ค าน า กวาสามทศวรรษทผานมา ประเทศไทยไดด าเนนการดานสงแวดลอมมาอยางตอเนองนบตงแตมการตราพระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2518 โดยไดมการตงส านกงานนโยบายและแผนสงแวดลอมขนเพอท าหนาทหลกตามพระราชบญญตดงกลาว ซงปจจบนไดเปลยนชอเปน ส านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ซงมบทบาทหนาททส าคญเปนอยางมากตอทศทาง การด าเนนงานดานสงแวดลอมของประเทศ โดยเฉพาะอยางยงเมอกระแสโลกาภวตนและภาวะโลกรอน มบทบาทส าคญตอการวางแผนยทธศาสตรทางดานสงแวดลอม

ธนาคารเพอการพฒนาเอเชย (Asian Development Bank : ADB) ไดรเรมใหมโครงการตดตามประเมนผลการด าเนนงานดานสงแวดลอม (Environmental Performance Assessment : EPA) ภายใตกรอบยทธศาสตรการพฒนาสงแวดลอมของโครงการความรวมมอทางเศรษฐกจในอนภมภาคลมแมน าโขง (Greater Mekong Subregion - Core Environment Program 3 - Environmental Performance Assessment : GMS - CEP 3 - EPA) โดยความรวมมอกบโครงการสงแวดลอมแหงสหประชาชาต (United Nations Environment Programme : UNEP) โดยมวตถประสงคเพอสงเสรมการพฒนาทยงยนในกลมประเทศ อนภมภาคลมแมน าโขง โดยไดใหความชวยเหลอหนวยราชการของประเทศไทยในการจดท าระบบตดตามประเมนผลการด าเนนงานโดยอาศยกฎระเบยบและองคกรทมอยในประเทศ รวมทงปรบเปลยนขนตอนกระบวนการในการด าเนนงานใหเหมาะสมและไดรบการยอมรบ

รายงานการประเมนผลการด าเนนงานดานสงแวดลอมของประเทศไทย ซงเปนผลจากการด าเนนโครงการดงกลาว ด าเนนการโดยกองตดตามประเมนผล ส านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ซงไดรบมอบหมายจากกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมใหท าหนาทหนวยประสานงานระดบชาตของโครงการ กระบวนการด าเนนงานของโครงการดงกลาวเรมตนดวยการประเมนโดยผ เชยวชาญ (peer review) เกยวกบกฎระเบยบ หลกเกณฑ และกฎหมายทเกยวของภายในประเทศ รวมดวยการ จดประชมเชงปฏบตการกบหนวยงานทเกยวของทงในระดบชาตและระดบทองถน และการจดล าดบความส าคญของประเดนสงแวดลอม ตลอดจนการคดเลอกตวชวดสงแวดลอมในแตละประเดนสงแวดลอม

จากผลการศกษา ไดมการคดเลอกและจดล าดบความส าคญของประเดนสงแวดลอมจ านวน 8 ประเดน ประกอบดวย ทรพยากรน า มลพษทางน า การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ความเสอมโทรมของทรพยากรดน ทรพยากรปาไมและสตวปา ทรพยากรทางทะเลและชายฝง มลพษทางอากาศ และการจดการขยะ โดยไดมการก าหนดตวช วดในแตละประเดน และอาศยกรอบแนวคดแรงขบเคลอน -แรงกดดน - สถานะ-ผลกระทบ-การตอบสนอง (Driver-Pressure-State-Impact-Response : DPSIR) รายงานฉบบน มวตถประสงคเพอแสดงผลการด าเนนงานของประเทศไทยในการบรรลเปาหมายทงดานสงแวดลอม สขภาพ และความเปนอยของประชาชน รวมถงเปาหมายการพฒนาแหงสหสวรรษ (Millennium Development

- 2 -

Goals : MDG) ขอมลทน ามาใชในการวเคราะหประเดนสงแวดลอมทง 8 ประเดน ถกน ามาจากขอมลของหนวยงานทเกยวของซงเปนขอมลทตยภม เพอใหเกดความสอดคลองกบระบบการรายงานผลระบบอนๆ ในประเทศไทย โดยไดมการวเคราะหขอมลเพมเตมและน าขอมลลาสดจากแหลงอนๆ มาใชในการจดท ารายงานมาโดยล าดบ

ส านกงานฯ ขอขอบคณผแทนหนวยราชการ สถาบนการศกษา องคกรเอกชน และองคกรพฒนาเอกชนทกทานทไดมสวนรวมในการด าเนนโครงการและการจดท ารายงานฉบบน รวมทงไดใหขอคดเหนและขอเสนอแนะ ทเปนประโยชนอยางยงตอการพฒนาแนวทางการตดตามประเมนผลการด าเนนงานดานสงแวดลอมของประเทศ ทงน ส านกงานฯ จะไดน าขอคดเหนและขอเสนอแนะทไดรบจากหนวยงานตางๆ ไปใชประกอบการพจารณาทบทวน/ปรบปรงการจดท ารายงานการประเมนผลการด าเนนงานดานสงแวดลอมของประเทศไทย ในฉบบตอๆ ไป ใหมความสมบรณมากยงขน

ส านกงานฯ หวงเปนอยางยงวา รายงานการประเมนผลการด าเนนงานดานสงแวดลอมของประเทศไทยฉบบน จะเปนแนวทางส าหรบกระบวนการตดตามประเมนผลของประเทศไทยและประเทศสมาชกอนภมภาค ลมแมน าโขง อกทงขอเสนอแนะในรายงานฉบบนจะไดถกน าไปประยกตใชใหเหมาะสมกบการน าไปปฏบต และปญหาและอปสรรคในอนาคต นางนศากร โฆษตรตน เลขาธการส านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

- 3 -

สารบญ ค าน า 1

กตตกรรมประกาศ 4

บทสรปผบรหาร 5

บทท 1 บทน า 8

1.1 ความเปนมาของโครงการ 8

1.2 วธการด าเนนงาน 9

1.3 การคดเลอกประเดนส าคญดานสงแวดลอม 12

1.4 สรปการจดล าดบและวธการประเมน 23

บทท 2 ประเดนส าคญดานสงแวดลอม 29

2.1 ทรพยากรน า 29

2.2 มลพษทางน า 37

2.3 การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ 45

2.4 ความเสอมโทรมของทรพยากรดน 54

2.5 ทรพยากรปาไมและสตวปา 60

2.6 ทรพยากรทางทะเลและชายฝง 67

2.7 มลพษทางอากาศ 77

2.8 การจดการขยะ 85

บทท 3 บทสรปและขอเสนอแนะ 92

3.1 ทรพยากรน า 92

3.2 มลพษทางน า 93

3.3 การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ 95

3.4 ความเสอมโทรมของทรพยากรดน 96

3.5 ทรพยากรปาไมและสตวปา 98

3.6 ทรพยากรทางทะเลและชายฝง 99

3.7 มลพษทางอากาศ 102

3.8 การจดการขยะ 103

เอกสารอางอง 106

- 4 -

กตตกรรมประกาศ ขอขอบคณผมสวนเกยวของกบการจดท ารายงานฉบบน เรมจากส านกงานนโยบายและแผนทรพยากร ธรรมชาตและสงแวดลอม น าทมโดยคณอภมข ตนตอาภากล ผอ านวยการกองตดตามประเมนผล ในฐานะ National Focal Point ของโครงการ คณพรทพย จยสน หวหนากลมงานตดตามประเมนผลนโยบาย และแผน กองตดตามประเมนผล ในฐานะ National Coordinator ของโครงการ ซงไดใหขอคดเหนและค าแนะน าทเปนประโยชนตอการด าเนนโครงการประเมนผลการด าเนนงานดานสงแวดลอมของประเทศไทย ตลอดระยะเวลาทผานมา ขอขอบคณเจาหนาทกลมงานตดตามประเมนผลนโยบายและแผน กองตดตามประเมนผล ซงท าหนาทประสานงาน รวมด าเนนการและใหขอเสนอแนะในการปรบปรงและแกไขรายงานดงกลาวจนแลวเสรจ ประกอบดวยคณราเมศวร สขพม คณชาญวทย ทองสมฤทธ คณดวงรตน มกดมณ คณสโรชา หรนศร คณเพยนจต ภญโยดม และคณยศพล ณ นคร ขอขอบคณ คณไชยยทธ กลนสคนธ และคณเจรญชย เอกมาไพศาล ทปรกษาโครงการ ขอขอบคณ คณณพยธ พชยณรงค คณอลศรา นาคสกล คณสชวรา เรองข า และคณสทธกาญจน สทธ ซงท าหนาทประสานงานโครงการดงกลาวจนแลวเสรจลลวง ไปไดดวยด

ขอขอบคณผทรงคณวฒ ผแทนหนวยงานทเกยวของทงในสวนกลางและสวนภมภาค อาจารยและนกวจย จากมหาวทยาลยและสถาบนการศกษาตางๆ รวมทงองคกรพฒนาเอกชนทมสวนรวมในขนตอนการด าเนนโครงการน ทงการเขารวมในการประชมเชงปฏบตการทจดขน รวมทงการใหความคดเหนและขอเสนอแนะตอการด าเนนโครงการและการจดท ารายงานการประเมนผลการด าเนนงานดานสงแวดลอมของประเทศไทย ฉบบน ซงการมสวนรวมดงกลาวมบทบาททส าคญเปนอยางยงตอการประเมนผลการด าเนนงานดานสงแวดลอมของประเทศในอนาคต

รายงานฉบบน จ ดท าแล ว เสร จ ได โดยการสนบสนนการ เงนจากธนาค าร เ พอการ พฒนาเอเช ย (Asian Development Bank : ADB) และการสนบสนนทางดานวชาการจากศนยปฎบตการสงแวดลอม (Environment Operations Center : EOC) สถาบนยทธศาสตรสงแวดลอมโลก (Institute for Global Environmental Strategies : IGES) และโครงการสงแวดลอมแหงสหประชาชาตภมภาคเอเซยและแปซฟก (United Nations Environment Programme - Regional Resource Center for Asia and the Pacific : UNEP RRC.AP) รวมทงขอขอบคณเปนพเศษตอคณ Ian Watson และคณชลชน เอมะวรรธนะ จากศนยปฏบตการดานสงแวดลอม (Environment Operations Center : EOC) ทใหขอคดเหนและค าแนะน าทเปนประโยชนอยางยงตอการด าเนนงาน และขอขอบคณ คณ Tin Aung Moe คณ Liang Li และคณศนสนา มลายอรสญ จากโครงการสงแวดลอมแหงสหประชาชาตภมภาคเอเซยและแปซฟก (UNEP RRC.AP) ทใหค าแนะน าในการด าเนนโครงการเปนอยางด

- 5 -

บทสรปผบรหาร ประเดนปญหาดานสงแวดลอมไดรบความสนใจเปนอยางมากในชวง 5 ปทผานมา เนองจากผลกระทบจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ และภยพบตทางธรรมชาต เชน แผนดนไหว ภเขาไฟระเบด คลนสนาม พายไซโคลน เฮอรเคน น าทวม และไฟปา ซงเกดขนบอยครงทวโลกและสงผลกระทบเปนอยางมากตอความสญเสยทางสงแวดลอมและทางเศรษฐกจ สาเหตของการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศและภยพบตทางธรรมชาตเหลานสวนหนงเปนผลมาจากการกระท าของมนษย อนเนองมาจากการใชทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมเกนศกยภาพ รฐบาลไทยไดมการก าหนดกฎระเบยบตางๆ เพอคมครองสงแวดลอมตงแตป พ.ศ. 2518 เปนตนมา และไดมการตรากฏหมายสงแวดลอมฉบบแรกขน คอ พระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2518 เพอใหทราบถงความส าเรจของกฎระเบยบตางๆ ทก าหนดขน จงไดมการประเมนผลการด าเนนงานดานสงแวดลอมของประเทศไทยเปนครงแรกในป พ.ศ. 2549 และไดก าหนดใหมการประเมนผลการด าเนนงานดานสงแวดลอมอยางตอเนอง ภายใตกรอบยทธศาสตรการพฒนาสงแวดลอมของโครงการความรวมมอทางเศรษฐกจในอนภมภาคลมแมน าโขง (Greater Mekong Subregion - Core Environment Program 3 - Environmental Performance Assessment : GMS-CEP3-EPA)

ภาพรวมของสถานการณดานสงแวดลอมของประเทศไทยในชวง 5 ปทผานมายงคงไมแตกตางจากเดม เรมจากปญหาทรพยากรทางน า ซงเปนประเดนส าคญดานสงแวดลอมในล าดบแรก โดยพบวาประเทศไทยยงคงประสบปญหาดานทรพยากรน า ไดแก การขาดแคลนน า น าทวม และคณภาพน า ปรมาณน าทมอย ไมเพยงพอตอความตองการใชน าและเปนผลใหเกดการขาดแคลนน าเพมมากขนในอนาคต คอ ภาคเกษตรกรรม ซงเปนสาขาทมการใชน าสงทสดจะไดรบผลกระทบมากทสด และประชากรกวารอยละ 36 ของประเทศมอาชพเกษตรกรรม จากขอมลแผนการลงทนพฒนาและบรหารจดการน าและการชลประทาน พ.ศ. 2551 ในแผนปฏบตการไทยเขมแขง 2555 (กระทรวงการคลง, 2553) คาดการณวาจะมการขาดแคลนน าปละ 4,737 ลานลกบาศกเมตร โดยเฉพาะในพนทภาคเหนอและภาคกลาง ปญหาการขาดแคลนน าดงกลาวเปนผลมาจากการเพมขนของจ านวนประชากรและความตองการใชน าทเพมสงขนอยางรวดเรว โดยเฉพาะความตองการใชน าในภาคเกษตรกรรม ซงเปนสาขาทมความตองการใชน าสงทสด ประกอบกบปญหา การขาดแคลนทอยอาศยและทดนท ากน จงน ามาซงการบกรกท าลายปา เปนผลใหเกดปญหาอทกภยและ ภยแลงตามมา รฐบาลไดจดสรรงบประมาณจ านวนมากเพอสงเสรมการใชน าอยางมประสทธภาพและการควบคมมลพษในแหลงน า แมวาในแหลงน าทส าคญ 3 แหง คอ แมน าทาจน (ตอนลาง) แมน าล าตะคอง (ตอนลาง) และทะเลสาบสงขลามคณภาพน าอยในเกณฑเสอมโทรมมากมาเปนระยะเวลายาวนาน แตพบวาคณภาพน าโดยรวมของประเทศไทยตงแตป พ.ศ. 2551 เปนตนมามแนวโนมดขน

- 6 -

การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศไดกลายเปนประเดนปญหาส าคญดานสงแวดลอม แมวาประเทศไทยจะไมใชประเทศในภาคผนวกท 1 (non-Annex I country) ของอนสญญาสหประชาชาตวาดวยการเปลยนแปลง สภาพภมอากาศ ซ งไมมขอผกมดในการลดปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจก โดยเฉพาะอยางย ง กาซคารบอนไดออกไซด กาซเรอนกระจกของไทยสวนใหญมาจากสาขาพลงงานและการใชพลงงาน รฐบาลไดพยายามทจะใหมการลดการปลอยกาซเรอนกระจกของประเทศโดยการสงเสรมการใชพลงงาน อยางมประสทธภาพเพอลดการปลอยกาซเรอนกระจกทเกดจากการใชพลงงาน

ปญหาความเสอมโทรมของดนยงคงเปนปญหาหลกปญหาหนงของประเทศไทย โดยพบวาการใชทดน ทไมเหมาะสมและการตดไมท าลายปาสงผลใหเกดการชะลางพงทลายของดนอยางรนแรง โดยคดเปนพนท สงถงรอยละ 34 ของพนทประเทศ ปญหาสทธการครอบครองทดนยงสงผลเปนอยางยงตอประชากรทมอาชพดานเกษตรกรรมทไมมทดนเปนกรรมสทธของตนเอง ท าใหมการบกรกพนทปาเพอน าไปท าการเกษตร นอกจากน การใชปยเคมและยาฆาแมลงในปรมาณมากเพอเพมผลผลต ยงเปนปจจยส าคญทกระตนใหเกดปญหาการเสอมโทรมของดน

ประเทศไทยเปนประเทศทมทรพยากรธรรมชาตจ านวนมากและมความหลากหลายทางชวภาพสง ปจจบน ความหลากหลายทางชวภาพของประเทศไทยก าลงถกคกคามโดยกจกรรมของมนษย และการบร หารจดการ ทไมเหมาะสม โดยพบวาพนทปาไมของประเทศลดลงถงรอยละ 37 ในชวงป พ.ศ. 2504-2551 เนองมาจากการลกลอบตดไม การบกรกพนทปา และไฟปา โดยคาเฉลยการสญเสยปาระหวางป พ .ศ. 2548 และ 2549 อยทประมาณรอยละ 1.5 ของพนทปาทงหมด ซงการสญเสยพนทปาดงกลาวเปนผลใหเกดการเสอมโทรมลงของระบบนเวศปาไม ความอดมสมบรณของความหลากหลายทางชวภาพ และถนทอยอาศยของสตวปา

ทรพยากรทางทะเลและชายฝงของไทยจดไดวามความสวยงามมากทสดแหงหนงของโลก โดยพนทชายฝงทะเลแบงออกเปน 2 ดาน คอ อาวไทย และทะเลอนดามน ชายฝงของไทยมความอดมสมบรณและความหลากหลายของทรพยากรธรรมชาตสง เชน ปาชายหาด ปาชายเลน และแนวปะการง ในปจจบน พบปญหาพนทชายฝง ถกกดเซาะอยางตอเนอง คดเปนรอยละ 5.76 ในชวงป พ.ศ. 2543-2548 เนองมาจากกระบวนการ ทางธรรมชาตและกจกรรมของมนษย เชน การบกรกพนทปาชายเลนเพอการเพาะเลยงสตวน าชายฝง การพฒนาทางเศรษฐกจและการขยายตวของกจกรรมดานการทองเทยวบรเวณชายฝง จากสาเหตดงกลาว รฐบาลจงไดด าเนนการปรบปรงและสรางความเขมแขงในการอนรกษและบรหารจดการพนททะเลและชายฝง โดยสงเสรมการมสวนรวมของประชาชน โดยเฉพาะชมชนทองถนทอาศยอยใกลปาชายเลน รวมทงปองกนกจกรรมทกระตนใหเกดการกดเซาะชายฝง

ประเทศไทยยงคงประสบปญหาฝนละอองขนาดต ากวา 10 ไมครอน (PM10) มคาสงเกนเกณฑมาตรฐาน ซงเปนปญหาหลกปญหาหนงในดานมลพษทางอากาศ โดยสวนใหญพบในจงหวดสระบร ราชบร สมทรปราการ รมถนนบรวเณกรงเทพมหานคร และพระนครศรอยธยา อยางไรกตาม ปญหามลพษทางอากาศมแนวโนม ลดลงในพนทสวนใหญของประเทศ การจราจรทคบคง กจกรรมทางอตสาหกรรม การเผาในทโลง และไฟปา

- 7 -

เปนสาเหตส าคญของปญหามลพษทางอากาศในประเทศไทย ดงนน รฐบาลจงไดพยายามเพมประสทธภาพ การบรหารจดการเพอลดปญหาฝนละอองขนาดเลก ซงเปนสวนหนงของการจดการมลพษทางอากาศ โดยการสงเสรมการลงทนระบบขนสงมวลชนในเมองหลกๆ สงเสรมการใชน ามนอยางมประสทธภาพในกระบวนการทางอตสาหกรรม และเสรมสรางความเขมแขงในการบงคบใชกฎหมายเกยวกบการเผาในทโลงและกระตน การมสวนรวมของทองถน

เนองจากการขยายตวของประชากร การพฒนาเมอง และการเปลยนแปลงนสยการบรโภค สงผลใหปรมาณขยะทเกดขนในประเทศเพมสงขนอยางตอเนองทกป ในป พ.ศ. 2551 มปรมาณขยะทเกดขนทวประเทศ สงถง 15 ลานตน โดยเพมขนรอยละ 2 จากปทผานมา ในจ านวนน รอยละ 21 เปนขยะในเขตกรงเทพมหานคร รอยละ 36 เปนขยะในเขตเมองพทยา และรอยละ 42 เปนขยะทอยนอกเขตเทศบาล ประเทศไทยยงคงประสบปญหาดานการควบคมปรมาณขยะเนองจากความสามารถในการก าจดขยะยงไมเพยงพอทจะรองรบปรมาณขยะทเกดขน แมวารฐบาลจะกระตนใหมการน าวธการ 3R มาใช คอ การลดการเกดขยะ (reduce) การน ามาใชซ า (reuse) และการน ากลบมาใชใหม (recycle) รวมทงสงเสรมใหทกจงหวดมแผนการจดการขยะของตนเองและมระบบก าจดขยะอยางถกหลกสขาภบาลในทกเทศบาลกตาม

เนองจากประเทศไทยยงไมไดมการจดตงระบบการตดตามประเมนผลการด าเนนงานดานสงแวดลอมอยางเปนทางการ โดยอยระหวางการพจารณาหาหนวยงานทเหมาะสมทจะท าหนาทดงกลาว ส านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม จงอาจเปนหนวยงาน ทมความเหมาะสมทสดทจะท าหนาทหนวยงานกลางในการประเมนผลการด าเนนงานดานสงแวดลอม เหตผลในการพจารณา คอ ความเหมาะสมดานกฎหมาย หนาทความรบผดชอบ กลไกและเครอขายการด าเนนงาน เนองจากส านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม มภารกจในการจดท ารายงานสถานการณคณภาพสงแวดลอมของประเทศซงมขนตอนและกลไกการด าเนนการทคลายคลงกบ การประเมนผลการด าเนนงานดานสงแวดลอม แตการประเมนผลการด าเนนงานดานสงแวดลอมจ าเปนตองอาศยความรทางวชาการในดานตางๆ ทนอกเหนอไปจากการจดท ารายงานสถานการณคณภาพสงแวดลอม ดงนน องคกรทท าหนาทประเมนผลการด าเนนงานดานสงแวดลอมทงในระดบสวนกลางและสวนทองถน จ าเปนจะตองไดรบการพฒนาศกยภาพและการจดท าระบบฐานขอมลกลาง และควรมการก าหนดกลไกการด าเนนงานในการประเมนผลการด าเนนงานดานสงแวดลอมเพอใหการด าเนนงานเกดประสทธภาพ ธนาคารเพอการพฒนาเอเชยและประเทศสมาชกอนภมภาคลมแมน าโขงควรผลกดนการประเมนผลการด าเนนงาน ดานสงแวดลอมใหเปนกฎเกณฑหรอระเบยบทตองปฏบตส าหรบประเทศสมาชกอนภมภาคลมแมน าโขง โดยในระยะแรกของการประเมนผลการด าเนนงานดานสงแวดลอม ศนยปฏบตการดานสงแวดลอม (Envionment Operations Center : EOC) ควรท าหนาทใหค าแนะน าและเปนทปรกษาแกประเทศสมาชกเพอใหการด าเนนงานเปนไปในทศทางทถกตอง รวมทงสนบสนนทางดานการเงนเพอใหสามารถด าเนนการตอไปได

- 8 -

บทท 1

บทน า 1.1 ความเปนมาของโครงการ

กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม โดยการสนบสนนจากธนาคารเพอการพฒนาแหงเอเชย (Asian Development Bank : ADB) โครงการสงแวดลอมแหงสหประชาชาตภมภาคเอเชยและแปซฟก (United Nations Environment Programme - Regional Resource Center for Asia and the Pacific : UNEP RRC. AP) ศนยปฏบตการสงแวดลอม (Environment Operations Center : EOC) และสถาบนยทธศาสตรสงแวดลอมโลก (Institute for Global Environmental Strategies : IGES) ไดด าเนนโครงการตดตามประเมนผลการด าเนนงานดานสงแวดลอม ภายใตกรอบยทธศาสตรการพฒนาสงแวดลอมของโครงการความรวมมอทางเศรษฐกจในอนภมภาคลมแมน าโขง (Greater Mekong Subregion - Core Environment Program 3 - Environmental Performance Assessment : GMS-CEP3-EPA) ตงแตป พ.ศ. 2550 ซงโครงการดงกลาวเปนการด าเนนงานทตอเนองจากโครงการประเมนการด าเนนงานและกรอบยทธศาสตรดานสงแวดลอมระดบประเทศของอนภมภาคลมแมน าโขง (National Performance Assessment and Subregional Strategic Environment Framework for the Greater Mekong Subregion : SEF II) ซงด าเนนการแลวเสรจในป พ.ศ. 2549

วตถประสงคของโครงการ CEP3-EPA คอ เพอสนบสนนหนวยงานของรฐใหมการประเมนผลการด าเนนงานดานสงแวดลอมใหเปนไปตามเปาหมายของประเทศและขอตกลงดานสงแวดลอมระหวางประเทศ อกทงน าผลทไดไปทบทวนเพอออกมาตรการบรรเทาผลกระทบทเกดขนจากการด าเนนนโยบายการพฒนา ไดอยางทนทวงท โดยกรอบแนวทางการด าเนนงานทส าคญของโครงการ คอ การพฒนาองคกรและการ บรณาการยทธศาสตรการพฒนาประเทศและการประเมนผลการด าเนนการดานสงแวดลอมเขาดวยกน เพอน าไปสการพฒนาทยงยนของประเทศกลมอนภมภาคลมน าโขง รวมทงการสรางศกยภาพของหนวยงาน ในดานการประเมนผลการด าเนนงานดานสงแวดลอมของแตละประเทศอยางตอเนอง

การด าเนนงานโครงการ ประกอบดวยการทบทวนนโยบายและแผนดานสงคม เศรษฐกจ ทรพยากร ธรรมชาต และสงแวดลอมของประเทศ รวมทงกฎหมาย ขอบงคบดานสงแวดลอม การทบทวนกระบวนการรายงานสถานการณสงแวดลอมของประเทศและการประเมนผลการด าเนนงานดานสงแวดลอม การทบทวนฐานขอมลและระบบฐานขอมลดานสงแวดลอมในประเทศ การวเคราะหและประเมนความจ าเปนในการ จดตงสถาบนทเหมาะสมในการน าการประเมนผลการด าเนนงานดานสงแวดลอมมาใช การระบล าดบความส าคญของประเดนปญหาดานสงแวดลอมของประเทศ การจดท าตวชวดในการด าเนนการดานสงแวดลอม และจดท ารายงานประเมนผลการด าเนนงานดานสงแวดลอมของประเทศฉบบสมบรณ

- 9 -

1.2 วธการด าเนนงาน

1.2.1 การจดประชมเชงปฏบตการ

ส านกงานฯ ไดจดใหมการประชมเชงปฏบตการ 4 ครง เพอเผยแพรกรอบแนวคดเกยวกบ การประเมนผลการด าเนนงานดานสงแวดลอม รวมทงแลกเปลยนประสบการณเกยวกบการประเมนผล การด าเนนงานดานสงแวดลอมระหวางหนวยงานระดบทองถน ภาคเอกชน องคกรพฒนาเอกชน และสถาบนการศกษา โดยมเจาหนาทจากโครงการสงแวดลอมแหงสหประชาชาตภมภาคเอเชยแปซฟก (UNEP RRC.AP) ศนยปฏบตการสงแวดลอม (EOC) และสถาบนยทธศาสตรสงแวดลอมโลก (IGES) รวมสงเกตการณ โดยการจดประชมเชงปฏบตการ 4 ครง ประกอบดวย

ครงท 1 วนท 4 กมภาพนธ 2551 ณ โรงแรมดเอมเมอรลด กรงเทพมหานคร ครงท 2 วนท 22-23 พฤษภาคม 2551 ณ โรงแรมสวนบวกหาด อ าเภอชะอ า จงหวดเพชรบร ครงท 3 วนท 20 สงหาคม 2551 ณ โรงแรมมณเฑยร กรงเทพมหานคร ครงท 4 วนท 26-27 พฤศจกายน 2551 ณ โรงแรมหนองคายแกรนด จงหวดหนองคาย

โดยการจดประชมเชงปฏบตการแตละครงมวตถประสงคดงน

การประชมเชงปฏบตการ ครงท 1 เพอแนะน าโครงการใหกบผมสวนเกยวของไดรบทราบ และสรางความเขาใจเกยวกบกรอบแนวคดและแนวทางในการด าเนนโครงการ รวมทงรบฟงความคดเหนจากหนวยงานทเกยวของ เพอน าไปสการประสานความรวมมอในการตดตามประเมนผลการด าเนนงานดานสงแวดลอมในระยะตอๆ ไป

- 10 -

การประชมเชงปฏบตการ ครงท 2 เพอน าเสนอผลการจดล าดบประเดนส าคญดานสงแวดลอม ซงไดจากการประชมเชงปฏบตการครงท 1 และเพอยนยนประเดนส าคญดานสงแวดลอมดงกลาวอกครงหนง ตลอดจนน าเสนอกรอบแนวคด กระบวนการ และหลกเกณฑในการคดเลอกตวชวดในการประเมนผล การด าเนนงานดานสงแวดลอม

การประชมเชงปฏบตการ ครงท 3 เพอน าเสนอผลการคดเลอกตวชวดดานสงแวดลอมทไดจากการประชมเชงปฏบตการครงท 2 และพจารณาคดเลอกตวชวดทเหมาะสมส าหรบการประเมนผลการด าเนนงานดานสงแวดลอมของประเทศตอไป

- 11 -

การประชมเชงปฏบตการ ครงท 4 เพอเสรมสรางศกยภาพและองคความรดานการตดตามประเมนผลนโยบายสงแวดลอมแกหนวยงานทเกยวของในระดบพนท รวมทงน าเสนอหลกการทเก ยวของกบการจดท าแผนและการพฒนาตวชวด

1.2.2 กรอบแนวคดในการด าเนนโครงการ

การวเคราะหตวชวดของโครงการ CEP3-EPA มการน า 2 กรอบแนวคดมาใชในการวเคราะหความสมพนธระหวางสงแวดลอมกบกจกรรมของมนษย ไดแก กรอบแนวคดแรงกดดน-สถานะ-การตอบสนอง (Pressure-State-Response : PSR framework) และกรอบแนวคดแรงขบเคลอน-แรงกดดน-สถานะ-ผลกระทบ-การตอบสนอง (Driving force-Pressure-State-Impact-Response : DPSIR framework) โดยน าตวชวดทไดรบจากโครงการประเมนการด าเนนงานและกรอบยทธศาสตรดานสงแวดลอมระดบประเทศของอนภมภาคลมแมน าโขง (SEF II) มาประกอบการพจารณาดวย

กรอบแนวคดแรงกดดน-สถานะ-การตอบสนอง (PSR) ถกน ามาใชในการพฒนาชดของตวชวด ตงแตป พ.ศ.2534 จากนนจงไดรบการพฒนาโดยองคกรความรวมมอและการพฒนาทางเศรษฐกจ (Organization for Economic Co-operation and Development : OECD) โดยกรอบแนวคดดงกลาว มแนวคดวากจกรรมของมนษยท าใหเกดแรงกดดน (P) ตอสงแวดลอม มการเปลยนแปลงคณภาพและปรมาณของทรพยากรธรรมชาต การเปลยนแปลงดงกลาวสงผลตอสถานะหรอสภาพ (S) ของสงแวดลอม มนษยจงมการตอบสนองการเปลยนแปลงดงกลาวซงรวมถงทางดานพฤตกรรม (R) โดยมจดมงหมายเพอลด ปองกน และบรรเทาการเปลยนแปลงดงกลาว

- 12 -

กรอบแนวคดแรงขบเคลอน-แรงกดดน-สถานะ-ผลกระทบ-การตอบสนอง (DPSIR) เปนกรอบแนวคดทพฒนามาจากกรอบแนวคด PSR แตองคการสงแวดลอมแหงยโรป (EEA) ใหขอเสนอแนะวา กรอบแนวคด DPSIR มความเหมาะสมกวากรอบแนวคด PSR เนองจากสามารถวเคราะหทแสดงไดชดเจน ทงในสวนของการพฒนาทางเศรษฐกจและสงคมทเปนแรงกดดนตอสงแวดลอม สงผลใหสถานการณดานสงแวดลอมเปลยนแปลงไป กรอบแนวคด DPSIR ถกน ามาใชอยางกวางขวางในกระบวนการคดเลอกในการก าหนดและจดประเภทของตวชวด โดยกรอบแนวคด DPSIR เรมตนจากแรงขบเคลอน (driving forces) ไดแก ภาคเศรษฐกจ ในขณะทกจกรรมของมนษย เชน การปลอยน าเสยและของเสย เปนแรงกดดน (pressure) ทมตอสถานะ (state) ตวอยางเชน ดานกายภาพ เคม และชวภาพ และผลกระทบ (impact) ตอระบบนเวศ สขภาพและกจกรรมของมนษย ทายทสดจะน าไปสการตอบสนอง (response) ทางการเมอง เชน การจดล าดบความส าคญ การก าหนดเปาหมาย และตวชวด เปนตน

การพจารณาคดเลอกตวชวดในแตละประเดนส าคญ ซงพจารณาโดยอาศยหลกเกณฑ ซงไดแก ความพรอมของขอมล (data availability) ความเกยวของกบนโยบายระดบชาต (national policy relevant) สามารถวดได (measurability) ความนาเชอถอ (reliability) ความถกตองทางกฎหมาย (legitimacy) ความเปนมาตรฐาน (standardization) สามารถเปรยบเทยบได (comparability) และความคมคาของตนทน (cost-effectiveness)

1.3 การคดเลอกประเดนส าคญดานสงแวดลอม

ส านกงานฯ ไดจดสงแบบสอบถามเพอส ารวจทศนคตผแทนจากหนวยงานภาครฐ สถาบนการศกษา และองคการพฒนาเอกชน เกยวกบประเดนส าคญดานสงแวดลอมของประเทศไทย โดยมการพจารณาองคประกอบหลกทสมพนธกบการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม พรอมทงถวงน าหนกในแตละองคประกอบ และน ามาจดล าดบตามคะแนนทไดรบ หลงจากนนส านกงานฯ ไดจดประชมเชงปฏบตการและน าเสนอผลการจดล าดบประเดนส าคญดานสงแวดลอมทสรปไดจากแบบสอบถามดงกลาวเพอรบฟงความคดเหนจากหนวยงานและผทเกยวของตอผลการจดล าดบดงกลาว

ทงน ทประชมไดเหนชอบใหคดเลอกประเดนทมคะแนนสงสด 8 ประเดนแรกเพอน าไปจดท าตวชวด เพอการประเมนผลการด าเนนงานดานสงแวดลอมของประเทศ ซงไดแก 1) ทรพยากรทางน า 2) มลพษทางน า 3) การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ 4) ความเสอมโทรมของทรพยากรดน 5) ทรพยากรปาไมและสตวปา 6) ทรพยากรทางทะเลและชายฝง 7) มลพษทางอากาศ และ 8) การจดการขยะ

- 13 -

ตารางท 1 การเปรยบเทยบล าดบของประเดนส าคญดานสงแวดลอมทเสนอ และประเดนส าคญทไดรบการคดเลอก

ล าดบ ประเดนส าคญดานสงแวดลอม

ทเสนอในการประชม ประเดนส าคญดานสงแวดลอม

ทไดรบการคดเลอก 1 ทรพยากรน า ทรพยากรน า 2 มลพษทางน า มลพษทางน า 3 การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ 4 ความเสอมโทรมของทรพยากรดน ความเสอมโทรมของทรพยากรดน 5 ทรพยากรปาไม ทรพยากรปาไมและสตวปา* 6 ทรพยากรชายฝง ทรพยากรทางทะเลและชายฝง* 7 มลพษทางอากาศ มลพษทางอากาศ 8 การจดการขยะ การจดการขยะ

ทมา : รายงานการประชมเชงปฏบตการโครงการ CEP3-EPA ครงท 2 วนท 22-23 พฤษภาคม 2551 ณ โรงแรมสวนบวกหาด อ าเภอชะอ า จงหวดเพชรบร

* ทประชมขอใหปรบเปลยนชอประเดนส าคญดานสงแวดลอม ซงไดแก ทรพยากรปาไม เปน ทรพยากรปาไมและสตวปา และทรพยากรชายฝง เปน ทรพยากรทางทะเลและชายฝง เพอใหเกดความครอบคลมและสอดคลองกบความรบผดชอบของหนวยงานทเปนแหลงขอมล

1.3.1 เหตผลในการคดเลอกล าดบความส าคญของประเดนสงแวดลอมของโครงการ CEP3-EPA

หลกเกณฑทส าคญในการคดเลอกประเดนส าคญดานสงแวดลอมของโครงการ CEP3-EPA มพนฐานมาจากกรอบแนวคดขององคกรความรวมมอและการพฒนาทางเศรษฐกจ (Organization for Economic Co-operation and Development : OECD) หลก SMART (Simple, Measurable, Accessible, Relevant, and Timely) และแนวทางขององคการสงแวดลอมแหงยโรป (European Environmental Agency : EEA) โดยไดน าพนฐานในการคดเลอกประเดนส าคญดานสงแวดลอม ซงพฒนามาจากการจดท ารายงานสถานการณคณภาพสงแวดลอมมาประกอบการพจารณาดวย

ผลการจดล าดบประเดนส าคญดานสงแวดลอมของประเทศไทยจากการประชมดงกลาวเปรยบเทยบกบผลการจดล าดบประเดนส าคญดานสงแวดลอมภายใตโครงการประเมนการด าเนนงานและกรอบยทธศาสตรดานสงแวดลอมระดบประเทศของอนภมภาคลมแมน าโขง (SEF-II) แสดงดงตารางท 2

- 14 -

ตารางท 2 ผลการเปรยบเทยบการจดล าดบประเดนส าคญดานสงแวดลอมของประเทศไทย ระหวางโครงการ SEF-II และโครงการ CEP3-EPA

ล าดบ ประเดนส าคญดานสงแวดลอม

โครงการ SEF-II โครงการ CEP3-EPA

1 มลพษทางน า ทรพยากรน า

2 ทรพยากรน า มลพษทางน า

3 ทรพยากรปาไม การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

4 การจดการขยะมลฝอย ความเสอมโทรมของทรพยากรดน

5 การปนเปอนของสารพษ ทรพยากรปาไมและสตวปา

6 ความเสอมโทรมของทดน ทรพยากรทางทะเลและชายฝง

7 มลพษทางอากาศจากแหลงก าเนดอยกบท มลพษทางอากาศ**

8 ภยคกคามตอความหลากหลายทางชวภาพ การจดการขยะ

9 มลพษทางอากาศจากแหลงก าเนดเคลอนท ความหลากหลายทางชวภาพ

10 ทรพยากรสตวน า การจดการของเสยอนตราย

11 ภยคกคามตอชายฝงทะเล ทรพยากรประมง

12 การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ* การจดการสารอนตราย

13 การลดลงของชนโอโซน การลดลงของชนโอโซน

14 - ทรพยากรแรธาตและพลงงาน

หมายเหต * โครงการ SEF II ไดน าประเดนการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศขนมาเปนประเดนส าคญในล าดบท 3 แทนททรพยากรปาไม ตามค าแนะน าของกองทนสงแวดลอมโลก ซงเปนหนงในผสนบสนนโครงการ

