9 wandelroutes in en om schinnenmedia.vvvzuidlimburg.nl/documents/vvvzl_schitterends...onthaasten...

9 Wandelroutes in en om SchinnenPrijs | € 0,50

Schitterend Schinnen

9 Wandelroutes

Onthaasten

Als wethouder houd ik vast aan regels en aan wettenAlles voor U, in het belang van onze gemeente SchinnenMaar dat zijn niet alleen de dingen waar ik me voor zal inzettenEr zijn andere mooie zaken voor U en mij te winnen,

Als wethouder in deze prachtige omgevingDoe ik mijn best om samen met U en onze naastenMogelijkheden te creëren voor rust, dankzij een prachtige wandelingDaarom voel ik me ook een beestje ‘de wethouder van onthaasten’.

Mijn dank gaat uit naar Landschapspark De Graven dat de aanleg van de routes mede heeftgefinancierd en naar de samenstellers en uitgever van deze gids: VVV Zuid-Limburg,Natuurmonumenten, IVN, Vereniging Historisch Schinnen en naar de omliggende gemeentenvoor hun medewerking en vooral naar de leden van de werkgroep Recreatie & Toerisme.

Ik wens u veel wandelgenot.

Jan Hermans,Wethouder

3

Met enige trots presenteren wij u de derde druk

van onze prachtige wandelgids. In deze gids

worden negen routes beschreven door dorpen en

platteland van Schinnen, met kleine stukjes door

Sittard-Geleen, Onderbanken en de Duitse

gemeente Selfkant.

Wie één van onze mooie wandelroutes bewandelt, krijgt op een schitterend presenteerblaadje aangeboden wat veel mensen onder tijdsdruk najagen. Ontspanning, beweging en fitness. Alleen, of met z’n tweeën of met de kinderen. Genieten van de natuur, van de mooie monumentale kastelen en andere panden, genieten van de boerderijen, de weilan-den, akkers en boomgaarden. En natuurlijk is er ook aandachtvoor het bijkomen in gezellige cafés en herbergen. InSchinnen hoort dat allemaal tot de aangenaam hoge kwaliteitvan het leven van alledag. Als wethouder ‘Onthaasten’ wil ikdeze inleiding graag afsluiten met een gedicht, dat ik hebgeschreven voor de opening van de gedichtenroute in 2012:

Welkom op de 9 wandelwegen in SchitterendSchinnen

Inhoudsopgave

Voorwoord

Gemeente Schinnen

Landschapspark de Graven

Route v/d kleine Kernen 16,6 km

Graaf Lambertroute 12,5 km

St. Rosaroute 16,3 km

Plateau Roth Route 11,5 km

Wanenbergroute 11,5 km

Danikerbergroute 6,5 km

Rengeloateroute 5 km

Panoramaroute 14,2 km

Beekdalroute 8 km

Natuurmonumenten

Heerlijke recepten uit Schinnen

Wandelen met een thema?

Colofon

Overzichtsplattegrond

gemeente Schinnen

9

8

7

6

5

4

3

2

1

2

4

6

8

16

22

28

34

40

50

58

70

48

80

82

86

87

Landschap Sweikhuizen

Meer informatie

T. 0900-555 9798 (€ 1,- p.g)

I. www.vvvzuidlimburg.nlE. [email protected]

4 Schitterend Schinnen 5

Schitterend SchinnenElke gewone dag is een dagje uit

In Schinnen treft u alle ingrediënten voor een afwisselend dagje uit: natuur,sport en spel, cultuur, lekker eten, folklore en monumenten. De gemeente ligtcentraal in de schitterende omgeving van het Geleenbeekdal, Stammenderbosen de Groenmetropool.

'Landschapspark de Graven' is één van de mooiste wandelgebieden van Zuid-Limburg. Diverse wandelroutes, zoals het Pieterpad, doorkruisen de wandelgebieden. De gemeenteSchinnen heeft meer dan 200 monumenten. Het bekende, elegante 17e-eeuwse Fabritiushuis,het indrukwekkende, eind 18e-eeuwse Kasteel Amstenrade met zijn unieke park en het oudeKasteel Terborgh met zijn huiveringwekkende Bokkenrijdersgeschiedenis zijn de moeite waard. In Kasteel Amstenrade geeft de gravin groepsrondleidingen op afspraak.

In Kasteel Doenrade kunt u heerlijk eten en comfortabel overnachten. De culinaire tradities vanSchinnen zijn befaamd. Moderne agrariërs laten zien hoe belangrijk een vitaal platteland isvoor deze culinaire tradities. Enkele restaurants bereiken grote culinaire hoogte met productenvan lokale agrariërs. In het pittoreske gehucht Thull kunt u bij de bierbrouwerij het brouwers-ambacht bekijken én het resultaat proeven.

Het oude ambacht kenmerkt ook Stroopfabriek Canisius waar al meer dan honderd jaar stroopwordt gestookt. Sweikhuizen heeft een bijzonder oud pruimenras: de ‘Sjweikeser rengeloate’,een variant van de Reine Claude en één van de lekkerste pruimen van Nederland.

Hoeve Krekelberg in Schinnen heeft niet alleen een natuurcamping, er wordt ook spelt verbouwd, een traditioneel graan dat alom bekend is in de regio. Bourgondisch Limburg is inSchinnen verbonden met een vitaal platteland, waar bezoekers en inwoners evenveel vangenieten, waar het leven van alledag voor veel mensen een dagje uit is.

Op pad in SchinnenSchitterend Schinnen

Kijk opwww.horeca-schinnen.nlvoor informatie omtrent horecagelegenheden langs de wandel-

routes.

76 Schitterend Schinnen

VVV Servicepunt Oirsbeek, Markt 20, 6438 HB Oirsbeek

VVV Limburg Winkel Sittard, Rosmolenstraat 2, 6131

HX Sittard-Geleen

T. 0900-555 9798 (€ 1,- p.g.), F. 043-601 6640

E. [email protected], I. www.vvvzuidlimburg.nl

De Limburg Winkels zijn dé informatie- en cadeau-

winkels van VVV Zuid-Limburg. De thema’s grenzeloze

regio, wellness, onbeschaamd genieten, op avontuur /

buiten zijn en indrukken verzamelen komen naar

voren in deze inspirerende winkels. De basisvoorzie-

ning informatieverstrekking staat natuurlijk voorop,

maar daarnaast vindt u ook een uitgebreid assorti-

ment met echte Limburgse streekproducten.

De doordachte inrichting, de sfeervolle uitstraling en

het uitgebreide assortiment laten de bezoekers kennis

maken met alles wat Zuid-Limburg en Schinnen in het

bijzonder te bieden heeft.

Landschapspark De Graven werkte van 1999t/m 2011 als samenwerkingsverband van degemeente Sittard-Geleen en Schinnen, delandbouwsector, de Provincie Limburg, hetWaterschap Roer en Overmaas en de natuur-organisaties. Vanaf 1 januari 2011 voertLandschapspark De Graven het speerpuntLandschap uit van de Regiovisie WestelijkeMijnstreek. Het werkgebied van De Gravenwerd daardoor verruimd tot de (buiten)ge-bieden van de gehele Westelijke Mijnstreek:de gemeenten Beek, Schinnen, Stein enSittard-Geleen. Per 7 november 2011 werdhiertoe formeel een nieuwe stichting op-gericht met de naam ‘Landschapspark DeGraven Westelijke Mijnstreek’. De taakstellingomvat de voorbereiding en uitvoering vaneen twaalftal projecten in de WestelijkeMijnstreek. De stichting draagt bij aan de realisatie van nieuwe natuur en aan een

duurzame balans tussen rood en groen, tussen bebouwd terrein en buitengebied. Zij versterkt de kwaliteit van de groene ruimte in de buitengebieden, voorziet in de recreatievebehoeften van de inwoners en versterkt deecologische structuur. Op deze manier kwamen reeds tal van projecten tot stand. De realisatie van het project BeekdalenSchinnen, de Kakkert, de aanleg van hetnatuurtransferium Sweikhuizen en het natuur-transferium Biesenhof zijn voorbeelden vanprojecten die in Schinnen zijn gerealiseerd.Momenteel wordt gewerkt aan o.a. de verdere ontwikkeling van het dal van deGeleenbeek.

Gehuisvest in de voormalige steenfabriek Plinthos,

centrum voor natuur, educatie en zorg.

Daniken 1, 6174 RA Schinnen, T. 046-436 1548,

E. [email protected], I. www.degraven.nl

VVV Zuid-Limburg

Landschap Sweikhuizen

Landschapspark De GravenWestelijke MijnstreekMensen waarderen het buitengebied steeds meer. Die waardering gaat verder dan het eigen belang: toeristen, recreanten, agrarische ondernemers, projectontwikkelaars, natuurbe-schermers en gemeenten vinden elkaar ondanks hun soms tegengestelde interesses. Bredegroepen van de bevolking zien in dat het buitengebied van levensbelang is voor economie,voedselvoorziening, cultuur en recreatie van iedereen. Samenwerking tussen verschillendepartijen biedt nu dan ook perspectief op duurzame, gezamenlijk gedragen oplossingen.

6

zie kaart pag. 87

13

zie kaart pag. 87


> Route van de kleine Kernen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Route in 2 delen Opmerking > Route is geschikt voor mindervaliden (met uitzondering van deel door knotbomenbos).Start > Kasteel Doenrade; Limpensweg 20, 6439 BE DoenradeDuur > ca. 5 uur Lengte > ca. 16,5 kilometer (zuidelijk deel: 9 km, noordelijk deel 7,5 km)Routeaanduiding > paaltjes met zwart gekleurde ringVermelding op VVV-wandelkaart Grensmaasvallei > route SC01

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Deze route voert door een nauwelijks ontdekt stukje Limburg vol bossen, adembenemendevergezichten tot diep in Duitsland, lieflijke beekdalen en eeuwenoud akkerland. De routebrengt u langs dorpen en gehuchten met sprookjesachtige namen als Etzenrade, Bingelrade,Doenrade, Quabeek, Merkelbeek en Jabeek. De route bestaat uit twee delen. U kunt beidedelen samen in ongeveer 5 uur lopen. U kunt ook één van beide delen lopen.

1

2

3

4

56

7

8

10

13

14

11

H

H

H

H

H

H

9

12

O

H

start

startdeel 2

OH

N580

L410

N580

B56

Rodebach

D u i t s l a n d

Wildpark

De

Bisschop

Op de

Knolberg

KLEIN

DO

ENRA

DERW

EG

VIELDER-WEG

VIELW

IEGEL

RADER

-

STRA

AT

KRU

IS-

STRA

ATRO

ERW

EG

GRACHT-STRAAT

ETZENRADERSTRAAT

EIND-STRAAT

DO

RPST

RAAT

VEEST

RAAT

MO

LEN

-W

EG

VIJFZILLEN-WEG

GREYER

TWEGHULT

ERW

EG

OP ‘T VOGELKE

WAANDER

WEG

ZWAR

TE G

RAAF

ETZENRADERWEG

ROER

MO

LEN

E TZENRADE

MAASTRICH

TE

RWEG

MOLT

W

EG

GRACHTWEG

BOSW

EG

MAASTRICHTERWEG

BELENW

EG

DORPSSTRAAT

CLOUSERW

EG

GROENHAAGWEG

Klein Doenrade

Viel

Etzenrade

Oirsbeek

Merkelbeek

Süsterseel

JabeekHillensberg

Doenrade

Bingelrade

Wehr

BRUNSSUM

Route 1 > Route van de kleine Kernen

Landschap Doenrade

1route

een stuk bos. Men begon beneden bij het dorp, dat gewoonlijk in een dal bij een waterlooplag. Hoger op de helling werd zelden gebouwd. Bij hevige regenval komt het voor dat goede,vruchtbare grond wegspoelt en de paden en wegen beneden in het dal ermee bedolven worden.

> Vervolg het weggetje en sla na ongeveer 200 meter linksaf.

De WandererDe oude naam van dit gebied is de Wanderer. In de bosrand zitten bosuilen. Ze leven onop-vallend, u zult er niet snel één zien. Ze zijn ’s nachts actief en kunnen zelfs bij weinig maanlichtgoed zien. Bosuilen hebben een voorkeur voor loofbossen en oude bomen. Van daaruit speu-ren de uilen naar hun prooi. In één van de bospercelen broeden buizerds. Zowel vossen alsdassen komen in dit gebied voor.

> Vervolg de weg. Deze weg is na de ruilverkaveling aangelegd. Voor de ruilverkaveling washier een veldweg. Ga beneden aan de splitsing rechts. Na een paar honderd meter komt u bijeen bos. Neem het pad naar rechts, het bos in.

Kasteel Doenrade met hotel, restaurant en terrasKasteel Doenrade ligt in een adembenemend mooie omgeving. Het 16e-eeuwse kasteel (verbouwd in de 18e eeuw) is in gebruik als hotel-restaurant, u kunt er slapen, eten en ietsdrinken. Het kasteel ligt knus tussen zijn hoeven, die nog steeds als boerenbedrijf in gebruikzijn. De combinatie van een kasteel met een boerenhoeve als voorburcht is typisch voor Zuid-Limburg. Bij Kasteel Doenrade kunt u nog een goede indruk krijgen van het sociaal-economi-sche leven op dergelijke plekken. Bij de kasteelboerderij staan twee oude linden, ook wel ‘liefdesboom’ genoemd vanwege het hartvormig blad. Linden kunnen 250 jaar oud worden en 30 meter hoog. Het hout is zacht en poreus, goed voor houtsnijwerk. Het dorp Doenrade is oud, vermoedelijk uit de 12e eeuw. Het ligt ongeveer 300 meter ten noorden van KasteelDoenrade. De kerk van Doenrade is uit de tweede helft van de 19e eeuw.

Route • deel 1. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

> Loop vanaf het kasteel de weg op, ga op het eind rechtsaf en neem de eerste weg links,de Groenhaagweg. Steek 100 meter na binnenkomst van het dorp Merkelbeek bij de eerstesplitsing rechtdoor over en loop de Maastrichterweg in. U kunt ook even het dorp inlopen.

MerkelbeekDe oude dorpskern heet Douvergenhout. Merkelbeek is de naam van het beekje dat (moeilijkherkenbaar) door het dorp stroomt. De neogotische kerk is uit de tweede helft van de 19eeeuw en in 1935 uitgebreid. In de tuin van het verlaten klooster staat een Mariagrot uit 1887die vanaf het begin veel pelgrims trok.

> Vervolg de route, als u Merkelbeek uitloopt, gaat u via de Maastrichterweg naar hetMaastrichterstraatje (kiezelpad).

Het Maastrichterstraatje en Limburgse graften Langs het Maastrichterstraatje staan fruitbomen. Eén van de bomen heeft een nestkast voor de steenuil. De perceelscheiding van meidorenhagen is typisch voor Limburg. De waterpoelenen graften zijn voor het waterbeheer en erosiebestrijding en horen al eeuwenlang bij hetLimburgse landschap. Graften bieden ook een woon- of schuilplaats aan wild (dassen, martersen vogels). Het zijn in feite oude bosranden die men heeft laten staan bij het ontginnen van

10 Schitterend Schinnen 11

Holle weg Doenrade


1

2

4

3

Route • deel 2. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

> Loop rechtdoor het dorp weer uit. Neem na 300 meter het pad naar links. Aan het eindvan het pad komt u op de Maastrichterweg. Ga naar rechts.

Vliegend hertMet een beetje geluk ziet u in deze holle weg een vliegend hert: de grootste kever inNederland. De larven leven van dood eikenhout, volwassen kevers van sap uit wondjes instammen en takken van oude eiken.

> Voor de tunnel rechts, vervolgens naar links, steek de provinciale weg over. U komt in Etzenrade.

Etzenrade Het gehucht Etzenrade heeft een aantrekkelijk streekmuseum: de Etzenraderhoeve. Hetmuseum ligt in een rustieke omgeving. De hoeve en de watermolen bestonden al rond 1600maar zijn mogelijk veel ouder. Door oorlogshandelingen werden rond 1702 nogal wat boerde-rijen en mogelijk ook het kasteel Etzenrade ernstig vernield of beschadigd. Bewoners vluchttennaar Brunssum. De huidige hoeve is uit het begin van de 18e eeuw. Het museum bevindt zichin het oudste gedeelte van de hoeve.

13

Het KnotbomenbosIn dit bos staan statige beuken. De wilde kers is aangeplant. Ook tamme kastanjes komen hiervoor. Aan het eind van het bos staan knotbomen, ze leverden aanmaakhout voor de bakovensen stutten voor fruitbomen. Deze bomen zijn al jaren niet meer geknot. Ze worden langzaamtopzwaar en zullen afbreken. De grote kuilen in het bos zijn grindgaten. Boeren gebruikten datgrind voor de verharding van veldwegen.

> De grote kuilen in het bos zijn grindgaten en uiteraard minder geschikt voor mindervaliden.

> Vervolg uw weg over het pad door het bos. Als u aan de bosrand komt, is er een T-splitsing. Ga naar rechts naar het uitzichtpunt.

Vergezicht tot in DuitslandDe bosrand op de achtergrond is het stroomgebied van de Rode Beek en de grens metDuitsland. De Rode Beek is grotendeels weer in natuurlijke staat teruggebracht en zoekt mean-derend een weg door haar dal. De windmolens staan op Duits grondgebied. Rechts ziet u deBrunssummerheide en in het midden de bossen van Schinveld.

> Volg de weg verder omhoog, Bingelrade ligt links van u. Ga bij de verharde weg rechts af,de Geerstraat in. Loop verder, rechts aanhoudend, over deze weg tot aan de eerste huizenvan Merkelbeek, ga dan naar links, u loopt door een dal. Bij de T-splitsing links.

Droogdal met waterbassinDit is één van de vele droogdalen in dit gebied. Droogdalen ontstonden aan het eind van delaatste ijstijd. Waar de zon scheen, smolt het ijs als eerste. Die kant had daardoor het meest telijden van erosie. In de graften aan de rechterkant komen levendbarende hagedissen voor.Verderop ligt rechts van de weg één van de waterbassins die enkele jaren geleden zijn aan-gelegd om het water op te vangen dat na stortbuien van de heuvels afstroomt.

> Als u de hele route wilt wandelen, loopt u bij het kruispunt aan de rand van Bingelrade(Dorpsstraat/Greyertweg) rechtdoor, anders slaat u linksaf. U bent dan in Bingelrade, zie punt 14 van deze route.



Natuur in Schinnen

5

6

7

8

9

Essen en dassenIn deze holle weg bij Jabeek treffen we zeer veel opgaande essen aan. Deze bomen werdenvroeger veel geplant door boeren vanwege het harde hout. Takken werden gebruikt voorbezemstelen en dergelijke. De gaten langs deze holle weg zijn de pijpen van dassenholen. De das is het grootste roofdier in Nederland.

