J U MJEŠOVITA SREDNJA SAOBRAĆAJNA ŠKOLA TUZLA

MATURSKI RAD

Tema: Transport poštanskih pošiljaka

Mentor: Učenik:Elvir Čerkezović, Dipl. ing. saobraćaja i komunikacija Hodžić Eldin

Tuzla, Maj 2012. godine

UVOD

Poštanski saobraćaj ima za cilj da brzo, tačno, sigurno i neprekidno vrši prenos pisanih i

na drugi način oblikovanih saopštenja, stvari i robe, novčanih doznaka, govornih i negovornih

informacija za sve korisnike u unutrašnjem i međunarodnom saobraćaju.

Poštanski saobraćaj je sistem u kojem svi dijelovi funkcionišu povezano, što je omogućeno

tehničkim jedinstvom poštanske mreže i jedinstvenom tehnologijom u obavljanju poštanskih

usluga. Poštanski saobraćaj se javlja kao posrednik između velikog broja korisnika u prenosu

informacija, robe, poslovne korespodencije i drugih pošiljaka i time doprinosi unapređenju

privrednog i kulturnog razvoja zemlje.

Principi na kojima se zasniva organizacija modernog poštanskog saobraćaja, kao što su

dostupnost poštanskih usluga, sigurnost i brzina u prenosu poštanskih pošiljaka, unapređenje

kvaliteta, omogućavaju pošti da odgovori sve složenijim zahtjevima savremenog okruženja i

tržišta. Pošta predstavlja vitalni dio ekonomske infrastrukture naše zemlje i od velikog je

značaja da spremna dočeka promjene na sve zahtjevnijem tržištu i ponudi savremene usluge

(kao što su: PostNet, EMS, Pošiljka sa plaćenim odgovorom, ekspresni prenos pošiljaka PTT-

DHL). Značajna uloga u procesu pružanja poštanskih usluga pripada organizaciji rada u svim

fazama prenosa poštanskih pošiljaka (prijem, otprema, transport, uručenje) kao i ekonomično

korišćenje svih raspoloživih tehničkih sredstava u poštanskom saobraćaju. U ovom radu

analizira se transport - kao jedna od faza u prenosu pošiljaka, i to na nivou koji obuhvata linije

koje povezuju poštanske centre prerade, odnosno poštanske centre pripreme, sa jedinicama

poštanske mreže koje pripadaju području tog centra.

2

SADRŽAJ

UVOD.........................................................................................................................................2

SADRŽAJ...................................................................................................................................3

1. POJAM I ZNAČAJ POŠTANSKOG TRANSPORTA..........................................................4

1.1. Tehnološka organizacija poštanskog transporta.......................................................5

1.2. Organizacija prijevoza poštanskih pošiljaka............................................................6

2. OBIM TRANSPORTNIH KAPACITETA I POŠILJAKA....................................................7

3. STRUKTURA POŠTANSKOG TRANSPORTA.........................................................................9

4. RACIONALIZACIJA POŠTANSKOG TRANSPORTA....................................................10

5. ULOGA KOPNENOG, ZRAČNOG I VODENOG SAOBRAĆAJA U

TRANSPORTU POŠTANSKIH POŠILJAKA....................................................................12

6. KONTEJNERI I PALETE U POŠTANSKOM TRANSPORTU.........................................13

6.1. Kontejneri...............................................................................................................14

6.1.1. Kontejnerizacija......................................................................................15

6.1.2. Rentabilnost kntejnerizacije....................................................................16

6.2. Palete......................................................................................................................16

6.2.1. Paletizacija..............................................................................................17

7. MODERNIZACIJA TRANSPORTA U POŠTANSKOM SISTEMU.................................18

8. ISTORIJSKI RAZVOJ POŠTANSKOG TRANSPORTA U BIH.......................................19

9. ZAKLJUČNA RAZMATRANJA........................................................................................21

LITERATURA..........................................................................................................................22

MIŠLJENJE O RADU..............................................................................................................23

3

1. POJAM I ZNAČAJ POŠTANSKOG TRANSPORTA

Osnovni zadatak poštanskog transporta je da obezbijedi jedinstven tehnološki proces

tokova poštanskih pošiljaka. Pri tome, poštanski transport integriše sva prijevozna sredstva i

transportne linije, vodeći računa da se kroz taj proces obezbijedi efikasnost, ekonomičnost i

racionalnost za cjelinu ili pojedine transportne funkcije prijevoza pošiljaka.

Poštanski transport (postal transport) se u realizaciji, prostornom djelo-vanju i eksploataciji

javlja u više obljka i pojava prema namjeni angažovanja učesnika, a posebno kao:

interni transport unutar poštanskih objekata,

zatvoreni transport koji se obavlja vlastitim prijevoznim sredstvima,

prijevoz pošiljaka unutar jedinica poštanske mreže (postal network units),

prijevoz pošiljaka u funkciji koncentracije,

prijevoz pošiljaka u funkciji difuzije,

prijevoz za potrebe trećih Jica bilo u valstitoj organizaciji prijevoza

ili iznajmljivanjem kapaciteta,

korištenje javnog transporta drugih prijevoznika,

prijevoz poštanskog osoblja.

