพจารณาถงสภาพการบงคบใชพระราชบญญตสงเสรมและ

รกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2518 พบวา พระราชบญญตดงกลาว

ยงมชองวางทมผลตอประสทธภาพในการบงคบใชกฎหมาย เชน คณะกรรมการ

สงแวดลอมแหงชาต มหนาทในการใหคำแนะนำตางๆ แกคณะรฐมนตรในเรอง

เกยวกบสงแวดลอมแตไมมอำนาจสงการใดๆดงนนเมอมปญหาสงแวดลอมเกดขน

คณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาตกไมมอำนาจทจะสงการใดๆ เพอแกไขปญหา

สงแวดลอมนน จะทำไดกเพยงการประสานงานและขอความรวมมอจากหนวยงานอน

ทเกยวของ นอกจากน เนอหาสาระของกฎหมายยงไมครอบคลมไปถงการปองกนแกไข

ปญหาสงแวดลอม จงทำใหตองมการปรบปรง แกไข และประกาศใชพระราชบญญต

สงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต(ฉบบท2)พ.ศ.25213วนท31

ธนวาคม 2521 โดยใหเหตผลในการประกาศใชพระราชบญญตฉบบนคอ โดยท

พระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2518 มบทบญญต

บางประการไมเหมาะสมกบการสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมในปจจบน

ทำใหไมสามารถสงเสรม รกษาปองกนหรอแกไขสภาวะแวดลอมได โดยมประสทธภาพ

3“พระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต(ฉบบท2)พ.ศ.2521”

129การมสวนรวมของประชาชนกบการรกษาคณภาพสงแวดลอม

สทธศกด ภทรมานะวงศ

สมควรแกไขเพมเตมพระราชบญญตดงกลาวให (1) คณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาต

สำนกงานคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาต มอำนาจหนาทอนเหมาะสมยงขน

(2)นายกรฐมนตรมอำนาจประกาศกำหนดโครงการหรอกจการของสวนราชการรฐวสาหกจ

หรอเอกชนทตองเสนอรายงานเกยวกบการศกษาและมาตรการปองกนและแกไข

ผลกระทบกระเทอนตอคณภาพสงแวดลอม ตอสำนกงานคณะกรรมการสงแวดลอม

แหงชาต” ซงถอเปนจดเรมตนครงแรกทมการบญญตเกยวกบการประเมนผลกระทบ

สงแวดลอมไวในกฎหมายสงแวดลอมแตมผลบงคบใชอยางแทจรงเมอไดมประกาศ

กระทรวงวทยาศาสตรเทคโนโลยและการพลงงานเรองกำหนดประเภทและขนาด

ของโครงการหรอกจการทตองมรายงานเกยวกบการศกษาและมาตรการปองกน

และแกไขผลกระทบกระเทอนตอคณภาพสงแวดลอม ซงประกาศ ณ วนท 14

กรกฏาคมพ.ศ.25244โดยไดกำหนดประเภทและขนาดของโครงการหรอกจการ

ของสวนราชการรฐวสาหกจหรอเอกชนไวในบญชทายประกาศฉบบนจำนวน10

ประเภท โดยเปนการกำหนดเฉพาะโครงการหรอกจการขนาดใหญหรอโครงการ

ซงมแนวโนมวาอาจจะสงผลกระทบตอสงแวดลอมอยางรนแรงเปนลำดบแรก

กอนทจะตองมรายงานเกยวกบการศกษาและมาตรการปองกนและแกไขผลกระทบ

กระเทอนตอคณภาพสงแวดลอม ตงแตในระยะเตรยมงานและตองเสนอรายงานนน

ตอสำนกงานคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาต เพอพจารณาใหความเหนชอบกอน

ทจะดำเนนการ

ตอมาเมอมการจดตงกระทรวงวทยาศาสตรเทคโนโลยและการพลงงานจงไดมการ

ประกาศใชพระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต(ฉบบท3)

พ.ศ.2522เมอวนท23มนาคม25225โดยใหเหตผลในการประกาศใชพระราชบญญต

ฉบบนคอ โดยทไดมการจดตงกระทรวงวทยาศาสตร เทคโนโลยและการพลงงาน สมควร

ใหปลดกระทรวงวทยาศาสตรเทคโนโลยและการพลงงานเขารวมเปนกรรมการใน

คณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาตจงจำเปนตองตราพระราชบญญตนขน

4“ประกาศกระทรวงวทยาศาสตรเทคโนโลยและการพลงงานเรองกำหนดประเภทและขนาดของโครงการหรอกจการทตองมรายงานเกยวกบการศกษาและมาตรการปองกนและแกไขผลกระทบกระเทอนตอคณภาพสงแวดลอม”,ราชกจจานเบกษาฉบบพเศษเลม98ตอนท158ลงวนท27กนยายนพ.ศ.25245“พระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต(ฉบบท3)พ.ศ.2522”

130

ปท 26 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2551

พระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2518

มการปรบปรงแกไขมาแลวหลายครง แตกไมสามารถคมครองคณภาพสงแวดลอมได

ทำใหเกดการสะสมปญหาดานสงแวดลอม และไดเรมทวความรนแรงมากขน ประกอบ

กบรฐมนโยบายการพฒนาประเทศโดยมงเนนการพฒนาอตสาหกรรม ยงผลใหภาวะ

เศรษฐกจไทยดขนนน แตในขณะเดยวกน สภาพปญหาสงแวดลอมในประเทศทสะสม

มาแตอดตกลบถกปลอยปละละเลยใหตกอยในภาวะการณทเลวรายลงทกขณะจน

เขาสภาวะวกฤตโดยไมมมาตรการทเหมาะสมในการปองกนและแกไขปญหาสงแวดลอม

ทเหนเดนชดกคอปญหาทรพยากรธรรมชาตทเสอมสลายถกทำลายลงไปอยางรวดเรว

มการนำทรพยากรธรรมชาตประเภทตางๆ มาใชอยางฟมเฟอยขาดการวางแผนนโยบาย

การใชทรพยากรธรรมชาตใหเกดประโยชนสงสด และขาดการทำนบำรงรกษาอยาง

ตอเนอง มการทำลายปาและสตวปา ปญหาความแหงแลงอนเปนผลมาจากการขาด

ความชมชนจากปาทถกทำลายไป ปญหาแผนดนทรดตวลงจากการขดเจาะนำบาดาล

ปญหาอากาศเปนพษจากโรงงานอตสาหกรรมและยานพาหนะ ปญหานำเปนพษจาก

โรงงานอตสาหกรรมการเกษตรกรรมทใชปยเคมหรอยากำจดศตรพชรวมถงนำทง

และมลฝอยจากสถานบรการ รานอาหารชมชนและโรงงานอตสาหกรรมสภาพของ

ปญหามลพษททำลายแหลงนำธรรมชาตและความสะอาดของอากาศนไดสะทอน

ใหเหนถงความขดแยงระหวางการพฒนาประเทศกบการพทกษสงแวดลอม

ผลจากการพฒนาประเทศทรฐมนโยบายมงเนนการพฒนาทางดานเศรษฐกจ

เปนหลก โดยมไดคำนงถงผลกระทบสงแวดลอมเทาทควร ทำใหแผนพฒนาเศรษฐกจ

และสงคมแหงชาตแตละฉบบลวนใหความสำคญกบการมงเนนการผลตเพอใหได

ปรมาณมากๆเปนเหตใหมการนำทรพยากรธรรมชาตมาใชอยางฟมเฟอยและกอให

เกดปญหาสงแวดลอมตามมาปญหาสงแวดลอมตางๆเกดการสะสมมากขนจนยาก

ทจะเยยวยาแกไข ซงบางเรองกอใหเกดผลกระทบสงแวดลอมอยางรนแรงและเปน

วงกวางจนเปนอปสรรคตอการดำรงชพของสงมชวตผลจากการมงพฒนาประเทศ

โดยมไดใหความสำคญกบสงแวดลอมทำใหเกดปญหาความขดแยงระหวางการพฒนา

กบสงแวดลอม ดเหมอนประหนงวาจะตองเลอกทางใดทางหนง กลาวคอ หากตองการ

จะพฒนาประเทศกตองยอมรบผลของปญหาสงแวดลอมทจะตามมาหรอหากจะ

131การมสวนรวมของประชาชนกบการรกษาคณภาพสงแวดลอม

สทธศกด ภทรมานะวงศ

อนรกษหรอรกษาคณภาพสงแวดลอมกไมตองพฒนาประเทศ ความเขาใจลกษณะน

จงเปนความเขาใจทผด เพราะแททจรงแลวการพฒนาประเทศสามารถดำเนนการ

พฒนาไปพรอมๆ กบการรกษาคณภาพสงแวดลอมได โดยจะตองหามาตรการท

เหมาะสมและใหความสำคญกบทงสองเรองไมยงหยอนไปกวากน ซงมาตรการดงกลาว

ไดแก การพฒนาอยางยงยน ซงเปนการพฒนาเพอตอบสนองความตองการของ

คนในยคปจจบน และในขณะเดยวกนไมเปนการทำลายโอกาสในการใชประโยชน

จากทรพยากรธรรมชาต และสทธในสงแวดลอมของคนในรนอนาคต ทำใหคนใน

รนอนาคตสามารถใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตและมคณภาพสงแวดลอม

ทดเชนเดยวกบในยคของเราได

ดงนน จงเปนกรณเรงดวนทรฐจะตองจดใหมมาตรการทเหมาะสมเพอปองกน

หรอหยดยงกจกรรมตางๆ ทสงผลใหเกดการทำลายระบบสงแวดลอมโดยไมกอใหเกด

ผลกระทบตอแนวนโยบายการพฒนาทางเศรษฐกจของประเทศ ทงนเพอใหแนวนโยบาย

การพฒนาศกษาดำเนนไปไดบนพนฐานของหลกการพฒนาอยางยงยน (Sustainable

Development)คอหากมความจำเปนตองนำทรพยากรธรรมชาตมาใชกตองนำมา

ใชอยางชาญฉลาดประหยดและรคณคารจกหาวธการทจะทำใหทรพยากรธรรมชาต

นนยงคงอยสบไปสามารถนำมาใชหมนเวยนเขาสระบบการพฒนาเศรษฐกจไดอยาง

ตอเนองและใหเกดขนใหมทดแทนของเกา ซงจะเปนแนวทางทปองกนการทำลาย

สงแวดลอมอนจะเปนประโยชนตอทกคนอยางตอเนอง

แนวความคดเรองการพฒนาอยางยงยนน มการนำมาใชในรปแบบและวธการ

ตางๆกนอยางกวางขวางทงในระดบตางประเทศระหวางประเทศและภายในประเทศ

สำหรบประเทศไทยนน รฐไดนำมากำหนดไวในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

ฉบบท7(พ.ศ.2535-2539)ซงระบวตถประสงคของการพฒนาไว3ประการ

โดยมเปาหมายใหสามารถรกษาความเจรญเตบโตของประเทศไวอยางตอเนองเปน

ประการแรก สวนประการทสอง ไดมงเนนในดานคณภาพใหการเจรญเตบโตและ

ขยายตวทางเศรษฐกจไมกอใหเกดความเสยหายตอระบบสงแวดลอมและชวยสราง

คณภาพชวตทสมบรณแกประชาชน และประการทสาม ไดมงเนนทจะสรางความ

เปนธรรมใหแกสงคม

132

ปท 26 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2551

มาตรการทางกฎหมายเกยวกบการรกษาคณภาพสงแวดลอม

แมไดมการปรบปรง แกไขพระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอม

แหงชาตพ.ศ.2518มาแลวหลายครงแตผลจากการบงคบใชพระราชบญญตดงกลาว

ยงไมสามารถปองกนและรกษาคณภาพสงแวดลอมไดอยางมประสทธภาพจงไดม

การพจารณาและยกรางกฎหมายสงแวดลอมขนใหม โดยมวตถประสงคหลก เพอ

การพทกษสงแวดลอมและเพอใหเปนกฎหมายทจะใชในการดแลจดการสงแวดลอม

ทจะไมขดหรอแยงกบการพฒนาประเทศ นนกคอ “พระราชบญญตสงเสรมและ

รกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาตพ.ศ.2535

พระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2535

เปนกฎหมายทกำหนดมาตรการเกยวกบการจดการสงแวดลอมไวหลายดาน เชน

ดานการสงเสรมการปองกนและการแกไขปญหาสงแวดลอม เปนตนซงในทนจะ

กลาวถงเฉพาะมาตรการเกยวกบการปองกนปญหาสงแวดลอมซงมหลายวธไดแก

การกำหนดมาตรฐานคณภาพสงแวดลอมการวางแผนคณภาพสงแวดลอมการกำหนด

เขตอนรกษและพนทคมครองสงแวดลอม และการทำรายงานการวเคราะหผลกระทบ

สงแวดลอม

1.การกำหนดมาตรฐานคณภาพสงแวดลอม

มาตรการนเปนการใหอำนาจรฐใชควบคมมาตรฐานคณภาพสงแวดลอมใน

ดานตางๆซงรฐสามารถกำหนดมาตรฐานคณภาพนำในแมนำลำคลองหนองบง

ทะเลสาบอางเกบนำและแหลงนำสาธารณะอนๆทอยภายในผนแผนดนโดยจำแนก

ตามลกษณะการใชประโยชนบรเวณพนทลมนำในแตละพนทมาตรฐานคณภาพนำทะเล

ชายฝงรวมทงบรเวณพนทปากแมนำมาตรฐานคณภาพนำบาดาลมาตรฐานคณภาพ

อากาศในบรรยากาศโดยทวไป มาตรฐานระดบเสยงและความสนสะเทอนโดยทวไป

และมาตรฐานคณภาพสงแวดลอมในเรองอนๆได

2.การวางแผนจดการคณภาพสงแวดลอม

เปนการกำหนดใหผวาราชการจงหวดในเขตพนทคมครองสงแวดลอมและ

เขตควบคมมลพษตองจดทำแผนปฏบตการเพอการจดการคณภาพสงแวดลอมใน

ระดบจงหวดเพอใหแตละจงหวดสามารถจดการคณภาพอากาศนำและคณภาพ

133การมสวนรวมของประชาชนกบการรกษาคณภาพสงแวดลอม

สทธศกด ภทรมานะวงศ

สงแวดลอมในเรองอนๆการควบคมมลพษจากแหลงกำเนด การอนรกษทรพยากร

ธรรมชาตและสงแวดลอมศลปกรรมภายในจงหวดของตน

3.การกำหนดเขตอนรกษและพนทคมครองสงแวดลอม

ในกรณทพบวาในเขตพนทใดทมลกษณะเปนตนนำลำธารหรอมระบบนเวศน

ตามธรรมชาตทแตกตางจากพนทอนโดยทวไป หรอมระบบนเวศนตามธรรมชาตท

อาจถกทำลายหรออาจไดรบผลกระทบกระเทอนจากกจกรรมตางๆของมนษยได

โดยงายหรอเปนพนททมคณคาทางธรรมชาตหรอศลปกรรมอนควรแกการอนรกษ

และพนทนนยงมไดถกประกาศกำหนดใหเปนเขตอนรกษรฐสามารถออกกฎกระทรวง

กำหนดนนใหพนทเหลานนเปนเขตพนทคมครองสงแวดลอมได ในขณะเดยวกนรฐ

จะกำหนดมาตรการคมครองอยางใดอยางหนงหรอหลายอยางไวในกฎกระทรวง

ดงกลาวดวยกไดดงน

(1)กำหนดการใชประโยชนในทดนเพอรกษาสภาพธรรมชาตหรอมให

กระทบกระเทอนตอระบบนเวศนตามธรรมชาตหรอคณคาของสงแวดลอมศลปกรรม

(2)หามการกระทำหรอกจกรรมใด ๆ ทอาจเปนอนตรายหรอกอให

เกดผลกระทบในทางเปลยนแปลงระบบนเวศนของพนทนนจากลกษณะตามธรรมชาต

หรอเกดผลกระทบตอคณคาของสงแวดลอมศลปกรรม

(3)กำหนดประเภทและขนาดของโครงการหรอกจการของสวน

ราชการ รฐวสาหกจ หรอเอกชนทจะทำการกอสรางหรอดำเนนการในพนทนนให

มหนาทตองเสนอรายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม

(4)กำหนดวธจดการโดยเฉพาะสำหรบพนทนนรวมทงการกำหนด

ขอบเขตหนาทและความรบผดชอบของสวนราชการทเกยวของเพอประโยชนใน

การรวมมอและประสานงานใหเกดประสทธภาพในการปฏบตงาน เพอรกษาสภาพ

ธรรมชาตหรอระบบนเวศนตามธรรมชาตหรอคณคาของสงแวดลอมศลปกรรมใน

พนทนน

(5) กำหนดมาตรการคมครองอน ๆ ตามทเหนสมควรและเหมาะสม

แกสภาพของพนทนน

134

ปท 26 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2551

ผลจากการออกกฎหมายทำใหทรพยากรธรรมชาตในพนทดงกลาวไดรบ

การดแลรกษามใหถกทำลายโดยนำมอมนษยจงทำใหยงคงสามารถรกษาคณภาพ

สงแวดลอมในบรเวณดงกลาวได

4.การทำรายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม

การทำรายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมถอเปนมาตรการสำคญใน

การปองกนแกไขและลดผลกระทบสงแวดลอมไดเปนอยางดยงซงเปนมาตรการ

ทนานาประเทศใหการยอมรบ ปจจบนรฐไดกำหนดประเภทหรอขนาดของโครงการ

หรอกจการทตองจดทำรายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม ไวจำนวน 22

ประเภทรวมทงไดกำหนดหลกเกณฑวธการระเบยบปฏบตและแนวทางในการจด

ทำรายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม สำหรบโครงการหรอกจการแตละ

ประเภทและแตละขนาดไวดวย ทงนเพอใหรฐสามารถควบคมตดตาม ตรวจสอบ

โครงการหรอกจการเหลานนใหมการปฎบตตามมาตรการทไดมการเสนอไวในรายงาน

การวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม ตงแตกอนเรมโครงการ ขณะกอสราง และ

ดำเนนโครงการทำใหสามารถรกษาคณภาพสงแวดลอมในบรเวณทตงและรอบๆ

โครงการได

จากทกลาวมาขางตน รฐไดพยายามกำหนดมาตรการทกอยางทกวถทาง เพอท

จะรกษาคณภาพสงแวดลอมใหได แตปญหาสงแวดลอมเปนเรองใหญ ลำพงรฐเอง

ไมสามารถแกไขปญหาสงแวดลอมได จำเปนไดรบความรวมมอจากทกฝาย โดยเฉพาะ

อยางยงจากประชาชน ผลจากการบงคบใชกฎหมายสงแวดลอมทผานมา ประสทธภาพ

ยงไมดและไมไดรบการยอมรบจากประชาชน เนองจากประชาชนมไดเขาไปมสวนรวม

จงทำใหการรกษาคณภาพสงแวดลอมทำใหยากยง เรองนถอเปนจดออนของภาครฐ

ทมไดกำหนดเรองการมสวนรวมของประชาชนไวในหมวดตางๆ ของพระราชบญญต

สงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาตพ.ศ. 2535ยกเวนในเรองเกยวกบ

การขอจดทะเบยนเปนองคกรเอกชนดานการคมครองสงแวดลอมและอนรกษ

ทรพยากรธรรมชาตตามมาตรา6ถงมาตรา8แหงพระราชบญญตดงกลาวซงเปน

เพยงการสนบสนนการมสวนรวมของประชาชนในการสงเสรมและรกษาคณภาพ

สงแวดลอม โดยใหองคกรเอกชนซงมฐานะเปนนตบคคลตามกฎหมายไทยหรอกฎหมาย

135การมสวนรวมของประชาชนกบการรกษาคณภาพสงแวดลอม

สทธศกด ภทรมานะวงศ

ตางประเทศ ทมคณสมบตและวตถประสงคตามทกฎหมายกำหนด มสทธขอจดทะเบยน

เปนองคกรเอกชนดานการคมครองสงแวดลอมและอนรกษทรพยากรธรรมชาต

และเมอองคกรเอกชนเหลานไดจดทะเบยนแลวกอาจไดรบการชวยเหลอหรอไดรบ

การสนบสนนจากทางราชการบางประการเทานน เชน การชวยเหลอประชาชนใน

พนทใดพนทหนง รเรมโครงการ หรอกจกรรมเพอคมครองสงแวดลอมและอนรกษ

ทรพยากรธรรมชาตในพนทนนแตทงนรฐอาจใหการชวยเหลอหรอสนบสนนดงกลาว

หรอไมกได หากรฐจะใหการชวยเหลอหรอสนบสนน ทำไดเฉพาะแตองคกรเอกชน

ทไดรบการจดทะเบยนเทานน สวนองคกรเอกชนทมไดจดทะเบยนหรอประชาชน

ทวไป ไมมสทธไดรบการชวยเหลอหรอสนบสนนดงกลาวซงตางกบมาตรา85ของ

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 ทกำหนดให รฐตองดำเนนการ

ตามแนวนโยบายดานทดนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม โดยรฐตองสงเสรม

บำรงรกษา และคมครองคณภาพสงแวดลอมตามหลกการพฒนาอยางยงยน ตลอดจน

ควบคมและกำจดภาวะมลพษทมผลตอสขภาพอนามย สวสดภาพ และคณภาพชวต

ของประชาชนโดยประชาชนตองมสวนรวมในการกำหนดแนวทางการดำเนนงาน

การมสวนรวมของประชาชน

ในอดตการมสวนรวมของประชาชนมกหมายถงกระบวนการมสวนรวมของ

ประชาชนในทางการเมอง โดยใหความสำคญกบการใชสทธเลอกตง ซงเปนไป

ตามหลกการของ “ประชาธปไตยแบบเปนตวแทน” ทประชาชนเลอกผแทนหรอ

ตวแทนเปนผตดสนใจและแกปญหาแทนตน6ตอมาเมอสงคมมการพฒนาทสลบ

ซบซอนเพมมากขน ความตองการของประชาชนมความหลากหลายเพมขน ทำให

ผแทนไมสามารถแกไขปญหาหรอตอบสนองความตองการของประชาชนได การม

สวนรวมของประชาชนโดยผานผแทนเรมมอปสรรค และเกดปญหาความขดแยง

ระหวางองคกรทใชอำนาจรฐกบประชาชนเพมขน ดงนน เมอการมสวนรวมของ

ประชาชนทางออมโดยผานผแทนไมสมฤทธผล จำเปนทประชาชนจะตองเขามาม

6พชรสโรรสและคณะคมอการมสวนรวมของประชาชนมลนธปรญญาโท.สำหรบนกบรหารรฐกจมหาวทยาลยธรรมศาสตร,เมษายน,2546,หนา2-1

136

ปท 26 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2551

สวนรวมโดยทางตรงเพอเขาไปมบทบาทในการรวมรบรรวมใหความคดเหนและ

รวมสนบสนนในกระบวนการตดสนใจของภาครฐจงหนมาใหความสำคญกบระบบ

“ประชาธปไตยแบบมสวนรวม” ซงเปนระบบทนอกจากประชาชนเลอกผแทนเขาไป

ปกครองและบรหารแลว ยงมสวนรวมโดยตรงในกระบวนการตดสนใจของรฐบาล

ทจะมผลกระทบตอชวตความเปนอยของประชาชนอกดวย การเปลยนแปลงดงกลาว

ปรากฏในรฐธรรมนญพ.ศ. 2540ซงสงผลใหความหมายของการมสวนรวมของ

ประชาชนกวางขวางขน การมสวนรวมของประชาชนไมไดมความหมายเฉพาะการ

ไปใชสทธเลอกตง หรอรวมรบประโยชนเทานน แตยงครอบคลมถงการรวมรบร

รวมใหความคดเหนในกระบวนการตดสนใจของหนวยงานของรฐ และรวมสนบสนน

ตดตามการทำงานของภาครฐเพอทำใหเกดการตดสนใจทดขนและไดรบการสนบสนน

จากประชาชนดงนนจงอาจกลาวไดวาการมสวนรวมของประชาชนคอกระบวนการ

ซงประชาชนหรอผมสวนไดสวนเสยไดมโอกาสแสดงทศนะ แลกเปลยนขอมลและ

ความคดเหน เพอแสวงหาทางเลอก และการตดสนใจตางๆ เกยวกบโครงการท

เหมาะสมและเปนทยอมรบรวมกนทกฝายทเกยวของจงควรเขารวมในกระบวนการน

ตงแตเรมจนกระทงถงการตดตามและประเมนผล เพอใหเกดความเขาใจและการ

รบร-เรยนรการปรบเปลยนโครงการรวมกนซงจะเปนประโยชนตอทกฝาย7

หลกการมสวนรวมของประชาชน8มดงน

(1) ลดความขดแยงและสรางความตกลงรวมกน

(2) ลดความเสยหายและชประเดนปญหาตางๆ

(3) มการกระจายขาวสารขอมลและความเขาใจเกยวกบโครงการ

(4) มการแสดงความคดเหนอนอาจจะเปนประโยชนในการแกไขปญหาใน

โครงการ

(5) มการใหขอมลยอนกลบเพอชวยในการวเคราะหผลกระทบตางๆ

การมสวนรวมของประชาชนในโครงการตางๆยอมกอใหเกดประโยชน9ดงน

7เรองเดยวกน,หนา2-18สถาบนวจยสงคมและคณะ,2544หนา2-2–2-39พชร สโรรสและคณะคมอการมสวนรวมของประชาชนมลนธปรญญาโท.สำหรบนกบรหารรฐกจ มหาวทยาลยธรรมศาสตร,เมษายน,2546,หนา2-2

137การมสวนรวมของประชาชนกบการรกษาคณภาพสงแวดลอม

สทธศกด ภทรมานะวงศ

(1) เพมคณภาพการตดสนใจ ชวยใหเกดการพจารณาทางเลอกใหม ทำให

การตดสนใจรอบคอบขน

(2) การลดคาใชจายและการสญเสยเวลา เมอการตดสนใจนนไดรบการยอมรบ

จะชวยลดความขดแยงระหวางการนำไปปฏบต

(3) การสรางฉนทามต ลดความขดแยงทางการเมองและเกดความชอบธรรม

ในการตดสนใจของรฐ

(4) การเพมความงายในการนำไปปฏบต สรางใหประชาชนเกดความรสก

เปนเจาของและมความกระตอรอรนในการชวยใหเกดผลในทางปฏบต

(5) การมสวนรวมตงแตตนสามารถลดการเผชญหนาและความขดแยงท

รนแรงได

(6) ชวยทำใหเจาหนาทของรฐมความใกลชดกบประชาชนและไวตอความ

รสกหวงกงวลของประชาชน และเกดความตระหนกในการตอบสนองตอความ

กงวลของประชาชน

(7) การพฒนาความเชยวชาญและความคดสรางสรรคของสาธารณชน

ถอวาเปนการใหการศกษาชมชน เพอเรยนรกระบวนการตดสนใจและเปนเวทฝก

ผนำชมชน

(8)ชวยทำใหประชาชนสนใจประเดนสาธารณะมากขน เปนการเพมทนทาง

สงคมและชวยเสรมสรางใหประชาชนเปนพลเมองทกระตอรอรนสอดคลองกบ

การปกครองตามหลกประชาธปไตยแบบมสวนรวม

ในเรองการพทกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมกเชนกนทแตเดมนน

เปนอำนาจหนาทโดยตรงขององคกรของรฐเทานน แตเมอมความขดแยงระหวาง

องคกรของรฐกบประชาชนในการบรหารการจดการทรพยากรธรรมชาตหรอการ

ดำเนนกจกรรมหรอโครงการทสงผลกระทบตอคณภาพสงแวดลอมมากขนประกอบ

กบปรากฏการณทเกดขนอนแสดงถงความลมเหลวในการปองกนปญหาการทำลาย

ทรพยากรธรรมชาตและการสะสมของมลพษในสงแวดลอม ยอมชชดถงปญหา

ความสำคญและความจำเปนทจะตองใหประชาชนเขามามสวนรวมโดยตรงในการ

พทกษรกษาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมของประเทศ เพอสงวนไวซงสทธ