> De weg gaat omhoog tot u bij een uitzichtpunt komt met twee forse populieren. Volg de weg.

Bingelrade Bingelrade is een dorp met lintbebouwing langs een aantal wegen. Het dorp heeft vier afzon-derlijke kernen: Bingelrade, Quabeek, Raath en Viel. Het negentiende-eeuwse landhuis inRaath staat op de plek van het vroegere Kasteel Raath. De Lambertuskerk uit 1935 is neogo-tisch met art-deco elementen in de westkant. Een ‘rade’ (ook ‘rode en ‘rath’) is een in demiddeleeuwen open gekapte en ontgonnen plek in een bos.

> Neem in Bingelrade de 2e weg rechts, loop langs kasteel ‘Raath’. De 2e weg rechts is deDorpsstraat, hier komt de korte route (zie punt 8) erbij. Loop langs de kerk. Neem de wegnaar links, de Wiegelraderstraat, en blijf deze weg volgen. Ga bij de Schutterij rechtdoor,Doenrade in. Neem de 1e weg links, de Zwarte Graaf, dan de 2e weg links, de Beekstraat. Ga aan het eind naar rechts en dan weer naar links. Buiten de bebouwde kom ligt aan derechterkant weer Kasteel Doenrade.

15

> Loop door Etzenrade heen. Neem na ongeveer 300 meter de weg naar rechts (Molenweg)en loop langs de Roermolen door naar de beek.

Kastanjelaantje en Rode BeekDe bomen in dit laantje zijn wilde kastanjes. U bent nu in het stroomgebied van de RodeBeek. Het is zeer moerassig gebied. Al het water uit de hoger gelegen landbouwgronden komthier samen. De moerasjes raken begroeid, er is sprake van ‘verlanding’. Dit gebied werd vroe-ger ook ‘Het Broek’ genoemd, de oude naam voor moerassig gebied. (Kasteel Hoensbroek is inmoerassig gebied gebouwd.) Rond 1900 liep het Broek door tot achter Schinveld en ging daarover in een zeer groot moeras- en vengebied, het Leiffender Ven.

> Steek de beek over en u komt bij de grens met Duitsland. Sla bij de T-splitsing linksaf enbij de volgende T-splitsing weer linksaf, steek de beek weer over en loop richting Jabeek. Bij de grens kunt u bij de Etzenrader Mühle terecht voor een hapje en een drankje.

SteenuilenRechts en links ziet u weer kleine moerasgebieden. Rechts is een laan van knotwilgen. Vogels, onder andere steenuilen, nestelen graag in deze bomen.

> Aan het eind van deze weg liggen de eerste huizen van Jabeek. Loop naar rechts het dorpbinnen.

JabeekHet kunstenaarsdorp Jabeek is een goed bewaard geheim. De naam Jabeek is een verbasteringvan Quabeek, het beekje dat ondergronds door het dorp loopt. Jabeek was tot 1982 de kleinste gemeente van Nederland. Er is een echte Cuyperskerk, de H. Gertrudiskerk. Het dorpheeft verder veel monumenten en boerderijen. Enkele boerderijen zijn met een ondergrondsgangenstelsel met elkaar verbonden. De bossen en Rode Beek van Jabeek vormen een indruk-wekkend natuurgebied. Er liggen nog enkele monumentale watermolens.

> Loop door tot de Dorpstraat, ga links richting Bingelrade. Vervolgens de tweede naar links (= Eindstraat). Na de bocht in de weg naar rechts, de eerste weg links nemen tussenhuisnummers 15 en 17 (= Grachtstraat). Ga deze holle weg omhoog, rechtsaf onder de tunnel door de Merkelbekerweg in.



Landschap Doenrade

10

11

13

14


> Graaf Lambertroute. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Route in twee delenStart > Parkeerplaats Hagendorenweg, Amstenrade (tegenover Kasteel Amstenrade) Duur > ca. 3 uurLengte > ca. 12,5 kmRouteaanduiding > paaltjes met wit gekleurde ringVermelding op VVV-wandelkaart Grensmaasvallei > route SC02

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Deze route is genoemd naar de in 2007 onverwacht overleden Nederlandse diplomaatLambert, graaf d’Ansembourg, in Amstenrade kortweg ‘der graaf’ genoemd.

De route begint bij de voor Nederland ongekende pracht van kasteel Amstenrade en voertlangs lanen en dorpen die vol zijn van Limburgse cultuur en geschiedenis, langs natuur, weiland en akkers, langs lage beekdalen en hooggelegen vergezichten. De route is in tweedelen. U kunt in de plaats Merkelbeek afslaan naar het beginpunt bij Kasteel Amstenrade.

5

2

3

4

H

H

H

H

H

O

H

H

H

6

7

1 start

N581

N582

N276

N298

N580

De

Bisschop

Op de

KnolbergKEM

KENSW

EG

LIM

IETW

EG

LIMIETW

EG

HULT

ERW

EG

KAMPGATS

HOUTSTRAAT

STEENWEG

MISWEG

OUDE MISWEG

MOLENWEG

HO

LTE

RW

EG

JULIANASTRAAT

AKK

E RW

EG

HAG

ENDO

REN

WEG

KLOO

STERSTRAAT

HOMMERTER ALLEE

MGR. MANNENSSTRAAT

PR

OV

INC

IALEWEG

Klein Doenrade

Viel

Oirsbeek

Amstenrade

Merkelbeek

Vaesrade

Doenrade

Bingelrade

HEERLEN

Route 2 > Graaf Lambertroute

Kasteel Amstenrade

2route

19

Kasteel AmstenradeDe Hommerter Allee is de oude oprijlaan van Kasteel Amstenrade. Het kasteel wordtbewoond door de familie d’Ansembourg. De internationale uitstraling van het gebouw en defamilie geven het geheel een bijzonder aura. Het kasteel is het mooiste voorbeeld van neo-classicisme in Nederland. De achttiende-eeuwse architect Digneffe tekende een symmetrischgebouw, maar zijn plan is niet helemaal uitgevoerd, wat de bijzondere L-vorm verklaart. Al in de 12e eeuw lag hier een burcht. Vanaf 1350 was dit het woonhuis van de familie Huynvan Amstenraed, later van de prinsen De Ligne. Charles Joseph De Ligne, de ‘Grand Seigneur’,diplomaat, veldheer, filosoof en essayist moest het kasteel verkopen wegens schulden. De nieuwe eigenaar, Nicolaas Willems, die carrière maakte aan het hof van de Luikse Prins-bisschop, liet het huidige kasteel bouwen. Via vererving en huwelijk kwam het in bezit van defamilie d’Ansembourg. Deze begon met de aanleg van het kasteelpark in Engelse landschaps-stijl. De oranjerie is nu onderdeel van een tuincentrum. Boven in het park ligt de Kloes, eengrot uit mergelsteen en veldbrandsteen, onderdeel van de Engelse landschapstuin. De circa 65 soorten bomen maken een bezoek aan het kasteelpark meer dan de moeite waard.

Route • deel 1. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

> Ga vanaf de Hagendorenweg rechtsaf de Allee in. Ga meteen links de Hommerter Allee in richting Nuth. Loop over de Hommerter Allee en ga bij de vijfde kruising naar rechts, deLimietweg in.

ZomereikenOp de Limietweg heeft u een mooi vergezicht op de kerk van Puth. Langs deze weg staanzomereiken.

> Vervolg de Limietweg en loop door de Schoolstraat tot aan de Dorpstraat. Ga hier links tot in het centrum van Oirsbeek. Ga dan via de markt (en langs de Schepenbank) naar deRaadhuisstraat tot aan Romenkamp. Ga hier rechtsaf en meteen linksaf de Molenweg in richting de ‘Janssenmeule’.


OirsbeekDoor de Grachtstraat in Oirsbeek stroomt een ondergrondse beek, de Vloot. Het woord ‘Oir’komt waarschijnlijk van de ijzerhoudende grond in deze buurt. De kerk in het centrum is oor-spronkelijk uit de 13e of 14e eeuw en is in 1953 herbouwd naar een ontwerp van Peutz. Detoren is uit 1514. In de Schepenbank werd vroeger recht gesproken. Enkele van de geruchtma-kendste veroordelingen van de bokkenrijders hebben in dit gebouw plaatsgevonden. Onder deSchepenbank is nog een Romeinse waterput. Het bronzen beeld op de markt herinnert aan dezelfstandige gemeente Oirsbeek. De Fatimagrot in de omgeving van de Janssenmolen aan deBoompjesweg is in 1946 gebouwd in één van de holle wegen van Oirsbeek uit dankbaarheiddat Oirsbeek gespaard is gebleven tijdens de Tweede Wereldoorlog. De ‘Janssenmeule’ uit1878 (bovenkruier met stenen romp) is in 2011 door Stichting Limburgs Landschap gekocht engerestaureerd. Hier wordt tegenwoordig onder andere het spelt gemaald dat in de regio wordtverbouwd.

> Bij de ‘Janssenmeule’ gaat u naar rechts de Provincialeweg Zuid op.Steek deze over en sla vervolgens de eerste weg in naar links, de Hulterweg.

PanoramaAls u de Hulterweg omhoog heeft gelopen, kunt u even rusten en genieten van het uitzichtnaar alle streken.

> Loop verder over de Hulterweg, onder de Provincialeweg Noord door naar Merkelbeek ensla via het Plein rechtsaf de Houtstraat in. Sla linksaf de misweg in om de gehele route telopen. Vervolgens gaat u over de Steenweg. Loop rechtdoor op de steenweg voor deel éénvan de route. Tegenover Eetcafé Smeets gaat u naar rechts en aan het einde van de weglinks. Deze weg blijft u volgen tot u weer in Amstenrade bent.

MerkelbeekDe oude dorpskern heet Douvergenhout. Merkelbeek is de naam van het beekje dat (moeilijkherkenbaar) door het dorp stroomt. De neogotische kerk is gebouwd in de jaren 1876-1878naar plannen van Joh. Kayser en in 1935 uitgebreid. In de tuin van het verlaten klooster staateen Mariagrot uit 1887 die vanaf het begin veel pelgrims trok.


1

2

3

5

4

Route • deel 2. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

> Als u alleen deel 2 wilt lopen, neem dan bij Kasteel Amstenrade de Kemkensweg naar hetnoorden, via de Holterweg tot in Merkelbeek. De Holterweg gaat over in de Amstenrader-weg, u bevindt zich nu in Merkelbeek. Vervolgens slaat u rechtsaf de Maarweg in. Aan heteinde van deze straat gaat u linksaf de Steenweg in. Ga rechtsaf bij de Misweg, die in noord-oostelijke richting het dorp verlaat. Neem de eerste weg naar rechts, de Oude Misweg.

Lindebomen, meidoorn en nog veel meerOp de Misweg wandelt u tussen de lindebomen. In de verte ziet u de grote indoor-skibaan opde voormalige mijnberg en het windmolenpark in Duitsland. De Oude Misweg is een verhardeholle weg. In de berm vindt u een eikenhaagbeuk, vlierbes, veldesdoorn en meidoorn.

> Ga bij de T-splitsing naar links. Rechts staat een veldkruis met rustbank. De Julianastraat,waardoor u nu loopt, ligt in het oude beekdal van de Quabeek. Ga bij de volgende T-splitsing naar rechts en bij het kruispunt weer naar rechts. Vervolg uw weg over deVogelsvalderenweg en steek schuin rechts het kruispunt over op de Mgr. Mannensstraat.Neem vervolgens de eerste weg links naar de Akkerweg, onder de brug door naar links.

Bos en wei, oude steenberg, futuristische vergezichtenLangs de Akkerweg staan winter- en zomereiken. Voor de tunnel staan essen. De bosschagesvan verschillende loofbomen eindigen in grote weilanden. Vanaf de Hagendorenweg ziet u demoderne constructies van de zendmast van Afnorth (NAVO) en de overdekte skibaan. Verderziet u de watertoren van Vrieheide, diverse kerktorens en de oude steenbergen van Duitsesteenkoolmijnen.

> Op het einde van de Akkerweg neemt u rechtsaf het voetpad (evenwijdig aan afrastering)en blijf dit pad volgen tot aan de verharde weg. Ga hier naar links en loop de Hagendoren-weg naar beneden tot u weer aankomt bij Kasteel Amstenrade.


Hagerweg 20, 6438 BL Oirsbeek

T. 046-442 2044, F. 046-442 3973

E. [email protected]

I. www.highchaparral.nl

De centraal gelegen camping is een unieke

uitvalsbasis om Limburg te ontdekken.

High Chaparral is kleinschalig en niet aangesloten

bij grote ketens, waardoor gezelligheid en échte

gastvrijheid nog met hoofdletters geschreven worden.

Er worden volop activiteiten voor jong en oud geor-

ganiseerd. En natuurlijk is wifi aanwezig en zijn huis-

dieren welkom. Kortom een gezellige familiecamping

met moderne voorzieningen!

Camping High Chaparral


10

zie kaart pag. 87

‘Janssenmeule’Steenweg 6, 6447 BP Merkelbeek, T. 046-442 1284

F. 046-442 5648, E. [email protected]

I. www.gastronomie-smeets.com

Kwaliteit voor een dorpse prijs! Mogelijkheid voor koffie

en speciale (wandel)kaart op ons semi-overdekt terras.

Ontdek onze kaart met lekkere broodjes en salades.

We gebruiken zoveel mogelijk groenten uit eigen tuin.

Daarnaast werken we met seizoens - en streekgebon-

den (slowfood)ingrediënten.

We zijn rolstoeltoegankelijk en we beschikken over

een aparte rookruimte. U bent van harte welkom!

Gastronomie Smeets - Eetcafé Au Jardin des Charpentiers14

zie kaart pag. 87

6

7


Recreëren in de natuur

1

2

3

4

5

H

H

H

H

H

start

N276

N580

Wanen-

berg

Lippenberg

Het

Hoge Roth

EECKERWEG

KOLLEN

BERG

LAHRSTRAAT

DUUSTER

GATS

LAHRWEG

SITTARDERGATS

KATT

ENBE

RG

BINGELRADER-STRAßE

MIC

HA

EL-

STRA

ßE

PUTSTRAAT

WEG

BE

RG

STR

AßE

KERK

ST

RAAT

BEKKERVELD-

Klein Doenrade

Viel

Windraak

Munstergeleen

Puth Oirsbeek

Hillensberg

Doenrade

Wehr

SITTARD

Route 3 > St. Rosaroute

3route

> St. Rosaroute. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Start > Parkeerplaats Gemeenschapshuis Streektrefcentrum in Doenrade Duur > ca. 5 uurLengte > ca. 16,5 kmRouteaanduiding > paaltjes met grijs gekleurde ringVermelding op VVV-wandelkaart Grensmaasvallei > route SC03

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Deze wandeling voert door prachtige natuurgebieden langs het mooie, oude vestingstadjeSittard en het schilderachtige Duitse plaatsje Hillensberg. De geologische breuklijn tussen het Zuid-Limburgse heuvelland en het middenterras van de Maas is goed te zien. U passeerthet grootste reservaat in Nederland voor de korenwolf, een bedreigde hamstersoort, en depelgrimskapel van Sint Rosa. De route voert van het plateau van Doenrade (ca. 105 meterboven NAP) naar Sittard (45 meter boven NAP). Ook een bezoek aan het historischeStadscentrum van Sittard is mogelijk via deze route.

Sint Rosa en het oude vestingstadje SittardSinds 1671 staat er op het hoogste punt van Sittard, de Kollenberg, een kapel gewijd aan Sint Rosa. De aanleiding was een ‘pestepidemie’, vlak na de in Sittard uitbundig gevierde zalig-verklaring van de dominicanes Rosa van Lima. De ‘pest’ was vermoedelijk een dysenterie-epidemie. Er waren zeer veel slachtoffers. De Sittardenaren beloofden dat ze, als de epidemiezou ophouden, een kapel voor Sint Rosa zouden bouwen en haar naamdag op 30 augustuselk jaar zouden vieren met een plechtige processie. Sindsdien staat de maand augustus inSittard in het teken van Sint Rosa met als drukbezocht hoogtepunt de Sint Rosaprocessie opde laatste zondag in augustus naar de kapel op de Kollenberg. Meestal lopen er meer dan duizend pelgrims mee, zowel uit Sittard als van verre.

Sittard koestert relieken van Sint Rosa in reliekhouders in verschillende kerken. Het zijnprachtige voorbeelden van 17e eeuwse zilversmeedkunst. Het historische centrum van Sittardheeft een prachtige markt, veel oude, smalle vestingstadhuizen en gezellige cafés.

25

Holle wegen: bijzondere planten en dierenDe Sittarder Gats is een holle weg. Holle wegen zijn door erosie en betreding uitgesletenpaden. Het bijzondere microklimaat en de grote verschillen in milieu (droog, nat, zon, schaduwen verschillende grondsoorten) zorgen voor een grote variatie aan bijzondere plantensoorten:slanke sleutelbloem, gevlekte aronskelk, bosanemoon en muskuskruid. U ziet ook klimplantenals bosrank en klimop. In de Sittarder Gats vallen de vele knotbomen op. Boeren gebruiktenhet snoeihout vroeger voor verschillende doelen. De holle bomen, steile hellingen en rust zijnideaal voor uilen, vleermuizen, dassen en zangvogels. De gaten langs de weg zijn dassenholen.Als u goed kijkt, ziet u de wissels (paadjes) waar dieren de weg oversteken. Na hevige regen-buien ziet u het resultaat van erosie: de löss ligt centimeters dik op de weg.

> Sla vanaf de parkeerplaats de Sittarder Gats in en volg deze weg tot 100m achter het bos.Hier gaat u rechtsaf over de akkerrand, tot aan de weg linksaf.

De korenwolf in hamsterreservaten In het lagere deel van het plateau bij de Akerweg vindt u het belangrijkste hamsterreservaatvan Zuid-Limburg. Hamsterreservaten zijn landbouwgebieden waar wilde hamsters, beterbekend onder hun Limburgse naam ‘korenwolven’, leven. Ecologische verbindingszones tussende reservaten vergroten het leefgebied van de korenwolf. Elke korenwolf woont in een eigen stelsel van gangen: de burcht. Tijdens zijn winterslaap is de uitgang, een valpijp, dichtgemaakt.Tussendoor eet hij van zijn wintervoorraad. Korenwolven zijn vlijtige hamsteraars: in éénburcht is ooit 65 kilogram graan gevonden, maar meestal hamsteren ze ongeveer 35 kilogram.In april komt de korenwolf weer boven de grond en gaat weer hamsteren.