Interni transport se javlja kao dio tehnološkog procesa prijevozne funkcije pošte. Obavlja

se unutar poštanskog centra i drugih organizacionih jedinica pošte. Njegovo djelovanje i

prostor su ograničeni. U pravilu nije povezan sa javnom.saobraćajnom infrastrukturorn.

Može biti pogonski; ako djeluje u poštanskorn centru kao proizvodnoj jedinici, jer je u tom

slučaju vezan za proizvodne procese prerade pošiljaka, bilo da se radi o mehanizovano -

automatizovanom procesu, gdje je njegov obim manji ili manuelnom gdje su potrebe

internog transporta veće.

Zatvoreni transport se javlja kao vanjski prijevoz poštanskih pošiljaka, a često i građana

kao dopunska djelatnost. Obavlja se prijevoznim sredstvima pošte kao sastavni dio

ukupnog tehnoioškog procesa i to za sve faze, od prijema pošiljaka do krajnjeg cilja, tj.

uručenja pošiljke. Organizacija transporta vlastitim prijevoznim sredstvima se, u osnovi,

razJikuje od korištenja javnog transporta drugih prijevoznika.

4

U praktičnom riješenju poštanskog transporta, najčešće se kombinuje zatvoreni i javni

transport ili korištenje usluga drugih. Na taj način se analizom uslova prijevoza dolazi do

rješenja racionalizacije i optimizacije prijevoznih funkcija.

Javni transport i infrastruktura u ulozi prijevoza pošiljaka, koristi se sve više u poštanskom

sistemu, On treba da omogući redovan, siguran i brz transport, a takođe i smanjenje

troškova. Pošta treba koordinirati i kombinovati saaobraćajne tokove zatvorenog i javnog

transporta naročito u pogledu redova prijevoza. Ovo podrazumjeva paralelno korištenje

više sredstava prijevoza u svim saobraćajnim granama i to: željezničkom, zračnom,

pomorskom, riječnom i cestovnom prijevozu na unutrašnji i međunarodni saobraćaj.

1.1 Tehnološka organizacija poštanskog transporta

Tehnološka organizacija poštanskog transporta do sada se ustalila na integraciji tri nivoa

transporta koji moraju decidno biti usklađeni i integrisani u jedinstven transportni sistem.

Prvi nivo obuhvata transportno područje poštanskog centra. Obavlja se na redovnim

poštanskim linijama sa zadatkom da vrši prijevoz u funkcijama:

Koncentracije pošiljaka koja se obavlja po ustaljenom redu pri-

jevoza prikupljanjem u mjestima prijema po: poštama, poštanskim

sandučidma ili drugim mjestima gdje se pošiljlke mogu primiti.

Difuzije prispjelih pošiljaka koje prispijevaju u poštanski centar u

cilju obavljanja redovne dostave ili isporuke.

Na prvom transportnom nivou poštanski sistem u glavnom koristi vlastita prijevozna

sredstva cestovnih vozila. U novije vrijeme mnoge poštanske uprave, naročito u velikim

centrima, preferiraju korištenje za ovu namjenu ekoloških vozila specijalno dizajniranih za

poštanski saobraćaj. Drugi nivo čine poštanske linije između poštanskih centara u

unutrašnjem saobraćaju kao i veze poštanskih centara i giavnog poštanskog centra ako je tako

postavljena organizacija. Redovi vožnje se određuju prema propisanim rokovima i zahtjevima

prijevoza. Potrebno je ovaj nivo prijevoza organizovati u cilju što kraćeg zadržavanja

posiljaka, tako da se najčešće prijevoz obavlja u noćnim satima.Treći nivo obuhvata transport

koji povezuje glavne poštanske centre i međunarodne postanske transportne veze. Prijevozna

sredstva ovog transportnog nivoa su:

cestovna vozila,

5

avionski prijevoz,

željeznički, bilo u valstitim vagonima pošte ili iznajmljenim,

brodski prijevoz.

1.2. Organizacija prijevoza poštanskih pošiljaka

Organizacija prijevoza poštanskih pošiljaka podrazumijeva elaboriranje prije donošenja

odluka, a kao osnovno je:

odabir prijevoznika,

odabir prijevoznih sredstava i kapaciteta,

izrada redova prijevoza,

rentabilnost linija i opreme.

Redovima prijevoza, Opštim redom prijevoza i Redom prijevoza (ORP, RP), različitim

pregledima otpreme i prispjeća i drugim aktima treba osigurati tehničko - tehnološke i

funkcionalne osobine poštanskog transporta. Zbog značaja ORP-a daćemo nekoliko

napomena o tom aktu.

Opštim redom prijevoza poštanskih pošiljaka (ORP) poštanski transport se reguliše za drugi i

treći transportni nivo. Ovim aktom se, takođe, predviđaju dodatna transportna sredstva za

linije gdje je količina pošiljaka neredovna i teško predvidiva. Osnov za donošenje ovoga akta

poštanska uprava trebala bi prethodno odrediti zakonom ili na drugi način.

Sadržaj ORP-a uglavnom sačinjava: organizacija prijevoza pošiljaka na linijama od

zajedničkog interesa sa stanovišta kontinuiteta saobraćajnih tokova i troškova, definisanje

transportnih kapaciteta, osoblja, i sl. Ovaj dokumenat treba da prate razrađena uputstva o

poštanskom transportu na domaćim, a i međunarodnim linijama, prateća dokumentacija za

međunarodni obračun i uputstva. Takođe, trebaju u sadržaju biti zastupljene i vrste transporta

i prijevoznika kao: željeznica, zračni transport, i dr.

