ผลงานบทความเชงวชาการ

โดย วชรพงศ ดมน

1. ความตายในแงมมมานษยวทยา

2. “มมมองการเขยนงานทางประวตศาสตรของ คณจารก วไลแกว ผานบทความ เมองจนทบร, เมอง

พระประแดง และชาวสโขทยมาจากไหน”

3. พธกรรมเซยงของไลปอบ

4. ไทยไดเรยนรอะไรจากกรณเมส อาแนค (Mes Aynak)

ความตายในแงมมมานษยวทยา

ความตาย เปนสงสากลทเกดขนกบทกบคคลในทกสงคม ดงนนจงมการศกษาในเรองความตายใน

หลายแงมม ทงแงมมทางการแพทย, ทางวทยาศาสตร, ทางจตวทยา, ทางกฏหมาย รวมถงแงมมทาง

ศาสนา เปนตน ทงนแตละแงมมนนกจะมวธการมองเรองความตายทแตกตางกนออกไปตามแตละประเภท

ของการศกษา ทงนยงมการศกษาความตายในอกแงมมหนงทนาสนใจ ซงกคอ ความตายในแงมมทาง

มานษยวทยา ทจะมลกษณะของการพนจวเคราะหในเรองของความตายทแตกตางไปจากแงมมของ

สาขาวชาอน

ความตายในแงมมทางมานษยวทยานนจะมองความสมพนธของความตายกบมนษยวาเปนเรองท

เกยวของกบสงคมและวฒนธรรม โดยใหความสนใจกบการศกษาเรองความตายในแงมมตางๆทงทาง

ศาสนา ประเพณ ความเชอ พธกรรม ระบบเครอญาต กลาวคอจะศกษาในเรองของความตายในมตทาง

วฒนธรรม โดยจะเชอมโยงกบสถาบนทางสงคมตางๆทเกยวของและมผลกระทบกบเรองของความตาย

เชน สถาบนทางเศรษฐกจ สถาบนทางการเมองตางๆ รวมถงความสมพนธระหวางคนเปนและคนตาย ซง

ในแนวคดทางมานษยวทยาทงหมดนลวนแตมความสมพนธเกยวของกน ทงนยงศกษาถงวธทคนในสงคม

เหลานนตอบสนองกบความตาย ซงมมมองทางดานมานษยวทยาทมตอความตายนน จะเนนทการท า

ความเขาใจเหตการณทเกดขนหลงจากความตาย ไดแก การจดการกบรางผตาย พธการเกยวกบศพ

ระยะเวลาทไวทกข และการแสดงความเศราโศก เปนตน ซงจะแตกตางกบการมองความตายในดานอนๆ

ทงในมตทางการแพทย ทมองความตายวาเปนการสนสดการท างานของรางกายไดแก หวใจหยดเตน การ

หยดหายใจ และการตายของสมองซงก าหนดเกณฑการตรวจสอบเพอยนยนในการพจารณาโดยแพทย

สภา ซงวนจฉยวาบคคลทตายตองไมมการเคลอนไหวไดเอง ไมสามารถหายใจไดเอง สภาวะเหลานจะตอง

ไมมการเปลยนแปลงภายใน 12 ชวโมงจงจะถอไดวาสมองตายแลว จงจะถอวาบคคลคนนนไดตายแนนอน

(ความตายในมตเชงวฒนธรรม: ออนไลน) ซงจะมความสมพนธกบการตายในทางกฏหมาย ทมองความ

ตายในลกษณะเดยวกบการตายทางการแพทย รวมถงในดานจตวทยาทจะเปนการมองถงสภาวะใกลตาย