138

ปท 26 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2551

ในสงแวดลอมทจะดำรงอยในคณภาพสงแวดลอมทด อนเปนสทธมนษยชนขนพนฐาน

ของประชาชนทรฐควรรบรองและคมครองดวย10 การมสวนรวมของประชาชนใน

การพทกษรกษาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมนน เปนสวนหนงของบทบาท

ประชาชนในกระบวนการของพฒนา คอ การมสวนรวมดวยการเขารวมอยางม

ความกระตอรอรนมพลงของประชาชนในกระบวนการตดสนใจเพอกำหนดเปาหมาย

ของสงคมและการจดการทรพยากรเพอบรรลเปาหมายนน และเปนการปฏบตตาม

แผนการหรอโครงการตางๆดวยความสมครใจกลาวโดยสรปกคอการใหสทธแก

ประชาชนทจะมโอกาสไดเขารวมในโครงการหรอกจกรรมทรฐหรอเอกชนเปนเจาของ

โครงการหรอผรบผดชอบโครงการโดยความยนยอมของพวกเขาเหลานน โดยม

กฎหมายใหการรบรองสทธน

นอกจากน การใหประชาชนมสวนรวมในการตดสนใจการพฒนาโครงการหรอ

กจการทกำลงจะเกดขนตอไปในอนาคต ไมวาโครงการหรอกจการนนๆ จะเปนของ

ภาครฐบาลรฐวสาหกจหรอเอกชนขนาดเลกหรอขนาดใหญถอวาเปนวธการทจะ

พฒนาประเทศและเปนการคมครองและรกษาคณภาพสงแวดลอมทควรหวงแหน

อยางมประสทธภาพมากทสด11 ฉะนนเพอใหการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาต

และสงแวดลอมสามารถดำเนนการไปพรอมๆกบการพฒนาประเทศจงควรเปดโอกาส

ใหประชาชนเขาไปมสวนรวมในโครงการพฒนาเหลานน

ระดบการมสวนรวมของประชาชน

การมสวนรวมของประชาชนมหลายระดบขนอยกบรฐทจะยอมใหประชาชน

เขาไปมสวนรวมในระดบใดไดบาง ในอดตโครงการหรอกจกรรมเพอการพฒนา

ประเทศสวนใหญจะกำหนดขนโดยเจาหนาททเกยวของและใหประชาชนเขาไปม

สวนรวมในโครงการหรอกจกรรมนนๆ โดยทการมสวนรวมของประชาชนมการแบง

มระดบการมสวนรวมของประชาชนไวอยางหยาบๆ 2 ระดบ คอ การมสวนรวม

10สนย มลลกะมาลย “รฐธรรมนญกบการมสวนรวมของประชาชนในการพทกษรกษาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม,สำนกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย,2545,หนา4911ทววงศ ศรบร “EIAการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม” กรงเทพมหานคร : สำนกพมพมายดพบลชซง จำกด, 2540หนา83

139การมสวนรวมของประชาชนกบการรกษาคณภาพสงแวดลอม

สทธศกด ภทรมานะวงศ

ของประชาชนในระดบตำหมายถงหนวยงานรฐเปนฝายรเรมคดตดสนใจใหม

โครงการหรอกจกรรมขนมาและเหนวาสมควรจะใหประชาชนมสวนรวมดำเนนการดวย

จงไดแจงและมอบหมายใหประชาชนเขาดำเนนการการมสวนรวมของประชาชนใน

ระดบนจงมลกษณะเปนการสงการจากรฐลงสประชาชน(Top-DownApproach)ซง

เปนการมสวนรวมทมไดเกดจากความตองการโดยแทของประชาชน ประชาชนอาจ

ไมเหนความสำคญและความจำเปนทจะเขาไปมสวนรวมดงนนจงไมเกดความประสงค

จะรวมดำเนนการใดๆดวยและบางครงจำเปนตองเขาไปมสวนรวมเนองจากเปนการ

สงการหรอมอบหมายของเจาหนาททไมอาจหลกเลยงไดเพราะฉะนนเมอโครงการ

หรอกจกรรมนนไดดำเนนการไปไดระยะหนงกจะมอนลมเลกไป การมสวนรวมของ

ประชาชนในระดบนจงเปนการปฏบตการตามนโยบายของหนวยงานรฐทเกยวของ

จงอาจมการเปลยนแปลงไดตามแตนโยบายทอาจเปลยนแปลงตามเจาหนาทรฐท

เขามาดแลประชาชน ซงกไมไดเปนเจาหนาททประจำการตลอดไปเพราะมการสบ

เปลยนโยกยายตามความเหมาะสม

การมสวนรวมอกระดบ คอ การมสวนรวมระดบสง หมายถง ประชาชนเปน

ฝายคดรเรมตดสนใจและดำเนนโครงการหรอกจกรรมนนๆ(Bottom-UpApproach)

หลกการนนาจะเปนการมสวนรวมของประชาชนทมประสทธภาพสง แตกมปญหา

อกเชนกน นนคอ การดำเนนการนน ในบางครงจำเปนตองไดรบความชวยเหลอ

สนบสนนจากรฐ ซงในทางปฏบตแลวอาจไมเปนเชนนนเพราะโครงการหรอกจกรรม

นนอาจไมไดรบความเหนชอบ หรอเจาหนาททเกยวของอาจไมเหนดวยเพราะถอวา

เปนเรองของประชาชนเพราะฉะนนประชาชนกควรทำกนเองโครงการหรอกจกรรม

ทไมไดรบการสนบสนนจากรฐแลวยอมจะไมสมฤทธผลไดเชนกน

การมสวนรวมของประชาชนทง2ระดบนไมอาจนำมาใชกบการพทกษรกษา

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมไดทงน เพราะการพทกษรกษาทรพยากรธรรมชาต

และสงแวดลอมนนเปนทยอมรบกนทงรฐและประชาชนวาจะมประสทธผลกเมอม

ความรวมมอของทงสองฝายความรวมมอในทนคอรฐตองใหขอมลขาวสารแกประชาชน

และตองเปดโอกาสใหประชาชนมสวนรวมแสดงความคดเหน รวมพจารณาตดสน

วาสมควรจะใหมหรอไมทเปนปญหากคอรฐจะยอมใหประชาชนเขามสวนรวมใน

140

ปท 26 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2551

ระดบใดไดบางและประชาชนพงพอใจในระดบการมสวนรวมทรฐใหเพยงใด เหลาน

จงตองพจารณาโดยยดเอาระดบของการมสวนรวมเปนสำคญดวย

การมสวนรวมของประชาชนในการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

อาจทำไดหลายระดบดงน

(1) การใหประชาชนไดรบรขอมลขาวสาร หรอใหสทธประชาชนในการใหถง

ขอมลขาวสาร ซงการเขาถงขอมลขาวสารและขอมลขาวสารของราชการทมอบใหแก

ประชาชนนนนบวาเปนจดเรมตนของการใหประชาชนไดมโอกาสเขามสวนรวมดวย

เนองจากขอมลขาวสารจะบอกถงโครงการหรอกจกรรมทกำลงจะเกดขน ความจำเปน

และความสำคญทจะตองใหมโครงการหรอกจกรรมนน รวมถงการดำเนนการและ

มาตรการตางๆ ทจะนำมาใชเพอการปองกนแกไขปญหาผลกระทบสงแวดลอมทจะ

เกดขนจากโครงการหรอกจกรรมนนๆ ซงการเขาถงขอมลขาวสารนถอวาเปนสทธ

ประการหนงของประชาชน

การรวมรบรในขอมลขาวสารทเกยวของกบสงแวดลอมเปนสงสำคญทอาจนำไปส

การมสวนรวมทชดเจน รวมตลอดไปจนถงขอมลขาวสารทไดรบนนหากมความไม

ชดเจนถกตองครบถวนแลวอาจนำไปสความขดแยงทอาจถงขนรนแรงไดในทสด

ตวอยางเชน ในปพ.ศ.2529มขาวออกมาวาจะมโรงงานสกดแรแทนทาลมขนท

จงหวดภเกตเนองจากเปนจงหวดทอยใกลกบวตถดบคอกากแรทจะใชปอนโรงงาน

นไดโรงงานนคอโรงงานไทยแลนดแทนทาลมอนดสทรจำกดตงอยทอำเภอเมอง

จงหวดภเกตและมขาวตางๆมากมายเกดขนมาวาโรงงานนจะสรางผลกระทบตอ

คณภาพสงแวดลอม สขภาพอนามย และความเปนอยของประชาชนในบรเวณนน

อยางรนแรง กอใหเกดความหวาดกลวขนในหมประชาชน จงเกดความตองการท

จะไดขอมลขาวสารทถกตอง ครบถวน สมบรณ แตประชาชนชาวภเกตกไมไดรบ

ขอมลขาวสารใดๆทจะทำใหเกดความเชอมนวาขาวลอทไดรบนนไมเปนความจรง

ตรงกนขามขอมลขาวสารทไดรบไมไดสรางความเขาใจทถกตองวาผลกระทบทจะ

เกดขนกบปญหาอบตเหตทเกรงวาจะเกดขนมานน ในความเปนจรงมมาตรการท

มประสทธภาพในการปองกนอยแลว การไมไดใหขอมลขาวสารแกประชาชนอยาง

ถกตองนเองไดสรางความกดดนเกดขนมา จนกระทงเกดการประทวงและตอตาน

141การมสวนรวมของประชาชนกบการรกษาคณภาพสงแวดลอม

สทธศกด ภทรมานะวงศ

ในลกษณะทรนแรง จนเกดการเผาโรงงานทมมลคากวา 2,000 ลานบาท รวมทง

การทำลายทรพยสนอนๆ ของเอกชนขน ซงภายหลงจากทเกดเหตการณขนแลว

รฐบาลจงไดตงคณะทปรกษาขน ประกอบดวยนกวชาการและผแทนหนวยราชการ

ตางๆเพอศกษาขอเทจจรงเกยวกบโรงงานและนำขอมลความคดเหนและขอสรป

ชแจงตอสาธารณชนใหไดทราบถงรายละเอยดของอนตรายและพษภยทอาจจะเกดขน

และมาตรการปองกนแกไขเพอใชเปนแนวทางในการพจารณากำหนดนโยบายใน

การใหอนญาตตงโรงงานสกดแรแทนทาลมและโรงงานอนๆทมลกษณะคลายคลง

ตอไป ซงการดำเนนการเชนนหากรฐบาลไดทำมากอนและไดใหขอมลเหลานนตอ

สาธารณชนแลว ปญหาความรนแรงเชนนคงจะไมเกดขนและสรางความเสยหายมากมาย

ไมวาจะเปนภาพพจนของรฐบาลของแหลงทองเทยวของการอตสาหกรรมฯลฯ

(2) ใหประชาชน รวมแสดงความคดเหน เกยวกบการจดการดแลรกษา

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ซงจะทำใหประชาชนรสกวาตนเองเปนสวนหนง

ของสงคม ทสงคมใหการยอมรบในการรบฟงความคดเหนของตน จงกอใหเกด

ความภาคภมใจ

(3) ใหประชาชนรวมดำเนนการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

เชน การจดการปา ลมนำ หรอทรพยากรอนทใชภมปญญาชาวบานได ชาวบาน

หรอประชาชนในทองถนกเขารวมดำเนนการไดการเขารวมของประชาชนในระดบ

นทำใหประชาชนรสกถงความเปนเจาของทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

เพราะตนเองมสวนใชหรอไดใชทรพยากรธรรมชาตและรกษาสงแวดลอมนน

(4) รวมตดตาม ตรวจสอบ เพอปองกนปญหาทจะเกดขน การมสวนรวม

ของประชาชนในระดบนจะเปนประโยชนตอการพทกษรกษาทรพยากรธรรมชาต

และสงแวดลอมอยางมากเพราะประชาชนจะทำหนาทคอยเฝาระวงและเตอนภย

การดำเนนงานโครงการ เพอปองกนและแกไขปญหาไดทนทวงทกอนทจะมผลราย

เกดขน

การมสวนรวมของประชาชน ไดมการยอมรบไวในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย

พทธศกราช2550มาตรา66ทบญญตให“บคคลซงรวมกนเปนชมชนชมชนทองถน

หรอชมชนทองถนดงเดม ยอมมสทธอนรกษหรอฟนฟจารตประเพณ ภมปญญา

142

ปท 26 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2551

ทองถนศลปวฒนธรรมอนดของทองถนและของชาตและมสวนรวมในการจดการ

การบำรงรกษาและการใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม รวมทง

ความหลากหลายทางชวภาพอยางสมดลและยงยน”12 และมาตรา 67 วรรคหนง

ทบญญตให “สทธของบคคลทจะมสวนรวมกบรฐและชมชนในการอนรกษ บำรง

รกษา และการไดประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตและความหลากหลายทางชวภาพ

และในการคมครองสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมเพอใหดำรงชพอยได

อยางปกตและตอเนองในสงแวดลอมทจะไมกอใหเกดอนตรายตอสขภาพอนามย

สวสดภาพ หรอคณภาพชวตของตน ยอมไดรบความคมครองตามความเหมาะสม”13

จงอาจกลาวไดวา การมสวนรวมของประชาชนมความสำคญอยางยงในการพทกษ

รกษาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

12รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช2550,มาตรา6613เรองเดยวกน,มาตรา67วรรคหนง

143การมสวนรวมของประชาชนกบการรกษาคณภาพสงแวดลอม

สทธศกด ภทรมานะวงศ

บรรณานกรม

ทววงศศรบรEIAการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม”กรงเทพมหานคร:สำนกพมพ

มายดพบลชซงจำกด,2540

พชรสโรรสและคณะคมอการมสวนรวมของประชาชนมลนธปรญญาโท.สำหรบนก

บรหารรฐกจมหาวทยาลยธรรมศาสตร,เมษายน,2546

สถาบนวจยสงคมและคณะ,2544

สนยมลลกะมาลย,การบงคบใชกฎหมายสงแวดลอมศนยกฎหมายและการพฒนา

สงแวดลอมคณะนตศาสตรจฬาลงกรณมหาวทยาลย,2540

สนยมลลกะมาลยรฐธรรมนญกบการมสวนรวมของประชาชนในการพทกษรกษา

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม,สำนกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย,

2545

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช2517

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช2550

พระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาตพ.ศ.2518

พระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต(ฉบบท2)พ.ศ.2521

พระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต(ฉบบท3)พ.ศ.2522

พระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาตพ.ศ.2535

ประกาศกระทรวงวทยาศาสตรเทคโนโลยและการพลงงานเรองกำหนดประเภทและ

ขนาดของโครงการหรอกจการทตองมรายงานเกยวกบการศกษาและมาตรการ

ปองกนและแกไขผลกระทบกระเทอนตอคณภาพสงแวดลอม,ราชกจจานเบกษา

ฉบบพเศษเลม98ตอนท158ลงวนท27กนยายนพ.ศ.2524

บทท 5ประชาสงคมกบการ (ตาม) แกปญหาสงแวดลอม

: ขอสงเกตบางประการ Civil Society and (the Following Up on)

the Environmental Problem Settlement: some observations

กตตศกด เจมสทธประเสรฐ

146

ปท 26 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2551

5∫∑∑’Ë ประชาสงคมกบการ (ตาม) แกปญหาสงแวดลอม : ขอสงเกตบางประการ*

กตตศกด เจมสทธประเสรฐ**

บทคดยอ

ประชาสงคม ถอเปนผลตผลทางความคดของชนชนกระฎมพในยโรปนบ

ตงแตศตวรรษท15ทตงอยบนพนฐานของการตระหนกในสทธประโยชนของตนเอง

เปนสำคญแตเมอแนวคดนถกสงผานมายงประเทศไทยนกวชาการกลบขานรบและ

ยกยองดวยแนวคดแบบครอบจกรวาล บานทรายทอง และองคกรการกศล โดยบดเบอน

ความรบรของประชาชนใหคดวาประชาสงคมคอการทำเพอสวนรวมมใชทำเพอตนเอง

ในบทความน ผเขยนพจารณาประชาสงคมดานสงแวดลอมเปนหลก โดยเลอก

ศกษากรณโรงโมหนอ.เนนมะปรางจ.พษณโลกซงทำใหผเขยนพบวากลมประชาสงคม

ทางดานสงแวดลอมของไทย มลกษณะสำคญอยอยางนอย 2 ประการ คอ 1) ม

ลกษณะการเกดขนแบบววหายลอมคอก และ 2) ระดบจตสำนกของประชาชนยง

อยในระดบตำพวพนอยกบเรองปากทองเปนสำคญ

Abstract Civilsocietyhasbeenrevealedtobebourgeoisie’sideologicalinnovationsinEuropesince15thcentury.Thishasbeenbasicallyconductedandrealizedontheirowninterests.However,thisideaofcivilsocietyhadbeenabsorbinginto

*บทความของผเขยนเตรยมสำหรบเสนอในการประชมวชาการสถาบนพระปกเกลาครงท10ประจำป2551เรอง“การเมองและวกฤตการณสงแวดลอม”โดยสถาบนพระปกเกลาวนท5-7พฤศจกายน2551ณศนยประชมสหประชาชาตถนนราชดำเนนนอกกรงเทพมหานคร.**นสตปรญญาโท(ภาคปกต)สาขารฐศาสตรหมวดวชาการปกครองมหาวทยาลยเกษตรศาสตร

147ประชาสงคมกบการ (ตาม) แกปญหาสงแวดลอม : ขอสงเกตบางประการ

กตตศกด เจมสทธประเสรฐ

ThaisocietyastheThaiintellectualsadoptionimmediatelywithoverwhelminglyadorableasifitwereextremelyvitallysustainabletoThaislikefablesofSaiThongPalace, for instant. Simultaneously,Thai people didn’t realized andunderstanditsgenuineconceptsanymore. Inthisarticle,IhaveapproachedonaparticularstudyofcivilsocietywithanenvironmentbychoosingatminingplantinNernmaprang,Phitsanulokasacasestudy.Accordingto theresearch, ithasrevealedthat, thereweretwofindingsofThaiEnvironmentalProblemsettlementas1)Theproblemof“always cumbersomebefore settling the problem” and2)The problemof“lowerconsciousnessofthelocalpeopledealtcloselywiththeirlivings”.

บทนำ

“เหอของนอก”เปนพฤตกรรมอยางหนงของคนไทยทแมจะพยายามแกกน

เทาไหรๆ กยงไมหายสกท เพราะเรามกจะเชอกนวาของนอกนนเปนของดมคณภาพสง

ผลตจากวถดบชนเยยม รปลกษณภายนอกสวยงาม ภายในแขงแรงทนทาน และ

การไดใชของนอกไมวาจะเปนรถยนตสญชาตเยอรมนกระเปาและเสอผาสญชาต

ฝรงเศส นาฬกาสญชาตสวส อาหารสญชาตญปน โดยเฉพาะสามหรอภรรยาสญชาต

อเมรกน จะนำพาความโกเก ดด มระดบ อยางนอยกในสายตาผพบเหนมาสเรา

ซงกคงปฏเสธไมไดวามความเปนจรงอยไมนอยหากแตการนำของนอกหรอกคอ

วฒนธรรมของคนอนมาใชดอๆในบรบทบานเรา บางครงกกอใหเกดปญหาอนเปน

ผลสบเนองจากความไมเหมาะสมผดฝาผดตวซงกพอจะมใหเหนอยไมนอยเชนกน

แนวคดเรอง “ประชาสงคม” (Civil Society) เปนของนอกอกชนหนงทเรา

นำเขามาใช ชนดทเรยกวา รบาง-ไมรบาง เขาใจบาง-ไมเขาใจบาง แตเพอความ

โกเกดดมระดบใครๆทมโอกาสและสามารถเขาถงกมกจะไมปลอยโอกาสในการ

หยบยมไปอาง หรออยางนอยแคเอาไปพดลอยๆบางกยงด เพราะความทเปนของนอก

กทำใหคนไทยเชอไปกวาครงแลววามนตองด ยงเมอนกวชาการทงหลายตางออกมา

ขานรบกลาวถงและรบรองใหวาเปนสงทพงปรารถนายงเปนการยนยนในคณภาพ

ของของนอกชนนใหไมตองเปนทสงสยอกตอไป

148

ปท 26 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2551

หากแตการนำประชาสงคมมาใชในสงคมไทยกไมไดตางอะไรจากของนอกชนดอนๆ

ทเรามกจะนำมาใชอยางดอๆ โดยมไดพจารณาถงบรบททแตกตางกนระหวางประเทศ

ผผลตกบประเทศของเราหรอแมวาจะพจารณาแลวแตกมไดมการปรบเปลยนสภาพ

ดงเดมของเราใหเหมาะสมเพอรองรบกบของนอกเหลานน

ประชาธปไตย ถอเปนตวอยางทเรยกไดวาคลาสสคทสดตวอยางหนง ทนยม

กลาวถงกนวา“ไมใชของเรา”(ศโรตมคลามไพบลย,2550)และแมจะนำเขามา

ใชแลว แตกเปนไปโดย “ปราศจากการเปลยนแปลงวฒนธรรมและจรยธรรมทาง

การเมอง”(สรชยศรไกร,2550)เพอรองรบ

บทความชนนเปนการตงขอสงเกตเพยงบางประการตอสภาพการณการนำ

ประชาสงคมมาใชในบรบทของสงคมไทยมงเนนและใหความสำคญเฉพาะกรณของ

ประชาสงคมดานสงแวดลอม โดยทำการศกษาวเคราะหเปรยบเทยบ และวพากษ

ทมา-ทอย-ทไปของประชาสงคมดานสงแวดลอมของไทยรวมสมยบนฐานของขอมล

ทผเขยนรบรรบทราบผานสอและบคคลตางๆตลอดจนการทบทวนเอกสาร แนวคด

และทฤษฎทเกยวของทงในและตางประเทศ

ผลจากการศกษาเบองตนพบความแตกตางกนในแนวทางการปลกฝงวฒนธรรม

อนเปนพนฐานพฒนาการความคดรวบยอด (Concept) ของแนวคด ตลอดจน

ภาคปฏบตการของประชาสงคมระหวางประเทศผผลตหรอตนฉบบอยางยโรปกบ

แนวทางการปลกฝงวฒนธรรมของไทยดงจะไดอธบายเปนลำดบตอไป

ประชาสงคม: พฒนาการทางความคด

อาจกลาวไดวา การเปลยนแปลงอนเปนพนฐานทกอใหเกดแนวคดประชาสงคม

ในปจจบนเรมมมาตงแตศตวรรษท15(ธรยทธบญม,2547:39)และปรากฏ

เดนชดชวงปลายศตวรรษท18ในสกอตแลนดและประเทศแถบภาคพนทวปยโรป

(CarothersandBarndt,1999:18)

เหลานกทฤษฎการเมองในเวลานนนบตงแตThomasPaine(1737-1809)

กระทง Georg Hegel (1770-1831) ใหรายละเอยดของประชาสงคมวา “เปน

อาณาเขตทมความคลายคลงกบรฐแตแยกออกจากรฐหรอกคออาณาเขตทประชาชน

149ประชาสงคมกบการ (ตาม) แกปญหาสงแวดลอม : ขอสงเกตบางประการ

กตตศกด เจมสทธประเสรฐ

มารวมตวกนดวยเงอนไขของผลประโยชนและความปรารถนาของตน” (Carothers

andBarndt,1999:18)

การเกดขนของแนวความคดใหมดงกลาวถอเปนการสะทอนใหเหนถงการ

เปลยนแปลงทางดานเศรษฐกจขณะนน อาท การเกดขนของแนวเรองทรพยสนสวนตว

(PrivateProperty)การแขงขนในระบบตลาด(MarketCompetition)โดยเฉพาะ

อยางยงการเกดขนของชนชนกระฎมพ(Bourgeoisie;CarothersandBarndt,1999:

18) รวมถงการทพอคาในเมองตางๆมารวมกนจดตงเปนสมาคมกลด (Guild;

นนทนากปลกาญจน.2542:260)นบตงแตชวงปลายยคกลาง(MiddleAge)

ซงนยหนงประชาสงคมกอาจถอไดวาเปนสงคมของชนชนกระฎมพ(Bourgeoisie

Society;Habermas,1998:366)นนเอง

การขยายตวของชนชนกระฎมพ นบเปนจดเปลยนทนำยโรปเขาสสมยใหม

(ModernAge)กลาวคอ เปนการเกดขนของกลมสามญชนขนาดใหญทสนคลอน

กรอบวธคดซงศาสนจกรโรมนคาทอลคใชในการครอบงำยโรปใหตกอยในยคมด

(Dark Age) อนยาวนาน กระทงปลกแสเรยกรองเสรภาพ (Liberty) ใหเกดขน

และปรากฎเดนชดในการปฏวตในการปฏวตในอเมรกาและฝรงเศส

กรอบวธคดทชนชนกระฎมพเสนอไดรบการตอบรบอยางดจากประชาชนกระทง

ขนนางและกษตรย เนองจาก ในขณะทศาสนจกรสงสอนใหครสตศาสนกชนเชอใน

พรหมลขต(Predestination)ยอมรบในบาปกำเนด(OriginalSin)ทมนษยคแรก

ของโลกคอAdamกบEveไดขดคำสงพระเจาโดยแอบไปกนผลไมตองหามใน

สวนอเดน(GardenofEden)ทำใหตองถกเนรเทศออกจากสวรรคลงมารบความ

ยากลำบากตามคำสาปของพระเจา จำตองจำนนตอสถานภาพของตนเองในโลกน

ดวยเชอวาชวตอนยำแยในปจจบนเปนสงทพระผเปนเจาไดทรงกำหนดมาแลวสงท

มนษยพงกระทำไดกแคเพยงพยายามอยางถงทสดเพอพสจนใหพระเจาเหนถง

ความจรงใจโดยมความหวงวาจะไดกลบไปอยกบพระเจาอกครงบนสรวงสวรรคใน

โลกหนาหากแตเพยงลำพงดวยกำลงสตปญญาของคนทวไป ไมสามารถทจะตดตอ

โดยตรงกบพระเจาได ศาสนจกรจงทำหนาทเปนสอ เพอเชอมโยง และชแนะประชาชน

ใหทำในสงทพระเจาตองการ ในทางตรงขาม ชนชนกระฎมพกลบปฏเสธกรอบวธ

150

ปท 26 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2551

คดดงกลาว เสนอแนวคดทใหประชาชนหนกลบมาเนนยำถงสถานะของตนในปจจบน

เสนอใหเชอความสามารถของมนษย ทเรยกวาแนวคดมนษยนยม (Humanism)