Složenost poštanskog transporta odražava se i na ostale segmente saobraćaja. U prijenosu

pošiljaka učestvuje željeznički, cestovni, zračni, pomorski ili riječni transport. Ako se radi o

usluzi elektronske pošte, koristiće se telekomunikacijski saobraćaj do pošte, gdje se poruka

ispisuje i uručuje korisniku. Prijevoz poštanskih pošiljaka u ranijem periodu, tj. do polovine 20.

vijeka, u većini zemalja obavljao se željeznicom. Ona i dalje ostaje važan učesnik u prijevozu

6

pošte, ali cestovni i u novije vrijeme zračni saobraćaj preuzimaju vodeću ulogu u obimu prijevoza

pošiljaka. Za prijevoz paketa značajan je i udio pomorskog saobraćaja.

2. OBIM TRANSPORTNIH KAPACITETA I POŠILJAKA

U prijevozu pošiljaka učestvuju transportni kapaciteti različitih mogućnosti prijevoza.

Takođe i poštanske pošiljke su razlličitih težina i obima. Navedene činjenice upućuju na

nužnost definisanja veličine kapaciteta za prijevoz, kao i pošiljaka koje će se prevoziti. Opštim

redom prijevoza treba utvrditi kapacitete transportnih sredstava za svaku poštansku liniju i

kategoriju pošiljaka. Pored toga, transportna sredstva na svakoj liniji trebaju biti maksimalno

iskorištena, kako bi se dobilo na racionalnosti troškova prijevoza.

Za ovu svrhu moguće je utvrditi koeficijente pomoću kojih se linije i vozila utvrđuju kako

slijedi:

količina određenih vrsta jedinica tovara,

potreba prostornih površina za svaku jedinicu tovara,

težina za svaku jedinicu tovara,

težina određenih vrsta jedinica tovara po m2.

Dobijeni podaci se mogu izračunati standardnim računskim postupkom, a pomažu kod

utvrđivanja strukture i obima transportnih kapaciteta. Statističkim podacima se služimo

da dobijemo različite vrijednosti o težinama, vrstama i kategorijama poštanskih pošiljaka po

grupama, i to:

pismonosne,

paketske,

novine i časopisi, i dr.

Poštanske pošiljke se usklađuju sa kapacitetima transportnih sredstava i strukturom pošiljaka

koja će se prevoziti. Ove osobine vozila se nalaze u uputstvima za svako vozilo. Struktura i

tehničke karakteristike vozila, bilo da se radi o lokalnom transportu sa raznim vrstama kolica i

7

drugih sredstava i!i u mjesnom, međumjesnom ili međunarodnom transportu, obrađena je u

drugom predmetu, pa se u tehnološkom procesu poštanskog transporta nećemo za.državati na

tehničkim karakteristikama vozila.

Za odluku o organizaciji prijevoznih sredstava, organizaciji prijevoza pošiljaka ili definisanja

prijevoznih puteva nužno je prije toga detaljno sagledati pozitivne i negativne strane svih

mogućih alternativnih rješenja.

Korištenje vlastitog transporta ima nekoliko prednosti:

Vozni red je moguće relativno jednostavno priiagoditi tehnološkom

procesu prerade pošiljaka.

Razmjena pošiljaka u skladu i zahtijevima obavijanja procesa rada u

jedinicama poštanske mreže.

Omogućivanje kvalitetne zaštite pošiljaka,

Kombinovanje korištenja slobodnih ili djelomično slobodnih

kapaciteta da uz istovremeni prijevoz pošiljaka prevoze i za treća

lica.

Međutim kod toga izbora osnovni parametar pored kvaliteta i organi-zacijskih prednosti za

funkciju trebaju biti troškovi transporta, koji znatno opterećuju ukupan proces u obavljaju

usluga. Na nekim relacijama, posebno gdje učestalost dostave nije svakodnevna često je

rentabilnije organizovati javni prijevoz ako je moguće riješiti sve specifičnosti koje poštanske

pošiljke zahtijevaju.

Napominjemo da, posebno u novije vrijeme, poštanski operatori sarađuju sa automobilskom

industrijom u razvoju posebnih tipova cestovnih motornih vozila koja zadovoljavaju

specifične uslove prijevoza pošiljaka. Tako već u prasksi postoji primjena tzv. ekološkog

poštanskog vozila u velikim gradskim centrima. Troškovi transporta poštanskih pošiljaka

utvrđuju se uobičajenim ekonomsko-financijskiin metodama, tj. njihova visina i raspored na

pojedine učesnike.

8

3. STRUKTURA POŠTANSKOG TRANSPORTA

Ranije smo naveli da se poštanski transport realizuje kao interni, zatvoren i javni transport.

Realizacija se obavlja u tri nivoa. Kao dopunu tome da kažemo da je struktura poštanskog

transporta uslovljena:

funkcijom proizvodnih procesau tehnologiji usluga,

transportnim tokovima,

sistemom eksploatacije transportnih sredstava.