และการตายของมนษย ซงเหลานลวนแตเปนการมองความตายในเรองของ การสญสนของสงมชวต เปน

การดบของรางกายเทานน

เมอมการมองความตายเปนเรองของสงคมและวฒนธรรมแลว มนษยจงเกดวธการ การจดการ

เกยวกบความตายขนมาในรปแบบตางๆ สงผลใหเกดเปนลกษณะตางๆตามมาทง ประเพณเกยวกบศพ

การจดการกบศพ การไวทกข ความเชอในโลกหลงความตาย วญญาณคนตาย ฯลฯ ตามแนวคดทาง

มานษยวทยา ซงหากมองตามทฤษฎเชงโครงสราง-หนาท ในการท าความเขาใจประเพณและพธกรรม

เกยวกบการตาย จะเหนวา การตายเปนชวงระยะแหงการเปลยนผานระหวางชวตกบความตาย ซง

นอกจากจะมการเปลยนแปลงในทางกายภาพแลว ในชวงเวลาการเปลยนแปลงน ยงมการเปลยนผานทาง

สงคม ซงเปนการเปลยนแปลงพฤตกรรมการปฏบตตอคนทอยในชวงเปลยนผานเหลาน เพอแสดงถง

สถานภาพทางสงคมทเปลยนแปลงไป เรยกวาเปน ความตายทางสงคม (social death) เชน แบงแยกผ ท

ก าลงจะตายออกจากคนทมชวต และคอยๆ ปรบเปลยนพฤตกรรม ใหรบรตนเองวาบทบาททางสงคมของ

ตนนนมไดเปนบทบาทของคนทมชวตอกตอไปทงนเพราะเมอเกดการตายของสมาชกในกลมสงคมขน ยอม

สงผลกระทบใหเกดความระส าระสายของความสมพนธของคนทยงมชวตอยดวย ในมมมองทาง

มานษยวทยานน พธศพซงมรายละเอยดขอปฏบตทแตกตางกน จงมบทบาทหนาทในการแกปญหาความ

กลวและโศกเศรา และความสมพนธทถกกระทบรวมกน ไดแก การแบงแยกผตายออกไปจากสงคม พธ

เกยวกบการเปลยนแปลงสภาพ เชน ทงศพใหเนา เผา ฯลฯ และการรวมผตายเขาสโลกใหมหรอบทบาท

ใหมทตางไปจากโลกของคนเปน (ความตายในมตเชงวฒนธรรม: ออนไลน)

ในมมมองทางมานษยวทยาทมตอความตายนน จะมการใหความส าคญกบพธกรรมการตาย ซง

นอกจากจะถอวาเปนพธเปลยนผานแลว ยงแสดงใหเหนถงการตความในเชงสญลกษณทปรากฏในพธศพ

ดวย ซงในสงคมทวโลกทมความแตกตางกนนน การใหนยามของการตายนนเปนสงทซบซอนและแตกตาง

ออกไป ทแสดงถงความแตกตางของระบบความคดและความหมายของการตายในกลมทตางวฒนธรรม

กน ตวอยางเชน ในยโรปปจจบนถอวา ความตายนนคอจดสนสดของชวต ในขณะทระบบคดของสงคม

ดงเดมหลายแหงในเอเชยตะวนออกเฉยงใตนนถอวาความตายเปนเพยงสภาวะหนงในกระบวนการท

ยาวนานกวานนซงเรมขนกอนหนาภาวะทเรยกวาความตาย และยงด ารงอยตอไปอกนานหลงจากนน

(มานษยวทยาวาดวยความตาย: 66-69)