** โครงการ CEP3-EPA ไดน าประเดนมลพษทางอากาศจากแหลงก าเนดอยกบท และมลพษทางอากาศจากแหลงก าเนดเคลอนท รวมเปนหวขอเดยวกน คอ มลพษทางอากาศ

1.3.2 ความแตกตางของล าดบประเดนส าคญดานสงแวดลอมทไดรบการคดเลอกระหวางโครงการ SEF-II และโครงการ CEP3-EPA

ผลการคดเลอกและจดล าดบประเดนส าคญดานสงแวดลอมระหวางโครงการประเมนการด าเนนงานและกรอบยทธศาสตรดานสงแวดลอมระดบประเทศของอนภมภาคลมแมน าโขง (SEF-II) และโครงการตดตามประเมนผลการด าเนนงานดานสงแวดลอม ภายใตกรอบยทธศาสตรการพฒนาสงแวดลอม ของโครงการความรวมมอทางเศรษฐกจในอนภมภาคลมแมน าโขง (CEP3-EPA) มความแตกตางกนทงในเรองของจ านวนประเดนส าคญทจะน าไปประเมนผลการด าเนนงานดานสงแวดลอม โดยโครงการ SEF-II คดเลอกประเดนส าคญดานสงแวดลอม 7 ประเดน โดยล าดบแรก คอ มลพษทางน า ในขณะทโครงการ CEP3-EPA คดเลอกประเดนส าคญดานสงแวดลอมจ านวน 8 ประเดน โดยล าดบแรก คอ ทรพยากรน า นอกจากน

- 15 -

โครงการ CEP3-EPA ไดปรบเปลยนชอประเดนภยคกคามตอชายฝงทะเล เปนทรพยากรทางทะเลและชายฝง และไดรวมทรพยากรปาไมและทรพยากรสตวปาไวเปนประเดนเดยวกน และรวมประเดนมลพษทางอากาศ จากแหลงก าเนดอยกบทและมลพษทางอากาศจากแหลงก าเนดเคลอนท จากโครงการ SEF-II เปนมลพษ ทางอากาศ ส าหรบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศซงถกจดอยในล าดบท 12 ของโครงการ SEF-II ไดรบการจดล าดบอยในล าดบท 3 ส าหรบโครงการ CEP3-EPA สวนการปนเปอนของสารพษหรอจดการสารอนตราย ซงถกจดใหอยในล าดบท 5 ของโครงการ SEF-II ไมไดถกคดเลอกและจดล าดบไวใน 8 ล าดบแรกของโครงการ CEP3-EPA ในขณะทประเดนทรพยากรทางทะเลและชายฝงและมลพษทางอากาศไดรบการจดล าดบอยใน 8 ล าดบแรกแทน

ผลการคดเลอกจากการประชมเชงปฏบตการครงท 2 ทประชมไดมการเสนอตวชวดในแตละประเดนส าคญดานสงแวดลอม ดงตารางท 3

ตารางท 3 ประเดนส าคญดานสงแวดลอมและตวชวดทไดจากการประชมเชงปฏบตการครงท 2

ประเดนส าคญดานสงแวดลอม ตวชวดทไดรบการเสนอ ทรพยากรน า - ปรมาณน าเกบกก : ปรมาณน าทา

- จ านวน/รอยละครวเรอนทเขาถงน าสะอาด (ไมรวมน าบรรจขวด) : น าประปา

- รอยละของสดสวนคณภาพน าของแมน าสายหลกมเกณฑมาตรฐาน (พอใช-ด-ดมาก) เพมขน

มลพษทางน า - รอยละของแมน าแหลงน าทมคณภาพน าผวดนดขน

- จ านวนครวเรอนทมระบบบ าบดน าเสยเบองตนเพมขน

- จ านวนขอรองเรยนปญหามลพษทางน าลดลง

- ปรมาณการน าเขาสารเคมทางการเกษตรลดลง

- พนทเกษตรกรรมทใชเกษตรอนทรย การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ - ปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจกจากภาคสวนตางๆ (ลดลง)

- รอยละของการปลอยกาซเรอนกระจกตอ GDP ของประเทศลดลง (แยกตามประเภทกาซ)

- จ านวนโครงการเทคโนโลยสะอาดทเพมขนในแตละป ความเสอมโทรมของทรพยากรดน - ปรมาณสารเคมทใชในการเกษตร (ลดลง)

- จ านวนฟารมทไดรบมาตรฐานฟารม (เพมขน)

- จ านวนพนททมการประกาศเปนพนทคมครองเกษตรกรรม

(เพมขน)

- พนทเกษตรกรรมทมปญหาดนเสอมโทรม (ลดลง)

- 16 -

ประเดนส าคญดานสงแวดลอม ตวชวดทไดรบการเสนอ

ทรพยากรปาไมและสตวปา - จ านวนครงหรอจ านวนวนของการเกดไฟปา

- การเปลยนแปลงปาตามประเภทของปา (คงท/เพมขน)

- การเปลยนแปลงการใชประโยชนทดน

- พนทปาไมนอยกวารอยละ 33 ของพนทประเทศ

- พนทปาอนรกษเทากบหรอมากกวารอยละ 18

- สถานภาพชนดพนธ (พช/สตว) ทใกลสญพนธ/เฉพาะถน อยางนอย 10 ชนดทไดรบการคมครองแหลงทอยอาศย ตามธรรมชาต

ทรพยากรทางทะเลและชายฝง - พนทปาชายเลนไดรบการคมครองใหอยในสภาพสมบรณ ไมนอยกวา 1.5 ลานไร

- จ านวนพนททรพยากรทางทะเลและชายฝงไดรบการฟนฟ และเฝาระวง

- จ านวน (ขนาดพนท) ทรพยากรชายฝงแตละประเภท : หญาทะเล ปะการง ปาชาย (คงท/เพมขน) จ านวนพนท การประกาศพนทคมครองทางทะเลจ าแนกตามประเภท

มลพษทางอากาศ - จ านวนวนทคณภาพอากาศในเมองใหญเกนมาตรฐาน

- ปรมาณพาหนะทกอมลพษลดลง (ใชระบบขนสงมวลชน) การจดการขยะ - ปรมาณขยะมลฝอยทงประเทศลดลง

- รอยละของขยะทน ามาใชประโยชนได ทมา : รายงานการประชมเชงปฏบตการโครงการ CEP3-EPA ครงท 2 วนท 22-23 พฤษภาคม 2551

ณ โรงแรมสวนบวกหาด อ าเภอชะอ า จงหวดเพชรบร

จากการประชมเชงปฏบตการครงท 3 ผเขารวมประชมไดรวมกนวเคราะหและพจารณาคดเลอกตวชวดดวยกรอบแนวคด DPSIR โดยผลการคดเลอกตวชวดทงหมดแสดงดงตารางท 4

หลงจากคดเลอกตวชวดแลวเสรจ ส านกงานฯ ไดด าเนนการรวบรวมขอมลทเกยวของกบตวชวดในแตละประเดนเพอน าไปใชในการประเมนผลกระทบการด าเนนงานดานสงแวดลอม แตเนองจากขอจ ากดเรองความมอยและความสมบรณของขอมล กรอบแนวคด PSR จงมความเหมาะสมจะน ามาใชมากกวากรอบแนวคด DPSIR ส านกงานฯ จงไดน ากรอบแนวคด PSR มาใชในการคดเลอกตวชวดส าหรบประเมนผลการด าเนนงานดานสงแวดลอม และการจดท าเอกสารชแจงรายละเอยดของตวชวด (fact sheet)

- 17 -

ของประเดนส าคญดานสงแวดลอมทง 8 ประเดนแทนการใชกรอบแนวคด DPSIR ซงไดน ามาพจารณาก าหนดตวชวดในชวงแรกของการด าเนนโครงการ โดยแตละประเดนส าคญจะมตวชวดตามกรอบแนวคด PSR (ตารางท 5) ทงน มการใหคะแนนในแตละประเดนส าคญเพอแสดงการวดผลและของแตละตวชวดโดยม เกณฑเปรยบเทยบ (benchmark) ซงสามารถบอกแนวโนมของแตละตวชวด ไมวาจะเปนการเพมขนหรอ ลดลงหรอวาสงหรอต ากวาเปาหมายของประเทศ (ตารางท 6 และ 7) อยางไรกตาม ตวชวดทไดรบการคดเลอกในชวงเวลาดงกลาวอาจยงไมใชตวชวดทเหมาะสมทสดทจะประเมนผลการด าเนนงานในแตละประเดนสงแวดลอม เนองจากมตวชวดหลายตวทตองมการหารอรวมกนระหวางหนวยงานทเกยวของในแตละประเดน

(หมายเหต : เมอคดเลอกตวชวดส าหรบประเมนผลการด าเนนงานดานสงแวดลอม ของประเดนส าคญทง 8 ประเดนและน ามาจดท ารางรายงานการประเมนผลการด าเนนงานดานสงแวดลอม ของประเทศไทยแลวเสรจส านกงานฯ จงไดเวยนใหหนวยงานทเกยวของพจารณาใหความเหน ซงส านกงานฯ ไดน าขอคดเหนและขอเสนอแนะตางๆ ทไดรบจากหนวยงานทเกยวของไปปรบปรงรางรายงานการประเมนผลการด าเนนงานดานสงแวดลอมของประเทศไทย ทงนขอคดเหนและขอเสนอแนะจากหนวยงานตางๆ มทงขอเสนอแนะเกยวกบความถกตองและทนสมยของขอมล รวมทงขอเสนอแนะในการพจารณาคดเลอกตวชวดในแตละประเดนส าคญ ซงบางสวนส านกงานฯ ไดปรบแกไขตามขอคดเหนดงกลาวแลว แตเนอ งจากระยะเวลาในการด าเนนงานจ ากด ขอคดเหนในสวนของตวชวดทบางหนวยงานเสนอขอใหทบทวน/ปรบปรง ส านกงานฯ ไมสามารถด าเนนการปรบแกไขไดในรายงานฉบบน อยางไรกตาม ส านกงานฯ จะไดน าไปพจารณาประกอบการทบทวนในการคดเลอกตวชวดในปตอๆ ไปใหมความสมบรณ และสามารถประเมนผล การด าเนนงานดานสงแวดลอมของประเทศไดครอบคลมมากยงขน)

- 18 -

ตารา

งท 4

ชดข

องตว

ชวดท

ไดรบ

การค

ดเลอ

กจาก

การป

ระชม

เชงป

ฏบตก

ารคร

งท 3

จ า

แนกป

ระเด

นส าค

ญดา

นสงแ

วดลอ

มและ

ประเ

ภทขอ

งตวช

วดตา

มกรอ

บแนว

คด D

PSIR

ทรพย

ากรน

า มล

พษทา

งน า

การเป

ลยนแ

ปลง

สภาพ

ภมอา

กาศ

ความ

เสอม

โทรม

ของท

รพยา

กรดน

ทรพย

ากรป

าไม

และส

ตวปา

ทรพย

ากรท

างทะ

เล

และช

ายฝง

มล

พษทา

งอาก

าศ

การจ

ดการ

ขยะ

1. ระ

ดบนา

เฉลย

ใน

เขอน

และ

อางเก

บนา

(STA

TE)

1. คณ

ภาพน

า ใน

แหลง

นาผว

ดนทด

ขนใน

แต

ละภา

ค (S

TATE

)

1. ป

รมาณ

การ

ปลอย

กาซ

เรอนก

ระจก

จาแน

กตาม

สาขา

(DRI

VER)

1. ป

รมาณ

สารเค

ม ทใ

ชใน

การเก

ษตร

(PRE

SSUR

E)

1. จา

นวนป

าทถก

ทาลา

ยดวย

ไฟ

ปา (D

RIVE

R)

1. จา

นวนช

ายฝง

ทถ

กกดเ

ซาะ

(STA

TE)

1. จา

นวนว

นท

คณภา

พอาก

าศ

ในเม

องเก

นมา

ตรฐา

น (D

RIVE

R)

1. ปร

มาณข

ยะ

ทจดก

ารได

(P

RESS

URE)

2. ป

รมาณ

นาทา

เฉลย

(ST

ATE)

2. คณ

ภาพน

าชา

ยฝงท

ดขน

(STA

TE)

2. คว

ามสา

มารถ

ใน

การเก

บกก

กาซเ

รอนก

ระจก

ใน

แตละ

สาขา

(PRE

SSUR

E)

2. จา

นวนฟ

ารม

ทไดร

บมาต

รฐาน

เกษต

รอนท

รย

(RES

PONS

E)

2. อต

ราสว

นของ

ปา

ไมตอ

การใ

ชปร

ะโยช

นทดน

(DRI

VER)

2. จา

นวนพ

นท

ปาชา

ยเลน

ทอ

ดมสม

บรณ

(RES

PONS

E)

2. จา

นวนร

ถขนส

งสา

ธารณ

ะ (P

RESS

URE)

2. อต

ราสว

นของ

ขยะท

ใชซา

(RES

PONS

E)

3. คร

วเรอน

ทเข

าถงน

าสะอ

าด

(IMPA

CT)

3. จา

นวนอ

งคกร

ปกคร

องสว

นทอ

งถนท

มระบ

บบา

บดนา

เสย

(RES

PONS

E)

3. รอ

ยละข

อง

การป

ลอยก

าซ

เรอนก

ระจก

ตอ

GDP

(PRE

SSUR

E)

3. กา

รประ

กาศเ

ขตพน

ทคมค

รอง

(RES

PONS

E)

3. จา

นวนป

าอน

รกษ

(RES

PONS

E)

3. จา

นวนห

ญาทะ

เลแล

ะปะ

การง

ทอยใ

นสภ

าพสม

บรณ

(STA

TE)

3. จา

นวน

ขอรอ

งเรยน

เรอ

งมลพ

ษ ทา

งอาก

าศ

(RES

PONS

E)

- 19 -

ทรพย

ากรน

า มล

พษทา

งน า

การเป

ลยนแ

ปลง

สภาพ

ภมอา

กาศ

ความ

เสอม

โทรม

ของท

รพยา

กรดน

ทรพย

ากรป

าไม

และส

ตวปา

ทรพย

ากรท

างทะ

เล

และช

ายฝง

มล

พษทา

งอาก

าศ

การจ

ดการ

ขยะ

4. รอ

ยละข

องแม

นาสา

ยหลก

ทม

คณภา

พนา

อยใน

เกณฑ

มาตร

ฐาน

(พอใ

ช-ด-

ดมาก

) (S

TATE

)

4. จา

นวนข

องระ

บบบา

บด

นาเส

ย ใน

ครวเร

อน

(RES

PONS

E)

4. จา

นวนโ

ครงก

ารกล

ไกกา

รผลต

ทส

ะอาด

(CDM

) (R

ESPO

NSE)

4. จา

นวนก

ารทา

การเก

ษตร

ในพน

ท ทอ

ดมสม

บรณ

(RES

PONS

E)

4. จา

นวนโ

ครงก

ารปล

กปา

(RES

PONS

E)

4. จา

นวนอ

ทยาน

แหงช

าตทา

งทะ

เล

(RES

PONS

E)

4. จา

นวนว

น ทม

หมอก

ควน

ทเกด

จากม

นษย

(STA

TE)

5.

จานว

นขอ

รองเร

ยนเรอ

งมล

พษทา

งนา

(RES

PONS

E)

5. คว

ามถข

องเห

ตการ

ณ ทเ

กดจา

กการ

เปลย

นแปล

งสภ

าพภม

อากา

ศ (IM

PACT

)

5. จา

นวนส

ารเค

มนา

เขาเพ

อใชใ

นกา

รเกษต

ร (P

RESS

URE)

5. จา

นวนพ

นท

ปาอน

รกษ

ตามก

ฎหมา

ย(R

ESPO

NSE)

6. แห

ลงทอ

ยอาศ

ยขอ

งสตว

ทใกล

สญ

พนธ (

พช/

สตว)

ภายใ

ต แผ

นคมค

รอง

(RES

PONS

E)

- 20 -

ทรพย

ากรน

า มล

พษทา

งน า

การเป

ลยนแ

ปลง

สภาพ

ภมอา

กาศ

ความ

เสอม

โทรม

ของท

รพยา

กรดน

ทรพย

ากรป

าไม

และส

ตวปา

ทรพย

ากรท

างทะ

เล

และช

ายฝง

มล

พษทา

งอาก

าศ

การจ

ดการ

ขยะ

7. กา

รเพมข

นของ

ชนดพ

นธสต

ว ทใ

กลสญ

พนธ

(พช/

สตว)

(RES

PONS

E)

- 21 -

ตารา

งท 5

ชดข

องตว

ชวดต

ามกร

อบแน

วคด

PSR

ทน าไ

ปใชใ

นการ

ประเม

นผลก

ารด า

เนนง

านดา

นสงแ

วดลอ

ม

ประเด

นสงแ

วดลอ

ม P

S R

ทรพย

ากรน

า ปร

มาณก

ารใช

นาใน

แตละ

กจกร

รม

[พ.ศ

. 253

6-25

52]

(ลาน

ลกบา

ศกเม

ตร)

ปรมา

ณนาท

เกบก

กและ

ปรมา

ณนาท

ใช

การไ

ด [พ

.ศ. 2

549-

2551

] (ล

านลก

บาศก

เมตร

)

พนทช

ลประ

ทานห

รอพน

ททอย

ในเข

ตชล

ประท

าน [พ

.ศ. 2

549-

2551

] (ล

านไร

) มล

พษทา

งน า

ปรมา

ณการ

ใชนา

ประป

า [พ

.ศ. 2

541-

2550

] (ล

านลก

บาศก

เมตร

)

คณภา

พนาผ

วดน

[พ.ศ

. 254

9-25

52]

(รอยล

ะ)

ความ

สามา

รถใน

การบ

าบดแ

ละจา

นวนข

องระ

บบบา

บดนา

เสย

[พ.ศ

. 254

9-25

51]

(ลกบ

าศกเ

มตรต

อวนแ

ละจา

นวนแ

หง)

การเป

ลยนแ

ปลงส

ภาพภ

มอาก

าศ

รอยล

ะของ

การป

ลอยก

าซเรอ

นกระ

จกตอ

สดสว

นการ

ปลอย

กาซท

งหมด

[พ

.ศ. 2

544-

2551

]

(รอยล

ะ)

อณหภ

มเฉล

ย [พ

.ศ. 2

541-

2550

] (อ

งศาเซ

ลเซย

ส)

ปรมา

ณการ

ใชพล

งงาน

ขนสด

ทายต

อผล

ตภณฑ

มวลร

วมใน

ประเ

ทศแล

ะตอ

ประช

ากร [

พ.ศ.

254

9-25

53]

(พนต

นเทย

บเทา

นามน

ดบ แ

ละ

ตนเท

ยบเท

านาม

นดบต

อคน)

คว

ามเส

อมโท

รมขอ

งทรพ

ยากร

ดน

ปรมา

ณสาร

เคมท

ใชใน

ภาคก

ารเก

ษตร

[พ.ศ

. 254

4-25

47]

(ลาน

ตน)

พนทด

นทเส

อมโท

รม [พ

.ศ. 2

543-

2547

] (ล

านไร

) พน

ทดนเ

สอมโ

ทรมท

ไดรบ

การฟ

นฟ

[พ.ศ

. 254

7-25

51]

(รอยล

ะและ

พนไร

) ทร

พยาก

รปาไ

มและ

สตวป

า อต

ราสว

นของ

พนทป

าไมต

อการ

ใช

ประโ

ยชนท

ดน [พ

.ศ. 2

546-

2549

] (ล

านไร

)

พนทป

าไมท

งหมด

[พ.ศ

. 250

4-25

51]

(ตาร

างกโ

ลเมต

ร/รอ

ยละ)

พนทอ

นรกษ

[พ.ศ

. 254

5-25

50]

(แหง

/ตาร

างกโ

ลเมต

ร)

- 22 -

ประเด

นสงแ

วดลอ

ม P

S R

ทรพย

ากรท

างทะ

เลแล

ะชาย

ฝง

พนทเ

พาะเ

ลยงส

ตวนา

ชายฝ

ง [พ

.ศ. 2

542-

2551

] (ต

าราง

กโลเ

มตร)

พนทป

าชาย

เลน

[พ.ศ

. 253

4-25

52]

(ตาร

างกโ

ลเมต

ร) พน

ทคมค

รองท

างทะ

เล [พ

.ศ.25

51]

(จาน

วนแห

ง, กโ

ลเมต

ร และ

ไร)

มลพษ

ทางอ

ากาศ

ปร

มาณย

านพา

หนะท

จดทะ

เบยน

[พ

.ศ. 2

547-

2551

] (ค

น)

คณภา

พอาก

าศใน

ภาพร

วมขอ

งประ

เทศ

[พ.ศ

. 254

8-25

51]

(รอยล

ะ)

มาตร

ฐานก

ารปล

อยสา

รมลพ

ษทาง

อากา

ศ

[พ.ศ

. 255

1]

(สวน

ในลา

นสวน

/ลกบ

าศกเ

มตร)

การจ

ดการ

ขยะ

ปรมา

ณขยะ

ทเกด

ขนทง

หมด

[พ

.ศ. 2

536-

2548

] (ต

นตอว

น)

อตรา

สวนข

องขย

ะทกา

จดได

ตอขย

ะท

เกดข

น [พ

.ศ. 2

547-

2551

] (รอ

ยละ)

การใ

ชประ

โยชน

จากข

ยะ

[พ.ศ

. 254

4-25

50]

(ลาน

ตนแล

ะรอย

ละ)

- 23 -

1.4 สรปการจดล าดบและวธการประเมน

ค าอธบายส าหรบการใหคะแนนภาพรวมของการด าเนนงานในแตละประเดนส าคญ แสดงดงตารางท 6

ตารางท 6 : การใหคะแนนเพอประเมนตวชวดทไดรบการคดเลอก

ตวชวดแรงกดดน ขนาดของแรงกดดนและแนวโนมในอนาคตสามารถน ามาใชจดล าดบไดวาแรงกดดนสงขนหรอต าลง การก าหนดคาความส าคญของตวชวด ณ เวลาใดเวลาหนงอาจจะเปนการยาก โดยเฉพาะหากตวชวดแรงกดดนเปนตวชวดเฉพาะของเพยงประเทศเดยว โดยทไมมตวเลขของประเทศอนน ามาเปรยบเทยบกนได และเปนเกณฑทไมเหมอนกบเกณฑในระดบสากลของตวชวดแรงกดดนทมอย อยางไรกตาม จะตองมการตดสนล าดบของความส าคญของตวชวดเฉพาะทไมเหมอนใครนน แนวโนมของตวชวดควรจะงายตอการจดล าดบความส าคญ และมขอมลในอดตทเกบมาเปนเวลานาน แตหากมเพยงหนง สอง หรอสามขอมลปรากฏอย ในชองของการประเมนแนวโนมสามารถเวนวางไวได

สง ปานกลาง ต า ไมสามารถเปรยบเทยบได เมอมหลกฐานวาคาของตวชวดนนสงกวามาก เมอเปรยบเทยบกบคาของตวชวดเดยวกนของประเทศสมาชก GMS อนๆ หรอสงกวาเกณฑอนๆ ทก าหนดไวมาก เชน มาตรฐานสากลระหวางประเทศ หรอเปาหมายระดบชาต

เมอมหลกฐานวาคาของตวชวดนนสงหรอต ากวาเลกนอยเมอเปรยบเทยบกบคาของตวชวดเดยวกนของประเทศสมาชก GMS อนๆ หรอเกณฑอนๆ เชน มาตรฐานสากลระหวางประเทศ หรอเปาหมายระดบชาต

เมอมหลกฐานวาคาของตวชวดนนต ากวามาก เมอเปรยบเทยบกบคา ของตวชวดเดยวกนของประเทศสมาชก GMS อนๆ หรอต ากวาเกณฑอนๆ ทก าหนดไวมาก เชน มาตรฐานสากลระหวางประเทศ หรอเปาหมายระดบชาต

การจดล าดบนจะถกน ามาใชหากขาดตวเลขหรอขอมลอนๆ ทสามารถน ามาเปรยบเทยบกนได และไมสามารถบอกล าดบความส าคญไดดวยคาของตวชวด

เพมขน คงท ลดลง (วาง) เมอมหลกฐานวาแนวโนมในระยะยาวแสดงใหเหนแรงกดดนทเพมขน โดยมตวบงชของการบรรเทาเพยงเลกนอยหรอคงท

เมอมหลกฐานวาแนวโนมในระยะยาวแสดงใหเหนแรงกดดนทคงทหรอเกอบคงท โดยไมมตวบงชของการเพมหรอลดทงในอดตและในอนาคต

เมอมหลกฐานวาแนวโนมในระยะยาวแสดงใหเหนแรงกดดนทลดลง แมวาในบางครงอาจจะมการผนผวนบางในระยะสน

สามารถเวนวางไวได กรณทเปนการสงเกตเพยงครงเดยว หรอไมสามารถบอกแนวโนม ในอนาคตของตวชวดได

- 24 -

ตวชวดสถานะ เพอก าหนดขนาดของตวชวดสถานะโดยใชขอความในการประเมนทเสนอแนะดานลาง คาของตวชวดสถานะ จะถกน ามาเปรยบเทยบกบคาเกณฑ (benchmark) ทงนในหลายกรณ คาเฉลยของประเทศสมาชก GMS หรอคามาตรฐานระดบสากลจะเหมาะสมในการน ามาใชมากกวา หากตวชวดนนใชบอกความสมพนธระหวาง ผลการด าเนนงานในแตละประเทศสมาชก GMS แตหากไมมตวเลขเหลานนอย ขนาดของการประเมนสามารถเวนวางไวได คาของขนาดท “ดอยกวา” หรอ “ดกวา” ขนอยกบการแปลความหมายคาของตวชวด ในบางกรณคาตวชวดสถานะทสง หมายถง “ด” (เชน รอยละของพนทปา) แตในบางครงคาทต ากวากลบเปนคาทด (เชน ชนดพนธทถกคกคาม) แนวโนมของตวชวดสถานะงายตอการจดล าดบ เชน เสอมโทรมลง คงท หรอดขน เนองจากมข อมลในอดต ระยะยาว ส าหรบกรณอนๆ หรอตวชวดเปรยบเทยบ (benchmark indicators) คาของตวชวดอาจจะ ไมสามารถบอกแนวโนมได ในกรณนคาของการประเมนแนวโนมสามารถเวนวางเอาไวได หรอระบวา “ไมสามารถบอกแนวโนมได”

คอนขางแย คาเฉลย คอนขางด ไมทราบสถานะ เมอมหลกฐานแสดงวา คาของตวชวดต ากวามาก (หรอสงกวามาก) เมอเทยบกบตวชวดตวเดยวกนของสมาชก GMS ประเทศอน หรอ มคาต ากวามาก (หรอ สงกวา) คาเกณฑอนๆ ทก าหนดไว เชนมาตรฐาน สากลระหวางประเทศ หรอเปาหมายระดบชาต

เมอมหลกฐานแสดงวาคาของตวชวดใกลเคยงกบคาของตวชวดตวเดยวกนของสมาชก GMS ประเทศอน หรอคาเกณฑอนๆ ทยอมรบได เชน มาตรฐานสากลระหวางประเทศ หรอเปาหมายระดบชาต

เมอมหลกฐานแสดงวา คาของตวชวดสงกวามาก (หรอต ากวามาก) เมอเทยบกบตวชวดตวเดยวกนของสมาชก GMS ประเทศอน หรอ มคาสงกวามาก (หรอ ต ากวา) คาเกณฑอนๆ ทก าหนดไว เชนมาตรฐาน สากลระหวางประเทศ หรอเปาหมายระดบชาต

การจดล าดบนจะถกน ามาใชหากตวชวดไมสามารถเปรยบเทยบกนไดระหวางคาตวชวดเดยวกนของประเทศอนๆ หรอระดบภมภาค และ ไมมเกณฑอนๆ เชน มาตรฐานสากลระหวางประเทศ หรอเปาหมายระดบ ชาต

เสอมโทรมลง คงท ดขน ไมสามารถบอกแนวโนมได เมอมหลกฐานแสดงวาแนวโนมของความ เสอมโทรมในระยะยาว ทคงทและไมมตวบงชของการดขนอยางทนท ทนใด

เมอมหลกฐานแสดงวาแนวโนมของความ เสอมโทรมในระยะยาว ทคงท แตมตวบงชระยะสนของระดบหรอการ ดขน หรอแนวโนมของการดขนในระยะยาว

เมอมหลกฐานแสดงวาแนวโนมของความ เสอมโทรมในระยะยาว ทคงท แตมตวบงชทแนนอนวามการดขน โดยพจารณาจากมากกวาหนงขอสงเกตทมแนวโนมไปในทางบวก

การจดล าดบนจะถกน ามาใชหากตวชวด ทไดรบการคดเลอก ไมสามารถใหขอสรปของแนวโนมไดทงในระยะยาวและระยะสน หรอหากตวชวดดงกลาวถกพจารณามขอสงเกตเพยงครงเดยว

- 25 -

ตวชวดการตอบสนอง เนองจากการตอบสนองมความหลากหลายมาก ดงนนจงมเกณฑบางอยางทจะสามารถจดล าดบความส าคญของตวชวดการตอบสนองไดดกวาเปาหมายระดบชาตของตวชวดทไดรบการคดเลอกนน และการพจารณาจดล าดบความส าคญของตวชวดทไมเหมอนใครเปนสงจ าเปนเพอใหสามารถบอกวาการตอบสนองนน “ส าคญ” หรอ “ไมส าคญ”

ต า คาเฉลย มนยส าคญ ไมสามารถเปรยบเทยบได กรณทขนาดของการตอบสนองต ากวาเปาหมายระดบชาตอยางมนยส าคญ หรอต ากวาคาเฉลยของประเทศสมาชก GMS อนๆ หรอภมภาคอนๆ ทสามารถเปรยบเทยบได

กรณทขนาดของการตอบสนองอยระดบเดยวกบเปาหมายระดบชาต หรอคาเฉลยของประเทศสมาชก GMS อนๆ หรอภมภาคอนๆ ทสามารถเปรยบเทยบได

กรณทขนาดของการตอบสนองมคาเกนเปาหมายระดบชาต หรอคาเฉลยของประเทศสมาชก GMS อนๆ หรอภมภาคอนๆ ทสามารถเปรยบเทยบได

การจดล าดบนจะถกน ามาใช (หรอสามารถเวนวางไวได) หากไมมขอมล ทสามารถน ามาเปรยบเทยบขนาดของการตอบสนอง หรอไมมเกณฑเปรยบเทยบ

นานๆ ครง เปนพกๆ ไมเปลยนแปลง (วาง) กรณทการตอบสนองไมไดมการด าเนนการ เปนประจ าหรอไมมโครงการทก าหนดไวหรองบประมาณทตอเนองในการตอบสนองในอนาคต

กรณทการตอบสนองไมไดมการด าเนนการ เปนประจ าหรอไมมโครงการทก าหนดไวหรองบประมาณทตอเนอง ในการตอบสนองในอนาคต

กรณทการตอบสนองไมไดมการด าเนนการ เปนประจ าหรอไมมโครงการทก าหนดไวหรองบประมาณทตอเนองในการตอบสนองในอนาคต

สามารถเวนวางไวได กรณทเปนการสงเกตเพยง ครงเดยว หรอไมสามารถบอกแนวโนมในชวงเวลาใดเวลาหนงของตวชวดได

1.4.1 การใหคะแนน

การประเมนผลลพธของการประเมนผลการด าเนนงานดานสงแวดลอม โดยการจดล าดบความส าคญแตละประเดนสงแวดลอม โดยพจารณาจากผลการด าเนนงาน จากเหตผลดงกลาว ระบบการใหคะแนนถกน ามาใชเพอพจารณาผลการด าเนนงานแตละเรองโดยมระดบของคณสมบตทแตกตางกน การใหคะแนนในแตละประเดน จะมคะแนนตงแต 5-10 ขนอยกบผลการด าเนนงานในแตละประเดน การใหคะแนนอยบนพนฐานของสงทตวชวดแสดง โดยมผลการพจารณาเปนสงรองรบ ไมใชความคดเหนทตกลงกนไว หรอความคาดหวง

- 26 -

ตารางท 7 : การจดล าดบเพอประเมนการด าเนนงานภายใตประเดนส าคญดานสงแวดลอมทไดรบการคดเลอก

คะแนนของประเดนส าคญดานสงแวดลอม (คะแนนตงแต 5-10) 5 6 7 8 9-10

หากแนวโนมของของตวชวดสถานะ ไมสามารถอธบายไดดวยแรงกดดนและการตอบสนอง

คะแนน 5 จาก 10 หมายถงสญญาณ ทบอกวาเราลมเหลวในการคดเลอกตวชวดทเหมาะสมตามหลก PSR ซงมขอมลรายละเอยด factsheet สนบสนน และหรอลมเหลว ในการใชหลก PSR หรอลมเหลวในการใชหลก PSR ประเมน ผลการด าเนนงาน

หากแรงกดดนยงคงเพมขน สถานะแยลง และการตอบสนอง ไมสงผลกระทบตอแรงกดดนหรอสถานะ

เกณฑเพมเตมส าหรบคะแนน 1 ดาว

ยงไมมการก าหนดเปาหมายทสมเหตสมผล พนธกรณระหวางประเทศยงไมไดรบการใหสตยาบน ไมมการตดตามหรอรวบรวมขอมล บทบาทและความรบผดชอบของหนวยงานในการบรหารจดการสงแวดลอม หรอประเดนส าคญดานสงแวดลอม ยงไมชดเจน และไมมกระบวนการทเปนรปธรรมทมค าแนะน าเกยวกบการตอบสนอง

หากมสญญาณ ทบอกวาการตอบสนอง จะมผลในการลดแรงกดดน แมวาสถานะจะไมมสญญาณของการดขนกตาม

เกณฑเพมเตมส าหรบคะแนน 2 ดาว

1) มการตง เปาหมาย และโดยทวไปบรรลเปาหมายแลว

2) พนธกรณระหวางประเทศไดรบการใหสตยาบนหรออยระหวางการใหสตยาบนและ ผลทตองการบรรลผลแลว

3) มแผนการตดตามและการเกบรวบรวมขอมล

4) มการก าหนดหนวยงานทรบผดชอบ

หากมหลกฐาน ทชดเจนวาการตอบสนองสามารถ ลดแรงกดดน และ/หรอมสญญาณ ทชดเจนวาสถานะก าลงดขน

เกณฑเพมเตมส าหรบคะแนน 3 ดาว

1) มการก าหนดเปาหมายทมประสทธภาพและบรรลเปาหมายแลว

2) พนธกรณระหวางประเทศไดรบการใหสตยาบนหรอ อยระหวางการใหสตยาบนและผลทตองการบรรลผลแลว

3) อยระหวางการตดตามและเกบรวบรวมขอมลและมฐานขอมลแลว

4) มการก าหนด

หากมหลกฐาน ทชดเจนวาการตอบสนองสามารถลดแรงกดดน และ/หรอมสญญาณ ทชดเจนวาสถานะก าลงดขน

เกณฑเพมเตมส าหรบคะแนน 3 ดาว

1) มการก าหนดเปาหมายทมประสทธภาพและบรรลเปาหมายแลว

2) พนธกรณระหวางประเทศไดรบการใหสตยาบนหรอ อยระหวางการใหสตยาบนและผลทตองการบรรลผลแลว

3) อยระหวางการตดตามและเกบรวบรวมขอมลและมฐานขอมลแลว

4) มการก าหนด

- 27 -

คะแนนของประเดนส าคญดานสงแวดลอม (คะแนนตงแต 5-10) 5 6 7 8 9-10

ทเหมาะสม และ ยงไมบรรลตามเปาหมายทตงไว

แตผลทไดรบจากกระบวนการ ยงมขอจ ากดเนองจากประสทธภาพ ในการบรหารจดการของหนวยงาน การขาดการประสานความรวมมอ ความซ าซอนของอ านาจหนาท และหนวยงานรบผดชอบ มจ านวนมาก เปนตน

หนวยงาน ทรบผดชอบ ก าหนดเปา หมายและความรบผ ดชอบ รวมทงมเปาหมายการบรหารจดการ ในประเดนทรบผดชอบ เชน กระบวนการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม, ความเพยงพอของงบประมาณและทรพยากร ส าหรบการตดตามประเมนผล, เจาหนาทมทกษะและความร มการปฏสมพนธกนระหวางอตสาหกรรม และองคกรพฒนาเอกชน ทเกยวของกบสงแวดลอม เปนตน

หนวยงาน ทรบผดชอบ ก าหนดเปา หมายและความรบ ผดชอบ และมเปาหมายการบรหารจดการ ในประเดนทรบผดชอบ เชน กระบวนการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม, ความเพยงพอของงบประมาณและทรพยากร ส าหรบการตดตามประเมนผล, เจาหนาทมทกษะและความร มการปฏสมพนธกนระหวางอตสาหกรรม และองคกรพฒนาเอกชน ทเกยวของกบสงแวดลอม เปนตน

- 28 -

ทงน รายงานการประเมนผลการด าเนนงานดานสงแวดลอมฉบบน แบงออกเปน 3 สวน คอ

สวนท 1 เปนบทน าและภาพรวมของวตถประสงคของรายงาน ซงประกอบดวยขอมล โดยยอในการแนะน ากรอบแนวคด DPSIR รวมทงวธการในการคดเลอกประเดนส าคญ ดานสงแวดลอม

สวนท 2 เปนการประเมนประเดนส าคญทง 8 ประเดนทไดรบการคดเลอก โดยเปนการประเมนผลลพธเปรยบเทยบกบเปาหมายทตงไวในแตละประเดน การประเมนด าเนนการโดยใชกรอบแนวคด PSR โดยเชอมโยงกบสาเหตของปญหาดานสงแวดลอม (ปจจยกดดน) ซงมผลตอสถานะของประเดนสงแวดลอม และการตอบสนองทางดานนโยบาย แผน และจากหนวยงานเพอแกไขปจจยทเปนแรงกดดนดงกลาว และเพอท าใหการด าเนนงานสามารถบรรลตามเปาหมายทตงไว

สวนท 3 ทบทวนการสรปภาพรวมและขอเสนอแนะตอประเดนสงแวดลอมทไดคดเลอกมา โดยเปนการสรปสงทประเทศประสบอยบนพนฐานของประเดนสงแวดลอมทคดเลอก และสงทตองพยายามเพมเตมเพอใหมการปรบปรงการด าเนนงานและการประเมนผลการด าเนนงาน รวมทงการท าใหการด าเนนงานดานสงแวดลอมบรรลวตถประสงคของเปาหมายระดบชาตในอนาคต