Uloga tehnološkog procesa opredjeljuje različite vrste transportnih zadataka. Transportni

tokovi se realizuju kroz lokalni transport, tj. na gradskom ili regionalnom području,

prigradskom, međugradskom i međunarodnom. Svi transportni tokovi su integrisani u

transportnu mrežu, a sistem eksploatacije predstavlja opredjeljenje za vlastiti ili ugovorni

transport. Što se tiče vrsta poštanskog transporta, možemo konstatovati da one proističu iz

zadataka eksploatacije u odnosu na prijevoz pošiljaka i osoblja. Poštanske uprave razrađuju vrste

transporta i utvrđuju oznake i šifre za te vrste koje se koriste pri obradi dokumenata i analiza.

Jedan primjer obilježavanja transporta je alfabetski, kao npr:

A - Transport pošiljaka iz poštanskih kovčežića,

B - Transport pošiljaka iz filijalnih pošta,

C - Transport pošiljaka od glavnog centra do poštanskih jedinica,

D - Dostava poštanskih paketa,

E - Uručenje hitnih pošiljaka,

F - Prijevoz kontrolnog osoblja, itd,

Za transport se mora redovno obrađivati uperativna evidencija o vozilima, kapacitetima,

ispravnosti vozila, kao i o osoblju zaduženom za ovu fazu rada, tj. transporta u cjelini. Na ovaj ili

sličan način razrađena operativna evidencija koristi se dalje za analizu i poboljšanje

racionalizacije i optimizacije transporta koji inače stvara velike troškove pošti.

9

4. RACIONALIZACIJA POŠTANSKOG TRANSPORTA

Racionalizacija (od latinske rijed ratio - razum, um) znači svjesno djelovanje na

unapređenje i pojednostavljenje prijevoza roba ili usluživanja, uz postizanje najmanjih

troškova uz bolji kvalitet obavljanja usluga. Uz to, u racionalizaciju možemo uključiti i

težnju ka većoj produktivnosti rada i postizanju boljih učinaka.

Racionalizacija znači promišljeno djelovanje na poboljšanju, pojednostavljenju i pojeftinjenju

procesa proizvodnje ili uslužnog procesa, kao i na povećanju proizvodnosti rada.

U poštanskom saobraćaju racionalizaciju možemo predstaviti kao metodu za optimalniju

primjenu tehnike mehanizacije i automatizacije, bolje metode rada, optimizaciju

postoječih resursa, tipizaciju, poboljšanje tehnološke oganizacije, povećanje brzine i

kvaliteta usluživanja, i dr.

Racionalizacija poštanskog transporta uključuje:

poboljšanje načina i postupaka rada u poštanskim jedinicama

optimizaciju rasporeda djelatnika i drugih resursa

primjenu tehnike mehanizacije i automatizacije u obradi pošiljaka

povećanje brzine prijenosa pošiljaka

poboljšanje kvalitete usluživanja korisnika

informatičku podršku upravljačkim odlukama …

Osnovni pristup i mogući sadržaji racionalizacije obuhvaćaju prijevozne potrebe, supstrat

prijevoza, rokove, kvalitetu usluga, izbor metoda transporta, strukturu P-mreže, koncentraciju

pošiljaka, kapacitete prijevoza, manipulativne postupke, evidencije i praćenje pošiljaka, te

korištenje kapaciteta kako bi ih potom uskladili i koordinirali da bi se postigla efikasnost,

efektivnost i ekonomičnost. Načela koja je postavio još Rene Descartes su:

načelo evidencije – statističke i druge evidencije, činjenice i dokazi

10

načelo analize – raščlamba na sastavne dijelove koji se posebno istražuju

načelo sinteze – povezivanje istraživanog u svrhovito cjelovito rješenje

načelo kontrole – zaključci trebaju slijediti tek nakon provjere ili pokusa

načelo predviđanja i planiranja – treba unaprijed predvidjeti okolnosti pod kojima će

se budući rad i procesi odvijati, time se uvodi sustavnost i osmišljeno postupanje

načelo podjele rada – omogućuje efikasnije i učinkovitije djelovanje. Postoje

horizontalna i vertikalna podjela rada

načelo pripreme rada – zahtijeva da se za svaki posao unaprijed osiguraju potrebni

uvjeti za njegovo izvršenje. Time se poboljšava operativno djelovanje, kvalitete i

kvantiteta učinaka

načelo ukidanja nekorisnih (povratnih) hodova – znači sustavno minimiziranje svih

nepotrebnih razmaka u prostoru i vremenu

načelo pojednostavljenja rada – odnosi se na otkrivanje i uklanjanje neučinkovite

uporabe opreme, materijala, prostora, vremena i čovjekova napora

načelo povezivanja – znači da se jednaki ili srodni poslovi što više pribliţe u prostoru i

vremenu, te bi se tako osiguralo rentabilno uvođenje mehanizacije i automatizacije u

njihovoj obradi

načelo unifikacije – odnosi se na normizaciju i tipizaciju postupaka, procesa, opreme,

pribora, uvjeta rada i drugo

11

5. ULOGA KOPNENOG, ZRAČNOG I VODENOG SAOBRAĆAJA U TRANSPORTU POŠTANSKIH POŠILJAKA

Transport poštanskih pošiljaka realizuje se svim transportnim sredstvimana na kopnu, vodi i

vazduhu. U starom vijeku poštanski saobraćaj je bio uslovljen prvenstveno administrativim i

vojnim potrebama. U srednjem vijeku s razvojem gradova razvija se i poštanski saobraćaj

koji postaje važan faktor razvoja i prosperiteta. Obim poštanskog prometa zavisi od

nacionalnog dohotka, strukture i razvijenosti privrede, cijena usluga, broja stanovnika i

gustine i opremljenosti poštanski mreža.