โดยพยายามใชอำนาจอนเกดจากความมงคงทางเศรษฐกจของตน ผลกดนใหเกด

กระแสของขบวนการฟนฟศลปวทยา(Renaissance)ชวงปลายศตวรรษท14กระทง

การปฏรปศาสนา(Reformation)ขนในศตวรรษท16เรอยมาจนถงยคแหงภมธรรม

(Enlightenment)ในศตวรรษท18

“จรยธรรมโปรเตสแตนต”(ProtestantEthic;Weber,1958)เปนขอเสนอ

อกชดหนงของศาสนาครสตในรปแบบของชนชนกระฎมพ ผานนกายทเพงเกดขน

อยางนกายโปรเตสแตนต โดยอธบายเรองพรหมลขตในครสตศาสนาเสยใหมวา

การทพระเจาจะไดกำหนดไวลวงหนา(Predestine)แลววาใครจะคอผทถกเลอกใหได

กลบไปอยบนสรวงสวรรคกบพระเจาอกครง สงทพอจะสามารถเปนเครองบงชใน

ปจจบนกคอชวตทประสบความสำเรจ โดยเฉพาะความสำเรจทางดานเศรษฐกจ

โดยมจำเปนตองกระทำหรอตดตอพระเจาผานพระอกตอไปซงคำอธบายทำนองน

ฟงดจะเขาท(MakeSense)กวาคำอธบายแบบเดมๆเปนไหนๆเพราะอยางนอย

กเปนสงทนาเชอไดวา คนทพระเจาเลอกกควรทจะมชวตทเปนสขในโลกนเชนกน

มใชวาเปนคนพเศษขนาดทถกพระเจาเลอกสรรแลว แตกลบยากจนคนแคน และ

ในอกแงหนง กคงจะเปนการดตอรฐ ซงในทนกคอกษตรยและขนนาง ทจะมตอง

เสยรายไดจำนวนมหาศาลทงในแงของภาษ และเงนทลวไหลอยางไมเกดประโยชน

ทางเศรษฐกจจำพวกเงนบรจาคใหกบพระในศาสนจกรอกตอไป

ไมวาเปนไปโดยบรสทธใจ กลาวคอ เชอและกระทำตามเพราะความศรทธา มงหวง

ชวตในโลกหนาตามแนวทางหลกของครสตศาสนาหรอกระทงกระทำเพยงเพราะเปน

โอกาสใหฉกฉวย แตสงซงปฏเสธไมไดกคอ แนวคดเชนนไดกอใหเกดการเปลยนแปลง

ในวถการดำเนนชวตของคนยโรปอยางใหญหลวง จากเดมทเคยกมหนากมตาจำยอม

กบชวตในโลกน โดยทมเทความหวงทงหมดไวในโลกหนา พยายามตงหนาตงตา

ทำบญตามแนวทางของนกายโรมนคาทอลค เปลยนมาเปนความพยายามแสวงหา

ความมงคงมาสตนในทกวถทาง และในทกชนชน ดงจะเหนไดชดเจน จากกรณการ

ออกเดนเรอเพอแสวงหาเสนทางไปยงเอเชยและแอฟรกาเพอทำการคาในขณะนน

151ประชาสงคมกบการ (ตาม) แกปญหาสงแวดลอม : ขอสงเกตบางประการ

กตตศกด เจมสทธประเสรฐ

(นนทนากปลกาญจน,2542:346)ซงมกจะมกษตรยและเหลาขนนางเปนผลงทน

โดยมลกเรอจำนวนมากทเปนประชาชนทวไป

จรยธรรมโปรเตสแตนตไดพฒนา กระทงกอใหเกดแนวคดทประชาชนเชอมน

ในทน(Capital)ทเรยกกนวา“ทนนยม”(Capitalism)ขน(นงนชสงหเดชะ,2548:

6) ซงจรยธรรมดงกลาวตงอยบนหลกการสำคญๆ 3 ประการ คอ (เบญจมาศ

พานชพนธและรงพงษชยนาม,2550:236)

1.ความขยนหมนเพยรการทำงานหนกเปนการบชาพระเจา

2.การประหยด

3.การออมทรพยเพอสรางงานและเปดโอกาสใหคนทำงานมากขน

ในศตวรรษตอมาBernardMandeville(1670-1733)ไดแตงหนงสอทแสดง

ใหเหนถงรากฐานทางความคดของระบบทนนยมเรองFable of the Bees: or, private

vices, publick benefits.(1714)Mandevilleเสนอวาอารยธรรมเปนผลจากความชวราย

(ความเหนแกตว)ของมนษยเชนหมอนนมชอเสยงและความมงคงอยบนสขภาพ

อนออนแอของคนปวย(Physiciansvalu’dFameandWealthAbovethedrooping

Patient’sHealth;Mandeville,1988:20)หรอกคอการกระทำตางๆลวนเปนผล

จากความตองการทจะอยอยางสบายของมนษยแตละคน แตผลจากความเหนแกตว

ของมนษยเหลานกลบกอใหเกดผลประโยชนทดแกสงคม(ฉตรทพยนาถสภา,2541:

33-34)

อกกวาครงศตวรรษ Adam Smith (1723-1790) จงแตงหนงสอซงยอมรบกน

ใหเปนคมภรของลทธทนนยมเรองAn Inquiry into the Nature and Causes of the

Wealth of Nation.(1776)โดยกลาววา“มนไมไดมาจากความเมตตากรณาของ

คนขายเนอ คนตมเหลา กระทงคนอบขนมปง ในอนทเราจะไปคาดหวงถงอาหาร

มอเยนได แตมาจากการทเขาเหลานนพจารณาเหนแลวถงผลประโยชนของเขาเอง”

(Itisnotfromthebenevolenceofthebutcherthebrewer,orthebakerthat

we expect our dinner, but from their regard to their own interest.; Smith,

2005:19)ซงกพอจะมองเหนไดชดวาSmithไดรบอทธพลทางความคดอยางมาก

จาก Mandeville โดยเปลยนคำพดของ Mandeville จากคำวา “Vice” มาเปน

“Interest”แทนเทานน

152

ปท 26 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2551

แนวความคดของSmithเปนการเนนยำเสรภาพของปจเจกบคคลสนบสนน

ใหตลาดมการแขงขนกนอยางเสร ปลอยใหความเหนแกตวของมนษยทำหนาทเสมอน

“มอทมองไมเหน” (Invisible Hand) ในการจดการความวนวายเอง และรฐบาล

ควรมอำนาจและบทบาททจำกด โดยเฉพาะอยางยงในทางเศรษฐกจ ใหรฐบาลเขาไป

มสวนเกยวของนอยทสด(สมเกยรตวนทะนะ,2544:16)

ตอมาในป 1839 Charles Darwin (1809-1882) จงไดเสนอทฤษฎการ

ววฒนาการและกฎของการคดเลอกโดยธรรมชาต อนนำไปสการตความทางสงคม

ของHerbertSpencer(1820-1903)ผบญญตประโยคทวา“คนแขงแรงทสดคอ

คนทเหมาะสมจะอยรอดทสด”(Survivalofthefittest;วทยากรเชยงกล,2548:

162-163)

พจารณาจากพนฐาน ตลอดจนพฒนาการทางความคดรวมสมย อนเปนบรบท

ทกอใหเกดประชาสงคมในยโรปนนพอจะเหนภาพไดวาสงคมยโรปมความเชอท

สำคญประการหนงคอ“ธรรมชาตของมนษยนนชวราย”(โกวทวงศสรวฒน,2550:

6) ดงปรากฏใหเหนเดนชด นบตงแตความเชอในเรองบาปดงเดม (Original Sin)

และแสดงการยอมรบออกมาใหเหนชดเจนยงขนในผลงานของ Mandeville และ

Smithดงทกลาวไปแลวประกอบกบการสงเสรมความคดในเรองมนษยนยมทสงเสรม

ใหคนตระหนกในความรความสามารถของตนเอง โดยมทรพสนเงนทองความมงคง

มาเปนสงลอใจปดทายดวยการเปดพนทการแขงขนอยางเสรโดยอาศยกตกาเพยง

ขอเดยวคอ“ผแขงแรงคอผชนะ”

การเกดของประชาสงคมแตเดม จงเปนเรองของการรวมกลมของผทอาจจะ

เรยกไดวา “เหนแกตว” ในสายตาอนเปนอดมคตของคนไทย เพราะการตกลงใจ

เขามารวมกนนถกขบเคลอนไปดวยเหตผลของ“ผลประโยชนสวนตน”ซงถอเปน

เรองปกตของสงคมยโรป เพราะนนหมายถงการทเขาเหลานน “ตระหนกในสทธ

ประโยชนของตนเอง”

ประชาสงคม: แนวคดครอบจกรวาล บานทรายทอง และองคกรการกศล

ในขณะทพฒนาการของแนวคดประชาสงคมของยโรปตงอยบนการพทกษ

รกษาผลประโยชนของตนเอง สงคมไทยกลบตอนรบแนวความคดดงกลาวดวย

153ประชาสงคมกบการ (ตาม) แกปญหาสงแวดลอม : ขอสงเกตบางประการ

กตตศกด เจมสทธประเสรฐ

ความยนด และยกยองเชดชในฐานะของนอกตามทเคยๆทำกนมา โดยไมลมการ

เสรมสรางมายาคต“ครอบจกรวาล”ทมคณสมบตสารพดประโยชน รกษาอาการ

ปวยไดสารพดโรคเชนเดยวกบ“ยาหอมชนะลมรอยแปดจำพวก”ใสใหดวยและ

เมอใครคดอะไรไมออก กเอาประชาสงคมนหละเขาวา และจบแพะชนแกะกนชลมน

วามนคงจะแกปญหากนไดทกเรองตงแตการจดการกบปญหาสงแวดลอม(จฑาทพ

คลายทบทม,2550:56-58,66-68,136-141)การเสรมสรางความเขมแขง

ของชมชนหรอสงคมเพอแกปญหาวกฤตการณใหคลคลาย ตลอดจนนำไปสการพฒนา

ทยงยนของชมชน (ชชย ศภวงศ และ ยวด คาการณไกล, 2541: 182-183)

เลยไปถงขนาดวายกใหประชาสงคมเปนรากฐานของการพฒนาประเทศเลยกม

(บงกชสทศนณอยธยา,2550)

และนอกเหนอจากการทเราจะเชอกนวาประชาสงคมนนจะสามารถเปนยา

วเศษ ทสามารถรกษาไดทกโรคแลว เรายงไดสรางกนใหประชาสงคมมคณสมบต

อยางนางเอกละครไทยในอดมคตอยางพจมานสวางวงศจากเรอง“บานทรายทอง”

ททงสวยใสใจดและมคณธรรมเปนเลศเสยอกโดยบอกกลอกหคนไทยอยตลอดเวลา

วาใหเสยสละและตอสเพอชมชนเพอทองถนหรอเพอประเทศชาต(นทองเนตรสวาง,

2548:7)เชนเคย

ศ.นพ.ประเวศ วะส ถอเปนนกวชาการไทยผหนงทกลาวถงคำวาประชาสงคมมาก

เปนอนดบตนๆของประเทศโดยทานไดแสดงทรรศนะเกยวกบคำวาประชาคมหรอ

ประชาสงคม หรอความเปนชมชน หรอความเชมแขงของสงคมไววา คำพวกนม

ความหมายไปในทศทางเดยวกนและแปลมาจากคำภาษาองกฤษวาCivicTradition,

Civility, Community หมายถงการทประชาชนจำนวนหนงมวตถประสงครวมกน

มอดมคตรวมกนหรอมความเชอรวมกนในบางเรองมการตดตอสอสารกนมการ

รวมกลมกน จะอยหางกนกได มความเอออาทรตอกน มเรองจตใจเขามาดวย มความรก

มมตรภาพมการเรยนรรวมกนในการกระทำในการปฏบตบางสงบางอยางและม

การจดการเมอมองดความเปนชมชนเกดขนจะพบเหนวาภายในชมชนมสงเหลาน

เกดขนคอ(ชชยศภวงศและยวดคาการณไกล,2541:4-10.อางถงในนทอง

เนตรสวาง,2548:6-7)

154

ปท 26 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2551

1. เกดความสข เปนความสขของคนทมาอยรวมกน สงทมคณคาเปน

เรองทางจตใจ เรองธรรมะ เรองจตวญญาณ (Spirituality) เรองคณธรรม ตอง

นกถงสวนรวมลดความเหนแกตวตองมความรกความเออาทรตอกน

2. มการเรยนรรวมกน มประสทธภาพทจะทำใหงานเกดความสำเรจ

โดยอาศยความเปนมตรมตรภาพความรก(InteractiveLearningthroughAction)

3. มการจดการ เปนปญญาชนดหนงททรงพลง การจดการทำใหสงท

เปนไปไมไดใหเปนไปได(ManagementMakestheImpossiblePossible)

ในทำนองเดยวกนนพ.สวทยวบลผลประเสรฐกกวาววาประชาสงคมหมายถง

การทคนในสงคมซงมจตสำนกรวมกน(CivicConsciousness)มารวมตวกนใน

ลกษณะทเปนหนสวนกน(Partnership) ในการกระทำบางอยางทงนดวยความรก

และความเอออาทรตอกนภายใตระบบการจดการใหเกดความรรวมกน (สวทย

พบลผลประเสรฐ,2540:11อางถงในชาตรเจรญศรและคณะ,2547:9)

นอกจากน นทอง เนตรสวาง ไดทำการคดลอกลกษณะทพงประสงคอนเปน

องคประกอบทควรมของประชาสงคม จากวารสารสาธารณสขมลฐาน ปท 14

ฉบบท3มาไววาประกอบดวย(วารสารสาธารณสขมลฐาน,2542อางถงในนทอง

เนตรสวาง,2548:3)

1. มจตสำนกสาธารณะจรงใจไมเสแสรงแกลงทำ

2. มอดมคตมสำนกของความเปนพลเมองไมใชระบบไพรอปถมภ

3. มวตถประสงค กจกรรมการจดการและการสรางกระบวนการเรยนร

รวมกน

4. มความเอออาทรมตรภาพความรกความผกพนสมานฉนทตอกน

5. มระบบการจดการระดบกลม

6. มการสรางเครอขายขยายพนธมตร

7. พลงทางสงคมมาจากทกสวนทกวชาชพทกระดบ

8. เอากจกรรมทผลประโยชนสดทายเปนของประชาชนปราศจากการจดตง

9. ตดอาวธทางปญญาไมพฒนาแบบ“เอาเงนนำหนาเอาปญญาตามหลง”

10.มการจดการโดยกระบวนการมสวนรวม

155ประชาสงคมกบการ (ตาม) แกปญหาสงแวดลอม : ขอสงเกตบางประการ

กตตศกด เจมสทธประเสรฐ

จากทกลาวมานกทำใหผเขยนเองรสกแปลกใจและไขวเขวอยไมนอยเหมอนกน

วาในเบองตน เราอาจจะนบไดวาองคกรการกศลทงหลายถอเปนประชาสงคมรปแบบหนง

แตอานไปอานมาผเขยนชกไมแนใจวาขอความขางตนกำลงบอกผเขยนอยหรอเปลาวา

ประชาสงคมกคอองคกรการกศล ???

ประชาสงคม: ดานสงแวดลอม

ประเทศไทยถอเปนประเทศทมจำนวนของประชาสงคมในรปขององคกรเปน

จำนวนมาก(Vichit-Vadakan,2003:87)โดยทประเดนปญหาดานสงแวดลอม

ถอเปนประเดนหนงทไดรบการสนใจอยอยางกวางขวาง

ผลจากการความเชอทวาประชาสงคมจะสามารถ“แกไดทกปญหา”รวมทงปญหา

“สงแวดลอม”ดวยซงกหนไมพนจากวธคดแบบบานทรายทองและองคกรการกศล

ดงทผเขยนไดกลาวถงไปแลวขางตน มความพยายามทจะสรางภาพ และฝากความหวง

ไวกบประชาสงคมในการแกไขปญหาสงแวดลอมอยเนองๆ โดยกลาววา (จฑาทพ

คลายทบทม,2550:136)

“ความสำเรจในการบรหารจดการสงแวดลอมโดยสงเสรม

การมสวนรวมของประชาชนจะเกดขนไดตองอยทความสามคค

ความรวมมอรวมใจและประสานประโยชนกนไดโดยคำนงถง

ผลประโยชนสวนรวมเปนหลก ผลประโยชนสวนตนเปนรอง

และตองคำนงถงขอเทจจรงทวาปญหาการเมองเรองสงแวดลอม

นนเปนปญหาทสงผลกระทบกบทกคน จงตองมความสามคค

รวมกนในการจดการแกไขปญหาสงแวดลอม”

ซงผเขยนกไมยงไมคอยเขาใจวาเปนเพราะ “คนไทยมองโลกในแงด” หรอวา

“ผเขยนมองโลกในแงราย”กนแนโดยเฉพาะอยางยงเมอพจารณากรณตวอยางตอไปน

ยนหยดสชยชนะ กบความเจบปวดกรณ พทกษ โตนวธ: โรงโมหน

อ.เนนมะปราง จ.พษณโลก

การศกษากรณตวอยางนในทน ดวยเงอนเวลาทจำกด ประกอบกบขอมลทม

อยอยางมากมายและงายตอการเขาถงในปจจบน ผเขยนจงเลอกทจะทำการศกษา

156

ปท 26 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2551

ขอมลจากเอกสารทไดรบการรวบรวมไวแลวแทนการลงพนทจรงเพอศกษาขอมล

โดยเลอกกรณตวอยางคอกรณโรงโมหนอ.เนนมะปรางจ.พษณโลก

ผเขยนศกษาขอมลกรณโรงโมหนอ.เนนมะปรางจ.พษณโลกจากบทความเรอง

“ยนหยดสชยชนะกบความเจบปวดกรณพทกษโตนวธ:โรงโมหนอ.เนนมะปราง

จ.พษณโลก”(ศศนเฉลมลาภและสนไชยรส,2548:71-96)จากหนงสอ

กระบวนการตอสเพอรกษาทรพยากรชมชน ซงจดทำขนโดยคณะกรรมการสทธ

มนษยชนแหงชาต

ในเบองตน ผเขยนพยายามแสวงหาขอมลพนฐานของความขดแยงในกรณน

พบวาเปนความขดแยงทเกดขนระหวางชาวบานกลมหนง ใน ต.ชมภ อ.เนนมะปราง

จ.พษณโลกรวมดวยนายพทกษโตนวธในนามคณะกรรมการอนรกษทรพยากรธรรมชาต

และสงแวดลอมในลมนำชมภ(คอลภ.)ฝายหนงกบหจก.รอคแอนดสโตนและ

โรงงานอนมตการศลาผไดรบอนญาตและประกอบกจการโรงโมหนอกฝายหนง

จากแนวความคดเรองประชาสงคม โดยเฉพาะประชาสงคมดานสงแวดลอม

ทนกวชาการไทยพยายามสรางมายาคตไววาการเกดขนของประชาสงคมนนเกด

จาก“ความสามคคความรวมมอรวมใจและประสานประโยชนกนโดยคำนงถงผล

ประโยชนสวนรวมเปนหลกผลประโยชนสวนตนเปนรอง”แตพอเอาเขาจรงกลบ

พบวา เหตผลทแทจรงซงไดมการบนทกไวชดเจนเกยวกบการสาเหตของเรยกรอง

ของของชาวบานในครงนคอ(ศศนเฉลมลาภและสนไชยรส,2548:73-74)

“…ผลกระทบจากการระเบดภเขาจนทำใหคลองหนปนอนเปนตน

นำสายหนงในหมบานหมดสภาพไป เสยงอกทกครกโครมจาก

การระเบดภเขาตงแตเชาจรดเยน เสยงรถบรรทกหอตะบง

เขา-ออกตลอดทงวน ฝนละอองจากโรงโมฟงกระจายไปทวผนฟา

กอนรวงหลนปกคลมไปทวหมบาน อากาศบรสทธกลายเปน

มลพษทำลายสขภาพของคนในทองถนและทสำคญทรพยากร

ธรรมชาตปาเขาทพวกเขาไดพงพาอาศยมาชานานไดถกทำลายลง”

ซงประเดนทถอไดวาสำคญทสดสำหรบชาวบาน ไดถกบนทกไวโดย นายพทกษ

โตนวธกอนทเขาจะเสยชวตวา(ศศนเฉลมลาภและสนไชยรส,2548:78)

157ประชาสงคมกบการ (ตาม) แกปญหาสงแวดลอม : ขอสงเกตบางประการ

กตตศกด เจมสทธประเสรฐ

“…ทางชมรมไดรบการรองขอจากชาวบานในชมภ โดยขอให

ชวยเปนทปรกษาในการเรยกรองเพอใหมการเพกถอนโรงโม

หนจำนวน2แหงซงกอความรำคาญใหชาวบาน”

หลกฐานยนยนอกประการเกยวกบปญหาทชาวบานนรองเรยนตอทางราชการ

ปรากฏในคำสงของกรมทรพยากรธรณทมคำสงใหโรงโมหนอนมตการศลาหยด

ประกอบการเปนการชวคราวความวา(ศศนเฉลมลาภและสนไชยรส,2548:81)

“โรงงานไดกอเหตเดอดรอนรำคาญจรง และไมปฏบตตามคำสง

ของพนกงานเจาหนาทตามพระราชบญญตโรงงานพ.ศ.2535”

ทงนการตอสกนระหวางชาวบานกบผประกอบการไดกอใหเกดความแตกแยก

ขนในหมชาวบานโดยคาดกนวามชาวบานรวมถงกำนนและผใหญบานตลอดจน

ขาราชการบางสวนหนไปรบเงนจากผประกอบการ(ศศนเฉลมลาภและสนไชยรส,

2548:71,81,83)

“…ยทธวธแบงแยกภายใตอทธพลและเงนถกนำลงไปสชนชน

ผานทางผนำชมชน ไดแก ผใหญบาน กำนน โดยใหอดต

กำนนพรงขวญทองเขาไปเปนผจดการโรงโมหนมหนาทดแล

คนงานของบรษท สงผลใหนายหรญ ขวญทอง ผใหญบาน

หมท 1 ซงเปนนองชายของกำนนพรง ขวญทอง ทเคยรวม

คดคานกบกลมชาวบานตองยตบทบาทไปโดยปรยายและตอมา

ผใหญบานและแกนหลกในการคดคานรวมกบชาวบานหลายคน

กไดเปลยนทาทอยางชดเจนมาเปนฝายทสนบสนนโรงโม

จนถงปจจบน…

...ระหวางนนชาวบานไดถกเจาหนาทราชการ และเจาหนาท

ตำรวจขมขใหเลกการชมนมตลอดเวลา…ทาทของหนวยราชการ

ในพนทดงกลาว ทำใหชาวบานเหนวา หนวยราชการระดบจงหวด

อาจจะเขาขางโรงโมทงๆทมหลกฐานปรากฏใหเหนวาโรงโม

ผดอยางชดเจน”

เหตการณครงนจบลงดวยชยชนะของชาวบาน ความสงบสขกลบมาสทองถน

อกครง(ศศนเฉลมลาภและสนไชยรส,2548:84)แตแลกมาดวยการสญเสย

ชวตของนายพทกษโตนวธแกนนำคนสำคญ

158

ปท 26 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2551

ในเบองตน ผเขยนตองแสดงความเคารพตอความดงามทหาไดยากยง ของ

นายพทกษ โตนวธ ทเขารวมกบชาวบานในการตอสกบผประกอบการในครงนจน

วาระสดทายของชวตหากแตความเคารพดงกลาวคงมอาจปกปดความจรงทนาหดห

บางประการในครงนไปได

จากขอความทผเขยนไดคดลอกมานน เปนทชดเจนอยวา จดประสงคหลกท

ผลกดนใหชาวบานออกมาตอสเรยกรองในครงนกเพอ“กำจดความรำคาญ”อนเกด

จากโรงโมหน ไมวาจะเปนเสยงรถบรรทกทเขา-ออกตลอดทงวน หรอจะเปนเสยงรบกวน

จากการระเบดหน โดยเกอบจะมไดมการพดถงจดมงหมายในการรกษาทรพยากรธรรมชาต

หรอทคณะกรรมการสทธมนษยชนใชคำวา “การตอสเพอรกษาภเขา และแผนดน”

(ศศนเฉลมลาภและสนไชยรส,2548:คำนำ)แมแตนอยหากจะเกยวของอยบาง

กเปนแคในฐานะหนวยงานของ“รฐ”ทชาวบานคดออกและคาดวานาจะสามารถเขา

มาแกปญหาใหเขาไดเทานนคำถามสดทายทผเขยนเชอวาคงไมมใครอยากจะสรป

จงไดแก“ชยชนะท นายพทกษ โตนวธ เอาชวตแลกมาใหชาวบานนน คอ???”

ประชาสงคมกบการ (ตาม) แกปญหาสงแวดลอม: ขอสงเกตบางประการ

นอกจากตวอยางขางตนแลว ผเขยนยงพบกลมประชาสงคมทางดานสงแวดลอม

อกเปนจำนวนมากทมลกษณะดงกลาวคอ

1. มลกษณะการเกดขนแบบ“ววหายลอมคอก”และมกจะเปน “คอกผๆ ”

ทไมคอยจะมนำยาสกเทาไร

2. ระดบจตสำนกของประชาชนของเรายงอยในระดบตำกลาวคอยงคงพวพน

อยกบแคเรองปากทองของตน(ไชยรตนเจรญสนโอฬาร,2549:130)เปนสำคญ

รศ.ดร.โกวทวงศสรวฒนเคยไดเสนอไวเมอป2549ในบทความเรองประชาสงคม

(CivilSociety)วาหวใจของประชาสงคมมอยดวย3ประการคอ(โกวทวงศสรวฒน,

2549:6)

1. การตระหนกในสทธประโยชนของตนเอง

2. มความเขาใจเรองการสละเสรภาพบางประการของตนเพอความสนต

ของสงคม

3. มวนยและความรบผดชอบตอสงคม

159ประชาสงคมกบการ (ตาม) แกปญหาสงแวดลอม : ขอสงเกตบางประการ

กตตศกด เจมสทธประเสรฐ

ผเขยนไดมโอกาสพดคยสอบถามเพมเตมกบดร.โกวทวาหวใจทง3ประการ

นนมความหมายวาอยางไร จงไดทราบวาแททจรงแลว ประชาสงคมทกประชาสงคม

มไดจำเปนทจะตองมองคประกอบครบทง3ประการเนองจากแททจรงแลวองค

ประกอบทง3มลกษณะทเปนลำดบขน(Hierarchical)ของการพฒนาความเปน

ประชาสงคมจากการสนใจเพยงเรองสนตวไปเปนชมชนและสงคมโดยรวมในทสด

เพอความเขาใจทดยงขน ผเขยนจงขอนำเสนอมมมอง โดยใชทฤษฎแรงจงใจ

(TheoryofHumanMotivation)ของAbrahamMaslow(1908-1970)ทเสนอ

ไววามอยถง7ขน*ดงน

1.ThePhysiological

Needs2.