- 29 -

บทท 2

ประเดนส าคญดานสงแวดลอม

บทท 2 เปนการน าเสนอรายละเอยดของประเดนส าคญดานสงแวดลอมทง 8 ประเดน ซงประกอบดวย 1) ทรพยากรน า 2) มลพษทางน า 3) การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ 4) ความเสอมโทรมของทรพยากรดน 5) ทรพยากรปาไมและสตวปา 6) ทรพยากรทางทะเลและชายฝง 7) มลพษทางอากาศ และ 8) การจดการขยะ โดยการน าเสนอขอมลและวเคราะหภาพรวมของแตละประเดน พรอมทงน าเสนอกราฟและตารางขอมล ทเกยวของ และสรปผลการด าเนนงานตามตวชวดในแตละประเดนเปรยบเทยบกบเปาหมายระดบชาต

2.1 ทรพยากรน า

ทรพยากรน าไดรบการจดล าดบใหเปนประเดนส าคญดานสงแวดลอมในล าดบท 1 ส าหรบการประเมนผล การด าเนนงานดานสงแวดลอมของประเทศไทย ซงสอดคลองกบเปาหมายการพฒนาแหงสหสวรรษ (Millennium Development Goals : MDGs) ในดานการพฒนาสงแวดลอมอยางยงยน เนองจากทรพยากรน าเปนองคประกอบทส าคญของระบบนเวศ เปนปจจยส าคญในการด ารงชวตของมนษยและสงมชวตในน า อกทงยงเปนปจจยหลกในการพฒนาทางเศรษฐกจของประเทศ

น าเปนปจจยทส าคญในกจกรรมการผลต ทงในภาคเกษตรกรรมและอตสาหกรรม ปจจยหลกทสงผลตอความตองการน า ไดแก จ านวนประชากรทเพมสงขนและการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจของประเทศ ในขณะทความตองการน าทงในการอปโภคและบรโภคเพมสงขนอยางตอเนอง แตปรมาณน าทมอยกลบมปรมาณจ ากดหรอมคณภาพไมเหมาะสมกบการน ามาใชงานเนองจากปญหาการปนเปอนและปญหามลพษ เปนตน

ประเทศไทยประสบปญหาการขาดแคลนน าอยางรนแรงโดยเฉพาะภาคเกษตรกรรม ในภาคเหนอและตะวนออกเฉยงเหนอ มพนทรวมกนมากกวารอยละ 50 ของพนทประเทศ เปนภมภาคทพบปญหาการขาดแคลนน าไดโดยทวไป โดยมกพบปญหาการขาดแคลนน าอยางรนแรงในชวงฤดแลง และปญหาน าทวมในชวงฤดฝน

จากขอมลแผนการลงทนพฒนาและบรหารจดการน าและการชลประทานป พ.ศ. 2551 ในแผนปฏบตการไทยเขมแขง 2555 (กระทรวงการคลง, 2553) ระบวา ปรมาณการใชน าในประเทศ เทากบ 73,787.78 ลานลกบาศกเมตรตอป โดยรอยละ 75.53 (55,735.47 ลานลกบาศกเมตร) เปนการใชน าในภาคเกษตรกรรม รองลงมา คอ การใชน าในการรกษาระบบนเวศแหลงน า รอยละ 16.78 (12,378.22 ลานลกบาศกเมตร) การใชน าภายในครวเรอน รอยละ 3.90 (2,876.00 ลานลกบาศกเมตร) และการใชน าในภาคอตสาหกรรม รอยละ 3.79 (2,798.09 ลานลกบาศกเมตร) ความตองการใชน าดงกลาวมคาสงกวาปรมาณน าในแหลงน าทงหมด โดยพบวาในป พ.ศ. 2551 มปรมาณน าทมอยสามารถรองรบปรมาณการใชน าไดเพยงรอยละ 71 ของความตองการใชน าทงหมด และจากขอมลในรายงานสถานการณคณภาพสงแวดลอม พ .ศ. 2552

- 30 -

(ส านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม, 2553ข) ระบวาการขาดแคลนน ากวารอยละ 90 เปนการขาดแคลนน าส าหรบใชในภาคเกษตรกรรม

ในสวนของปญหาอทกภย พบวามสาเหตหลกมาจากการทแหลงกกเกบน าบางสวนมสภาพตนเขน อนเนองมาจากการเปดหนาดนทงจากการบกรกท าลายปาและกจกรรมการพฒนาตางๆ ท าใหเกดการชะลางพงทลายของดน และเกดการสะสมของตะกอนในล าน า นอกจากนยงมการปลกสรางบานเรอนและสงกอสรางตางๆ กดขวางทางน า ท าใหแหลงรองรบน าทจะชวยกกเกบน าและบรรเทาปญหาน าทวมมปรมาณลดลง ประกอบกบการเปลยนแปลงของสภาพภมอากาศในปจจบน ท าใหบางปมฝนตกหนกตดตอกนเปนเวลานาน จนเปนสาเหตใหเกดอทกภยในหลายพนทของประเทศ ซงอทกภยทเกดขนสรางความเสยหายทงตอชวตและทรพยสนเปนจ านวนมาก และมแนวโนมของความรนแรงมากขนกวาในอดตทผานมา

ประเทศไทยมแหลงน าธรรมชาตมากมาย ไมวาจะเปน แมน า ค คลอง ทะเลสาบ รวมทงมการสรางเขอนและอางเกบน าหลายแหงเพอท าหนาทกกเกบน าไวใชส าหรบการเกษตรและการผลตกระแสไฟฟา ในขณะทปรมาณน าฝนเปนปจจยส าคญทมผลตอปรมาณน าตนทนในแตละป ในสวนของน าบาดาล พบวามศกยภาพในการน าไปใชประโยชนไดในระดบหนง อยางไรกตาม น าบาดาลในแตละพนทมปรมาณและคณภาพแตกตางกนไปตามลกษณะภมประเทศ ธรณวทยา และอทกวทยา นอกจากนการน าน าบาดาลขนมาใชประโยชนจะตองค านงถงปรมาณทสามารถน ามาใชไดอยางปลอดภย (safe yield) และไมสงผลกระทบตอสงแวดลอม รวมทงพจารณาถงผลกระทบในการท าใหเกดแผนดนทรดและการรกล าของน าเคมเขาไปในชนน าบาดาลดวย

การบรหารจดการน าและการจดสรรน าเปนกลไกส าคญในการปองกนและแกไขปญหาอนเนองมาจากน า ทงการขาดแคลนน าและน าทวม ปจจยหลกทสงผลกระทบตอทรพยากรน าของประเทศไทย ไดแก การตดไมท าลายปา กจกรรมการพฒนาในบรเวณพนทตนน าทขาดมาตรการควบคมทเหมาะสม ผลกระทบจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ และการบรหารจดการน าทยงไมมประสทธภาพเทาทควร

- 31 -

เปาหมายนโยบายระดบชาต แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 10 (พ.ศ. 2550-2554) - มการบรหารจดการลมน าอยางบรณาการ 25 ลมน า และเพมพนทชลประทานไมนอยกวา 8 แสนไร

2.1.1 ตวชวด

ในการคดเลอกตวชวดดานทรพยากรน า จะใชปรมาณการใชน าในแตละกจกรรมเปนแรงกดดน เนองจากปรมาณการใชน ายอมสงผลโดยตรงตอสถานะ คอ ปรมาณน าทเกบกกและปรมาณน าทใชการได ส าหรบการน าพนทชลประทานหรอพนททอยในเขตชลประทานมาเปนตวชวดการตอบสนอง เนองมาจากสมมตฐานทวาภาคเกษตรกรรมเปนภาคทมการใชน ามากทสด หากเพมพนทชลประทานมากขนกแสดงใหเหนถงประสทธภาพในการจดสรรน าใหกบภาคเกษตรกรรมไดอยางพอเพยงมากขน

ตารางท 2.1 : ตวชวดดานทรพยากรน า

แรงกดดน สถานะ การตอบสนอง ปรมาณการใชน าในแตละกจกรรม [พ .ศ. 2536-2552] (ลานลกบาศกเมตร)

ปรมาณน าทเกบกกและปรมาณน าทใชการได [พ .ศ. 2549-2551]

)ลานลกบาศกเมตร(

พนทชลประทานหรอพนททอยในเขตชลประทาน [พ .ศ. 2549-2551] )ลานไร(

1) ตวชวดแรงกดดน

ปรมาณการใชน าในแตละกจกรรม [พ .ศ. 2536-2552] (ลานลกบาศกเมตร)

ภาพท 2.1.1 : ปรมาณการใชน าในแตละกจกรรม และประชากรของประเทศ พ .ศ. 2536-2552

ทมา : ขอมลจากกรมชลประทาน (2552), สถาบนสารสนเทศทรพยากรน าและการเกษตร (องคการมหาชน) (2553) และ world bank (2010)

- 32 -

การเพมขนของจ านวนประชากรและขยายตวทางเศรษฐกจท าใหความตองการใชน าในทกกจกรรม เพมสงขนอยางรวดเรว ในขณะทปรมาณฝนทตกในแตละปมคาไมแนนอน และแตกตางกนไปในแตละพนท โดยภาคใตเปนภาคทมปรมาณน าฝนเฉลยตอปสงสด รองลงมา คอ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ภาคเหนอ และภาคกลาง

ภาพท 2.1.1 จากขอมลปรมาณการใชน าในแตละกจกรรมในป พ.ศ. 2536-2544 พบวาการใชน า ในภาคเกษตรกรรมเปนกจกรรมทมคาการใชน าสงทสด และจากการคาดการณการใชน าในป พ.ศ. 2552 โดยส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต เมอป พ .ศ. 2547 (สถาบนสารสนเทศทรพยากรน าและการเกษตร (องคการมหาชน), 2553) แสดงใหเหนวา ภาคเกษตรกรรมยงคงเปนภาคทมการใชน ามากทสด หรอคดเปนรอยละ 71.91 ของปรมาณการใชน าทงหมดของประเทศ

ภาพท 2.1.2 : ปรมาณการใชน าในแตละกจกรรมเปนรายภาค พ.ศ. 2551

ทมา : ขอมลจากกรมชลประทาน (2552)

ภาพท 2.1.2 แสดงใหเหนวา ในปพ.ศ. 2551 ภาคเกษตรกรรมเปนสาขาทมการใชน าสงทสดในทกภาคของประเทศ โดยเฉพาะภาคกลางซงมการใชน าเพอเกษตรกรรมสงทสด คอ 15,557.64 ลานลกบาศกเมตร รองลงมา คอ ภาคเหนอ 11,977.18 ลานลกบาศกเมตร ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ 10,844.33 ลานลกบาศกเมตร ภาคตะวนตก 7,822.52 ลานลกบาศก เมตร ภาคตะวนออก 5,144.85 ลานลกบาศก เมตร ภาคใต ฝงตะวนออก 3,967.38 ลานลกบาศกเมตร และภาคใตฝงตะวนตก 621.57 ลานลกบาศกเมตร ตามล าดบ

ภาคเกษตรกรรมเปนสาขาทมการใชน าสงทสดเมอเทยบกบกจกรรมอนๆ เนองจากประชากร กวารอยละ 36 ของประเทศประกอบอาชพเกษตรกรรม ขอมลจากส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (2552) ระบวารายไดจากภาคเกษตรกรรมคดเปนสดสวนรอยละ 9.61 ของผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศ โดยมคาประมาณ 354,431 ลานบาท ในป พ.ศ. 2547 ภาพท 2.1.3 แสดงใหเหนอยางชดเจนวาผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศสาขาเกษตรกรรมมคาเพมสงขนทกป โดยม มลคาสงถง 389,125 ลานบาท ในป พ.ศ. 2551

- 33 -

ภาพท 2.1.3 : ผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศ และรอยละของประชากรทอยในสาขาเกษตรกรรม พ.ศ. 2547-2551

ทมา : ขอมลจากส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (2552)

2) ตวชวดสถานะ

ปรมาณน าทเกบกกและปรมาณน าทใชการได [พ.ศ. 2549-2551] (ลานลกบาศกเมตร)

ความสามารถในการเกบกกน า หมายถง ปรมาณน าทแหลงน านนๆ สามารถรบน าไวได โดยมคา อยระหวางคาต าสดและคาสงสด ซงเทากบความสามารถในการเกบกกน าทงหมด ทงน ไมรวมระดบน า เกบกกไดต าสด (dead storage capacity) ส าหรบปรมาณน าทใชการได หมายถง ปรมาณน าทเกบไวใช ในภาคครวเรอน การพาณชย และภาคอตสาหกรรม

การใชน าทงในภาคเกษตรกรรมและการด ารงชวตของคนในชนบทขนอยกบแหลงน าธรรมชาตและระบบชลประทานเปนส าคญ รวมทงตองอาศยน าทปลอยจากเขอน ซงมหนวยงานหลกทรบผดชอบดานการบรหารจดการแหลงน า ม 2 หนวยงาน คอ กรมชลประทาน กระทรวงเกษตรและสหกรณ ซงรบผดชอบทางดานการชลประทานและการพฒนาแหลงน าเพอการเกษตร และการไฟฟาฝายผลตแหงประเทศไทย กระทรวงพลงงาน ซงรบผดชอบดานการสรางเขอนส าหรบการผลตกระแสไฟฟา

ภาพท 2.1.4 แสดงใหเหนวา ในชวงป พ.ศ. 2549-2551 ความสามารถในการกกเกบน าของเขอนขนาดกลางและขนาดใหญทอยในความดแลของกรมชลประทานและการไฟฟาฝายผลตแหงประเทศไทย เพมสงขนเลกนอย ในขณะทปรมาณน าทสามารถใชการไดมคาไมเปลยนแปลงมากนก โดยความสามารถ ในการเกบกกน าเฉลยมคาประมาณ 73.18 พนลานลกบาศกเมตร ในขณะทปรมาณน าทสามารถใชการได มเพยง 50.43 พนลานลกบาศกเมตรตอป

- 34 -

จากขอมลประมาณการคาความตองการใชน าของประเทศในชวงป พ.ศ. 2547-2551 พบวา ความตองการใชน าทวประเทศเพมสงขนอยางรวดเรว โดยเพมจาก 57.30 พนลานลกบาศกเมตร ในป พ.ศ. 2547 เปน 73.78 พนลานลกบาศกเมตร (ส านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม พ.ศ. 2553ข, กระทรวงการคลง, 2553) โดยสาขาทมการใชน ามากทสด ไดแก สาขาเกษตรกรรม และพบวา มการขาดแคลนน าประมาณ 4.74 พนลานลกบาศกเมตรตอป โดยในจ านวนนเปนการขาดแคลนน าในภาคเกษตรกรรมสงถงรอยละ 98.50 จากขอมลความตองการใชน า พ.ศ. 2551 พบวา ภาคกลางเปนภาคทมความตองการใชน าสงทสด (20,723.08 ลานลกบาศกเมตร) รองลงมา คอ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ (13,307.19 ลานลกบาศกเมตร) ภาคเหนอ (12,932.70 ลานลกบาศกเมตร) ภาคใต (10,527.49 ลานลกบาศกเมตร) ภาคตะวนตก (9,950.37 ลานลกบาศกเมตร) และภาคตะวนออก (6,546.95 ลานลกบาศกเมตร) ตามล าดบ (กรมชลประทาน, 2552)

ภาพท 2.1.4 : ปรมาณน าทเกบกกและปรมาณน าทใชการได พ.ศ. 2549-2551

ทมา : ขอมลจากกรมชลประทาน (2552)

3) ตวชวดการตอบสนอง

พนทชลประทานหรอพนททอยในเขตชลประทาน [พ .ศ. 2549-2551] )ลานไร (

การเพมขนของจ านวนประชากรมผลใหความตองการน าเพมสงขน ในขณะทการจดสรรปรมาณน า ในปจจบนยงไมเพยงพอทจะรองรบความตองการใชน าภายในประเทศ ดงนน รฐบาลจงไดด าเนนการบ ารงรกษา และพฒนาแหลงเกบกกน าเพอรองรบความตองการใชน า ในแตละสาขา โดยการปรบปรงการบรหารจดการแหลงน าผวดนและสงเสรมใหประชาชนใชน าอยางมประสทธภาพ รวมทงใหความส าคญกบการบรหารจดการพนทชลประทาน ซงเปนแนวทางทส าคญอกแนวทางหนงในการแกไขปญหาแหลงน าส าหรบสาขาเกษตรกรรม ซงเปนสาขาทมความตองการใชน าสงทสดในสาขาการใชน าทงหมด

- 35 -

จากขอมลของกรมชลประทาน (2552) พบวา ระหวางป พ.ศ. 2549-2551 ประเทศไทยมพนทเกษตรกรรมเฉลยประมาณ 133.45 ลานไร แตในจ านวนนมพนทเฉลยเพยงรอยละ 21.25 เทานนทเปนพนทชลประทาน (ภาพท 2.1.5) โดยเมอพจารณาพนทชลประทานเปนรายภาค ในป พ.ศ. 2551 พบวา ภาคกลาง มพนทชลประทานมากทสด คอ 11.69 ลานไร รองลงมา คอ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ 6.22 ลานไร และภาคเหนอ 5.12 ลานไร ในขณะทภาคตะวนออกและภาคใตมพนทชลประทานนอยทสด คอ 2.67 และ 2.65 ลานไร ตามล าดบ

ภาพท 2.1.5 : พนทชลประทาน พนททมศกยภาพในการชลประทาน และพนทเกษตรกรรมทงหมด พ.ศ. 2549-2551

ทมา : ขอมลจากกรมชลประทาน (2552)

กรมชลประทานไดด าเนนงานดานการบรหารจดการดานการเกบกกน า เพอใหแตละสาขาไดรบน า จากการชลประทานอยางเพยงพอและทวถง และลดความเสยหายอนเนองมาจากการขาดแคลนทรพยากรน า นอกจากนยงด าเนนงานดานการเพมพนทชลประทานเพอใหครอบคลมพนทเกษตรกรรมทมอย ตลอดจนควบคมใหพนทเพาะปลกอยในเขตพนทชลประทาน จากขอมลของกรมชลประทานในชวงป พ.ศ. 2549-2551 พบวาพนทชลประทานเพมขนเลกนอย โดยเพมจาก 27.99 ลานไร เปน 28.35 ลานไร เชนเดยวกบปรมาณน าเกบกกทเพมขนจาก 72.64 พนลานลกบาศกเมตร เปน 73.44 พนลานลกบาศกเมตร นอกจากน พบวามพนททมศกยภาพในการพฒนาเปนพนทชลประทานประมาณ 60.29 ลานไร ซงในอนาคตหากรฐบาลสามารถเปลยนพนททมศกยภาพดงกลาวไปเปนพนทชลประทานได จะท าใหประเทศไทยมพนทชลประทานครอบคลมพนทเกอบรอยละ 70 ของพนทเกษตรกรรมของประเทศ

- 36 -

2.1.2 บทสรป

ทรพยากรน ามความส าคญอยางยงตอการด ารงชวตของมนษย นอกจากนยงเปนปจจยหลกทมผลตอการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ ปจจยหลกทมผลตอปรมาณน าทเกบกกไดในแตละป ไดแก ปรมาณน าฝน แหลงกกเกบน า และความสามารถในการเกบกกน า ในขณะเดยวกน การบรหารจดการน าอยางมประสทธภาพและเพยงพอตอความตองการจงเปนสงทหนวยงานทเกยวของตองใหความส าคญและเรงด าเนนการ ทงน หากปรมาณน าไมเพยงพออาจสงผลกระทบโดยตรงตอภาคเกษตรกรรม เนองจากการท าการเกษตรของไทยสวนใหญยงตองพงพาน าฝนและฤดกาลเปนหลก แมวาประเทศไทยจะใหความส าคญกบการบรหารจดการน า มาอยางตอเนอง และประสบความส าเรจระดบหนงในการเพมแหลงเกบกกน าและพฒนาดานการชลประทาน อยางไรกตาม ความตองการใชน าทเพมสงขนเนองมาจากการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจและการขยายตวของประชากร สงผลใหประเทศไทยยงประสบปญหาการขาดแคลนน าเปนประจ าทกป

ปญหาการขาดแคลนน านอกจากจะสงผลกระทบหลกตอภาคเกษตรกรรม ซงเปนสาขาทมการใชน าสงทสดแลว ยงน ามาซงความขดแยงในการจดสรรน าระหวางกลมผใชน าอกดวย นอกจากการพฒนาดานการชลประทาน และปรบปรงและเพมประสทธภาพการบรหารจดการน าอยางเปนระบบลมน าแลว การสรางความตระหนกในคณคาและความส าคญของทรพยากรน าและสงเสรมใหเกดการใชน าอยางมประสทธภาพ เปนสงจ าเปนอยางยงทรฐบาลตองเรงด าเนนการ เพอใหทรพยากรน ามเพยงพอรองรบความตองการใชงาน ของทกสาขา รวมทงเกดประสทธภาพสงสดในการน ามาใชงาน

สรปคะแนนตวชวด

ตวชวด สรป

แรงกดดน (P) ปรมาณการใชน าในแตละกจกรรมเพมสงขนอยางตอเนอง ทงนเกดจากความตองการใชน าทเพมสงขนในทกสาขา โดยเฉพาะในภาคเกษตรกรรม

สถานะ (S) ปรมาณน าทเกบกกและปรมาณน าทใชการไดในเขอนและอางเกบน าขนาดกลางและขนาดใหญเพมขนเลกนอย ในขณะทปรมาณน าทสามารถใชการไดมคาไมเปลยนแปลงมากนก

การตอบสนอง (R) พนทชลประทานหรอพนททอยในเขตชลประทานมปรมาณคอนขางคงท สรปคะแนน : 7 เตม 10

- 37 -

2.2 มลพษทางน า

เศรษฐกจของไทยมการเจรญเตบโตอยางรวดเรวเนองจากการขยายตวของภาคอตสาหกรรม การขยายตวของเมอง และการเพมผลผลตทางการเกษตร สงผลใหเกดกจกรรมตางๆ อนเนองมาจากการพฒนาทางเศรษฐกจ การสงเสรมการทองเทยว นอกจากนกจกรรมจากชมชนและการด ารงชวตประจ าวน และความตองการใชน าทเพมสงขนโดยเฉพาะในเขตชมชนทมคนอาศยอยหนาแนน เปนปจจยส าคญทท าใหเกดของเสยและน าเสย ซงหากมการปลอยของเสยและน าเสยเหลานนลงสแหลงน า กยอมสงผลใหคณภาพน าเสอมโทรมลงอนเนองมาจากการปนเปอนของสารพษ

แหลงน าของไทยทมการปนเปอนของมลพษสง ไดแก แมน าเจาพระยาตอนลาง แมน าทาจนตอนลาง แมน าล าตะคองตอนลาง และทะเลสาบสงขลา สาเหตของมลพษทางน าสวนใหญมาจากกจกรรมของมนษย ไดแก กจกรรมจากชมชน อตสาหกรรม และเกษตรกรรม การปนเปอนของน าเสยจากภาคเกษตรกรรมซงเปน แหลงก าเนดมลพษทมจดไมแนนอน (non-point source) ซงคดเปนสดสวนมากกวาครงหนงของของเสย ทเกดขนในแหลงน าทวประเทศ และสงผลกระทบตอแหลงน าและเสนทางการไหลของน าโดยตรง การควบคมน าเสยจากแหลงก าเนดมลพษทมจดไมแนนอน สามารถด าเนนการไดยากและยงมกฎระเบยบทดแลในเรองน ไมมากนก ส าหรบการปนเปอนของน าเสยจากกจกรรมของชมชนและอตสาหกรรมจดเปนแหลงก าเนดท ม จดแนนอน (point source) ซงจะมการปลอยของเสยออกสแหลงน าโดยผานทางทอน าหรอรองน า

จากการตดตามตรวจสอบคณภาพน าในแมน าสายส าคญ 48 สาย และแหลงน านง 4 แหลง (กวานพะเยา บงบอระเพด หนองหาน และทะเลสาบสงขลา) โดยประเมนจากมาตรฐานคณภาพแหลงน าผวดน พบวา ในป พ.ศ. 2552 คณภาพน าอยในเกณฑด พอใช และเสอมโทรม คดเปนรอยละ 31, 36 และ 33 ตามล าดบ และเมอเปรยบเทยบคณภาพน าในชวง 3 ป คอ ระหวาง พ.ศ. 2550-2552 พบวา คณภาพน าโดยรวมมแนวโนม ดขน ซงพจารณาจากคณภาพน าทอยในเกณฑดทเพมขนอยางตอเนอง โดยพบวาในป พ.ศ. 2551 และ 2552 ไมมแหลงน าทมคณภาพน าอยในเกณฑเสอมโทรมมาก (กรมควบคมมลพษ, 2553)

ขอมลจากส านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม (2553ข) พบวา สถานการณคณภาพน าทะเลชายฝงในชวง พ.ศ. 2547-2551 มแนวโนมดขน อยางไรกตามปรมาณน าเสยจากครวเรอน ทไมไดรบการบ าบดยงคงเปนปจจยหลกทท าใหเกดการปนเปอนในแหลงน าผวดน รวมทงสงผลกระทบทางลบตอคณภาพน าทะเลชายฝง ส าหรบคณภาพน าใตดนในพนทอตสาหกรรมและเกษตรกรรมบางแหงยงคงม ความเสยงตอมลพษและการปนเปอนของสารพษ

- 38 -

ภาพท 2.2.1 : สถานตรวจวดคณภาพน า

ทมา : ขอมลจากกรมควบคมมลพษ (2552ก)

เปาหมายนโยบายระดบชาต นโยบายและแผนการสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2540-2559 คณภาพน าแหลงน าผวดนทมสภาพเสอมโทรม จะตองมคณภาพดขน - แมน าเจาพระยาตอนลาง มออกซเจนละลายน าไมต ากวา 4 มลลกรม/ลตร และคลองเชอมตอ

จะตองมออกซเจนละลายน าเฉลยไมต ากวา 2 มลลกรมตอลตร ภายในป 2549 และจะรกษาคณภาพน าไมใหเสอมโทรมไปกวานตลอดไป

- แมน าทาจนตอนลาง มออกซเจนละลายน าไมต ากวา 4 มลลกรม/ลตร และคลองเชอมตอ จะตองมออกซเจนละลายน าเฉลยไมต ากวา 2 มลลกรมตอลตร

- แมน าสายส าคญทผานเมองศนยกลางความเจรญตางๆ จะตองอยในเกณฑมาตรฐานคณภาพน า ในแหลงน าผวดนตามทก าหนดไว

- 39 -

2.2.1 ตวชวด

ในการคดเลอกตวชวดดานมลพษทางน า เนองจากไมสามารถหาปรมาณน าเสยทปลอยออกมา ในแตละสาขาได จงใชปรมาณการใชน าประปาเปนแรงกดดนแทน โดยมสมมตฐานวา ยงมการใชน า มากยงมโอกาสท าใหเกดน าเสยมากตามไปดวย ส าหรบตวชวดสถานะ จะพจารณาจากคณภาพน าผวดน ซงมการก าหนดเกณฑมาตรฐานคณภาพน าโดยแบงออกเปน ด พอใช เสอมโทรม และเสอมโทรมมาก ตามล าดบ ส าหรบตวชวดการตอบสนอง เนองจากไมสามารถหาขอมลของปรมาณน าเสยทงหมดทไดรบการบ าบด จงจะพจารณาจากความสามารถในการบ าบดและจ านวนของระบบบ าบดน าเสยแทน

ตารางท 2.2 : ตวชวดมลพษทางน า

แรงกดดน สถานะ การตอบสนอง ปรมาณการใชน าประปา [พ.ศ. 2541-2550] (ลานลกบาศกเมตร)

คณภาพน าผวดน [พ .ศ. 2549-2551] (รอยละ)

ความสามารถในการบ าบดและจ านวนของระบบบ าบดน าเสย [พ.ศ. 2549-2551] (ลกบาศกเมตรตอวน และจ านวนแหง)

1) ตวชวดแรงกดดน

ปรมาณการใชน าประปา [พ .ศ. 2541-2550] (ลานลกบาศกเมตร)

ภาพท 2.2.2 : ปรมาณการใชน าประปาและจ านวนประชากร พ.ศ. 2541-2550

ทมา : ขอมลจากส านกงานสถตแหงชาต (2551) และธนาคารแหงประเทศไทย (2553)

- 40 -

ภาพท 2.2.2 ขอมลจากส านกงานสถตแหงชาต (2551) แสดงใหเหนวาปรมาณการใชน าประปาของประเทศไทยตงแตป พ.ศ. 2541-2550 เพมขนเลกนอย ทงในสวนของจ านวนผใชน าและปรมาณการใชน า โดยเฉลย ซงสอดคลองกบจ านวนประชากรทเพมสงขน ตวเลขปรมาณน าเสยทงหมดทเกดขนประมาณการจากคาเฉลยของการท าใหเกดน าเสย ซงเทากบ 200 ลตรตอคน (ส านกงานนโยบายและแผนสงแวดลอม, 2538) ดงนน เมอพจารณาจากจ านวนผใชน าทเพมขนและปรมาณการใชน าเฉลย สามารถคาดการณไดวาปรมาณน าเสยทงหมดทเกดขนจะเพมสงขน และเมอพจารณาปรมาณการใชน าเฉลยตอคนในเขตกรงเทพมหานครและปรมณฑล พบวามคาสงกวาเกอบหนงเทาตวเมอเปรยบเทยบกบปรมาณการใชน าเฉลยตอคนในพนทตางจงหวด

ปรมาณการใชน าเฉลยตอเดอนของทงประเทศ ในชวงป พ.ศ. 2547-2550 คอยๆ เพมสงขนจาก 40.45 เปน 41.25 ลกบาศกเมตรตอคน (ส านกงานสถตแหงชาต, 2551) ซงในจ านวนนสวนใหญเปนการใชน าในครวเรอนเพอการอปโภคบรโภค ในขณะทการใชน าส าหรบดมคดเปนสดสวนทนอย ส าหรบคณภาพน าทเสอมโทรมดงกลาวเกดจากน าเสยทปลอยมาจากครวเรอนและชมชนโดยไมผานการบ าบด การปนเปอนของสารอนทรยและธาตอาหาร ซงเปนสาเหตหลกทท าใหแหลงน าผวดนมคณภาพเสอมโทรม และสงผลกระทบโดยตรงตอคณภาพน าทะเล สาเหตส าคญอกประการหนงเนองมาจากมโรงงานอตสาหกรรมหลายแหงตงอยในเขตทมประชากรหนาแนนหรอตงอยในยานทพกอาศย ซงน าเสยทปลอยออกมาจากโรงงานอตสาหกรรมเหลานน ประกอบดวย ผลพลอยไดจากระบวนการผลต (by-product) ตวอยางเชน สารประกอบทเปนพษ ไดแก ปรอท ตะกว แคดเมยม ทองแดง และสงกะส ซงเปนสาเหตส าคญทใหเกดมลพษในน า และสงผลตอสขภาพและอนามยของประชาชนทใชน าในแหลงน าส าหรบอปโภคบรโภค

2) ตวชวดสถานะ

คณภาพน าผวดน [พ .ศ. 2549-2552] )รอยละ(

ในการตรวจวดคณภาพน าในแมน าสายหลก พจารณาโดยใชดชนคณภาพน า (Water Quality Index : WQI) ซงมคาระหวาง 0-100 และแบงออกเปน 5 ประเภท ดงตารางท 2.2.1

ตารางท 2.2.1 : ดชนคณภาพน า (WQI)

เกณฑ ระดบ เปรยบเทยบกบชนดของคณภาพน า 0-30 เสอมโทรมมาก 5 31-60 เสอมโทรม 4 61-70 ปานกลาง 3 71-90 ด 2 91-100 ดมาก 1

ทมา : ประกาศคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาต ฉบบท 10/2535 เรอง ก าหนดมาตรฐานคณภาพน าผวดน ออกตามความในพระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2535

- 41 -

ดชนคณภาพน าประกอบดวย 9 พารามเตอร ไดแก ความเปนกรด-ดาง (pH), ปรมาณออกซเจนละลายน า (DO), ของแขงทงหมด (TS), ฟคอลโคลฟอรมแบคทเรย (FCB), ไนเตรต (NO3

-), ฟอสเฟต (PO43-),

ความขน, อณหภม และปรมาณออกซเจนในน าทใชในการยอยสลายสารอนทรย (BOD) โดยคดเปนคะแนนรวมจากสมการดงตอไปน

WQI = [(pH) (DO) (TS) (FCB) (NO3-) (PO4

3 -) (Turbid) (Temp) (BOD)] ^ 1/9

ตารางท 2.2.2 : มาตรฐานคณภาพน า

ปรมาณออกซเจนละลายน า มลลกรมตอลตร

คณภาพน า การใชประโยชน

6.0 (ด) ประเภทท 2 การอนรกษสตวน า, การประมง, การวายน าและกฬาทางน า, น าใชและน าดม (โดยการฆาเชอโรคและบ าบดคณภาพน า)

4.0-6.0 (พอใช) ประเภทท 3 เกษตรกรรมและน าใชและน าดม (โดยการฆาเชอโรคและบ าบดคณภาพน า)

2.0-4.0 (เสอมโทรม) ประเภทท 4 อตสาหกรรม, น าใชและน าดม (โดยการฆาเชอโรคและบ าบดคณภาพน าดวยวธพเศษ)

ต ากวา 2.0 (เสอมโทรมมาก) ประเภทท 5 การคมนาคม

ทมา : ดดแปลงจากประกาศคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาต ฉบบท 8/2537 เรอง ก าหนดมาตรฐานคณภาพน าในแหลงน าผวดน ออกตามความในพระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2535

ภาพท 2.2.3 คณภาพน าผวดนของประเทศไทย พ.ศ. 2549-2552

ทมา : ขอมลจากส านกจดการคณภาพน า (2552 และ 2553) และกรมควบคมมลพษ (2553)

- 42 -

ภาพท 2.2.3 จากขอมลคณภาพน าในแหลงน าผวดน ป พ.ศ. 2549-2552 พบวาแหลงน าทมคณภาพน าอยในเกณฑดเพมสงขนมาก โดยเพมขนจากรอยละ 21 เปนรอยละ 31 อยางไรกตาม แมวาจะไมพบ แหลงน าทมคณภาพน าอยในเกณฑเสอมโทรมมากในชวงป พ.ศ. 2551-2552 แตพบวาแหลงน าทมคณภาพเสอมโทรมเพมขนจากรอยละ 24 เปนรอยละ 33 ซงไดแก แมน าเจาพระยาตอนลาง (อ าเภอเมอง จงหวดสมทรปราการ ถงสะพานพระราม 8 อ าเภอบางกรวย จงหวดนนทบร) แมน าทาจนตอนลาง (อ าเภอเมอง จงหวดสมทรสาคร ถงอ าเภอนครชยศร จงหวดนครปฐม) และแมน าล าตะคองตอนลาง (อ าเภอเมอง จงหวดนครราชสมา) โดยในป พ.ศ. 2552 พบวา รอยละ 33 (ส านกจดการคณภาพน า, 2552 และ 2553 และกรมควบคมมลพษ, 2553)

ส าหรบการด าเนนงานดานการจดการมลพษทางน าของรฐบาลไดด าเนนการตามแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 10 (พ.ศ. 2550-2554) ซงมเปาหมายในการรกษาคณภาพน าในแมน าและทะเลสาบใหอยในเกณฑปานกลางถงด อยางนอยรอยละ 85 โดยเฉพาะในแมน าเจาพระยา ทาจน ล าตะคอง และทะเลสาบสงขลา ซงปจจบนยงไมสามารถด าเนนการไดบรรลเปาหมาย อยางไรกตามพบวามการประสาน ความรวมมอระหวางหนวยงานในการท าปฏญญาความรวมมอในการปองกนและแกไขปญหาคณภาพน า ในพนทลมน าวกฤต ไดแก ลมน าเจาพระยา ลมน าทาจน ลมน าบางปะกง ลมน าล าตะคอง และลมน าทะเลสาบสงขลาระหวางกระทรวงมหาดไทย กระทรวงอตสาหกรรม กระทรวงเกษตรและสหกรณ และกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม เมอวนท 4 ธนวาคม 2554 ซงไดมการระบถงแนวทางในการปองกนและแกไขปญหามลพษทางน าจากภาคเกษตรกรรม อตสาหกรรม และครวเรอนไวดวย

3) ตวชวดการตอบสนอง

ความสามารถในการบ าบดและจ านวนของระบบบ าบดน าเสย [พ .ศ. 2549-2551] (ลกบาศกเมตรและจ านวนแหง)

ภาพท 2.2.4 : ความสามารถในการบ าบดและจ านวนของระบบบ าบดน าเสย พ.ศ. 2549-2551

ทมา : ขอมลจากส านกจดการคณภาพน า (2552 และ 2553)

- 43 -

ปญหามลพษทางน ายงเปนปญหาส าคญทควรไดรบการแกไขอยางเรงดวน โดยในการปรบปรงคณภาพน าจ าเปนอยางยงทจะตองมการจดการอยางเปนระบบ รวมทงพฒนาเทคโนโลยในการบรหารจดการน าเสย ทงในระดบชมชน ตลอดจนในอาคารและบานเรอนใหมประสทธภาพมากยงขน รฐบาลจงไดด าเนนการบ ารงรกษา ปรบปรง และเพมประสทธภาพระบบบ าบดน าเสยของประเทศเพอใหสามารถรองรบปรมาณน าเสยทเกดขน และเพอรกษาคณภาพน าในแมน าสายหลกใหมคณภาพเหมาะสมส าหรบการใชประโยชนของประชาชน ภาพท 2.2.4 แสดงใหเหนวาในระหวางป พ.ศ. 2549-2551 จ านวนระบบบ าบดน าเสยทกอสรางแลวเสรจเพมสงขนเลกนอย คอเพมจาก 82 แหง เปน 86 แหง ในขณะทความสามารถในการบ าบดน าเสย เพมสงขนรอยละ 1.2 โดยเพมจาก 2.31 ลานลกบาศกเมตรตอวน เปน 2.34 ลานลกบาศกเมตรตอวน (ส านกจดการคณภาพน า, 2552 และ 2553)

อยางไรกตาม ความตระหนกของประชาชนเปนปจจยส าคญอยางยงในการควบคมปรมาณของเสย และน าเสยทเกดจากครวเรอน ภาคอตสาหกรรม และภาคเกษตรกรรม ทงน หลายหนวยงานไดมการรณงรงคใหความรแกประชาชนเกยวกบการลดปรมาณของเสยและน าเสยทปลอยจากบานเรอน รวมทงลดและควบคมกจกรรมตางๆ ซงจะสงผลกระทบตอคณภาพน าในแหลงน า แตทผานมากยงไมประสบความส าเรจมากนก