Het hamsterreservaat wordt ook zeer gewaardeerd door akkervogels zoals de veldleeuwerik ende patrijs. Grauwe gorzen, geelgorzen, kneutjes en kepen fourageren hier soms met tientallentegelijk. Hier kunt u ook, met enig geluk, een kwartel horen slaan.

> De route vervolgt over de Eeckerweg en Kollenberg naar de Sint Rosakapel en een bezoekje aan het historische stadscentrum van Sittard. Heen en terug is dit niet meer dan 2 kilometer. Ga dan tegenover de kapel naar rechts, naar het pittoreske Duitse plaatsjeHillensberg.



Sint Rosa Kapel, Sittard

1

2

3

Kollenberg

HillensbergHillensberg is een bergdorpje in de Duitse Selfkant. De prachtige vergezichten naar hetMaasdal verhullen dat het maar om een bescheiden berg gaat: 100 meter hoog. De St. Michaelskerk is één van de oudste religieuze gebouwen in de regio, wat onder andereblijkt uit het bouwmateriaal: mergel, veldsteen en zelfs resten van Romeinse dakpannen.

> Loop in Hillensberg bergaf over de Bergstraße en ga na 200 meter rechtsaf, de Bingelrade-straße in. Ga op het einde naar rechts, steek de weg over. Via de Kattenberg en de Kerkstraatkomt u weer aan bij het startpunt in Doenrade.

27

> Vervolg de route over het pad Duustergats tot de T-splitsing, dan rechtsaf over deLahrweg. Ga 50 meter voorbij de bebouwde kom rechtsaf en de 1e weg links.

De Feldbiss: de aarde beweegtDe helling langs het plateau van Doenrade is een geologische breuklijn, de Feldbiss. Dit is eenbreuk in de aardkost. De breuk loopt hier in de richting NW - ZO. Het gebied ten noordenhiervan is de afgelopen twee miljoen jaar 200 meter gedaald (de Roerslenk), terwijl het gebiedin het zuiden steeg (de Limburgse heuvels). Rivieren sleten de dalen uit, de meegevoerde aardewerd in het lage gebied neergelegd zodat het vlak werd. Het resultaat kunt u hier goed zien.Elk jaar beweegt de breuk 0,1 millimeter. In 2000 jaar is dat 20 centimeter. In 1992 was er indeze streek een aardbeving met een kracht van 5,8 op de schaal van Richter. Schoorstenenbraken af, voorraadblikken in kelders vielen van de schappen.

> Neem de 2e weg naar links, de 1e naar rechts en ga rechtdoor naar Hillensberg. Volg in Hillensberg de verharde weg rechts ga weer naar rechts langs het Bürgerhaus tot aan de splitsing. Ga dan linksaf.



Historische Markt Sittard

5

4

Kerkstraat 23, 6439 AN Doenrade

T. 046-442 1875


I. www.gasteriedobbelsteyn.nl

De gasterie is gelegen in het pittoreske Doenrade. Dit

typisch Zuid-Limburgse dorpje is centraal gelegen aan

de Schinnense wandelroutes en het alom bekende

fietsknooppuntensysteem. Eenmaal aangekomen is het

goed toeven. Genieten dus in Schitterend Schinnen!’

Gasterie Dobbelsteyn Doenrade 8

zie kaart pag. 87


> Plateau Roth Route. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Start > Kasteel Doenrade, Limpensweg 20, 6439 BE DoenradeDuur > ca. 2,5 uurLengte > ca. 11,5 kmRouteaanduiding > paaltjes met rood gekleurde ringVermelding op VVV-wandelkaart Grensmaasvallei > route SC04

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

De Plateau Roth Route voert u door een stukje Limburg met een heel eigen karakter.Verscholen in de plooien van de plateaus vindt u deftige monumenten naast herinneringenaan de gruwelijke tijd van de Bokkenrijders; liefdevol gekoesterde natuur naast spectaculaireindustrie. Oude dorpjes en ongekend ruime vergezichten vormen het onvergetelijke decorvan deze route.

1

2

3

4

56

7 H

H

H

H

H

H

H

H

H

O

start

N276

N580

Wanen-

berg

Lippenberg

Lippenberg

Honds- kerk

Het

Hoge Roth

WINDRAAK

SITTARDERGATS

SITTARDER-

GATSKE

SITTARDERW

EG KLOOSTERWEG

BOTKUILWEG

SITTA

RDER

WEG

WANENBERG

DAALWEG

ROO

TSW

EG

PUTHO

NDERSTE

SCHO

LTISSEN H

OLEN

WEG

WOLFH

AGEN

KÖLLERST

RAAT

BEU

KEN

BERG

BEU

KEN

BERG

AKER-

WEG

BOO

MPJ

ESW

EG

OP DE GRAAF

CLOUSE

RWEG

BEEK-

KLUISSTRAATSTRAAT

ZWAR

TE G

RAAF

KLE IND

OEN

RADERW

EG

HONDSKERK

SITTAR

DER

WE

G

STEE

NSTRA

AT

KERK

ST

RAAT

WIN

DRAAK

Klein Doenrade

Wolfhagen

Windraak

Munstergeleen

Puth

SchinnenOirsbeek

Hillensberg

Doenrade

Route 4 > Plateau Roth Route

Kasteel Doenrade

4route

Het is voor velen een vertrouwde plek om te bidden, tot rust te komen of om een kaarsje opte steken.

> U bent nu bij de dorpsrand van Oirsbeek. Neem de eerste weg rechts en loop deze uit. Sla rechts af en na 30 meter links aanhouden en loop over deze weg het dorp uit.

Het Ketelenbosje, erosie en graftenDoor erosie op de grens van het plateau en het dal Wolfhagen is een pakket löss weg-gespoeld, waardoor een sterk kiezelhoudende ondergrond aan de oppervlakte kwam in het zogenaamde ‘Ketelenbosje’. De bewoners van Oirsbeek en Schinnen gebruikten in het verleden deze kiezel om kuilen in de wegen op te vullen. In de helling aan de rechterzijde vande weg ligt een waardevolle graft. Graften horen al eeuwenlang bij het Limburgse landschap. Ze houden niet alleen erosie tegen, ze bieden ook een woon- of schuilplaats voor wild (dassen,marters, vogels, enz.). De graften zijn in feite oude bosranden die men heeft laten staan toenmen een stuk bos ging ontginnen. Men begon beneden, dicht bij het dorp dat gewoonlijk ineen dal bij een waterloop lag. Hoger op de helling werd zelden gebouwd. Sommige graftenzijn beschermd of liggen in natuurreservaten. Ze vertragen de afvoer van het hemelwater. Bij hevige regenval komt het voor dat goede, vruchtbare grond wegspoelt en de paden enwegen beneden in het dal ermee bedolven worden.

> Vervolg de weg tot bij de eerste huizen van Schinnen (buurtschap Wolfhagen).

31

Kasteel Doenrade met hotel, restaurant en terrasDoenrade is een oud dorp, vermoedelijk al uit de 12e eeuw. De kerk van Doenrade is uit detweede helft van de negentiende eeuw. Ongeveer 300 meter ten zuiden van het dorp ligtkasteel Doenrade in een adembenemend mooie omgeving. Het 16e-eeuwse kasteel (verbouwdin de 18e eeuw) is in gebruik als hotel-restaurant, u kunt er slapen, eten en iets drinken. Het kasteel ligt knus tussen zijn hoeven, die nog steeds als boerenbedrijf in gebruik zijn. De combinatie van een kasteel met een boerenhoeve als voorburcht is typisch voor Zuid-Limburg. Bij kasteel Doenrade kunt u nog een goede indruk krijgen van het sociaal-economi-sche leven op dergelijke plekken. Bij de kasteelboerderij staan twee oude linden, ook wel ‘liefdesboom’ genoemd, vanwege het hartvormig blad. Linden kunnen 250 jaar oud worden en 30 meter hoog. Het hout is zacht en poreus, goed voor houtsnijwerk.

> Vanaf de oprit vanaf het Kasteel gaat u rechtsaf. Ga onder brug door, sla meteen links afen daarna eerste weg rechts. Steek de provinciale weg recht over en ga verder over de auto-loze weg die even verder verandert in een schitterende ‘holle weg’. Op het einde hiervan ligtde Fatimagrot aan uw linkerzijde.

Fatimagrot Uit dankbaarheid dat Oirsbeek redelijk ongeschonden uit de oorlog was gekomen, werd in juli 1944 het initiatief genomen voor het bouwen van een Mariagrot aan de Boompjesweg. In 1946 werd de grot officieel in gebruik genomen. De Mariagrot te Oirsbeek is toegewijd aande O.L.V. van Fatima, de moeder van de vrede.


Limpensweg 20, 6439 BE Doenrade

T. 046-442 4141, I. www.kasteeldoenrade.nl


Wandelaars Welkom! In een groen dal in het land-

schap, omgeven met landerijen en bossen verschuilt

ons kasteel zich en opent haar poorten voor de ont-

dekker van deze Limburgse parel. Geniet van onze

brasserie met zonnig terras. Bij binnenkomst wordt u

verwelkomd met een huiselijke warme groet.

Welkom bij ons thuis! Onze brasserie is dagelijks geo-

pend vanaf 10 uur. Keuken open vanaf 12 tot 21 uur.

Kasteel Doenrade & Brasserie ‘t Doonderhuuske


9

zie kaart pag. 87

Ketelenbosje

1

2

3

> Vervolg de weg, loop na Café Laurenske de eerste weg rechtsaf (Sittarderweg) richtingvoetbalveld langs de speeltuin. Sla na het voetbalterrein rechtsaf en neem de eerste weglinks, deze is onverhard. Ga na 300 meter rechtsaf, vervolgens na ongeveer 300 meter bijeen bankje aan het einde van de weg weer rechtsaf. Neem dan de eerste weg linksaf, eenbospad. Vervolg de route die door het bos kronkelt en ga rechts de trappen omhoog. Loopdoor tot u uit het bos bent en ga dan linksaf. Blijf langs de bosrand lopen, het bos ligt aanuw linkerhand. Bij de T-splitsing (met verharde weg) rechtsaf, vervolgens links, en dan deeerste verharde weg rechts. Op het einde, bij T-splitsing rechts. Links ligt ijsboerderijCoumans. Sla aan het einde van de weg rechtsaf, loop langs het tankstation en sla dan de eerste weg linksaf.

Wint of wind… de vergezichten zijn magnifiekDe lintbebouwing van Wintraak ligt aan de provinciale weg op de rand van een plateau. U heeft magnifiek uitzicht over de brede Maasvallei, de Kollenberg, Sittard-Geleen en de spec-taculaire contouren van de chemische industrie. Het drie huizen tellende Schinnense deel vanhet gehucht heeft officieel Wintraak (met ‘t’), de rest heet Windraak (met ‘d’). Er is een klooster(van de Liefdezusters van het Kostbaar bloed) aan de doorgaande weg Brunssum-Sittard.

> Ga de eerste weg rechtsaf. U heeft een mooi uitzicht, in de verte ligt Huize Watersley(voor invaliden) tussen zijn hellingen. Ga de tweede weg links, na het bassin. Op het einderechts, onder de brug door. U komt nu in Doenrade, neem tweede weg links, de kerk ligt aanuw rechterhand. Tegenover café Bennelly gaat u rechtsaf. Ga vervolgens weer rechts, het padUt Schniefke in. Ga rechtsaf, vervolg de weg De Zwarte Graaf. Aan het einde links, vervolg deweg, die heet eerst Kluisstraat daarna Klein Doenraderweg. U ziet aan uw rechterhandKasteel Doenrade liggen.

33

WolfhagenDeftige renaissance, gruwelijke bokkenrijders, medicinale landschapstuin. Het gehuchtWolfhagen kenmerkt zich door lintbebouwing. Het verbluffende Fabritiushuis (renaissancehuisuit het begin van de 17e eeuw) is één van de oudste monumenten in de gemeente Schinnen.Het huis is gebouwd door de familie Timmers (Latijn: Fabritius) die in Limburg generaties langkerkelijke leiders en politieke bestuurders leverde. Nu is het in gebruik als kantoor en woon-huis. Eromheen liggen bijzonder mooie Limburgse boerderijen waarvan enkele in de 17e eeuwgetuige waren van de oprichting van de eerste Bokkenrijdersbende. Door armoede gedrevenvormden de mensen misdadige bendes die met brandbrieven, gewelddadige overvallen en duivelse rituelen de gevestigde orde flink onder druk zetten. Gevangen bokkenrijders werdenopgehangen in het nabijgelegen Danikerbos. Vandaag is van die duivelse terreurperiode nietsmeer te merken, integendeel: in Wolfhagen ligt de ‘Lijsterhof’ (gebouw met karakteristieke klokgevel uit 1939), waar een grote medicinale kruiden- en landschapstuin de bezoekers invredelievender sferen brengt.

> U loopt nu Schinnen binnen, buurt Wolfhagen, neem de eerste weg rechts, deScholtissenholenweg.

ScholtissenholenwegSchuilplaats voor dieren, vergezichten voor mensen. U loopt nu over de Scholtissenholenweg.Een schoolvoorbeeld van een holle weg met fraaie begroeiing. De weg is een schuilplaats voorvogels en vleermuizen. Aan het eind van de weg heeft u mooie vergezichten.

> Vervolg de weg naar boven tot aan de T-splitsing bij het kruisbeeld. Sla linksaf en loop naar Puth. Let op! Neem het linkerdeel van het fietspad. Sla in Puth eerste straat (Onderste Puth) rechtsaf.

Puth Het dorp ligt centraal tussen Schinnen en Geleen. U vindt er markante vakwerkhuizen (deVogelzang, met een atelier van een edelsmid). Ooit was er midden in het dorp de waterputwaar de bewoners van Onderste Puth en Bovenste Puth elkaar ontmoetten. Nu staat er dekerk, die in 1930 werd gebouwd. Het terras achter de winkel ’t Sfeertje geldt als rustpunt voorwandelaars van het Pieterpad.



Fabritiushuis

5

6

4

7

35

> Wanenbergroute. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Start > Parkeerplaats bij de kerk te Puth, hoek Kerkweg en Pastoor AlbertsstraatDuur > ca. 3 uur (een verkorte route is aangegeven) Lengte > ca. 11,5 km; ook een kortere route is beschreven Routeaanduiding > paaltjes met blauw gekleurde ringVermelding op VVV-wandelkaart Grensmaasvallei > route SC05

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Deze route biedt u vergezichten en holle wegen, bossen en een wijngaard, lintdorpen en eendorp dat vroeger abdij was. Woorden als ‘Hondskerk’, ‘korenwolf’ en ‘Wanenberg’ benadruk-ken de sprookjessfeer van het gebied, zelfs de zilverkleurig oplichtende chemische installatiesaan de noordelijke horizon hebben iets magisch. Tijdens de hele wandeling ziet u hoe deunieke Limburgse geologie bepalend is voor zowel natuur als bebouwing.


1

2

3

4

5

6

7

H

H

H

O

startN58

2

Wanen-

Hondskerk

berg

Lippenberg

WINDRAAK

WATERSLEY

HEL

WEG

SITTARDERW

EG

ROO

TSW

EG

VOGELZANG

HONDSKERK

WEIDENWEG

KERK-WEG

PUTH

ERW

EG

EEKE

RWEG

EEKERWEG

STEE

NG

RUB

WANENBERG

BO

TKU

ILW

EG

DAALWEG

SITT

ARDE

RW

EG

SITTAR

DERW

EG

PAST

OORAL

BERT

SSTR

AA

T

VO

GEL

ZAN

G

WATERSLEYERWEG

WINDRAAK

GELEENSTRAAT

Windraak

Munstergeleen

Puth

Route 5 > Wanenbergroute

Vakwerkhuis Puth

5route

Hier ligt ook de heemtuin Munstergeleen, waar u ruim 500 plantensoorten kunt bezichtigen, gegroepeerd in hun verschillende biotopen.

> Vervolg uw weg langs het bos en laat de heemtuin rechts liggen. Na ruim 500 meter kunt u hier de verkorte route nemen door de weg rechts in teslaan, de Wanenberg. Ga dan aan het einde van deze weg rechts de Rootsweg in. Ga danvervolgens de eerste weg rechts (Daalweg), bij de T-splitsing links en vervolgens meteenweer links de Sittarderweg in en ga bij de kleine kapel naar rechts. U komt weer bij de kerkvan Puth.

Als u de hele route loopt, gaat u niet rechts de Wanenberg in, maar over de Steengrub rechtdoor, steekt u de viersprong recht over waarbij u op afstand langs de rand vanMunstergeleen loopt.

37

PuthHet dorp Puth ligt centraal tussen Schinnen en Geleen. U vindt er markante vakwerkhuizenzoals de Vogelzang met een atelier van een edelsmid. Ooit was er midden in het dorp dewaterput waar de bewoners van Onderste Puth en Bovenste Puth elkaar ontmoetten. Nu staater de kerk, die in 1930 werd gebouwd. Het terras achter de winkel / B&B ’t Sfeertje geldt alséén van de mooiere rustpunten voor wandelaars op het Pieterpad.

> Loop vanaf de kerk de Kerkweg / Geleenstraat in en ga na ongeveer 150 meter rechtsaf,de straat heet Vogelzang. Bij de driesprong gaat u naar links. De weg komt uit op deGeleenstraat. Loop enkele meters over deze straat, en neem vervolgens de eerste weg naarrechts, de Putherweg. Loop ongeveer 1 kilometer over deze weg en neem de tweede afslagnaar rechts, de Eekerweg.

Holle wegenDe Maas stroomde enkele honderdduizenden jaren geleden in een breed dal en sleet geleide-lijk een steeds dieper dal in het landschap. De Maas zette verschillende lagen klei, leem engrind af. Door erosie is het vrij vlakke plateau veranderd in het huidige dalenlandschap metdiepe dalen en vele geulen. Door afzetting van klei en leem werden oude erosiegeulen weerdeels opgevuld. Op het eind van de IJstijden is de bevroren bovenlaag gaan ontdooien enweggegleden. Op deze wijze zijn aan de rand van het plateau droogdalen (grubben) ontstaan.In deze droogdalen ontstaan vaak holle wegen door betreding en erosie. U zult verschillendemooie holle wegen tegenkomen met een grote diversiteit aan planten en dieren. Diepe gatenduiden op dassenburchten. Acacia, populier, Spaanse aak, boskriek, haagbeuk, verschillendesoorten eiken, kardinaalsmuts en vlier zorgen het hele jaar door voor grote afwisseling in hetlandschap.

> Loop door, houd rechts aan bij de driesprong en ga aan het eind van de weg naar links.Ga aan de bosrand weer naar links. U bent in de Hondskerk.