นอกจากนในมมมองทางมานษยวทยานน ยงมการมองความตายผานมมมองในเรองศาสนาและ

ความเชอตางๆนน พธกรรมยงสะทอนความเชอเกยวกบโลกหนาและชวตหลงความตาย ความเชอเรองดวง

วญญาณ ทยงคงอยตอไป ในพธกรรมจงมกมการจดการในเรองวญญาณของผ ทเสยชวตดวย เชน มการ

ชน าทางไปสโลกหนาแกดวงวญญาณ เพอมใหวญญาณนนกลบมารบกวนคนทมชวตอยในรปแบบของผ

หรอกอใหเกดสงไมดแกสงคมได รวมถงแนวคดในการจดแบงประเภทของการตายวา อะไรคอ การ ตายด

หรอ ตายราย กมความแตกตางกนดวย ถงแมวาความเชอเรองผจะเปนสากลปรากฏอยทกสงคม แตก

แตกตางกนออกไป ขนอยกบสงคมและความเชอเฉพาะทางวฒนธรรมทแตกตางกนไป ซงการประกอบ

พธกรรมมไดสะทอนเพยงความสมพนธระหวางผ ทจากไปกบคนทยงมชวตอยเทานน พธศพยงถกใชเปน

พนทเพอตอรองความสมพนธระหวางคนทมชวตอยดวย

แงมมทางมานษยวทยาทมตอความตายนน จะใหความส าคญในการท าความเขาใจปรากฏการณ

และวธคดเกยวกบเรองความตายในมตอน ๆ ทจะแตกตางไปจากวธคดและมมมองแบบวทยาศาสตร

การแพทย และรวมถงดานอนๆ ในตวอยางของมมมองความตายในดานวทยาศาสตรและการแพทยนน จะ

มองความตายวาเปนจดสนสดของชวต เมอรางกายหยดการท างานกจะหมายความวา ชวตนนจบสนและ

ไมมอะไรจากนนอกตอไป วธคดดงกลาวไดมองความตายใหเปนพยงมตทางกายภาพเทานน ซงจะเหนได

วามความแตกตางอยางเหนไดชดทมการมองความตายเปนมตทางวฒนธรรม ในแงมมทางมานษยวทยา

นนเอง

ซงจากทไดกลาวมาทงหมด จะเหนไดวาความตายในแงมมทางมานษยวทยานนจะมลกษณะท

มองความสมพนธของความตายกบมนษยในมตเชงวฒนธรรม ทมผลตอโครงสรางทางสงคมตางๆโดยรวม

ซงสะทอนเหนไดจาก การมพธกรรมเกยวกบความตาย การจดการเกยวกบศพ และรวมถงความเชอในเรอง

ของจตวญญาณและโลกหนาอกดวย ซงการมองความตายในแงมมนจะมความแตกตางจากแงมมความ

ตายในสาขาวชาอนอยางเหนไดชด เชน วทยาศาสตรการแพทย ทมองวาการตายคอการดบสญของ

รางกายเทานน คอเนนเรองกายภาพ ฯลฯ โดยกลาวคอมมมองความตายของดานอนๆ จะมองความตายใน

แงมมของสาขานนๆ เทานน

“มมมองการเขยนงานทางประวตศาสตรของ คณจารก วไลแกว ผานบทความ เมอง

จนทบร, เมองพระประแดง และชาวสโขทยมาจากไหน”

วชาประวตศาสตร เปนวชาทวาดวยการศกษาเรองราวหรอเหตการณตางๆ ทเกดขนในอดต หรอ

อาจจะกลาวไดวา ประวตศาสตรเปนวชาอดตกวาได เราทกคนไมมคนไหนเลยทไมอยากรเรองราวหรอ

เหตการณตางๆทเกดในอดต ไมวาจะเปนอดตของตนเอง อดตของบรรพบรษ อดตของถนอาศยของเ รา

เปนตน กลวนแลวแตเปนสงทเราตองการแทบทงสน เพราะอดตสามารถบงบอกสถานะภาพ ทมาหรอภม

หลงของเราได

ในการศกษาประวตศาสตรไทย บอยครงทมการศกษาและคนควาถงประวตศาสตรของชมชน

เมองหรออาณาจกรโบราณตางๆ เชน สโขทย ศรวชย อยธยา หรอธนบร เปนตน โดยนกวชาการโบราณคด

หรอประวตศาสตรหลายทาน ทไดท าการส ารวจและศกษาขอมลทางประวตศาสตร น ามาสการเขยน

บทความขน และนกวชาการอกทานทมผลงานบทความทเกยวเนองกบประวตศาสตรกคอ “คณจารก วไล

แกว” ตวอยางบทความของทานในเชงประวตศาสตรทมการศกษาถงเมองโบราณในอดตคอ “เมองจนทบร”