2.2.2 บทสรป

จากผลการตรวจวดคณภาพน าในแมน า 48 สาย และแหลงน านง 4 แหลง ระหวางป พ.ศ. 2549-2552 พบวา คณภาพน าโดยรวมของประเทศไทยมแนวโนมดขนเลกนอย โดยแหลงน าทมคณภาพน าอยในเกณฑด เ พมขนจากรอยละ 21 เปนรอยละ 31 ในขณะทแหลงน าทมคณภาพน าอย ในเกณฑพอใช ลดลงจากรอยละ 53 เปนรอยละ 36 ตามล าดบ อยางไรกตาม พบวาแหลงน าทมคณภาพน าอยในเกณฑ เสอมโทรมเพมสงขนจากรอยละ 23 เปนรอยละ 33 โดยแหลงน าทมคณภาพน าอยในเกณฑเสอมโทรม ไดแก แมน าเจาพระยาตอนลาง แมน าทาจนตอนลาง และแมน าล าตะคองตอนลาง และตงแตป พ.ศ. 2551-2552 ไมพบวามแหลงน าทมคณภาพน าอยในเกณฑเสอมโทรมมาก (กรมควบคมมลพษ, 2553)

ดงนน รฐบาลจงควรแกปญหาดงกลาว โดยการพฒนา บ ารงรกษา และปรบปรงระบบบ าบดน าเสย ใหเพยงพอทจะรองรบน าเสยทเกดขน รวมทงปองกนการปลอยน าเสยลงสแหลงน าโดยปราศจากการบ าบด เพอรกษาคณภาพน าในแมน าสายหลกส าหรบการใชประโยชนของประชาชน นอกจากนยงตองปรบปรงการบงคบใชกฎหมายในการควบคมการปลอยน าเสยจากแหลงก าเนดทอยกบท (point source) ใหมากยงขน เพอลดปรมาณน าเสยทจะถกปลอยลงในแหลงน า ซงจะมผลตอคณภาพน าในแหลงน าธรรมชาต ตลอดจน เรงเสรมสรางความรความเขาใจ และใหความรทถกตองแกประชาชนเพอลดปรมาณของเสยและน าเสย ทจะลงสแหลงน า รวมทงหาแนวทางแกไขปญหาคณภาพน าในแหลงน าทเสอมโทรมเพอใหประชาชนสามารถน าไปใชประโยชนไดอยางยงยนตอไป

- 44 -

สรปคะแนนตวชวด

ตวชวด สรป

แรงกดดน (P) ปรมาณการใชน าประปายงคงเพมสงขนอยางตอเนอง สถานะ (S) คณภาพน าผวดนโดยรวมดขน โดยพบวาแหลงน าทมคณภาพน าอยในเกณฑเสอมโทรม

มากลดลง การตอบสนอง (R) ความสามารถในการบ าบดและจ านวนของระบบบ าบดน าเสยเพมขนเลกนอย

สรปคะแนน : 7 เตม 10

- 45 -

2.3 การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศเกดขนเนองจากความเขมขนของกาซเรอนกระจก (Greenhouse gas : GHG) โดยเฉพาะกาซคารบอนไดออกไซด (CO2) อนเนองมาจากกจกรรมการพฒนา การใชทรพยากรธรรมชาต การใชพลงงาน และการตดไมท าลายปา ซงนบวนจะยงรนแรงเพมมากขน และส งผลกระทบตอทรพยากร ธรรมชาต สงแวดลอม ระบบนเวศ และการด ารงชวตของประชาชนอยางเหนไดชด ปญหาการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ท าใหเกดผลกระทบอยางรนแรงตอประเทศก าลงพฒนา เนองจากประเทศก าลงพฒนาจ าเปนตองพงพาทรพยากรธรรมชาตเปนฐานในการพฒนาเศรษฐกจ และประชากรสวนใหญของประเทศประกอบอาชพดานเกษตรกรรม และอตสาหกรรมการผลตและการบรการ ซงเมอทรพยากรธรรมชาต ถกท าลายหรอท าใหเสอมโทรมลง กยอมจะสงผลกระทบตอเศรษฐกจและความเปนอยของประเทศเหลานนอยางไมอาจหลกเลยงได ประเทศไทยจดเปนประเทศทมความออนไหวตอผลกระทบจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ทงการเกดภยธรรมชาตทมแนวโนมของความถและความรนแรงเพมขนจากในอดต นอกจากนยงพบปญหาการกดเซาะชายฝง ซงท าใหผลเสยตอระบบนเวศและเกดการสญเสยทรพยสนของประชาชน

ประเทศไทยไดลงนามรบรองอนสญญาสหประชาชาตวาดวยการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ (United Nations Framework Convention on Climate Change : UNFCCC) เมอวนท 12 มถนายน 2535 และใหสตยาบนตออนสญญาดงกลาวเมอวนท 28 ธนวาคม 2537 โดยอนสญญามผลบงคบใชเมอวนท 28 มนาคม 2538 นอกจากน ประเทศไทยยงไดลงนามรบรองพธสารเกยวโต เมอวนท 2 กมภาพนธ 2542 และไดใหสตยาบนตอพธสารดงกลาว เมอวนท 28 สงหาคม 2545 อยางไรกตาม เนองจากประเทศไทยเปนประเทศทไมอยในภาคผนวกท 1 (non-Annex I country) ของอนสญญาสหประชาชาตวาดวยการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ (UNFCCC) ประเทศไทยจงไมมขอผกมดในเรองการลดการปลอยกาซเรอนกระจก

ในชวงสองทศวรรษทผานมา ประเทศไทยมการพฒนาทางเศรษฐกจ ทงทางดานอตสาหกรรม เกษตรกรรม และการขยายตวของเมองอยางรวดเรว ท าใหเกดการใชทรพยากรธรรมชาตจ านวนมากเพอใชในการผลตสนคาและบรการเพอสรางรายไดใหกบประเทศ นอกจากน การบรโภคอยางฟมเฟอยและการใชพลงงานทเพมสงขน สงผลใหสงแวดลอมเสอมโทรมลง รวมทงมการปลอยกาซคารบอนไดออกไซดซงเปนหนงในกาซเรอนกระจกออกมาดวย ในป พ.ศ. 2547 พบวาประเทศไทยมการปลอยกาซเรอนกระจกประมาณ 265.89 ลานตนคารบอนไดออกไซดเทยบเทา โดยในจ านวนน มากกวารอยละ 60 มาจากภาคพลงงาน (ส านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม, 2553ค)

- 46 -

เปาหมายนโยบายระดบชาต แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 10 (พ.ศ. 2550-2554) - ลดสดสวนการใชพลงงานตอผลตภณฑมวลรวมในประเทศ โดยเฉพาะอยางยงลดการใชน ามนในภาค

การขนสงใหเหลอรอยละ 30 ของการใชพลงงานทงหมด แผนยทธศาสตรการอนรกษพลงงาน พ.ศ. 2545-2554 - การใชพลงงานหมนเวยน รอยละ 9.39 ภายในป พ.ศ. 2554 ซงจะชวยลดการใชพลงงานเชงพาณชยไดถง

5,068.83 พนตนเทยบเทาน ามนดบตอป แผนปฏบตราชการกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม พ.ศ. 2552-2554 - คณภาพสงแวดลอมในพนทเปาหมายไดรบการปรบปรงและรบรองโครงการกลไกการพฒนาทสะอาด

ใหสามารถลดกาซเรอนกระจกไดไมนอยกวา 300,000 ตน

2.3.1 ตวชวด

ในการคดเลอกตวชวดดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ จะใชรอยละของการปลอยกาซ เรอนกระจกตอสดสวนการปลอยกาซทงหมดเปนแรงกดดน เพอแสดงใหเหนถงสดสวนของการปลอยกาซ เรอนกระจกของประเทศวาเพมขนหรอลดลงเมอเทยบกบการปลอยกาซชนดอนๆ ส าหรบตวชวดสถานะ อณภมเฉลยจะชวยใหทราบแนวโนมของการเพมหรอลดลงของอณหภม ซงจะชวยตอบไดวาสภาพภมอากาศของประเทศมการเปลยนแปลงไปจากในอดตมากนอยอยางไร ส าหรบตวชวดการตอบสนอง เนองจากประเทศไทยยงไมไดขอยตวาจะใชปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจกตอจ านวนประชากร หรอปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจกตอผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศ (GDP) เปนตวชวดหลก ดงนน จงใชปรมาณการใชพลงงานขนสดทายทงหมดตอผลตภณฑมวลรวมในประเทศและตอประชากร เปนตวชวดการตอบสนองแทน โดยมสมมตฐานวาปรมาณกาซเรอนกระจกสวนใหญถกปลอยออกมาจากภาคพลงงาน และเมอมการใชพลงงานมากโอกาสทจะท าใหเกดการปลอยกาซเรอนกระจกกยอมสงขนตามไปดวย

ตารางท 2.3 : ตวชวดการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

แรงกดดน สถานะ การตอบสนอง รอยละของการปลอยกาซ เรอนกระจกตอสดสวนการปลอยกาซทงหมด [พ .ศ. 2544-2551]

)รอยละ(

อณหภมเฉลย [พ.ศ. 2541-2550] )องศาเซลเซยส(

ปรมาณการใชพลงงานขนสดทายทงหมดตอผลตภณฑมวลรวม ในประเทศและตอประชากร [พ.ศ. 2549-2553] (พนตนเทยบเทาน ามนดบตอลานบาท และตนเทยบเทาน ามนดบตอคน)

- 47 -

1) ตวชวดแรงกดดน

รอยละของการปลอยกาซเรอนกระจกตอสดสวนการปลอยกาซทงหมด [พ .ศ. 2544-2551] )รอยละ (

ภาพท 2.3.1 : รอยละของการปลอยกาซคารบอนไดออกไซดจ าแนกตามสาขาการใชพลงงาน พ .ศ. 2544-2551

ทมา : ขอมลจากกรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงาน (2552)

จากขอมลของธนาคารแหงประเทศไทย (2553) ระบวาหลงจากผานพนชวงวกฤตเศรษฐกจในภมภาคเอเซย ระหวางป พ.ศ. 2540-2541 เศรษฐกจของไทยไดกลบฟนตวขนอกครงในชวงป พ.ศ. 2545-2549 โดยมอตราการเตบโตเฉลยรอยละ 5.7 อยางไรกตาม การเจรญเตบโตทางเศรษฐกจของไทยในชวงทผานมา เรมชะลอตวเนองจากการใชจายของภาคเอกชนและความตองการดานการลงทนทลดลง นอกจากน ยงเปนผลมาจากความไมแนนอนทางการเมองภายในประเทศและวกฤตการณทางเศรษฐกจของโลก

กาซเรอนกระจก 6 ชนดทถกระบไวในพธสารเกยวโต ประกอบดวย คารบอนไดออกไซด, (CO2), มเธน (CH4), ไนตรสออกไซด (N2O) ไฮโดรฟลออโรคารบอน (HFC) เพอรฟลออโรคารบอน (PFC) และซลเฟอรเฮกซะฟลออไรด (SF6) โดยกาซคารบอนไดออกไซดเปนกาซเรอนกระจกทมปรมาณการปลอยสงทสด ของปรมาณกาซเรอนกระจกทงหมดทปลอยออกมา ซงสาเหตหลกมาจากการเผาไหมของเชอเพลงฟอสซลและกาซธรรมชาต ตลอดจนการตดไมท าลายปา รองลงมา คอ มเธน

การปลอยกาซเรอนกระจกของประเทศไทยเพมขนคอนขางคงทเนองมาจากการขยายตวทางเศรษฐกจและการเพมขนของประชากร โดยกาซคารบอนไดออกไซดเปนกาซเรอนกระจกทประเทศไทยปลอยสงทสด จากขอมลในป พ.ศ. 2543 ประเทศไทยปลอยกาซเรอนกระจกเทยบเทาคารบอนไดออกไซดประมาณ 281 ลานตน เมอแยกตามแหลงปลอยพบวา ภาคพลงงานมการปลอยกาซคารบอนไดออกไซดสงทสด หรอคดเปนรอยละ 69.57 รองลงมา คอ สาขาการเกษตรรอยละ 22.64) สวนทเหลอมาจากสาขาอตสาหกรรม ปาไม และการจดการของเสย โดยเมอเปรยบเทยบระหวางชนดกาซเรอนกระจกเทยบเทากาซคารบอนไดออกไซด

- 48 -

พบวาประเทศไทยปลอยกาซคารบอนไดออกไซดคดเปนสดสวนรอยละ 69 ของปรมาณการปลอยกาซคารบอนไดออกไซดทงหมด รองลงมา คอ มเธน (รอยละ 26) และกาซไนตรสออกไซด (รอยละ 5) และแหลงส าคญทสดของการปลอยกาซคารบอนไดออกไซด คอ แหลงผลตพลงงานเปน รองลงมา คอ การเกษตรและ ปศสตว โดยพบวาการผลตพลงงานจากกระแสไฟฟาปลอยกาซเรอนกระจกคดเทยบเทาคารบอนไดออกไซด รอยละ 42 ของภาคพลงงาน รองลงมา คอ การขนสง (รอยละ 28) และอตสาหกรรมและการกอสราง (รอยละ 19) สวนทเหลอ ไดแก การใชพลงงานในภาคการเกษตร ปาไม และประมง ภาคครวเรอน ธรกจ และหนวยงานตางๆ (ส านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม, 2553ค)

ภาพท 2.3.1 แสดงคาเฉลยการปลอยกาซเรอนกระจกของประเทศไทยในภาคพลงงานในชวงป พ.ศ. 2544-2551 ซงพบวามาจากการใชพลงงานในสาขาตางๆ ไดแก สาขาอตสาหกรรม (รอยละ 40.36) รองลงมา คอ สาขาการคมนาคมขนสง (รอยละ 28.21) สาขาการผลตและการกอสราง (รอยละ 22.72) สาขาอนๆ ไดแก สาขาทอยอาศย สาขาน ามนและกาซธรรมชาต สาขาเกษตรกรรมและปาไม และสาขาเชอเพลง (รอยละ 8.71) ตามล าดบ (กรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงาน, 2552) การปลอยกาซเรอนกระจกจากสาขาพลงงานทเพมขนมผลมาจากการเพมขนของจ านวนประชากรและการขยายตวทางเศรษฐกจท าใหเกดการใชพลงงานทเพมสงขนตามไปดวย ในขณะทการปลอยกาซจากสาขาการคมนาคมขนสงมคาลดลงในชวงสองสามปทผานมา เนองมาจากราคาพลงงาน โดยเฉพาะน ามนซงมราคาแพงขน

ส าหรบกรงเทพมหานครซงเปนศนยกลางของกจกรรมทางเศรษฐกจและการขยายตวทางดาน พลงงานในประเทศไทย ในป พ.ศ. 2550 พบวา สาขาการคมนาคมขนสงเปนสาขาทมการปลอยกาซคารบอนไดออกไซดกาซสงทสด โดยมการปลอยสงถงรอยละ 37.68 จากปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจกทงหมด รองลงมา คอ สาขาพลงงาน (รอยละ 33.37) และสาขาการปลอยของเสยและน าเสย (รอยละ 19.86) ตามล าดบ โดยสาขาการคมนาคมขนสงและสาขาพลงงานมการปลอยกาซคารบอนไดออกไซดรวมกนสงถง รอยละ 70 ของการปลอยกาซเรอนกระจกของกรงเทพมหานคร (กรงเทพมหานคร, 2552)

ส าหรบพนทอนๆ และในภาพรวมของประเทศ การปลอยกาซเรอนกระจกมาจากหลายกจกรรม เชน การท าการเกษตร เชน การท านา และปศสตว ซงมการปลอยกาซมเธนออกมาในปรมาณมาก เนองจากอาชพเกษตรกรรมเปนอาชพหลกของคนไทย นอกจากน การเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนจากพนทปาไปเปนพนทท าการเกษตร ทอยอาศยและอนๆ กเปนสวนส าคญทท าใหการปลอยกาซเรอนกระจกเพมสงขน เชนเดยวกบการตดไมท าลายปา ซงสงผลใหการดดซบกาซคารบอนไดออกไซดของประเทศลดลง ขณะเดยวกน การใชพลงงานทเพมสงขนทกปอนเนองมาจากจ านวนประชากรทเพมขนและพฤตกรรมการด ารงชวตและ การบรโภคทเปลยนแปลงไป ท าใหปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจกโดยเฉพาะกาซคารบอนไดออกไซดของประเทศไทยยงคงเพมสงขนอยางตอเนอง

- 49 -

2) ตวชวดสถานะ

อณหภมเฉลย [พ.ศ. 2541-2550] )องศาเซลเซยส(

การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศสงผลกระทบทางดานกายภาพเปนอยางมาก ทงตอทรพยากร ธรรมชาต การสาธารณปโภค การอพยพ การทองเทยว เกษตรกรรม และดานสาธารณสข การเปลยนแปลงของอณหภม เปนหลกฐานท เหนไดชดเจนวา เปนผลโดยตรงจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ การเปลยนแปลงของอณหภมดงกลาวสงผลกระทบตอการอยรอดของสงมชวต เนองจากท าใหเกดการเจบปวยทรายแรงในมนษย เ พมมากขน รวมทงเพมระดบความเครยดแกสตวปาและปศสตวอกดวย อณหภม ทเพมสงขนท าใหเกดการเปลยนแปลงของฤดกาลและผลทตามมายงมผลตอความสามารถในการปรบตวของสงมชวต ซงอาจสงผลใหเกดการเสยชวตเพมขน รวมไปถงการสญพนธของสงมชวตเหลานน ส าหรบประเทศไทย การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ สงผลกระทบอยางยงตอการประกอบอาชพเกษตรกรรม ฤดกาล ทเปลยนแปลงและปรมาณฝนทไมแนนอน สงผลโดยตรงตอผลผลตทางการเกษตรซงสวนใหญตองพงพาน าฝน การทฝนทงชวงเปนเวลานานอาจสงผลใหบางพนทขาดแคลนน า ในขณะทฝนทตกหนกตอเนองกนในบางพนทกอาจท าใหเกดน าทวมอยางหนก นอกจากน การเพมสงขนของระดบน าทะเล ยงอาจเปนสาเหตใหเกดปญหาการกดเซาะชายฝงทเพมสงขน อนน ามาซงความเสยหายแกชมชนทตงอยบรเวณชายฝงอกดวย

ภาพท 2.3.2 : อณหภมเฉลย พ.ศ. 2541-2550

ทมา : ขอมลจากส านกงานสถตแหงชาต (2551)

ภาพท 2.3.2 แสดงใหเหนอณหภมคาเฉลยรายป ตงแตป พ.ศ. 2541-2550 ซงมคาผนผวน เมอพจารณาเปนรายภาคพบวา ภาคกลางมอณหภมเฉลยรายปสงทสดเมอเปรยบเทยบกบภาคอนๆ คอ 28.0 องศาเซลเซยส โดยอณหภมเฉลยรายเดอนในเดอนเมษายนมคาสงทสด คอ 29.5 องศาเซลเซยส ในขณะทเดอนธนวาคมมอณหภมเฉลยต าทสด คอ 25.13 องศาเซลเซยส ส าหรบอณหภมเฉลยรายประหวางป พ.ศ. 2541-2550 มแนวโนมลดลงแตคอนขางผนผวนในแตละป โดยในป พ.ศ. 2550 อณหภมเฉลยรายป

- 50 -

เทากบ 27.3 องศาเซลเซยส ซงต าลงเลกนอยเมอเปรยบเทยบกบอณหภมเฉลยรายปในป พ.ศ. 2541 ซงเทากบ 28.1 องศาเซลเซยส (ส านกงานสถตแหงชาต, 2551)

อณหภมเฉลยรายปในแตละปเปนขอมลหนงทแสดงใหเหนถงผลจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ทงนการเปลยนแปลงของอณหภมเปนปจจยหนงทสงผลกระทบอยางมากตอการด ารงชวตประจ าวนของมนษย และเศรษฐกจในภมภาค ไมวาจะเปนการทองเทยว การคมนาคมขนสง เกษตรกรรม การสาธารณสข และการใชเชอเพลงและพลงงาน จากรายงานของคณะกรรมการระหวางรฐบาลวาดวยการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ (Intergovernmental Panel on Climate Change : IPCC) แสดงใหเหนวาการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศสงผลกระทบเปนอยางมากตอสขภาพของมนษย เนองจากการสงขนของระดบอณหภมเฉลยและอณหภม ทเพมสงขน เปนสาเหตของโรคทส าคญหลายชนด รวมถงพาหะของโรค เชน เชอมาเลเรยและไขสา ซงมความออนไหวสงตอการเปลยนแปลงของอณหภมและปรมาณฝน อณหภมทเพมสงขนจะท าใหแมลงทเปนพาหะของโรคชนดตางๆ มระยะฟกตวสนลงและท าใหเปลยนจากตวออนเปนตวเตมวยเรวขน นอกจากนอณหภมยงสงผลกระทบตอการตอบสนองของมนษยจากการถกแมลงกดหรอตออกดวย ถงแมปจจบนจะยงไมมงานวจยหรอขอมลทชดเจนเกยวกบความสมพนธระหวางการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศและโรคตดตอ อยางไรกตาม การเปลยนแปลงของอณหภมมความสมพนธกบการเปลยนแปลงของฤดกาลความไมแนนอนของอณหภมและการเปลยนแปลงอณหภมอยางรวดเรว สงผลตอความสามารถในการปรบตวของมนษยและสงผลใหเกดการเจบปวยเพมมากขน นอกจากน ผลจากการเปลยนแปลงของอณหภมยงท าใหลกษณะอากาศในบางพนทเปลยนไปจากทเคยเปนหรอทควรจะเปน เชน มอากาศรอนหรอหนาวผดปกต หรอสภาพอากาศแปรปรวน ผดไปจากฤดกาลปกต เปนตน

3) ตวชวดการตอบสนอง

ปรมาณการใชพล งงานขนสดทายท งหมดตอผลตภณฑมวลรวมในประเทศและตอประชากร [พ.ศ. 2549-2553] (พนตนเทยบเทาน ามนดบตอลานบาท และตนเทยบเทาน ามนดบตอคน)

การใชพลงงานและการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศมความเกยวของกนอยางหลกเลยงไมได ความตองการใชพลงงานถกคาดหมายวาจะเพมสงขนในอนาคตเนองมาจากการขยายตวทางเศรษฐกจและ การเพมขนของจ านวนประชากร กาซเรอนกระจกสวนใหญอยในรปของกาซคารบอนไดออกไซดซงเปนผล มาจากการเผาไหมของเชอเพลงถานหน นโยบายดานพลงงานทลดการใชเชอเพลงจากฟอสซลจะชวยลดการปลอยกาซเรอนกระจกตามไปดวย ความสมพนธ ระหวางการใชพลงงานกบการปลอยกาซคารบอนไดออกไซดสามารถพจารณาไดจากคาอตราสวนของปรมาณพลงงานทใชตอผลของกจกรรม (Output) ทใชพลงงานนนๆ (energy intensity) ซงอาจพจารณางายๆ จากการเปลยนแปลงของอตราสวนของการใชพลงงานตอผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศ อตราการใชพลงงานทสงขนสงผลใหเกดการเพมสงขนของผลกระทบจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศและน ามาซงการลดลงของทรพยากรในประเทศ ปรมาณการใชพลงงา น ขนสดทายทงหมดตอผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศและตอประชากรจะแสดงใหเหนถงระดบของ

- 51 -

ความส าเรจของรฐบาลในการควบคมการใชพลงงานซงเปนสาเหตหลกของการปลอยกาซคารบอนไดออกไซด หากปรมาณการใชพลงงานขนสดทายทงหมดตอผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศและตอประชากรมคานอย กยงแสดงใหเหนถงความส าเรจของรฐบาลในแงของการลดการใชพลงงานและเพมประสทธภาพการใชพลงงาน

ภาพท 2.3.3 : ปรมาณการใชพลงงานขนสดทายทงหมดตอผลตภณฑมวลรวมในประเทศและตอประชากร พ.ศ. 2549-2553

ทมา : ขอมลจากกรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงาน (2554)

ภาพท 2.3.3 แสดงใหเหนวา ในระหวางป พ.ศ. 2549-2553 ปรมาณการใชพลงงานขนสดทาย ตอผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศของไทยมคาผนผวน ในขณะทจ านวนประชากรของประเทศเพมสงขนเรอยๆ การขยายตวทางเศรษฐกจและการพฒนาประเทศมอทธพลอยางมากตอปรมาณการใชพลงงานภายในประเทศ การใชพลงงานขนสดทายยงคงเพมขนเรอยๆ ในอนาคตเชนเดยวกบจ านวนประชากร แตการใชพลงงานขนสดทายตอผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศมความสมพนธกบการขยายตวทางเศรษฐกจและราคาน ามน การใชพลงงานในภาคอตสาหกรรมและภาคคมนาคมขนสงยงคงมปรมาณสง แมวารฐบาล จะพยายามสงเสรมการใชพลงงานอยางมประสทธภาพเพอลดการใชพลงงานของประเทศลง แตประเทศไทยยงคงตองพงพาการน าเขาพลงงานจากตางประเทศ โดยเฉพาะน ามน กาซธรรมชาต และถานหน จากตางประเทศ จากขอมลในชวงป พ.ศ. 2549-2553 เหนไดชดวาปรมาณการใชพลงงานเพมสงขน สอดคลองกบการเจรญเตบโตอยางรวดเรวของผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศและจ านวนประชากร เนองจากกาซเรอนกระจกในประเทศไทยสวนใหญมาจากสาขาพลงงานและการใชพลงงาน ดงนน แนวโนมดงกลาวจงแสดงใหเหนวาการปลอยกาซเรอนกระจกจากสาขาการใชพลงงานจงเพมสงขนอยางหลกเลยงไมได

- 52 -

2.3.2 บทสรป

ปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจกของประเทศไทย โดยเฉพาะกาซคารบอนไดออกไซดจากการใชพลงงานเพมขนเรอยๆ เนองจากพลงงานเปนปจจยหลกในการด ารงชวต รวมทงปจจยหลกในการผลตในภาคการพาณชยและอตสาหกรรม ในชวงทศวรรษทผานมา การใชพลงงานเพมขนในอตราทสงเนองมาจากการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจและการขยายตวของประชากร ทงน การใชพลงงานแบงตามสาขาเศรษฐกจได 7 ประเภท ไดแก เกษตรกรรม เหมองแร อตสาหกรรม การกอสราง ทอยอาศย พาณชยกรรม และการขนสง

ประเทศไทยไดลงนามในอนสญญาวาดวยการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ เมอป พ .ศ. 2535 และไดใหสตยาบนตออนสญญาดงกลาวในป พ.ศ. 2537 รวมทงลงนามในพธสารเกยวโตในป พ.ศ. 2542 ประเทศไทยไดสงขอมลการปลอยกาซเรอนกระจกใหกบคณะกรรมการระหวางรฐบาลวาดวยการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ (IPCC) ในป พ.ศ. 2543 โดยประเทศไทยไดมการด าเนนงานดานกลไกการผลตทสะอาด (Clean Development Mechanism : CDM) ซงเปนมาตรการระหวางประเทศทจะชวยแตละประเทศ ลดการปลอยกาซเรอนกระจก โดยกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมยงไดจดตง องคการบรหารจดการกาซเรอนกระจก (องคการมหาชน) เพอท าหนาทรบผดชอบในการบรหารจดการกาซเรอนกระจก

แมวาประเทศไทยจะไมไดอยในประเทศภาคผนวกท 1 (non-Annex I country) แตรฐบาลไทย ไดเสนอนโยบายตางๆ เพอลดการปลอยกาซเรอนกระจกเพอตอบสนองและบรหารจดการปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจกจากทกสาขา กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม โดยส านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมไดจดท ายทธศาสตรแหงชาตวาดวยการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ พ.ศ. 2551-2555 ซงมงหวงใหเกดการบรหารจดการการปลอยกาซเรอนกระจกภายในประเทศ นอกจากน ยงสงเสรมใหเกดการใชเทคโนโลยทชวยลดปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจกภายในประเทศ โดยในสวนของกรงเทพมหานครไดมการด าเนนงานเกยวกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ โดยตงเปาหมายทจะมการใชพลงงานทดแทน รอยละ 8 ภายในป พ.ศ. 2554 และรอยละ 35 ในป พ.ศ. 2563

อยางไรกตาม ความตระหนกของประชาชนเปนเครองมอทส าคญอยางยงทจะชวยใหเกดการเปลยนแปลงพฤตกรรมการบรโภคและการใชสารเคมซงทท าใหเกดกาซเรอนกระจกและภาวะโลกรอน เนองจากปญหาการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศเปนประเดนทเกยวของกบหลากหลายสาขา ดงนนในการบรหารจดการจงจ าเปนตองบรณาการองคความรและการด าเนนงานรวมกนระหวางหลายหนวยงาน นอกจากนยงจะตองมการศกษาวจย รวมถงพฒนาขอมลและฐานขอมลทจ าเปนตางๆ เพอใหสามารถน าไปใชวเคราะหปญหาและสาเหต ตลอดจนผลกระทบทเกยวของไดอยางมประสทธภาพ และน าไปสการปองกนและแกไขปญหาการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศทเหมาะสมกบประเทศไทยตอไป

- 53 -

สรปคะแนนตวชวด

ตวชวด สรป แรงกดดน (P) รอยละของการปลอยกาซเรอนกระจกตอสดสวนการปลอยกาซทงหมดยงคงมคาสงขน

อยางตอเนอง โดยมสาเหตมาจากการขยายตวทางเศรษฐกจและจ านวนประชากรทเพมสงขน

สถานะ (S) อณหภมเฉลยคอนขางคงท ในขณะทอณหภมรายปมคาผนผวน การตอบสนอง (R) ระหวางป พ.ศ. 2549-2553 ปรมาณการใชพลงงานขนสดทายตอผลตภณฑมวลรวม

ภายในประเทศของไทยมคาไมคงทเนองจากราคาน ามนทผนผวน แตพบวามแนวโนมเพมสงขนเนองจากจ านวนประชากรทสงเพมขน

สรปคะแนน : 8 เตม 10

- 54 -

2.4 ความเสอมโทรมของทรพยากรดน

ทรพยากรดนเปนปจจยพนฐานในการด ารงชวต รวมทงเปนปจจยทส าคญตอการพฒนาเศรษฐกจ และสงคมของประเทศ คณภาพของดนมผลโดยตรงตอการประกอบกจกรรมทางการเกษตร ดนทเสอมโทรมยอมสงผลกระทบตอผลผลตทางการเกษตรและการน าพนทไปใชประโยชน ความเสอมโทรมของทรพยากรดนเกดจากกระบวนการทางธรรมชาตและการกระท าของมนษย ซงสามารถตรวจสอบไดจากการลดลงของศกยภาพการผลตหรอการใชประโยชนของดน

ความเสอมโทรมของดนเกดจากหลายกระบวนการและกลไก ซงไดแก ดานกายภาพ เคม และชวภาพ กระบวนการทางกายภาพท าใหโครงสรางของดนแขงเปนสะเกด เกดการแขงตว การกดเซาะ กลายเปนทะเลทราย การยอยสลายโดยไมใชออกซเจน มลพษ และการใชประโยชนทรพยากรธรรมชาต อยางไมยงยน กระบวนการทางเคมทส าคญไดแก การเปนกรด การชะลางพงทลาย การเปนเกลอ และการลดศกยภาพของไอออนบวก รวมทงการลดลงของธาตอาหาร ส าหรบกระบวนการทางชวภาพ ประกอบดวย การลดลงของคารบอนและชวมวลของคารบอน และการลดลงของความหลากหลายทางชวภาพในดน ซงทงสามกระบวนการลวนสงผลกระทบตอโครงสรางของดนซงเปนคณสมบตทส าคญของดน

กจกรรมของมนษยเปนปจจยส าคญทกระตนใหเกดความเสอมโทรมของดน อนเนองมาจากการบรหารจดการทไมเหมาะสม เชน การใชประโยชนทรพยากรดนทไมเหมาะกบศกยภาพของดน ซงอาจท าใหเกดผลอยางรนแรงตอความมนคงทางอาหาร ความเปนอยของคนในชนบท และผลกระทบตอสงแวดลอม ปญหาดงกลาวไมเพยงแตลดคณภาพของทรพยากรดนลงแตยงสงผลตอหนาทของดนในการสนบสนนการด ารงชวต ทงในแงสขอนามยของมนษยและสงแวดลอมตามธรรมชาต

ประเทศไทยมพนททงหมดประมาณ 320.70 ลานไร ซงประกอบดวย พนทปาไม พนทถอครองทางการเกษตร และพนททถกใชเพอวตถประสงคอน เชน ท พกอาศย และโรงงาน ในขณะทจ านวนประชากรของประเทศยงคงเพมขนอยางตอเนอง สงผลใหความตองทดนเพมมากขนตามไปดวย กรมพฒนาทดน (2550) ระบวามการใชทดนเพอการเกษตรสงถง 168.90 ลานไร หรอประมาณรอยละ 52.60 ของพนทประเทศ โดยคณภาพดนในพนทเหลานนคอยๆ เสอมโทรมลง เนองจากการใชสารเคมเกนความจ าเปน การใชปย อนนทรยมากเกนไป และการบรหารจดการทไมเหมาะสม เชน การปลกพชในทลาดชนสง การปลกพช ทไมเหมาะกบสภาพพนท การขาดมาตรการในการอนรกษดน ซงสงผลใหเกดการชะลางพงทลายของดนสงถง 109 ลานไร หรอรอยละ 34 ของพนทประเทศ

ปญหาความเสอมโทรมของดนสวนใหญเกดจากการใชทดนทไมเหมาะสม หรอไมเหมาะกบศกยภาพของดน ดงนน หนวยงานทเกยวของจงพยายามสงเสรมใหมการใชประโยชนดนอยางเตมทและมประสทธภาพ รวมทงฟนฟและอนรกษดนทเสอมโทรมใหกลบมามคณภาพทดขน เพอใหสามารถน าไปใชประโยชนไดอยางยงยนตอไป

- 55 -

เปาหมายนโยบายระดบชาต วสยทศนและพนธกจการพฒนาทดน ในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 10 (พ.ศ. 2550-2554) - จ านวนพนททางการเกษตรไดรบการอนรกษและฟนฟ 68 ลานไร แหลงน าไดรบการพฒนา 1,300 แหง - เขตการใชทดนพชเศรษฐกจ 5 ชนดพช

2.4.1 ตวชวด

ในการคดเลอกตวชวดดานความเสอมโทรมของดน เนองจากพนทกวารอยละ 50 ของพนทประเทศมการใชประโยชนในภาคเกษตรกรรม ดงนนจงใชปรมาณสารเคมทใชในภาคการเกษตรเปนแรงกดดน เนองจากเปนสาเหตส าคญทท าใหดนเสอมโทรม ส าหรบตวชวดสถานะ พจารณาจากพนทดนทเสอมโทรม ซงหมายถง ดนทมคณสมบตไมเหมาะสมส าหรบการเพาะปลกทางการเกษตร เนองจากเปนขอมลหลก ทจะชวยใหทราบแนวโนมของความเสอมโทรมของดนในภาพรวม ส าหรบตวชวดการตอบสนอง จะพจารณาจากพนทดนเสอมโทรมทไดรบการฟนฟในแตละป เพอใหทราบทศทางและความส าเรจของการแกไขปญหาดงกลาว

ตารางท 2.4 : ตวชวดความเสอมโทรมของดน

แรงกดดน สถานะ การตอบสนอง ปรมาณสารเคมทใชในภาคการเกษตร [พ .ศ. 2544-2547]

)ลานตน(

พนทดนทเสอมโทรม [พ.ศ. 2543-2547] )ลานไร(

พนทดนเสอมโทรมทไดรบการฟนฟ [พ.ศ. 2547-2551] (รอยละและพนไร)

- 56 -

1) ตวชวดแรงกดดน

ปรมาณสารเคมทใชในภาคการเกษตร [พ.ศ. 2544-2547] )ลานตน (

ปจจยทสงผลกระทบตอความเสอมโทรมของดน ไดแก ปจจยทางชวภาพและกายภาพ ซงท าใหเกดกระบวนการเสอมโทรมของดน ตวอยางเชน การชะลางพงทลาย การเปนเกลอ เปนตน การสญเสยธาตอาหารในดนเปนอกกระบวนการหนงทท าใหดนเกดความเสอมโทรม เมอธาตอาหารในดนลดลงจงท าใหเกษตรกร ตองใชปยเคมมากขนเพอชวยในการเพมผลผลตและก าไร ภาพท 2.4.1 แสดงใหเหนวาประเทศไทยมปรมาณการใชปยเคมเพมสงขน เนองจากเกษตรกรตองการเพมผลผลตทางการเกษตรใหสงขน

จากขอมลในชวงป พ.ศ. 2544-2547 พบวาป พ.ศ. 2546 การผลตทางการเกษตรภายในประเทศ มอตราสงทสดทรอยละ 12.70 โดยมปรมาณการใชปยทเพมขน 3.95 ลานตน ในขณะทในป พ.ศ. 2547 อตราการขยายตวของผลผลตทางการเกษตรภายในประเทศลดลงรอยละ 2.40 เนองจากการลดลงอยางมนยส าคญของปรมาณการใชปยถงเกอบรอยละ 0.83 (ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร, 2552) ทงนเนองมาจากความเสอมโทรมของดนน ามาซงการลดลงของผลผลต ดงนนเกษตรกรไทยจงหนมาใชปยเคมเพอแกไขปญหาดงกลาว และการทเกษตรกรมการใชปยเคมเพอปรบปรงผลผลตมากขนกยงสงผลใหดนเสอมโทรมเพมมากขน

ภาพท 2.4.1 : อตราการขยายตวของการผลตภายในประเทศและปรมาณการใชปยเคมทางการเกษตร พ.ศ. 2544-2547

ทมา : ขอมลจากส านกงานเศรษฐกจการเกษตร (2552) และ world bank (2010)

เพอลดการใชสารเคมในภาคเกษตรกรรม กระทรวงเกษตรและสหกรณจงสงเสรมใหมการท าเกษตรอนทรย โดยมการออกใบรบรองมาตรฐานการผลตพชอนทรยของประเทศไทย (โดยกรมวชาการเกษตร) และมาตรฐานเกษตรอนทรย (โดยส านกงานมาตรฐานเกษตรอนทรย) แตปจจบนจ านวนของฟารมเกษตรอนทรยยงคงมไมมากนก

- 57 -

2) ตวชวดสถานะ

พนทดนทเสอมโทรม [พ. .ศ 2543-2547] )ลานไร (

ภาพท 2.4.2 : พนทดนทมปญหาทางการเกษตร พ.ศ. 2543-2547

ทมา : ขอมลจากกรมพฒนาทดน (2549)

สาเหตหลกของความเสอมโทรมของดนมาจากคณภาพของดนและการใชทดนทไม เหมาะสม รวมทงการใชสารเคมทางการเกษตรซงเปนสาเหตส าคญทท าใหดนเสอมโทรมลง สารตกคางจากสารเคมทางการเกษตรยงสงผลเสยตอเกษตรกร ผบรโภค และผลตผลทางการเกษตร นอกจากนยงสงผลกระทบตอสงแวดลอม โดยเฉพาะการปนเปอนของสารเคมในดนและแหลงน า