De HondskerkDe Hondskerk is een gevarieerd hellingbos vol loofbomen, struiken en kruiden. Het bos ligt opde Wanenberg. De bovenlaag van de grond is hoofdzakelijk löss, daaronder zitten fijn, lichtgeelzand en grind. Dit werd vroeger uitgegraven en als bouwmateriaal gebruikt (o.a. voor de kerkvan Puth). Op hellingen liggen akkers en weilanden. Vroeger werd het hout van het bosgebruikt in het huishouden, het zogenoemde geriefhout.



Pater Karel, Munstergeleen

1

2

3

Wijngaard met vergezichtIn de wijngaard op deze helling wordt een speciale druivensoort geteeld: de ‘WanenbergerPinot Gris Primeur’. De ligging op het zuiden, de beschutting van het Danikerbos en de kiezelige ondergrond (kalk-löss) staan garant voor een zeer goed glas wijn. De rozen vooraandienen als verklikker van meeldauw. De valkenkast dient om te voorkomen dat muizen aan de wortels gaan vreten. De Wanen-bergwijn heeft zich een heel eigen plekje veroverd tussende Limburgse wijnen. Zowel in 2001 als 2002 werd de wijn in een Duitse keuring bijzondergeprezen.

> De weg kronkelt naar beneden. Na ruim 500 meter komt u op een driesprong. Houd linksaan en ga na 50 meter bij het kruis naar rechts, het voetpad op. Ga bij de T-splitsing op ditpad naar links, richting Heemtuin. Ga bij de T-splitsing met de verharde weg naar links. Volg deze weg, houd rechts aan en ga bij het eind van de weg naar rechts. Neem vervolgensde tweede weg rechts en ga op het eind hiervan links. Houd bij de volgende splitsing linksaan en ga bij de kleine kapel naar rechts. U komt weer bij de kerk van Puth.

39

MunstergeleenDe naam Munstergeleen (gemeente Sittard-Geleen) komt wellicht van de proosdij die er ooit lag. Van die proosdij rest niet veel. De St. Pancratiuskerk is uit 1925 en bevat glas-in-lood-ramen van de kunstenaar Jacques Verheyen. In Munstergeleen ligt de monumentale 17e-eeuwse Chorushoeve, een boerderij met vakwerk in leem, wat uniek is voor Limburgseboerderijen. Munstergeleen is verder bekend om de onlangs heilig verklaarde Pater Karel,wiens kapel hier nog terug te vinden is.

> Loop door langs de rand van het dorp en sla bij de T-splitsing rechtsaf. Steek de provinciale weg over en loop rechtdoor over de Watersley. Na 500 meter komt u op een kruispunt. De route gaat rechtsaf. U passeert een gebied waar de korenwolf gedijt.

De korenwolfIn het gebied tussen Watersley en Windraak is de korenwolf, die in Limburg dreigde uit te sterven, weer met succes uitgezet. ‘Korenwolf’ klinkt nogal bedreigend, maar het is deLimburgse naam voor een wild hamstertje. Elke korenwolf woont in een eigen stelsel van gangen: de burcht. Tijdens zijn winterslaap is de uitgang, een valpijp, dichtgemaakt. Tussendooreet hij van zijn wintervoorraad. Korenwolven zijn vlijtige hamsteraars: in één burcht is ooit 65kilogram graan gevonden, maar meestal hamsteren ze ongeveer 35 kilogram. In april komt de korenwolf weer boven de grond en gaat weer hamsteren.

> Loop de Sittarderweg helemaal af tot in Windraak. Ga dan scherp naar rechts over dehoofdstraat van Windraak en neem de eerste weg links.

Wint of wind? De vergezichten zijn in ieder geval magnifiekDe hooggelegen lintbebouwing van Windraak ligt aan de provinciale weg op de rand van eenplateau. U heeft een magnifiek uitzicht over de brede Maasvallei, de Kollenberg, Sittard-Geleenen de spectaculaire contouren van de chemische industrie. Het buitenterras van de IJsboerderijCoumans biedt daarvoor een goede gelegenheid en is een prachtig rustpunt. Het drie huizentellende Schinnense deel van het gehucht heeft officieel Wintraak (met ‘t’), de rest van hetgehucht heet Windraak (met ‘d’). Er is een klooster (van de Liefdezusters van het KostbaarBloed) aan de doorgaande weg Brunssum-Sittard.

> Neem het eerste weggetje naar links, langs de parkeerplaats. U loopt door het recreatiegebied Windraak. Links van de weg ligt een wijngaard.



Wijngoed Wanenberg

5

6

4

7


> Danikerbergroute. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Start > Gasterie de Bokkereyer, Bergstraat 1, 6174 RN SweikhuizenAlternatieve start > Biesenhof, Biesenweg 1, 6164 RA GeleenDuur > ca. 1,5 uur Lengte > ca. 6,5 kilometerRouteaanduiding > paaltjes met geel gekleurde ringVermelding op VVV-wandelkaart Grensmaasvallei > route SC06

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

In dit gebied beginnen de Limburgse heuvels. En wat voor heuvels! De Danikerbergroutevoert u langs steile bospaadjes met verrassende vergezichten naar boomgaarden met eenunieke pruimensoort. Een monumentaal restaurant waar de Middeleeuwse Kleine Comman-derij van de Duitse Orde was gevestigd, naast een berg waar volgens de legende ooit galgenvoor de bokkenrijders stonden. Moderne zorg voor natuur en cultuurlandschap laten u genieten van dit eeuwenoude en unieke gebied.

2

3

3

45

6

8

10

11

12

9

7

1H

H

H

H

H start

alternatieve start

N582

Gele

enbe

ek

Daniker-

berg

VELDWEG

DANIKEN

HOGEWEG

ZANDBERGSWEG

HO

GEW

EG

KEM

PKEN

SWEG

DU

ISTE

R G

ATSK

EN

KERK

STRA

AT

DU

IST E

RGA

T SKE

N

BERGSTRAAT

Daniken

Sweikhuizen

GELEEN

Plinthos

Kinder-boerderij

Manege

Route 6 > Danikerbergroute

Stammenhof

6route

> Sla bij de eerste weg linksaf ter hoogte van de bank en vervolg uw weg op het onverhardepad. Wandel het pad verder naar beneden. U loopt over een echte Limburgse holle weg.

Holle wegenEen holle weg of grub(be) is een weg tussen de akkers boven op het plateau en het dorp inhet dal. Holle wegen zijn door erosie uitgesleten of door mensenhand uitgegraven. Ze voerenhet regenwater af en kunnen daardoor steeds dieper worden. U kunt er een grote variatie aanplantensoorten aantreffen, zoals speenkruid, bosanemoon, robertskruid, muskuskruid, gevlektearonskelk, bosvergeet-mij-nietjes en klimplanten zoals bosrank en klimop.

> Op het einde van de holle weg linksaf en vervolgens de eerste weg rechts.

GraftenAan de rechterzijde van de weg ziet u graften. Deze houden de erosie tegen en bieden ookeen woon- of schuilplaats aan wild (dassen, marters, vossen, vogels, enzovoort). De graften zijnoude bosranden die men heeft laten staan bij het ontginnen van een stuk bos. Men begonbeneden, dicht bij het dorp dat gewoonlijk in een dal bij een waterloop lag. Hoger op de hel-ling werd zelden gebouwd. Bij hevige regenval komt het voor dat goede, vruchtbare grondwegspoelt en dorpen beneden in het dal ermee bedolven worden.

> Aan het eind van het verharde pad gaat u rechtdoor op het onverharde pad. U loopt nu inhet Geleenbeekdal. U vervolgt uw weg tot aan de brug bij de Geleenbeek.

43

Gasterie de BokkereyerUw pleisterplaats in Landschapspark de GravenVan oorsprong is dit gebouwtje een kantine met kleedlokalen van de in 1991 opgeheven voet-balclub ‘de Sweikhuizer Boys’ geweest. Dit is nu nog goed aan de ruimte-indeling te herkennen.Daar waar nu de speelweide is, was voorheen het voetbalveld. Na diverse verbouwingen is deGasterie ondertussen gezellig ingericht met oude boerenspullen.

> U verlaat Gasterie de Bokkereyer en wandelt rechts af. U volgt de weg. Rechts ziet u de monumentale hoeve van de Stammenhof met haar landerijen. U passeert het bordje van de Groenmetropool.

De GroenmetropoolGroenmetropool is de naam voor een fiets- en een autoroute die van hetDuitse Düren, via Nederland naar het Belgische Beringen voert. Waar drie landen lang onder-gronds verbonden waren door steenkoollagen, zijn nu bovengronds twee routes aangelegd.

De nadruk ligt op het gemeenschappelijke industriële (mijn)verleden. Twee bewegwijzerde routes - de groene route voor fietsers en de metropoolroute voor auto’s - zorgen ervoor dat de lokale bevolking en toeristen het hele gebied, waar nieuwe technologie en wetenschap nogsteeds belangrijk zijn, kunnen ontdekken en beleven.

> Sla linksaf de verharde veldweg (Kempkensweg) in. Vanaf hier heeft u een prachtig over-zicht over de Danikerberg. U slaat vervolgens de eerste weg linksaf, bij bordje knooppunt 36.Links en rechts passeert u diverse fruitbomen.

Sjweikeser RéngeloateZuid-Limburg is beroemd om zijn fruitteelt. Fruitbomen hadden hoge stammen, zodat het veeniet kon snoepen van bladeren en vruchten. Perenbomen herkent u aan de spitse, piramide-vormige kroon, appelbomen aan de bolvormige kroon en pruimenbomen zijn min of meereivormig. De boomgaarden hebben hoge landschappelijke waarde en zijn belangrijk voor hetkweken van nieuwe fruitrassen. Tot in de jaren zestig was Sweikhuizen bekend vanwege deSjweikeser Réngeloate. Rond 1820 kweekten fruittelers hier een wilde, zure pruimensoort diede sappigste en fruitigste pruimen van het land levert. Het telen ervan is bijzonder: het gaat viade wortelstek en niet via enting op stam. Sinds enkele jaren wordt deze pruim weer volop aan-geplant.



Sjtegelke

1

2

3 5

4

45

De GeleenbeekDe Geleenbeek ontspringt in Benzenrade bij Heerlen en stroomt richting Susteren, om inStevensweert in de Maas uit te stromen. ‘Geleen’ is afgeleid van het Germaanse woord 'Glana',wat heldere beek betekent. De gekanaliseerde delen van de Geleenbeek worden doorgemeenten, waterschap en provincie zoveel mogelijk weer in de oorspronkelijke vorm terugge-bracht. De beek stroomt door een landelijke omgeving, behalve in Sittard, waar ze dwars doorhet centrum van de stad loopt en waar een gegraven aftakking is gemaakt, de Molenbeekgenaamd. Bij Schinnen en Geleen maken de beek en haar dalen een belangrijk deel uit vanLandschapspark de Graven.


Bergstraat 1, 6174 RN Sweikhuizen

T. 046-443 0561 / 06-5269 7032


I. www.bokkereyer.nl

Aan de rand van de eeuwig zingende bossen en de

Rengeloate boomgaarden van het idyllische dorpje

Sweikhuizen vindt u boven op de berg Gasterie de

Bokkereyer.

De Gasterie als pleisterplaats voor wandelaars en

fietsers, is een goede aanvulling op het aangelegde

Landschapspark de Graven. Een geweldig groot wan-

delen natuurgebied waar zoveel moois te ontdekken

valt. Een jong, maar professioneel team van enthou-

siaste medewerkers zorgt voor een optimale service en

gastvrijheid. Een keur van lunch- en streekgerechten,

koude en warme dranken, Belgische bieren met het

befaamde Sint Gummaris, het Bokkereyer bier en

uiteraard het Schinnense Alfa pils, maken het verpozen

in de Bokkereyer met het panoramische uitzicht met

terras tot een ongelofelijk mooi rustpunt.

U waant zich op vakantie.

In de Gasterie kunt u velerlei informatie uit de regio

vinden en kiezen uit een groot aantal wandelroutes

en Bokkenrijdertochten. Voor de kinderen is er een

uitgebreide speelweide. Bij Gasterie de Bokkereyer is

iedereen welkom, ook voor feesten, partijen en

arrangementen!

Maandag open vanaf 11.00 uur, alle andere dagen van

10.00 uur. Sander en Vera Dohmen heten u Welkom!

Gasterie de Bokkereyer Sweikhuizen


4

zie kaart pag. 87

Geleenbeek

6

7

8

> Een klein zijsprongetje brengt u bij de Biesenhof, waar u kunt genieten van koffie en andere lekkere dingen. Ga voor de Biesenhof gelijk over de brug linksaf en vervolg de beekover ongeveer 300 meter.

De Biesenhof, Limburgs genieten in een oude commanderijDe Biesenhof ligt aan de voet van de Biesenberg. De Biesenhof is een typisch Limburgse carréhoeve met een rijke historie. Vlak na 1259 stichtte de Duitse Orde hier een commanderij.Deze had naast een geestelijke taak ook een militaire functie. De commanderij, ook wel ridder-huis ‘de Kleine Biesen’, viel onder gezag van landcommanderij ‘Alden Biesen’ in het tegen-woordige België. In de Biesenhof zijn de houten dakconstructie, de open keuken, de moderneinrichting, de serre en het prachtige terras uitzonderlijk, evenals de lekkere Limburgse gerechten met een knipoog naar de internationale keuken.

> Vervolg de route langs de Geleenbeek en het hek van de kinderboerderij.

Kinderboerderij DanikenMeteen aan de Geleenbeek vindt u Kinderboerderij Daniken. Mensen van Buitenkans beherende boerderij. Ze zijn het hele jaar door druk in de weer met moestuin, weides, speeltuin, stallenen hokken en natuurlijk met de bewoners van de boerderij.

> Vervolg het wandelpad zo dicht mogelijk langs het hekwerk van de kinderboerderij. Slarechtsaf ter hoogte van de brug over de Geleenbeek bij de manege Ten Eisden. Sla bij deverharde weg linksaf richting Danikerberg.

> Vlak voordat u het bos verlaat, gaat u linksaf (na ca. 300 meter) het bos weer in. Dit padloopt licht de heuvel af. Bij de T-splitsing in het bos gaat u links, waarna u meteen rechtsnaar beneden loopt. Blijf dit pad, dat naar links afbuigt, volgen. Op het eind van dit pad gaatu linksaf en gelijk rechts door het hek. U vervolgt vervolgens uw weg rechts op het kiezelpadrondom Plinthos.

PlinthosHet kiezelpad loopt rondom Plinthos. Plinthos is een oude steenfabriek (met het bijzondereRingovensysteem) die vroeger St. Jozef heette. De fabriek dateert uit 1920 en is tot 1974 inbedrijf geweest. De ringoven is uniek, de fabriek is rijksmonument. In 2002 werd het gebouwgerestaureerd, waarbij zoveel mogelijk gebruik werd gemaakt van milieuvriendelijke, duurzameen hergebruikte materialen. Het gebied rond Plinthos is door cultuurhistorische ingrepen en deachtergebleven resten van bouwmateriaal, een gevarieerd leefgebied voor allerlei planten endieren. Zo komen hier de bijenorchis en de levendbarende hagedis voor. Vanaf medio 2014wordt er in Plinthos een horecagelegenheid met grote natuurspeeltuin gevestigd. Tevens zal erin de ringoven een permanente expositie over de steenfabricage gecreëerd worden.

> Aangekomen bij de parkeerplaats van Plinthos loopt u rechts de weg weer op. Vervolgensgaat u de eerste weg rechts. Deze landweg volgt u ruim een kilometer tot aan de eerstekruising. U gaat linksaf, het onverharde pad op.

47

De Danikerberg en het DanikerbosDe Danikerberg is het hoogste punt in de omgeving. Vanaf de berg heeft u een prachtig uitzicht op Geleen, Munstergeleen en Sittard. Bij helder weer zijn zelfs de koeltoren van declauscentrale van Maasbracht en de communicatietoren van Ittervoort te zien. Vroeger stondop de Danikerberg de galg waar veroordeelden, waaronder veel bokkenrijders, werden opgehangen.

Het ontstaan van het heuvellandschapVijf miljoen jaar geleden was het Limburgse heuvelland een vlakte op zeeniveau. Het Ardennermassief, waar Zuid-Limburg deel van uitmaakt, werd langzaam omhooggestuwd. Ten zuidenvan Sittard kwam het land omhoog. Het heuvelland is een plateaulandschap waarin beken enrivieren dalen hebben uitgeslepen. De Maas liep ooit veel oostelijker dan nu; door de ophef-fing van het Ardenner massief gleed de rivier langzaam maar zeker naar het westen, waarbijeen breed aflopend terrassenlandschap ontstond waar het water in de zachte mergel eendiepe vallei heeft uitgeslepen. Op de plateaus zijn in de laatste IJstijd (zo’n 30.000 jaar gele-den) vruchtbare lagen löss (zware kleigrond) afgezet. De löss is op vele plaatsen door erosienaar beneden gespoeld, waardoor oude grindrijke afzettingen aan de oppervlakte kwamen.

> Vervolg het pad omhoog. Vlak voor u het bos inloopt, gaat u naar rechts, ook deze weggaat omhoog. Verlaat daar het verharde pad en neem het onverharde pad rechts langs debosrand. Boven aangekomen gaat u bij de T-splitsing linksaf. U vervolgt uw weg langs debosrand. Hier heeft u een prachtig uitzicht over het kerkdorp Sweikhuizen.

Sweikhuizen (Zjweikese)De naam Sweikhuizen is misschien afkomstig van het woord Zweihuizen ofwel twee huizen(Stammenhof, het bovenhuis, en Biesenhof, het benedenhuis). Sommigen herkennen het oudeGermaanse woord ‘zwaag’ (land waar vee wordt geweid) in de naam Sweikhuizen.Stammenhof en Biesenhof besloegen een gebied dat uitgestrekter was dan het huidige kerk-dorp. Ertussen, in Sweikhuizen, woonden pachters en knechten.

De R.K. Kerk van Sweikhuizen is een juweeltje. Het bakstenen gebouwtje met torentje op hetdak, stamt uit 1739 en heeft een barok uiterlijk. De laatgotische preekstoelkuip, een barokaltaar, een oksaal uit 1851 en het mooie licht maken de kerk sfeervol. Van heinde en verrekomen mensen naar deze kerk om er te trouwen.



Kerk H.H. Dionysius en Odilia, Sweikhuizen

9

1011

49

De Groene Paal: prehistorieOngeveer 200 meter na de driesprong ligt rechts in de akker een vindplaats uit de prehistorie.In 1983 zijn bij opgravingen restanten blootgelegd van een tent van 13.000 jaar oud. Een der-gelijke nederzetting uit de Magdaleniencultuur is vrij uniek voor ons land.

> Bij het verharde pad gaat u vervolgens weer rechts. U loopt door tot aan de grote wegwaarna u weer rechtsaf gaat. Het startpunt, Gasterie De Bokkereyer, is weer in zicht.