และ ”เมองพระประแดง” และยงมอกบทความหนงของคณจารก วไลแกว ทส าคญตอการศกษาชมชน

โบราณซงกคอ “ชาวสโขทย มาจากไหน” ซงทงสามบทความนคณจารก วไลแกว ไดหยบยกขอมลเมอง

โบราณของไทยมาน าเสนอ ซงไลเรยงมาตงแตเมองเกาแกดงเดมของไทยซงกคอ สโขทย ซงเชอกนวาเปน

อาณาจกรแหงแรกของคนไทย ไปจนถงเมองจนทบร ทตงมนก เอกราชของสมเดจพระเจาตากสนฯในสมย

กรงศรอยธยา และสดทายเมองพระประแดง เมองปากแมน าทส าคญในสมยกรงธนบรและกรงรตนโกสนทร

ทงสามบทความนลวนแตเปนผลงานทไดมาจากศกษา วเคราะหและตความจากคณจารก วไลแกว ซงเปน

นกวชาการทมผลงานนาสนใจอกทานหนง

บทความ ”เมองจนทบร” ถกเขยนขนเมอป พ.ศ.2538 ไดรบการตพมพลงในนตยสาร

“ศลปวฒนธรรม” เนอหาสวนใหญจะเปนการวเคราะหถงลกษณะทตงของเมองจนทบรในสมยอยธยา โดย

เนนศกษาถงต าแหนงของเมองจนทบรในยคสมยดงกลาววาแทจรงแลวตงอยบรเวณใดกนแน ซงในตอนตน

ของบทความยงไดมเกรนน าถงประวตศาสตรความเปนมาของพนทในขอบเขตจงหวดจนทบร ซงพบวาม

มนษยอยอาศยมาตงแตกอนสมยประวตศาสตร จวบจนถงสมยประวตศาสตร ชวงราวพทธศตวรรษท16 –

17 ซงเปนการน าเขาสเรองไดอยางนาตดตาม นาสนใจ โดยในบทความจะเปนไลเรยงตงแตอดตตงแตเรม

มมนษยมาอาศยในพนท ไปจนถงชวงสมยอยธยาทเนนท าการศกษา และในบทความนจะมการใช

หลกฐานทางประวตศาสตรทงหลกฐานทเปนวตถและหลกฐานทเปนลายลกษณอกษร รวมถงลกษณะทาง

ภมศาสตรเปนแหลงขอมลทส าคญในการศกษา

สวนบทความทสอง ”เมองพระประแดง” เขยนขนเมอป พ.ศ.2539 ตพมพลงในนตยสาร “ความร

คอประทป” จะเหนไดวาชวงเวลาทเขยนบทความนหางจากบทความ”เมองจนทบร” เพยงหนงปเทานน ซง

จะท าใหลกษณะการเขยนของคณจารก วไลแกว มไดตางไปจากเดมมากนก ดงเชนการใชหลกฐานทาง

ประวตศาสตรในการอางองการวเคราะหขอมลในบทความ การเกรนน าเขาสเรองทนาสนใจ รวมไปจนถง

การไลเรยงอดตความหลงของเมองกอนทจะเขาสเนอหาหลกของบทความ ทแตกตางบางกคอในบทความ

มไดวเคราะหหรอคนหาทตงของเมองดงเชนบทความแรก ทงนเนองจากวาลกษณะทตงของเมองพระ

ประแดงในปจจบนยงคงสภาพใหเหนคลายในอดตอยนนเอง สวนในเนอหาหลกของบทความนจะเปนการ

วเคราะหถง ประวตความเปนมาของเมองพระประแดงในสมยกรงธนบรและรตนโกสนทร ในฐานะเมอง

หนาดานทางปากแมน าเจาพระยา ซงจะเปนปราการทางน าดานแรกทจะตงรบขาศกไวกอนทจะเขาสเมอง

หลวง ท าใหมการสรางปอมไวมากมายในบรเวณพนทดงกลาวซงเปนประเดนศกษาทส าคญของบทความน

ในบทความนยงไดอธบายถงทตงของปอมตางๆ และสาเหตของการสรางปอมอกดวย สวนทนาสนใจของ

บทความนอย ทสวนสรปของบทความซงจะเปนการกลาวถงความทรดโทรมของแหลงโบราณคด

ประวตศาสตร (ปอมตางๆในอ าเภอพระประแดง)ทขาดการดแล การบรณะซอมแซม ซงแสดงใหเหนถง

ความหวงใยในสวนหนงของประวตศาสตรของ คณจารก วไลแกว

สองบทความทผานมาจะเปนลกษณะการเขยนงานทเกยวกบ เมองโบราณในประวตศาสตรของ

ไทย ทง “เมองจนทบร” และ “เมองพระประแดง” ซงจะเนนวเคราะหประวตความเปนมาของเมอง และใน

บทความสดทาย“ชาวสโขทย มาจากไหน” ซงไดรบการตพมพโดยนตยสาร “เมองโบราณ” ในป

พ.ศ.2540 ซงเปนการเขยนบทความโดยตอเนองจากปทแลวเลยซงกคอบทความ “เมองพระประแดง”