ภาพท 2.4.1 แสดงให เหนวา พนทดนทมปญหาในชวงป พ .ศ. 2543-2547 มจ านวนลดลง จาก 192.69 ลานไร เปน 162.43 ลานไร จากขอมลแผนพฒนาทรพยากรทดนในชวงแผนพฒนาเศรษฐกจ และสงคมแหงชาต ฉบบท 10 (พ.ศ. 2550-2554) (ส านกส ารวจดนและวางแผนการใชทดน, 2549) ระบวา จากการวเคราะหขอมลเชงพนทโดยฐานขอมลจากกลมชดดนโดยการส ารวจของส านกส ารวจดนและ วางแผนการใชทดน ในป พ.ศ. 2547 พบวา ประเทศไทยม พนทดนททมปญหาทางการเกษตรทงสน 162,429,932 ไร ซงคดเปนรอยละ 50.65 ของพนทประเทศ โดยแบงเปนดนทมปญหาหรอดนทมสมบต ไมเหมาะสมส าหรบการเพาะปลกทางการเกษตร 5 ชนด ไดแก ดนตน (43,365,620 ไร) รองลงมา คอ ดนทราย (12,769,833 ไร) ดนเปรยวจด (5,510,144 ไร) ดนเคม (4,512,003 ไร) และดนอนทรย (265,348 ไร) และดนทมสภาพพนทสงชนซงเปนขอจ ากดในการใชประโยชน (96,006,984 ไร)

- 58 -

3) ตวชวดการตอบสนอง

พนทดนเสอมโทรมทไดรบการฟนฟ [พ.ศ. 2547-2551] )รอยละและพนไร(

ภาพท 2.4.3 : พนทดนทมปญหาทไดรบการฟนฟ พ.ศ. 2547-2551

ทมา : ขอมลจากกองแผนงาน (2552)

ภาพท 2.4.3 แสดงพนททดนมปญหา เชน ดนเปรยว ดนเคม ดนเสอมโทรม (ดนทรายและดนตน) และการชะลางพงทลายของหนาดนซงไดรบการฟนฟในระหวางป พ.ศ. 2547-2551 ทงนมากกวารอยละ 50 ของดนทไดรบการแกไขและฟนฟเปนดนทถกกดเซาะหนาดน ในขณะทพนทดนเปรยวและดนเคมไดรบการฟนฟไมมากนก โดยในชวง 5 ปทผานมา (พ.ศ. 2547-2551) พบวามพนทดนทมปญหาทไดรบการฟนฟและแกไขปญหาทงหมดประมาณ 11.6 ลานไร (กองแผนงาน, 2552)

พนทดนทเสอมโทรมอาจเกดจากการใชทดนทไมเหมาะสมและการปลกพชโดยใชปย ยาฆาแมลง และสารเคมอนๆ จ านวนมาก รฐบาลไดมความพยายามในการแกไขปญหาดน โดยการสงเสรมการเพาะปลกแบบอนทรย แตเกษตรกรของไทยสวนใหญยงคงมการใชปยและสารเคมเพอเพมผลผลตและก าไร ผลทตามมา คอท าใหคณภาพดนเสอมโทรมลง และในขณะเดยวกนกสงผลกระทบทางลบตอผลผลตทางการเกษตร ดงนน กรมพฒนาทดนซงรบผดชอบดานการพฒนาทดนของประเทศจงไดจดท ายทธศาสตร ในการจดการทรพยากรดนและทดนภายใตแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 10 (พ.ศ. 2550-2554) ขน เพออนรกษ และฟนฟดนทเสอมโทรม ตลอดจนบรหารจดการและควบคมการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดน

100

90

80

70

60

50

40

30

20

10

0

- 59 -

2.4.2 บทสรป

ความเสอมโทรมของทรพยากรทดนเพมสงขนอยางมากในชวงสองถงสามทศวรรษทผานมา เนองจากการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจและการขยายตวของประชากรทเพมสงขนอยางตอเนอง ซงสงผลกระทบตอทรพยากรธรรมชาตอนๆ เชน การลดลงของคณภาพและปรมาณของทรพยากรน า และผลกระทบตอสงแวดลอมและระบบนเวศ ไดแก การสญเสยความหลากหลายทางชวภาพ และการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศของโลก รวมทงผลกระทบทางดานเศรษฐกจและสงคม เชน การลดลงของผลผลตทางการเกษตร ซงสงผลตอรายไดของเกษตรกรในประเทศ นอกจากน การขาดแคลนผลผลตทางการเกษตรยงสงผลตอความมนคงทางดานอาหารอกดวย เนองจากดนเปนปจจยพนฐานทส าคญตอการตงถนฐานและการประกอบอาชพ โดยเฉพาะอยางยงเกษตรกรรม

สาเหตทสงผลกระทบตอความเสอมโทรมของดน เชน คณภาพดนในแตละพนท การขาดแคลนน า และการใชทดนทไมเหมาะสม ความเสอมโทรมของดนสงผลใหผลผลตทางการเกษตรลดลง เกษตรกรจงแกไขปญหาดงกลาวดวยการใชปยมากขน เมอมการใชสารเคมในดนเพมขน ซงจะท าใหเกดการชะลางจากพนทและกลายเปนสารตกคางจากยาฆาวชพชและปย ซงท าใหเกดการปนเปอนของสารเคมทางการเกษตรในดนและน า ทายทสดกท าใหดนเสอมโทรมมากขน จงสงผลใหผลผลตทางการเกษตรนอยลง

อยางไรกตาม แมวากรมพฒนาทดนไดตงเปาหมายดานการพฒนาทดนภายใตแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 10 (พ.ศ. 2550-2554) โดยมเปาหมายคอ การพฒนาระบบขอมลทรพยากรดน การจดท าเขตการใชประโยชนทดน การอนรกษดนและน า การพฒนาแหลงกกเกบน า และการปรบปรงคณภาพดน ตามล าดบ แมวาพนทดนทเสอมโทรมจะมปรมาณลดลง และมพนททไดรบการฟนฟเพมขนทกป แตปรมาณพนททฟนฟไดในแตละปยงมไมมากนก เนองจากขอจ ากดดานงบประมาณและคณสมบตของดนบางประเภท ทไมสามารถฟนฟใหเหมาะสมกบการน าไปใชทางการเกษตรได ดงนน รฐบาลจงควรปรบปรงประสทธภาพ การใชทดนผานการออกกฎระเบยบตางๆ เชน การวางแผนควบคมการใชประโยชนทดน การฟนฟพนทดน ทเสอมโทรม และสงเสรมการอนรกษดนและน า รวมทงการท าเกษตรแบบอนทรย เพอคงไวซงความอดมสมบรณของดนใหสามารถใชประโยชนไดอยางยงยน

สรปคะแนนตวชวด

ตวชวด สรป แรงกดดน (P) ปรมาณสารเคมทใชในภาคการเกษตรยงคงเพมสงขนอยางตอเนอง สถานะ (S) พนทดนทเสอมโทรมมแนวโนมลดลง เนองจากมการสงเสรมใหท าการเกษตรอนทรย

และลดการใชสารเคมทางการเกษตร การตอบสนอง (R) พนทดนเสอมโทรมทไดรบการฟนฟยงไมเปลยนแปลงมากนก เนองจากพนทดน

ทเสอมโทรมมปรมาณมาก และการฟนฟดนตองใชคาใชจายคอนขางสงและไดผลชา สรปคะแนน : 8 เตม 10

- 60 -

2.5 ทรพยากรปาไมและสตวปา

ประเทศไทยตงอยในเขตรอนชนและมแหลงทรพยากรธรรมชาตมากมาย ไมวาจะเปนความหลากหลายทางชวภาพ รวมไปถงชนดของปาไมและสตวปา ทรพยากรปาไมมบทบาทส าคญอยางยงเนองจากเปนปจจยส าคญในการด ารงชวตและกจกรรมตางๆ ของมนษย รวมทงเปนฐานของการพฒนาทยงยน การสญเสยพนทปาท าใหเกดผลกระทบทส าคญตอเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอม ตวอยางเชน การชะลางพงทลายของดน การเกดน าทวมในฤดฝน และการขาดแคลนน าในฤดแลง รวมทงการขาดแคลนไมส าหรบใชสอยเนองมาจากความตองการทเพมสงขน การขยายตวทางเศรษฐกจในชวงสองถงสามทศวรรษทผานมา ทงในภาคเกษตรกรรมและอตสาหกรรมสงผลกระทบเปนอยางมากตอทรพยากรปาไมของประเทศ การตดไมท าลายปาเปนอกปจจยส าคญทเกดขนจากกจกรรมของชมชนทพงพาอาศยปาและทรพยากรปาไมในการด ารงชวตประจ าวน

จากขอมลของกรมปาไม (2552) พบวาในป พ .ศ. 2551 ประเทศไทยม พนทป ารอยละ 33.44 ซงประกอบดวยปาไมผลดใบ (Evergreen forest) ปาผสมผลดใบ (Mixed deciduous) และปาเตงรง (Dry dipterocarp) เปนตน โดยในระหวางป พ.ศ. 2514-2551 ประเทศไทยมพนทปาลดลงอยางมนยส าคญ โดยลดลงจาก 273,629 ตารางกโลเมตร เหลอเพยง 172,185 ตารางกโลเมตร หรอลดลงรอยละ 37.00 ส าหรบสดสวนของพนทปาในภาคตางๆ พบวาภาคเหนอยงคงมพนทปาไมสงทสดเมอเปรยบเทยบกบพนททงหมดของภาค คอ รอยละ 56.04 (95,074.74 ตารางกโลเมตร) รองลงมา คอ ภาคกลาง รอยละ 29.81 (20,089.04 ตารางกโลเมตร) ภาคใต รอยละ 27.03 (20,832.92 ตารางกโลเมตร) ภาคตะวนออก รอยละ 21.01 (8,033.40 ตารางกโลเมตร) และภาคตะวนออกเฉยงเหนอ รอยละ 16.32 (27,555.54 ตารางกโลเมตร) ตามล าดบ

การสญเสยพนทปาสงผลกระทบตอแหลงทอยอาศยตามธรรมชาตของพชและสตว และเปนสาเหตใหความหลากหลายทางชวภาพรวมถงสตวปาลดลงตามไปดวย เมอถนทอยอาศยตามธรรมชาตเสอมโทรมลง ชนดพนธสตวทอาศยในแหลงทอยนนๆ จงสญพนธไปหรอใกลสญพนธ นอกจากน การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศยงสงผลกระทบตอความหลากหลายทางชวภาพทงโดยตรงและโดยออม สภาพภมอากาศ ทเปลยนแปลงแปลงไปอาจจะกระตนใหเกดการเปลยนแปลงในระดบชนดพนธไปจนถงการเปลยนแปลงระดบอนๆ เชน วงจรชวต กายภาพ พฤตกรรม และการตอบสนองทางดานการววฒนาการของสายพนธ

ไฟปาเปนอกปจจยหนงทเปนสาเหตโดยตรงทท าใหเกดการลดลงของพนทปา สาเหตของไฟปามทงท เกดจากธรรมชาตและเกดจากมนษย แตโดยทวไปแลวไฟปาสวนใหญเกดขนจากมนษย เนองจากการเผา เปนวธการทงายทสดในการก าจดซากวชพชจากการท าเกษตรกรรม การขาดการควบคมและจดการไฟปา ท าใหในแตละปมพนททไดรบความเสยหายจากไฟปาเปนจ านวนมาก ทงน ภารกจการควบคมและปองกน ไฟปาอยในความรบผดชอบของกรมปาไม โดยกรมปาไมไดจดตงหนวยควบคมไฟปาในพนททมความเสยงตอการเกดไฟปาสง อยางไรกตาม ดวยขอจ ากดดานงบประมาณและอปกรณ ท าใหการเกดไฟไหมปาทอยในพนททหางไกลจากทตงของหนวยควบคมไฟปาเปนสงทเกนความสามารถในการด าเนนการของศนยควบคมไฟปา

- 61 -

จากขอมลของกรมอทยานแหงชาต สตวปาและพนธพช (2551ก) พบวาไฟปาในประเทศไทยลดลง อยางมาก ตงแตป พ.ศ. 2541-2545 โดยพนททเกดไฟปาในป พ.ศ. 2545 เทากบ 871,000 ไร ซงลดลงจาก 7,159,000 ไร ในป พ.ศ. 2541 หรอลดลงรอยละ 88 อยางไรกตาม จากขอมลในป พ.ศ. 2545 พบวาไฟปาไมใชสาเหตหลกของการลดลงของพนทปาของประเทศไทย โดยมไฟปาเกดขนเพยงรอยละ 0.8 ในขณะทกจกรรมตางๆ ไดแก การลกลอบตดไมทผดกฎหมาย การท าไรเลอนลอย และการท าสวนปาลม ซงเพมขนมากในปจจบน เปนปจจยส าคญทท าใหเกดการลดลงของพนทปา

ภาพท 2.5.1 : พนทไฟไหมปาทงหมดและรอยละของพนทไฟไหมปาตอพนทปา พ.ศ. 2541-2545

ทมา : ขอมลจากกรมอทยานแหงชาต สตวปาและพนธพช (2551ก)

เปาหมายนโยบายระดบชาต แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 10 (พ.ศ. 2550-2554) - คมครองพนทปาใหคงความสมบรณไมนอยกวารอยละ 33 ของพนทประเทศ ปาอนรกษไมนอยกวารอยละ

18 ของพนทประเทศ ฟนฟปาอนรกษ 2,900,000 ไร

- 62 -

2.5.1 ตวชวด

ในการคดเลอกตวชวดดานทรพยากรปาไมและสตวปา จะใชอตราสวนของพนทปาไมตอการใชประโยชนทดนเปนแรงกดดน เพอแสดงใหเหนถงสดสวนของพนทปาเมอเทยบกบการใชประโยชนพนทประเทศในกจกรรมอนๆ วามแนวโนมเพมขนหรอลดลงอยางไร ส าหรบตวชวดสถานะ จะใชพนทปาทงหมดตอพนทประเทศ ซงจะชวยใหทราบการเปลยนแปลงของพนทปาในชวงเวลาทผานมาจนถงปจจบน และตวชวดการตอบสนอง จะใชพนทอนรกษ ซงจะชวยแสดงใหเหนวามการด าเนนงานเพอเพมพนทปาไมของประเทศอยางไรบาง

ตารางท 2.5 : ตวชวดทรพยากรปาไม

แรงกดดน สถานะ การตอบสนอง อตราสวนของพนทปาไมตอการใชประโยชนทดน [พ .ศ. 2546-2549] )ลานไร(

พนทปาไมทงหมด [พ .ศ . 2504-2551] (ตารางกโลเมตร/รอยละ)

พนทอนรกษ [พ.ศ. 2545-2550] (แหง/ตารางกโลเมตร)

1) ตวชวดแรงกดดน

อตราสวนของพนทปาไมตอการใชประโยชนทดน [พ .ศ. 2546-2549] (ลานไร)

ภาพท 2.5.2 : อตราสวนพนทปาไมตอการใชประโยชนทดนและพนทปาไมทงหมดของประเทศ พ.ศ. 2546-2549

ทมา : ขอมลจากส านกงานเศรษฐกจการเกษตร (2552ก) และกรมปาไม (2551ก)

- 63 -

ภาพท 2.5.2 ขอมลจากกรมปาไม (2551ก) แสดงใหเหนวาพนทปาไมของประเทศไทยตงแตป พ.ศ. 2546-2551 ลดลงอยางตอเนอง คอ ลดลงรอยละ 6.73 โดยลดลงจากประมาณ 106.32 ลานไร เหลอเพยง 99.16 ลานไร และจากขอมลส านกงานเศรษฐกจการเกษตร (2552ก) พบวา พนทเกษตรกรรมเฉลยในชวงป พ.ศ. 2546-2551 คดเปนรอยละ 40.67 ของพนทประเทศ และพนทอนๆ ทไมใชพนทเกษตรกรรม มประมาณรอยละ 26.54 ส าหรบพนทเกษตรกรรมและพนทอนๆ ทไมใชพนทเกษตรกรรมพบวามปรมาณเปลยนแปลงเลกนอย แตสวนใหญจะคงท เมอพจารณาเปนรายภาค พบวาพนทปาไมในแตละภาคมการเปลยนแปลง เพยงเลกนอยและคอนขางคงท ยกเวนภาคใต ซงพนทเกษตรกรรมเพมขนเลกนอย

ภาคเกษตรกรรมเปนสาขาทมการใชทดนสงทสดของประเทศไทย ปญหาสทธการเปนเจาของทดนยงคงเปนปญหาหลกส าหรบคนจนและเกษตรกร ประชาชนทอาศยอยใกลพนทปาจงอาจจะบกรกพนทปา เพอน ามาใชท าการเกษตร ในขณะเดยวกน นกลงทนกพยายามเปลยนพนทปาเพอน าไปท าโรงแรมและรสอรท นอกจากน การเพมสงขนของประชากรกอาจท าใหเกดการบกรกปาเพอตงถนฐาน ดงนน จงสงผลใหพนทปาลดลงเปนจ านวนมาก และแนวโนมการเปลยนแปลงพนทปาไมไปเปนพนทอนมการขยายตวเพมมากขน

2) ตวชวดสถานะ

พนทปาไมทงหมด [พ .ศ. 2504-2551] (ตารางกโลเมตรและรอยละ)

ภาพท 2.5.3 : พนทปาไมทงหมด พ.ศ. 2504-2551

ทมา : ขอมลจากกรมปาไม (2552)

- 64 -

ภาพท 2.5.3 จากขอมลของกรมปาไม (2552) แสดงใหเหนวาพนทปาไมทงหมดของประเทศไทย ตงแตป พ.ศ. 2504-2550 ลดลงอยางมากถงรอยละ 37.07 โดยลดลงจาก 273,629 ตารางกโลเมตร เหลอเพยง 172,185 ตารางกโลเมตร โดยพบวาภาคตะวนออกมพนทปาไมลดลงมากทสด (รอย 61.90) รองลงมา คอ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ (รอยละ 60.93) ภาคกลาง (รอยละ 43.89) และภาคใต (รอยละ 28.25) ในขณะทภาคเหนอมการลดลงของพนทปาไมต าทสด (รอยละ 18.16) ทงน ในป พ.ศ. 2550 พบวาประเทศไทยมพนทปาไม รอยละ 33.44 โดยพนทปาสวนใหญอยในภาคเหนอ และภาคตะวนออกเฉยงเหนอ มพนทปานอยทสด พนทปาไมทลดลงเปนผลใหเกดผลกระทบตอระบบนเวศ ความหลากหลายทางชวภาพ และถนทอยอาศยตามธรรมชาตของสตวปา ซงสาเหตหลกในการลดลงของพนทปาไมมาจากการตดไม การเปลยนแปลงพนทปาไมไปเปนพนทเกษตรกรรม การขยายตวของเมอง และการพฒนาสาธารณปโภค ขนพนฐาน

รฐบาลไดพยายามรกษา ฟนฟ และเพมพนทปาใหไดรอยละ 50 ของพนทประเทศ โดยแบงเปนพนทปาอนรกษรอยละ 30 และพนทปาเศรษฐกจรอยละ 20 ประเทศไทยไดน าระบบพนทอนรกษมาใชในชวงป พ.ศ. 2503 และไดมการยกรางกฎหมายทส าคญๆ เกยวกบการอนรกษทรพยากรปาไมและสตวปา ไดแก พระราชบญญตสงวนและคมครองสตวปา พ.ศ. 2503 และพระราชบญญตอทยานแหงชาต พ.ศ. 2504 โดยพนทอนรกษท ไดประกาศในราชกจจานเบกษาเพมสงขนอยางรวดเรวในชวงป พ .ศ. 2523-2543 แตอยางไรกตามยงคงพบวาพนทปาสวนใหญกยงคงลดลง

3) ตวชวดการตอบสนอง

พนทอนรกษ [พ .ศ. 2545-2550] )แหง/ตารางกโลเมตร(

ตารางท 2.5.4 : พนทอนรกษของประเทศ พ .ศ . 2545-2550

ทมา : ขอมลจากกรมอทยานแหงชาต สตวปาและพนธพช (2551ข และ 2552)

- 65 -

รฐบาลไดด าเนนการเพมประสทธภาพในการปองกนและรกษาปา รวมทงการอนรกษและฟนฟ พนทปาไมของประเทศทอยในพนทปาสงวนแหงชาต โดยมการตดตามสถานการณและการเปลยนแปลงพนทปา ทงน ตามแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 10 (พ.ศ. 2550-2554) ตงเปาหมายใหมพนทอนรกษ รอยละ 18 ของพนทประเทศ ซงประเทศไทยบรรลเปาหมายดงกลาวแลวตงแตป พ.ศ. 2545 โดยประเทศไทยมพนทอนรกษเพมขนจาก 92,449.93 ตารางกโลเมตร เปน 96,042.01 ตารางกโลเมตร (กรมอทยานแหงชาต สตวปาและพนธพช, 2551ข) จากจ านวนพนทอนรกษดงกลาว มากกวาครงหนง เปนพนทอทยานแหงชาต รองลงมา คอ เขตรกษาพนธสตวปา เขตหามลาสตวปา และสวนปา แมวาอตราการเพมขนของพนทอนรกษในประเทศไทยยงคงไมมากนก แตอยางไรกตาม พบวาในป พ.ศ. 2550 พนทอนรกษของประเทศไทยมจ านวนสงถง 400 แหง หรอคดเปนประมาณรอยละ 18.72 ของพนทประเทศ นอกจากน กรมอทยานแหงชาต สตวปาและพนธพชยงไดด าเนนการปรบปรงระบบพนทอนรกษ เพอใหสอดคลองกบเกณฑการจ าแนกของสหภาพนานาชาตเพอการอนรกษธรรมชาต (International Union for Conservation of Nature : IUCN) อกดวย

2.5.2 บทสรป

ทรพยากรปาไมถอวาเปนทรพยากรทมความส าคญเปนอยางมากตอการพฒนาเศรษฐกจ รวมทงเปนแหลงทอยอาศยและการด ารงชวตของมนษยและสตว อกทงยงมความส าคญตอการนนทนาการและการทองเทยวอกดวย จากการขยายตวทางเศรษฐกจอยางรวดเรวท าใหพนทปาถกท าลายทงจากภยธรรมชาต เชน ไฟปา น าทวม และจากกจกรรมของมนษย เชน การพฒนาโครงสรางพนฐาน การ ลกลอบตดไม อยางผดกฎหมาย การซอขายและเกงก าไรทดน แมวาการเกดไฟปาจะท าลายพนทปาและสงผลใหสงแวดลอมและระบบนเวศเสอมโทรมลงอยางมาก อยางไรกตาม ส าหรบประเทศไทย พบวาทงไฟปาและภยธรรมชาต มผลตอการสญเสยพนทปาเพยงเลกนอย

หนงในปจจยทคกคามพนทปาไมของประเทศไทย ไดแก การลกลอบตดไม ซงท าใหพนทปา ของไทยอยในสภาพเสอมโทรม world bank (2006a) ระบวาการตดไมอยางผดกฎหมายและการขาดการจดการดานปาไมทเหมาะสมเปนอปสรรคส าคญตอการขจดความยากจน การพฒนาทรพยากรธรรมชาตและการคมครองคณคาและการบรการดานสงแวดลอม แมวาจากขอมลสถตการปาไม พ.ศ. 2546-2550 พบวาจ านวนคดดานปาไมทจบกมไดจะลดลงกตาม

อยางไรกตาม สาเหตของปญหาการบกรกและการลดลงของพนทปาสวนหนงมาจากการขาด ความชดเจนและความซ าซอนของอ านาจหนาทในการดแลพนทของสวนราชการ รวมทงความไมเขาใจ ในขอกฎหมายหรอความไมเขาใจในแนวทางปฏบตงานทถกตองของเจาหนาทแตละหนวยงาน ซงเปนอกปจจยหนงทกอใหเกดการครอบครองพนทปาโดยผดกฎหมาย หรอการด าเนนกจกรรมตางๆ ในพนทปาอยาง ผดวตถประสงค

- 66 -

ประเทศไทยเลงเหนถงความส าคญของการอนรกษปาไม ระบบพนทป าอนรกษไดถกน ามาใช ในชวงป พ.ศ. 2503-2513 พรอมๆ กนกบการบงคบใชพระราชบญญตสงวนและคมครองสตวปา พ.ศ. 2503 และพระราชบญญตอทยานแหงชาต พ.ศ. 2504 ผลจากการด าเนนการดงกลาว ท าใหจ านวนพนทคมครองเพมขนจนบรรลเปาหมายทตงไวของประเทศตามแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 10 พ.ศ. 2550-2554 (รอยละ 18 ของพนทประเทศ)

รฐบาลไดพยายามรกษาพนทปาไมและควบคมการเปลยนแปลงการใชประโยชนพนทปา โดยการฟนฟพนทปา การปลกปา การก าหนดเขตการใชทดน และการประกาศพนทอนรกษ อยางไรกตาม ประเทศไทยยงคงประสบปญหาการสญเสยพนทปาไม พนทปาทมอยไมอดมสมบรณ และการใชประโยชนทดนทไมเหมาะสม นอกจากน จ าเปนอยางยงทจะตองอาศยการมสวนรวมจากผมสวนเกยวของ ทงหนวยงานภาครฐ ภาคเอกชน โดยเฉพาะประชาชนทอาศยอยในบรเวณใกลเคยงกบปา เพอรวมกนหาแนวทางทเหมาะสมทจะบรรเทาปญหาการสญเสยพนทปาและความเสอมโทรมของทรพยากรปาไมของประเทศ เพอใหสามารถเปนฐานการพฒนาทยงยนตอไป

สรปคะแนนตวชวด

ตวชวด สรป แรงกดดน (P) อตราสวนของพนทปาตอพนท อนๆ ของประเทศมการเปลยนแปลงอยางตอเนอง

ในขณะทพนทปาในระหวางป พ.ศ. 2546-2549 ลดลงอยางมนยส าคญ สถานะ (S) พนทปาตอพนทประเทศลดลงอยางตอเนองตงแตป พ.ศ. 2504 การตอบสนอง (R) พนทปาอนรกษคอนขางคงทในระหวางป พ.ศ. 2546-2549 แมวาจะบรรลตาม

เปาหมายของประเทศ คอ รอยละ 18 ของพนทประเทศแลวตงแตป พ.ศ. 2545 สรปคะแนน : 8 เตม 10

- 67 -

2.6 ทรพยากรทางทะเลและชายฝง

ประเทศไทยมชายฝงทะเลยาว 3,158.23 กโลเมตร ครอบคลมพนท 23 จงหวด โดยเปนชายฝง ดานอาวไทย 2,055 กโลเมตร เปนพนทชายฝงจ านวน 17 จงหวด และชายฝงทะเลดานทะเลอนดามน 1,093.43 กโลเมตร เปนพนทตดชายฝงทะเล 6 จงหวด ความหลากหลายและอดมสมบรณของทรพยากรชายฝงทะเลสงผลใหมกจกรรมดานเศรษฐกจสงคมจ านวนมาก เชน การทองเทยวและการประมง ซงท าใหเกดการพฒนาทางเศรษฐกจทงในระดบจงหวดและประเทศ นอกจากนพนท ชายฝงทะเลยงเปนแหลง ทเหมาะสมในการประกอบอตสาหกรรมและการพฒนาเมองอกดวย

พนทชายฝงของประเทศไทยไดรบการพฒนาอยางรวดเรว เนองจากนโยบายการพฒนาทางเศรษฐกจ ของรฐบาลทสงเสรมการทองเทยวบรเวณชายฝงเพอสรางรายไดใหแกประเทศ ในชวงทศวรรษทผานมา การทองเทยวบรเวณชายฝงเตบโตอยางรวดเรว โดยจ านวนนกทองเทยวทเขามาเทยวในประเทศไทยเพมขนจาก 7.76 ลานคนในป พ.ศ. 2541 เปน 14.46 ลานคน ในป พ.ศ. 2550 และสรางรายไดใหกบประเทศเพมขนจาก 7.1 พนลานเหรยญสหรฐ เปน 15.9 พนลานเหรยญสหรฐ (Tourism Authority of Thailand, 2010) อยางไรกตาม การเพมขนของจ านวนและความหลากหลายของสาธารณปโภคเพอการทองเทยว รวมทงกจกรรมตางๆ ดงกลาว พบวาอยในระดบทจะเกนระดบของการใชทรพยากรธรรมชาตอยางยงยน กจกรรมตางๆ ทกลาวมาจงน าไปสความตองการใชทรพยากรธรรมชาตทเพมสงขน และกอใหเกดมลพษตอพนทชายฝงทะเลและระบบนเวศ

ขณะทผลประโยชนทางเศรษฐกจจากจ านวนนกทองเทยวทเพมสงขนอยางชดเจน มนษยกเปนสาเหตของการท าลายของทรพยากรทางทะเลและชายฝงเพมขนเชนกน โดยจะเหนไดจากการคกคามทรพยากรธรรมชาต ไดแก แนวปะการง ปาชายเลน และพนทชมน า

- 68 -

ภาพท 2.6.1 : จ านวนนกทองเทยวในฝงอาวไทย จ าแนกรายจงหวด พ.ศ. 2549-2550

ทมา : ขอมลจาก Tourism Authority of Thailand (2010)

ภาพท 2.6.2 : จ านวนนกทองเทยวในฝงทะเลอนดามน จ าแนกรายจงหวด พ.ศ. 2549-2550

ทมา : ขอมลจาก Tourism Authority of Thailand (2010)

ธรรมชาตทดงดดใจของชายหาดและเกาะในอาวไทยและทะเลอนดามนท าใหมนกทองเทยวทงชาวไทยและชาวตางชาตเพมสงขนในระหวางป พ.ศ. 2549-2550 (ภาพท 2.6.1 และ 2.6.2) จดหมายปลายทาง ทเปนทนยมของนกทองเทยว ไดแก จงหวดภเกต พทยา และเกาะสมย นกลงทนทงหลายจงไดมการพฒนาโรงแรม รสอรท บงกาโล การคมนาคมขนสง สงอ านวยความสะดวกในดานนนทนาการ และโครงสรางพนฐานอนๆ ส าหรบการทองเทยวตางๆ มากมาย การพฒนาและการทองเทยวทเพมสงขนท าใหเกดผลกระทบทางลบตอสงแวดลอมธรรมชาต โดยเฉพาะทรพยากรทางทะเลและชายฝงซงมความเปราะปางและถกท าลายไดงาย

- 69 -

ปาชายเลนนบเปนแหลงของทรพยากรทางทะเลและชายฝงขนตน เปนแหลงกกเกบเกลอและ น ากรอยบรเวณแนวชายฝง และยงเปนสถานทตงของรสอรทส าหรบการพกผอนซงตงอยทามกลางธรรมชาต ในอดต ปาชายเลนลดลงอยางรวดเรวเนองมาจากการตดไมท าลายปา ในขณะทชวงสองทศวรรษทผานมา ปาชายเลนลดลงเนองมาจากหลายสาเหต เชน การท านากง การขยายตวของเมอง การทองเทยว และกจกรรมทางอตสาหกรรม เปนตน

จากความตองการอาหารทเพมสงขนในแตละปท าใหเกดการใชทรพยากรทางทะเลท สงขนมาก และน าไปสการใชทรพยากรทมากเกนไป แมวาปรมาณการจบปลาของประเทศไทยตอปจะมแนวโนมแนวโนมลดลงจาก 27,861,000 ตน ในป พ.ศ. 2539 เปน 26,156,000 ตน ในป พ.ศ. 2548 (กรมประมง, 2554) การจบปลามากเกนไปยงเปนอกสาเหตหลกของความเสอมโทรมของทรพยากรทางทะเลและชายฝง นอกจากน การท าประมงชายฝงโดยใชเครองมอและอปกรณทไมเหมาะสมยงท าใหเกดปญหาอยางรนแรงตอสงมชวต ในน า รวมทงสงผลกระทบตอทรพยากรทางทะเลและชายฝง และระบบนเวศของสตวน า การจบปลา โดยใชระเบดหรอไซยาไนดยงเปนการท าลายปะการงและสตวทะเลทใกลสญพนธอกดวย

การเพาะเลยงสตวน ามการขยายตวอยางมากบรเวณชายฝง โดยเฉพาะการท านากง พนทปาชายเลนจ านวนมากถกท าลายและเปลยนไปเปนบอปลาหรอบอกง การท าฟารมกงแบบหนาแนนจ าเปนตองมการใชสารปฏชวนะและสารเคมจ านวนมากเพอเพมผลผลต น าเสยจากนากงทมสารปนเปอนยงถกปลอยลงโดยตรง สระบบนเวศโดยรอบ

การกดเซาะชายฝงทเกดขนมอตราทแตกตางกนไปในแตละพนทตลอดแนวชายฝง ทงในฝงอาวไทยและ ฝงทะเลอนดามน อตราการกดเซาะชายฝงของประเทศไทยอยทประมาณ 1.3 ถง 1.7 เมตรตอป ขอมลจากส านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม (2553ข) พบวาในป พ.ศ. 2550 พนทชายฝง ทถกกดเซาะคดเปนรอยละ 23 ของชายฝงทะเลทงหมดของประเทศ (คดเปนระยะทางประมาณ 600 กโลเมตร) โดยมการสญเสยทดนคดเปนพนทประมาณ 110,000 ไรหรอมลคาความเสยหายประมาณ 1 แสนลานบาท บรเวณทมอตราการกดเซาะอยในขนวกฤต ไดแก พนทตอนบนของอาวไทย ไดแก บานขนสมทรจน จงหวดสมทรปราการ ซงมอตราการกดเซาะมากกวา 25 เมตรตอป หรอคดเปนระยะทาง 12.5 กโลเมตร จากรายงานของ world bank (2006b) แสดงใหเหนวาการกดเซาะชายฝงของประเทศไทย มคาประมาณ 2 ตารางกโลเมตรตอป ซงท าใหเกดความเสยหายทางเศรษฐกจสงถง 6 พนลานบาท

บรเวณชายฝงทมปาชายเลนมากจะชวยลดอตราการกดเซาะไดมากกวาพนททไมมปาชายเลนหรอพนท ทเคยมปาชายเลนแตปจจบนไมมแลว กรมทรพยากรทางทะเลและชายฝงไดจดท ายทธศาสตรการจดการทรพยากรปาชายเลนประเทศไทย แลวเสรจเมอป พ.ศ. 2552 โดยมวตถประสงคเพออนรกษและปองกนทรพยากรปาชายเลนใหมความอดมสมบรณ ฟนฟทรพยากรปาชายเลนทเสอมโทรม รวมทงสงเสรมการจดการและการใชประโยชนทรพยากรปาชายเลนตามแนวทางปรชญาเศรษฐกจพอเพยงโดยการมสวนรวมของชมชนทองถน ทงน หลงจากการเกดธรณพบตภยสนาม ในป พ.ศ. 2547 สงผลใหชมชนทองถนหลายแหง เรมตระหนกถงความส าคญของปาชายเลนในฐานะแนวปองกนภยพบต โดยเฉพาะอยางยงสนาม

- 70 -

เปาหมายนโยบายระดบชาต นโยบายและแผนการสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2540-2559 - สงวนใหมพนทปาชายเลน ไมต ากวา 1 ลานไร - อนรกษและฟนฟทรพยากรชายฝงทะเลทกประเภท เพอรกษาดลยภาพของระบบนเวศชายฝง ตลอดจน

แหลงทองเทยวทางทะเล นโยบาย มาตรการและแผนการอนรกษและใชประโยชนความหลากหลายทางชวภาพอยางยงยน พ.ศ. 2551-2555 - พนททะเลและชายฝงอยางนอยรอยละ 20 ของพนทนานน าไทยไดรบการประกาศเปนพนทคมครอง

ภายในป พ.ศ. 2553

2.6.1 ตวชวด

ในการคดเลอกตวชวดดานทรพยากรทางทะเลและชายฝง เนองจากทรพยากรทางทะเลและชายฝงประกอบดวยหลายทรพยากร เชน สตวทะเล ปะการง ชายหาด ปาชายเลน เปนตน แตในทนพจารณาเหนวาปาชายเลนเปนทรพยากรทคอนขางออนไหวตอการเปลยนแปลงและสงผลกระทบตอระบบนเวศคอนขางมาก จงใหความส าคญกบพนทปาชายเลนเปนหลก ส าหรบตวชวดแรงกดดน เนองจากการเปลยนแปลงของพนท ปาชายเลนสวนใหญเกดจากการเปลยนแปลงการใชประโยชนพนท เชน การสรางสาธารณ ปโภคและ สงอ านวยความสะดวกเพอการทองเทยว อยางไรกตาม พบวาสาเหตส าคญทท าใหพนทปาชายเลนลดลง คอ การเพาะเลยงสตวน าชายฝง ไดแก กง หอย และปลา ดงนนจงใชพนทเพาะเลยงสตวน าชายฝงเปนตวชวดแรงกดดน และพนทปาชายเลนเปนตวชวดสถานะ ส าหรบตวชวดการตอบสนอง จะพจารณาจากพนทคมครองทางทะเล ซงจะแสดงใหเหนถงความพยายามในการอนรกษและคมครองพนททางทะเลและชายฝงวามมากนอยเพยงใด

ตารางท 2.6 : ตวชวดทรพยากรทางทะเลและชายฝง

แรงกดดน สถานะ การตอบสนอง พนทเพาะเลยงสตวน าชายฝง [พ.ศ. 2542-2551] (ตารางกโลเมตร)

พนทปาชายเลน [พ.ศ. 2534-2552] (ตารางกโลเมตร)

พนทคมครองทางทะเล [พ .ศ. 2551] (จ านวนแหง, กโลเมตร และรอยละ)

1) ตวชวดแรงกดดน

พนทเพาะเลยงสตวน าชายฝง [พ.ศ. 2542-2551] (ตารางกโลเมตร)

การเพมสงขนของการพฒนาทางเศรษฐกจอยางตอเนอง รวมทงแรงกดดนจากมนษยในดาน การประมงทะเลท าใหการเพาะเลยงสตวน าชายฝงเปนหนงในความมนใจในการขยายตวทางเศรษฐกจ และการเกษตร โดยเฉพาะนากงซงเปนกจกรรมทมการใชพนทชายฝงทะเลเปนจ านวนมาก การสงออกกง

- 71 -

เปนหนงในสาขาทมปรมาณการสงออกมากทสดของการสงออกอาหารของไทย และประเทศไทยเปนหนง ในประเทศผน าของโลกดานการสงออกกงจากการเพาะเลยง