TheSafetyNeeds

3.TheBelongingnessandloveNeeds

4.TheEsteemNeeds

5.TheNeedforSelf-Actualization

6.TheDesiretoKnowandtoUnderstand

7.TheAesthetic

Needs

TheBasicNeeds

ภาพท 1TheBasicNeeds(AdaptedfromMaslow,1970:35-51)

*ผเขยนมโอกาสทราบจากรศ.ดร.โกวทวงศสรวฒนมานานแลววาทฤษฎแรงจงใจของMaslowแททจรงมอยดวยกน7ขนแตในตำราวชาการภาษาไทยมกเหลอปรากฏเพยงแค5ขนเทานนซงกยงไมทราบแนชดวาทำไมจงเปนเชนนน(อาทในจำรองเงนด.(2550).จตวทยาลงคม.กรงเทพมหานคร:ภาคจตวทยาคณะสงคมศาสตรมหาวทยาลยเกษตรศาสตร.หนา116-117.เปนตน)

160

ปท 26 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2551

Maslowเสนอวามนษยมความตองการอยเสมอและมลกษณะทเปนลำดบขน

เรมจากความตองการระดบพนฐานคอความตองการทางสรระ ตอจากนนกจะม

ความตองการขนสงขนซงเปนความตองการทางจตวทยาและขนท7หรอขนสงสดนน

คอความตองการสนทรยอนเปนเรองของคนทเรยกไดวา“เหลอกนเหลอใชแลว”

จงจะทำไดซงการทผเขยนพดเชนนมใชเปนการประชดประชนหากแตขนท 6นน

คอการเรยนเพอแสวงหาความรคอความรเพอความรมใชความรเพอเอามาประกอบอาชพ

หาเลยงตว ถาจะพดใหเหนภาพ คงเปนเรองของกระฎมพในยคกลาง ทหนไปสนใจ

ศกษาความรยคกรกและโรมนตลอดจนความรกลมทเรยกวา“ศลปศาสตร”(LiberalArt)

ทง7รวมถงการอปถมภศลปนซงกคอเรองของสนทรยกลาวคอเรองของกระฎมพนน

เปนเรองของความตองการในระดบท6และ7แลวนนเอง

ยอนกลบมากลาวเรองประชาสงคม โดยเฉพาะทางดานสงแวดลอม โดยเฉพาะ

อยางยงในบานเรา ทสวนมากมกเปนการรวมกลมลอมคอกภายหลงววหายของ

ชาวบานจนๆทไมคอยมกำลงอะไรจะไปตอสอะไรกบใครแคลำพงจะหากนไปวนๆ

กลำบากมากอยแลวแตกลบตองมาเผชญหนากบอำนาจรฐหรอนายทนผกวางขวาง

แคคดผเขยนกมองไมเหนทางเสยแลว

มาจนถงทน ผเขยนจงอยากอธบายวา ทำไมผเขยนตองรายยาวถงเรองแนว

ความคดสมยใหม (นบตงแตปลายศตวรรษท 14 เปนตนมา) ของยโรป ทงนก

เนองมาจากผเขยนเหนวา“แนวความคดประชาสงคม เปนแนวความคดของชนชน

กระฎมพ เปนองคความรและความตองการของคนทมเงนแลว มจะกนแลว”

อกทงยงมการพฒนาทางความคดใหคนรสกถงเรองความเปนกรรมสทธสวนตว

ผานการตอสเพอเรยกรองสทธเสรภาพของตน จนกระทงรจกทจะพทกษผลประโยชน

ทตนพงไดฉะนนเขามศกยภาพตลอดจนเหตผลเพยงพอทจะพฒนาไปถงขนท3

ดงทดร.โกวทวาไดอยางไมนาสงสย

แตในทางกลบกน เมอมามองในบานเรา ชาวบานเองมศกยภาพเพยงพอ

หรอไม เรองของตนเองเอารอดหรอยงแคทำมาหากนไปวนๆไดกดมากอยแลวประกอบ

กบการเอาของนอกมาใชสวมใสพฤตกรรมของเราแบบดอๆ ทำใหใสอยางไรกใส

กนไมเขาไมลงตวเพราะเราไมไดมการปรบเปลยนพนฐานทางเศรษฐกจสงคมและ

161ประชาสงคมกบการ (ตาม) แกปญหาสงแวดลอม : ขอสงเกตบางประการ

กตตศกด เจมสทธประเสรฐ

วฒนธรรม โดยเฉพาะแนวความคด ใหมความสอดคลองกบพนฐานเดมตามแบบ

ของตนฉบบทไปเอาของเขาเขามาใช ในทนกพอจะเหนอยไดหรอกวา นบตงแตแนวคด

เรองของกรรมสทธสวนตวทบานเรากยงมความคลมเครอไมชดเจน เรอยมาถงเรอง

ของกรรมสทธสวนรวมหรอทเราเรยกกนวาของสาธารณะกพบวายงไปกนใหญ เพราะ

ในความรบรของคนไทยมนหมายถงของทไมมใครเจาของ ใครจะทำอะไรกบมนก

ยอมได กระทงแนวคดพนฐานสำคญอยางเรองสทธเสรภาพ ซงบานเรานนขาดกรอบ

ความคดดงกลาวมาแตไหนแตไรความสมพนธทเราเคยชนกเปนเรองของความสมพนธ

เชงอำนาจหนาท โดยเฉพาะตอรฐเสยมากกวาฉะนนหากมปญหาอะไรเรากมกจะคด

และหวงเอากนวารฐตองมาแกไขรฐตองมาจดการใหจงไดถารฐไมมาแกไขรฐไม

มาจดการเรากจบกลมกนประทวงนงดารฐไปเรอยๆกอความเดอดรอนรำคาญจำพวก

ปดถนนเพอกดดนจนกวาใครสกคนทมอำนาจหนาทในรฐบาลจะยอมออกมาและ

รบปากวาจะแกไขปญหาให ไมคอยจะมสกเทาไหรนกหรอกทจะจดการแกปญหาของ

ตนดวยตนเองโดยไมงอรฐ ฉะนนประชาสงคมไทยมนคงไปไหนไมไดไกลเกนกวา

ขนท1และเปนขนท1ชนดแกไขไปวนๆอกตางหากดงเปนทมาของบทความชนน

ของผเขยนทวา “ประชาสงคมกบการ (ตาม) แกปญหาสงแวดลอม: ขอสงเกต

บางประการ”

162

ปท 26 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2551

เอกสารอางอง

ภาษาไทย

โกวทวงศสรวฒน.(5เมษายน2549).“ประชาสงคม(CivilSociety).”มตชน, 6.

__________.(5ธนวาคม2550).“รากเหงาของลทธทนนยม.”มตชน, 6.

จามะรเชยงทอง.(2543).“แนวคดประชาสงคมในสงคมไทย.”ในคณะกรรมการ

สภาวจยแหงชาตสาขาสงคมวทยาสำนกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต.

การประชมทางวชาการระดบชาต สาขาสงคมวทยา ครงท 1: สถานภาพ

ผลงานวจยเกยวกบพลวตรการปรบตวของสงคมไทย, 15-16 ธนวาคม

2543.เลม2.

จฑาทพคลายทบทม.(2550).การเมองเรองสงแวดลอม.กรงเทพมหานคร:ชมนม

สหกรณการเกษตรแหงประเทศไทยจำกด.

จำรองเงนด.(2550).จตวทยาลงคม. กรงเทพมหานคร:ภาคจตวทยาคณะสงคมศาสตร

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

ฉตรทพยนาถสภา.(2541).ลทธเศรษฐกจการเมอง.พมพครงท4.กรงเทพมหานคร:

จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ชาตรเจรญศรและคณะ.(2547).ประชาคมนานกบการจดการความร.กรงเทพมหานคร:

สถาบนสงเสรมการจดการความรเพอสงคม.

ชชยศภวงศและยวดคาการณไกล.บรรณาธการ.(2541).ประชาสงคม ทรรศนะ

นกคดในสงคมไทย.พมพครงท2.กรงเทพมหานคร:มตชน.

เชษฐาทรพยเยน.(2547).“ประชาสงคมไทย:บทสงเคราะหแนวคด,การกอราง

สำนกคดแบบไทยและนยเชงนต-พฤตนยตอการเมองไทย.”ในคณะกรรมการ

สภาวจยแหงชาตสาขารฐศาสตรและรฐประศาสนศาสตรสำนกงานคณะกรรมการ

วจยแหงชาต.การประชมวชาการรฐศาสตรและรฐประศาสนศาสตรแหงชาต

ครงท 5 เรอง การเมองการบรหารของไทยในยคโลกาภวตน, 1-2 ธนวาคม 2547.

ไชยรตนเจรญสนโอฬาร.(2549). วาทกรรมการพฒนา: อำนาจความร ความจรง

เอกลกษณ และความเปนอน.พมพครงท4.กรงเทพมหานคร:วภาษา.

ธรยทธบญม.(2547).ประชาสงคม.กรงเทพมหานคร:สายธาร.

นงนชสงหเดชะ.(28กนยายน2548).“รากฐาน“ทนนยม”คอ“จรยธรรม”.” มตชน. 6.

163ประชาสงคมกบการ (ตาม) แกปญหาสงแวดลอม : ขอสงเกตบางประการ

กตตศกด เจมสทธประเสรฐ

นลนตนธวนตย,สไลพรชลวไลและศรพรโคตะวนนท.(2545).“ประสบการณการ

ตอสของชาวลมนำมลกรณเขอนปากมลและเขอนราษไศล”ในผาสกพงษไพจตร

และคณะ.วถชวตวธส: ชบวนการประชาชนรวมสมย.เชยงใหม:ตรสวน.

นนทนากปลกาญจน.(2542).ประวตศาสตรและอารยธรรมโลก. พมพครงท6.

กรงเทพมหานคร:โอเดยนสโตร.

เนตรดาวแพทยกล.(2543).“การพฒนาสงแวดลอมนยมในสงคมไทย.”ในคณะกรรมการ

สภาวจยแหงชาตสาขาสงคมวทยาสำนกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต.การประชม

ทางวชาการระดบชาต สาขาสงคมวทยา ครงท 1: สถานภาพผลงานวจยเกยวกบ

พลวตรการปรบตวของสงคมไทย, 15-16 ธนวาคม 2543. เลม2.

นทองเนตรสวาง.(2548).ประชาสงคมกบการมสวนรวมพฒนาทองถน: กรณศกษา

เทศบาลตำบลนางเยง อำเภอสารภ จงหวดเชยงใหม.การคนควาแบบอสระ

รฐศาสตรมหาบณฑตสาขาวชาการเมองและการปกครอง,มหาวทยาลยเชยงใหม.

บงกชสทศนณอยธยา.(2550).“ประชาสงคม…รากฐานการพฒนาประเทศ.”ใน

มหาวทยาลยรงสต.การประชมวชาการมหาวทยาลยรงสต ประจำปการศกษา

2549, 3 เมษายน 2550.

เบญจมาศพานชพนธและรงพงษชยนาม.(2550).หนวยท4มรดกทางศาสนาและ

วฒนธรรมยคกอนรฐชาต.ในเอกสารการสอนชดวชาสงคมโลก หนวยท 1-7.

พมพครงท15.กรงเทพมหานคร:มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

วทยากรเชยงกล.(2548).ปรชญาการเมอง เศรษฐกจ สงคม.กรงเทพฯ:สายธาร.

ศศนเฉลมลาภและสนไชยรส.บรรณาธการ.(2548).กระบวนการตอสเพอรกษา

ทรพยากรชมชน.กรงเทพมหานคร:สำนกงานคณะกรรมการสทธมนษยชน.

ศโรตมคลามไพบลย.(2550).ประชาธปไตยไมใชของเรา.กรงเทพมหานคร:

Openbooks.

สงวนนตยารมภพงศและสรพลมละดา.(2544).จากรากหญาถงขอบฟา: อดต

ปจจบน และอนาคตขององคกรพฒนาเอกชนไทย.กรงเทพมหานคร:

โครงการจดพมพคบไฟ.

สมเกยรตวนทะนะ.(2544).อดมการณทางการเมองรวมสมย.นครปฐม:โรงพมพ

ศนยสงเสรมและฝกอบรมการเกษตรแหงชาต.

164

ปท 26 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2551

สายฝนนอยหด.(2550).“ประชาสงคมกบการพฒนาประชาธปไตยในบรบทสงคมไทย.”

ในสถาบนพระปกเกลา.เอกสารประกอบการประชมวชาการสถาบนพระปกเกลา

ครงท 9 ประจำป 2550 เรอง “วฒนธรรมการเมอง จรยธรรม และการปกครอง”,

8-10 พฤศจการยน 2550.กรงเทพมหานคร:ศนยการพมพแกนจนทรจำกด.

สรพรสมบรณบรณะ.(2543).“การกอรปและการเปลยนแปลงสำนกเกยวกบเรอง

ทรพยสนสวนรวมในสงคมไทย.”ในคณะกรรมการสภาวจยแหงชาตสาขา

สงคมวทยาสำนกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต.การประชมทางวชาการ

ระดบชาต สาขาสงคมวทยา ครงท 1: สถานภาพผลงานวจยเกยวกบ

พลวตรการปรบตวของสงคมไทย, 15-16 ธนวาคม 2543.เลม2.

สรชยศรไกร.(2550).“การพฒนาประชาธปไตยไทยโดยปราศจากการเปลยนแปลง

วฒนธรรมและจรยธรรมทางการเมอง.”ในสถาบนพระปกเกลา.เอกสาร

ประกอบการประชมวชาการสถาบนพระปกเกลา ครงท 9 ประจำป 2550 เรอง

“วฒนธรรมการเมอง จรยธรรม และการปกครอง”, 8-10 พฤศจการยน 2550.

กรงเทพมหานคร:ศนยการพมพแกนจนทรจำกด.

อนชาตพวงสำล.บรรณาธการ.(2543).พลเมองไทย ณ จดเปลยนศตวรรษ.

กรงเทพมหานคร:สถาบนการเรยนรและพฒนาประชาสงคม.

เอนกเหลาธรรมทศน.(2543).การเมองของพลเมอง: สสหสวรรษใหม. พมพครงท2.

กรงเทพมหานคร:โครงการจดพมพคบไฟ.

ภาษาองกฤษ

Allen,Chris.(1997).“WhoNeedsCivilSociety?.” Review of African Political

Economy. 24(73):329-337.fromJSTORDatabase.

Birch,AnthonyH.(1993).The Concepts and Theories of Modern Democracy.

London:Routledge.

Carothers,ThomasandBarndt,William.(1999).“CivilSociety.” Foreign Policy.

(117):18-24,26-29.fromJSTORDatabase.

Ebenstein,William.(1965).Today’sIsms:Communism,Fascism,Capitalism,

Socialism.4thed.NewJersey:Prentice-Hall,Inc.

Escudero,CésarNava.(2001).Urban Environmental Governance: comparing air

quality management in London and Mexico City.Hampshire:Ashgate

PublishingLimited.

165ประชาสงคมกบการ (ตาม) แกปญหาสงแวดลอม : ขอสงเกตบางประการ

กตตศกด เจมสทธประเสรฐ

Giner,Salvador.(1995).“CivilSocietyanditsFuture.”InHall,JohnA.ed.

CivilSociety:Theory, History, Comparison.Cambridge:PolityPress.

Grajzl,PeterandMurrell,Peter.(2007).Fostering Civil Society to Build Institutions:

Why and When.(Online).http://ssrn.com/abstract=948267,August25,

2008.

Habermas,Jürgen.(1998).Between Facts and Norms.Cambridge:MITPress.

Hall,JohnA.(1995).“InSearchofCivilSociety.”InHall,JohnA.ed.Civil

Society: Theory, History, Comparison.Cambridge:PolityPress.

Held,David.(1993).Models of Democracy.3rded.Oxford:PolityPress.

Howell,JudeandPearce,Jenny.(2001).Civil Society and Development:

A Critical Exploration.Colorado:LynneRiennerPublishers,Inc.

Kothari,Smitu.(1999).“Inclusive,Just,Plural,Dynamic:Buildinga‘Civil’

SocietyintheThirdWorld”Development in Practice.9(3):246-259.

fromJSTORDatabase.

Mandeville,Bernard.(1988). The Fable of the Bee: or, Private Vices, Publick

Benefits.Vol.1.Indianapolis:LibertyFund.

Maslow,AbrahamH.(1970).Motivation and Personality.2nded.NewYork:

Harper&Row,Publishers.

Mouzelis,Nicos.(1995).“Modernity,LateDevelopmentandCivilSociety.”In

Hall,JohnA.ed.Civil Society: Theory, History, Comparison. Cambridge:

PolityPress.

Pye,LucianW.(1999).“Civility,SocialCapital,andCivilSociety:Three

PowerfulConceptsforExplainingAsia”Journal of Interdisciplinary

History. 29(4):763-782.fromJSTORDatabase.

Schak,DavidC.andHudson,Wayne.(2003).“CivilSocietyinAsia.”InSchak,

DavidC.andHudson,Wayne.eds.Civil Society in Asia.Hampshire:

AshgatePublishingLimited.

Smith,Adam.(2005).An Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of

Nations. (Online).http://www2.hn.psu.edu/faculty/jmanis/adam-smith/

Wealth-Nations.pdf,August25,2008.

166

ปท 26 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2551

Vichit-Vadakan,Juree.(2003).“ThaiCivilSociety:ExploringaDiverseandComplex

Landscape.”InSchak,DavidC.andHudson,Wayne.eds.Civil Society

in Asia.Hampshire:AshgatePublishingLimited.

Weber,Max.(1958).The Protestant Ethic and the Spirit of Capitalism.translated

byParsons,Talcott.NewYork:CharlesScribner’sSons.

Wesolowski,Wlodzimierz.(1995).“ThePossibilityofCivilSociety:Traditions,

CharacterandChallenges.”InHall,JohnA.ed.Civil Society: Theory,

History, Comparison. Cambridge:PolityPress.

บทท

6

กรงเทพมหานคร และองคกรปกครองทองถนโดยรอบ INTEGRATED WATER POLLUTION MANAGEMENT OF BANGKOK AND SORROUNDING

LOCAL AUTHORITY ORGANIZATIONS IN THE METROPOLITAN AREAS

วชรนทร อนทพรหม

การบรณาการการจดการมลพษทางนำของ

168

ปท 26 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2551

*บทความนเรยบเรยงจากดษฎนพนธเรองการบรณาการการจดการมลพษทางนำของกรงเทพมหานครและองคกรปกครองทองถนโดยรอบ ซงไดผานการสอบปองกนดษฎนพนธเรยบรอยแลว โดยมคณาจารยทปรกษาและกรรมการสอบปองกนดษฎนพนธ 5 ทานคอ รองศาสตราจารย ดร.อทย เลาหวเชยร รองศาสตราจารย ดร.สมพร แสงชยผชวยศาสตราจารย ดร.วสาขา ภจนดา ดร.สชาต ศรยารณย และ ดร.พลอย สบวเศษ **นกศกษาปรญญาเอก โครงการปรชญาดษฎบณฑต (รฐประศาสนศาสตร) มหาวทยาลยรามคำแหง

6∫∑∑’Ë การบรณาการการจดการ

มลพษทางนำของกรงเทพมหานคร และองคกรปกครองทองถนโดยรอบ*

วชรนทร อนทพรหม**

บทคดยอ

การวจยครงนมวตถประสงคเพอศกษา (1) ปญหามลพษทางนำทเกดขน

บรเวณทมความคาบเกยวระหวางกรงเทพมหานครกบองคการปกครองทองถนทอย

โดยรอบ (2) ขดความสามารถในการจดการมลพษทางนำของกรงเทพมหานคร

และองคการปกครองทองถนทอยโดยรอบ (3) รปแบบความสมพนธระหวางกรงเทพ

มหานครกบองคการปกครองสวนทองถนโดยรอบทเกดขน อนสบเนองมาจากปญหา

มลพษทางนำ ทเกดขนในบรเวณพนทคาบเกยวกน ทสงผลกระทบตอการจดการ

มลพษทางนำในพนทและ (4) นำเสนอ ตวแบบและวธการการจดการปญหามลพษ

ทางนำเชงบรณาการในบรเวณพนทคาบเกยวระหวางกรงเทพมหานครกบองคการ

ปกครองทองถนทอยโดยรอบทเกดประสทธผล โดยมเครองมอทใชในการวจย ไดแก

การสมภาษณแบบเจาะลกและการสนทนากลมกบผใหขอมลหลก และการสงเกต

ทงแบบมสวนรวม และแบบไมมสวนรวมแลวนำมาวเคราะหดวยการแจงนบ “แนวคด”

ทเปนประเดนของการศกษาตามทระบไวในวตถประสงค

169

วชรนทร อนทพรหม

การบรณาการการจดการมลพษทางนำของกรงเทพมหานคร และองคกรปกครองทองถนโดยรอบ

ผลการวจยสรปไดดงน

1. ปญหามลพษทางนำทเกดขนบรเวณพนทคาบเกยวระหวางกรงเทพมหานคร กบองคการปกครองทองถนทอยโดยรอบมความแตกตางกน ขนอยกบความหนาแนนของชมชน และปรมาณของการดำเนนกจกรรมตางๆ เชน การผลตทางการเกษตร การผลตดานอตสาหกรรม แตตนเหตของปญหามากทสด คอ บานเรอนทอยอาศย โดยเฉพาะในพนททมการอยอาศยอยางหนาแนนจะมปญหามาก 2. ขดความสามารถในการจดการมลพษทางนำของกรงเทพมหานคร และองคการปกครองทองถนทอยโดยรอบนนมความแตกตางกนมาก แบงไดเปน 3 ระดบคอ (1) องคการปกครองทมขดความสามารถสง เชน กทม. และเทศบาลนครตางๆ (2) องคการปกครองมขดความสามารถปานกลาง ไดแกเทศบาลเมอง และ อบต. ทมรายไดมาก และ (3) องคการปกครองมขดความสามารถตำไดแก อบต. ขนาดเลกตาง ๆ 3. รปแบบความสมพนธระหวางกรงเทพมหานครกบองคการปกครองสวนทองถนโดยรอบทเกดขน อนสบเนองมาจากปญหามลพษทางนำทเกดขนในบรเวณพนทคาบเกยวกน ทสงผลกระทบตอการจดการมลพษทางนำในพนทนนม 4 รปแบบ คอ (1) ความสมพนธทวไป (2) รปแบบความรวมมอ (3) รปแบบความขดแยง และ(4) รปแบบการชวยเหลอสนบสนนโดยรปแบบทมมากทสดคอ รปแบบทวไปกลาวคอ แตละองคการดำเนนงานดวยตนเอง ไมยงเกยวกน รองลงมาคอ รปแบบการชวยเหลอสนบสนนจากหนวยงานสวนกลาง หรอหนวยงานทมหนาทเกยวของ

สวนรปแบบความสมพนธทมนอยมาก คอ รปแบบความรวมมอและรปแบบของความ

ขดแยงกนระหวางองคการ 4. ตวแบบและวธการการจดการปญหามลพษทางนำเชงบรณาการในบรเวณทมความคาบเกยวระหวางกรงเทพมหานครกบองคการปกครองทองถนทอยโดยรอบใหเกดประสทธผล 3 ตวแบบ คอ (1) ตวแบบนโยบายการจดการมลพษทางนำ

(2) ตวแบบเครอขายรกษนำและ (3) ตวแบบหนสวนรกษนำโดยเลอกใชตวแบบท

เหมาะสมกบบรบทของแตละพนทเชน สภาพปญหามลพษทางนำในพนท ขดความสามารถขององคการปกครองสวนทองถน ความเขมแขงของชมชนและเครอขาย และปญหาและอปสรรคตางๆ

170

ปท 26 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2551

ABSTRACT

In this dissertation, (1) the problem of water pollution in areas with overlapping jurisdictions between Bangkok Metropolis and other administration organizations in its environs is investigated. In addition, (2) the capabilities in water pollution management of the Bangkok Metropolitan Administration (BMA) and these other administrative organizations are considered. Furthermore, (3) relationships between BMA and the aforesaid administrative organizations are taken into account insofar as they affect water pollution management in the area. Finally, (4) alternative models and effective integrated methods to deal with the problem of water pollution in the area under consideration are presented. Instruments of research were in-depth interviews and focus group discussions with major informants in addition to conducting both participatory and non-participatory observations. The data were analyzed through constructing a typology of the “concepts” embedded in salient factors of the domain under discussion through applications of the techniques of explanation and explication by reference to the objectives of this research project. Findings are as follows:

1. The researcher uncovered differences in how the problem of water pollution was broached by BMA and the circumambient administrative organs in the environs of Bangkok Metropolis. These differences were found to be functions of the population density of communities and whether agricultural or industrial activities were conducted in a given location. The greatest differentiating factor of concern, however, was the degree of dwelling density with areas of higher density experiencing more water pollution problems than those with lower density. 2. There were also many differences found in regard to capabilities in solving water pollution problems in respect to the different administrative

171

วชรนทร อนทพรหม

การบรณาการการจดการมลพษทางนำของกรงเทพมหานคร และองคกรปกครองทองถนโดยรอบ

organizations. The capabilities manifested can be subsumed under the rubrics of three levels, to wit: (1) administrative organizations exhibiting high levels of capability, viz., BMA and city municipalities; (2) administrative organizations displaying moderate levels of capability, viz., town municipalities and local administrative organizations with high levels of revenue; and (3) administrative organizations with low levels of capability, viz., small local administrative organizations. 3. Four types of relationship between BMA and circumambient administrative organs in the environs of Bangkok Metropolis were found, to wit: (1) general relationships; (2) co-operative relationships; (3) conflicting relationships; and (4) supportive relationships. Found at the highest level of frequency were general relationships in the course of which each organization was autonomous and bore no relationships with others. Next in descending order of frequency were supportive relationships in the course of which central agencies or related agencies lent support to other organizations. Finally, the least frequent relationships were cooperative and conflicting, respectively. 4. The researcher projected three water pollution management models in addition to providing accounts of effectively integrated methods of water pollution management in the aforesaid overlapping jurisdictions. These three models are as follows: (1) a model of water pollution management policy; (2) a model of water conservation networks; and (3) a model of water conservation partners. The researcher determined which model was appropriate to the situation in each area considered. Factors taken into consideration in this instance were (1) the severity of the water pollution problem in a given area; (2) the capabilities displayed by local administrative organs; and (3) the respective strengths of community networks. Finally, problems in and obstacles to full implementation of model requirements were taken into account

172

ปท 26 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2551

ความเปนมาและความสำคญของปญหา

“มลพษสงแวดลอม (Pollution)” เชน มลพษทางนำ สวนใหญแลวจะเปน

ปญหาทครอบคลมพนทในวงกวาง ไมไดจำกดอยเฉพาะพนทใดพนทหนงเทานน

ทำใหการจดการกบปญหาสงแวดลอมทเกดขนดงกลาว จงไมใชเรองงายและมกจะ

เปนไปดวยความยากลำบาก ซงในบางครงปญหาสงแวดลอมนนมบรเวณครอบคลม

พนทการปกครองของหลายๆ องคกร และถาหากองคกรปกครองเหลานนมขด

ความสามารถในการจดการปญหาสงแวดลอมทเกดขนไมเพยงพอ หรอขาดความ

รวมมอทด หรอมลกษณะตางคนตางทำ หรอมการผลกภาระรบผดชอบปญหาสง

แวดลอมทเกดนนกยากทจะไดรบการแกไขได อยางไรกตามหากปญหามลพษสง

แวดลอม โดยเฉพาะมลพษทางนำทเกดขนและขยายวงกวางครอบคลมองคกรปกครอง

สวนทองถนหลายๆ องคกร เชนปญหานำเนาเสยในแมนำลำคลองตางๆ ซงไมได

มบทบญญตเกยวกบความรวมมอเพอแกปญหามลพษสงแวดลอมในลกษณะ

เฉพาะนไวแตอยางได แตมบทบญญตเกยวกบความรวมมอทวๆ ไป ไวใน พ.ร.บ.