ใจความส าคญของบทความนจะเปนการกลาวถงทมาของกลมคนทเปนพลเมองของสโขทยโบราณวามา

จากทใดกนแน โดยวเคราะหผานหลกฐานทางประวตศาสตรทพบในพนท ผานต าแหนงทางภมศาสตร และ

วเคราะหผานลกษณะทางธรณวทยา จากการวเคราะหแสดงใหเหนวา มชมชนตงอยในบรเวณดงกลาว

ตงแตกอนสมยประวตศาสตรและไดเกดการเคลอนยายของกลมชนกระจายตวไปตามทตางๆ และจากการ

ใชหลกฐานทางโบราณคดประวตศาสตรดงกลาวกจะแสดงใหเหนถงการพฒนากลายมาเปนเมองสโขทย

ในทสด

ซงลกษณะของการเขยนบทความเรองนยงคงเอกลกษณไว ท าใหลกษณะของการเขยนไมไดตาง

ไปจากสองบทความทผานมามากนก ทงในดานของภาษาทใชภาษากงวชาการในการเขยนซงมแนวการ

เขยนทอานไดไมยากมาก ยงมการใชหลกฐานทางประวตศาสตรในการอางองการวเคราะหขอมล การ

น าเขาสเรองไดนาตดตาม และยงคงกลาวภมหลงกอน สวนการเขยนทเพมขนทนาสนใจคอ การตงขอ

สงเกต ขอสงสยของผเขยน เชน “เรายงไมศกษาขอมลทถกฝงอยใตแผนดนอยางจรงจงเพยงพอ?, หรอวา

เรามวแตคดวาจะตองมคนอพยพมากจากทอนอยร าไป?” เปนตน รวมไปถงการทงทายบทความในแบบ ยง

ไมไดขอสรปทชดเจน แตไดตงขอสนนษฐานถงความเปนไปไดของขอมลเอาไว

คณจารก วไลแกว เปนนกวชาทางทางประวตศาสตรและโบราณคดทานหนงทมลกษณะการเขยน

ทเปนเฉพาะตว มการเขยนไดนาตดตาม โดยจะมลกษณะการเขยนในรปแบบประวตศาสตรเชงโบราณคด

โดยสามารถไดจากสามบทความทไดกลาวมา จะเหนไดวาผ เขยนมการใชภาษาทไมสลบซบซอนมากนก

ท าใหสามารถอานเขาใจงายขน วาผ เขยนตองการทจะสออะไรตอผอาน โดยไมตองไปตความซ าอก อาน

แ ล ว เ ข า ใ จ ไ ด เ ล ย ล ก ษณะ เ ด น ข อ ง คณ จ า ร ก ว ไ ล แ ก ว ท จ ะพบ ใ น ส ามบทค ว าม น ค อ

1.การใชหลกฐานทางประวตศาสตรในการอางองการวเคราะหขอมล 2.การน าเขาสเรองไดอยางชวน

ตดตาม มความนาสนใจ 3.การไลเรยงอดตความหลงของเมองกอนทจะเขาสเนอหาหลกของบทความ

ทงนยงมการการตงขอสงเกต ขอสงสยในบทความเรอง “ชาวสโขทย มาจากไหน” เชนการตง

ค าถามทวา “เรายงไมศกษาขอมลทถกฝงอยใตแผนดนอยางจรงจงเพยงพอ?, หรอวาเรามวแตคดวา

จะตองมคนอพยพมากจากทอนอยร าไป?” ซงดนาสนใจ ท าใหผ ทอานแลวเกดการคดตามและหาค าตอบ

ไปในตว สวนทนาสนใจอกจดหนงอยทสวนสรปของบทความเรอง ”เมองพระประแดง” ซงจะเปนการ

กลาวถงความทรดโทรมของแหลงโบราณคดประวตศาสตร ทขาดการดแล การบรณะซอมแซม ซงแสดงให

เหนถงความหวงใยในสวนหนงของประวตศาสตรของ คณจารก วไลแกว ซงสวนหนงอาจจะเปนเพราะการ

ทไดท างานดานน (คณจารก วไลแกว ไดท างานเปนผอ านวยการส านกศลปากรหลายแหง) ท าใหเกดความ