PRIJEVOZ ŽELJEZNICOM

Do 70-tih je bio dominantan oblik prijevoza na srednje i velike udaljenosti, odnosno

magistralnim linijama. Prijevoz se obavljao putem tzv. putujućih pošta koje su realizirane u

posebnim poštanskim vagonima opremljenim za skladištenje pošiljaka i manipulativne

postupke obrade (otvaranje i zatvaranje zaključaka, svrstavanje i dijeljenje pošiljaka….)

PRIJEVOZ CESTOVNIM MOTORNIM VOZILIMA

Danas predstavlja dominantan oblik prijevoza na kraćim i srednjim udaljenostima. Pritom se

koriste kombi vozila, furgoni, posebni poštanski kamioni, autobusi, motocikli i slično. Vozila

su najčešće u vlasništvu poštanskog operatora. Prednosti vlastitog prijevoza su prilagodba

voznog reda zahtjevima korisnika i mogućnostima, razmjena pošiljaka neposredno u

poštanskom objektu, povećana sigurnost i zaštita pošiljaka, prijevoz putnika i osoblja, moguća

tipizacija vozila i slično.

PRIJEVOZ AVIONIMA

Osnovna prednost je u brzini prijevoza, a osnovni nedostatak u veličini troškova. Postoje

redovite putničke i vlastite poštanske linije. Osobito značenje za ostvarenje visoke kvalitete

prijenosa ima uvođenje noćne zrakoplovne poštansko-transportne mreže. Na većim

udaljenostima, odnosno na relacijama 400 km, zrakoplovima se postiže znatno kraće

vrijeme prijevoza pošiljaka. Prijevoz može biti redovitim putničkim i vlastitim poštanskim

linijama. Osobito značenje za ostvarenje visoke kvalitete prijenosa ima uvođenje noćne

zrakoplovne poštansko-transportne mreže.

PRIJEVOZ BRODOVIMA

Linijama obalne plovidbe za povezivanje PJ na otocima, linijama duge plovidbe za prijevoz

paketskih pošiljaka u prekooceanskom prometu. Ovakav je oblik prijevoza danas vrlo rijedak.

12

6. KONTEJNERI I PALETE U POŠTANSKOM TRANSPORTU

Pored poštanskih vreća, kontejneri i palete predstavljaju neophodne vrste posuda koje se koriste u

prijenosu poštanskih pošiljaka. Veliki obim pismonosnih pošiljaka malih težina i dimenzija, te

razni oblici paketa i različiti zahtjevi manipulacije sa pošiljkama opredjeljuje izbor i tipizaciju

posuda. Kontejnerski sistem transporta zahtijeva posebne objekte koji su u funkcioji takvog

sistema transporta, kao:

kontejnere,

saobraćajna prijevozna sredstva za prijevoz kontejnera,

pretovarne objekte, tj . terminale sa odgovarajućom mehanizacijom,

ostale uređaje i opremu.

Pod pojmom kontejnera se podrazumijeva transportna oprema koja mora zadovolijiti

uslove:

trajne osobine i čvrstoću,

da je izgrađena na jednostavan način za potrebe transporta,

da ima sve elemente za transportne operacije,

da ima tipizirane dimenzije i odgovarajuću unutarnju zapremninu.

Danas, u većini zemalja, poštanske uprave koriste različite vrste poštanskih kontejnera i

paleta. Kontejneri, prema namjeni u pošti su tipske posude, u koje se smještaju veće

količine poštanskih pismonosnih pošiljaka i to u vrećama, poštanski paketi u vrećama

ili pojedinačno, svežnjevi časopisa i druge vrste pošiljaka. U proizvodnim programima

vodećih svjetskih proizvođača razvijeni su kontejneri za potrebe poštanskog saobraćaja.

Najpoznatiji tipovi kontejnera su: RakoEuro- kontejner, Eurotec, sklapajući kontejneri i

Nesco kontejneri. Sve ove vrste po kvalitetu, osobinama i namjeni su prikladne za poštanski

sistem. Zbog svojih osobina kontejneri mijenjaju sistem rada, jer objekat za prekrcaj nije

više jedna vreća, ili jedan paket, ili novinski svežanj, nego kontejner koji može, u

zavisnosti od kapaciteta, da primi 20 do 30 vreća, i l i 50 do 60 paketa, ili 100 ili više

svežnjeva pošiljaka. Za potrebe unutarnjeg poštanskog transporta, mnoge poštanske

13

uprave konstruisale su vlasitite tipove kontejnera. Takođe, tipizirani poštanski kontejneri

se koriste za prijevoz poštanskih pošiljaka na magistralnim linijama, itinerima unutar

velikih gradova za otpremu pošiljaka velikih korisnika, i sl. U međunarodnom

poštanskom saobraćaju koriste se kortejneri prilagođeni za poštanske pošiljke koje

odgovaraju standardima poštanskih pošiljki (ISO,'IATA).