เทศบาล พ.ศ. 2496 มาตรา 58 และ พ.ร.บ.ระเบยบบรหารราชการกรงเทพฯ

พ.ศ. 2528 มาตรา 95 เกยวกบการทจดตงเปนองคกรขนเรยกวา “สหการ” ซง

การจดตงสหการนจะทำไดกแตโดยตราเปนพระราชกฤษฎกา มฐานะเปนนตบคคล

และตองกำหนดชออำนาจหนาทและระเบยบการดำเนนงานไว แตไมมระบรปแบบ

ความรวมมอแบบสหการนไวใน พ.ร.บ. องคการบรหารสวนจงหวด พ.ศ. 2540

พ.ร.บ. สภาตำบลและองคการบรหารสวนตำบล พ.ศ. 2537 และ พ.ร.บ. กำหนด

แผนและขนตอนการกระจายอำนาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถน พ.ศ. 2542

และทผานมาในประเทศไทย ปรากฏการจดตงสหการเพยงครงเดยว เปนสหการท

จดกจการเกยวกบรถยนตโดยสารประจำทางระหวางเทศบาลนครกรงเทพกบ

เทศบาลเมองนนทบร เรยกวา“สหการระหวางเทศบาลนครกรงเทพ” แตสหการ

ดงกลาวไดถกยบเลกไป เนองจากประสบปญหาขาดทน นบจากนนมากไมเคยปรากฏ

สหการอกเลย มเพยงรปแบบความสมพนธทเกดขนทไมไดเปนนตบคคลรปแบบ

ตางๆ เกดขนเทานน ไดแก การรวมมอกนแกปญหาตางคนตางทำ หรอ ความขดแยง

173

วชรนทร อนทพรหม

การบรณาการการจดการมลพษทางนำของกรงเทพมหานคร และองคกรปกครองทองถนโดยรอบ

ซงรปแบบความสมพนธตางๆ เหลานเกดขนสบเนองมาจากปญหาสงแวดลอมท

เกดขนในบรเวณทมความคาบเกยวกนหลายองคกรปกครอง เชนเดยวกนกบกรงเทพฯ

ทมพนทเชอมตอกบองคกรปกครองสวนทองถน 41 องคกร ซงสวนใหญเปน

องคการบรหารสวนตำบล (อบต.) ทไมมกฎหมายเกยวกบสหการบญญตไว วธ

การจดการมลพษสงแวดลอมเชงบรณาการของกรงเทพมหานคร ในบรเวณรอยตอ

ทเปนปญหาคาบเกยวกนกบองคกรปกครองอนๆ ใหเกดประสทธผลไดนนเปน

อยางไร เปนเรองทนาสนใจทตองคนหาคำตอบ

กรงเทพฯ เปนองคกรปกครองสวนทองถนรปแบบพเศษทมขนาดใหญ ม

พนทเชอมตอกบ 6 จงหวด คอ ฉะเชงเทรา ปทมธาน นนทบร นครปฐม

สมทรสาคร และสมทรปราการ โดยมองคกรปกครองสวนทองถน คอ องคการ

บรหารสวนตำบลหรอเทศบาลตางๆ ของทง 6 จงหวด เปนจดเชอมตอ ดวยความ

เจรญของกรงเทพฯ ทเจรญเตบโตอยางรวดเรว จงทำใหพนทตำบลโดยรอบ

กรงเทพฯ ไดรบผลกระทบจากการขยายตวของความเจรญนดวย รวมถงปญหา

ทมาพรอมกบความเจรญเตบโตของสงคมเมอง คอ ปญหามลพษสงแวดลอมใน

ดานตางๆ นนเอง ซงในบางครงปญหามลพษสงแวดลอมทเกดขนบางอยาง เชน

มลพษทางนำ มกจะมความคาบเกยวหลายองคกรหรอมกจะมระดบความรนแรง

เกนกวาความสามารถขององคกรทองถนองคกรเดยวทจะจดการได ดงนนปญหา

มลพษทางนำทมความคาบเกยวกนกบหลายพนทการปกครอง และมความรนแรง

เกนขดความสามารถขององคกรเพยงองคกรเดยวทจะจดการได จำเปนตองมการ

บรณาการการแกปญหา กลาวคอ ตองไดรบความชวยเหลอสนบสนนจากองคกรท

มขดความสามารถสงกวาหรอตองไดรบการรวมมอกบองคกรทเกยวของกบปญหา

ดงกลาว จงจะสามารถแกไขปญหานนได ปญหามลพษทางนำทเกดขนบรเวณทม

ความคาบเกยวระหวางกรงเทพฯ กบองคกรปกครองสวนทองถนอนๆ ทอยโดย

รอบทเกดผลกระทบตอคณภาพสงแวดลอมหรอภาวะทเปนพษภยอนตรายตอ

สขภาพอนามยของประชาชนซงนำไปสความสมพนธระหวางองคกรรปแบบตางๆ

เพอแกปญหา โดยเฉพาะรปแบบความรวมมอแบบบรณาการทงทเปนทางการและ

ไมเปนทางการ เปนเรองทนาสนใจทจะศกษาอยางเปนระบบ เพอใหไดมาซง

174

ปท 26 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2551

คำตอบอนทจะนำไปสการสงเคราะหรปแบบการจดการมลพษทางนำในบรเวณทม

ความคาบเกยวระหวางกรงเทพมหานครกบองคกรปกครองทองถนทอยโดยรอบ

อยางมประสทธผล รปแบบทพงปรารถนาดงกลาวควรจะเปนเชนใด จงจะสามารถ

แกปญหามลพษทางนำตางๆ ทเกดขนในบรเวณทมการเชอมตอทเปนปญหาคาบ

เกยวระหวางกรงเทพมหานครกบองคกรปกครองสวนทองถนทอยโดยรอบได จง

เปนทมาของประเดนปญหาวจย 4 ขอ คอ (1) ปญหามลพษทางนำทเกดขนใน

บรเวณพนทคาบเกยวระหวางกรงเทพฯ กบองคกรปกครองสวนทองถนทอยโดยรอบ

มลกษณะเปนอยางไร มความรนแรงระดบใด ในแตละพนทโดยรอบกรงเทพมหานคร

มปญหาแตกตางกนอยางไร และในพนทใดมปญหารนแรงมากกวาพนทอนๆ

และยงยากซบซอนจนไมสามารถแกไขไดดวยองคกรใดองคกรหนงเทานน (2) ปญหา

และอปสรรคในการจดการมลพษทางนำ บรเวณพนทคาบเกยวระหวางกรงเทพมหานคร

กบองคกรปกครองสวนทองถนทอยโดยรอบ คออะไร (3) ลกษณะรปแบบความ

สมพนธ ทงทเปนทางการและไมเปนทางการ อนสบเนองมาจากปญหามลพษทาง

นำทเกดขนบรเวณพนทคาบเกยวระหวางกรงเทพมหานคร กบองคกรปกครอง

สวนทองถนทอยโดยรอบเปนอยางไร มลกษณะใดบาง และสงผลกระทบตอการ

จดการมลพษทางนำในพนทอยางไร และ (4) รปแบบ วธการ และ รายละเอยด

ของการจดการมลพษทางนำเชงบรณาการของกรงเทพมหานครกบองคกรทองถน

โดยรอบทมประสทธผลนนควรจะเปนเชนใด

การคนหาคำตอบจากคำถามของการวจยทง 4 ขอนน สามารถดำเนนการได

โดยการศกษาเอกสารทเกยวของ (Documentary Analysis) การสมภาษณแบบเจาะลก

(In-dept Interview) และการสนทนากลม (Focus Group) กบผใหขอมลหลก

(Key Informants) คอ ผบรหารและผปฏบตขององคการทเกยวของ เชน กรม

ควบคมมลพษ กรมโรงงานอตสาหกรรม สำนก เขต นายกองคกรปกครองสวนทองถน

นกวชาการสงแวดลอม นกวชาการสาธารณสข และประชาชนในพนท และใชการ

สงเกต (Observation) ทงแบบมสวนรวม (Participatory Observation) เชน การ

รวมกจกรรมเกยวกบการจดการมลพษทางนำทองคกรปกครองสวนทองถนจดขน

และแบบไมมสวนรวม (Non - Participatory Observation) เชน การสงเกตสภาพ

175

วชรนทร อนทพรหม

การบรณาการการจดการมลพษทางนำของกรงเทพมหานคร และองคกรปกครองทองถนโดยรอบ

ปญหามลพษในแหลงนำสาธารณะ เปนตน ดานแนวคด ทฤษฎ และวรรณกรรม

ตางๆ ทเกยวของ ทนำมาเปนแนวทางในการวเคราะหขอมลทเกบรวบรวมมา ไดแก

1. แนวคดพนฐานในการจดการสงแวดลอมและมลพษสงแวดลอมโดย

ทองถน ไดแก การเสนอแนวคดการกระจายอำนาจและการมสวนรวมของนครนทร

เมฆไตรรตน (2546) และ Thomas M. Koontz and Craig W. Thomas

(2006) การจดตงสถาบน องคกรกลางหรอองคกรเฉพาะกจของ Elinor Ostrom

(1990) การสรางสถาบนหรอองคกรกลางมาดำเนนการแทนองคกรปกครองสวน

ทองถนของ Sarah S. Elkind.(1994) โดย Tanya And Gerlak K.(2005) ท

เหนวาควรมองคกรกลางมาจดการในกรณปญหาหรอมผเกยวของจำนวนมาก และ

การนำหลกเศรษฐศาสตรมาใชของ E.G. Smith.(2007)

2. หลกการบรหารองคกรปกครองสวนทองถนเพอจดการสงแวดลอม

ไดแก Shafritz J. and Ott S.(2001) ทกลาวถงผลงานของ Tom Burns and

G.M.Stalker เกยวกบ Mechanistic and Organic Systems ไววา ในสภาวะทคงท

(Stable Condition) ควรใชรปแบบองคกรแบบคงท ทใชรปแบบอยางเปน

ทางการได มการตดตอสอสารในแนวดง และใชการตดสนใจแบบมโครงสราง

สวนในสภาวะทไมคงท หรอสภาวะทมการเปลยนแปลงสงแวดลอมอยางรวดเรว

จำเปนตองใชรปแบบองคกรแบบมชวต ซงเปนองคกรมสวนรวมมากกวา นอกจากน

Shafritz J.and Ott S. (2001) ยงไดกลาวถงผลงานของ Arthur H. Walker &

Jay W. Lorsch เรอง Organizational Choice : Product versus Function ไววา

ควรออกแบบองคกรตามผลตภณฑหรอตามหนาท ซงโครงสรางองคกรทงสอง

แบบมความเหมาะสม ขนอยกบความเหมาะสมและธรรมชาตขององคกร เชน

เดยวกนกบ อทย เลาหวเชยร (2540) ทไดกลาวไววา ทฤษฎระบบเปดใหความ

สำคญกบสงแวดลอมและการปฏสมพนธกบสงแวดลอม ดงนนโครงสรางของหนวย

งานขนอยกบลกษณะของสงแวดลอมนนดวย และสถานะของคนในทฤษฎเกยวกบ

ระบบกคอการปรบตวใหเขากบสงแวดลอม สวนในกรณของทฤษฎเกยวกบสถานการณ

สถานะของคนกคอ ผทมความสามารถในการเรยนรการสนองตอบตอสงแวดลอม

ในเรองของการปรบโครงสราง และพทยา บวรวฒนา (2545) ไดกลาวถงการจด

176

ปท 26 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2551

รปแบบองคกรตามความเหมาะสมการจดรปแบบองคกรอกประการหนง คอ การ

จดองคกรโดยอาศยหลกของความเหมาะสม มชอเรยกคอ Contingency หรอ

Situational Models นอกจากนพทยา บวรวฒนา (2545) ยงไดกลาวถงองคกร

แบบโครงการ (The Adhocracy หรอ The Project Structure) องคกรบางประเภท

มสภาพแวดลอมทสลบซบซอนและเปลยนแปลงมาก ทำใหตองมวตถประสงคทจะ

คนคดความรใหมและสงประดษฐใหมทตองใชคนมความรเฉพาะดานหลายๆ

ดานมาปรกษาทำงานรวมกน

3. หลกการสรางความรวมมอเพอจดการสงแวดลอม ไดแกบทความของ

วทยาลยพฒนาการปกครองทองถน สถาบนพระปกเกลา (2549) ทนำเสนอ

ปญหาและอปสรรคในการปฏบตภารกจดแลสภาพสงแวดลอมขององคกร

ปกครองสวนทองถนทสำคญประการหนง คอ รฐไมไดสงเสรมใหเกดวฒนธรรม

ความรวมมอในการดำเนนการกำกบดแลสภาพสงแวดลอมอยางจรงจง ทงความ

รวมมอระหวางประชาชนกบองคกรปกครองสวนทองถน และระหวางองคกรปกครอง

สวนทองถนดวยกนเองและองคกรอนๆ สวนมมมองของ Ostrom Elinor (2001)

เหนวา เปนเพราะผมอำนาจไมใหความสำคญกบปญหา สวนแนวทางในการสราง

ความรวมมอระหวางองคกรปกครองสวนทองถน บญจง ขาวสทธวงษ (2543)

ไดเสนอไววาบทบาทขององคกรปกครองสวนทองถนในภารกจดานการจดการสง

แวดลอมควรมแนวทางการบรหารจดการอยางไรใหเกดประสทธภาพสงสด แนวทาง

นนควรสนองตอบความตองการของประชาชนไดอยางมประสทธภาพ ดงนนรฐตอง

ใหการสนบสนนและประสานความรวมมอดานขอบเขตของกจกรรมตางๆ ระหวาง

องคกรปกครองสวนทองถนระดบตางๆ ดาน R. J. Rutherford, G.J.Herbert and

S.S.Coffen-Smout (2005) ไดนำเสนอกระบวนการมสวนรวมรปแบบ ESSIM

ซงไดจากการศกษาเรองการจดการทรพยากรทางทะเลเชงบรณาการและกระบวนการ

วางแผนดวยความรวมมอกน : การใชการจดการเชงบรณาการของ Eastern Scotian

Shelf Integrated Management (ESSIM) ทแสดงใหเหนถงภาพรวมของการใช

กระบวนการ รวมถงการประเมนการใชประโยชนจากทะเล จำเปนตองเรมตนจาก

การสรางกระบวนการวางแผนแบบมสวนรวม โดยพจารณาจากผลประโยชนและ

177

วชรนทร อนทพรหม

การบรณาการการจดการมลพษทางนำของกรงเทพมหานคร และองคกรปกครองทองถนโดยรอบ

ผลกระทบตอฝายตางๆ โดยสวนสำคญคอการแลกเปลยนขอมลและการอภปราย

ระหวางกลมผมผลไดเสย ซงทำใหมขอมลสำคญทจะนำมาใชในการวางโครงสราง

การวางแผนแบบมสวนรวม โดยมการตงกลมทำงานรวมระหวางรฐกบทองถน เพอ

ทำงานรวมกบรฐบาล และเพอกำหนดนโยบายและกำกบการรวมมอในการบรหาร

ทรพยากรทางทะเล

4.ปจจยทเกยวของและสงผลตอการรวมมอกนเพอจดการสงแวดลอม

ผลการศกษาเอกสารทเกยวของกบการรวมมอกนเพอจดการสงแวดลอมในตาง

ประเทศ เชน องคกรปกครองสวนทองถน หนวยงานภาครฐและภาคเอกชน

ประชาชน พบวามปจจยทเกยวของและสงผลตอการรวมมอกน 9 ประการ ดงน

ประการท 1 การมสวนรวมของผทเกยวของทกระดบเปนปจจยสำคญลำดบตนๆ

ทสงผลตอการรวมมอกนเพอจดการสงแวดลอม เชน Elinor Ostrom (2001)

ชใหเหนถงปจจยทเกยวของและสงผลตอการรวมมอกนจดการสงแวดลอมท

สำคญประการหนงคอ การใหผทเกยวของและมสวนไดเสยในประโยชนสวนใหญ

เขามามสวนรวมในการกำหนดกฎเกณฑในการจดการ ดาน Leach D. William.(2006)

เสนอหลกการรวมมอจดการสงแวดลอมในแนวประชาธปไตยแบบมสวนรวม สวน

นกวชาการอกกลมหนง คอ Eric Verheij, Solomon Makoloweka, Hassan

Kalombo.(2004) เหนวาแนวทางการมสวนรวมในการเฝาระวงการทำลายสงแวดลอม

เปนแนวทางหนงทประสบความสำเรจในพนททยงมคนจำนวนหนงยงขาดจตสำนก

สาธารณะ นอกจากน Terry L.Cooper, Thomas A. Bryer และ Jack W. Meek.(2006)

ยงเหนวาการรวมมอรวมใจกนเพอจดการสงแวดลอม ตองยดประโยชนของประชาชน

เปนศนยกลาง ดานนกวชาการอกทานหนง คอ Mark Lubell.(2004) เหนวา การ

จดการสงแวดลอมในแนวทางของการมสวนรวมทแทจรงตองเปนผมสวนไดเสย

ในระดบรากหญา จงจะสงผลตอความสำเรจได Judith E. Innes, Sarah Connick,

David Booher (2007) เหนวาการรวมมอเพอจดการสงแวดลอมโดยใหผท

เกยวของและมสวนไดเสยเขามามสวนรวมในการวางแผนนนควรเปนแนวทางการ

รวมมอแบบไมเปนทางการ ประการท 2 ความตระหนกตอปญหาเปนปจจยสำคญ

อยางหนงทสงผลตอการรวมมอกนเพอจดการสงแวดลอม โดยนกวชาการทแสดง

178

ปท 26 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2551

ใหเหนความสำคญกบการมความตระหนกตอปญหาสงแวดลอม คอ Ostrom

Elinor (2001) ประการท 3 การกระจายอำนาจและการสนบสนนจากรฐบาลเปน

ปจจยสำคญอยางหนงทสงผลตอการรวมมอกนเพอจดการสงแวดลอม มการศกษา

โดยนกวชาการหลายๆทาน ทแสดงใหเหนความสำคญของปจจยน นกวชาการ

ทานแรกทสนบสนนแนวคดนคอ Ostrom Elinor (2001) ทศกษาพบวา บรรดา

ผใชประโยชนทตองพงพาอาศยทรพยากรสวนรวม และมความตงใจจะใชประโยชน

จากทรพยากรนอกเปนเวลานานๆ และมอสรภาพในการปกครองตวเองจนสามารถ

ตงกฎเกณฑของตวเองได นกวชาการอกทานหนงคอ Thomas M. Koontz.(2003)

เหนวาการกระจายอำนาจโดยใหประชาชนผมสวนไดเสยมอำนาจในการตดสนใจ

ในการวางแผนและดำเนนการ นนมความสำคญอยางยง อยางไรกตามนกวชาการ

อกทานหนง คอ Ernita Joaquin.(2005) เหนวาการจดการสาธารณะ ควรมความ

เปนอสระในการดำเนนงานภายใตการดแลของรฐ จะสงเสรมใหการจดการสาธารณะ

แบบมสวนรวมนใหประสบความสำเรจได ประการท 4 ความแตกตางทางกายภาพ

วฒนธรรม และผลประโยชนเปนปจจยสำคญอยางหนงทสงผลตอการรวมมอกน

เพอจดการสงแวดลอม มการศกษาโดยนกวชาการหลายๆ ทาน ทแสดงใหเหน

ความสำคญในประเดนน ไดแก Ostrom Elinor (2001) โดยคนพบจากกการ

ศกษาเรอง บทบาทของความขดแยงในการปฏบตการรวมกนของกลมทมความ

แตกตางกน : หลกฐานบางสวนจากชมชนในเขตปาไมของประเทศเนปาล พบวา

การจดระเบยบความรวมมอในกลมผใชทรพยากรรวมน ขนอยกบประเภทและ

ความกวางของความหลากหลายในชมชน นอกจากนน ปฏกรยาของบคคลในกลมชน

ทมความหลากหลายน กยงเปนผลทเกดขนมาจากประสบการณทผานมาในเรอง

ของความรวมมอและความเปนผนำดวย ประการท 5 การสรางกฎระเบยบยงคง

เปนปจจยสำคญอยางหนงทสงผลตอการรวมมอกนเพอจดการสงแวดลอม มการ

ศกษาโดยนกวชาการทแสดงใหเหนความสำคญของการสรางกฎระเบยบ คอ

N.K.Woodfield, J.W.S.Longhurst, C.I.Beattie, T.Chatterton and D.P.H.

Laxen (2006) และ Ostrom Elinor (2001) ประการท 6 การเรยนรและการ

ปรบตวของผมาใหม ประเดนน Ostrom Elinor (2001) ศกษาพบวาการปรบตว

179

วชรนทร อนทพรหม

การบรณาการการจดการมลพษทางนำของกรงเทพมหานคร และองคกรปกครองทองถนโดยรอบ

เขาหากนของสมาชกในกลมชนทมการแบงชนชนนนสามารถทำได ถาความแตก

ตางนเกดขนมาเนองจากมการยายถนฐานเขามาทหลง ผมาใหมมกจะเรยนรและ

ยอมรบกฎระเบยบของผทอยมากอน ประการท 7 การชดเชยผทไดรบผลกระทบ

Ostrom Elinor (2001) ยงคนพบขอสำคญอกประการหนงคอ การทมผใช

ประโยชนทมความแตกตางกนมากกวาสองแบบขนไปนนจะเพมความขดแยงใน

การใชทรพยากร การชดเชยใหกบผทไดรบผลกระทบจะสามารถแกไขปญหาความ

ขดแยงนได ประการท 8 การมทางเลอกทหลากหลายเปนปจจยสำคญอยางหนง

ทสงผลตอการรวมมอกนเพอจดการสงแวดลอม มการศกษาโดย Caroline Hermans,

Jon Erickson, Tom Noordewier, Amy Sheldon, and Mike Kline.(2007) พบวา

การใชเทคนคการรวมมอกนวางแผนดวยเทคนคการวเคราะหการตดสนใจแบบ

หลายทางเลอก (Multicriteria decision analysis : MCDA) จะชวยทำใหม

เครองมอในการตดสนใจชนด เพอชวยใหกลมผมสวนไดสวนเสยสามารถรวมมอ

กนตดสนใจได ประการท 9 การประสานความรวมมอโดยองคกรกลางและการ

จดตงองคกรเฉพาะกจเปนปจจยสำคญอยางหนงทสงผลตอการรวมมอกนเพอ

จดการสงแวดลอม มการศกษาโดยนกวชาการทแสดงใหเหนความสำคญของปจจย

น ไดแก Spicer S.(2006 ) Sarah S. Elkind.(1994) และ Tanya Heikkila

And K. Gerlak.(2005) ทพบวา การรวมมอกนในลกษณะของการจดตงองคกร

เฉพาะกจขนมาจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม เปนแนวทางทเหมาะ