ผกพนกบความเปนประวตศาสตร และความทเปนคนไทยท าใหเกดความหวงแหนในมรดกของไทยทบรรพ

บรษไดสรางไวสบตอมาจนถงลกหลานตราบนานเทานาน

พธกรรมเซยงของไลปอบ

เมอกลาวถงปอบหรอผปอบผคนในสงคมไทยคงนกเหนภาพ “ผปอบ” เปนสงทนากลว เพราะได

พบเหนผปอบจากสอตางๆอยางหลากหลายโดยเฉพาะทวและภาพยนตร ผปอบมตวตนสามารถวงไลจบ

คนมาควกตบ ไตไสพงออกมากนสดๆ ภาพผปอบทพบเหนดงกลาวเปนผปอบในจนตนาการ แตผปอบใน

มตวฒนธรรมของคนอสาน ทกกลมชาตพนธ ผปอบเปนผทนากลวยงกวา เพราะผปอบไมสามารถมองเหน

ดวยตาเปลา แตมอทธฤทธสามารถท ารายคนถงขนเสยชวต นอกจากเกจอาจารย ผขมงเวทย ทชาวอสาน

เรยกวาหมอธรรม หมอทรง และผ ทถกสงคมประทบตราวาเปน ผปอบ เทานนจงจะมองเหนตวตนของผ

ปอบ

ทามกลางกระแสการเปลยนแปลงของสงคมโลกยคโลกาภวตน ขนบธรรมเนยมประเพณและ

ความเชอของชาวอสานบางอยางยกเลกไปบางสามรถด ารงอยได แมวทยาศาสตรเจรญกาวหนาไปไกลแค

ไหน โดยเฉพาะปรากฏการณเหนอธรรมชาต และการปวยเจบ ชาวอสานมกมองวาอาการปวยเจบตางๆม

ปจจยเกดจากการกระท าของผตางๆ เชน ผปอบผบรรพบรษ ผเจาปาเจาเขา เปนตน ปรากฏการณเหลาน

ยงปรากฏใหพบเหนไดทวไปในสงคมอสาน สาเหตประการหนงสบเนองมาจากสงคมอสาน เปนสงคมท

มความหลากหลายทางชาตพนธ และหลากหลายวฒนธรรม แตความหลากหลายดงกลาวผคนในสงคม

อสานมจดรวมเดยวกนประการหนง คอความเชอเรองผ โดยเฉพาะผปอบ ซงชาวอสานเชอวามจรงและเปน

ผทเกดขนจากการประดษฐสรางของมนษย ซงเชอกนวาเกดจากความเสอมคลายของวชาอาคม ทปจเจก

ชนแสวงหาวชาอาคมจากเกจอาจารยตาง ๆ เพอประโยชนแกตนเองและกลายเปนผปอบ การเปนผปอบม

ทงคณและโทษแกเจาของผปอบและผคนในบรบทขางเคยง เพราะผปอบสามารถชวยใหเจาของท ามาหา

กนคลอง กอปรเปนเสนหกบผพบเหน อกประการหนงเรยนวชาอาคมเพอสรางจดเดนใหแกตวเอง หรอเปน

การปรบตวเพอหาพนททางสงคม

พธการขบไลปอบทหมบานปาสาน อ.พระยน จ.ขอนแกน ซงจดขนเพอขบไลผปอบออกจากพนท

หมบานจะใชเซยงของเปนเครองมอในการขบไลปอบ เซยงของเปนสงประดษฐทสรางจากไมไผสานให

เหมอนของใสปลาของชาวอสาน แลวหากระปองหรอกะลามะพราวท าเปนหวหรอศรษะเซยงของมการ

ตกแตงหนาตาใหเหมอนคน และใชไมไผหรอไมอะไรกไดท าเปนขาสองขา เพอใหคนจบขาเซยงของใน

พธกรรมนน เซยงของสามารถพาคนจบทงสองขาวงไลตามผปอบ ถอวาเปนเรองแปลกมากทเซยงของ

สามารถพาคนวงได เพราะท าจากไมไผทงตว โดยเซยงของจะพาผจบไลไปจบปอบตามทตาง ๆ เอง

พธกรรมไลปอปนสามารถวเคราะหผาน ทฤษฎทางสงคมวทยา โดยใชทฤษฎโครงสรางหนาท ของ