การท านากงเปนสาเหตหลกของการเสอมโทรมของชายฝงทะเลอยางรนแรง โดยการท าลายพนท ปาชายเลน ในชวง พ.ศ. 2534-2543 มสาเหตมาจากการทรฐบาลไดใหการสนบสนนการเพาะเลยงกง และการเพมสงขนของราคากงกลาด าในตลาดโลก เกษตรกรทอาศยบรเวณชายฝงจงมการท านากงเปนสวนใหญ เมอจ านวนนากงเพมสงขน น าเสยทไหลกลบเขาสบอ กสงผลใหผลผลตลดลง รวมทงท าลายระบบนเวศ ผลกระทบจากการท าลายดงกลาวยงคงตอเนอง เนองจากจ านวนและขนาดพนทของนากงทเพมสงขน ขอมลจากกรมประมง (2554) แสดงใหเหนวาพนทเพาะเลยงสตวน าชายฝง โดยเฉพาะพนทท านากงลดลงอยางตอเนองเกอบรอยละ 32 ตงแตป พ.ศ. 2543 เปนตนมา อยางไรกตาม แมวาแนวโนมของพนทนากงจะลดลง แตผลผลตยงคงสงขน ชใหเหนถงวธการเลยงแบบหนาแนน และนากงหลายแหงไดมการใชวธการเลยงทเปนมตรกบสงแวดลอม ไดแก การน าน าทใชแลวกลบไปใชซ าและมการบ าบดน าทปลอยออกมา ในชวงไมนานมาน ไดมแผนงานในการน าเรองการรบรองคณภาพมาใชกบการท านากง เชน แนวทางปฏบตของไทย (Thailand’s Code of Conduct : COC และวธปฏบตในการเพาะเลยงสตวน าทด (Good Aquaculture Practice : GAP) แนวทางปฏบต (COC) ดงกลาวท าใหเกดการปองกนไวกอน โดยการพจารณาผลกระทบตอระบบนเวศและการปองกนปาชายเลน ในขณะทวธปฏบตในการเพาะเลยงสตวน าทด (GAP) ถกก าหนดมาเพอเพมความปลอดภยทางดานอาหาร

นอกจากน รฐบาลไทยยงไดตอบสนองตอการลดลงของพนทปาชายเลนในชวงป พ.ศ. 2534-2543 โดยการเครงครดการใชพนทปาชายเลนและการปลกปาชายเลน ตวอยางเชน แผนการจดการปาชายเลน พ.ศ. 2547-2551 ของกรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง ซงก าหนดใหมการปลกปาชายเลน และอนรกษพนท 1,152 ตารางกโลเมตร ภายในปลายของทศวรรษน และเพมความตระหนกแกชมชนทองถนในการรบผดชอบตอการฟนฟปาชายเลน ซงสงผลใหเกดการลดลงของพนทเพาะเลยงสตวน าชายฝง

ภาพท 2.6.3 : พนทเพาะเลยงสตวน าชายฝงและผลผลตจากการเพาะเลยงสตวน าชายฝง พ.ศ. 2542-2551

ทมา : ขอมลจากกรมประมง (2554)

- 72 -

2) ตวชวดสถานะ

พนทปาชายเลน [พ.ศ. 2534-2552] (ตารางกโลเมตร)

ปาชายเลนชวยสนบสนนความอดมสมบรณของระบบนเวศ เปนแหลงอนบาลสตวน า และการใหบรการของระบบนเวศ ไดแก รกษาคณภาพน าบรเวณปากแมน า ปองกนพนทชายฝงจากการกดเซาะและ ภยธรรมชาต พนทปาชายเลนของประเทศไทยเพมขนสงถงรอยละ 60 คอ จาก 1,738 ตารางกโลเมตร เปน 2,440 ตารางกโลเมตร ในชวงป พ.ศ. 2534-2552 รอยละของพนทปาชายเลนตอพนทประเทศเพมขนจาก รอยละ 0.34 เปน รอยละ 0.48 โดยภาคใตเปนภาคทมพนทปาชายเลนมากทสดและมชายฝงทะเลยาวทสด รองลงมาคอ ภาคกลาง (รวมภาคตะวนออก) (กรมปาไม, 2552 ; กรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง, 2553)

ภาพท 2.6.4 : พนทปาชายเลนทงหมด พ.ศ. 2534-2552

ทมา : ขอมลป พ.ศ. 2534-2543 มาจากกรมปาไม (2552) และขอมลป พ.ศ. 2547 และ 2552 มาจากกรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง (2553)

หลงจากเหตการณสนามในป พ.ศ. 2547 ชมชนทองถนมจตส านกในดานการอนรกษและฟนฟทรพยากรชายฝงเพอปองกนชายฝง และสงวนไวซงความสมดลของระบบนเวศทมคณคา ในป พ .ศ. 2552 ประเทศไทยมพนทปาชายเลน 2,440 ตารางกโลเมตร (กรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง , 2553) โดยสวนใหญอยในฝงอนดามนซงอยทางภาคใตฝงตะวนตก สวนทเหลออยในฝงอาวไทยซงอยทางภาคใต ฝงตะวนออก และบรเวณภาคกลางและภาคตะวนออก

ปาชายเลนมคณประโยชนมากมายตอมนษยและสงแวดลอม เปนแหลงผสมพนธ แหลงอนบาลสตวน าวยออน และแหลงอาหารของสตวน านานาชนด ชวยดกกรองมลพษตางๆ จากบนบกไมใหไหลลงสทะเล เปนแนวกนคลนในชวงทมพายฤดรอนชกชม ชวยในการยดเกาะดนในชวงทฝนตกหนก รวมทงใหการตกตะกอนบรเวณชายฝงคงท

- 73 -

ปาชายเลนสวนใหญตงอยในทสาธารณะ สวนใหญอยทคาบสมทรของไทยซงจะมปญหาความขดแยงดานผลประโยชนระหวางชมชนทองถนและภาครฐ ซงนโยบายของรฐบาลสนบสนนใหเกดการอนรกษและ ปลกปาชายเลนเพมเตม อยางไรกตาม ยงมงานอกมากทจ า เปนตองท าเพอใหมนใจวาชมชนทองถนเขามา มสวนรวมกบภาครฐในความพยายามฟนฟทางดานสงคมและสงแวดลอม

3) ตวชวดการตอบสนอง

พนทคมครองทางทะเล [พ .ศ. 2551] (กโลเมตรและไร, จ านวนแหง)

ตารางท 2.6.1 : พนทคมครองทางทะเลในประเทศไทย พ.ศ. 2551

รปแบบ จ านวน (แหง)

ขนาดพนท ประเภท ตาม IUCN ตร.กม. ไร

1. ทรกษาพชพนธสตวน า 56 166.57 104,107.32 Ia 2. เขตหามลาสตวปา 1 447.49

IV

3. อทยานแหงชาตทางทะเล 21 5,685.23 3,553,267.00 II 4. พนทปาชายเลน 23 2,527.51 1,579,696.00 IV 5. พนทแนวปะการง 420 160.50 101,983.65 IV 6. พนทแหลงหญาทะเล 5 33.66 21,036.50 IV 7. พนทก าหนดมาตรการในการท าประมง 9 52,240.90 32,650,564.54 IV 8. พนทคมครองโบราณคดใตทะเล 1 27.00 16,875.00 V 9. พนทคมครองสงแวดลอม 6 12,190.71 7,619,256.11 VI รวมพนทคมครองทางทะเลตามระบบ IUCN

73,479.58 45,926,473.12

รวมพนททะเลในนานน าไทย

316,118.24 197,573,896.88 รอยละพนทคมครองทางทะเลตามระบบ IUCN 23.24 23.24

10. พนทชมน าทมความส าคญระหวางประเทศ 9 4,226.60 2,641,627.50 11. พนทสงวนชวมณฑล 1 2,460.75 153,796.88 12. พนทมรดกแหงอาเซยน 3 1,804.97 1,128,107.00 รวมพนทคมครองทางทะเล

79,757.22 49,850,004.50

รวมพนททะเลในนานน าไทย

316,118.24 197,573,896.88 รอยละของพนทคมครองทางทะเล 25.23 25.23

ทมา : อนวฒน (2551)

- 74 -

หมายเหต: การแบงประเภทคมครอง (IUCN 1994) ดงน

ประเภทท Ia: Strict Nature Reserve (แหลงสงวนธรรมชาตเขมงวด) ประเภทท Ib: Wilderness Area (พนทธรรมชาตดงเดม) ประเภทท II: National Park (อทยานแหงชาต) ประเภทท III: National Monument (อนสรณสถานธรรมชาต) ประเภทท IV: Habitat/Species Management Area (พนทส าหรบการจดการทอยอาศยและชนดพนธ) ประเภทท V: Proteced Landscape/Seascape (พนทคมครองภมทศนบก/ภมทศนทะเล) ประเภทท VI: Managed Resource Protected Area (พนทคมครองแบบมการจดการธรรมชาต)

ภาพท 2.6.3 : บางสวนของพนทคมครองทางทะเลในประเทศไทย

ทมา : The south china sea (2010)

- 75 -

ตารางท 2.6.1 ขอมลจากอนวฒน (2551) แสดงใหเหนวามากกวาครงหนงของพนทคมครองทางทะเลในประเทศไทย (รอยละ 71) เปนพนทภายใตมาตรการทางการประมง รองลงมา คอ พนทคมครองสงแวดลอม (รอยละ 16.60) อทยานแหงชาตทางทะเล (รอยละ 7.73) และพนทปาชายเลน (รอยละ 3.43) ตามล าดบ อยางไรกตามพนทคมครองทางทะเล ซงเทากบรอยละ 25.23 ของพนทประเทศถอวาสงกวาเปาหมายของประเทศทตงไววาพนทคมครองทางทะเลและชายฝงไมนอยกวารอยละ 20

ประเทศไทยมหลายหนวยงานทหนาทรบผดชอบดแลพนทคมครองทางทะเลโดยมพนทรบผดชอบ และวตถประสงคทแตกตางกน ไดแก กรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม รบผดชอบพนทคมครองทางทะเลและการบรหารจดการทรพยากรทางทะเลและชายฝง กรมประมง กระทรวงเกษตรและสหกรณ รบผดชอบการบรหารจดการดานการประมง กรมอทยานแหงชาต สตวปาและพนธพช กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม รบผดชอบอทยานแหงชาตทางทะเล ส านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม รบผดชอบพนทคมครองสงแวดลอม และกรมศลปากร รบผดชอบแหลงโบราณคดใตทะเล และหนวยงานอนๆ อกมากมาย ดงนน รฐบาลจ าเปนทจะตองไดมการแกไขกรอบแผนการด าเนนงานดานกฎหมายเพอปรบปรงและเพมประสทธภาพการบรหารจดการพนทคมครองทางทะเล รวมถงปองกนความขดแยงระหวางกลมผมสวนไดเสย ซงไดแก หนวยงานภาครฐและชมชนทองถน

ในสวนของพนทปาชายเลน คณะรฐมนตรยงไดมมตทส าคญๆ หลายเรองเกยวกบการปองกนและดแลรกษาพนทปาชายเลน เชน มตคณะรฐมนตรเมอวนท 19 สงหาคม 2523 เรอง มาตรการการใชประโยชน ปาชายเลน มตคณะรฐมนตรเมอวนท 15 ธนวาคม 2530 เรอง การจ าแนกเขตการใชประโยชนทดนในพนท ปาชายเลนประเทศไทย และมตคณะรฐมนตรเมอวนท 1 สงหาคม 2532 เรอง การสงวนและคมครองปา ชายเลน เปนตน

2.6.2 บทสรป

ปาชายเลนถกใชประโยชนโดยตรงโดยชมชนทองถน ทงการใชประโยชนในครวเรอนและเกษตรกรรม สาเหตหลกของความเสอมโทรมของปาชายเลนในประเทศไทยเกดจากการเพาะเลยงสตวน าชายฝง โดยเฉพาะนากง ถงแมวาปาชายเลนหลายแหงจะไมถกตดไปท าบอกง แตกมผลกระทบจากการปลอยของเสยจากพนทขางเคยง และยงมการเพมขนอยางรวดเรวของอตสาหกรรมทเกยวกบการผลตกงมากเท าไร กยงจะท าใหปาชายเลนภกท าลายมากขนไปดวย การใชประโยชนทมากเกนไปดงกลาวสงผลใหเกดการลดลงของพนทปาชายเลนและความเสอมโทรมของทรพยากรชายฝง

ปาชายเลนมประโยชนตอระบบนเวศมากมาย มสวนชวยในการปองกนพนทชายฝงจากการถก กดเซาะ จากคลนพายซดฝง และคลนยกษสนาม อกทงรากของตนไมในปาชายเลนยงเปนแหลงทอยอาศยของสงมชวตวยออน เชน สาหราย เพรยง หอยนางรม ฟองน า และไบรโอซว ประเทศไทยไดก าหนดมาตรการ ในการบรหารจดการชายฝงขน เพอปองกนการกดเซาะชายฝง การท าลายปาชายเลน และการใชทรพยากร

- 76 -

ทางทะเลทมากเกนไป และการสงเสรมใหมการฟนฟ อนรกษ และพฒนาทรพยากรชายฝงดวย กรมทรพยากรทางทะเลและชายฝงไมเพยงแตมการก าหนดยทธศาสตรเพอปองกนปญหาการกดเซาะชายฝง แผนฟนฟทรพยากรปะการง แหลงหญาทะเลเทานน แตยงมการปรบปรงและพฒนาระบบฐานขอมลทรพยากรทาง ทะเลและชายฝง ไดแก ปาชายเลน เตาทะเล โลมา พะยน การกดเซาะชายฝงโดยใชระบบสารสนเทศภมศาสตรอกดวย

สรปคะแนนตวชวด

ตวชวด สรป แรงกดดน (P) พนทเพาะเลยงสตวน าชายฝงลดลงจาก 908.19 ตารางกโลเมตร ในป พ.ศ. 2543 เปน

709.62 ตารางกโลเมตร ในป พ.ศ. 2552 เนองจากกรมประมงไดน าวธปฏบตในการเพาะเลยงสตวน าทด (Good Aquaculture Practice : GAP) และแนวทางปฏบต (Code of Conduct : COC) มาใชในการอนบาลและการท านากง รวมทงความพยายามในการปลกปาชายเลนเพมเตมของกรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง

สถานะ (S) พนทปาชายเลนทวประเทศเพมสงขนจาก 1,738 ตารางกโลเมตร ในป พ.ศ. 2534 เปน 2,440 ตารางเมตร ในป พ.ศ. 2552 อนเนองมาจากการด าเนนโครงการดานการอนรกษและฟนฟปาชายเลน

การตอบสนอง (R) กวาครงหนงของพนทคมครองทางทะเลในประเทศไทยอยภายใตมาตรการทางการประมง จากขอมลในป พ.ศ. 2552 พบวาพนทคมครองทางทะเลของประเทศไทยอยทรอยละ 25.23 ของพนทนานน าไทย ซงสงกวาเปาหมายของประเทศทก าหนดใหมพนทคมครองทางทะเลอยางนอยรอยละ 25

สรปคะแนน : 9 เตม 10

- 77 -

2.7 มลพษทางอากาศ

มลพษทางอากาศยงคงเปนปญหาทส าคญของประเทศไทย โดยเฉพาะในเขตกรงเทพมหานครและ เมองใหญในแตละภมภาค รวมไปถงเขตอตสาหกรรมทส าคญๆ ของประเทศ สาเหตหลกมาจากฝนละออง หมอกควน และสารพษ ซงเกดจากการเผาไหมของเครองยนต การกอสราง กจกรรมการยอยหนและระเบดหน การปลอยควนพษจากโรงงานอตสาหกรรม การเผาไหมวสดทางการเกษตร และไฟปา

กรมควบคมมลพษไดด าเนนการประเมนคณภาพอากาศของประเทศไทยเปนประจ าทกป จากขอมล ในป พ.ศ. 2551 พบวาแนวโนมของปญหามลพษทางอากาศมความรนแรงลดลงเมอเปรยบเทยบกบปทผานมา ทงน ฝนละอองขนาดเลกกวา 10 ไมครอน (PM10) ยงคงเปนปญหาหลกดานมลพษทางอากาศของประเทศไทย โดยระหวางป พ.ศ. 2547-2551 พบวาฝนขนาดเลกเกนคามาตรฐานในหลายพนททงเขตเมองและพนทอตสาหกรรม แตอยางไรกตามพบวาฝนขนาดเลกมแนวโนมลดลง ทงนคาเฉลยของฝนขนาดเลกกวา 10 ไมครอน (PM10) ยงคงต ากวา 50 ไมโครกรมตอป ยกเวนในพนทจงหวดสมทรปราการและอ าเภอ หนาพระลาน จงหวดสระบร ส าหรบจงหวดทมปรมาณฝนขนาดเลกกวา 10 ไมครอน (PM10) สงสด 3 ล าดบแรก ไดแก จงหวดสระบร ราชบร และสมทรปราการ แหลงก าเนดหลกของมลพษทางอากาศไดแก ยานพาหนะ อตสาหกรรม และโรงงาน นอกจากนยงพบปญหาโอโซน (O3) ในบางพนท เชน นนทบร ปทมธาน และสมทรสาคร โดยทวไป ปญหามลพษทางอากาศเพมสงขนในชวงตนป ในระหวางชวงฤดหนาวเนองจาก มการไหลเวยนของอากาศต าและความกดอากาศสง (ส านกจดการคณภาพอากาศและเสยง, 2552)

ในเขตเมอง โรงงานถอเปนแหลงมลพษทใหญทสด อยางไรกตาม การเพมสงขนของฝนควนทเกดจากการเผาไหมของเชอเพลงจากยานพาหนะเปนแหลงทสงผลตอการเกดปญหามลพษในบรรยากาศสงขนมาก ในปจจบน โดยเฉพาะอยางยงกรงเทพมหานคร ปญหามลพษทางอากาศในปจจบนของกรงเทพมหานคร สวนใหญเปนผลมาจากการเผาไหมของเชอเพลงจากการจราจร และการเพมสงขนอยางรวดเรวของจ านวนยานพาหนะ ในเขตกรงเทพมหานคร มการจดทะเบยนรถยนตประมาณ 3.3 ลานคน และรถจกรยานยนตประมาณ 2.3 ลานคน ซงเปนแหลงก าเนดหลกของควนขาวและฝนละอองในเขตกรงเทพมหานคร (กรมการขนสงทางบก, 2552)

เพอใหมทางเลอกในดานการคมนาคมขนสงและลดจ านวนยานพาหนะบนทองถนน กรงเทพมหานคร จงไดน าระบบขนสงมวลชนแบบใหมมาใชงาน ทงระบบรถไฟฟาใตดนและรถไฟลอยฟา อยางไรกตาม ระบบขนสงมวลชนดงกลาวชวยลดปญหาคณภาพอากาศลดไดเลกนอย เนองจากมขอจ ากดดานความครอบคลม ของพนทซงยงไมสามารถครอบคลมการจราจรทงหมด

ปจจบน ประเทศไทยมสถานตรวจวดคณภาพอากาศ 49 สถาน ใน 27 จงหวด และ 5 หนวยตรวจวดคณภาพทางอากาศแบบเคลอนท ซงอยในความรบผดชอบของกรมควบคมมลพษ โดยกรมควบคมมลพษใชระบบการตรวจวดคณภาพอากาศอตโนมต (ระบบ AIRVIRO) เพอตรวจวดระดบคณภาพอากาศ และมการรายงานคณภาพอากาศแบบ real-time ในรปของแผนทดชนคณภาพอากาศผานทางเวบไซต

- 78 -

เปาหมายนโยบายระดบชาต แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 10 (พ.ศ. 2550-2554) - คณภาพอากาศอยในเกณฑมาตรฐาน โดยเฉพาะฝนละอองขนาดเลก (PM10) ตองมคาเฉลย 24 ชวโมง

ไมเกน 120 มลลกรม/ลกบาศกเมตร นโยบายและแผนการสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2540-2559 - คณภาพอากาศในเขตควบคมมลพษและเขตเมอง โดยเฉพาะฝนละออง จะอยในเกณฑมาตรฐานคณภาพ

อากาศในบรรยากาศ โดยฝนละอองในพนทโดยทวไปมคาเฉลย 1 ป ไมเกน 0.1 มลลกรมตอลกบาศกเมตร และฝนละอองบรเวณรมถนนจะมความเขมขนเฉลย 24 ชวโมง สงสดไมเกน 0.3 มลลกรมตอลกบาศกเมตร

- ระดบปรมาณสารมลพษทางอากาศในเขตอตสาหกรรมและชมชนทวไป โดยเฉพาะกาซซลเฟอรไดออกไซดและกาซไนโตรเจนจะอยในเกณฑมาตรฐาน

2.7.1 ตวชวด

ในการคดเลอกตวชวดดานมลพษทางอากาศ เนองจากสาเหตหลกๆของมลพษทางอากาศมาจากการกอสรางและปรมาณกาซทปลอยจากยานพาหนะ จงใชปรมาณยานพาหนะทจดทะเบยนเปนตวชวด แรงกดดน โดยมสมมตฐานวาหากมปรมาณยานพาหนะทจดทะเบยนเพมสงขนกจะสงผลใหเกดมล พษ ทางอากาศเพมมากขนดวย ในขณะทตวชวดแรงกดดน จะพจารณาจากคณภาพอากาศในภาพรวมของประเทศ วามแนวโนมดขนหรอแยลงอยางไร ส าหรบตวชวดการตอบสนอง เนองจากไมมขอมลทสามารถเปรยบเทยบ ใหเหนถงคณภาพอากาศทดขนไดอยางชดเจนซงแสดงใหเหนถงความสามารถในการแกไขปญหาดงกลาว จงจะพจารณาจากการก าหนดมาตรฐานการปลอยสารมลพษทางอากาศ ซงจะแสดงใหเหนถงความพยายาม ในการปองกน ควบคม และแกไขปญหามลพษทางอากาศของประเทศ

- 79 -

ตารางท 2.7 : ตวชวดมลพษทางอากาศ

แรงกดดน สถานะ การตอบสนอง ปรมาณยานพาหนะทจดทะเบยน [พ.ศ. 2547-2551] )คน(

คณภาพอากาศในภาพรวมของประเทศ [พ.ศ. 2548-2551] (รอยละ)

มาตรฐานการปลอยสารมลพษทางอากาศ [พ.ศ. 2551] (สวนในลานสวน/ลกบาศกเมตร)

1) ตวชวดแรงกดดน

ปรมาณยานพาหนะทจดทะเบยน [พ.ศ. 2547-2551] )คน (

ภาพท 2.7.1 : จ านวนยานพาหนะและประชากรของประเทศไทย พ.ศ. 2547-2551

ทมา : ขอมลจากกรมการขนสงทางบก (2552) และ world bank (2010)

ภาพท 2.7.1 แสดงใหเหนวาจ านวนของยานพาหนะทงหมดในประเทศไทยระหวางป พ.ศ. 2547-2551 เพมข นรอยละ 28 โดยมคาเฉล ยประมาณ 24 ลานคน ซ งหน งในหาของจ านวนน อย ในเขตกรงเทพมหานคร จากจ านวนยานพาหนะทงหมดในป พ.ศ. 2551 แบงออกเปนรถจกรยานยนต รอยละ 62 รถยนต รอยละ 33 และอนๆ รอยละ 5 (กรมการขนสงทางบก, 2552) จ านวนยานพาหนะทเพมสงขนน มความเกยวของเปนอยางมากกบการเจรญเตบโตของประชากรและการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ ทงน การพฒนาประเทศและการขยายตวของความเปนเมองเปนผลโดยตรงจากความตองการของประชาชนในดานการขนสง วตถดบ สนคาและบรการ รวมทงรายไดทเพมสงขน นอกจากนนความตองการดานการเดนทาง กน ามาซงการขยายตวอยางรวดเรวของปรมาณยานพาหนะ ทงน การเผาไหมของเชอเพลงจากยานพาหนะ เปนแหลงก าเนดทส าคญในการปลอยฝนละอองในอากาศในเขตเมอง และฝนละอองดงกลาวสงผลกระทบ อยางมากตอสขภาพของมนษย เนองจากมลพษดงกลาวถกปลอยออกมาในระดบพนดน นอกจากน สารทเกยวเนองกบการขนสงทปลอยออกมายงสงผลกระทบตอสงแวดลอมเนองมาจากการเพมระดบมลพษ

- 80 -

ในอากาศ โดยเฉพาะอยางยง คารบอนไดออกไซด สารประกอบอนทรยทระเหยงาย (Volatile Organic Compounds : VOC) ไฮโดรคารบอน ไนโตรเจนออกไซด โอโซน และสารตะกว รวมถงฝนละออง

ภาพท 2.7.2 : จ านวนยานพาหนะทจดทะเบยนใหมและผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศ พ.ศ. 2544-2550 ณ ราคาปฐาน พ.ศ. 2531

ทมา : ขอมลจากกรมการขนสงทางบก (2552) และ world bank (2010)

ภาพท 2.7.2 แสดงจ านวนยานพาหนะทจดทะเบยนใหมในชวงป พ.ศ. 2544-2550 โดยพบวา มคาเฉลยท 2.21 ลานคน ซงรอยละ 28.90 ของรถทจดทะเบยนใหมอยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล เมออตราการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจของไทยทเพมขนจากรอยละ 2.2 เปนรอยละ 6.3 ในชวงป พ.ศ. 2544-2547 (world bank 2010) พบวาจ านวนยานพาหนะทจดทะเบยนใหมเพมสงขนเทาตว โดยเพมจาก 1.1 ลานคน เปน 2.6 ลานคน หลงจากลดต าลงระยะหนงเนองจากเศรษฐกจของประเทศทตกต าในป พ.ศ. 2548 (กรมการขนสงทางบก, 2552) โดยมสาเหตมาจากราคาน ามนทวโลกและราคากาซธรรมชาตสงขนเกอบเทาตว หลงจากนนประเทศไทยกประสบกบปญหาความไมมนคงทางการเมองของไทยและการถดถอยลงของเศรษฐกจทวโลก จงสงผลใหจ านวนยานพาหนะทจดทะเบยนใหมของประเทศลดลง

- 81 -

2) ตวชวดสถานะ

คณภาพอากาศในภาพรวมของประเทศ [พ.ศ. 2548-2551] )รอยละ (

ภาพท 2.7.3 : คณภาพอากาศโดยรวมของประเทศ พ.ศ. 2548-2551

ทมา : ขอมลจากส านกจดการคณภาพอากาศและเสยง (2549, 2550, 2551 และ 2552) หมายเหต : ขอมลไดรบการด าเนนการดวยซอฟทแวร ซงค านวณจากฐานขอมลระบบสารสนเทศภมศาสตร แหลงมลพษ และแบบจ าลองการพยากรณ

ดชนคณภาพอากาศถกค านวณจากความเขมขนของสารมลพษ 5 ชนด ประกอบดวย 1. ฝนละอองขนาดเลกกวา 10 ไมครอน (PM10) (เฉลย 24 ชวโมง) 2. คารบอนมอนออกไซด (CO) (เฉลยสงสด 8 ชวโมง) 3. โอโซน (O3) (เฉลยสงสด 1 ชวโมง) 4. ซลเฟอรไดออกไซด (SO2) (เฉลย 24 ชวโมง) 5. ไนโตรเจนไดออกไซด (NO2) (เฉลยสงสด 1 ชวโมง)

เกณฑส าหรบการเปรยบเทยบดชนคณภาพอากาศ

ดชนคณภาพอากาศ ระดบคณภาพอากาศ ส 0-50 คณภาพด ฟา

51-100 คณภาพปานกลาง เขยว 101-200 มผลกระทบตอสขภาพ เหลอง 201-300 มผลกระทบตอสขภาพมาก สม > 300 อนตราย แดง

หมายเหต : ดชนคณภาพอากาศไมควรเกน 100 ทมา : กรมควบคมมลพษ (มปป.)

- 82 -

ภาพท 2.7.3 แสดงใหเหนวาคณภาพอากาศโดยรวมของประเทศไทยคอยๆ ดขน ประมาณรอยละ 50 ของคณภาพอากาศในประเทศไทยถกจดอยในเกณฑปานกลาง ในขณะทรอยละของคณภาพอากาศ ทอยในเกณฑด สงขนจากรอยละ 36 เปนรอยละ 45 ในชวงป พ.ศ. 2547-2551 อยางไรกตาม ในป พ.ศ. 2550 พบวา รอยละ 0.01 คณภาพอากาศสงผลกระทบทางลบตอสขภาพของประชาชน ส าหรบมลพษ ทางอากาศในเมองใหญและพนททมการพฒนา พบวามสาเหตมาจากยานพาหนะ ในขณะทในพนทชนบท สาเหตหลกของมลพษทางอากาศมาจากการเผาในทโลง โดยฝนละอองขนาดเลกกวา 10 ไมครอน (PM10) และโอโซนยงเปนปญหาหลกในชมชนขนาดใหญและในเขตเมอง ในขณะทสารมลพษอนๆ เชน คารบอนมอนอกไซด ไนโตรเจนออกไซด และซลเฟอรไดออกไซดพบวายงอยในเกณฑมาตรฐาน (ส านกจดการคณภาพอากาศและเสยง, 2549, 2550, 2551 และ 2552)

ฝนละอองขนาดเลกกวา 10 ไมครอน (PM10) ซงสงผลกระทบอยางรนแรงตอสขภาพ พบวายงคง เกนคามาตรฐาน ทงน มกถกพบบรเวณรมถนนในเขตเมอง เชน กรงเทพมหานคร อยางไรกตามพบวาคาเฉลยของฝนละอองขนาดเลกกวา 10 ไมครอน (PM10) ในชวงไมกปทผานมามคาลดลง ทงน แหลงก าเนดหลก ของฝนละอองในเขตเมองมาจากยานพาหนะ การฟงกระจายจากทองถนน ฝนละอองจากการกอสราง และอตสาหกรรม ส าหรบพนทนอกเขตเมอง แหลงก าเนดฝนละออง ไดแก การเผาวสดทางการเกษตร

3) ตวชวดการตอบสนอง

มาตรฐานการปลอยสารมลพษทางอากาศ [พ.ศ. 2551] )สวนในลานสวน/ลกบาศกเมตร (

ตารางท 2.7.1 : มาตรฐานคณภาพอากาศทวไป

สารมลพษ ชวงเวลาเฉลยของความเขมขน มาตรฐาน 1. คารบอนมอนอกไซด (CO) 1 ชวโมง

8 ชวโมง ไมเกน 30 ppm. (34.2 mg/m3) ไมเกน 9 ppm. (10.26 mg/m3)

2. ไนโตรเจนไดออกไซด (NO2)

1 ชวโมง ไมเกน 0.17 ppm. (0.32 mg/m3)

3. โอโซน (O3) 1 ชวโมง 8 ชวโมง

ไมเกน 0.10 ppm. (0.20 mg/m3) ไมเกน 0.07 ppm. (0.14 mg/m3)

4. ซลเฟอรไดออกไซด (SO2) 1 ป 24 ชวโมง 1 ชวโมง

ไมเกน 0.04 ppm. (0.10 mg/m3) ไมเกน 0.12 ppm. (0.30 mg/m3) ไมเกน 0.3 ppm. (780 µg/m3)

5. ตะกว (Pb) 1 month ไมเกน 1.5 µg/m3 6. ฝนละอองขนาดเลกกวา 10

ไมครอน (PM10) 24 ชวโมง

1 ป ไมเกน 0.12 mg/m3 ไมเกน 0.05 mg/m3

- 83 -

สารมลพษ ชวงเวลาเฉลยของความเขมขน มาตรฐาน 7. ฝนละอองขนาดเลกกวา 100

ไมครอน (PM100) 24 ชวโมง

1 ป ไมเกน 0.33 mg/m3 ไมเกน 0.10 mg/m3

หมายเหต : 1. มาตรฐานเฉลยในชวงระยะสน (1, 8 และ 24 ชวโมง) ถกก าหนดขนเพอปองกนผลกระทบ อยางเฉยบพลนตอสขภาพ 2. มาตรฐานเฉลยในชวงระยะยาว (1 เดอน และ 1 ป) ถกก าหนดขนเพอปองกนผลกระทบเรอรงตอสขภาพ ทมา : ขอมลจากมาตรฐานดงกลาวปรบปรงจากประกาศคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาต ฉบบท 24/2547 เรอง ก าหนดมาตรฐานคณภาพอากาศในบรรยากาศโดยทวไป ซงออกตามความในพระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2535

ตารางท 2.7.1 แสดงมาตรฐานคณภาพอากาศของสารมลพษหลกซงถกก าหนดขนโดยใชความเขมขนของสารมลพษแตละชนดในแตละชวงเวลา มาตรฐานการปลอยมลพษถกก าหนดขนเพอควบคมการปลอย สารมลพษจากพาหนะและลดการเกดมลพษทางอากาศจากแหลงก าเนดตางๆ โดยมาตรฐานดงกลาวมงเนน ใหมการเปลยนแปลงไปสการใชเครองยนตทปลอยมลพษต า รวมถงการปรบปรงระบบขนสงมวลชน ซงจะชวยลดมลพษทางอากาศจากภาคการขนสงในเขตเมอง นอกจากนยงมงเนนใหโรงงานอตสาหกรรมและโรงไฟฟา ลดการปลอยสารมลพษ โดยหนมาใชเทคโนโลยสะอาด อยางไรกตาม โดยทวไปสารมลพษทางอากาศในพนทสวนใหญของประเทศอยในระดบทยอมรบไดเมอเปรยบเทยบกบเกณฑมาตรฐาน

เพอปรบปรงคณภาพอากาศในพนทหลกๆ ของประเทศ ประเทศไทยไดมการน ามาตรฐานทมความเขมงวดทสดในเอเชยมาใช และในสวนของระบบขนสงมวลชนไดน ายานพาหนะแบบยโร II มาใชงานส าหรบพาหนะใหม โดยไดเรมใชงานตงแตป พ.ศ. 2544 และไดเรมน ามาตรฐานยานพาหนะแบบยโร III ของพาหนะ ใชงานไมหนก (light duty vehicle) มาใชในป พ.ศ. 2547 หลงจากนนจงมผลบงคบใชกบเครองยนตดเซลหนก ทงน การปรบปรงคณภาพน ามนเชอเพลงและมาตรฐานการปลอยมลพษของยานพาหนะทเขมงวดเปนอกเครองมอหนงทชวยลดความเขมขนของสารมลพษทวไปในบรรยากาศและในบรเวณรมถนนของประเทศ

2.7.2 บทสรป

แหลงก าเนดหลกของมลพษทางอากาศในประเทศไทยมาจากอตสาหกรรม โรงไฟฟา การคมนาคมขนสง การเผาไหมวสดทางการเกษตร และการเผาชวมวลอนๆ โดยแหลงก าเนดมลพษทางอากาศสามารถ แบงออกไดเปน 2 ประเภท ไดแก แหลงก าเนดอยกบท (stationary source) และแหลงก าเนดเคลอนท (mobile source) มลพษทางอากาศจากแหลงก าเนดอยกบท ไดแก การปลอยมลพษจากอตสาหกรรม โรงไฟฟา เตาเผาขยะ และการเผาในเขตเทศบาล ในขณะทแหลงก าเนด เคลอนท ไดแก การปลอยมลพษจากการคมนาคมขนสง

- 84 -

ฝนละอองขนาดเลกกวา 10 ไมครอน (PM10) เปนหนงในแหลงก าเนดหลกของมลพษทางอากาศ ของประเทศไทย ซงพบวามคาสงกวาคามาตรฐานโดยเฉพาะในเมองใหญ เชน กรงเทพมหานคร สระบร ราชบร สมทรปราการ และพระนครศรอยธยา แตอยางไรกตามพบวาโดยรวมแลวฝนละอองขนาดเลกกวา 10 ไมครอน (PM10) คอยๆ ลดลง

ส าหรบมลพษทางอากาศจากแหลงก าเนดเคลอนท มการปลอยสารไฮโครคารบอน (จากการท าปฏกรยาเตมอากาศ, อโรมาตกไฮโดรคารบอน, ฝนละออง, ไนตรกออกไซด, ไนโตรเจนไดออกไซด และคารบอนมอนอกไซด) ซงเปนปญหาทรนแรงในเขตเมองใหญ เชน กรงเทพมหานคร และเมองใหญอนๆ เนองจากความหนาแนนของประชากรและปรมาณการจราจรทหนาแนน การปลอยกาซเรอนกระจก จากแหลงมลพษทางอากาศดงกลาวมสวนท าใหเกดการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศและภาวะโลกรอน เชน การสงขนของระดบน าทะเล การเกดน าทวม-ภยแลง การเปลยนแปลงของระบบนเวศ ซงสงผลกระทบ อยางมากตอการด ารงชวต การประกอบกจกรรมตางๆ และสขภาพมนษย

จากสาเหตดงกลาว กรมควบคมมลพษซงรบผดชอบดานการบรหารจดการและควบคมมลพษ จงไดจดท าแผนแมบทการจดการคณภาพอากาศและเสยง พ.ศ. 2548-2559 ขน โดยมเปาหมายเพอรกษาคณภาพอากาศและเสยงใหอยในระดบมาตรฐาน และปรบปรงคณภาพอากาศในพนททมคาเกนมาตรฐาน นอกจากนยงไดจดท าแผนแมบทแหงชาตวาดวยการควบคมการเผาในทโลง เพอเปนการเตรยมความพรอมรองรบการด าเนนงานตามขอตกลงอาเซยน เรองมลพษจากหมอกควนขามแดน และเปนกรอบแนวทางการด าเนนงานดานการควบคมการเผาในทโลงของประเทศไทย โดยแผนแมบทดงกลาวไดรบความเหนชอบจากคณะรฐมนตรเมอวนท 12 กรกฎาคม 2546

สรปคะแนนตวชวด

ตวชวด สรป แรงกดดน (P) ยานพาหนะทจดทะเบยนใหมทวประเทศเพมขนอยางมาก อยางไรกตาม พบวาจ านวน

ยานพาหนะทจดทะเบยนใหมลดลงเลกนอยในระหวางป พ.ศ. 2549-2550 โดยลดลงรอยละ 12.3

สถานะ (S) คณภาพอากาศโดยรวมของประเทศดขนเลกนอยแตคอนขางคงท โดยคณภาพอากาศ ในเกณฑปานกลางมคาอยในชวง รอยละ 50-53 ในระหวางป พ.ศ. 2548-2551

การตอบสนอง (R) มาตรฐานคณภาพอากาศของประเทศไทยพจารณาจากสารมลพษหลายชนด โดยมาตรฐานดงกลาวถกก าหนดขนเพอวดความเขมขนของสารมลพษแตละชนดในแตละชวงเวลาซงด าเนนการโดยกรมควบคมมลพษ มาตรฐานดงกลาวมงเนนเพอลดการปลอยกาซจากเครองยนตของยานพาหนะ และปรบปรงระบบการขนสงมวลชน รวมทงลดการปลอยกาซจากโรงงานและโรงไฟฟา

สรปคะแนน : 8 เตม 10

- 85 -

2.8 การจดการขยะ

ในปจจบน การขยายตวของเศรษฐกจ สงคม และประชากร สงผลใหมการผลตสนคาและบรการ และรปแบบของบรรจภณฑทหลากหลายเพอตอบสนองความตองการทสงขนของผบรโภค ท าใหเกดขยะ เพมมากขนตามไปดวย ผลตภณฑและบรรจภณฑตางๆ เหลานโดยทวไปมกประกอบดวยสวนประกอบทก าจดไดยาก รวมทงประชาชนทวไปยงไมคอยตระหนกถงความส าคญของการคดแยกขยะชมชนและขยะอนตราย ทจดก าเนด จงสงผลใหเกดการจดการขยะเปนไปไดยาก นอกจากนยงท าใหเกดปญหาขยะตกคาง และกอใหเกดผลกระทบตอสงแวดลอมและสขภาพของประชาชน