สมกบปญหาขนาดใหญ และมผเกยวของหลายฝาย เนองจากจะสามารถแกปญหา

บางอยางไดดกวาการใหองคกรปกครองสวนทองถนดำเนนการเอง

จากการเกบรวบรวมขอมลแลวนำมาวเคราะหดวยแนวคด ทฤษฎ และวรรณกรรมตางๆ

ทเกยวของ สามารถตอบคำถามของการวจยและวตถประสงคของการวจยไดดงน

จากวตถประสงคของการศกษาขอท 1 “เพอศกษาปญหามลพษทางนำทเกด

ขนบรเวณทมความคาบเกยวระหวางกรงเทพมหานครกบองคกรปกครองทองถน

ทอยโดยรอบ” ผลการศกษาพบวา ปญหามลพษทางนำทเกดขนบรเวณพนทคาบ

เกยวระหวางกรงเทพมหานครกบองคกรปกครองทองถนทอยโดยรอบมความ

แตกตางกน ขนอยกบความหนาแนนของชมชน และปรมาณของการดำเนนกจกรรม

180

ปท 26 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2551

เชน การผลตทางการเกษตร การผลตดานอตสาหกรรม แตตนเหตของปญหามาก

ทสดคอบานเรอนทอยอาศย โดยเฉพาะในพนททมการอยอาศยอยางหนาแนนจะ

มปญหามาก เชน ในพนทกลมเขตทอยอาศย ทเปนทตงของเขตสายไหม เขตหลกส

เขตดอนเมอง อบต.ลาดสวาย เทศบาลตำบลลำสามแกว เทศบาลตำบลหลกหก

เทศบาลตำบลบานใหม เทศบาลนครปากเกรด และเทศบาลนครนนทบร และ

บรเวณพนทกลมเศรษฐกจเมองดานทศตะวนออกเฉยงใต ทเปนทตงของเขตคลองเตย

เขตพระโขนง และเขตบางนา ซงทงสองกลมนมความหนาแนนของครวเรอนและ

ประชากรมาก ทำใหมการปลอยมลพษสแหลงนำสาธารณะจำนวนมาก สงผลทำให

นำเนาเสย เชน คลองเปรมประชากร คลองบางเขน ทมคา DO หรอ ปรมาณ

ออกซเจนทละลายในนำ เพยง 0.1 และ 0.3 มลลกรมตอลตร สวนคลองบางนา

คลองเตย และคลองพระโขนงนน มคา DO หรอปรมาณออกซเจนทละลายในนำ

0.0 มลลกรมตอลตร ในคลองบางนาและคลองเตย และ 0.8 มลลกรมตอลตรใน

คลองพระโขนง

พจารณาคณภาพแหลงนำทในรอบ 3 ป คอ ป 2548, 2549 และ 2550 จะ

พบวา มคณภาพแยลง โดยพจารณาจากปรมาณออกซเจนละลายในนำ (DO) ม

อย 7 แหง คอ แมนำเจาพระยาบรเวณทานำสรรพาวธทหารเรอ คลองบางเขน

คลองพระโขนง คลองเตย คลองเปรมประชากร คลองสนามชย และคลองประเวศ

บรรมย แตแหลงนำทมคณภาพดขนนนมเพยง 4 แหง คอแมนำเจาพระยาบรเวณ

ทานำนนทบร คลองทววฒนา คลองมหาสวสด คลองบางพลด และคลองแจงรอน

สะทอนใหเหนถงปญหามลพษทางนำทอาจจะรนแรงมากขนในอนาคต และยง

สะทอนใหเหนวาการจดการนำเสยทกรงเทพมหานครและองคกรปกครองสวน

ทองถนทอยโดยรอบนนไมไดผล และการไมใหความสำคญตอปญหาทแทจรงของ

ผนำองคกร จงไมสนใจทจะแกไขปญหามลพษทางนำในพนท เพราะมนำประปา

ใชกนอยางทวถงแลว ไมมความจำเปนทจะใชประโยชนอะไรจากแหลงนำสาธารณะน

นอกจากการสญจรและระบายนำเสยเทานน

จากวตถประสงคของการศกษาขอท 2 “เพอศกษาขดความสามารถในการ

จดการมลพษทางนำของกรงเทพมหานครและองคกรปกครองทองถนทอยโดยรอบ”

181

วชรนทร อนทพรหม

การบรณาการการจดการมลพษทางนำของกรงเทพมหานคร และองคกรปกครองทองถนโดยรอบ

ผลการศกษาพบวา ขดความสามารถในการจดการมลพษทางนำของกรงเทพมหานคร

และองคกรปกครองทองถนทอยโดยรอบนนมความแตกตางกนมาก อาจจะแบง

ไดเปน 3 ระดบ คอ

(1) องคกรปกครองทมขดความสามารถสง เชน กรงเทพฯ และเทศบาลนคร

ตางๆ เชน เทศบาลนครปากเกรด เทศบาลนครนนทบร เปนตน องคกรปกครอง

เหลานมขดความสามารถในการจดการมลพษทางนำสง เนองจากมรายไดและงบ

ประมาณจำนวนมากหลายพนลานบาทตอป ดงนนองคกรปกครองเหลานจงมกจะ

ใชวธการทตองลงทนคอนขางมากในการจดการมลพษทางนำ เชน การสรางโรง

บำบดนำเสยขนาดใหญ รวมถงการสรางเขอนรมตลงและประตนำเพอแกปญหา

มลพษทางนำและปองกนนำทวมดวย

(2) องคกรปกครองมขดความสามารถปานกลาง เชน เทศบาลเมองตางๆ

และองคการบรหารสวนตำบลทมรายไดตอปจำนวนมาก และเนองจากองคกร

ปกครองเหลานมงบประมาณไมนอย กจกรรมหรอวธการจดการมลพษทางนำจง

มกจะเปนกจกรรมการรณรงคใหเกดความตะหนก โดยการจดสมมนา และการไป

ศกษาดงานนอกสถานท เชน เทศบาลบางกรวย เทศบาลกระทมลม และองคการ

บรหารสวนตำบลลาดสวาย

(3) องคกรปกครองมขดความสามารถตำ เชน องคกรบรหารสวนตำบลทม

รายไดนอยตางๆ และเนองจากองคกรปกครองเหลานมงบประมาณไมมากนก กจกรรม

หรอวธการจดการมลพษทางนำจงมกจะเปนกจกรรมพนฐานทนยมกน คอ การ

กำจดวชพชและการขดลอกคคลอง สวนกจกรรมอนๆ เชน การแจกถงดกไขมน

ใหประชาชนนำไปใชในบานเรอนนน ไดรบการสนบสนนจากหนวยงานอน เชน

กรมสงเสรมการปกครองสวนทองถน

ขดความสามารถของแตละองคกรปกครองจะแตกตางกน ดวยภารกจทตอง

รบผดชอบในการดแลและแกไขปญหาสงแวดลอมตามกฎหมายเฉพาะองคกร

และตามพรบ.ขนตอนและการกระจายอำนาจ 2542 เปนเรองทองคกรปกครอง

สวนทองถนปฏเสธไมได แตดวยขอจำกดในขดความสามารถของหลายๆ องคกร

ปกครอง การเพกเฉยตอปญหามลพษทางนำทเกดขนในพนทจงเปนแนวทางทนยม

182

ปท 26 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2551

ปฏบต สอดคลองกบแนวคดของดเรก ปทมสรวฒน (2548) ทพดถงปญหาการ

กระจายอำนาจของไทย ทไดถายโอนงานดานสงแวดลอมไปใหทองถน แตไมไดให

เงนหรอบคลากรมาดวย และไมไดใหอำนาจในการกำกบและตรวจสอบ ความเหน

ในลกษณะทเหนวาขดความสามารถขององคกรปกครองสวนทองถนไมเพยงพอ

ของวทยาลยพฒนาการปกครองทองถน สถาบนพระปกเกลา (2549) เหนวา

ปญหาและอปสรรคในการปฏบตภารกจกำกบดแลสภาพสงแวดลอมขององคกร

ปกครองสวนทองถนทสำคญประการหนง คอ ขดความสามารถขององคกรปกครอง

สวนทองถนยงไมเพยงพอในการดำเนนการกำกบดแลสภาพสงแวดลอม สวนแนวทาง

ในการแกไขปญหานนครนทร เมฆไตรรตน (2546) เหนวาการสรางขดความ

สามารถ (capacity building) หรอการพฒนาขดความสามารถของคนและองคกร

ทจะชวยตนเองและทจะดำเนนการรบผดชอบและนำนโยบาย จะสนบสนนการพฒนา

ทยงยนไปปฏบต

จากวตถประสงคของการศกษาขอท 3 “เพอศกษารปแบบความสมพนธท

เกดขน อนสบเนองมาจากปญหามลพษทางนำทเกดขนในบรเวณทมความคาบเกยว

ระหวางกรงเทพมหานครกบองคกรปกครองทองถนทอยโดยรอบ” ผลการศกษา

พบวา รปแบบความสมพนธทเกดขน อนสบเนองมาจากปญหามลพษทางนำทเกด

ขนในบรเวณทมความคาบเกยวระหวางกรงเทพมหานครกบองคกรปกครองทอง

ถนทอยโดยรอบนนม 4 รปแบบ คอ (1) ความสมพนธทวไป (2) รปแบบความ

รวมมอ (3) รปแบบความขดแยง และ (4) รปแบบการชวยเหลอสนบสนน โดย

รปแบบทมมากทสดคอ รปแบบทวไป คอไมมความสมพนธใดๆ เกดขนเลย ไม

วาจะมปญหามลพษทางนำเกดขนในบรเวณพนทคาบเกยวกนหรอไมกตาม สงผล

ทำใหมลพษทางนำในพนทไมไดรบการแกไข รปแบบความสมพนธทมมากรองลง

มาคอ รปแบบการชวยเหลอสนบสนนจากหนวยงานสวนกลาง หรอหนวยงานท

มหนาทเกยวของ สวนรปแบบความสมพนธทมนอยมากคอรปแบบความรวมมอ

และรปแบบความขดแยง ซงความรวมมอทเกดขนนนเปนความรวมมอในลกษณะพเศษ

จากวตถประสงคของการศกษาขอท 4 “เพอสงเคราะหหาตวแบบและวธการ

การจดการปญหามลพษทางนำเชงบรณาการในบรเวณทมความคาบเกยวระหวาง

183

วชรนทร อนทพรหม

การบรณาการการจดการมลพษทางนำของกรงเทพมหานคร และองคกรปกครองทองถนโดยรอบ

กรงเทพมหานครกบองคการปกครองทองถนทอยโดยรอบทเกดประสทธผล”

ผลการศกษาพบวา ตวแบบและวธการการจดการปญหามลพษทางนำเชง บรณา

การในบรเวณทมความคาบเกยวระหวางกรงเทพฯ กบองคกรปกครองทองถนท

อยโดยรอบใหเกดประสทธผล 3 ตวแบบ คอ (1) ตวแบบนโยบายการจดการ

มลพษทางนำ (2) ตวแบบเครอขาย”รกษนำ” และ (3) ตวแบบหนสวน “รกษนำ”