เอมล เดอรคไคม ซงเปนแนวคดทอธบายศาสนาโดยเนนทรปแบบความสมพนธของคนในสงคม โครงสราง

ทางสงคมและหนาทของศาสนาทมตอสงคม เขาใหจ ากดความของศาสนาวา คอระบบรวมของความเชอ

และการปฏบตทมตอสงศกดสทธ ความเชอและพธกรรมนจะท าใหผปฏบตตามรวมตวกนเขาเปนกลมกอน

ซงหากเรามองจากพธการไลปอบทเกดขนนน จะเหนไดชดวาปอบถอวาเปนความเชอทมรวมกนของผคน

ในหมบาน รวมถงคนอสานสวนใหญดวย ดงนนเมอมความเชอนรวมกนจงตองมขอปฏบตตวภายใตกรอบ

ความเชอเหลานน

นอกจากนเดอรคไฮมกลาววาศาสนามองคประกอบส าคญสองอยาง คอระบบความเชอ เปน

ค าอธบายหรอหลกเกยวกบสงทจดวาศกดสทธหรอสงทเหนอธรรมดา และพธกรรม ซงกคอกฎเกณฑ

ส าหรบก าหนดความประพฤตของมนษย รวมถงสงทกระท าเมออยตอหนาสงศกดสทธ องคประกอบทงสอง

อยางในพธการเซยงของไลปอบ คอ ระบบความเชอเรองปอบและพธกรรมเซยงของไลปอบนนเอง ซง

พธกรรมไลปอบทเกดขนเมอมองจากแนวคดโครงสรางนยมแลว จะพบวา พธกรรมนนมหนาทดงใหคนมา

อยรวมกนและชวยท าใหเกดความรสกเปนอนหนงอนเดยวกน พธกรรมไมใชการกระท าเพอคลายความตง

เครยด แตกลบกอใหเกดความบบคนทางอารมณ เกดความกงวลหวดกลวขน ชวยใหยอมรบอ านาจของ

กลมยดสมาชกในกลมเปนทพงทางอารมณ เหนไดจากในคลปทพธการไลปอบไดท าใหการรวมกนของผคน

เพอกระท าการบางอยางทเรยกวา พธกรรม รวมกน โดยผ ทเปนผน าในการไลปอบกคอพระเกจ ซงท าให

ชาวบานตางยอมรบในอ านาจทสามารถจบปอบไดนนเอง

ผปอบในมตวฒนธรรมของชาวอสานเชอวาเปนสง ทมตวตน แมสงคมจะเปลยนแปลงทนสมย

อยางอารยะประเทศ ความเชอดงกลาวยงสามารถด ารงอยไมเสอมคลาย หากแตมนษยไมสามารถมองเหน

ผปอบไดดวยตาเปลา นอกจากเกจอาจารยหรอผขมงเวทย จงจะสามารถมองเหนได ผปอบเกดจากการ

เรยนไสยเวทยของผหญงและไมปฏบตตามขอคะล ามอทธฤทธสามารถท ารายมนษยและสตวใหเสยชวตได

ผปอบมพฒนาการแตกลกหลานเชนเดยวกบมนษย และหากเจาของเสยชวตไปผปอบกจะเรรอนไปตาม

สถานทตางๆทมผปอบอย และจะอยรวมกน เพอออกหากนเลอดมนษยและสตว และเมอเกดเหตการณ

ผดปกตขนทหมบานของชาวอสาน เชน ฝนแลง คนตายโดยไมรสาเหต เปนตน ชาวอสานเชอวาเปนการ

กระท าของผรายโดยเฉพาะผปอบ จงมการประกอบพธกรรมขนมาขบไลผปอบ และกลายเปนประเพณ

ประดษฐทมการปฏบตสบตอมาจนปจจบน

อสานแมถกกระแสโลกาภวตนพฒนาใหทนสมยเหมอนอารยะประเทศทเจรญทวไป ทงถนน ไฟฟา

ประปา เครองอปโภคบรโภคและสงประดษฐทางวทยาศาสตรททนสมย เขามามอทธพลในการด ารงชวต