NatuurmonumentenDe Danikerberg is één van de mooie gebieden van Natuurmonumenten in deomgeving van Schinnen. Hier in de buurt liggen ook prachtige hooilandjes eneen bronbosje. In het beekdal leven veel zeldzame dieren, zoals de zeggekorf-slak. Ook de grote gele kwikstaart is langs het water veel te zien. En met eenbeetje geluk en geduld kunt u de prachtige ijsvogel op een tak zien zitten,wachtend op een visje. Andere gebieden van Natuurmonumenten in de omgeving zijn het Stammenderbos en de Muldersplas.

Natuurmonumenten zorgt er voor dat degraften op de Danikerberg bewaard blijven.Deze stroken bos op hoogtelijnen wordendoor de dieren en planten gebruikt om zichte verspreiden. Hiermee zijn deze graften eenwezenlijk onderdeel van de EcologischeHoofdstructuur, de groene ruggengraat vannatuur in ons land. Bovenvermelde natuurge-bieden zijn in deze drukbevolkte omgevingde plaats om weer op adem te komen eneven van de hectiek te kunnen bekomen.Ervaar de rust in dit gebied en laat de kinde-ren beleven hoe heerlijk het is om in denatuur te spelen.

Wilt u Natuurmonumenten helpen om ookde natuur rond Schinnen te behouden, dankunt u lid worden; dit kan al vanaf € 2,- permaand.

Voor meer informatie kunt u terecht opwww.natuurmonumenten.nl, of bij het bezoekerscentrum Brunssummerheide.

Bezoekerscentrum BrunssummerheideSchaapskooiweg 99, 6414 EL HeerlenT. (045) 563 03 55, E. [email protected]. www.natuurmonumenten.nl

3

zie kaart pag. 87


12

7

zie kaart pag. 87

Daniken 1, 6174 RA Sweikhuizen,

I. www.de-steenfabriek.nl

Meer dan 100 gratis parkeerplaatsen op eigen terrein!

Vanaf april 2014 heten wij u van harte welkom in

onze uitgebreide restaurant, feesten vergaderlocatie

‘De Steenfabriek’. Gelegen in de schitterende Limburgse

natuur en gevestigd in een rijksmonument en uniek

industrieel erfgoed, De Steenfabriek Plinthos uit 1920.

Bezoek de vrij toegankelijke ringoven inclusief een per-

manente expositie over steenfabricage. Rondom de

locatie kunt u een natuurwandeling maken en de kin-

deren kunnen hun energie kwijt in de gratis natuur-

speeltuin van meer dan 1.000m2.

Kernelementen van onze keuken zijn: natuur- en

streekproducten, biologisch en pannenkoeken. Het ver-

sterken van de inwendige mens kan in ons restaurant

of op ons verhoogde zonrijke terras rondom de 50

meter hoge schoorsteen met vrij uitzicht de natuur in.

Kortom De Steenfabriek, de plek bij uitstek om te

genieten van al het goeds dat Limburg te bieden heeft.

Het team van de Steenfabriek kijkt er naar uit u

binnenkort als gast te mogen begroeten!

De SteenfabriekRestaurant & uniek Monument


> Réngeloateroute. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Start > Gasterie De Bokkereyer, Bergstraat 1, 6174 RN SweikhuizenDuur > ca. 1 uur Lengte > ca. 5 kmRouteaanduiding > paaltjes met groen gekleurde ringVermelding op VVV-wandelkaart Grensmaasvallei > route SC07

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

De Réngeloateroute voert rond het spectaculair gelegen dorp Sweikhuizen. Hier begint het Limburgse heuvelland voor mensen die uit het noorden komen. Meteen is alles anders… een echt bergdorpje met steile straten en panoramische vergezichten, beboste heuvels,mythische maretak hoog in de bomen, wijnbouw en een uniek pruimenras: de SjweikeserRéngeloate. Van het recente mijnverleden rest niet meer dan de naam ‘Koolweg’, maar desfeer van het oude Limburgse platteland, met zijn heuvelende akkers en weilanden, met zijn fruitbomen, meidoornhagen en typische ‘sjtegelkes’, is er nog volop.

1

2

34

5

6

7

9

10

8

H

H

H

Hstart

Daniker-

Stammenderbos

berg

HO

GEW

EG

DU

ISTE

RGAT

SKEN

DE VLOEDGRAAFSLEIJERW

EG BEUKE

NBOOM

SWEG

HOGEWEG

KEM

PKEN

SWEG

KERK

STRA

ATSLEIJ E

RW

EG

DU

ISTE

RG

ATSK

EN

BERGSTRAAT

BERGSTRAAT

Oude Kerk

Sweikhuizen

Spaubeek

Route 7 > Réngeloateroute

Stammenderbos

7route

53

De Bokkereyer, uw pleisterplaats in Landschapspark De GravenDe pleisterplaats, met restaurant en café, is in boerderijstijl gebouwd. Het Openlucht Museumvan Bokrijk stond model voor de diverse verbouwingen. De grote poort naast de ingang geeftaan waar vroeger het ‘Stammenderpaedje’ liep, het pad van Sweikhuizen naar de Stammenhof.De Gasterie is gezellig ingericht met oude boerenspullen.

> Ga vanaf De Bokkereyer meteen links en ga na ca. 250 meter naar rechts. Rechts in hetweiland staan een paar prachtige oude notenbomen. Links is het Stammenderbos.

Het StammenderbosDe steilste en droogste delen van de hellingen en de natste delen van het beekdal zijnbegroeid met bos. Het Stammenderbos is een echt hellingbos; beuken, eiken en berken meteen arme, open ondergroei. Op een enkele plek zien we de valse acacia, een fraai bloeiendeboom die in de 17e eeuw uit Amerika geïmporteerd is. Aan de voet van de hellingen en in hetbeekdal zien we een vochtig bostype met soorten als zwarte els en es.

> Het pad knikt naar links en weer naar rechts, u loopt tussen meidoornhagen.

Meidoornhagen en fruitbomenLinks en rechts staan meidoornhagen, de traditionele afscheiding van akkers en weilanden op het Limburgse platteland. De fruitbomen zijn ‘Sjweikeser Réngeloate’. Zuid-Limburg is aleeuwen beroemd om zijn fruitteelt. De fruitbomen hadden hoge stammen, zodat het vee in de fruitwei niet kon snoepen van bladeren en vruchten. Perenbomen herkent u aan de spitse,piramidevormige kroon, appelbomen aan de bolvormige kroon en pruimenbomen zijn min of meer eivormig. De boomgaarden hebben hoge landschappelijke waarde en een belangrijkecultuurhistorische en biologische betekenis, onder andere voor het kweken van nieuwe fruit-rassen. Tot in de jaren zestig was Sweikhuizen bekend vanwege de Sjweikeser Réngeloate: verspreid op de hellingen rond het dorpje lagen boomgaarden met deze bijzondere pruimen-soort. Rond 1820 wisten fruittelers in Sweikhuizen uit een wilde, zure pruimensoort een soortte kweken die de sappigste en fruitigste pruimen van het land levert. Het telen ervan is bijzon-der: het gaat via de wortelstek en niet via enting op stam. Sinds enkele jaren wordt deze pruimweer volop aangeplant. De wilde pitvrucht, smaakvolle pruimen, de scheuten die als wortelstekworden geplant en een draaiende stam hebben, maken deze pruim zeer bijzonder.


> Loop langs het pad, links, met de vermelding ‘gevaarlijk pad‘ tot aan de bank boven op deBiesenberg. Hier heeft u een mooi uitzicht op de Biesenhof, de meanderende Geleenbeek ende poelen.

Maretak en sjtegelkesDe bolvormige takken in de bomen heten maretak (Engels: ‘mistletoe’). Maretak is een epifyt:hij groeit op de takken van bepaalde bomen en voedt zich met de sappen van zijn gastheer.De vruchten van de maretak zijn plakkerig en worden verspreid door vogels. Daarom heetmaretak ook wel vogellijm. In Nederland komt maretak alleen in Zuid-Limburg voor. Germanen kenden magische krachten toe aan de maretak. De ijzeren draaipoortjes heten ‘sjtegelkes’. Ze geven mensen vrije toegang tot de weilanden, maar het vee kan er niet door.

> Vervolg het kronkelende pad naar beneden. Pas op in de holle weg, die is moeilijk begaanbaar. Ga op de T-splitsing naar rechts.


Poel Sweikhuizen

1

2

3

4

> Neem vanaf de Biesenhof het pad langs de Geleenbeek. Links ligt de visvijver. Ga, over het eerste bruggetje, naar rechts. Links ziet u in de berghelling een wijngaard liggen.

Jonge wijngaardDe wijngaard in een zijdal van de Geleenbeekvallei bevindt zich op een beschutte zuidhelling.De Wijngaard is in 2004 aangelegd. In 2006 is de eerste wijn geoogst. Bij VVV Zuid-Limburgkunt u terecht voor uitgebreide informatie over een bezoek aan een Zuid-Limburgse wijngaard.Tijdens de rondleidingen zal verteld worden over de aanplant en de ontwikkelingen van dediverse wijngaarden in de regio.

> Loop rechtdoor, het pad gaat over in een weg: de Vloedsgraaf. Ga bij het kruispunt naarlinks. U loopt aan de voet van de Danikerberg.

55

Huis en molen Sint Jans-GeleenNog geen eeuw geleden was er, zeker op het platteland, geen elektriciteit. Water en windwaren de enige energiebronnen. Langs de Geleenbeek en haar zijtakken lagen 24 watermo-lens. Zij deden dienst als graan-, olie- (koolzaad) en houtmolens. In de directe nabijheid lagentien kastelen. Voor de kasteelheren waren de molens een bron van inkomsten. De pachterswaren verplicht hun graan daar te laten malen, 10% was voor de kasteelheer. Zo’n molenwerd banmolen genoemd.

> Neem het pad naar rechts, aan uw rechterhand ligt het bos, links ligt weiland. U heeftweer een prachtig uitzicht op de Biesenhof, uw volgende doel. U kunt ook de trap links naarbeneden nemen en dan over de paden die de natuurlijke loop van de beek volgen, naar deBiesenhof gaan.

De Biesenhof, Limburgs genieten in een historische omgeving De Biesenhof ligt aan de voet van de Biesenberg. Het is een typisch Limburgse carréhoeve meteen rijke historie. In 1259 meldden documenten de verkoop van een gebouw met grond aande Duitse Orde. Niet veel later stichtte de Duitse Orde hier een commanderij. Deze had naasteen geestelijke taak ook een militaire functie. De commanderij, ook wel ridderhuis ‘de KleineBiesen’, viel onder het gezag van landcommanderij ‘Alden Biesen’ in het tegenwoordige België.


Biesenweg 1, 6164 RA Geleen,

T. 046-443 2003, F. 046-443 0941

I. www.biesenhof.nl, E. [email protected]

De ‘Biesenhof’, een typische Limburgse carréhoeve, is

gelegen in een prachtig wandelgebied in het dal van

de Geleenbeek. In deze recentelijk gerenoveerde hoeve

is het goed toeven, onder het genot van een drankje

en heerlijke gerechten heeft u een exclusief uitzicht

over de Sweikhuizerberg.

Onze accommodatie is tevens geschikt voor (groeps-)

feesten, trouwerijen, partijen en overnachtingen.

Biesenhof 1

zie kaart pag. 87


5

6

7

Geleenbeek

57

De Danikerberg, het Danikerbos en het ontstaan van de Limburgse heuvelsDe Danikerberg is het hoogste punt in de omgeving. Vroeger stond op de Danikerberg de galg waar veroordeelden, waaronder veel bokkenrijders, werden opgehangen. Vijf miljoen jaargeleden was het Limburgse heuvelland een vlakte op zeeniveau. Het Ardenner massief, waarLimburg deel van uitmaakt, werd langzaam omhooggestuwd en kantelde. Ten zuiden vanSittard kwam het land omhoog, daaraan heeft Zuid-Limburg zijn huidige vorm te danken.

Het heuvelland is eigenlijk geen heuvelland maar een plateaulandschap waarin beken en rivieren dalen hebben uitgeslepen. De Maas liep ooit veel oostelijker dan nu; door de ophef-fing van het Ardenner massief gleed de rivier langzaam maar zeker naar het westen, waarbijeen breed aflopend terrassenlandschap ontstond waar het water in de zachte mergel eendiepe vallei heeft uitgeslepen. Op de plateaus zijn in de laatste IJstijd (zo’n 30.000 jaar gele-den) door westenwinden vruchtbare lösslagen afgezet. De löss is op vele plaatsen door erosienaar beneden gespoeld, waardoor oude grindrijke afzettingen aan de oppervlakte kwamen.Deze zijn vaak bebost gebleven omdat landbouw hier niet goed mogelijk is. Het Danikerbos is hiervan een duidelijk voorbeeld.

> Vervolg uw weg. Na ca. 250 meter is er een kruising met de Koolweg.

De Koolweg Deze holle weg werd voor 1900 gebruikt voor het vervoer van steenkool van Kerkrade naar dehaven in Urmond. Kleine paarden, de ‘kolenkinken’, waren achter elkaar gespannen, omdat deweggetjes smal waren. Elk paard droeg zakken kolen op zijn rug. Paarden die graan vervoer-den heetten ‘korenkinken’.

> Loop 50 meter terug en ga dan naar links, dit is de Hogeweg. Rechts ligt weer een boomgaard met Sjweikeser Réngeloate. Ga bij de T-splitsing naar rechts.



Hoogste punt Sweikhuizen (ca.800 inwoners) is het kleinste van de zes kerkdorpen van de gemeente Schin-nen. Het ligt zuidoostelijk van Geleen aan de Geleenbeek. Door zijn ligging tegen een helling,die oploopt van 55 m boven NAP aan de voet bij de Geleenbeek tot ca 110 m boven NAP,wordt het in de volksmond ook wel ‘bergdorpje’ genoemd. Waar u nu bent is het hoogstegedeelte van de Sweikhuizerberg. Rechts staan mooie kastanjebomen.

> Loop rechtdoor, u komt weer bij de Bokkereyer.

Akkerland

8

9

10

Bergstraat 2 te Sweikhuizen

T. 046-452 2033

Er is bij de IJspoort keuze uit 24 smaken, ambachtelijk

schepijs uit Italië. Geheel bereid volgens Italiaanse tradi-

tie met verse en natuurlijke producten, waarvan er

enkele ook regelmatig wisselen. Uiteraard mag de verse

slagroom niet ontbreken om het ijsje compleet te

maken. De IJspoort is gevestigd in de poort van de

monumentale carré boerderij boven op de berg.

De IJspoort Sweikhuizen5

zie kaart pag. 87


routes.


> Panoramaroute. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Route in twee delenStart > Gasterij Kasteel Terborgh, Heisterbrug 119, 6365 CC SchinnenDuur > ca. 5 uur Lengte > ca. 15 kilometer (twee delen: 6,5 en 8,5 km)Routeaanduiding > paaltjes met oranje gekleurde ringVermelding op VVV-wandelkaart Grensmaasvallei > route SC08

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

De Panoramaroute voert u langs alles wat Limburg te bieden heeft. Middeleeuwse riddergoederen, Limburgse carréboerderijen, vakwerkhuizen, kerkjes en een klooster, lieflijke dorpjes, heuvels met panoramische vergezichten, akkers, weilanden, bossen… en voldoende plekjes om even uit te rusten en te genieten van de Limburgse gastvrijheid en culinaire cultuur.

10

11

13

12

9

3

5

6

7 8

4

HH

H

H

H

HH

H

H

H

HH

H H

12

start

A76

E314

N583

N582

Geleenbeek

Wanen-

berg

Lippenberg

Daniker-

HoogVeld

Het

Hoge Roth

berg

KERK

-

ZAN

DBE

RG

STAMM

ENDERWEG

KOOLWEG

DU

ISTE

RGA

TSKE

N

STRA

AT

WOLF

HAGEN

MOUTHEUVELLAAN

SCH

OLT

ISSENH

OLEN

WEG

KE

RKP

AD

HE ISTERBRUG

HE ISTERBRUG

WE G

LANG

SST

AMM

EN

DU

IST E

RG

AT

S K

EN

BERGSTRAAT STEE

NSTRA

AT

PANORAMAWEG

Oude Kerk

Daniken

Abshoven

Wolfhagen

Thull

Nagelbeek

Windraak

Hegge

Munstergeleen

PuthSweikhuizen

Schinnen

Spaubeek

GELEEN

Route 8 > Panoramaroute

Sweikhuizen

8route

die in de 17e eeuw uit Amerika geïmporteerd is. Door actieve recreatie zijn grote delen vanhet Stammenderbos gehavend. Aan de voet van de hellingen en in het beekdal zien we eenvochtig bostype met soorten als zwarte els en es. In het drassig land links ligt de paddenpoel.

> Loop bij de paddenpoel omhoog het bos in. Volg goed de oranje gemarkeerde paaltjes.Door de bomen ziet u een groot gebouw: het Retraitehuis.

Het RetraitehuisHet retraitehuis is gebouwd in 1923-1924, in opdracht van een Jezuïetenorde. Het gebouwdiende voor ontspanning en bezinning van priesters. Omdat iedere priester elke dag een mismoest doen, waren er tientallen kleine altaartjes langs de muren van de kerk waar ’s ochtendsaan de lopende band snelle missen waren. In 1942 ging het gebouw door een nachtelijk bom-bardement in vlammen op. Na de bevrijding werd de allereerste Nederlandse bouwvergunningafgegeven voor de herbouw van het Retraitehuis. Het gebouw doet nu dienst als asielzoekers-centrum en is één van de grootste in zijn soort in Nederland.

> Vervolg het pad langs de tennisvelden. In de verte ligt Huis Sint Jans Geleen met zijn oudemolen. Het bos gaat over in heuvelende weilanden.

61

Route • deel 1. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Kasteel TerborghKasteel Terborgh, ook wel ‘Huis Schinnen’, was het stamslot van de Heren van Schinnen. De eerste burcht is gebouwd door een vertrouweling van keizer Karel de Grote. Er restenalleen nog sporen van een motte (versterkte vluchtheuvel) achter het huidige kasteel, dat infeite een 16e en 17e eeuwse verbouwing van de oude voorburcht is. De kapel, te zien vanafde binnenplaats, is 17e eeuws. Kasteel Terborgh speelde een rol in de Bokkenrijdertijd. Er waren rechtszittingen, kerkers, pijnbanken en een galg. Een gearresteerde bokkenrijder rukte zich los tijdens zijn rechtszitting en vluchtte de kapel in, rekenend op kerkelijkeonschendbaarheid. Maar de rechter besloot dat die onschendbaarheid niet gold voor huis-kapellen: de bokkenrijder moest hangen. De laatste telg van het geslacht Schinnen overleed in1763. Het kasteel is niet te bezichtigen. Voor het kasteel ligt een prachtige, oude watermolen. Voor het kasteel staat tussen vier bomen een monumentaal kruisbeeld.