โดยตวแบบแตละตวแบบนนมจดเดนจดดอยแตกตางกนไป การเลอกใชตวแบบ

แตละตวแบบนนขนอยกบปจจยองคประกอบหลายๆ ประการ เชน ลกษะทางการ

เมองทองถนของกรงเทพฯ และทองถนทอยโดยรอบ ขดความสามารถขององคกร

ปกครองทองถนทมพนทคาบเกยวกบกรงเทพฯ วฒนธรรมและคานยมของผนำ

องคกร และประชาชนในพนท เชน วฒนธรรมการมสวนรวม คานยมและความ

ตระหนกตอปญหาสงแวดลอม ดงนนการเลอกใชตวแบบแตละตวแบบนนควรคำนง

ถงปจจยองคประกอบตางๆ ดงกลาวขางตน เพอเลอกตวแบบทเหมาะสม โดย

การเลอกใชตวแบบทมจดเดนสมพนธกบปจจยทเปนองคประกอบสำคญในแตละ

พนท ตวอยางเชน

ตวแบบนโยบายการจดการมลพษทางนำ เหมาะสมกบพนททมลกษณะทางการ

เมองทองถนทใหความสำคญกบการพฒนาดานสาธารณปโภคพนฐานในพนท

และการขยายตวทอยอาศย โรงงานอตสาหกรรม และสถานประกอบการอนๆ

โดยไมไดสนใจผลกระทบตอสงแวดลอมมากนก นอกจากนตวแบบนโยบาย การ

จดการมลพษทางนำ ยงเหมาะสมกบในพนททประชาชนและผประกอบการตางๆ

ไมไดสนใจหรอตระหนกตอปญหามลพษสงแวดลอม และไมมวฒนธรรมของการ

มสวนรวม

ตวแบบเครอขาย “รกษนำ” เปนตวแบบทเหมาะกบพนทมคนบางคนหรอ

บางกลมใหความสำคญตอปญหามลพษทางนำ เชน ผนำองคกรปกครองสวนทองถน

ผนำองคกรอนๆ ทงภาครฐและภาคเอกชน เจาหนาทสงแวดลอม และผนำชมชน

ตลอดจนประชาชนทวไปในพนททมความตองการทจะแกปญหามลพษทางนำใน

พนท แตมขอจำกดหลายๆ ประการ จงมความตองการทจะรวมตวกนภายในพนท

และตางพนทเปนเครอขายรกษนำขนมา แตดวยลกษณะของเครอขายนนมลกษณะ

184

ปท 26 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2551

ของการรวมตวกนหลวมๆ ไมเปนทางการ สงผลตอขดความสามารถในการจดการ

มลพษทางนำทจำกด หากเครอขายนนมจำนวนสมาชกไมมากนกและไมเขมแขง

มากพอ ปลอยนานไปเครอขายนนอาจจะยตหรอลมเลกไดโดยงาย หากไมมกจกรรม

ของเครอขายอยางตอเนอง ซงตองใชเงนในการดำเนนกจกรรมพอสมควร เครอขาย

จงตองมกองทนมาสนบสนนการดำเนนกจกรรมทเพยงพอ

ตวแบบหนสวน “รกษนำ” เปนตวแบบทองคกรปกครองสวนทองถนให

ความสำคญกบปญหามลพษทางนำมากกวาหรอเทยบเทากบดานอนๆ และพรอม

ทจะใชงบประมาณจำนวนมากพอเพอแกไขปญหาตามความสามารถขององคกร

ปกครองสวนทองถนทจะดำเนนการได ดงนนตวแบบหนสวนรกษนำจงเปนตวแบบ

ทอาจจะนำไปสการแกปญหามลพษทางนำทมการบรณาการกนไดมากทสด และ

เปนแนวทางสำคญในการจดตงองคกรเฉพาะกจหรอสหการเพอแกปญหามลพษ

ทางนำในอนาคตของประเทศไทย

ขอเสนอแนะในการนำผลการวจยไปปฏบต

1. การเลอกใชตวแบบเชงบรณาการทเหมาะสม

ปญหาและอปสรรคตางๆ ทสงผลตอการจดการมลพษทางนำเชงบรณาการ

ในบรเวณทมความคาบเกยวระหวางกรงเทพมหานครกบองคกรปกครองทองถน

ทอยโดยรอบนนสามารถแกไขไดดวยการเลอกรปแบบและวธการทเหมาะสมจาก

3 ตวแบบมาใชใหเหมาะสมกบพนทจงเปนแนวทางทกรงเทพมหานครและองคกร

ปกครองทองถนทอยโดยรอบ ตองพจารณาดำเนนการหากในระยะอนสนไมสามารถ

แกไขปญหาและอปสรรคทมความยงยากสลบซบซอนได เชน ปญหาทางการเมอง

ปญหาโครงสรางขององคการ ปญหาการกระจายอำนาจ ฯลฯ รวมถงปญหาการม

สวนรวมและการขาดจตสำนกของประชาชนดวย

ดวยสภาพปญหามลพษทางนำทเกดในบรเวณทมความคาบเกยวระหวาง

กรงเทพมหานครกบองคกรปกครองสวนทองถนทอยโดยรอบทง 41 แหงนนม

สภาพปญหาและบรบททแตกตางกน ดงนนการเลอกรปแบบและวธการทเหมาะ

สมจาก 3 ตวแบบเพอแกไขปญหาใหเหมาะสมกบบรบทของแตละพนท ผวจยขอ

เสนอทางเลอกรปแบบดงตอไปน

185

วชรนทร อนทพรหม

การบรณาการการจดการมลพษทางนำของกรงเทพมหานคร และองคกรปกครองทองถนโดยรอบ

1. กลมอนรกษศลปวฒนธรรมและการทองเทยว เปนกลมพนททมคณภาพ

นำไมคอยด แตองคกรปกครองทองถนทเชอมตอกบกรงเทพมหานคร คอ เทศบาล

เมองบางกรวย ไมไดมความตระหนกตอปญหามลพษทางนำในพนทมากนก เนองจาก

นำในลำคลองยงสามารถใชไดในชวงนำขน ดงนนการเลอกใชตวแบบนโยบายการ

จดการมลพษทางนำจงเหมาะสมกบบรบทพนทน เนองจากการกำหนดเปนนโยบาย

จากรฐบาลกลาง แลวสงการใหองคกรปกครองสวนทองถน เชน กรงเทพฯ และ

เทศบาลเมองบางกรวยนำไปปฏบตจะไดรบการยอมรบจากผปฏบตมากกวาวธ

การอนๆ

2. กลมเศรษฐกจเมองดานทศเหนอ เปนกลมพนททมคณภาพนำไมดหรอ

เนาเสยมาก และองคกรปกครองสวนทองถนทเชอมตอกบกรงเทพฯ คอ เทศบาล

นครนนทบร และประชาชนในพนทมความตระหนกตอปญหามลพษทางนำคอน

ขางมาก ดงนนตวแบบทเหมาะสมกบพนนจงม 2 ตวแบบ คอ

(1) ตวแบบเครอเครอขายรกษนำ เนองจากในพนทเทศบาลนคร

นนทบรมกลมประชาชนในชมชนตางๆ เชน ชมชนซอยพชยนนท จดตงกนเปน

เครอขายทคอนขางเขมแขงดแลคลองในพนทอยแลว ดงนนการจดตงเครอขาย

เพมเตมในดานพนทของกรงเทพฯ จะเปนการขยายเครอขาย จะทำใหเครอขาย ม

ความเขมแขงมากขนและจะทำใหประชาชน องคกรอนๆ ทงภาครฐและเอกชนใน

พนทไดประสานเขารวมกบเครอขายไดงายยงขน

(2) ตวแบบหนสวนรกษนำ เนองจากกรงเทพฯ และเทศบาลนคร

นนทบร มความตระหนกตอปญหามลพษทางนำเหมอนกน และมขดความสามารถ

ในการดำเนนการไมแตกตางกนมากนก ดงนนการเปนหนสวนกน เชน การจดตง

องคกรกลางหรอสหการ หรอ การสรางระบบบำบดนำเสยรวมกน จงมความเปน

ไปไดสง หากผบรหารทงสององคกรมความสนใจจะรวมมอกนในแบบทเปนทางการน

3. กลมเศรษฐกจเมองดานทศตะวนออกเฉยงใต เปนพนททมคณภาพนำ

ไมดหรอเนาเสยมาก แตสวนใหญจะเปนดานฝงกรงเทพฯ มากกวาดานจงหวด

สมทรปราการ เพราะมแมนำเจาพระยากนกลาง ทำใหองคกรปกครองสวนทองถน

ทเชอมตอทมคณภาพนำในพนทคอนขางด ไมไดตระหนกตอปญหา และจดให

186

ปท 26 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2551

มกจกรรมรวมกนนนไดนอยมาก ดงนนตวแบบทเหมาะสมกบพนทนคอตวแบบ

นโยบายการจดการมลพษทางนำ เพอใหกรงเทพมหานครและองคกรปกครองทองถน

ในจงหวดสมทรปราการ ไดดำเนนโครงการตามนโยบายโดยใชกจกรรมรวมกน

ไมมากนกได

4. กลมเศรษฐกจเมองดานทศตะวนตกเฉยงใต เปนพนททมคณภาพนำไม

คอยดหรอกำลงจะเนาเสยมาก แตสวนใหญจะเปนดานฝงกรงเทพมหานคร มาก

กวาดานจงหวดสมทรปราการเชนเดยวกนกบลกษณะของกลมเศรษฐกจเมองดาน

ทศตะวนออกเฉยงใต คอ มแมนำเจาพระยากนกลาง ดงนนตวแบบทเหมาะสมกบ

พนทนคอ ตวแบบนโยบายการจดการมลพษทางนำ เพอใหกรงเทพมหานครและ

องคกรปกครองทองถนในจงหวดสมทรปราการ ไดดำเนนโครงการตามนโยบาย

โดยใชกจกรรมรวมกนไมมากนกไดเชนเดยวกน

5. กลมเขตทอยอาศย เปนพนททมคณภาพนำไมดหรอเนาเสยมาก องคกร

ปกครองทองถนในจงหวดนนทบรและปทมธานทเชอมตอกบกรงเทพมหานคร ม

ทงทเปน อบต.เทศบาลตำบล เทศบาลเมอง และเทศบาลนคร ทบงบอกไดถงขด

ความสามารถทแตกตางของแตละองคกร แตสวนใหญไมไดตระหนกตอปญหา

มลพษทางนำในพนทมากนก และดวยลกษณะดงกลาวและมความแตกตางของแตละ

องคกรมาก ตวแบบทเหมาะสมจงควรเลอกใช 2 ตวแบบ ดงน

(1) ตวแบบนโยบายการจดการมลพษทางนำ ใชในบรเวณพนทกรงเทพ

มหานคร เชอมตอกบองคกรปกครองสวนทองถนทมขดความสามารถไมมากนก

เชน อบต. ลาดสวาย เทศบาลตำบลหลกหก และเทศบาลตำบลบานใหม

(2) ตวแบบหนสวนรกษนำ ใชในบรเวณพนทกรงเทพมหานคร เชอม

ตอกบองคกรปกครองสวนทองถนทมขดความสามารถสง เชน เทศบาลนครนนทบร

และ เทศบาลนครปากเกรด ในแนวทางกนเปนหนสวนการลงทนเพอจดการมลพษ

ทางนำทตองใชเทคโนโลยสงและมราคาคอนขางแพง

6. กลมเขตทอยอาศยผสมผสานพนทเกษตรกรรมดานทศตะวนออก เปน

พนททมคณภาพนำคอนขางด และพนททเชอมตอกบกรงเทพมหานคร เปนพนท

ขององคการบรหารสวนตำบลทงหมด ซงมขดความสามารถคอนขางจำกด และไม

187

วชรนทร อนทพรหม

การบรณาการการจดการมลพษทางนำของกรงเทพมหานคร และองคกรปกครองทองถนโดยรอบ

ไดตระหนกตอปญหามลพษทางนำมากนก เนองจากคณภาพนำในพนทคอนขางด

ดงนนตวแบบทเหมาะสมทควรนำมาใชในบรเวณพนทน คอ ตวแบบนโยบายการ

จดการมลพษทางนำ เพอใหองคกรปกครองทองถนในพนทมโครงการทสรางความ

ตระหนกใหกบประชาชนพนทไดอยางตอเนองดวยการสนบสนนงบประมาณจาก

รฐบาลกลาง

7. กลมเขตทอยอาศยผสมผสานพนทเกษตรกรรมดานทศตะวนตก เปน

พนททมคณภาพนำคอนขางด และพนททเชอมตอกบกรงเทพฯ เปนพนทของ

องคกรปกครองทองถนทมขดความสามารถไมมากนกเชนเดยวกนกบพนทในกลม

เขตทอยอาศยผสมผสานพนทเกษตรกรรมดานทศตะวนออก ดงนนตวแบบทเหมาะสม

ทควรนำมาใชในบรเวณพนทน คอ ตวแบบนโยบายการจดการมลพษทางนำ เพอ

ใหองคกรปกครองทองถนในพนทมโครงการทสรางความตระหนกใหกบ

ประชาชนพนทไดอยางตอเนองดวยการสนบสนนงบประมาณจากรฐบาลกลางเชน

เดยวกน

8. กลมเขตควบคมและรกษาสภาพแวดลอมเมอง เปนพนททมคณภาพนำ

ไมคอยดหรอกำลงจะเนาเสยมาก และพนททเชอมตอกบกรงเทพฯ เปนพนทของ

องคกรบรหารสวนตำบลทงหมด ซงมขดความสามารถคอนขางจำกด และไมได

ตระหนกตอปญหามลพษทางนำมากนก ดงนนตวแบบทเหมาะสมทควรนำมาใชใน

บรเวณพนทน คอ ตวแบบนโยบายการจดการมลพษทางนำ เพอใหองคกรปกครอง

ทองถนในพนทมโครงการทสรางความตระหนกใหกบประชาชนพนทไดอยางตอ

เนองได

9. กลมเขตชมชนใหมรองรบสนามบนสวรรณภม เปนพนททมคณภาพนำ

ไมคอยดหรอกำลงจะเนาเสยมาก และมลกษณะคลายกบกลมเขตควบคมและรกษา

สภาพแวดลอมเมอง คอ พนททเชอมตอกบกรงเทพฯ เปนพนทขององคกรบรหาร

สวนตำบลทงหมด ซงมขดความสามารถคอนขางจำกด และไมไดตระหนกตอปญหา

มลพษทางนำมากนก ดงนนตวแบบทเหมาะสมทควรนำมาใชในบรเวณพนทน คอ

ตวแบบนโยบายการจดการมลพษทางนำ เพอใหองคกรปกครองทองถนในพนทม

โครงการทสรางความตระหนกใหกบประชาชนพนทไดอยางตอเนองไดเชนเดยวกน

188

ปท 26 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2551

2. แนวทางการแกไขปญหาและอปสรรคในการจดการนำเสย

ปญหาและอปสรรคในการจดการมลพษทางนำในบรเวณทมความคาบเกยว

ระหวางกรงเทพมหานครกบองคกรปกครองทองถนทอยโดยรอบ ทม อย 6 ประการ

ในแตละดานนนมแนวทางในการแกไขปญหาไดดงน

ปญหาประชาชน

ปญหาหลกทสงผลทำใหการจดการมลพษทางนำไมประสบความสำเรจ เนอง

มาจากปญหาของประชาชนเอง เพราะผทกอปญหามลพษทางนำมากทสดนนคอ

ประชาชนในพนทนนเอง สวนหนงทปญหามลพษนนไมสามารถแกไขได แมวาจะ

มการนำวธการและมการดำเนนการทหลากหลายมาใชกตาม แตดวยประชาชนผท

กอมลพษนนขาดจตสำนก ไมเขามามสวนรวมกบนโยบาย สงผลใหนโยบายการ

จดการมลพษทางนำนนไมประสบความสำเรจได ดงนนแนวทางการแกไขปญหาน

ผกำหนดนโยบายตองรณรงคใหประชาชนเขามามสวนรวมกบนโยบายในทกขนตอน

ทงการกำหนดนโยบาย การนำนโยบายไปปฏบต และการประเมนผลนโยบาย และ

เมอประชาชนเขามามสวนรวมในทกขนตอนมากขนแลว จะทำใหเกดความตระหนก

และจตสาธารณะไดในทสด ซงแนวทางการใหประชาชนเขามามสวนรวมกบนโยบาย

นน ตองใหประชาชนตระหนกถงปญหามลพษทางนำใหไดเสยกอน

ปญหาการขาดความรความเขาใจ คออกปญหาหนงททำใหประชาชนสราง

ปญหามลพษใหกบแหลงนำสาธารณะโดยไมไดตงใจ ดงนนองคกรปกครองทองถน

และหนวยงานทเกยวของ ตองใหความรทถกตองกบประชาชน และหยดการสนบสนน

กจกรรมของประชาชนทไมถกตองและสงผลกระทบตอสงแวดลอม เชนการฉดยา

ฆาวชพชในแหลงนำสาธารณะ

ปญหาการขยายตวของเมองทเกดขนอยางรวดเรว เปนปญหาหนงทหลายๆ

พนทรอบๆ กรงเทพฯ กำลงประสบปญหา เพราะนอกจากชมชนใหม เชน บาน

จดสรรทเกดขนมาใหมแลว ยงมปญหาประชากรแฝงตามมาอกมาก บางครงกม

การลกลำแหลงนำสาธารณะ และทำลายแหลงนำจนเนาเสยในทสด ดงนนแนวทาง

การแกไขปญหานนองคกรปกครองทองถนตองมการวางแผนทตอเนอง โดยการ

วางแผนเพอรองรบการขยายตวของชมชนเมองอยางเปนระบบ เชน การวางผงเมอง

189

วชรนทร อนทพรหม

การบรณาการการจดการมลพษทางนำของกรงเทพมหานคร และองคกรปกครองทองถนโดยรอบ

การวางแผนปองกนและแกไขปญหามลพษสงแวดลอม รวมถงการวางแผนการจดการ

ประชากรแฝงไมใหมการลกลำแหลงนำสาธารณะดวย

ปญหาทางการเมองและปญหารปแบบการปกครอง

การเปลยนแปลงทางการเมอง โดยเฉพาะคณะผบรหารองคกรปกครองสวน

ทองถนทมาจากการเลอกตงทกๆ 4 ป สงผลตอหลายๆ นโยบายทผบรหารชด

กอนไดดำเนนการไวถกยกเลกได โดยเฉพาะนโยบายทไมไดอยในความสนใจหรอ

เกยวกบปากทองของประชาชนในพนท เชน ปญหาดานมลพษสงแวดลอม ดงนน

แนวทางการแกปญหาความไมตอเนองของนโยบายน กรงเทพมหานครและองคกร

ปกครองสวนทองถนทอยโดยรอบตองกำหนดใหนโยบายการจดการนำเสยนเปน

นโยบายสำคญ มการลงนามความรวมมอกนเพอปองกนและแกไขปญหากบ

องคกรอนๆ ทเกยวของ รวมถงมการวางแผนระยะยาวดวย จะทำใหการเมองทอง

ถนทอาจจะเปลยนแปลงในอนาคต ไมมผลกระทบตอนโยบาย

ปญหาการมอบอำนาจ เปนปญหาหนงทองคกรปกครองสวนทองถนไมมอำนาจ

ดแลแหลงนำสาธารณะในพนทของตน เนองจากแหลงนำสาธารณะนนอยในการ

กำกบดแลขององคการอนๆ เชน กรมชลประทานและกรมเจาทา สงผลทำใหองคกร

ปกครองสวนทองถนไมสามารถดำเนนการใดๆ ไดหากไมไดรบอนญาต เชน การ

ตดตงระบบบำบดนำเสย การสรางประตนำ ดงนนแนวทางการแกไขนน ตองมการ

มอบอำนาจใหองคกรปกครองสวนทองถนใหมอำนาจดแลแหลงนำสาธารณะใน

พนทของตนไดในระดบหนง หากองคกรปกครองสวนทองถนนนมความสามารถ

ในการบรหาร การจดการ และการดำเนนการนนเปนประโยชนตอสวนรวมและไม

เปนการทำลายสงแวดลอม แตทงนทงนนหนวยงานทมอำนาจหนาทรบผดชอบตอ

แหลงนำสาธารณะ ยงตองคอยดแลใหคำแนะนำ และควบคมในกรณทการจดการ

แหลงนำสาธารณะนนอยในสถานการณยงยากหรอเกนขดความสามารถของ

องคกรปกครองสวนทองถน

การมอบอำนาจใหองคกรปกครองสวนทองถนและประชาชนในพนท เปนปจจย

สำคญในการจดการสงแวดลอม ซงองคกรปกครองสวนทองถนไทยนนไดรบการ

มอบอำนาจหลายๆดาน แตจะมมากพอทจะดำเนนการไดเองหรอไมนนยงเปนท

190

ปท 26 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2551

สงสยอย อกทงขดความสามารถในการดำเนนการขององคกรปกครองสวนทองถน

หลงจากไดรบอำนาจแลวนนมเพยงพอหรอไม และทสำคญกระบวนการสงตออำนาจ

ใหแกชมชนและประชาชน เพอใหเกดกระบวนการมสวนรวมทสมบรณนนเกดขน

มากนอยเพยงใด

ปญหาผประกอบการ

ปญหาการหลกเลยงโดยอาศยชองโหวของกฎหมาย และปญหาการดำเนนธรกจ

แอบแฝงของผประกอบการทเหนแกตว ไมคำนงถงผลเสยตอสงคม และสงแวดลอม

มกจะเกดขนในพนททผบรหารองคกรปกครองสวนทองถนและประชาชนใจด ไม

เขมงวด และอะลมอลวยกบผกระทำความผด ทำใหผประกอบการทไรจตสำนก

อาศยความดของคนในพนทนเขามาดำเนนการโดยไมเกรงกลวตอกฏหมายได ดงนน

แนวทางการแกไขนน องคกรปกครองสวนทองถนและประชาชนในแตละพนทตอง

ชวยกนดแลพนท รกและหวงแหนธรรมชาตและสงแวดลอมของตน และดำเนน

การทางกฎหมายกบผทเขามาทำลายอยางจรงจง โดยไมมขอยกเวน เพอเปนกรอบ

มาตรฐานไมใหมบคคลอนมาดำเนนการเชนน

ปญหาการนำเทคโนโลยลาสมยมาใชเปนปญหาหนงทผประกอบการทไมได

ตระหนกตอปญหาสงแวดลอมนำมาใช ซงแนวทางการแกปญหาสามารถดำเนนการ

ได 2 วธหลก คอ

1. การออกกฎหมายหามนำเขามาใช

2. จงใจใหใชเทคโนโลยทนสมย เชน การลดหรอยกเวนภาษ เปนตน

ปญหาองคกรทเกยวของ

ปญหาโครงสรางขององคกร คอปญหาสำคญอยางหนงขององคกรปกครอง

สวนทองถน เชนการรวมงานดานสงแวดลอมไวกบงานดานสาธารณสข สงผล

ทำใหปญหาดานสงแวดลอมไดรบความสนใจนอยลง และไมมบคลากรดานสงแวดลอม

ในการดำเนนงานและการประสานงานกบองคกรอนในการแกไขปญหาสงแวดลอม

ไดอยางถกตองและเขาใจตอสภาพปญหา ดงนนแนวทางการแกไขปญหานน ทง

กรงเทพมหานครและองคกรปกครองสวนทองถน ควรมการปรบปรงโครงสราง

องคกร โดยใหงานดานสงแวดลอมนนมความเปนเอกเทศ ไมรวมอยกบงานดาน

191

วชรนทร อนทพรหม

การบรณาการการจดการมลพษทางนำของกรงเทพมหานคร และองคกรปกครองทองถนโดยรอบ

สาธารณสขเชนในปจจบน และสรรหาบคลากรดานสงแวดลอมเพมเตม

ปญหาดานงบประมาณในการดำเนนงานการจดการสงแวดลอม เปนปญหา

หนงทองคกรปกครองสวนทองถนขนาดเลกประสบปญหา ไมมรายไดหรองบประมาณ

ทเพยงพอ จงนำงบประมาณไปดำเนนการในดานอนมากกวาดานสงแวดลอม ดงนน

แนวทางการแกไขนน จำเปนอยางยงทองคกรทเกยวของ เชน กรมสงเสรมการ

ปกครองสวนทองถน และองคกรปกครองสวนทองถนทมขดความสามารถสง เชน

อบจ. ตองใหความชวยเหลองบประมาณและอนๆ ในดานการจดการมลพษสง

แวดลอม

ปญหากฎหมายและการบงคบใช

เมอมปญหามลพษทางนำแตไมมอำนาจดำเนนการ หรอมอำนาจหนาทตาม

กฎหมายไมเพยงพอ ทจะระงบการกอมลพษใหกบแหลงนำสาธารณะ เชน ใน

กรณโรงงานอตสาหกรรมปลอยนำเสยลงแหลงนำสาธารณะ องคกรปกครองสวน

ทองถนไมมกฎหมายบงคบใชไดเพยงพอ ดงนนแนวทางการแกไขปญหานน ควร

มการแตงตงใหผอำนวยการเขต และนายกองคกรปกครองสวนทองถน เปนพนกงาน

เจาหนาทเพมเตม ซงแตเดมมเพยงผวาราชการจงหวดเพยงคนเดยว เพอใหม

อำนาจหนาทในการยบยงการกระทำทกอมลพษใหกบสงแวดลอมไดทนท ไมลาชา

เชนในปจจบน

ปญหาการวางผงเมอง เปนปญหาหนงทมกถกมองขาม ไมมการบงคบใช

อยางจรงจง และไมไดมการประสานกบองคกรปกครองสวนทองถนอนทตดกนแต

อยคนละผงเมอง ดงนนแนวทางแกไข นอกจากจะบงคบใชผงเมองอยางจรงจงแลว

ตองมการเชอมตอผงเมองแตละแหงดวย เพอใหมลกษณะของการใชประโยชนใน

พนทในลกษณะเดยวกน แตหากพบวามการใชประโยชนพนททแตกตางกน เชน

พนทสเขยวทเปนเกษตรกรรม กบ พนทสมวงทเปนอตสาหกรรม ควรมการกำหนด

ใหมกนชน (Buffer) ระหวางผงเมองดวย

ปญหาการดำเนนการ

การบำบดนำเสย ทไมประสบความสำเรจนนสวนหนงเกดจากปญหาการใช

ระบบทไมสมบรณ ไมสามารถครอบคลมปญหา เชน ระบบบำบดนำเสยขนาดใหญ

192

ปท 26 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2551

ของกรงเทพมหานคร ทไมสามารถรวบรวมนำเสยมาบำบดไดทงหมด ซงแนวทาง

แกไขนสามารถทำได คอ การนำระบบบำบดนำเสยขนาดเลกมาใชในสวนทไม

สามารถตอทอนำเสยลงสระบบบำบดขนาดใหญได

ปญหาการดำเนนการจดการมลพษทางนำไมประสบความสำเรจประการหนง

คอการขาดกจกรรมรวมกนอยางตอเนอง โดยเฉพาะกจกรรมทมประชาชนมสวน

รวม ทำใหประชาชนไมเกดความตระหนก และไมนำไปปฏบตดวยจตสำนก ดงนน

การทจะสรางจตสำนกการรกษาแหลงนำสาธารณะใหเกดกบประชาชนไดนน

กรงเทพมหานครและองคกรปกครองสวนทองถน นนตองเพมความถและจดใหม

กจกรรมการดแลรกษาแหลงนำสาธารณะอยางตอเนอง

จากปญหาและอปสรรคในการจดการมลพษทางนำในบรเวณทมความคาบ

เกยวระหวางกรงเทพมหานครกบองคกรปกครองทองถนทอยโดยรอบ และแนวทาง

ในการแกไขปญหาทไดนำเสนอไวขางตน สามารถสรปเปนตารางตามลำดบความสำคญ

ของปญหาไดดงน

193

วชรนทร อนทพรหม

การบรณาการการจดการมลพษทางนำของกรงเทพมหานคร และองคกรปกครองทองถนโดยรอบ

1. ปญหาประชาชน

- ขาดจตสำนกไมเขามาม

สวนรวมกบนโยบาย

- ขาดความรความเขาใจ

- การขยายตวของชมชน

เมอง

- สรางความตระหนก และจตสาธารณะ กำหนด

นโยบายตองรณรงคใหประชาชนเขามามสวนรวม

กบนโยบายในทกขนตอน ทงการกำหนดนโยบาย

การนำนโยบายไปปฏบต และการประเมนผล

- องคกรปกครองทองถนและหนวยงานท

เกยวของ ตองใหความรทถกตองกบประชาชน และ

หยดการสนบสนนกจกรรมของประชาชนทไม

ถกตองและสงผลกระทบตอสงแวดลอม

- ใชการวางแผนทมความตอเนอง โดยวางแผน

เพอรองรบการขยายตวของชมชนเมองอยาง

เปนระบบ เชน การวางผงเมองการวางแผน

ปองกนและแกไขปญหามลพษสงแวดลอม รวม

ถงการวางแผนการจดการประชากรแฝงไมใหม

การลกลำแหลงนำสาธารณะดวย

2. ปญหาทางการเมองและ

ปญหารปแบบการปกครอง

- การเปลยนแปลงทางการ

เมองและนโยบาย

- กำหนดใหนโยบายการจดการนำเสยนเปน

นโยบายสำคญ มการลงนามความรวมมอกน

เพอปองกนและแกไขปญหากบองคกรอนๆ ท

เกยวของ รวมถงมการวางแผนระยะยาวดวย จะ

ทำใหการเมองทองถนทอาจจะเปลยนแปลงใน

อนาคต ไมมผลกระทบตอนโยบาย

ตารางท 1 ปญหาอปสรรค และแนวทางแกไขในการจดการมลพษทางนำในบรเวณ

ทมความคาบเกยว ระหวางกรงเทพมหานครกบองคกรปกครองทองถน

ทอย โดยรอบ (เรยงลำดบตามความสำคญของปญหา)

ปญหาและอปสรรค แนวทางการแกไข

194

ปท 26 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2551

ตารางท 1 (ตอ)

ปญหาและอปสรรค แนวทางการแกไข

- ขาดอำนาจในการจดการ

ปญหา

- หนวยงานทเปนเจาของแหลงนำสาธารณะ

ตองมอบอำนาจใหองคกรปกครองสวนทองถน

ใหมอำนาจดแลแหลงนำสาธารณะในพนทของตน

ไดในระดบหนง หากองคกรปกครองสวนทอง

ถนนนมความสามารถในการบรหาร การจดการ

และการดำเนนการนนเปนประโยชนตอสวนรวม

และไมเปนการทำลายสงแวดลอม

3. ปญหาผประกอบการ

- การหลกเลยงโดยอาศย

ชองโหวของกฎหมาย และ

ปญหาการดำเนนธรกจแอบแฝง

- ปญหาการใชเทคโนโลยท

ลาสมย

- องคกรปกครองสวนทองถนและประชาชนใน

แตละพนทตองชวยกนดแลพนท รกและหวงแหน

ธรรมชาตและสงแวดลอมของตน และดำเนนการ

ทางกฎหมายกบผทเขามาทำลายอยางจรงจง

โดยไมมขอยกเวน เพอเปนกรอบมาตรฐาน

แนวทางการแกปญหาสามารถดำเนนการได

2 วธหลก คอ

1. การออกกฎหมายหามนำเขามาใช

2. จงใจใหใชเทคโนโลยทนสมย เชน การลด

หรอยกเวนภาษ

4.ปญหาองคกรทเกยวของ

- ปญหาโครงสร างของ

องคกร

- ควรมการปรบปรงโครงสรางองคกร โดยใหงานดานสงแวดลอมนนมความเปนเอกเทศ ไมรวมอยกบงานดานสาธารณสขเชนในปจจบน และสรรหาบคลากรดานสงแวดลอมเพมเตม

195

วชรนทร อนทพรหม

การบรณาการการจดการมลพษทางนำของกรงเทพมหานคร และองคกรปกครองทองถนโดยรอบ

- ปญหาดานงบประมาณในการดำเนนงานการจดการสงแวดลอม

ปญหาและอปสรรค แนวทางการแกไข

ตารางท 1 (ตอ)

- องคกรทเกยวของ เชน กรมสงเสรมการปกครองสวนทองถน และองคกรปกครองสวนทองถนทมขดความสามารถสง เชน อบจ. ตองใหความชวยเหลองบประมาณและอนๆ ในดานการจดการมลพษสงแวดลอม

5. ปญหากฎหมายและการบงคบใช - อำนาจหนาทตามกฎหมายไมเพยงพอ - ปญหาการวางผงเมอง

- ควรมการแตงตงใหผอำนวยการเขต และนายกองคกรปกครองสวนทองถน เปนพนกงานเจาหนาทเพมเตม ซงแตเดมมเพยงผวาฯเพยงคนเดยว เพอใหมอำนาจหนาทในการยบยงการกระทำทกอมลพษใหกบสงแวดลอมไดทนท ไมลาชาเชนในปจจบน - บงคบใชผงเมองอยางจรงจง และมการเชอมตอผงเมองแตละแหงดวย เพอใหมลกษณะของการใชประโยชนในพนทในลกษณะเดยวกน แตหากพบวามการใชประโยชนพนททแตกตางกน เชน พนทสเขยวทเปนเกษตรกรรม กบ พนท สมวงทเปนอตสาหกรรม ควรมการกำหนดใหมกนชน (Buffer) ระหวางผงเมองดวย

6. ปญหาการดำเนนการ - ปญหาการใชระบบทไมสมบรณ และไมครอบคลมปญหา - ขาดกจกรรมรวมกนอยางตอเนอง

- นำระบบบำบดนำเสยขนาดเลกมาใชในสวนทไมสามารถตอทอนำเสยลงสระบบบำบดขนาดใหญได - กรงเทพมหานครและองคกรปกครองสวนทองถน นนตองเพมความถและจดใหมกจกรรมการดแลรกษาแหลงนำสาธารณะอยางตอเนอง เพอสรางจตสำนกการรกษาแหลงนำสาธารณะใหเกดกบประชาชน

196

ปท 26 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2551

ขอเสนอแนะในการวจยครงตอไป

ผลการศกษาทพบวา การแกปญหามลพษทางนำโดยการจดตงสหการหรอ

รวมมอกนในเชงบรณาการระหวางกรงเทพฯ กบองคกรปกครองทองถนทอยโดย

รอบไมสามารถเกดขนไดนน สาเหตสำคญประการหนงคอ การไมใหความสำคญ

กบแหลงนำสาธารณะของประชาชนและผมอำนาจในพนท ทไมไดใชแหลงนำแบบ

สาธารณะประโยชนเหมอนในอดต จงทำใหมความผกพน รกและหวงแหนแหลงนำ

จนเกดประเพณการอนรกษแหลงนำสาธารณะ เชน ประเพณการลอยกระทงเกดขน

ดงนนการศกษาเพอหาวธการสรางความตระหนกตอปญหามลพษทางนำ และให

ความสำคญกบแหลงนำสาธารณะของประชาชน จงเปนแนวทางทนาสนใจศกษา

ซงอาจจะศกษากรณประเพณสำคญทเกยวกบการอนรกษนำ เชน ประเพณลอยกระทง

ประเพณการแขงเรอ เปนตน

การจดตงสหการเพอจดการมลพษทางนำทยากทจะเกดขนไดในประเทศไทย

ทเนองมาจากปญหาและอปสรรคหลายๆ ประการทไดกลาวมากอนหนานแลว

แนวทางทจะเปนไปไดในการจดตงสหการ คอรฐบาลตองเปนผรเรมนำรองจดตง

สหการในพนทใดพนทหนงทมความพรอม เชน พนทเชอมตอระหวางกรงเทพฯ

กบเทศบาลนครนนทบร และเทศบาลนครปากเกรด โดยรฐจะทำหนาทเปนผ

ประสานและเปนหนงหนสวนดวย (ใหงบประมาณสวนหนง) ดงนนการวจยแบบ

ปฏบตการ (Action Research) โครงการการจดตงสหการนำรองน จงเปนเรองท

นาสนใจเชนเดยวกน

การศกษาทนาสนใจอกประการหนง คอการศกษาองคประกอบการสรางเครอขาย

ดานสงแวดลอม โดยสนใจไปทปจเจกชน ชมชน หรอ องคการตางๆ ทประสบ

ความสำเรจในการดำเนนงานดานการอนรกษ หรอ จดการสงแวดลอมในลกษณะ

เครอขาย เชน นกอนรกษ การจดการปาชมชน การจดการแหลงนำสาธารณะ การ

ดแลรกษาสถาปตยกรรม ฯลฯ

197

วชรนทร อนทพรหม

การบรณาการการจดการมลพษทางนำของกรงเทพมหานคร และองคกรปกครองทองถนโดยรอบ

เอกสารอางอง นครนทร เมฆไตรรตน.(2546). ทศทางการปกครองทองถนไทยและตางประเทศ

เปรยบเทยบ. กรงเทพฯ : บรษท สำนกพมพวญญชน จำกด.

นครนทร เมฆไตรรตน.(2548). “สหการ” การจดการสงแวดลอมขององคกรปกครอง

ทองถน. มตชนรายวน วนท 02 กนยายน พ.ศ. 2548 ปท 28 ฉบบท 10037

หนา 7.

บญจง ขาวสทธวงศ.(2543). สงแวดลอม นเวศวทยา และการจดการ. กรงเทพฯ :

สำนกพมพปทมทพย.

พทยา บวรวฒนา.(2545).ทฤษฎองคการสาธารณะ. กรงเทพฯ : สำนกพมพศกด

โสภาการพมพ.

พทยา บวรวฒนา.(2545). รฐประศาสนศาสตร : ทฤษฎและแนวการศกษา

(ค.ศ.1970-ค.ศ.1990). กรงเทพฯ : โรงพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

วทยาลยพฒนาการปกครองทองถน สถาบนพรปกเกลา.(2549). รายงานการวจยเรอง

ความรวมมอขององคกรปกครองทองถนไทยและตางประเทศ. นนทบร :

สถาบนพระปกเกลา.

อทย เลาหวเชยร.(2543). รฐประศาสนศาสตร : ลกษณะวชาและมตตางๆ. กรงเทพฯ

: สำนกพมพ เสมาธรรม.

Cooper L.T., Bryer A. T. and Meek W. J. (2006). Citizen-Centered Collaborative

Public Management. Journal of Public Affairs Education v. 13 no. 2

(Spring/Summer 2007) .

Elkind S. S. (1994) Regionalism Politics and the Environment: Metropolitan

Public Works in Boston, Massachusetts and Oakland, California, 1840 to

1940 and Beyond. UNIVERSITY OF MICHIGAN.DAI-A 55/08.

Heikkila T. and Gerlak K. A. (2005) The Formation of Large-scale Collaborative

Resource Management Institutions: Clarifying the Roles of Stakeholders,

Science, and Institutions. Policy Studies Journal 33 no.4583-612 N 2005.

Hermans C., Erickson J., Noordewier T., Sheldon A. and Kline M.(2007).

Collaborative Environmental Planning in River Management: An Application

198

ปท 26 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2551

of Multicriteria Decision Analysis in the White River Watershed in Vermont.

Journal of Environmental Management, Volume 84, Issue 4, September 2007.

Innes E. J., Connick S. and Booher D. (2007). Informality as a Planning Strategy:

Collaborative Water Management in the CALFED Bay-Delta Program.

Journal of the American Planning Association v. 73 no.2 (Spring 2007).

Joaquin E. (2005). Collaborative Public Management. Publius 35 no4 637-9

Fall 2005.

Koontz M. T. (2003). The Farmer, the Planner, and the Local Citizen in the Dell

: How Collaborative Groups Plan for Farmland Preservation. Landscape and

Urban Planning, Volume 66, Issue 1, 15 December 2003.

Koontz M. T. and Thomas W. C. (2006). What Do We Know and Need to Know

about the Environmental Outcomes of Collaborative Management?. Public

Administration Review (Washington, D.C.) v. 66 no.6 part supp (November/

December 2006).

Ostrom Elinor.(2001). The Contested Role of Heterogeneity in Collective Action

: Some Evidence from Community Forestry in Nepal. The Asia Foundation,

Kathmandu, Nepal and Indiana University, Bloomington, USA.

Rutherford R. J., Herbert G. J. and Coffen-Smout S. S.(2005). Integrated Ocean

Management and the Collaborative Planning Process : the Eastern Scotian

Shelf Integrated Management (ESSIM) Initiative. Marine Policy, Volume

29, Issue 1, January 2005.

Shafritz J. and Ott S. (2001). Classic of Organization Theory. Harcourt college

Publishers,Orlando Florida USA.

Smith E.G. (2007). G.R. Marshall Economics for Collaborative Environmental

Management. Agriculture and Agri-Food Canada, Lethbridge Research

Centre, Lethbridge, Alberta T1J 4B1, Canada, 4 May 2007.

Spicer S.(2006 ).Water Associations Collaborate With U.S. EPA On Utility

Management. Water Environment & Technology 18 no.8 30, 32 Ag 2006.

199

วชรนทร อนทพรหม

การบรณาการการจดการมลพษทางนำของกรงเทพมหานคร และองคกรปกครองทองถนโดยรอบ

Verheij E., Makoloweka S. and Kalombo H. (2004) Collaborative Coastal Management

Improves Coral reefs and Fisheries in Tanga, Tanzania.Ocean & Coastal

Management, Volume 47, Issues 7-8, 2004.

William D. L.(2006). Collaborative Public Management and Democracy: Evidence

from Western Watershed Partnerships. Public Administration Review (Washington,

D.C.) 66 no6 supp 100-10 N/D 2006.

Woodfield N.K., Longhurst J.W.S., Beattie C.I., T. Chatterton and Laxen D.P.H.

(2006). Regional Collaborative Urban Air Quality Management : Case

Studies Across Great Britain. Environmental Modelling & Software,

Volume 21, Issue 4, April 2006.