Tehničko-tehnološke osobine poštanskog kontejnera danas su, uglavnom, slijedeće:

obim kontejnera 1 do 3 m kubna,

dimenzije su prilagođene dimenzijama standardne palete (80 /120)

sa visinom do 170 cm,

za čitavo vrijeme transpotta do odredišta kontejner je zatvoren,

u pravilu je na točkovima radi lakše manipulacije,

konstrukcija je kvalitetno urađena,

utovar, istovar i prijevoz se obavljaju bez kontakta sa sadržajem,

za čitavo vrijeme transporta do odredišta kontejner je zatvoren,

tipiziran je kao poštanski i uskiađen sa odgovarajućim standardima.

U poštanskom transportu sa kontejnerima, potrebno je da jedinice pošta koje takav sistem

imaju u svome programu se opreme sa posebnim sredstvima za prekrcajnu manipulaciju.

Takođe, vozila moraju biti prilagođena upotrebi kontejnera.

6.1. Kontejneri

Kontejner je posuda pravokutnog oblika. Ona je nepromočiva, štiti robu od kvarenja i

gubitaka. Primjenjuje se za prijevoz i smještaj određenog broja teretnih jedinica, i može se

odvojiti od prijevoznog sredstva i manipulirati njime kao homogenom jedinicom bez

prekrcaja robe smještene u njemu. Primjenjuju se kao tipizirane posude koje mogu prihvatiti

veći broj poštanskih vreća, poštanskih paketa, te druge pošiljke. U primjeni su mali kontejneri

volumena 1-3 m3 koji mogu sadržavati 20 ÷ 30 poštanskih vreća, 50 ÷ 60 paketa, 100 i više

svežnjeva tiska, dok su veliki kontejneri volumena do 60 m3, a mogu primiti do 30000 kg

pošiljaka.

Osnovne tehničko tehnološke karakteristike malog poštanskog kontejnera su:

14

volumen 1-3 m3

dimenzije su prilagođene standardnim paletama (80×120 cm) s visinom do 170 cm

opremljen je kotačima i kukom za vuču

izrađen je od lakših materijala, ali tako da je konstrukcija dovoljno čvrsta

prilagođen je dizanju i spuštanju u vozilo

sadržaj je zaštićen i moguće ga je zaključati

6.1.1. Kontejnerizacija

Kontejnerizacija je kompleksan proces primjene kontejnera sa svrhom racionalizacije

prijevoza robe i prekrcajnih manipulacija. Pristup projektiranju kontejerizacije mora se

temeljiti na utvrđenoj dinamici i racionaliziranim tokovima pošiljaka na promatranom

području. Načela kojih se valja pridržavati pri planiranju i uvođenju kontejnerizacije su:

na prvoj transportnoj razini i udaljenostima manjim od 200 km (na području

gradske i prigradske mreţe) treba usmjeriti prema transportu poštanskih paketa i

AO pošiljaka

u međumjesnom transportu treba obuhvatiti poštanske pakete i neprioritetne

pismovne pošiljke

na duljim relacijama obuhvaća transport paketa i AO pošiljaka koristeći

specijalizirana vozila ili posebne vagone

pošiljke prve kategorije prioriteta na kraćim udaljenostima transportirati na

klasičan način, tj. u poštanskim vrećama

u PC formirati paketske kontejnere primjenom kontejnera odgovarajućih

kapaciteta

strukturu kontejnerske poštanske transportne mreţe modelirati u skladu sa

zahtjevima prometne potraţnje, razrađenih veza, tipskih vozila, tipizirane ambalaţe

i opreme, mehanizacija i automatizacije u poštanskim središtima

15

6.1.2. Rentabilnost kontejnerizacije

Pozitivni učinci, odnosno prednosti kontejnerizacije moraju nadilaziti ukupne troškove i

negativnosti. Pozitivni učinci proizlaze iz:

brže manipulacije u svim fazama prijenosa

dobrog osiguranja pošiljaka

uštede u radnoj snazi

sniženja troškova

manjih potreba i ušteda poštanskih vreća

umanjenja prašine koja prati rad s poštanskim vrećama

Nepovoljni učinci:

povećanje neiskoristive mase vozila za težinu kontejnera

zahtjev za pratećom prekrcajnom mehanizacijom i uređajima

potrebna prilagodba vozila ili nabavka tipskih vozila prilagođenih kontejnerima

potrebna adaptacija prostornih površina PC

visoki troškovi početnih investicija

povećane mogućnosti ozljeda na radu

6.2. Palete

Uporedo sa uvođenjern kontejnera u poštanski sistem uvode se i palete. Premda su palete našle

odgovarfajuću upotrebu u primjenu mehanizacije u poštanskom sistemu kod različitih utovara,

pretovara i prekrcajnih manipulacija, paleta predstavalja tipiziranu podlogu na koju se stavljaju

jedinice tereta, kako bi se dobila odgovarajuća tovarna jedinica u prekrcajnoj manipulaciji i

transportu. Paleta je nosivo postolje, odnosno podložak na koji se slažu manje jedinice tereta

u cilju okrupnjivanja krcajne jedinice u prekrcajnoj manipulaciji i transportu. Palete također

možemo definisati kao transportni uređaj, odnosno napravu izrađenu od različitih materijala,

a osnovna joj je zadaća omogućiti oblikovanje optimalne jedinice manipuliranja. U nekim

izvorima paleta se definiše kao krcajna podloga sastavljena od dva poda razdvojena

međupodnicama ili jednog poda oslonjenog na nožice, tako da se njome lako manipulira

viljuškarom ili paletnim kolicima. Konstrukcija palete je takva da ima otvore, tj. ulaze koji

omogućuju zahvatanje viljuskarima i!i drugim uređajima manipulacije. Prema kriterijima,

16

razlikujemo ravne palete, boks palete, i dr. Palete mogu prihvatiti veći broj poštanskih vreća i

paketa, tako da je njihova upotreba veoma korisna.