> Vanaf de brug van Terborgh komende gaat u linksaf, over het onverharde pad langs deGeleenbeek.

De Geleenbeek noordDe Geleenbeek ontspringt in Heerlen in de kelder van de Benzenraderhof en meandert vanzuid naar noord. De beek is 42 kilometer lang en mondt bij Stevensweert uit in de Maas. De idyllische beek veranderde door de mijnindustrie in een gekanaliseerde, zwaar verontreinig-de, zwarte beek. Maar nu is de Geleenbeek weer een vrij stromend, meanderend water methoge en lage oevers en een variatie aan begroeiing. De kleurrijke ijsvogel is terug en vindt weervisjes en larven en kan weer nestelen in de steile oeverwanden. Ook de grote gele kwikstaartbouwt zijn nest pal aan de beekoever, in een spleet of tussen de wortels van een boom.

> Steek de asfaltweg over en blijf het pad volgen, dat het bos (Stammenderbos) in gaat enflauw naar links draait, richting paddenpoel (een poel aan uw linkerkant).

Het StammenderbosDe steilste en droogste delen van de hellingen en de natste delen van het beekdal zijn be-groeid met bos. Het Stammenderbos is een echt hellingbos; beuken, eiken en berken met eenarme, open ondergroei. Op een enkele plek zien we de valse acacia, een fraai bloeiende boom



Wegkruis nabij Terborgh

1

2

3

4

Danikerberg: Limburgs landschapDe Danikerberg is het hoogste punt in de omgeving met een prachtig uitzicht op Geleen,Munstergeleen en Sittard. Het grote moderne gebouw is het hoofdkantoor van Sabic, deArabische chemische multinational, ontworpen door architectenbureau Groupa Aukett.Vroeger stond op de Danikerberg de galg waar veroordeelden, waaronder veel Bokkenrijders,werden opgehangen. Vijf miljoen jaar geleden was het Limburgse heuvelland een vlakte opzeeniveau. Het Ardenner massief, waar Limburg deel van uitmaakt, werd langzaam omhoog-gestuwd en kantelde. Ten zuiden van Sittard kwam het land omhoog, daaraan heeft Zuid-Limburg zijn huidige vorm te danken. Het heuvelland is een plateaulandschap waarin beken en rivieren de dalen hebben uitgeslepen. De Maas liep ooit veel oostelijker dan nu; door deopheffing van het Ardenner massief gleed de rivier langzaam maar zeker naar het westen,waarbij een breed aflopend terrassenlandschap ontstond waar het water in de zachte mergeleen diepe vallei heeft uitgeslepen.

Op de plateaus zijn in de laatste IJstijd (zo’n 30.000) jaar geleden door westenwinden vrucht-bare lösslagen afgezet. De löss is op vele plaatsen door erosie naar beneden gespoeld,waardoor oude grindrijke afzettingen aan de oppervlakte kwamen. Deze zijn vaak bebostgebleven, omdat landbouw hier niet goed mogelijk is. Het Danikerbos is hiervan een duidelijkvoorbeeld.

> Vervolg de route naar rechts (Koolweg).

63

Maretak, pruimen, dorenheggen en sjtegelkesDe bolvormige takken in de bomen heten maretak (Engels: ‘mistletoe’). Maretak groeit op detakken van bepaalde bomen en voedt zich met de sappen van zijn gastheer. De vruchten vande maretak zijn plakkerig en worden verspreid door vogels. Daarom heet maretak ook welvogellijm. In Nederland komt maretak alleen in Zuid-Limburg voor. In de weilanden ziet u prui-menboompjes, de beroemde ‘Sjweikeser Réngeloate’. Tot in de jaren zestig van de twintigsteeeuw was Sweikhuizen bekend vanwege de Sjweikeser Réngeloate. Rond 1820 kweekten fruit-telers hier uit een wilde, zure pruimensoort de sappigste en fruitigste pruim van het land. Het telen ervan is bijzonder: het gaat via de wortelstek en niet via enting op stam. Sinds enkele jaren wordt deze pruim weer volop aangeplant. De doornige hagen zijn de traditioneleLimburgse scheidingen tussen akkers en weilanden. Beneden meandert de Geleenbeek, verderweg liggen Beek en de bedrijven van Chemelot. De draaipoortjes heten ‘sjtegelkes’. Ze gevenmensen vrije toegang tot de weilanden, maar het vee kan er niet door. De trap links naarbeneden leidt naar de Biesenhof, een prachtig gerestaureerde, monumentale Limburgse boer-derij, waar een restaurant en brasserie in zijn gevestigd.

> Het bospad komt uit op de weg. Loop rechts omhoog langs het speeltuintje en sla weerrechtsaf richting de kerk. U bent in Sweikhuizen.

Sweikhuizen (Zjweikese)De naam Sweikhuizen is misschien afkomstig van het woord Zweihuizen: twee huizen (deStammenhof of het bovenhuis, en de Biesenhof of het benedenhuis). Sommigen herkennenhet oude Germaanse woord ‘zwaag’ (land waar vee wordt geweid’) in de naam Sweikhuizen,Stammenhof en Biesenhof besloegen een gebied dat uitgestrekter was dan het huidige kerk-dorp. Ertussenin, in Sweikhuizen, woonden pachters, knechten en ander personeel. Later kwa-men daar nog handwerklieden bij. De R.K. Kerk van Sweikhuizen is een juweeltje. Het eenbeu-kige bakstenen gebouw met torentje op het dak, stamt uit 1739 en heeft een barok uiterlijk.De laatgotische preekstoelkuip, een barok altaarretabel, een oksaal uit 1851 en het mooie lichtmaken de kerk sfeervol. De kerk ligt midden in Sweikhuizen aan de doorgaande weg en eenlieflijk, rustig pleintje. Op het pleintje staat een beeld van de markante pastoor Thissen, diemidden in de dorpsgemeenschap stond, waar de carnavalsmuts in zijn hand naar verwijst. Er staat ook een beeld van St. Odilia, de patroonheilige van Sweikhuizen en beschermer vanblinden. Van heinde en verre komen mensen naar deze kerk om er te trouwen.

> Voor de kerk gaat u links de Kerkstraat in. Vervolg de weg over het Duister Gatsken enblijf deze weg volgen richting Danikerberg.



Uitzicht kerk Puth

5

6

7

65

Holle wegenEen holle weg of grub(be) is een weg tussen de akkers op het plateau en het dorp in het dal.Holle wegen zijn door erosie uitgesleten of door mensenhand uitgegraven. Ze voeren hetregenwater af en kunnen daardoor steeds dieper worden.

> Links ligt het dorp Puth. Steek de verharde weg over. Blijf het onverharde pad volgen enga aan het einde over de weg naar rechts. Ga dan linksaf richting boerderij Stammenhof.Neem vóór de boerderij bij de wilg met kruis de onverharde weg naar links. Loop naar beneden tot u weer bij kasteel Terborgh bent.


Bergstraat 91,

6174 RP Sweikhuizen

T. 046-443 1298


Bruin Café Boyens ligt midden in het idyllisch gelegen

dorp Sweikhuizen, pal tegenover het kleine maar

prachtige Odilia-kerkje anno 1739. Sweikhuizen is

één van de 6 kerkdorpen van de Gemeente Schinnen

en grenst met de Westzijde aan Geleen. Ons sfeervol

ingericht familie-café dateert uit 1875, is een vaste

pleisterplaats voor burgers en buitenlui en wandelaars.

De blikvanger in onze zaak is de originele Scandina-

vische kachel die de zaak heerlijk ouderwets verwarmd.

De authentieke boeren- gebruiksvoorwerpen en

gereedschappen brengen U terug in de tijd van het

vroegere boerenleven. Het buitenterras laat u genieten

van de dorpse rust en gezelligheid. Er zijn wandelroutes

van diverse afstanden rondom Sweikhuizen, Daniker-

bos, Geleenbeekdal, Stammenderbos en het Land-

schapspark de Graven in onze zaak verkrijgbaar.

We verzorgen ook Thema-Groepswandelingen, betref-

fende cultuurhistorische en natuur- elementen in het

Geleendal en rondom Sweikhuizen, onder deskundige

leiding van een gids.

Bruin Café Boyens


2

zie kaart pag. 87

Dorpsstraat 74, 6365 BH Schinnen

T. 046-443 1767, I. www.sjuut.nl, E. [email protected]

Beide locaties zijn gesloten op dinsdag en woensdag.

Boerderijrestaurant ‘Aan Sjuuteeänjd’

Bourgondische genieten in een exclusief Zuid-Limburgs

restaurant? Bij het gezellige boerderijrestaurant wordt

een ode gebracht aan Limburgse streekproducten en

Limburgse wijnen. Vanuit de eigen tuin worden verge-

ten groenten en kruiden verbouwd. Dit is met recht het

mekka voor de Limburgse keuken. Brasserie Bie de Sjuut

Speciaal voor de wandelaars die Schitterend Schinnen

ontdekken is nu ook Brasserie Bie de Sjuut geopend.

Gezellig aan de haard of bij mooi weer buiten op het

zonneterras kunt u genieten van de aangepaste kaart

gericht op de wandelaar. Bie de Sjuut is de ideale

pleisterplaats na een uitgestrekte wandeling vanuit

Schinnen richting de Muldersplas of het Stammender-

bos. Uiteraard zijn honden welkom en is er een aparte

rookruimte aanwezig.


& Brasserie Bie de Sjuut

19

zie kaart pag. 87

Plas achter Terborgh

8

De KrekelbergOok de Krekelberg is een hellingbosje met vooral beuken en weinig onderbegroeiing. Aan de rechterzijde van het smalle pad langs de bosrand (bergaf) zien we een dassenburcht.Een das wordt ongeveer 75 centimeter lang. In de herfst weegt een mannetje circa 20 kilogram. Dassen zijn van boven grijs, van onderen zwart, de kop is wit, met aan weerszijdenvan de snuit een zwarte streep die zich rond de ogen en oren verbreedt. Ze graven hun holmet hun sterke, kromme nagels op de zonzijde van een beboste heuvel uit. Dat hol heeft viertot acht uitgangen en een luchtkoker. Er is ruimschoots plaats voor een dikke laag mos en eenwijfje met jongen. De meeste gangen worden niet gebruikt, ze dienen als vluchtweg. De das iserg zindelijk en schoon, in tegenstelling tot sommige andere holbewoners. Dassen bewegenlangzaam en traag. Het voedsel bestaat in lente en zomer voornamelijk uit wortels, vooral berkenwortels. Later uit beukennootjes en eikels. Soms eet een das de larven en honing uiteen wespennest zonder zich iets aan te trekken van wespensteken. In de herfst heeft de daszich voldoende vetgemest, maakt met bladeren een warm, zacht bedje in zijn hol en eet tot de echte kou begint van zijn voorraad. Dan rolt de das zich op in zijn bladernest en begint aan een diepe winterslaap. Als hij tegen de lente weer voor de dag komt, is hij zo mager alseen hout.

67

Route • deel 2. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

> Als u met uw rug naar Kasteel Terborgh staat, gaat u naar rechts, het onverharde eiken-laantje in. Volg deze weg. De Geleenbeek stroomt rechts. Achter de weilanden links ziet u dehuizen van het gehucht Heisterbrug. Steek de weg over of loop onder het bruggetje doordirect langs de beek, en vervolg het pad.

De Geleenbeek zuidGoed zichtbaar is hoe de natuur in en langs de beek weer vrij spel heeft, de beek meandert en zoekt weer haar eigen weg. Achter bomen vol maretak ziet u het dak van de tennishal vanSchinnen. Daarachter ligt het gemeenschapshuis van Schinnen (Noeber Beemden) aan de visvijver.

> Ga bij de splitsing naar rechts. Bij de vijver loopt u even naar rechts tot bij het miniemebronnetje waaruit ijzerhoudende water welt dat langs de vijver naar de Geleenbeek loopt.Het ijzer in het water kleurt alles bruinrood. Loop weer terug langs de vijver tot aan de weg.Steek over bij het zebrapad en vervolg de weg langs de beek. Links ligt de kerk van Schinnenen daarachter de Krekelberg. Loop door tot aan de Mulderplas.

De Mulderplas De Mulderplas werd 1984 aangelegd door het uitdiepen van de slikvijvers van de kolenmijnen,die grensden aan de Geleenbeek. De Mulderplas is nu een gesloten geheel, populair bij sport-vissers, en omzoomd door bossen. Naar het noorden hebben we een fraai beeld van heuvels,bossen, weiden: de Krekelberg. Het Geleenbeekdal laat hier een parkachtig landschap zien,met bosjes, graslanden, fiets- en wandelpaden. Een mooi contrast is het aan de andere kantvan de beek gelegen moerasbos, een natuurontwikkelingsproject. Loop helemaal langs de plas.Aan het eind is een picknickplaats. Daarachter ligt Bierbrouwerij Alfa, die sinds mensenheuge-nis met eigen bronwater natuurzuiver bier brouwt. Aan de overkant van de weg ziet u linksgeknotte bomen. Boeren gebruikten dit hout vroeger voor allerlei doeleinden.

> Ga naar links, over de verharde weg. Neem nog vóór de Muldermolen het pad naar rechts naar de berg.



Mulderplas

9

10

11


Lijsterhof

69Schitterend Schinnen68

> Blijf het pad volgen het bos in. U kunt ook een stukje rechtdoor lopen door de holle wegomhoog om te genieten van de prachtige vergezichten en de Limburgse boerderijen. U kuntook in het bos de idyllische Mariakapel zoeken. Loop weer terug tot het steile paadje. Volghet pad door het bos totdat het tussen twee huizen door uitkomt op de Altaarstraat.

MariakapelVerscholen in het bos op de Krekelberg ligt een mooie Mariakapel. Deze kapel isgebouwd in het jaar 1939 om vrede af tesmeken in tijden van oorlogsdreiging. De kapel is elk jaar eindpunt van een druk-bezochte processie. Soms gaat de processieniet door vanwege een vervelende plaag inhet bos: de processierups.

> Steek de Altaarstraat schuin over (klein stukje naar rechts, dan links de Moutheuvellaan in).Loop omhoog over de Moutheuvellaan. Sla rechtsaf en ga dan weer naar rechts (’t Laantje). Loop door de buurtschap Wolfhagen.

Nagelbeek 6-8, 6365 EK Schinnen, T. 046-443 1212

I. www.canisiusstroop.nl, E. [email protected]

Een rijke smaak met rijke traditie. Sinds het inblikken

van de eerste stroop in 1903, meer dan honderd jaar

geleden, is het maken ervan een ware cultuur.

Een traditie die onze Bourgondische Limburgers eigen

is. Die rijkdom aan 'boeren'-traditie hebben we te dan-

ken aan fruithandelaar Jean Canisius. Mede dankzij

hem gaan bij de Canisius stroopfabriek jaarlijks meer

dan 3 miljoen kilogram delicieuse stroop de deur uit.

Rondleidingen (alleen voor groepen) kunnen geboekt

worden via VVV Zuid-Limburg.

Stroopfabriek Canisius Henssen BV21

zie kaart pag. 87

12

13 Wolfhagen: deftige renaissance, gruwelijke bokkenrijders, medicinale landschapstuinHet gehucht Wolfhagen kenmerkt zich door lintbebouwing. Het verbluffende Fabritiushuis(renaissancehuis uit het begin van de 17e eeuw) is één van de oudste monumenten binnen degemeente Schinnen. Het huis is gebouwd door de familie Timmers (Latijn: Fabritius) die inLimburg generaties lang kerkelijke leiders en politieke bestuurders leverde. Nu is het in gebruikals kantoor en woonhuis. Eromheen liggen bijzonder mooie Limburgse boerderijen waarvanenkele in de 17e eeuw getuige waren van de oprichting van de eerste Bokkenrijdersbende.Door armoede gedreven vormden de mensen misdadige bendes die met brandbrieven,gewelddadige overvallen en duivelse rituelen de gevestigde orde flink onder druk zetten.

Gevangen Bokkenrijders werden opgehangen in het nabijgelegen Danikerbos. Vandaag is van die duivelse terreurperiode niets meer te merken, integendeel: in Wolfhagen ligt in eenzeer rustieke omgeving de ‘Lijsterhof’ (gebouw met karakteristieke klokgevel uit 1939). Hier kunt u genieten van een geweldige natuur in een prachtige omgeving.

> Ga naar links, de Scholtissenholenweg in en ga bij de T-splitsing weer naar links. U komt inhet dorp Puth. Neem de eerste weg naar links, het Kerkpad, steek de grote weg over. Indienu zin heeft in een hapje of een drankje kunt u even linksaf richting Brasserie Bie de Sjuut(hoek Sachariasstraat/Dorpsstraat) wandelen. Hier vindt u een brasserie compleet met wan-delterras en aangepaste wandelkaart. In Schinnen gaat u bij buurtschap Heisterbrug naarrechts. Neem de eerste weg naar rechts en ga bij de driesprong weer naar links. U komt bijhet startpunt, Kasteel Terborgh.


> Beekdalroute. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Start > Mulderplas, Thullerkerkweg, Thull (Schinnen)Duur > ca. 2 uur Lengte > ca. 8 kilometer (verkorte route mogelijk) Routeaanduiding > paaltjes met violet gekleurde ringVermelding op VVV-wandelkaart Grensmaasvallei > route SC09

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Het Limburgse heuvellandschap is geologisch gezien een plateaulandschap waarin rivieren enbeken brede dalen hebben uitgesleten. Op deze route krijgt u een indruk van de vormingvan dit miljoenen jaren oude landschap en tegelijk komt u op plekken waar het moderneLimburg nadrukkelijk aanwezig is: de goed verzorgde wegkruizen en kapelletjes, de ambach-telijke bierbrouwerij en stroopproducent en de liefdevol gekoesterde natuur met zijn voorNederland unieke flora en fauna.