ปรมาณขยะชมชนทเพมสงขนกลายเปนหนงในปญหาหลกของหนวยงานในระดบทองถน แมวาประเทศไทยจะมการปรบปรงระบบการบรหารจดการขยะใหมประสทธภาพมากขน แตพบวายงมขยะบางสวนถกทง ในททไมเหมาะสม จงเปนสาเหตท าใหเกดมลพษซงสงผลกระทบตอสขภาพอนามยและความปลอดภยของประชาชน นอกจากน การเกบรวบรวมและการก าจดขยะของประเทศไทยยงไมมประสทธภาพมากนก สงผลใหปรมาณขยะทเกบรวบรวมไดและปรมาณขยะทก าจดไดยงมปรมาณต า โดยเฉพาะในพนทชนบท

ในป พ.ศ. 2551 ปรมาณขยะทงหมดทเกดขนของประเทศเทากบ 15.03 ลานตน หรอเฉลยประมาณ 41,064 ตนตอวน (ไมรวมปรมาณขยะกอนการก าจด) เพมขนจากป พ.ศ. 2550 รอยละ 1.8 อตราการเกดขยะเฉลยทวประเทศประมาณ 0.64 กโลกรมตอคนตอวน โดยกรงเทพมหานครมปรมาณขยะทเกบรวบรวมไดประมาณวนละ 8,780 ตน หรอคดเปนรอยละ 21 ในขณะทขยะชมชนจากเขตเทศบาลและเมองพทยามขยะเกดขนประมาณวนละ 14,915 ตนตอวน คดเปนรอยละ 36 และในเขตองคการบรหารสวนต าบลมขยะเกดขนประมาณวนละ 17,369 ตน หรอคดเปนรอยละ 43 ของปรมาณขยะทเกดขนทวประเทศ และจากปรมาณ ขยะทเกดขนในป พ.ศ. 2551 มเพยง 3.41 ลานตน หรอรอยละ 23 ทถกน าไปใชประโยชน ซงถอวายงมคา ต ามากเมอเทยบกบประเทศอนๆ เชน ฮองกง (รอยละ 36) สงคโปร (รอยละ 39) เกาหลใต (รอยละ 45) และเยอรมน (รอยละ 60) (ส านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม, 2553ข)

ทงนความสามารถในการก าจดขยะของไทยยงคงต าเมอเทยบกบปรมาณขยะทเกดขน ดงนน รฐบาลจงควรรณรงคใหภาคประชาชนรวมกนลดปรมาณขยะ (reduce) มการใชซ า (reuse) และน ากลบมาใชใหม (recycle) รวมทงสงเสรมและสนบสนนดานการบรหารจดการขยะอยางเปนระบบ

- 86 -

เปาหมายนโยบายระดบชาต แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 10 (พ.ศ. 2540-2559) - มการน าขยะมาใชใหมไมนอยกวารอยละ 30 ของปรมาณขยะทเกดขนทงหมดของประเทศ ของเสย

อนตรายจากชมชนและอตสาหกรรมไดรบการจดการอยางถกตองรอยละ 80 ของปรมาณของเสยอนตรายทเกดขนทงหมด มระบบเรยกคนซากของเสยอนตรายจากผลตภณฑใชแลวโดยผผลตและผน าเขา

2.8.1 ตวชวด

ในการคดเลอกตวชวดดานการจดการขยะ จะใชปรมาณขยะทเกดขนทงหมดเปนตวชวดแรงกดดน เนองจากปรมาณขยะทเกดขนจะสงผลอยางยงตอความสามารถในการบรหารจดการ และจะใชอตราสวนของขยะทก าจดไดตอขยะทเกดขนเปนตวชวดสถานะ เพอใหทราบปรมาณขยะทก าจดไดวามากหรอนอยเพยงใดเทยบกบปรมาณขยะทเกดขน ส าหรบตวชวดการตอบสนอง จะพจารณาจากปรมาณการใชประโยชนจากขยะ ซงแสดงใหเหนถงความพยายามในการบรหารจดการเพอลดปรมาณขยะทเกดขนโดยการน ากลบไปใชใหม

ตารางท 2.8 : ตวชวดการจดการขยะ

แรงกดดน สถานะ การตอบสนอง ปรมาณขยะทเกดขนทงหมด [พ.ศ. 2536-2548]

)ตนตอวน(

อตราสวนของขยะทก าจดไดตอขยะทเกดขน [พ .ศ. 2547-2551] (รอยละ)

การใชประโยชนจากขยะ [พ .ศ. 2544-2548] (ลานตนและรอยละ)

1) ตวชวดแรงกดดน

ปรมาณขยะทเกดขนทงหมด [พ.ศ. 2536-2548] (ตนตอวน)

ภาพท 2.8.1 : ปรมาณขยะทเกดขนทงหมด จ าแนกตามพนท พ.ศ. 2536-2548

ทมา : ขอมลจากกรมควบคมมลพษ (2552ข และ 2552ค) หมายเหต : * จากส านกสงแวดลอม กรงเทพมหานคร ** สขาภบาลไดรบการยกระดบเปนเทศบาลในป พ.ศ. 2542

- 87 -

ภาพท 2.8.1 ระหวางป พ.ศ. 2536-2548 ปรมาณขยะทงหมดทเกดขนตอวนเพมขนคอนขางคงท โดยมคาเฉลย คอ 36,988.54 ตน ในจ านวนน ประมาณรอยละ 46 มาจากนอกเขตเทศบาล รองลงมา คอ เขตเทศบาลและเมองพทยา (รอยละ 25) และกรงเทพมหานคร (รอยละ 31) ปรมาณขยะทเกดขนตอประชากรของกรงเทพมหานครมคาไมแนนอนในแตละป ในขณะทปรมาณขยะทเกดขนในเขตเทศบาลและเมองพทยาเพมขนคอนขางคงทในชวงป พ.ศ. 2543-2548 เชนเดยวกบปรมาณขยะจากนอกเขตเทศบาลและสขาภบาล ทงนในชวงป พ.ศ. 2541-2542 พบวาปรมาณขยะในเขตเมองพทยาเพมสงขนอยางรวดเรว เนองมาจากการขยายตวทางเศรษฐกจและการทองเทยว แตอยางไรกตาม เมอพจารณาจากคาเฉลยของแตละพนท ในชวงป พ.ศ. 2542-2551 พบวากรงเทพมหานครมขยะเกดขน 8,525.15 ตนตอวน หรอรอยละ 23 ของปรมาณขยะ ทเกดขนทงหมด ซงลดลงประมาณรอยละ 14 ในชวงระหวางป พ.ศ. 2545 และ พ.ศ. 2548 (กรมควบคมมลพษ, 2552ข ; 2552ค)

ภาพท 2.8.2 : ปรมาณขยะทเกดขนทงหมดและอตราการเจรญเตบโต ของผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศ พ.ศ. 2544-2548

ทมา : ขอมลจากกรมควบคมมลพษ (2552ข และ 2552ค) และ world bank (2010)

ปรมาณขยะทเกดขนมความเกยวของอยางมากกบกจกรรมทางเศรษฐกจ กลาวไดวาภาวะเศรษฐกจ ของประเทศไทยมการขยายตว สงผลใหปญหาขยะเพมสงขนตามไปดวย เปนทนาสงเกตวา ในชวงป พ.ศ. 2547-2548 อตราการเจรญเตบโตของผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศ ณ ราคาปฐาน พ.ศ. 2531 ลดลงจาก รอยละ 6.3 เปนรอยละ 4.6 เชนเดยวกบปรมาณขยะทเกดขนซงลดลงรอยละ 1.84 (world bank, 2010)

- 88 -

2) ตวชวดสถานะ

อตราสวนของขยะทก าจดไดตอขยะทเกดขน [พ .ศ. 2547-2550] )รอยละ (

ภาพท 2.8.3 ในระหวางป พ.ศ. 2547-2550 ปรมาณขยะทเกดขนและปรมาณขยะทก าจดได ยกเวนกรงเทพมหานคร มอตราสวนระหวางขยะทก าจดไดและขยะทเกดขนทงหมดของประเทศมคาเฉลยอยท รอยละ 36 (กรมควบคมมลพษ, 2551ข) ซงถอวาคอนขางต า แสดงใหเหนวาในภาพรวมของประเทศกลาวไดวาระบบการก าจดขยะแบบถกตองตามหลกสขาภบาลในประเทศไทยยงมประสทธภาพไมเพยงพอ

เกอบครงหนงของปรมาณขยะทเกดขนของประเทศเปนขยะทเกดขนนอกเขตเทศบาล อตราสวนระหวางขยะทเกดขนและขยะทก าจดไดในพนทดงกลาวมคาเฉลยนอยกวารอยละ 6 (กรมควบคมมลพษ, 2551ข) เนองจากในบางพนทยงไมมระบบการจดเกบและไมมสถานทก าจดทถกหลกสขาภบาล โดยขยะสวนใหญถกก าจดโดยการเผาในทโลงหรอการลกลอบทงอยางผดกฎหมาย ทงนพบวากรงเทพมหานครเปนพนทเดยว ทระบบก าจดขยะทงหมดเปนแบบถกหลกสขาภบาล

อยางไรกตาม ปจจยหลกในการเพมขนของขยะมาจากการเพมขนของจ านวนประชากร การขยายตวของเมอง การเปลยนแปลงพฤตกรรมการผบรโภค การเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ การลงทนทางอตสาหกรรม และการเปลยนแปลงวถการด ารงชวต ซงท าใหเกดการเปลยนแปลงในดานการผลตสนคาและบรการเพอตอบสนองความตองการของมนษย และสงผลใหเกดขยะเพมมากขน และบางอยางเปนขยะทยากจะก าจด เนองจากขยะบางชนดจ าเปนตองใชระบบการก าจดโดยเฉพาะ

ภาพท 2.8.3 : อตราสวนของขยะทก าจดไดตอขยะทเกดขนทงหมด พ.ศ. 2547-2550

ทมา : ขอมลจากกรมควบคมมลพษ (2548, 2549, 2550, 2551ก)

- 89 -

3) ตวชวดการตอบสนอง

การใชประโยชนจากขยะ [พ.ศ. 2544-2548] (ลานตนและรอยละ)

ภาพท 2.8.4 : ปรมาณขยะทเกดขน ปรมาณการน าขยะไปใชประโยชน และรอยละของการน าขยะไปใชประโยชน พ.ศ. 2544-2550

ทมา : ขอมลจากกรมควบคมมลพษ (2548, 2549, 2550 และ 2551ก)

ภาพท 2.8.4 การน าขยะไปใชประโยชนระหวางป พ.ศ. 2544-2550 มอตราเพมขนจากรอยละ 15.6 เปนรอยละ 22.1 (กรมควบคมมลพษ, 2548, 2549, 2550 และ 2551ก) โดยปรมาณขยะทเกดขนทงหมดเพมขนคอนขางคงท ในขณะทการใชประโยชนจากขยะเพมมากขน อยางไรกตาม อตราสวนระหวางการใชประโยชนจากขยะและปรมาณขยะทเกดขนยงมคาคอนขางต า

ภาพท 2.8.5 : ปรมาณและรอยละของขยะชมชนทน ากลบมาใชใหม และเปาหมายการน าขยะกลบมาใชใหม พ.ศ. 2546-2549

ทมา : ขอมลจากกรมควบคมมลพษ (2547, 2548, 2549 และ 2550)

- 90 -

ภาพท 2.8.5 แสดงใหเหนวารอยละของการน าขยะชมชนกลบมาใชใหมลดลงจากประมาณรอยละ 40 เหลอเพยงรอยละ 20 ในชวงป พ.ศ. 2546-2549 (กรมควบคมมลพษ, 2547, 2548, 2549 และ 2550) ในขณะทแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 10 (พ.ศ. 2550-2554) มเปาหมายในการน าขยะกลบมาใชใหมไมนอยกวารอยละ 30 ของปรมาณขยะทเกดขนทงหมด ซงปรมาณการน ากลบมาใชใหมดงกลาวยงมคาต ากวาเปาหมายทก าหนดไว ดวยเหตนรฐบาลจงควรสงเสรมการสรางจตส านกแกทกภาคสวนในการแยกขยะและการใชประโยชนจากขยะ

2.8.2 บทสรป

ขยะเปนหนงในปญหาสงแวดลอมในเขตเมองของประเทศไทย มความทาทายอยางยงทงในเรองของการลดปรมาณขยะ การใชซ า และการน าขยะกลบมาใชใหม โดยรฐบาลไดก าหนดเปาหมายในระบบบรหารจดการขยะทมความยงยนและปลอดภยทงขยะทวไป ขยะตดเชอ และขยะชมชน จากขอมลในป พ.ศ. 2551 ขยะชมชนทเกดขนในประเทศไทยมประมาณ 41,064 ตนตอวน หรอประมาณ 15 ลานตนตอป ซงในจ านวนนเปนขยะในเขตกรงเทพมหานครและปรมณฑล รอยละ 21 เปนขยะทเกดในเขตเทศบาลและเมองพทยา รอยละ 36 และอกรอยละ 43 เปนขยะทเกดขนในเขตชนบทและนอกเขตเทศบาล (กรมควบคมมลพษ, 2552ง)

จากการขยายตวทางเศรษฐกจในชวงหลายทศวรรษทผานมา ท าใหปรมาณขยะเพมสงขน ในขณะทการใชประโยชนจากขยะยงคงเพมขนเพยงเลกนอย อยางไรกตาม รอยละของการใชประโยชนจากขยะยงคงต า โดยมคาเฉลยเพยงรอยละ 22 ยงไปกวานนรอยละของการน าขยะกลบมาใชใหมกลบลดลงจากประมาณรอยละ 40 เหลอเพยงรอยละ 20 ตงแตป พ.ศ. 2546 (กรมควบคมมลพษ, 2547, 2548, 2549 และ 2550) ซงมคาต ากวาเปาหมายของประเทศทตงไวทรอยละ 30

เนองจากการเตบโตของจ านวนประชากรและการขยายตวทางเศรษฐกจ สงผลใหปรมาณขยะ ซงเกดขนจากกจกรรมของมนษยเพมสงขนอยางรวดเรว การจดการขยะทไมเหมาะสมใหเกดความเสยหาย ตอส งแวดลอมและผลกระทบตอสขภาพ ประเทศไทยจงมแนวคดในการลดการเกดขยะ (waste minimization) โดยประยกตใชเทคนคในการใชประโยชนจากขยะ ไดแก การใชซ า และการน ากลบมาใชใหม การลดการเกดขยะเปนวธทมประสทธภาพในการชวยลดปรมาณขยะทจะน าไปก าจด นอกจากนยงชวยปองกนปญหาสงแวดลอม และชวยอนรกษพลงงานและทรพยากรธรรมชาต

ปจจบนโครงการลดการเกดขยะถกน ามาใชโดยหลายหนวยงานในระดบทองถน ชมชน รวมทงภาคเอกชน ขณะเดยวกน หนวยงานภาครฐหลายหนวยงาน ภาคเอกชน ชมชน และองคการพฒนาเอกชนหลายแหงไดหนมาใหความสนใจกบการปรบปรงการบรหารจดการดานสงแวดลอม อยางไรกตาม ภาครฐ ควรใหความส าคญในการเสรมสรางจตส านกแกประชาชนในดานการลดการผลตขยะ การคดแยกขยะกอนทง รวมทงและการควบคมการลกลอบทงขยะอยางผดกฎหมาย นอกจากนยงตองพฒนาและเพมประสทธภาพ การบรหารจดการขยะอยางถกสขลกษณะ เพอใหไมเกดปญหาขยะตกคาง หรอเกดการปนเปอนสสงแวดลอม เพอปองกนผลกระทบทอาจเกดขนตอสขภาพอนามยและการด ารงชวตของประชาชนในประเทศ

- 91 -

สรปคะแนนตวชวด

ตวชวด สรป แรงกดดน (P) ในชวงป พ.ศ. 2536-2548 ปรมาณขยะทเกดขนตอวนทวประเทศเพมขนคอนขางคงท

ในอตรา 36,988 ตนตอวน สถานะ (S) อตราสวนของขยะทก าจดไดตอขยะทเกดขนทงหมด คดเปนคาเฉลยรอยละ 36.4

โดยระหวางป พ.ศ. 2547 และ 2550 อยในชวงรอยละ 36 และ 39 ตามล าดบ การตอบสนอง (R) ปรมาณการน าขยะไปใชประโยชนเพมขนจากรอยละ 15.6 เปน 22.1 ในระหวางป

พ.ศ. 2544-2550 แตยงคงถอวาอยในระดบต า ดงนน ในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 10 (พ.ศ. 2550-2554) รฐบาลจงไดพยายามเพมอตราการน าขยะกลบมาใชใหมใหไมนอยกวารอยละ 30 ของปรมาณขยะทเกดขนในประเทศ รวมทงควบคมปรมาณการเกดขยะในเขตเทศบาลไมใหเกน 1 กโลกรมตอคน

สรปคะแนน : 7 เตม 10

- 92 -

บทท 3

สรปและขอเสนอแนะ

การเจรญเตบโตทางเศรษฐกจและการขยายตวของประชากรสงผลใหเกดปญหามลพษและการลดลงของทรพยากรธรรมชาต ทผานมารฐบาลไทยไดก าหนดนโยบายและออกกฎหมายเปนจ านวนมากเพอแกไขปญหาดงกลาว เชน กฎหมายสงแวดลอมฉบบแรกของไทย คอ พระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต ประกาศใชครงแรกเมอป พ.ศ. 2518 โดยมจดมงหมายเพอลดผลกระทบทางลบจากการพฒนาทมตอสงแวดลอม อยางไรกตาม ทผานมาประเทศไทยยงขาดเครองมอในการตดตามประเมนผลการด าเนนงานดานสงแวดลอม ซงจะชวยท าใหทราบวานโยบายและกฎหมายตางๆ ทมการประกาศใชประสบความส าเรจมากนอยเพยงใด และสามารถแกไขปญหาสงแวดลอมทเกดขนไดหรอไม อยางไร

แมประเทศไทยจะมนโยบายและกฎหมายทเกยวของกบสงแวดลอมเปนจ านวนมาก แตปญหาดานสงแวดลอมยงคงเปนปญหาส าคญททาทายรฐบาลในการก าหนดโครงสรางขององคกรและการปฏบตงานในการบรหารจดการปญหาดงกลาว จากเหตผลดงกลาว รายงานการตดตามประเมนผลการด าเนนงานดานสงแวดลอมของประเทศไทยฉบบน จงเปนกรอบแนวคดแรกในการก าหนดประเดนส าคญดานสงแวดลอมของประเทศ บทสรปและขอเสนอแนะจากรายงานฉบบนจะไดน าเสนอใหเหนประเดนปญหาดานสงแวดลอมทส าคญ รวมทงแนวทางการบรหารจดการองคกร และกลไกทเหมาะสมในการปฏบตส าหรบการตดตามประเมนผลการด าเนนงานดานสงแวดลอม

3.1 ทรพยากรน า

จากประเดนส าคญดานสงแวดลอมทไดรบการคดเลอกทง 8 ประเดน ทรพยากรน าไมเพยงแตเปนประเดนส าคญล าดบแรก แตยงเปนประเดนดานสงแวดลอมของประเทศทมความวกฤต นอกจากนเรองน ายงเปน เรองทสอดคลองกบเปาหมายการพฒนาแหงสหสวรรษ (Millennium Development Goals : MDGs) ซงมเปาหมายในการปรบปรงคณภาพชวตในระยะยาวและความยงยนทางดานสงแวดลอม

ทรพยากรน าเปนสงส าคญตอการด ารงชวตและกจกรรมทางเศรษฐกจ การขยายตวอยางรวดเรวของเศรษฐกจและการเพมสงขนของจ านวนประชากร สงผลใหความตองการใชน าภายในประเทศสงขน ในขณะทปรมาณน าทมอยสามารถรองรบการใชน าไดเพยงสองในสามของความตองการใชน าภายในประเทศเทานน จากขอมลแผนการลงทนพฒนาและบรหารจดการน าและการชลประทานป พ.ศ. 2551 ระบวา ปรมาณการใชน าในประเทศ เทากบ 73,787.78 ลานลกบาศกเมตรตอป โดยรอยละ 75.53 (55,735.47 ลานลกบาศกเมตร) เปนการใชน าในภาคเกษตรกรรม รองลงมา คอ การใชน าในการรกษาระบบนเวศแหลงน า รอยละ 16.78 (12,378.22 ลานลกบาศกเมตร) การใชน าภายในครวเรอน รอยละ 3.90 (2,876.00 ลานลกบาศกเมตร) และการใชน าในภาคอตสาหกรรม รอยละ 3.79 (2,798.09 ลานลกบาศกเมตร

- 93 -

ปญหาการขาดแคลนน าเปนปญหาส าคญของประเทศ โดยพบการขาดแคลนน าอยางรนแรงโดยเฉพาะภาคเกษตรกรรมในภาคเหนอและตะวนออกเฉยงเหนอ มพนทรวมกนมากกวารอยละ 50 ของพนทประเทศ ดงนนหนวยงานภาครฐจงควรรวมกนแกไขปญหาดงกลาว

สรป ขอเสนอแนะ

- จากการเตบโตของจ านวนประชากรและการขยายตวทางเศรษฐกจ ท าใหความตองการน า ในทกกจกรรมเพมสงขนอยางรวดเรว โดยภาคเกษตรกรรมมการใชน าสงทสดเมอเทยบกบสาขาอนๆ

- การเพมสงขนของจ านวนประชากรท าใหความตองการใชน าสงขน ในขณะทการเกบกกน าเพมสงขนเพยงเลกนอย สงผลใหเกดการขาดแคลนน า ต งแตป พ .ศ . 2517 เปนตนมา แมว าร ฐบาล จะพยายามแกไขปญหาโดยการสรางเขอนและ อางเกบน าเพมขนกตาม

- แมวาปรมาณน าท เกบกกและพนทชลประทาน จะเพมสงขน แตประเทศไทยยงคงประสบปญหาวกฤตดานทรพยากรน า เนองมาจากความตองการใชน าทสงมากในภาคเกษตรกรรม ซงสงถงรอยละ 75 ของความตองการใชน าทงหมด

- เร งรดการบงคบใชมาตรการในการปรบปร งประสทธภาพการชลประทาน การใชน าอยางมประสทธภาพทงเพอการเกษตรและการใชน าเพอกจกรรมอน การปรบปรงแหลงน าส าหรบใชงาน และการบรหารจดการน าทมประสทธภาพของหนวยงานทเกยวของ ทงน าผวดนและน าใตดน

- ควรมการท าวจยเกยวกบการอนรกษน าในการท ากจกรรมทางการเกษตร

3.2 มลพษทางน า

จากการตรวจวดคณภาพน าของกรมควบคมมลพษในแมน า 48 สาย และแหลงน านง 4 แหง เปรยบเทยบกบเกณฑคณภาพน าผวดนของประเทศไทย พบวา ในป พ.ศ. 2552 คณภาพน าอยในเกณฑด พอใช และ เสอมโทรม รอยละ 32, 34 และ 34 ตามล าดบ และในชวง 3 ปหลงสด (พ.ศ. 2550-2552) พบวาคณภาพน าโดยรวมดขน โดยในป พ.ศ. 2550 รอยละของแหลงน าทมคณภาพน าอยในเกณฑดเพมสงขนมาก โดยเพมจากรอยละ 19 เปนรอยละ 32 และตงแตป พ.ศ. 2551 ไมพบวามแหลงน าใดถกจดวาเปนแหลงน าทมคณภาพน าอยในเกณฑเสอมโทรมมาก

จากผลการส ารวจคณภาพน าอยางตอเนองเปนประจ าทกปของกรมควบคมมลพษ พบวาคณภาพน า ในแมน าเจาพระยา แมน าทาจนตอนลาง แมน าล าตะคองตอนลาง และทะเลสาบสงขลาอยในเกณฑเสอมโทรมมาก น าเสยสวนใหญมาจากกจกรรมของชมชน รองลงมา คอ กจกรรมในภาคอตสาหกรรม และเกษตรกรรม

- 94 -

ในการปรบปรงคณภาพน าจ าเปนอยางยงทจะตองมการบงคบใชกฎหมายโดยเฉพาะอยางยงกฎหมายทเกยวกบภาคอตสาหกรรม

ส าหรบคณภาพน าทะเลชายฝงของประเทศไทยในป พ.ศ. 2551 พบวา ประมาณรอยละ 16 ของจ านวนสถานตรวจวดมคณภาพน าอยในเกณฑดมาก รอยละ 48 อยในเกณฑด รอยละ 29 อยในเกณฑปานกลาง รอยละ 6 อยในเกณฑเสอมโทรม และรอยละ 1 อยในเกณฑเสอมโทรมมาก อยางไรกตามในชวง 7 ปหลงสด พบวาคณภาพน าทะเลชายฝงดขนเลกนอย

ในภาพรวมสามารถคาดการณไดวาคณภาพน าของประเทศไทยมคาดขนมาก เน องจากคณภาพน าโดยทวไปอยในเกณฑด และมแนวโนมทจะไมพบแหลงน าทมคณภาพน าในเกณฑเสอมโทรมและเสอมโทรมมาก

สรป ขอเสนอแนะ

- จากขอมลคณภาพน าของแหลงน าตางๆ ในป พ.ศ. 2552 แสดงใหเหนวาคณภาพน าของประเทศไทย ดขนมากเมอเปรยบเทยบกบในป พ .ศ. 2551 โดยแหลงน าทมคณภาพน าอยในเกณฑดสงขนจากรอยละ 22 เปนรอยละ 32

- น าเสยของประเทศไทยมสาเหตหลกมาจากการอปโภคบรโภค รองลงมาคอ ภาคอตสาหกรรม และภาคเกษตรกรรม

- น าเสยจากกจกรรมทางการเกษตรซงมการใชปยเคมเปนจ านวนมากเปนประเดนหนงทบรหารจดการ ไดยาก เนองจากเปนแหล ง ก า เนดมลพษทม จดไมแนนอน (non-point source) ในขณะทการปลอยน าเสยจากภาคอตสาหกรรมสามารถบรหารจดการไดงายกวาเนองจากมแหลงก าเนดของน าเสย ทแนนอน

- ระบบการจดการน าเสยของประเทศไทยยงไมมประสทธภาพมากนก รวมทงไมเพยงพอในการบ าบดน าเสยทเกดขน สงผลใหคณภาพน าในแมน าบางแหงเสอมโทรม เชน แมน าทาจนตอนลาง แมน าล าตะคองตอนลาง และสาขาของทะเลสาบสงขลา บรเวณคลองส าโรง เปนตน

- น าหล กการผ ก อมล พษ เป นผ จ า ยมา ใช ใ ห มประสทธภาพมากยงขน

- เรงรดการปรบปรงคณภาพน าในแมน าสายส าคญๆ

- สงเสรมใหภาคเอกชนลงทนในดานการบ าบดน าเสย

- ปรบปรงประสทธภาพของระบบบ าบดน าเสยขององคกรปกครองสวนทองถน

- ใหการศกษาแก เกษตรกรเ พอใหตระหนกถ งผลกระทบจากการใชปย เคม รวมท งเผยแพรความส าคญและหลกการของการท าเกษตรอนทรย

- ควรมการน าระบบการตดตามและประเมนผลคณภาพน าไปใชในการด าเนนโครงการ

- 95 -

3.3 การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

ประเทศไทยในฐานะประเทศนอกภาคผนวกท 1 ของอนสญญาวาดวยการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ (UNFCCC) ไมมขอผกมดในเรองขอตกลงระหวางประเทศในการลดการปลอยกาซเรอนกระจก อยางไรกตาม รฐบาลไดมการด าเนนการในดานการลดการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศเพอใหสอดคลองกบประชาคมโลก โดยประเทศไทยไดลงนามใหสตยาบนตออนสญญาสหประชาชาตวาดวยการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ (United Nations Framework on Climate Change Convention : UNFCCC) เมอป พ.ศ. 2537 และตอมาไดลงนามใหสตยาบนพธสารเกยวโต (Kyoto Protocol) ในป พศ. 2545 สงผลใหประเทศไทยตอง ด าเนนโครงการเพอลดการปลอยกาซเรอนกระจก รวมทงการเพมแหลงเกบกกกาซคารบอนไดออกไซด และการอนรกษพลงงาน

การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศยงคงสงผลกระทบทางลบตอสขภาพของมนษย เกษตรกรรม ระบบนเวศทางธรรมชาต และพนทชายฝงทะเล ในระดบทแตกตางกนไปในแตละภมภาค ส าหรบผลกระทบตอสขภาพมนษย ไดแก ผลกระทบทงทางตรงและทางออมอนเนองมากจากการเปลยนแปลงชวงเวลาของอากาศรอนและอากาศเยน ลมพาย รวมทงพาหะน าโรคทออนไหวตอการเปลยนแปลงภมอากาศ ตวอยาง เชน โรคมาลาเรย ดงนน จงเปนสงจ าเปนอยางยงทจะตองมงานวจยในเรองดงกลาวเพอน ามาใชในการปรบตวและลดการปลอยกาซเรอนกระจกรวมทงลดการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศในอนาคต

การปลอยกาซเรอนกระจกของประเทศไทยสวนใหญมาจากสาขาพลงงานและการใชพลงงาน ปรมาณการใชพลงงานขนสดทายของประเทศเพมสงขน สอดคลองกบการเจรญเตบโตอยางรวดเรวของผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศและจ านวนประชากร แนวโนมดงกลาวแสดงใหเหนวาปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจกจากการใชพลงงานยอมตองสงขนอยางหลกเลยงไมได ดงนน สามารถสรปไดวาผลกระทบตอสภาพภมอากาศของไทยสวนหนงมาจากการใชพลงงานของประเทศ

สรป ขอเสนอแนะ

- สา เหตหล กของการปล อยก าซ เ ร อนกระจก ในระหวางป พ.ศ. 2544-2551 ของประเทศไทย มาจากสาขาพลงงานหรอการผลตพลงงาน รอยละ 40 รองลงมา คอ ภาคคมนาคมขนสง รอยละ 28 สาขาการผลต รอยละ 22 อนๆ รอยละ 5.9 และ ทอยอาศยและการพาณชย รอยละ 2.85 ตามล าดบ

- อณหภม เฉลยรายประหวางป พ.ศ. 2541-2550 มคาผนผวน โดยอณหภมเฉลยของประเทศไทย อยท 27.5 องศาเซลเซยส

- นโยบายของรฐบาลควรมงไปทการลดการปลอยกาซเรอนกระจกในสาขาพลงงาน โดยม 3 ประเดนหลกคอ 1) มาตรการลดความตองการใชพลงงาน 2) มาตรการเพมประสทธภาพการใชพลงงาน (การใชพลงงานตอหนวยของผลผลต) และ 3) การปรบเปลยนไปสเชอเพลงชนดคารบอนต า

- สงเสรมการใชพลงงานส เขยวแบบบรณาการ ในระดบชมชน โดยการสนบสนนใหชมชนใชแหลงพลงงานทมอยในทองถนเพอรองรบความตองการใชพลงงานในทองถน โดยยดหลกปรชญาเศรษฐกจพอเ พยง และเปล ยนประเทศไทยไปส ส งคม

- 96 -

สรป ขอเสนอแนะ

- ปรมาณการใชพลงงานขนสดทายของประเทศเพมสงขน สอดคลองกบการเจรญเตบโตอยางรวดเรวของผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศและจ านวนประชากร สงผลใหปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจกจากการใชพลงงานเพมสงขนอยางหลกเลยงไมได

คารบอนต า

- กระตนการพฒนาอตสาหกรรมเทคโนโลยทางเลอกดานพลงงานในครวเรอน เพมวตถดบในทองถนเพอลดตนทนของการผลตพลงงานทางเลอก ตลอดจนพฒนาและสงเสรมการแกปญหาพลงงานทางเลอก ทมประสทธภาพสง ลดการพงพาและการน าเขาเทคโนโลยจากตางประเทศ และสงเสรมการแกไขปญหาโดยใชนวตกรรมทางเทคโนโลยเกยวกบพลงงานทางเลอก

- สนบสนนทางดานการเงนในการท าวจยและพฒนาเกยวกบมาตรการดานการปรบตวและการลดการปลอยกาซเรอนกระจก

3.4 ความเสอมโทรมของทรพยากรดน

ประเทศไทยมพนท 320.7 ลานไร หรอประมาณ 513,120 ตารางกโลเมตร ประกอบดวย พนทถอครองทางการเกษตร ประมาณรอยละ 53 หรอ168.9 ลานไร รองลงมาคอ พนทปา ประมาณรอยละ และพนทอนๆ ทไมสามารถจ าแนกได ประมาณรอยละ 7 ในชวงป พ.ศ. 2523-2550 พนทเกษตรกรรมของประเทศลดลงอยางมาก โดยเฉพาะในภาคเหนอและภาคตะวนออกเฉยงเหนอ เนองจากมการเปลยนแปลงไปสภาคอตสาหกรรม ตงแตป พ.ศ. 2544 เปนตนมา ประเทศไทยมการขยายตวของเมองเพมสงขนมาก จากขอมลในรายงานสถตสงแวดลอมของประเทศไทย พ.ศ. 2551 พบวา ในป พ.ศ. 2543 พบวา รอยละ 26.5 เปนนาขาว รอยละ 23.6 เปนไมยนตน และรอยละ 10.3 เปนการเกษตรบนทดอน

ประเทศไทยยงคงประสบปญหาการเสอมโทรมของดนและการใชทดนทไมเหมาะสมมาหลายทศวรรษ การบรหารจดการการใชทดนทไมเหมาะสมและการตดไมท าลายปาน ามาซงปญหาการกดเซาะของดนทรนแรง ในหลายพนทของประเทศ นอกจากนปญหาความเปนเจาของและกรรมสทธในทดนยงเปนปญหาส าคญของคนไทย โดยเฉพาะผทประกอบอาชพเกษตรกรรมซงไมมทดนเปนกรรมสทธของตนเอง ซงปญหาดงกลาวสงผลใหเกดการบกรกท าลายปาและการใชทดนทไมเหมาะสมตามมา

ปญหาความเสอมโทรมของดนเปนประเดนทสงผลกระทบทงทางดานเศรษฐกจและสงแวดลอม หากไมไดรบการแกไข หนวยงานทเกยวของไดพยายามอยางตอเนองทจะก าหนดนโยบายและกจกรรมเพอการฟนฟและอนรกษดน กจกรรมดงกลาว ประกอบดวย การเพมประสทธภาพการใชทดนทวประเทศใหเหมาะสมกบศกยภาพของดนในแตละพนท การพฒนาแหลงน าเพอชวยเพมผลผลตทางการเกษตรและการใชประโยชน

- 97 -

อยางยงยน และการแกไขปญหาเกยวกบทดนใหแกเกษตรกรทยากจน รวมทงการฟนฟคณภาพดนในพนทเกษตรกรรม

สรป ขอเสนอแนะ

- ปรมาณการใชปยเคมเพมขนจากกจกรรมของมนษย สงผลตออตราการเตบโตของผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศในภาคเกษตรกรรม ซงการใชปยเคมดงกลาวเปนหนงในสาเหตของการใชทดนท ไมเหมาะสม ทงน ในป พ.ศ. 2546 พบวา ผลตภณฑมวลรวมในประเทศในภาคเกษตรกรรมมอตรา สงทสด คอ สงถงรอยละ 12.70 ซงอาจมสาเหต มาจากการใชปยเคมทเพมสงขนถง 3.95 ลานตน ในขณะท ป พ . ศ . 2547 ผล ตภณฑ ม วลรวม ในประเทศในภาคเกษตรกรรมมคาลดลงรอยละ 2.40 โดยมอตราการใชปยเคมลดลงถงรอยละ 0.83

- 3จากขอมลป พ.ศ. 2547 แสดงใหเหนวา รอยละ 26.8 ของพนทดนทงหมดของประเทศ เปนดนทมปญหา โดยเปนปญหาดนตน รอยละ 16 ของทดนทงหมด ดนเคม รอยละ 6.8 โดยเกอบครงหนงของพนทดนทมปญหาทงหมดอยในภาคตะวนออก- เฉยงเหนอ รองลงมา คอ ภาคเหนอ รอยละ 24 ภาคกลางและภาคตะวนออก รวมกนรอยละ 20.5 ตามล าดบ

- ระหวางป พ.ศ. 2547-2551 พนทดนทมปญหา เชน ดนเปรยว ดนเคม ดนเสอมโทรม (ดนทราย และดนตน) และการกดเซาะหนาดน ไดรบการฟนฟเพมขน จากทกประเภทของดนทมปญหาพบวามากกวา รอยละ 50 ของปญหาการกดเซาะหนาดน ไดรบการแกไขและฟนฟแลว ในขณะทดนเปรยวและดนเคมไดรบการฟนฟเพยงเลกนอย

- แกปญหาการถอครองกรรมสทธ ท ด น ให แกเกษตรกรอยางนอย 70,000 ครอบครว และฟนฟคณภาพดนในพนทเกษตรกรรมไมนอยกวารอยละ 2 ตอป เพอแกปญหาการใชทดนทไมเหมาะสม เชน การใชปยเคมมากเกนไป และการตดไมท าลายปา

- อนรกษ ฟนฟ และพฒนาดนทเสอมโทรม และทดน เพอใหเปนฐานทรพยากรส าหรบการพฒนาทยงยน โดยการเรงฟนฟดนทขาดความอดมสมบรณ การลดการกดเซาะหนาดน และปญหาอนๆ ทสงผลกระทบตอดน

- 98 -

3.5 ทรพยากรปาไมและสตวปา

จากขอมลของกรมปาไม พบวาระหวางป พ.ศ. 2504-2551 ทรพยากรปาไมของประเทศไทยลดลงจาก 273,629 ตารางกโลเมตร เหลอเพยง 172,185 ตารางกโลเมตร หรอลดลงรอยละ 37 เมอพจารณาสดสวน ของพนทปาตอพนทประเทศ ภาคเหนอมพนทปาไมสงทสด คอ รอยละ 52.54 รองลงมา คอ ภาคกลาง รอยละ 30 ภาคตะวนออก รอยละ 27.46 ภาคใต รอยละ 23.91 และภาคตะวนออกเฉยงเหนอ รอยละ 17.80 ตามล าดบ

ในป พ.ศ. 2551 ภาคตะวนออกเฉยงเหนอเปนภาคทมพนทปานอยทสด คอมเพยง 27,701 ตารางกโลเมตร หรอรอยละ 16.51 ของพนททงหมด ทงนมสาเหตมาจากการลกลอบตดไม การบกรกครอบครองทดน และไฟปาลวนสงผลใหพนทปาในประเทศไทยเสอมโทรมอยางรวดเรว สงผลใหความหลากหลายทางชวภาพ ซงรวมถงสตวปาคอยๆ ลดลง การลดลงอยางมากของพนทปามอทธพลท าใหเกดการสญเสยความหลากหลายทางชวภาพ เนองจากเปนการท าลายทอยอาศยของสตวปาและพชปา รวมทงท าใหเกดการสญพนธของชนดพนธ