Palete se mogu podijeliti s obzirom na:

oblik palete

dimenzije

namjenu

vrstu materijala i drugo

Prednost palete u odnosu na kontejnerje u tome što je znatno laganija i pogodnija za

manipulaciju. Uvođenje palete pomaže bržem i lakšem razvrstavanju i slaganju pošiljaka, te

za unaprjeđenje internog transporta

6.2.1. Paletizacija

Pod paletizacijom podrazumijevamo metodu pakiranja tereta upotrebom paleta. Paletizacija je

kompleksan proces primjene paleta radi racionalizacije prijevoza robe i prekrcajnih

manipulacija. Bitna pretpostavka za kontinuiranost paletnog toka je približna ujednačenost

polaznog i povratnog toka paleta

17

7. MODERNIZACIJA TRANSPORTA U POŠTANSKOM

SISTEMU

U sklopu modernizacije poštanskog saobraćaja, upoznaćemo se sa nekim novinama u

transportu kao značajnoj tehnološkoj fazi poštanskog sistema. Dosadašnja iskustva su pokazala

da su u koncentraciji i difuziji pošiljaka, na području poštanskog centra, za transport

najpogodnija poštanska vozila sa adekvatnom opremom koja omogućuje racionalno korištenje

transportnih kapaciteta. Sredstva utovara i istovara treba snabdjeti savremenim rješenjima u

transportnoj mreži, u cilju ubrzanja i poboljšanja kvaliteta transporta.

Analiziranjem transporta, na bazi pokazatelja racionalnosti koja su obrađena u ovome

poglavlju moguće je djelovati na cijenu i racionalizaciju transporta.

U poštanskom centru se obavljaju složene operacije i velikog obima sa brojnim problemima

koji zahtijevaju da se i u ovome segmentu pošte priđe osavremenjavanju. Modernizacija

poštanskog transporta u poštanskim centrima treba da omogući funkcionalan protok svih vrsta

pošiljaka unutar centra i izmedju pojedinih tehnoloških faza (prispjeće, skladištenje, prerada i

otprema). Najveći dio tog transporta se odnosi na premještanje korespondencije, tj. vreća ili

paketa, a sve da se transportuje korištenjem pokretnih traka, visećih i lančanih transportera i

drugih uređaja za tu namjenu. U razvojnom procesu, razni tipovi upravljačkih sistema koji se

koriste u transportu, postepeno su ustupili mjesto mikroprocesorskim sistemima i primjenom

elektronskog upravljanja i nadzora. Taj upravljački sistem ima više važnih funkcija koje se

sastoje u preuzimanju vođenja kompletnog transportnog sistema i podjelu pošiljaka, skla-

dištenje, otpremu, nadzor, signalizaciju i statistiku. Iskustva poštanskih uprava u uvodjenje

automatizacije u transportni sistem kao i novih vozila standardizovanih za poštanski sistem su

pozitivna, a odražavaju se kao:

ušteda vremena radi ubrzanja obavljanja operacija u PC,

bolje korištenje radnog prostora,

bolji uslovi rada radnika,

kvalitet unutrašnjeg transporta se odražava na veću sigurnost protoka pošiljaka,

troškovi u unutrašnjem transportu se znatno smanjuju,

udovoljava se zahtjevima automatizacije u preradi pošiljaka i tako

se uvećava opšti učinak.

18

8. ISTORIJSKI RAZVOJ POŠTANSKOG TRANSPORTA U BIH

Razvoj organiziranog prenosa poruka i pošiljki na prostoru BiH pratimo od vremena starih

Rimljana kada se odvijao, tzv. "Rimskim putom", preko Bosne do Panonije u unutrašnjost, a

nešto kasnije oživljava i transport  tzv."Neretvanskim putom", od Dubrovnika do Luke

Drijeva kod Gabele. U drugoj polovini XIX vijeka, za vrijeme otomanske vladavine u BiH,

transport roba, pošte i novca odvijao se neprekidno u svim pravcima uzduž i poprijeko

putevima kojima su se kretali karavani otomanskih velikaša u svom pohodu na Zapad.

Poštanskom vezom preko Bosne, vezu sa Turskom održavale su susjedne države Austrija i

Francuska. U tom cilju u Sarajevu je uspostavljena tzv. Francuska pošta, a prenos te pošte je

povjeren trgovačkoj firmi Fraissinet. Neki dokumenti tvrde da je ta Sarajevska pošta imala i

svoj žig na kojem je pisalo Bosna Sarai. Pismo sa ovakvim žigom otpemljeno je 1813. godime

iz Sarajeva za Lion. Sve do kraja vladavine Osmanlija, privatnu poštu, prepiske i trgovačku

poštu raznosili su trgovci - kiridžije.

Drugom polovinom XIX vijeka, u Sarajevu je osnovana privatna pošta austrijskog konzula,

tzv. Konzulova pošta. Stanovništvo se se više počelo koristiti uslugama ove pošte, što nije

odgovaralo Porti, pa je često dolazilo do sukoba između organa vlasti i Konzulove pošte.