1

23

4

10

11

8

6

5

7

H

H

H

H

H

9

start

A76

E314

Geleenbeek

ZAN

DBE

RG

ACHTER

DE KERK

THULL

THU

LL

VE

EW

EG

THULLE RK

ER

WEG

STAT

IONS

-ST

RAAT HOMMERTERWEG

MULDERWEGSKE

Wolfhagen

Thull

Kathagen

Puth

Schinnen

Oirsbeek

Vaesrade

Route 9 > Beekdalroute

Mulderplas

9route

Kanalisatie vanaf 1930 degradeerde de beek helemaal tot afvalgoot. Maar nu is de Geleenbeekweer helemaal hersteld. Grillige bochten waar het water vrij stroomt en de beek haar eigenweg uitslijpt in het land, zorgen weer voor de typische hoge en lage oevers met een ongeken-de variatie aan begroeiing. Daardoor kon de kleurrijke ijsvogel weer terugkeren, het trotse sym-bool van de bijzondere natuur rond de Geleenbeek. Wellicht ziet u er één laag over het waterscheren of op de uitkijk naar visjes en larven. IJsvogels graven hun nest uit in de steile oever-wanden, soms wel tot zo’n 90 centimeter diep en brengen er hun jongen groot. Ook de grotegele kwikstaart voelt zich in zijn element rond het ondiepe, langzaam stromende water. Hijvoedt zich met insecten en bouwt zijn nest eveneens pal aan de beekoever, in een spleet oftussen de wortels van een boom.

> Bij de bocht naar rechts gaat u links af. Even verderop gaat u over de Geleenbeek heen.Vervolgens gaat u rechtsaf. U wandelt over de oude spoorbaan.

73

De Mulderplas en de MuldermolenJe zou het niet zeggen, maar de Mulderplas is nog jong. In dit moerasgebied waren de slik-vijvers van de mijnen die aan de Geleenbeek lagen. Steenkolen werden gewassen, het afval-water werd hier geloosd. In 1984 is het slik verwijderd en de bodem gereinigd. Zo ontstond de Mulderplas, tegenwoordig een populaire plek voor sportvissers. Rond de Mulderplas liggenmooie bossen. Ten noorden van de plas ligt de Muldermolen aan de voet van de prachtigeKrekelberg. Aan de voorzijde zien we nog een takelhaak en naast het huis nog een molen-steen. De oorspronkelijke molen stond op de plaats waar nu de Mulderplas is, een moerassiggebied dat regelmatig onder water stond. In het verleden lagen er overal watermolens langs de meanderende Geleenbeek. Er werd voor zo’n molen een aftakking gemaakt: de molentak,waardoor het water langs het molenrad werd geleid. Met een sluis werd de watertoevoer geregeld. Toen de waterrechten gekocht werden door de staatsmijnen, raakten de meestemolens langs de Geleenbeek in verval. Maar deze molen werd in 1950 verplaatst naar deandere kant van de weg en werd toen elektrisch aangedreven. Achter de Muldermolen pronkt de Krekelberg met zijn bossen en bergweiden. Aan de andere kant van Mulderplas ligt de Geleenbeek. Het dal van de Geleenbeek is hier parkachtig. Een mooi contrast is hetmoerasbos achter de Geleenbeek. Dit is een natuurontwikkelingsproject.

> Loop vanaf de parkeerplaats Mulderplas meteen rechts richting vijver. Het pad loopt evenparallel aan de Thullerkerkweg. Achter de bomen ligt de Alfa bierbrouwerij.

De Alfa BrouwerijDe Alfa Brouwerij is een familiebedrijf uit 1870. De ambachtelijke brouwerij is de enige inNederland die haar brouwwater uit een eigen, door het Ministerie van VWS erkende, bron vannatuurzuiver water wint. Sinds 1960 is Alfa in heel Nederland verkrijgbaar. Alfa brouwt volgenshet Duitse Reinheitsgebot.

> Sla bij de T-splitsing linksaf en houdt het pad aan langs het water. Na 100 meter links,verderop rechts. U loopt nu evenwijdig aan het fietspad.

De Geleenbeek De Geleenbeek ontspringt in Heerlen, in de kelder van de Benzenraderhof en meandert vanzuid naar noord door het landschap. De beek is 42 kilometer lang en mondt bij Stevensweertuit in de Maas. De beek is nu idyllisch, maar in de tijd van de mijnen stroomde door deGeleenbeek zwart, zwaar verontreinigd water uit de kolenwasserijen.



IJsvogel langs de Geleenbeek

1

2

3

75

Een verlaten mijnspoor en een bewoonde bunkerHet mijnspoor is niet meer in gebruik. Ooit reden hier continu kolenwagons heen en weer omsteenkool van de staatsmijn Emma in Hoensbroek naar de Maashaven van Stein te vervoeren.Aan het eind van het pad ligt aan de straat een bunker uit de Tweede Wereldoorlog. Er wonen vleermuizen.

> Steek de weg over (Stationsstraat) en volg het pad langs het bos.

Bos in soortenVan nature komen in het beekdal bron- en broekbossen voor. Dat zijn bossen van de vochtigegrond met boomsoorten als zwarte els, iep, populier en vogelkers. Hier op de lösshelling vanhet Geleenbeekdal groeit voornamelijk zomereik en beuk. Naast deze twee soorten komenook hazelaar, winterlinde, haagbeuk en tamme kastanje voor. Soorten die het op de bodemvan dergelijke hellingbossen goed doen, zijn subtiele voorjaarsbloeiers zoals dalkruid, salomons-zegel en lelietje van dalen. Dit type bos is rijk aan vogels. Naast kool-, pimpel- en staartmezen,roodborst en winterkoning kunt u boomklevers, boomkruipers en appelvinken zien en horen.Ook een typische bosvogel als de specht komt hier in allerlei soorten voor: grote bonte, kleinebonte, groene en zwarte spechten zijn hier allemaal druk bezig.

> Sla na ca. 500 m (bij de knuppeltrap en het ruiterpad) rechtsaf. Loop het pad helemaal af en ga dan rechts. Links ziet u wat rest van de Heistermolen. Daarachter ligt Canisius, de stroopproducent. Bij de weg aangekomen slaat u rechtsaf.


Thull 15-19, 6365 AC Schinnen, T. 046-443 2888

I. www.brouwerijbezoek.nl, E. [email protected]

Ontdek de Bron. Bezoek onze brouwerij met

proeflokaal, bronhuisje, museum en filmzaal.

U beleeft de Limburgse gemoedelijkheid op z’n best

en ervaart de unieke smaak van onze ALFA bieren.

> reserveren is noodzakelijk > rondleidingen dagelijks

incl. zaterdagen en zondagen > meer informatie?

Bel ons of kijk op onze website.

Bezoek aan Alfa Brouwerij


16

zie kaart pag. 87

Visvijver

5

6

4

7

Heistermolen en CanisiusDe Heistermolen was één van de vele watermolens in de Geleenbeek. Het rechter gebouw isde oude graanmolen, gebouwd in 1891. Eerder lag hier een oliemolen uit 1566 waar voor-namelijk koolzaad werd geproduceerd als brandstof voor olielampen en voor het bakken vano.a. aardappels. Het linker gedeelte werd later gebruikt als schorsmolen. Canisius is de bekendestroopproducent. Van appels, peren en suikerbieten worden diverse soorten stroop gemaaktdie in de Limburgse keuken niet weg te denken zijn: op het brood, bij kazen en pasteien, bijde bereiding van wild en stoofvlees.

> Steek de Geleenbeek over en volg gelijk het pad dat naar rechts kronkelt. Ga door hetpoortje en houd rechts aan. Indien u zin heeft in een hapje of een drankje kunt u naarBrasserie Bie de Sjuut in de Sachariasstraat/Dorpsstraat wandelen. Hier vindt u een brasseriecompleet met wandelterras en aangepaste wandelkaart. Bij de Y-splitsing houdt u rechts aan.Na het poortje gaat u links. Vervolg uw weg langs de waterkant.

VisvijversIn de nieuw ingerichte visvijver met zijn schone water zwemmen rietvoorns, spiegelkarpers,schubkarpers, zonnebaarzen en palingen. Boven de vijver kunt u soms de kleurige ijsvogelbezig zien. Het water van de vijver wordt regelmatig ververst. Aan de andere kant van de wegstaat een pomp die het opborrelende bronwater in de vijver pompt.

SchinnenHet dorp Schinnen is één van de zes kernen van de gemeente Schinnen. De dorpskerk ligtopvallend aan de rand van een steile heuvel. De onderkant van de mergelstenen toren is hetoudste deel (12e eeuw), de zijbeuken zijn uit de 14e eeuw. In de 19e eeuw werden de torenverhoogd en de zijbeuken verlengd. In 1900 zijn priesterkoor en zijkapellen aangebouwd. Het mooi gelegen kerkhof is nog in gebruik. In het centrum van Schinnen ligt het modernecomplex van gemeentehuis, winkels en woningen spectaculair tegen een steile heuvelwand.

> Ga verder over de verharde weg. Na ca. 200 meter, net buiten de kern van Schinnen, ligtlinks een bos. U gaat naar links, langs de bosrand. Op de T-splitsing kunt u de verkorte routenemen, terug naar de Mulderplas. U kunt hier ook het bos ingaan voor een bezoek aan dekapel boven op de heuvel. Voor het vervolg van de route gaat u rechtdoor over het pad, tussen de weilanden.

77

> Loop verder over het pad tot aan de weg (Stationsstraat). Steek de straat over, ga evennaar links en neem na ongeveer 40 meter het pad naar rechts. U loopt richting kerk. Volg het pad tot de verharde weg. Links ligt het spectaculaire nieuwe dorpscentrum metgemeentehuis. U kunt even het dorp in lopen, maar de route gaat hier rechtsaf. U loopt aan de voet van de steile heuvel waar bovenop de kerk van Schinnen ligt.



Krekelberg

Altaarstraat 120, 6365 AM Schinnen

T. 046-4438313

I. www.hoevekrekelberg.nl


Hoeve Krekelberg is een uitstekend verzorgd natuur-

kampeerterrein, met zo'n 75 ruime plaatsen gelegen

op verschillende terrassen tegen een helling.

Deze unieke ligging biedt u een fraai uitzicht over het

omringende Zuid-Limburgse heuvelland. De hoeve zelf

is een eeuwenoude Limburgse carréboerderij, die nog

volop in bedrijf is.

Naast rust en groen, hechten wij ook veel waarde aan

comfort. Op onze camping vindt u uiteenlopende

voorzieningen die zorgen voor een prettig en comfor-

tabel verblijf. Ons moderne toiletgebouw, de slecht-

weer / inforuimte en het kindvriendelijke veld met

veilige kindertoestellen zullen u aangenaam verrassen.

Hoeve Krekelberg is centraal gelegen in Zuid-Limburg,

een streek waar veel te zien en te beleven is. Uitge-

breide wandelen fietsmogelijkheden liggen binnen

uw bereik. Fraaie landschappen en gevarieerde natuur-

gebieden worden afgewisseld met diverse attracties.

Hoeve Krekelberg 17

zie kaart pag. 87

8


routes.

Door de opheffing van het Ardenner massief gleed de rivier langzaam maar zeker naar hetwesten af, waarbij een breed aflopend terrassenlandschap ontstond. De zachte kalksteen vande ondergrond werd door de eroderende werking van het water weggespoeld, zodat uiteinde-lijk een vrij diepe vallei kon ontstaan. Dat in Limburg zoveel mergel gewonnen kan worden iseveneens een gevolg van de kracht van water. De bodemlagen spoelden letterlijk van de hel-lingen. Zo kwam kalkhoudende grond (mergel) aan de oppervlakte. Dit is de oudste grond vanNederland, nog gevormd in de tijd dat Limburg bij de evenaar lag. Er zijn fossielen gevondenvan tropische landen zeedieren.

> Loop verder over de Hommerterweg en sla na ca. 750 meter rechtsaf, het Mulderwegskein. Houd rechts aan. Na ca. 250 meter ziet u een oorlogsmonument. Het Mulderwegskemaakt eerst een bocht naar rechts en dan naar links en al snel ziet u (achter de stallen) eenvoetpad naar links. Neem dit pad en volg het naar boven tot aan de T-splitsing waar u rechtsgaat. U heeft hier een prachtig uitzicht over het landschap en het dorp Vaesrade. Volg hetvoetpad ongeveer 100 meter waarna u rechtsaf gaat. Volg dit pad en houd links de bosrandaan. U wandelt nu op het Thullender voetpad. Blijf het voetpad verder bergafwaarts volgentot aan de grote weg. Hier gaat u rechtsaf.

Deze weg blijft u volgen tot u (na de Alfa Bierbrouwerij) het startpunt van de route weer bereikt.

79

KapellerbosHet hellingbos heeft een grote variatie aan bomen en vogels. Boven op de berg ligt in eensprookjesachtige omgeving de mooie Mariakapel. De kapel is in 1939 in tijden van dreigendeoorlog, gebouwd om vrede af te smeken. De jaarlijkse drukbezochte processie naar deze kapelkan soms niet doorgaan wegens een plaag van de processierups in het bos.

> Neem bij de T-splitsing het pad naar rechts. Even verderop loopt u het bos in en even later weer uit. Daal de berg weer naar beneden en neem het pad naar rechts. Links ligtHoeve Krekelberg.

Hoeve KrekelbergIn de 15e eeuw lag hier al een boerderij met de naam Krekelberg. Het gebouw is in de loopder eeuwen verschillende keren afgebrand en weer opnieuw opgebouwd. Het huidige gebouwdateert van 1880. Het is een typisch Limburgse carréboerderij. Op de akkers wordt onderandere spelt verbouwd, het oude graan, waarmee verschillende bakkers in de buurt heerlijkebroden en vlaaien bakken. De rustige natuurcamping met zijn ruime kampeerplekken enprachtig uitzicht is één van de mooiste campings van Nederland.

> Ga aan het eind van het pad naar links. Ga bij de geasfalteerde weg (Hommerterweg)rechtsaf. Hier heeft u een prachtig uitzicht over het Limburgs dalenlandschap en buurtschapThull.

Limburgs landschapHet Zuid-Limburgse landschap is ontstaan door wind, water en mensenhanden. Vijf miljoenjaar geleden was het huidige heuvelland een vlakte op zeeniveau. Door krachten diep in deaardschol werd het Ardenner massief, waar Limburg deel van uitmaakt, omhoog gestuwd ineen soort kantelbeweging. Zuidelijk van wat nu Sittard is, kwam het land omhoog.

Het Limburgse heuvelland is eigenlijk geen heuvelland, maar een plateaulandschap waarinbeken en rivieren (sommige zijn al lang weer verdwenen) in de loop van miljoenen jaren dalenhebben uitgeslepen. Dit gebeurde echter niet gelijkmatig, zodat er in Limburg geen sprake isvan canyonvorming. De Maas heeft ooit veel oostelijker gelopen dan nu.



Limburgs Landschap

9

10

11


Proeven vanSchitterend Schinnen! In Schinnen maakt de Bourgondische gastvrijheid onderdeel uit van het dagelijks leven. De echte Schinnenaar neemt maar al te graag de tijd om tegenieten van een hapje en drankje. Dat leverde hen de reputatie van‘Bourgondiërs’ op. Dit genieten gaat altijd hand in hand met gezelligheid engemoedelijkheid. En dat merkt u als bezoeker van Schinnen. Want in ditprachtige stukje van Zuid-Limburg kunt u rekenen op een gastvrij onthaal.Deze twee pagina’s geven u alvast een voorproefje op al het goede datSchinnen te bieden heeft op culinair gebied...

Hoofdgerecht: Sucadestuk gestoofd in donker bierMet pruimen, appelstroop en gebakken schorseneren

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Ingrediënten: 4 sucadestukken / 1 ui /

1 winterwortel / Kruidnagel, laurier / 1 flesje

bruin bier / 1 deciliter rode wijn / 100 gram

appelstroop / 1 deciliter bouillon.

Bereidingswijze

> Bak het vlees op hoog vuur mooi bruin

> Voeg de groenten en de kruiden toe, bak

dit kort mee > Blus dit met bier, rode wijn en

de bouillon, zorg dat het vlees onder staat

> Laat dit ongeveer 2 uur op een laag vuur

sudderen (niet laten koken anders wordt het

vlees droog en taai) > Haal het vlees uit de pan

en laat de saus inkoken tot de gewenste dikte,

of bijbinden met Knorr rode wijnsaus.

> Was en schil de schorseneren, snijd ze in 2

centimeter lange stukjes, kook ze gaar in water

met een beetje citroensap > Afgieten en in

roomboter opbakken, op smaak brengen met

zout en peper > Leg in het midden van de

warme borden de gebakken schorseneren,

en hierop het stoofvlees. Schep de saus om

het vlees. Garneren met enkele gefrituurde

schorseneren > Serveer er een bakje appel-

compôte bij.

Nagerecht: Appelstroop parfait Met een loempia van appel en peperkoek

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Ingrediënten parfait: 80 gram suiker /

100 gram appelstroop / 4 eidooiers / 2 eieren /

1 vanillestokje / 3 deciliter slagroom.

Ingrediënten loempia: 4 loempiavellen /

1 appel / 100 gram peperkoek / suiker, kaneel

en een scheut calvados / boerenjongens /

een takje mint.

Bereiding appelstroop parfait

> Eierdooiers met de suiker au bain marie

opkloppen > De geklopte slagroom samen met

de appelstroop door de eiermassa spatelen

> Afvullen en invriezen.

Bereidingswijze loempia

> 1 Appel en 100 gram peperkoek in kleine

blokjes snijden > Breng dit op smaak met suiker,

kaneel en een scheut calvados > Smeer het

loempiavel in met ei en het appelmengsel strak

inrollen > Frituren op 175 graden > Serveren

met boerenjongens en een takje mint.

Recept voor een

vierpersoons hoofd- & nagerecht

Tip > Vergeet niet bij de bereiding de overheerlijke

streekproducten uit Schinnen tegebruiken, zoals bijv. het Alfa-bier en de Canisius-appelstroop!


Wandelen met een thema? De gemeente Schinnen heeft de afgelopen jaren door de negen officiële wandelroutes vele wandelaars mogen begroeten in haar gemeente. Door hetsucces zijn er, al dan niet gekoppeld aan die routes, een aantal themaroutesontstaan die eveneens meer dan de moeite waard zijn. Via de plattegrond op pagina 87 zijn de startpunten van deze themaroutes te vinden.

Gedichtenroutes SchinnenIn 2012 zijn er vier speciale gedichtenroutes opgesteld in Schinnen door Wiel Raes en Jacq Dohmen uit Sweikhuizen. Onderweg vindt u op lessenaarsgedichten die door inwoners van de gemeente Schinnen gemaakt zijn. De gedichten vertellen over de omgeving, natuur, onthaasten en liefde voorhet leven. Er kan gestart worden van Gasterie de Bokkereyer Sweikhuizen,Gasterij Kasteel Terborgh Schinnen, Gasterie Dobbelsteyn Doenrade enKasteel Amstenrade.

Bokkenrijders-routesDe gemeente Schinnen was in de achttiende eeuw berucht als centrum vande bende van de Bokkenrijders. Dit geheime roversgenootschap, waarvan éénvan haar leiders uit het kerkdorp Schinnen kwam, pleegde in die tijd inbrakenin kerken en grote boerderijen. Een groot aantal van haar bendeleden werdop de kastelen van Amstenrade en Schinnen veroordeeld. Met de vier wan-deltochten (gereed eind 2013) bereikt u bijna alle markante plekken - voor-zien van informatieborden - uit het Bokkenrijdertijdperk van de gemeenteSchinnen.