รฐบาลไทยพยายามทจะรกษาพนทปา เชน การน าระบบพนทอนรกษมาใชเพออนรกษและรกษาพนทปา รวมทงฟนฟพนทปาทไมอดมสมบรณ และปลกปาเพมเตม แมวาจ านวนพนททงหมดและจ านวนของพนทอนรกษจะเพมสงขน แตพนทปาไมของประเทศไทยยงคงมอตราลดลง ดงนนชมชนซงเปนเจาของทรพยากร จงควรมบทบาทส าคญในการบรหารจดการปาอยางยงยนในระยะยาว

สรป ขอเสนอแนะ

- พนทปาในประเทศไทย ในระหวางป พ.ศ. 2547-2549 ลดลงรอยละ 6.73 โดยลดลงจาก 106 ลานไร เหลอเพยง 99.16 ลานไร ในขณะทปรมาณพนทเกษตรกรรมและพนททไมใช พนท เกษตรกรรม มความผนผวน แตสวนใหญจะคงท เมอพจารณารอยละของพนทปาของแตละภาค ในป พ.ศ. 2549 พบวาภาคเหนอมพนทปาไมสงทสด โดยคดเปนพนท เ ก อบก งหน งของ พนท ท งหมดของภาค รองลงมา คอ ภาคกลาง รอยละ 30.5 และต าทสด คอ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ซงมประมาณ รอยละ 17.8

- อนรกษพนทปา ใหมไมนอยกวารอยละ 50 ของพนทประเทศ โดยเปนพนทปาอนรกษ รอยละ 30 และพนทปาเศรษฐกจ รอยละ 20 ทงนประเทศไทยยงไมสามารถบรรลเปาหมายป ค.ศ. 2016 คอ การมพนทปารอยละ 50 ของพนทประเทศ ซงประเทศไทยจ าเปนตองเรงด าเนนการเพอใหบรรลตามเปาหมายดงกลาว

- 99 -

สรป ขอเสนอแนะ

- เมอพจารณาแนวโนมในระยะยาวพบวา พนทปาท งหมดของประเทศต งแตป พ .ศ. 2504-2550 ลดลงถงรอยละ 37 โดยลดลงจาก 273,629 เปน 172,185 ตารางกโลเมตร โดยในป พ.ศ. 2550 พนทปาไมมเพยงรอยละ 33.44 ของพนทประเทศ สาเหตหลกของการลดลงของพนทปาไม คอ การ ตดไม เ พอการคา การเปลยนพนทปาเปนพนทเกษตรกรรม การขยายตวของเมอง และการพฒนาโครงสรางพนฐาน

- แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบทสบ พ.ศ. 2550-2554 ม เปาหมายใหม พนทอนรกษ รอยละ 18 ของพนทประเทศ ซ งประเทศไทย บรรลเปาหมายดงกลาวแลวตงแตป พ.ศ. 2545 โดยประเทศไทยมพนทอนรกษเพมสงขนเลกนอย จาก 92,450 ตารางกโลเมตร เปน 96,042 ตาราง-กโลเมตร

3.6 ทรพยากรทางทะเลและชายฝง

ประเทศไทยมทรพยากรทางทะเลและชายฝงของไทยทมากมายและอดมสมบรณ ชายฝงทะเลของประเทศไทยประกอบดวย 2 ฝง คอ ฝงทะเลอนดามน ซงอยทางดานตะวนตกและฝงอาวไทยซงอยทางดานใตของประเทศ ชายฝงของประเทศไทยมความยาวทงหมด 2,267 กโลเมตร โดยฝงอาวไทยมความยาว 1,653 ก โล เมตร และฝ ง อนดามนมความยาว 1,014 ก โล เมตร ทะเลและชายฝ งท งสองแห งของไทย มทรพยากรธรรมชาตจ านวนมาก ไมวาจะเปน ปาชายเลน แนวปะการง หาดทราย และสตวน า ระบบนเวศชายฝงทะเลของไทยประกอบดวยกลมของทรพยากรธรรมชาต ซงมความส าคญตอเศรษฐกจและการใหบรการ ความสวยงามและมเอกลกษณของพนทชายฝงทะเลท าใหเกดโอกาสทางดานนนทนาการแกประชาชน ซงสงผลดตอเศรษฐกจของประเทศ ปาชายเลนยงเปนแหลงทมความหลากหลายของทอยอาศยของปลา กง และหอย และชวยปองกนการกดเซาะชายฝง รวมทงลดผลกระทบจากคลนอกดวย

บรเวณชายฝงของไทยไดรบผลกระทบจากการเพมสงขนของจ านวนประชากร และแรงกดดนทางเศรษฐกจ ซงเหนไดจากความหลากหลายของกจกรรมทางเศรษฐกจและสงคม เชน การประกอบอตสาหกรรม การเพาะเลยงสตวน า และการทองเทยว ชายหาดหลายแหงมการพฒนาอยางมากเพอเปนแหลงดงดดนกทองเทยว มการกอสรางสาธารณปโภคพนฐานเพอรองรบการใหบรการและการเขาถงของนกทองเทยว ในชวงทศวรรษทผานมา การขยายตวของการท านากงบรเวณชายฝงน าไปสการลดลงของพนทปาชายเลน

- 100 -

อยางรวดเรว นอกจากน กจกรรมการพฒนาบรเวณพนทชายฝงยงท าใหคณภาพสงแวดลอมบรเวณชายฝง เสอมโทรมลง ทรพยากรชายฝงลดปรมาณลงและเกดการสญเสยความหลากหลายทางชวภาพในบรเวณพนทชายฝง

ในฐานะทเปนสวนหนงของทรพยากรทางทะเลและชายฝง ปาชายเลนซงสวนใหญอยในบรเวณคาบสมทรของไทยถกท าลายอยางตอเนอง อนเนองมาจากการใชทดนเพอประโยชนของมนษย เชน การสรางทอยอาศย การสรางสาธารณปโภคดานการคมนาคม การท าการเกษตร และการท าประมง โดยเฉพาะการเพาะเลยงสตวน า ปาชายเลนเปนทรพยากรทางทะเลและชายฝงทมความส าคญมากและท าหนาทหลายอยาง ปาชายเลนสรางประโยชนไมเพยงแตกบชมชนทองถน แตยงมประโยชนตอสงแวดลอม รากของตนไมในปาชายเลน ซงแผขยายลงไปในน า ชวยปองกนความแรงจากคลน รวมทงเปนแหลงทอยอาศยของชนดพนธตางๆ ของสงมชวตในทะเล นอกจากนยงปองกนการกดเซาะ พนทชายฝง ปาชายเลนเปนแหลงผลตเชอเพลงส าหรบประกอบอาหารและเปนแหลงสรางรายไดส าหรบหลายๆ คน การเปลยนแปลงของพนทป าชายเลนสงผลให เกดการสญเสยแหลงทอยอาศยของสตวน าซงสงผลกระทบตอศกยภาพของการท าประมงเชงพาณชย เมอปาชายเลนถกท าลาย ตะกอนจากพนทดานบนจะถกพดลงมาสพนทชายฝงโดยไมถกปาชายเลนดกไว สงผลใหเกดการเพมขนของตะกอนบรเวณชายฝง และเกดผลกระทบตอเสถยรภาพของแนวชายฝงในทสด

รฐบาลไทยพยายามปรบปรงและเพมความเขมแขงในการอนรกษและบรหารจดการพนททะเลและชายฝงส าหรบกรณของปาชายเลน กฎระเบยบ และการรณรงคสรางความตะหนกใกแกชมชนและผประกอบการทางดานอตสาหกรรมในดานการอนรกษและฟนฟปาชายเลน และลดกจกรรมทอาจท าใหเกดการกดเซาะชายฝง ส าหรบในพนทชายฝงทะเลอนๆ ทไดมการน ามาตรการทคลายคลงกนมาใชพบวามสญลกษณของความกาวหนา โดยพบวาการอนรกษและฟนฟไดรบการปรบปรงขนจากเดม

สรป ขอเสนอแนะ

- พนทปาชายเลนใน 23 จงหวดชายฝงทะเลของประเทศไทยเพมสงขนอยางรวดเรว โดยสงขน เกอบรอยละ 60 คอ เ พมจาก 1,738 ตาราง -กโลเมตร ในป พ.ศ. 2534 เปน 2,758 ตาราง-ก โล เมตร ในป พ .ศ . 2547 พนท ป าชาย เลน สวนใหญพบทางภาคใตซงเปนภาคทมชายฝงยาวทสดของประเทศ และบางสวนของภาคกลางและภาคตะวนออก โดยภาคใตซงเปนภาคทมพนทปา ชายเลนมากทสด มพนทปาชายเลนเฉลย 1,774 ตารางกโลเมตร ในระหวางป พ.ศ. 2534-2547

- รกษาพนทปาชายเลนอยางนอย 1 ลานไร

- รกษาและฟนฟทรพยากรทางทะลและชายฝ ง ทกชนด เพอรกษาสมดลของระบบนเวศชายฝง รวมทงปรบปรงประสทธภาพของระบบบรหารจดการขอมลเพอการบรหารจดการการกดเซาะชายฝง โดยการด าเนนการดงกลาวประกอบดวยการก าหนดยทธศาสตรและแผนงานในระดบภมภาค ทระบหนวยงานท เกยวของและหนาททจะตองปฏบต โดยกรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง รวมทงกรมทรพยากรธรณจะตองเปนหนวยงานหลก

- 101 -

สรป ขอเสนอแนะ

- พนทท านากง ซงเปนสวนหนงของการเพาะเลยงสตวน าชายฝงลดลงอยางมนยส าคญ โดยลดลงถงรอยละ 32 ตงแตป พ.ศ. 2543 หลงจากทรฐบาล ไดมการบงคบใชนโยบายและกฎหมายตางๆ เพอสงวนรกษา และปองกนพนทปาชายเลน

- กรมประมงไดน าวธปฏบตในการเพาะเลยงสตวน า ทด (Good Aquaculture Practice : GAP) และแนวทางการปฏบต (Code of Conduct : COC) มาใชในการอนบาลและท านากง ซงชวยเพมความมนคงทางอาหารใหสงขนและลดผลกระทบตอระบบนเวศ

- เปาหมายในการจดการปาชายเลนของประเทศไทย ภายใตแผนพฒนาทางเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 9 (พ.ศ. 2545-2549) คอ รกษาพนทปาชายเลนไม ใหต ากวา 1.5 ล านไร และแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 10 (พ.ศ. 2550-2554) มงเนนการฟนฟปาชายเลนเพอใหมนใจวาจะยงมความหลากหลายของทรพยากร ธรรมชาตโดยการบรหารจดการทรพยากรทางทะเลและชายฝงแบบบรณาการ โดยการมสวนรวมของชมชนทองถน ธรรมาภบาล และบทบาทขององคกรปกครองสวนทองถน

- มากกวาครงหนงของพนทอนรกษทางทะเลของประเทศไทย อยภายใตมาตรการขอบงคบทางดานการประมง (รอยละ 71) รองลงมา คอ พนทคมครองสงแวดลอม (รอยละ 16.60) พนทอทยานแหงชาตทางทะเล (รอยละ 7.73) และพนทปาชายเลน (รอยละ 3.43) ตามล าดบ อยางไรกตามรอยละของพนทอนรกษทางทะเลซงเทากบรอยละ 25.23 มปรมาณมากกวาเปาหมายของประเทศทก าหนดใหม พนทอนรกษทรพยากรทางทะเลและชายฝ ง ไมนอยกวารอยละ 25

ในการพฒนาแผนยทธศาสตรและท าใหมนใจวาจะมงบประมาณทเพยงพอในการปฏบต นอกจากนจะตองมการพจารณาเรองการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม โดยเฉพาะอยางยงพนทควบคมการ กดเซาะชายฝงดวยพนทนากงทถกทงรางจะตองไดรบการฟนฟเรวทสดเทาทจะท าได

- ควรก าหนดใหมแนวกนชนโดยรอบปาชายเลน เพอปองกนรกษาปาชายเลน

- 102 -

3.7 มลพษทางอากาศ

การประเมนคณภาพอากาศในประเทศไทยมการด าเนนการทกป ในป พ.ศ. 2551 พบวาปญหาดงกลาว มแนวโนมลดลงจากปทผานมา อยางไรกตามฝนละอองขนาดเลกกวา 10 ไมครอน (PM10) ยงเปนหนงในปญหาหลกในเรองมลพษทางอากาศ ระหวางป พ.ศ. 2547-2551 ระดบฝนละอองขนาดเลกกวา 10 ไมครอนมคาเกนมาตรฐานในหลายแหง ทงในเขตเมองและพนทอตสาหกรรม แตมแนวโนมลดลง โดยในระหวางป พ.ศ. 2550-2551 ฝนละอองขนาดเลกในบรรยากาศพบวามคาเกนมาตรฐานคณภาพอากาศ ในบรเวณจงหวดสระบร ราชบร สมทรปราการ บรเวณทางเทาในกรงเทพมหานคร และจงหวดอยธยา

มลพษทางอากาศ น ามาซงผลกระทบตอสงแวดลอมและสขภาพมนษย การเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ การพฒนาประเทศ และการขยายตวของเมองไดท าใหความตองการดานการขนสงเพมขน น ามาซงการเพมจ านวนของยานพาหนะอยางรวดเรว การเผาไหมของเชอเพลงจากยานพาหนะเปนแหลงก าเนดหลกของการปลอยสารแขวนลอยในเขตเมอง ในขณะทการปลอยมลพษจากสาขาอตสาหกรรมบางครงท าใหเกดผลกระทบอยางรนแรงตอสขภาพของประชาชนทอาศยอย ใกลบรเวณเขตอตสาหกรรม นอกจากนน ประเทศไทย ยงประสบกบปญหาหมอกควนและมลพษจากไฟปาและหมอกควนจากประเทศเพอนบานซงสงผลกระทบตอสขภาพประชาชนอยางรนแรง

รฐบาลไทยพยายามควบคมและลดความเสยงของมลพษทางอากาศทมตอสขภาพของมนษย และพยายามรกษาคณภาพอากาศใหอยในเกณฑมาตรฐานโดยปรบปรงระบบขนสงมวลชน สงเสรมการใชระบบขนสงมวลชนทปลอยมลพษนอย และสรางความตระหนกดานมลพษแกประชาชน อยางไรกตาม คณภาพอากาศโดยเฉพาะในเมองใหญยงคงต ากวาระดบมาตรฐาน

สรป ขอเสนอแนะ

- จ านวนยานพาหนะในประเทศไทย ระหวางป พ.ศ. 2547-2551 เพมขนรอยละ 28 โดยหนงในสของจ านวนยานพาหนะดงกลาวอยในเขตกรงเทพ- มหานคร จากจ านวนยานพาหนะทงหมดในป พ.ศ. 2551 เปนรถจกรยานยนต รอยละ 62 รถยนต รอยละ 33 และรถชนดอนๆ รอยละ 5

- ควบคมคณภาพอากาศในอากาศในเขตอตสาห -กรรมและชมชนทวไป โดยเฉพาะฝนละอองใหอยในเกณฑมาตรฐาน ควบคมปรมาณฝนละออง ในบรรยากาศโดยทวไปใหไมเกน 0.1 มลลกรมตอลกบาศกเมตร และควบคมปรมาณฝนละอองบรเวณรมถนนใหมคาเฉลย 24 ชวโมงสงสดไมเกน 0.3 มลลกรมตอลกบาศกเมตร

- 103 -

สรป ขอเสนอแนะ

- จ านวนยานพาหนะทจดทะเบยนทงหมดในชวงป พ.ศ. 2544-2549 มความผนผวน และรอยละ 74 ของจ านวนดงกลาวอย ในเขตชานเมอง ภาวะเศรษฐกจของไทยดขน รอยละ 4 ในชวงป พ.ศ. 2544-2547 ท าใหจ านวนพาหนะทจดทะเบยน เพมสงขนจาก 1.1 เปน 2.6 ลานคน หลงจากนน จงลดลงเลกนอย เนองจากเศรษฐกจตกต าในป พ.ศ. 2548 เนองจากราคาพลงงานทวโลกสงขน โดยราคาน ามนสงขนเกอบเทาตว ในขณะทราคากาซธรรมชาตสงขน 2 ใน 3 ของราคาปกต

- คณภาพอากาศโดยรวมของประเทศไทยดขน ประมาณรอยละ 50 ของคณภาพอากาศในประเทศไทยถกจดอยในเกณฑปานกลาง ในขณะทรอยละของคณภาพอากาศทอยในเกณฑดเพมขนในชวงป พ.ศ. 2548-2550 อยางไรกตาม คณภาพอากาศยงคงสงผลกระทบทางลบตอสขภาพและความเปนอยของประชาชน

- ควบคมคณภาพอากาศในเขตเมอง ชนบท และพนทอตสาหกรรมใหอยในเกณฑมาตรฐาน และคาคณภาพอากาศในบรรยากาศใหอย ในเกณฑด ถงปานกลาง อยางนอยรอยละ 90 ของพนท

- พฒนาระบบขนสงมวลชนทมมลพษต า เชน ระบบขนสงมวลชนแบบราง เพอลดการใชพาหนะสวนบคคล ซงจะสามารถลดมลพษทางอากาศได

3.8 การจดการขยะ

เนองจากการขยายตวของประชากร การพฒนาเมอง และนสยการบรโภคทเปลยนแปลงไป ท าใหปรมาณขยะทเกดขนในประเทศสงขนเปนอยางมาก ในป พ.ศ. 2551 ทวประเทศมขยะชมชนประมาณ 15.03 ลานตน หรอ 41,064 ตนตอวน (ไมรวมขยะทยงไมน าไปก าจด) ซงเพมขนประมาณ 0.26 ลานตน หรอรอยละ 1.82 จากป พ.ศ. 2550 ปรมาณการเกดขยะตอประชากรตอวนเฉลยอยท 0.64 กโลกรม ปรมาณขยะชมชน รอยละ 21 เปนขยะในเขตกรงเทพมหานคร ในขณะทอกรอยละ 36 เปนขยะชมชนในเขตเทศบาลและเมองพทยา และสวนทเหลอรอยละ 42 เปนขยะทอยนอกเขตเทศบาล ดงทไดกลาวไปแลว ปรมาณขยะของประเทศยงคงสงขน ซงอาจเนองมาจากการเพมสงขนของจ านวนประชากร การขยายตวของชมชน การเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ และการสงเสรมการทองเทยว

อยางไรกตาม ความสามารถในการก าจดของเสยยงคงต าเมอเทยบกบปรมาณขยะทเกดขน เนองจากความไมสมดลระหวางปรมาณขยะทเกดขนและการน าขยะไปใชประโยชน รฐบาลจงควรเสรมสรางควา มตระหนกแกประชาชนในการคดแยกขยะ การลดขยะ และการใชประโยชนจากขยะ รวมทงปรบปรงการบรหารจดการขยะโดยการเพมระบบระบบก าจดขยะทถกหลกสขาภบาล นอกจากน รฐบาลยงควรสงเสรมให ทกจงหวดมแผนการจดการขยะ และมระบบก าจดขยะทถกหลกสขาภบาลครบทกเทศบาล

- 104 -

สรป ขอเสนอแนะ

- ระหวางป พ.ศ. 2536-2548 ปรมาณขยะทเกดขนตอวนของประเทศเพมขนคอนขางคงท โดยเฉลย อยท 36,988 ตนตอป ในจ านวนนประมาณรอยละ 46 เปนขยะนอกเขตเทศบาลและสขาภบาลรองลงมา คอ ขยะในเขตเทศบาลและเมองพทยา รอยละ 25 และขยะในเขตกรงเทพมหานคร รอยละ 23

- ปรมาณขยะท เ ก ดข นตอคนในเขตกร ง เทพ - มหานครมความผนแปรในแตละป ในขณะทปรมาณขยะ ใน เ ข ต เ ทศ บา ลแล ะ เ ม อ ง พ ทย าม ก า รเปลยนแปลงอยางรวดเรวระหวางป พ.ศ. 2541 และ 2542 เนองมาจากปจจยทางดานเศรษฐกจและการทองเทยว

- มความไมสมดลกนอยางยงระหวางปรมาณขยะ ท เกดขนท งหมดกบปรมาณขยะทก าจดไดของประเทศ ยกเวนกรงเทพมหานคร อตราสวนขยะ ทก าจดไดตอขยะทงหมด เทากบรอยละ 36.4 ซงคอนขางต า ซงแสดงใหเหนวาระบบการจดการขยะแบบถกหลกสขาภบาลของประเทศไทยยงไมคอยมประสทธภาพมากนก

- รอยละของการน าขยะไปใชประโยชนสงขนจาก รอยละ 15.6 เปนรอยละ 22.1 ในชวงป พ.ศ. 2544-2550 แตพบวายงมคาต าเนองจากปรมาณขยะทเกดขนมมากเกนไป

- สงเสรมการน าขยะกลบมาใชใหเปนประโยชนในเขตกรงเทพมหานครและชมชน ไมนอยกวารอยละ 15 ของปรมาณขยะทเกดขนทงหมด และสนบสนนใหทกจงหวดมแผนการบรหารจดการขยะและระบบก าจดขยะทถกหลกสขาภบาลในทกเทศบาล

- สงเสรมใหมการน าเครองมอทางเศรษฐศาสตร เชน ระบบมดจ าและเรยกคน (Deposit-refund) หรอระบบทชวยสรางแรงจงใจในการน าขยะกบมาใช และการลดการเกดขยะ มาใชในการบรหารจดการ ซงจะชวยกระตนใหประชาชนทน าสงของทน ากลบไปใชประโยชนไดมาคนไดรบเงนรางวลเปนสงแลกเปลยน

- สงเสรมการสรางทศนคตใหผบรโภคเลอกใชสนคา ทมการใชบรรจภณฑและถงพลาสตกใหนอยลง เพอลดปรมาณขยะ

- 105 -

สรป

จากการทประเทศไทยไมไดก าหนดใหมการประเมนผลการด าเนนงานดานสงแวดลอมของประเทศ ดงนนจงจ าเปนตองมการก าหนดองคกรเพอท าหนาทในการตดตามประเมนผลดงกลาว ส านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมเปนหนวยงานทมความเหมาะสมอยางยงในการท าหนาทหนวยงานกลางดานการตดตามประเมนผลการด าเนนงานดานสงแวดลอมของประเทศ ทงนหลกเกณฑเบองตนในการพจารณาไดแก กฎหมาย อ านาจหนาท กลไก และเครอขายอยางเปนทางการ เนองจากส านกงานนโยบายและแผนทรพยากร ธรรมชาตและสงแวดลอมมหนาทจดท ารายงานสถานการณคณภาพสงแวดลอมน าเสนอคณะรฐมนตรเปนประจ าทกป โดยมขนตอนการด าเนนงานและกลไกทสอดคลองกบหลกการของการตดตามประเมนผลการด าเนนงานดานสงแวดลอม อยางไรกตาม ในการตดตามประเมนผลการด าเนนงานดานสงแวดลอมจ าเปนตองอาศยเทคนคในการด าเนนงานทมากไปกวาการจดท ารายงานสถานการณคณภาพสงแวดลอม

การพฒนาศกยภาพและศนยกลางในดานฐานขอมลจงเปนสงจ าเปน ทงในสวนของหนวยงานทท าหนาทในการตดตามประเมนผลการด าเนนงานดานสงแวดลอมระดบประเทศและระดบทองถน นอกจากนกลไกในการตดตามประเมนผลการด าเนนงานดานสงแวดลอมจะตองมประสทธภาพดวย ธนาคารเพอการพฒนาเอเซยและกลมอนภมภาคลมแมน าโขงจะตองใชความพยายามในการผลกดนใหการตดตามประเมนผลการด าเนนงานดานสงแวดลอมเปนกฎเกณฑส าหรบประเทศในอนภมภาคลมแมน าโขง โดยในระยะแรกของการน าแนวทางการตดตามประเมนผลการด าเนนงานดานสงแวดลอมไปปฏบต ศนยปฏบตการสงแวดลอม (Environment Operations Center) ควรจะตองใหค าแนะน าแกประเทศสมาชกเพอใหการตดตามประเมนผลการด าเนนงานดานสงแวดลอมเปนไปในทศทางทถกตอง นอกจากนนยงควรใหความชวยเหลอทางดานการเงนส าหรบการวจยในประเดนทเกยวของอกดวย

- 106 -

เอกสารอางอง

กรมการขนสงทางบก. 2552. สถตการขนสง.

แหลงทมา : http://apps.dlt.go.th/statistics_web/statistics.html

กรมควบคมมลพษ. 2547. รายงานสถานการณมลพษของประเทศไทย พ.ศ. 2546. กระทรวงทรพยากร ธรรมชาตและสงแวดลอม. กรงเทพฯ.

กรมควบคมมลพษ. 2548. รายงานสถานการณมลพษของประเทศไทย พ.ศ. 2547. กระทรวงทรพยากร ธรรมชาตและสงแวดลอม. กรงเทพฯ.

กรมควบคมมลพษ. 2549. รายงานสถานการณมลพษของประเทศไทย พ.ศ. 2548. กระทรวงทรพยากร ธรรมชาตและสงแวดลอม. กรงเทพฯ.

กรมควบคมมลพษ. 2550. รายงานสถานการณมลพษของประเทศไทย พ.ศ. 2549. กระทรวงทรพยากร ธรรมชาตและสงแวดลอม. กรงเทพฯ.

กรมควบคมมลพษ. 2551ก. รายงานสถานการณมลพษของประเทศไทย พ.ศ. 2550. กระทรวงทรพยากร ธรรมชาตและสงแวดลอม. กรงเทพฯ.

กรมควบคมมลพษ. 2551ข. สรปสถานการณมลพษของประเทศไทย ป 2550. กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. กรงเทพฯ.

กรมควบคมมลพษ. 2552ก. จ านวนและสถานทตงของสถานตรวจวดคณภาพน า. (การตดตอสวนตว).

กรมควบคมมลพษ. 2552ข. ปรมาณมลฝอยชมชนทเกดขนในประเทศไทย พ.ศ. 2536-2546.

แหลงทมา : http://www.pcd.go.th/info_serv/waste_wastethai.htm

กรมควบคมมลพษ. 2552ค. ปรมาณมลฝอยชมชนทเกดขนในประเทศไทย พ.ศ. 2547-2548.

แหลงทมา : http://www.pcd.go.th/info_serv/waste_wastethai47_48.html

กรมควบคมมลพษ. 2552ง. รายงานสถานการณมลพษของประเทศไทย พ.ศ. 2551. กระทรวงทรพยากร ธรรมชาตและสงแวดลอม. กรงเทพฯ.

กรมควบคมมลพษ. มปป. ดชนคณภาพอากาศ (Air Quality Index). (เอกสารแผนพบ)

กรมควบคมมลพษ. 2553. รายงานสถานการณมลพษของประเทศไทย พ.ศ. 2552. กระทรวงทรพยากร ธรรมชาตและสงแวดลอม. กรงเทพฯ.

กรมชลประทาน. 2552. รายงานประจ าป/สารสนเทศ.

แหลงทมา : http://www.rid.go.th/2009/index.php?option=com_content&view= article&id=93&Itemid=37

- 107 -

กรมประมง. 2554. สถตการประมงแหงประเทศไทย พ.ศ. 2542-2551.

แหลงทมา : http://www.fisheries.go.th/it-stat/

กรมปาไม. 2551ก. ขอมลพนทปาชายเลน ป พ.ศ. 2536-2547.

แหลงทมา : http://web2.forest.go.th/stat/stat50/TAB6.htm

กรมปาไม. 2551ข. สถตปาไมของไทย พ.ศ. 2549-2550.

แหลงทมา : http://web2.forest.go.th/stat/main.htm

กรมปาไม. 2552. ขอมลภารกจของหนวยงาน : ขอมลดานการจดการปาไม.

แหลงทมา : http://www.forest.go.th/forestfarm1/farm/web/index.php?option= com_content&&view=article&id=779

กรมพฒนาทดน. 2549. การอนรกษ พฒนาและฟนฟทรพยากรดน. กระทรวงเกษตรและสหกรณ. 159 หนา.

กรมพฒนาทดน. 2550. แผนปฏบตราชการ 4 ป (พ.ศ. 2551-2554). กระทรวงเกษตรและสหกรณ, กรงเทพฯ.

กรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงาน. 2553. สถตพลงงาน.

แหลงทมา : http://www.dede.go.th/dede/index.php?option=com_content &view=article&id=623&Itemid=329&lang=th

กรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงาน. 2554. รายงานสถตพลงงานของประเทศไทย พ.ศ. 2553 (เบองตน).

แหลงทมา : http://www.dede.go.th/dede/images/stories/stat_dede/Th_En_St_2010_p.pdf

กรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง. 2552. ยทธศาสตรการจดการทรพยากรปาชายเลนประเทศไทย .กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. กรงเทพฯ. 31 หนา.

กรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง . 2553. การจ าแนกเขตการใชประโยชนทดนในพนทปาชายเลน ป พ .ศ . 2552 จ าแนกตามรายอ าเภอ ในจงหวดชายฝงทะเล )ไร( .

แหลงทมา : http://www.dmcr.go.th/marinecenter/mangrove/mangrove_report.html

กรมอตนยมวทยา. 2553. ขอมลสภาพอากาศ.

แหลงทมา : http://www.tmd.go.th/climate/climate.php

กรมอทยานแหงชาต สตวปาและพนธพช. 2551ก. สถตการเกดไฟปา.

แหลงทมา : http://www.dnp.go.th/forestfire/2546/firestatistic%20Th.htm

- 108 -

กรมอทยานแหงชาต สตวปาและพนธพช. 2551ข. สถตกรมอทยานฯ ป 2549 : พนทอนรกษ พ.ศ. 2545-2549. แหลงทมา : http://www.dnp.go.th/statistics/2549/stat2549.asp

กรมอทยานแหงชาต สตวปาและพนธพช. 2552. สถตกรมอทยานฯ ป 2550 : พนทอนรกษ พ.ศ. 2546-2550. แหลงทมา : http://www.dnp.go.th/statistics/2550/stat2550.asp

กระทรวงการคลง. 2553. ปฏบตการไทยเขมแขง 2555 : แผนการลงทนพฒนาและบรหารจดการน าและการชลประทาน ป พ.ศ. 2551.

แหลงทมา : http://www.tkk2555.com/online/index.php?page_id=4

กรงเทพมหานคร มลนธใบไมสเขยว โครงการสงแวดลอมแหงสหประชาชาต . 2552. รายงานผลกระทบเกยวกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศของกรงเทพมหานคร พ.ศ. 2552. กรงเทพมหานคร มลนธใบไมสเขยว โครงการสงแวดลอมแหงสหประชาชาต. กรงเทพฯ.

กองแผนงาน. 2552. พนททไดด าเนนการแกไขปญหาดานทรพยากรดน . กรมพฒนาทดน. (เอกสาร อดส าเนา)

ธนาคารแหงประเทศไทย. 2553. Key Economic Indicators.

แหลงทมา : http://www.bot.or.th/English/Statistics/Indicators/Pages/index.aspx

ธนาคารแหงประเทศไทย. 2554. Statistical Data for Manufacturing Production Index 1987-2010. แหลงทมา : http://www2.bot.or.th/statistics/BOTWEBSTAT.aspx?reportID=105& language=ENG

สถาบนสารสนเทศทรพยากรน าและการเกษตร (องคการมหาชน). 2552. สถานการณคณภาพน าของประเทศไทย พ.ศ. 2549-2550.

แหลงทมา : http://www.haii.or.th/haiiweb/index.php?option=com_remository &Itemid=85&func=startdown&id=39&lang=th_TH

ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต . 2546. แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 9 (พ.ศ. 2545-2549). ส านกนายกรฐมนตร. กรงเทพฯ.

ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต . 2549. รายงานการศกษาการจดท าตวชวดเพอการพฒนาทยงยน. ส านกนายกรฐมนตร. กรงเทพฯ.

ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต . 2551. แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 10 (พ.ศ. 2550-2554). ส านกนายกรฐมนตร. กรงเทพฯ.

- 109 -

ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต . 2552. Quarterly Gross Domestic Product 2004-2008.

แหลงทมา : http://www.nesdb.go.th/Default.aspx?tabid=95

ส านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. 2550. รายงานสถานการณคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2549. กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. กรงเทพฯ.

ส านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. 2551. รายงานสถานการณคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2550. กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. กรงเทพฯ.

ส านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. 2552ก. รายงานการศกษาการตดตามประเมนผลดานนโยบายการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมของประเทศ. กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. กรงเทพฯ.

ส านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. 2552ข. รายงานสถานการณคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2551. กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. กรงเทพฯ.

ส านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. 2553ก. รายงานฉบบสมบรณโครงการ ศกษาทบทวนนโยบายและแผนการสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ .ศ. 2540-2559. กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. กรงเทพฯ.

ส านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. 2553ข. รายงานสถานการณคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2552. กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. กรงเทพฯ.

ส านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. 2553ค. รายงานแหงชาตฉบบท 2 การจดท าบญชกาซเรอนกระจกของประเทศไทย. กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. กรงเทพฯ.

ส านกงานนโยบายและแผนสงแวดลอม. 2538. โครงการศกษาเพอจดล าดบความส าคญการจดการน าเสยชมชน. กระทรวงวทยาศาสตร เทคโนโลยและสงแวดลอม. กรงเทพฯ.

ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร. 2552ก. การใชทดน : การใชทดนเพอการเกษตรของประเทศไทย ระดบประเทศ ภาค จงหวด พ.ศ. 2546-2549.

แหลงทมา : http://www.oae.go.th/more_news.php?cid=262

ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร. 2552ข. ปรมาณปยทใชในการเกษตร พ.ศ. 2544-2547.

แหลงทมา : http://www.oae.go.th/ewt_news.php?nid=150&filename=index

ส านกงานสถตแหงชาต. 2551. สถตสงแวดลอมของประเทศไทย พ.ศ. 2551. กระทรวงเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร. กรงเทพฯ.

- 110 -

ส านกงานสถตแหงชาต. 2552. ขอมลสถต.

แหลงทมา : http://web.nso.go.th/en/stat.htm

ส านกจดการคณภาพน า. 2550. รายงานประจ าป พ.ศ. 2549. กรมควบคมมลพษ, กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. กรงเทพฯ.

ส านกจดการคณภาพน า. 2551. รายงานประจ าป พ.ศ. 2550. กรมควบคมมลพษ, กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. กรงเทพฯ.

ส านกจดการคณภาพน า. 2552. รายงานประจ าป พ.ศ. 2551. กรมควบคมมลพษ, กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. กรงเทพฯ.

ส านกจดการคณภาพน า. 2553. รายงานประจ าป พ.ศ. 2552. กรมควบคมมลพษ, กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. กรงเทพฯ.

ส านกจดการคณภาพอากาศและเสยง. 2549. รายงานประจ าป พ.ศ. 2548. กรมควบคมมลพษ, กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. กรงเทพฯ.

ส านกจดการคณภาพอากาศและเสยง. 2550. รายงานประจ าป พ.ศ. 2549. กรมควบคมมลพษ, กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. กรงเทพฯ.

ส านกจดการคณภาพอากาศและเสยง. 2551. รายงานประจ าป พ.ศ. 2550. กรมควบคมมลพษ, กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. กรงเทพฯ.

ส านกจดการคณภาพอากาศและเสยง. 2552. รายงานประจ าป พ.ศ. 2551. กรมควบคมมลพษ, กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. กรงเทพฯ.

ส านกส ารวจและวางแผนการใชทดน. 2547. พนทดนทมปญหาทางการเกษตร. กรมพฒนาทดน, กระทรวงเกษตรและสหกรณ. กรงเทพฯ. (เอกสารอดส าเนา)

องคการบรหารจดการกาซเรอนกระจก (องคการมหาชน). 2553. กาซเรอนกระจกและการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ.

แหลงทมา : http://www.tgo.or.th/index.php?option=com_content&task=section &id=5&Itemid=28

อนวฒน นทวฒนา. 2551. พนทคมครองทางทะเลในประเทศไทย : เปาหมายภายใตอนสญญาวาดวย ความหลากหลายทางชวภาพ ในป พ.ศ. 2553/2555. เอกสารเผยแพรล าดบท 35 ส านกอนรกษทรพยากรทางทะเลและชายฝง, กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. กรงเทพฯ.

Ison, S., Peake, S. and Wall, S. 2002. Environmental Issues and Policies. Prentice Hall: New Jersey, United States.

- 111 -

Tietenberg, Tom. 2001. Environmental Economics Policy. 3rd ed. Addison Wesley Longman, Inc.

The South China Sea. 2010. Marine Protected Areas in Thailand. แหลงทมา : http://www.southchinasea.org/maps/marine%20protect%20areas% 20in%20the%20Thailand.html

Tourism Authority of Thailand. 2010. Tourism statistics : Tourism statistics in Thailand 1998-2007. แหลงทมา : http://www2.tat.or.th/stat/web/static_index.php

World bank. 2006a. Strengthening Forest Law Enforcement and Governance: Strengthening a Systemic Constraint to Sustainable Development. Report No. 36638-GLB. Washington, DC. The World Bank.

World bank. 2006b. Thailand Environment Monitor 2006 : Marine and coastal resources. Bangkok.

World Bank. 2009. Data : Environment.

แหลงทมา : http://data.worldbank.org/topic/environment

World bank. 2010. Data : Thailand.

แหลงทมา : http://data.worldbank.org/country/thailand?display=defaut

รายงานการประเมนผลการด าเนนงานดานสงแวดลอมของประเทศไทย

ทปรกษา

นางนศากร โฆษตรตน

นายนพดล ธยะใจ

นายอภมข ตนตอาภากล

นางสรกล บรรพพงศ

จดท าโดย กลมงานตดตามประเมนผลนโยบายและแผน

กองตดตามประเมนผล

ส านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

ภาพประกอบ นายชาญวทย ทองสมฤทธ และนางสาวดวงรตน มกดมณ

ออกแบบปกและรปเลม นางสาวดวงรตน มกดมณ

การอางอง ส านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม, ๒๕๕๔. รายงาน

การประเมนผลการด าเนนงานดานสงแวดลอม. กรงเทพฯ. ๑๑๑ หนา.

ISBN 978-974-286-943-4

จ านวนพมพ ๓๐๐ เลม

จ านวนหนา ๑๑๑ หนา

พมพท บรษท เลคแอนดฟาวดเทน พรนตง จ ากด

โทรศพท ๐-๒๕๒๒-๖๑๔๕-๗ โทรสาร ๐-๒๙๗๐-๗๙๗๒

สงวนลขสทธตาม พ.ร.บ. ลขสทธ พ.ศ. ๒๕๓๗

โดยส านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม พ.ศ. ๒๕๕๔