บทท 7เผชญภยคกคามโลก :

ศตวรรษท 21 กบความมนคงทยงยน Global Responses to Global Threats :

Sustainable Security for the 21st Century

ธนศกด สายจำปา

202

ปท 26 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2551

7∫∑∑’Ë

*ครส แอบบอต, พอล โรเจอรส และ จอหน สโลโบดา, เผชญภยคกคามโลก : ศตวรรษท 21 กบความมนคงทยงยน, สนทร เกยรตประจกษ, แปล, กรงเทพฯ: โครงการจดพมพคบไฟ, 2550. **อาจารยประจำสาขาวชารฐศาสตร คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยเกรก

เผชญภยคกคามโลก : ศตวรรษท 21 กบความมนคงทยงยน*

ธนศกด สายจำปา**

“รายงานฉบบใหมนโตแยงอยางสมเหตสม ผลชวนให

เชอวาสงครามตอตานการกอการรายเปนการเบนความสนใจ

เฉพาะหนาไปจากประเดนปญหาระดบพนฐานในระยะยาวท

คกคามความอยดมสขของโลกในอนาคตอยางรายแรง

หากรายงานฉบบนสามารถจะกระตนใหผวางนโยบายแมจะ

ไมกคนเปลยนจดเนนจากกลยทธทชวยใหชนะการเลอกตงไป

เปนการหาทางออกทเปนประโยชนตอสงคมได รายงานฉบบน

กจะเปนประโยชนอยางแทจรง”

ศาสตราจารยแจค เมนเดลโชหน

ศาสตราจารยดานกจการความมนคงแหงชาต โรงเรยนนายเรอสหรฐฯ

(2541-2542)

หากกลาวถงปญหาตางๆ ทเกดขนในโลกนบ ตงแต

หลงสงครามเยนสนสดลงแลวนน ดเหมอนวาปญหาหนง

ซงถกขบเนนและยกระดบใหกลายเปนภยคกคามโลกใน

ศตวรรษท 21 คงหลกไมพนภยคกคามจาก “การกอการราย”

โดยเฉพาะอยางยงภายหลงเหตการณ 9/11 วาทกรรมวาดวย

การตอตานการกอการรายไดถกสงผานจากซกโลกตะวนตก

เขาครอบงำชมชนโลกอยางตอเนอง จนกระทงไดเบยดบง

203เผชญภยคกคามโลก : ศตวรรษท 21 กบความมนคงทยงยน

ธนศกด สายจำปา

และกดทบภยคกคามอนๆ ทมความสำคญไมนอยไปกวาภยคกคามจากการกอการราย

แตอยางใด โดยเฉพาะอยางยงภยคกคามอนเกดจากการเปลยนแปลงของภมอากาศ

ซงเปนภยคกคามท “ขามรฐ/ขามชาต/ขามพรมแดน” ทางภมศาสตรของรฐตางๆ

และสถาปนาตวเองกลาย เปนภยคกคามโลกอยางหลกเลยงไมได

Global Responses to Global Threats : Sustainable Security for the 21st

Century เปนรายงานของครส แอบบอต, พอล โรเจอรส และ จอหน สโลโบดา (Chris

Abbott, Paul Rogers and John Sloboda) นกวชาการของกลมวจยออกซฟอรด

(Oxford Research Group-ORG) ซงเปนกลมนกวชาการอสระทดำเนนงานเพอ

สรางการเปลยนแปลงทางบวกในประเดนเกยวกบความมนคงในระดบชาตและระหวาง

ประเทศ อกทงในป พ.ศ.2546 กลมวจยออกซฟอรดไดรบรางวลสนตภาพนวาโน

(Niwano Peace Price) และในเดอนเมษายนปพ.ศ.2548 ไดรบการยกยองจาก

หนงสอพมพเดอะอนดเพนเดนสใหเปน 1 ใน 20 กลมทงแทงก (think tank) ชน

แนวหนาของสหราชอาณาจกร

รายงานชนนเรมตนดวยการตงคำถามตอถอยแถลงเมอเดอนพฤศจกายน

พ.ศ. 2546 ของนายโทน แบลร นายกรฐมนตรองกฤษทกลาววา “การกอการราย

เปนภยคกคามอนใหญหลวงทสดของศตวรรษท 21” แตทวาการกอรายสากลเปน

ภยคกคามใหญหลวงทสดตอความมนคงของโลกเพยงประการเดยวจรงหรอ

กลมวจยออกซฟอรดจงไดพยายามอธบายถงสภาวการณโลกหลงเหตการณ

9/11 อนนำมาซงพฒนาการของ “สงครามตอตานการกอการราย” ผานการประโคม

ขาวในกรงวอชงตน กรงลอนดอน และเมองหลวงตางๆ ของประเทศตะวนตกวา

การกอการรายสากลเปนภยคกคามใหญหลวงทสดทโลกกำลงเผชญอย หากแตรายงาน

ฉบบนกลบแสดงใหเหนวาการกอการรายสากลเปนเพยงภยคกคามยอยเมอเทยบ

กบแนวโนมความเปนไปอนๆ ในโลกซงรายแรงกวาและการตอบโตกบแนวโนมเหลาน

ทดำเนนการอยในปจจบนมแตจะเพมความเสยงทจะเกดการโจมตของผกอการรายให

มมากยงขน ดงนนการมงแกปญหาดงกลาวดวย “กระบวนทศนควบคม” (control

paradigm) อนเปนความพยายามทจะธำรงรกษาสถานภาพเดมเอาไวดวยวธการทาง

การทหารและการควบคมความไมมนคงเอาไว จงกระทำไดเพยงการ “ควบคมอาการ

204

ปท 26 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2551

ของโรค” หากแตถาตองการ “กำจดเหตแหงโรค” แลวนนมความจำเปนตองเปลยนแนว

ทางการแกปญหามาส “กระบวนทศนความมนคงทยงยน” (sustainable security

paradigm)

จากนนรายงานไดนำผอานเดนผานฐานขอมลจำนวนมากเพอแสดงใหเหนวา

ยงมภยคกคามทเปนสาเหตรากเหงาของความขดแยงและความไมมนคงของโลก

ในปจจบน ขณะเดยว กนกนาจะเปนตวกำหนดความขดแยงในอนาคตดวย อนไดแก

การเปลยนแปลงของภมอากาศ (Climate change) การแยงชงทรพยากร (Competition

over resources) การเบยดขบโลกสวนใหญใหอยชายขอบ (Marginalisation of the

majority world) และการแผขยายการทหารทวโลก (Global militarisation) อนม

ผลเกยวเนองมาจาก “ความสมพนธแบบไมเทาเทยมกน” ของระบบความสมพนธ

ระหวางประเทศทมสหรฐอเมรกาเปนมหาอำนาจภายใตระบบขวอำนาจเดยวจง

ทำใหปญหาดงกลาวมกไมถกกลาวถงมากเทากบปญหาทมหาอำนาจคดวาเปน

ปญหาทสำคญ

กลมวจยออกซฟอรดไดสะทอนใหเหนวาขอเสนอดงกลาวดเหมอนจะเปน

แนวทางทหลายฝายเรมมความตระหนกรวมกน แมแตสำนกงานประเมนผลสทธ

(office of Net Assessment-ONA) ของกระทรวงกลาโหมสหรฐอเมรกาเองกยง

ระบวา “ความเปลยนแปลงของภมอากาศเปนภยคกคามทมอานภาพรนแรงกวา

การกอการรายมากนก” เพราะจากภยพบตทางธรรมชาตทประชากรโลกตองเผชญ

ในปจจบนนบวนจะทวความรนแรงมากขนเรอยๆ ซงจากสถตขององคการอนามยโลก

ในป พ.ศ.2547 ประมาณการวามผเสยชวตจากการเปลยนแปลงของภมอากาศราว

150,000 คน ในขณะทในป พ.ศ. 2544 มผเสยชวตจากการกอการรายใน

เหตการณ 9/11 ประมาณ 2,500 คนเทานน อกทงในปเดยวกนนนในสหรฐอเมรกาม

จำนวนผเสยชวตเพราะขาดสารอาหารสงถงประมาณ 3,500 คน และเสยชวตจาก

โรคเอชไอว/เอดสประมาณ 14,000 คน ดงนนประชาชนในสหรฐอเมรกาจงม

โอกาสเสยชวตเพราะโรคเอดสมากกวาการเสยชวตเพราะการกอการรายสากลหาเทา

หากแตในป พ.ศ.2548 สหรฐอเมรกาใชงบประมาณเพยง 2,600 ลานดอลลาร

เพอแกปญหาโรคเอดส ในขณะทใชงบประมาณสงถง 48,000 ลานดอลลารเพอ

การธำรงไวซงความมนคงแหงมาตภม

205เผชญภยคกคามโลก : ศตวรรษท 21 กบความมนคงทยงยน

ธนศกด สายจำปา

อกทงรายงานชนนยงไดสะทอนใหเหนมมมองบางอยางไดอยางนาสนใจและ

คงคลายขอสงสยเกยวกบ “นโยบายดานสงแวดลอมในระดบโลก” ไดมากพอควร

เนองดวยการนำเสนอขอมลซงดเหมอนจะเปนจดเดนของรายงานชนนทไดแสดง

ใหเหนวาการทประเทศมหาอำนาจอยางสหรฐอเมรกายงคงเมนเฉยตอ “พธสาร

เกยวโต” (Kyoto Protocol) นนมความเชอมโยงกบเศรษฐกจและความมนคงของ

สหรฐอเมรกาโดยตรง เนองดวยสหรฐอเมรกาทแมวาจะมประชากรเพยง 4% ของ

ประชากรโลก หากแตเปนประเทศทปลอยบรรดากาซเรอนกระจกมากทสดในโลก

หรอประมาณ 20% ของจำนวนกาซทถกปลอย ดงนนการดำเนนนโยบายดาน

สงแวดลอมตามพธสารเกยวโตอาจกระทบตอระบบเศรษฐกจของสหรฐอเมรกาทฐาน

การผลตดานอตสาหกรรมยงคงตองพงพงเชอเพลงฟอสซลเปนพลงงานหลกใน

การผลต จงหลกไมพนทสหรฐอเมรกาจะถอวาภยคกคามอนอาจมตออาวเปอรเซย

(บรเวณทมนำมนสำรองมากทสดในโลก) เปนภยคกคามทสหรฐอเมรกาตองควบคม

ใหไดอยางเบดเสรจ โดยมไดตระหนกถงความเสยหายตอสงแวดลอมอนเกดจาก

การดำเนนนโยบายดงกลาวแตอยางใด

แนนอนวารายงานชนนไมไดละทงประเดนทหลายฝายตระหนกถง ทงในสวน

ของการละลายของนำแขงในมหาสมทรอารกตก ซงกงวลกนวาหากมการละลายของ

นำแขงในบรเวณดงกลาวมากขนจะสงผลใหผนนำของอารกตกดดซบความรอน

และรงสของดวงอาทตยไดมากขน อนจะนำมาซงการเรงกระบวนการละลายของนำ

แขงใหเรวขนและกอใหเกดการละลายของชนดนเยอกแขงถาวรในเขตอารกตก

และบรเวณใกลเคยง ซงจะกอใหเกดการปลอยกาซมเทนออกมาเปนจำนวนมากจาก

การเนาเปอยของพชพรรณตางๆ ประเดนสำคญคอกาซมเทนมประสทธภาพใน

การกกเกบความรอนไดมากกวากาซคารบอนไดออกไซด จงสงผลรายตอการเปลยนแปลง

สภาพภมอากาศไดมากกวา อกทงรายงานยงบงชดวยวาในอก 50 ปขางหนาการกระจายตว

ของฝนจะเปลยนแปลงไปอยางมาก กลาวคอจะมฝนตกในมหาสมทรและบรเวณขวโลก

ทงสองมากขน ในขณะทผนแผนดนในเขตรอนอนเปนทอยอาศยของประชากรโลก

จำนวนมหาศาลกบจะมบรเวณฝนลดนอยลด ซงจะสงผลตอระบบนเวศวทยาและ

ปรมาณการผลตอาหารในลำดบตอมา

206

ปท 26 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2551

สงหนงทรายงานไดชใหเหนไดอยางนาสนใจคอ ในขณะทโลกกำลงเรมประสบ

ปญหาการขาดแคลนเชอเพลงฟอสซลและตระหนกวาการใชเชอเพลงดงกลาวกอ

ใหเกดการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ โดยหลายฝายไดพยายามหาทางออกจาก

ปญหาดงกลาวดวยการนำเสนอพลงงานในรปแบบใหม ซงมองวาเปนมตรตอสงแวดลอม

และสามารถแกปญหาการเพมขนของกาซคารบอนไดออกไซดในบรรยากาศ พลงงาน

ดงกลาวคอ “พลงงานนวเคลยร”

หากแตกลมวจยออกซฟอรดกบเหนวา “พลงงานนวเคลยรไมใชคำตอบ” ของ

ประเดนปญหาดงกลาว เพราะเหนวานอกเหนอไปจากปญหาเกยวเนองจากการใช

พลงงานนวเคลยร เชน การจดการกากกมมนตรงสแลว ยงมประเดนสำคญทหลาย

ฝายมองขามคอการพฒนาพลงงานดงกลาวอาจถกนำไปใชในทางตรงกนขาม

หากการแพรกระจายเทคโนโลยและวสดในการผลตพลงงานนวเคลยรตกไปอยในมอ

ของ “รฐอนธพาล” หรอ “เครอขายผกอการราย” ซงฮนเนส อลเวน นกฟสกซ

รางวลโลกเบลชาวสวเดน เรยกวา “ฝาแฝดสยาม” กลาวคอ การพฒนาพลงงาน

นวเคลยรของพลเรอนกบการแพรกระจายอาวธนวเคลยรนนมความเชอมโยงกน

อยางใกลชด และทสำคญคอการผลตแรพลโตเนยมจำนวนมากเพอใชในกจการ

พลงงานนวเคลยรของพลเรอนอาจจะสงผลกระทบตอการเปลยนแปลงของภมอากาศ

ในลำดบตอไป

ภยคกคามในรปแบบทสองซงถกนำเสนอโดยกลมวจยออกซฟอรดคอ “การแยงชง

ทรพยากร” ซงอาจกลาวไดวาเกดจากการทรฐอตสาหกรรมและรฐทกำลงพฒนาเปน

อตสาหกรรมกำลงพงพาทรพยากรนำเขามากขนเรอยๆ โดยเฉพาะอยางยงนำมนและ

กาซ สงผลใหบรเวณทมแหลงพลงงานดงกลาวกลายเปน “พนททางการเมอง”

มาโดยตลอด ดงจะเหนไดจากทาทของสหรฐอเมรกาและจดยนทางการทหารทยงคง

ใหกองบญชาการกลางสหรฐ (US Central Command หรอ CENTCOM) มเขต

ความรบผดชอบอยทอาวเปอรเซยและเรมขยายออกไปครอบคลมลมนำทะเลสาบ

แคสเปยนดวยอยางมนยสำคญ

ประเดนตอเนองจากนำมนคอ “การเมองเรองนำ” ทกลมวจยออกซฟอรดเหนวา

เรมแสดงอาการใหเหนในหลายพนท แมวาจะยงไมมความขดแยงรนแรงในการแยงชง

207เผชญภยคกคามโลก : ศตวรรษท 21 กบความมนคงทยงยน

ธนศกด สายจำปา

ทรพยากรนำเมอเทยบกบการแยงชงทรพยากรนำมนกตาม หากแตสงทควรตระหนก

กคอในอนาคตแหลงนำอาจกลายสถานะเปน “พนททางการเมอง” แทนทนำมน

เนองดวยความตองการนำจดมมากเกนกวาระดบทจะตอบสนองได

ภยคกคามในรปแบบทสาม คอ “การเบยดขบโลกสวนใหญใหอยชายขอบ”

กลาวคอ ในขณะทความมนคงของโลกโดยรวมเพมขนมาโดยตลอด แตไมไดม

การแบงปนผลประโยชนจากความเจรญเตบโตทางเศรษฐกจนอยางเทาเทยมกน

มแตการกระจกตวอยางมากของความเจรญเตบโตในพนทเพยงไมกสวนของโลก

สงผลใหประชากรกวา 1,000 ลานคนทวโลกตองพยายามประทงชวตในแตละวน

ดวยเงนไมถง 1 ดอลลาร และเกอบครงหนงของเดกๆ จำนวน 2,200 ลานคนในโลก

ใชชวตอยกบความยากจน เดกราว 115 ลานคนซงควรจะไดเขาโรงเรยนกลบไมได

เรยนหนงสอ 3 ใน 5 ของเดกจำนวนนเปนเดกผหญง ชนพนเมองถกขมเหงรงแก

และททำกนของพวกเขาถกทำลายไปเพอผลกำไร ประชากรเกอบ 2,000 ลานคน

อาศยอยในประเทศทระบอบการปกครองไมรบรองเสรภาพของพลเมองและเสรภาพ

ทางการเมองอยางเตมท ประชาชนประมาณ 900 ลานคนทวโลกเปนกลมชาตพนธ

กลมศาสนา หรอกลมภาษาทถกเลอกปฏบต

ระบบความสมพนธแบบไมเทาเทยมกนจงถกสะทอนผานการแยงชงทรพยากร

และการเบยดขบโลกสวนใหญใหอยชายขอบ เพราะในขณะทประเทศตะวนตกและ

กลมประเทศพฒนาแลวกำลงอยมความสขอยกบระบบเศรษฐกจแบบเสรนยมใหมนน

มนไดกระทำการบางทเบยดขบและเพกเฉยตอคนกลมหนงในประเทศยากจนทตอง

ทนทกขอยกบสภาพแวดลอมทเสอมโทรม การถกแยงชงทรพยากรของตนเพออทศ

แดการพฒนาของประเทศอน และถกบดบงปญหาความยากจนหรอถกอธบายเพยงวา

ความยากจนเกดจากความไรสมรรถภาพในระบบเศรษฐกจ หาใชเปนความผดพลาด

หรอการกระทำอนเกดจากกลมประเทศพฒนาแลวแตอยางใด ดงนน “ในแตละป

จงมประชาชนราว 10 ลานคน ตายไปเพราะความอดอยากและโรคทเกยวเนองกบ

ความอดอยาก แมวาโดยขอเทจจรงแลวโลกนมอาหารมากพอทจะเลยงประชากรโลก

ทงหมด 6,400 ลานคนไดกตาม”

ประเดนดงกลาวถกนำมาเชอมโยงใหเหนมตความสมพนธอยางมนยยะสำคญ

ตอ “การกอการราย” ทกลายเปนประเดนทดงดดความสนใจของนานาอารยประเทศ

208

ปท 26 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2551

จนความจำเปนทจะตองแกไขปญหาความยากจนและความอยตธรรมในโลกไมได

เขาไปอยในระเบยบวาระวาดวยความมงคงแหงชาตของหลายประเทศหรอของ

ประเทศสวนใหญ ดงนน “สงครามตอตานการกอการราย” กำลงทำใหเกดบรรยากาศ

แหงความกลว ซงอาจจะเปนประโยชนทางการเมองสำหรบผมอำนาจ เปนบรรยากาศ

ททำใหคนอเมรกนจำนวนมากพอควรตางพดเสยงเดยวกนวาพวกเขาวตกวาตนเอง

หรอคนในครอบครวจะตกเปนเหยอของการกอการรายและคนเหลานนสวนใหญ

เชอวาจะเกดการโจมตขนอกในสหรฐ

ในขณะทความตกกงวลดงกลาวแพรกระจายอยอยางตอเนอง รายงานชนน

กลบนำเสนอขอมลทชชวนใหครนคดไดอยางนาสนใจวา ความกลวภยคกคามจาก

การกอการรายนนคอนขางจะเปนความกลวศตรทไมมตวตนมากกวาและ “ศตรท

ไมมตวตน” นกไมใชการกอการรายสากลโดยตรง แตเปนมโนภาพของลทธยดมน

ในหลกการพนฐานของศาสนาอสลาม (Islamic fundamentalism) ทผคนสวนมาก

เหนตวอยางจากกลม “อล-กออดะฮ” ซงในความเหนของกลมวจยออกซฟอรดนน

อล-กออดะฮไมไดเปนองคกร แตเปนอดมการณเกยวกบการปลดปลอยดนแดนมสลม

ใหเปนอสระและการชำระลางโลกอนฉอฉลนใหสะอาดดวยการใชความรนแรงทางศาสนา

ซงหากอล-กออดะฮจะมอยจรงอยางทผคนสวนใหญเขาใจกไมไดมชวตยนยาวพน

ปลายป พ.ศ.2544 หากแตกลมทมกเรยกตวเองวา “อล-กออดะฮ” ในทกวนน

อาจจะมสายสมพนธทเปนกจจะลกษณะกบบนลาเดนนอยมาก เพยงแตปฏบตตาม

ขอกำหนดและวธการทเหมอนกนเทานน

ดวยฐานคดดงกลาวจงนำมาสในภยคกคามประการทสคอ “การแผขยายการ

ทหารทวโลก” ทดำเนนมาตงแตสงครามโลกครงทสองและตอเนองสยคสงครามเยน

ซงคาใชจายทางการทหารทวโลกนบตงแตทศวรรษ 2480 จนถงปลายทศวรรษ 2520

เกอบรอยละ 85 เปนของนาโตและพนธมตรสนธสญญาวอรซอ (NATO and

Warsaw Pact alliances) โดยในชวงกลางทศวรรษ 2520 ใชงบประมาณสงสดถง

ปละ 1 ลานลานดอลลารตามราคาปจจบน

สงครามและการสะสมอาวธจงนำไปสการผนเงนจำนวนมหาศาลไปจากกจกรรม

ทสำคญเรงดวนดานสวสดการสงคมและดานการพฒนา รวมถงการผนทรพยากรทาง

209เผชญภยคกคามโลก : ศตวรรษท 21 กบความมนคงทยงยน

ธนศกด สายจำปา

ภมปญญาและวชาการไปจากการวจยและพฒนาดานพลเรอนเพอไปใชในโครงการ

ทางการทหารอกดวย แตทสำคญคอการผลกใหความขดแยงระหวางสองขวอำนาจส

“สงครามตวแทน” (proxy war) ทเปนการสรบกนทางออมระหวางมหาอำนาจทงสอง

ซงความขดแยงทเกดขนทวโลกในระหวางป พ.ศ.2483-2543 นน ประมาณกน

วาทำใหมคนตาย 25 ลานคนและบาดเจบสาหสอก 75 ลานคน แมวาปจจบน

สถานการณดงกลาวจะยตลงแลว หากแตสหรฐอเมรกากยงคงพฒนากองทพอยาง

ตอเนอง กลาวคอ แมวาสหรฐอเมรกาจะเรมลงมอแปลงสภาพกองทพของตนอยาง

กาวหนา มการลดอาวธยทโธปกรณแบบสมยสงครามเยนลงอยางมาก แตสหรฐอเมรกา

กลบคงกำลงทหารและขยายกำลงทหารไวเพอการสรบในสงครามจำกดขนาดทอย

ดงนนนบจากชวงปลายทศวรรษ 2530 สหรฐอเมรกาจงกลายเปนประเทศเดยวท

สามารถแผกำลงทหารครอบคลมไดทวโลกอยางแทจรง

ดงนนตามความเหนของกลมวจยออกซฟอรดจงมองวา รฐบาลของประธานาธบด

บชมฐานคตแบบอนรกษนยมใหม (Neo-conservative) ทแฝงฝงอยในนโยบาย

ดานตางประเทศและความมนคง ซงจากฐานคตดงกลาวทำใหมความเชอในแนวคด

เรอง “ศตวรรษอเมรกนยคใหม” ซงระบวาสหรฐอเมรกามภารกจทจะตองสงเสรม

ระบบการเมองและเศรษฐกจระดบโลกทเดนตามตนแบบของสหรฐอเมรกา จาก

การนำเสนอดงกลาวจงสะทอนใหเหนวามหาอำนาจอยางสหรฐ อเมรกายงคงเชอวา

ตนเองมสถานะ “ครองอำนาจนำ” (Hegemon) ของโลกใบน และยงคงมทศนคต

ตอปญหาอนๆ วามความสำคญนอยกวาปญหา “การกอการราย” ซงยงผลใหปญหา

อนๆ ถกเบยดขบและละเลยมาโดยตลอด

“กระบวนทศนความมนคงทยงยน” ทถกเสนอผานรายงานชนนเสนอใหประเทศ

ตางๆโดยเฉพาะอยางยงสหรฐอเมรกาหนมาใหความสำคญกบปญหาดงกลาว ดวย

ตระหนกวาปญหาดงกลาวขางตนลวนแลวแตเปนเหตแหงปญหาอนนำมาซงสงคราม

การกอการราย และกลายเปนภยคกคามตอความมนคงของโลกอยางแทจรง กลาวคอ

ประเทศตางๆ ควรใหความสำคญกบพลงงานทดแทนเพอเปนทางออกของปญหา

การเปลยนแปลงของภมอากาศ การใชพลงงานอยางมประสทธภาพเพอลดการแยงชง

ทรพยากร การลดความยากจนเพอแกไขปญหาการเบยดขบโลกสวนใหญใหอยชายขอบ

210

ปท 26 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2551

รวมถงการยตและการถอยหลงจากการพฒนาและแพรกระจายอาวธทมอานภาพ

ทำลายลางสงเพอสกดกนการแผขยายอำนาจทางการทหารทวโลก

แมวารายงานชนนจะเปนขอเสนอเชงนโยบายทมงเสนอตอสหรฐอเมรกาใน

การกำหนดทาทตอปญหาสงแวดลอมในระดบโลกเปนสำคญ หากแตถาเรานำเอา

แนวการวเคราะหดงกลาวมาเปรยบเทยบกบการดำเนนนโยบายดานสงแวดลอม

ของไทยกจะพบวาปญหาการจดการสงแวดลอมหรอการกำหนดนโยบายสง

แวดลอมโดยตวของมนเองนนกเตมไปดวยเงอนไขทางเศรษฐกจและการเมอง

ซงหลายครงถกบดบงและกดทบดวย “วาทกรรมการพฒนา” ทถกนำมาขบเนน

คลายๆ กบ “วาทกรรมตอตานการกอการราย” จนทำใหดคลายกบวาการพฒนา

และความเจรญเตบโตทางเศรษฐกจเปนประเดนหลกทรฐพงกระทำกอนนโยบายอน

ดงนนบนฐานคดดงกลาวจงนำมาซงความลมเหลวเชงนโยบายในการจดการสง

แวดลอมอยางหลกเลยงไมไดและมกลงทายดวยการทำลายสงแวดลอมขนานใหญ

ภายใต “วาทกรรมการพฒนา” ทนบวนจะดทรงคณคาและกลายเปนวาทกรรมหลก

ของคนในสงคมไทย-สงคมทตระหนกถง “การรกษาสงแวดลอม” ประหนงแฟชน

ทมกถกหยบฉกฉวยใชในยามจำเปน สงคมทไมพยายามแปลงแฟชนการอนรกษ

สงแวดลอมเปนสำนกทางวฒนธรรมทหยงรากฝงลกเหมอนวฒนธรรมการบรโภค (ซะท)

เกยวกบผเขยน

รองศาสตราจารย ดร. จำลอง โพธบญ อาจารยประจำคณะพฒนาสงคม

และสงแวดลอม

สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร

คณบณฑร เศรษฐศโรตม ผประสานงานชดโครงการพฒนา

ความรและยทธศาสตรดาน

ความตกลงพหภาคดานสงแวดลอม

สำนกงานกองทนสนบสนนการวจย

(สกว.)

คณทศพล งามไพโรจน นายกเทศมนตรเมองทาขาม

จงหวดสราษฎรธาน

คณสทธศกด ภทรมานะวงศ ผอำนวยการสวนคด

สำนกงานคณะกรรมการคมครอง

ผบรโภค

คณกตตศกด เจมสทธประเสรฐ นกศกษาปรญญาโท (ภาคปกต)

สาขารฐศาสตร

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

อาจารยธนศกด สายจำปา อาจารยประจำสาขาวชารฐศาสตร

คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยเกรก

✄

ขาพเจา นาย/นาง/นางสาว ....................................................นามสกล .........................................

ทอยทตองการใหจด ง

เลขท ...................................... ตรอก/ซอย................................ถนน ................................................

ตำบล/แขวง .............................. อำเภอ/เขต ............................. จงหวด ..................................

รหสไปรษณย ........................... โทรศพท ................................... โทรสาร .....................................

 ถานททำงานหรอหนวยงานท งกด

ทอย .......................................................................................................................................................

โทรศพท ............................................................ โทรสาร ..................................................................

ขอ มครเปน มาชกวาร ารรมพฤกษรายป 3 เลม 200 บาท (ขายปลกเลมละ 70 บาท)

ทงนตงแตฉบบท 18 เปนตนไป

ตงแตปท ..................................... ฉบบท ...................... ถงปท .................... ฉบบท ..................

พรอมกนนไดชำระคาสมครเปนสมาชกเปนเงน ..................................................................บาท

(ตวอกษร ............................................................................................................................................)

โดยแนบเปน

เงนสด ใหแก ........................................................................................................................................

เชคธนาคาร (เลขท ...........................................................................................................................)

ธนาณต หรอตวแลกเงนทางไปรษณย (สงจายในนามวารสารรมพฤกษ ป.ณ.รามอนทรา)

ลงชอ .........................................................................

วนท ................ เดอน ................ พ.ศ. ...............

เ©พาะเจÈาหนÈาท

ใ บ   ม ค ร ว า ร   า ร ร ม พ ฤ ก ษ

เลขทใบสมคร

เลขทใบเสรจ

วนทรบเปนสมาชก

สมาชกหมายเลข

วนทหมดสมาชกภาพ