Ipak, u Sarajevu i Mostaru konzulova pošta nastavila je funkcionirati sve do propasti

osmanske vlasti do okupacije 1848. godine. Povoljne prilike za organizaciju pošte i njene

mreže nastupile su dolaskom Topal Osman-paše za bosanskog vezira (1861-1896. godine),

nakon donošenja Seferske naredbe. Prva pošta (telegrafska stanica) ustanovljena je u Mostaru

1858. godine, a u Sarajevu 1864. godine u privatnoj kući (zgrada kod Konaka).

Posljednji dani osmanske vlasti obilježeni su telegramom austrougarskog ministra vanjskih

poslova Andrašija, kojim javlja ulazak austrougarske vojske u BiH.

Aneksija Bosne i Hercegovine je donijela pošti i telegrafu radikalno novu organizaciju i novi

razmještaj njene mreže u skladu s državnim, vojnim, ekonomskim, političkim i geo-strateškim

ciljevima Austro-Ugarske. Neposredno nakon zauzimanja Sarajeva, već 1878/79. godine,

formirane su ratne, odnosno vojne pošte, sa svojim centralama i ekspoziturama, odnosno

etapnim poštanskim stanicama. Na taj način uspostavljena je redovna poštanska veza sa svim

dijelovima Monarhije. Početkom septembra 1878. godine, objavljena je vijest o otvaranju

telegrafskih stanica u Derventi, Doboju, Maglaju, Banjoj Luci, Sarajevu i Travniku. Nešto

kasnije i u Zenici i Busovači, da bi, već u oktobru, s neograničenom dnevnom i noćnom

19

službom, telegrafske stanice bile formirane u Brčkom, Jajcu, Livnu, Prijedoru, Tuzli,

Zvorniku, Bihaću, Goraždu, Mostaru, Trebinju itd.

Do 1914. godine, vojnih poštanskih stanica bilo je 118. Od 1879-1918. proširena je mreža

pošta sa stotinu novih poštanskih stanica. Za vrijeme austrougarske uprave, ukupno je

otvoreno 150 poštanskih stanica. Česte promjene državne administracije imale su negativan

efekat za razvoj i funkciju poštanskog prometa u ovom periodu.

Uvođenjem Banovine u Jugoslaviju, BiH je podjeljena u tri zone. Administrativna podjela

države praćena je odgovarajućom teritorijalnom podjelom poštanskih ureda sa Glavnim

administrativnim uredima. Na taj način, uredi u BiH bili su podređeni pošti, telegrafu i

telefonu u gradovima Sarajevu, Splitu, Cetinju i Zagrebu.

Nakon Drugog svjetskog rata direkcija PTT-a u BiH funkcionirala je u okviru Zajednice

jugoslovenskog PTT-a (JPTT).

Razvojnom politikom, praćenjem svjetskih trendova, uz direktno članstvo u Svjetskom

poštanskom savezu (BiH primljena 1892. godine i ponovo 1993. godine), PTT BiH je,

stvarajući optimalne radne uslove, te stimulirajući sve vidove poslovnih usavršavanja,

osigurao čvrste preduslove da se odgovori izazovima današnjice i spremno dočeka budućnost.

20

9. ZAKLJUČNA RAZMATRANJA

U ovom maturskom radu je obrađena tema transporta poštanskih pošiljaka, gdje se logičkim

slijedom krenulo od definisanja pojma poštanskog transporta, kao i njegovog značaja u

društvu. Posebna pažnja je posvećena tehnološkoj organizaciji poštanskog transporta, gdje

smo obradili tri transportna nivoa, te smo detaljnijom obradom trećeg nivoa u drugom dijelu

maturskog rada došli do zaključka da je cestovni transport poštanskih pošiljaka

najdominantniji i najrentabilniji način transporta istih.

Sama brzina i kvaliteta transporta poštanskih pošiljaka bi trebala biti od krucijalnog značaja

za pružaoca usluga, a končan cilj „zadovoljan korisnik usluga i povećan prihod“.

Najvažnije je da sami zaposlenici prihvate ubjeđenje da je kvalitet usluge ono što zahtijeva i

očekuje korisnik. Treba shvatiti da je kvalitet zapravo, red, rad i obaveza da se svaka

aktivnost vezana za transport poštanskih pošiljaka izvršava ispravno, prvi put i svaki put.

Upravo zbog ovakvog finalnog zadatka u prometu pošiljaka, transport istih na neki način

predstavlja „ ogledalo pošte“, jer se na osnovu kvalitete i brzine transporta donosi dosta

zaključaka u vazi značaja pošte kao organizacije te stvaranje pozitivnog imidža pošte.

Transport ima zadatak da zadovolji sve korosnike bez obzira na njihovu udaljenost ili

nepristupačnost.

21

LITERATURA

Arnautović E. (1998) Tehnologija poštanskog saobraćaja, JP PTT, Sarajevo;

Kujačić M. (2004) Poštanski saobraćaj, Fakultet tehničkih nauka, Novi Sad;

Bošnjak, I. (1998) Poštanski promet I, FPZ, Zagreb;

Bazianec, N. (1999) Poštanski priručnik, Šimrak grafika, Zagreb;

Internet resursi.

22

MIŠLJENJE O RADU:

23