Stammenderbos

Ommetje SweikhuizenHet ommetje Sweikhuizen van 6,9 kilometer lang wordt ook wel het ommetjeRèngelaote genoemd en werd in 2008 geopend door de stichting SjweikeserRèngelaot. De route loopt in en rondom Sweikhuizen. Door zijn ligging tegeneen helling, die oploopt van 55 m boven NAP aan de voet bij de Geleenbeektot ca 110 m boven NAP, wordt het in de volksmond ook wel ‘bergdorpje’genoemd. Gedurende de route vindt u schitterend natuurschoon metprachtige vergezichten en cultuurhistorie.

Ommetje de Kakkert De Kakkert is een zijbeekje van de Geleenbeek die in Oirsbeek ontspringt envervolgens op Schinnens grondgebied de naam Kakkert aan neemt. DeKakkert betreft een aantal redelijk nieuwe wandelpaden in de helling en hetbos achter Wolfhagen bij Schinnen. IKL heeft hier in 2011 een speciaal omme-tje aangelegd dat zeer de moeite waard is. Bij de herinrichting, die in de jarendaarvoor had plaatsgevonden, kreeg De Kakkert, gelegen in een mooi en natgebied waar bronnen en kwellen zorgen voor een bijzondere natuur, zijnnatuurlijke loop ten dele terug.


Inrichters van de buitenruimte

Met het inrichten van de (semi)openbare ruimte draagt HENSSEN dagelijks bij aan de kwaliteit van leven, wonen en werken. Voor overheid, bedrijven, (zorg)instellingen en het hogere segment particuliere markt, verzorgen wij het hele traject van advies, ontwerp, aanleg, onderhoud tot en met het beheer. Uitgangspunt is steeds de juiste mix tussen vorm, functionaliteit, praktische beheerbaarheid en fi nanciële haalbaarheid.

Groenvoorziening | Maaiwerken | Grondwerken Verhardingen | Tuinen | Gladheidsbestrijding | Graffi ti removal

HENSSEN bv | Schinnen (NL) | T +31 (0)46 443 44 30 | www.henssen.nl HENSSEN bvba | Maasmechelen (B) | T +32 (0)89 76 12 00 | www.henssen.be

OCD

A.n

l H

ENSS

EN30

04

Markt 20

6438 HB Oirsbeek

T. 046-442 1406

F. 046-442 5262

I. www.jumbosupermarkten.nl

Honger onderweg? Maak een pitstop bij Jumbo Oirsbeek!Van een stevige wandeling door het heuvelachtige

landschap, krijgen de meeste mensen al snel een beetje

trek. Wat is er dan fijner als je een tussenstop kunt

maken bij een supermarkt van Jumbo. Daar kun je op

je gemak allerlei lekkere dingen voor onderweg uitzoe-

ken. De winkel heeft een enorm assortiment. Daarbij is

veel keuze uit supervers: geperste sapjes, fruit, vers

gebakken broodjes en verschillende soorten beleg.

Maar ook voor plastic bekertjes, bestek en zakjes kun je

bij deze Jumbo terecht. Handig om in je rugzak te stop-

pen. En dat allemaal voor de laagste prijs, want dat is

de kern van de formule van Jumbo, dus ook in

Oirsbeek!

Jumbo fietsroute De medewerkers van Jumbo Oirsbeek ontvangt jaarlijks

vele toeristen. De supermarkt ligt namelijk middenin

een populair vakantiegebied. Ook de Jumbo fietsroute

die vanuit de Jumbo Nuth vertrekt, voert langs de

Jumbo in Oirsbeek. Deze fietsroute is samengesteld

door klanten van Jumbo en leiden de fietsers langs de

mooiste plekjes in onze prachtige regio.

Unieke tips uit de regio! Het winkelteam staat klaar om vragen van klanten te

beantwoorden en hen wegwijs te maken in de Jumbo.

Volgens filiaalhouder Cleo van Herten hebben de

medewerkers ook regelmatig een unieke tip voor

klanten paraat. ‘De meeste van onze medewerkers zijn

in deze regio geboren en getogen. Zij weten dus heel

veel over de omgeving en zijn altijd bereid hun kennis

te delen met de klanten.’ Omdat Jumbo Oirsbeek mid-

denin de gemeenschap staat, heeft de winkel ook

diverse lokale producten in het assortiment. Hierbij valt

te denken aan de specialiteiten van de Canisiusstroop-

fabriek in Schinnen of de Limburgse biertjes van de

Alfabrouwerij. Liefhebbers van verse snacks als koude

schotels, gehaktballen en zuurvlees kunnen hun hart

ophalen aan het lokaal vervaardigde assortiment van

vers-leverancier ‘van Keulen’. Van bakkerij Voncken

hebben we heerlijk vers gemaakt authentiek Limburgs

gebak. Wandelaars kunnen een cadeautje voor de

thuisblijvers meenemen, maar er zelf onderweg van

genieten mag natuurlijk ook!

Jumbo Oirsbeek12

zie kaart pag. 87

20

zie kaart pag. 87

85


Colofon

Deze brochure is een uitgave van de Werkgroep Recreatie

en Toerisme Schinnen, gemeente Schinnen en VVV Zuid-

Limburg. Wij hebben deze brochure met de meeste zorg

samengesteld. Alle informatie hierin wordt echter verstrekt

zonder aansprakelijkheid onzerzijds.

© VVV Zuid-Limburg 2013. Derde druk.

Coördinatie & algemene tekst: Vereniging Natuur-

monumenten, Vereniging Historie Schinnen, Stichting

Landschapspark De Graven, IVN Schinnen, Gemeente

Schinnen, VVV Zuid-Limburg Gedicht Wiel Raes, Jan

Hermans Fotografie Caspar Slijpen, Jo Schoonbrood,

Rein Bollen, VVV Zuid-Limburg, Jo Hermans, Wiel Raes,

Harry Vrancken Opmaak Het Vormlab, Heerlen

Routes Caspar Slijpen Cartografie Anyway Productions,

Heinkenszand Druk Schmitz Druck & Medien.

Met een speciaal woord van dank aan Jos Verhoeven.

Wij hopen dat u heeft genoten van ons Schitterend Schinnen!InfoTelefonische informatie tijdens kantooruren: 0900-555 9798 (€ 1,- p.g.)

I. www.vvvzuidlimburg.nl / E. [email protected] informatie omtrent Schinnen vindt u op de website www.schitterendschinnen.nl.

A76

E314

N583

N582

N276

N581

N582

N298

N580

N580

Geleenbeek

Geleen

beek

Wanen-

berg

Lippenberg

Daniker-

Hoog

Veld

Het

Hoge Roth

berg

Oude Kerk

Daniken

Abshoven

Klein Doenrade

Wolfhagen

Thull

Viel

Kathagen

Nagelbeek

Windraak

Hegge

Munstergeleen

Puth

Sweikhuizen

Schinnen

Spaubeek

Oirsbeek

Amstenrade

Merkelbeek

Vaesrade

JabeekHillensberg

Doenrade

Bingelrade

GELEEN

HEERLEN

7

6

3

24

51

1312

19

21

20

18

16

15

10 14

11

9

8

17

Start Ommetje de Kakkert

Start Bokkenrijders-

route

StartMountainbike-

route

Start Ommetje Sweikhuizen

Startroute3

Startroute5

Startroute8

Startalternatieve

route6 Startroute7Start

route6

Startroute1

Startroute9

Startroute4

Startroute2

Startpunt 1Gedichtenroute




Plattegrond gemeente Schinnen

Biesenhof Geleen

Bruin Café Boyens

Natuurmonumenten

Gasterie de Bokkereyer

De IJspoort Sweikhuizen


Horeca Plinthos

Gasterie Dobbelsteyn Doenrade

Kasteel Doenrade & Brasserie

’t Doonderhuuske

Camping High Chaparral

Janssenmolen Oirsbeek

Jumbo Supermarkt

VVV Zuid-Limburg

Gastronomie Smeets

Kasteel Amstenrade

Alfa Bierbrouwerij

Hoeve Krekelberg

Gemeentehuis Schinnen


& Brasserie ‘Bie de Sjuut’

Hennsen BV

Stroopfabriek Canisius Henssen

Horecagelegenheid

Overnachtingaccommodatie

Start Start route

1 54

2 64

3 48

4 44

5 57

6 6

7 49

8 27

9 30

10 20

11 19

12 85

13 7

14 20

15 18

16 74

17 76

18 78

19 65

20 84

21 68

H

O

> nummer op de kaart

> paginanummer voor meer informatie11

46

Tip > VVV Zuid-Limburg beschikt over vele

unieke themawandelingen en fietstochten in de

Grensmaasvallei. Vraag bij uw VVV Kantoor

naar de mogelijkheden!

Legenda>

87

Met enige trots presenteren wij u de derde druk

van onze prachtige wandelgids. In deze gids worden

negen routes beschreven door dorpen en platteland

van Schinnen, met kleine stukjes door Sittard-

Geleen, Onderbanken en de Duitse gemeente

Selfkant.

Wie één van onze mooie wandelroutes bewandelt, krijgt op een schitterend presenteerblaadje aangeboden wat veel mensen onder tijdsdruk najagen. Ontspanning, beweging enfitness. Alleen, of met z’n tweeën of met de kinderen. Genieten van de natuur, van de mooie monumentale kastelenen andere panden, genieten van de boerderijen, de weilanden,akkers en boomgaarden. En natuurlijk is er ook aandacht voorhet bijkomen in gezellige cafés en herbergen. In Schinnenhoort dat allemaal tot de aangenaam hoge kwaliteit van het leven van alledag. Als wethouder ‘Onthaasten’ wil ik deze inleiding graag afsluiten met een gedicht, dat ik heb geschre-ven voor de opening van de gedichtenroute in 2012:

Welkom op de 9 wandelwegen in SchitterendSchinnen

Inhoudsopgave

Voorwoord

Gemeente Schinnen


Route v/d kleine Kernen 16,6 km

Graaf Lambertroute 12,5 km

St. Rosaroute 16,3 km

Plateau Roth Route 11,5 km

Wanenbergroute 11,5 km

Danikerbergroute 6,5 km

Rengeloateroute 5 km

Panoramaroute 14,2 km

Beekdalroute 8 km

Natuurmonumenten

Heerlijke recepten uit Schinnen

Wandelen met een thema?

Colofon

Overzichtsplattegrond

gemeente Schinnen

9

8

7

6

5

4

3

2

1

2

4

6

8

16

22

28

34

40

50

58

70

48

80

82

86

87

Een weg, een boom, een mooi pad gedrapeerd met struiken Lucht en water om mij heenIk voel overal natuur ontluikenIk er middenin, en niet alleen

Badend in een schitterende omgeving Genietend van elke pas Meer dan buitengewone dagelijkse beleving Vooruit, en achterlatend hoe het tot nu toe was.

Totdat de invallende avond waarschuwt voor de dag van morgen en ik me op allerlei zaken ga bezinnenVandaag was ik in ieder geval even weg van alle zorgenDankzij mijn wandeling door schitterend Schinnen!

Schitterend Schinnen

9 Wandelroutes in en om SchinnenPrijs | € 0,50

Schi

tter

end

Schi

nnen

9 W

ande

lrout

es

NNNaNaNaNaNaNNaNaNaNaNaNaNaNaNNNaNNNaNaNNaNaNNNNNaNNNaNNNNNNaNNNaNaNaNaaNaaasasasasasasasasasassasasasasasasasassssssssasasssasssasasasasasssssassssssassst t t t t t t t t t t t t t t t t t t t t t t t t t t t t t t t t t t t t t t t t t t t t t t dddedddeedededededededededeeddedededddddddeedeededeedededededdedededdddddeee e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e nnnnnnnnnnononononononononnnnonononnonononononoonnnoooonooormrmmmrmrmrmrmrmrmrmrmmrmmrmmmmmmrmmmme e e e e e e e e e e e e e e e e e coccococococococoococcococoooococooccccccoccooococoollllllllllllllllllllllll eecececececececeeeeceeecccccecccececctitititiititititiiiiitititttt e e e e e e e e e e e avavavvavavvavavavvvvavvvavavaaaaaavvavvavvv n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n mememememememeememeemememememememmemeererereerererererereereererereeerr d d d d d d d d d d d d d d danananananannnanannnnnnannannanannannnnnnnnnnn 20202022220202020202020202020202220222220020202020220020022202022020220020202020200200202000 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 momommomommomommomooomomomomommomomommmommoooommommmomomomomomomoommmommoom ddeddddddddeddededddededddddededdedededddedeeddeeeedeeeeeeedededeeddddddd llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllleneneneneneneneneeneeeeeeeeeeeeeeeeeneenneeeeneeeee b b b b b b b b b b b b b b b b b b b berrerererererrrrrrrrrrggg-g---ggg---g--ggggggg e e e e e e e e e e n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n wawawwwwawawawawwawwwwandndnndnddndndnnddnddndndnndndnnndnnn eleleleleleleeleeeeleeleleleee scscscscscscscsssccscscssscscsssssss hohohohhhohohhohohohohhhohhoohohohhoohoooooooooohh eneneneneneeneennneneneenennennnnnneneneenenneeennenennenennnnn e e e e e e e e n n n n n n n n n n n n n n

sasasasasasasassaasaasasaaasaasaaaaaaasasaasaaassssssssss ndnddddddddndndndddndnddndndddndddndnndndndndndnnnndndndnndndndndnnddnnddndndndndndnddddddndnnddndnndnndnnd lalalaalalalalalalalalaalallallaalalalalalalaaalalalaaaalalalalalaaaaaa enenneneneneeneneenenenenennnnnnnnnnnnneneneneneeeneenennnene v v v v v v v v v v v v v v v v v v v v v v nniininininiininininininninininiiiiinininnnnnnnnnnnnnnni dtdtdtddtddtttttt u u u u u u u u u b b b b b b b b b b b b b b b b b b b jijijijijijijjiijijijijjjjj o o o o o o o o o o o o o o o o o o onsnsnsssnsnsnnnsnsssssnsssss n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n natatatatatataatataataaaaataaa uuuuuuuuuuuuuuuuuuurlrlrlrlrlrlrlrllllllllrllijijijjiiijiiiijijijijiii k k k k k k k k k k k k k k k k k ooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooo k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k k alalalalalalallallllalllaalaalaalalallaa eleleleleleleleeleleleleeeeeeeeeees s s s s s s s s s s s s s s s s s s opopopopopoppppopppopoppoppopppppppp hehehehehhehehhhheheehehhhhhhehhhhehhehhhhhhhhheheheeheheheehet t t t t t t t t t t t t t t t t t t t t t t t t t t t t t t t t ggegegegegegegeeeeeegggegg bbbibibiibiibbibibbiibbibibibibibbibibiibbbiededddedededeededededddddeddeedeeeee v v v v v v v v v v anananananananananaaannnananananannana w w w w w w w w w w w wininininnininiiniiinnnndddd-d-dd-ddddddd-d- e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e en n n n n n n n n n n n n n n n wawawwawawaawwawwaaawwwawawawawawawawaaaawaawawwaawaw tetetetetetttetetttttetettetttetttttttttt rdrdrrdrdrddrrdrdrrrdrrrdrdrrrddrdiciciciiciciciciciciciicicicciciiiicccccchththththtthththththththhthhththhhtthtthtttthttthtttthhtht e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e aaadadadadaddadadddadadaaaaddememeememememmemememeemememeemmmmmmmeememee eneneeneneneneenennenenneeneneeeeeeeeneenee ddededededdededdedededdeddedddedededededeeeeeeededddddddededd

kklklklklklklkklkkkkkkkkkkkklklkledededededededeedededdeddddeeedeeddedinininininnninninniniinnnninnnnnii g,g,ggggg,ggg,,g,ggggg,g,gg t t t t t t t t t hehehhhhehhehehhhhehhhhhehhhhhhhhh rmrmrmmrmrrmmmmmmmmmmmmmr isisisisiisisiiiiisisisisssisiissssssi chcchchchcccccchchchchccccchhcchhhe e e e e e e e e e e e e e e enenenennennenennnnene v v v v v v v v v v v v v v v v v vocococococcccooocccccchthhhhthththththththhththttttthttththtttrererererreeeeeeererereeeererrrereeeguguguguggugugugugguguuuguguugug leleleeleeeeeeeleeeeeeleeeeeeeeeeeeeerererrrrereerereerererererrerrendddndnddnddndndndnddndndndddndnndndndnnnnnnnd e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e ononononononoonoonnnnononoonooonooooonnnno dededededdedededeededdededdeddeddeddd rkrkrkrkrrrkrrkrrrkrkkleleeeleeleleellllel didididdiddddddidddddddddddddddddddddd ngngngngngngggnggggg, , , , , , trtrtrtrtrtrrrtrttrttrrt ekekekekekekekkekkikikikikiiiiikikikkiikkkingngngngnggggngnggnnngnnnngnnggklklkkkkklklkklkkklkkkkllklklkllededeededededddeedeedededdddddddiniiininnininnininniniingg,gggggggggggggg l l l l l l l l l icicciciciiiichthththththtthhhhhhhhththtththththtttgegegegegegggegegegeegeggegegeggeegggggggggggg wiwiwwiwiwiiiiwiwwiwiwwiwiwwiwwiiwwiwiiiiichchchcccchhchchchchchchcchcchchchhchhhhhchccchccccccccccccccccccc t t t t t t t t t t t t t t t t

kakakakakaakakkkakakkkaaaaakkkkaaampmpmppppmpmpmppmpmmmpmmmpppppppmpppppppppppppppppppppmppppppppppppppppperererereererrrrrrrerereeeeee eenenenenenennneneneneneeeeneneneenneennneneenn, , , , , , , , , , , , , , , rururrrrrururuuuruuurrurururuuururuuuuuurrrr gzgzgzgzgzgzgzgzgzzggggzggggggggggggg akakakakkkaakaaaaakaaakaaaaakkekekekekekeekekekkkkkkkkek nn,nnnn,nnnn,n,,nn,,, s s s s s s s s s s s s s s s s s s s s llalalalalalaaalal apapaappapapapppapppppppppppzazazazazazazazazazazaazaazzazzazazzz kkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkenennennenennnnneeeneneeneeneneeennnnnnnnnnnnnnnnnnnnn e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e tctctctctcccctccttctctccctcttctttctctttccttcttcccc....

9 wandelroutes in en om schinnenmedia.vvvzuidlimburg.nl/documents/vvvzl_schitterends...onthaasten...

Documents