ประจ าวน แตระบบความเชอในเรองเหนอธรรมชาตนนยงฝงลกไมเปลยนแปลง โดยเฉพาะเรองผปอบ และ

พธกรรมปราบผปอบ กลายมาเปนสงทสอสารใหเกดการบงคบ การยอมรบ และการสบเนองของกฎเกณฑ

ตางๆ ทเกยวกบขนบธรรมเนยม ประเพณ จากปรากฏการณความเชอในความศกดสทธของไสยเวทย ชาว

อสานจงไดสบทอดวชาเหลานสบมา ปรากฏการณไลผปอบทงออกจากรางกายผ ปวย และขบไลออกจาก

พนทหมบานจงพบเหนประจ า แมสงคมอสานอยทามกลางความเจรญของกระแสโลกาภวตนกตาม ผปอบ

ยงมพนทและมอทธพลตอการด าเนนชวตของชาวอสาน ผปอบจงกลายเปนสญลกษณของความชวราย

เวลาชาวอสานทะเลาะกนมกไดยนค าดาทอกนวา ผปอบนนเอง

ไทยไดเรยนรอะไรจากกรณเมส อาแนค (Mes Aynak)

เมอวนพฤหสบด ท 6 ธนวาคม พ.ศ.2555 ณ สวนแกว มหาวทยาลยศลปากร วงทาพระ กลม

SMAth (เอสมาไทย) รวมกบกลมเยาวชนจตอาสา ไดจดเสวนาขนในชอเรอง “ไทยไดเรยนรอะไรจากกรณ

เมส อาแนค (Mes Aynak)” โดยมวทยากรรบเชญพเศษ 3 ทาน คอ อ.คมกฤช อยเตกเคง อาจารยประจ า

ภาควชาปรชญา คณะอกษรศาสตร มหาวทยาลยศลปากร, วรรณสงห ประเสรฐกล ตวแทนคนรนใหม

นกพฒนาสงคม พธกร นกเขยน นกดนตร นกแสดง, ศศวมล ควรหตถ ประธานกลมเอสมาไทย เบองหลงผ

ขบเคลอนการรณรงค ซงเนอหาทไดจากการเสวนามดงน

"เมส อาแนค" (Mes Aynak) เปนอดตเมองโบราณแหงหนงในกรงคาบล ประเทศอฟกานสถานท

เกดขนตงแตสมยยคทองแดงเมอ 5,000 ปกอน และยงเปนแหลงแรทองแดงขนาดใหญทสดอนดบ 2 ของ

โลก ซงตงอยบนเสนทางสายไหมอนเปนศนยกลางระหวางชาตส าหรบพอคาและนกแสวงบญจากทวเอเชย

ทงน "เมส อาแนค" มพนทสวนหนงประมาณ 253 ไร ทเปนพทธสถาน หรอวดพทธโบราณขนาดใหญอน

เปนทตงของสถปเจดย และพระพทธรปขนาดใหญหลายพนองคทหลงเหลอจากการท าลายของกลม

ผกอการรายตาลบน แตกลบยงไมรบการคมครองใหเปนมรดกโลกจากองคการยเนสโก

ตนฉบบอนบอบบางหลายรอยชนทใหรายละเอยดในชวตประจ าวนเกยวกบสถานทแหงนยงไมได

รบการขดคน เบองลางพทธสถานเหลานมอายเกาแกกวายคสมฤทธในป 2007 รฐบาลอฟกานสถานให

สมปทานการเชาทพนท 30 ปแกบรษททนยกษใหญของจน ชอวา China Metallurgical Group

Corporation (MMC) โดยอฟกานสถานจะไดรบเงนจากการสมปทานครงนจ านวน 3,000 ลานดอลลาร

สวนบรษท MMC นนคาดวาจะสรางรายไดจากทองแดงทขดเจาะไดนบ 100,000 ลานดอลลาร บรษท

MCC กลาววาพวกเขาไมไดรบแจงถงการมอยของสถานททเปนโบราณคด จนกระทงไดเซนสญญาแลว

ตามมาดวยความกดดนจากนานาชาต และบางทการตระหนกร ถงหายนะทก าลงเกดขน ในป 2009 บรษท

MCC ไดใหเวลานกโบราณคด 3 ป ในการพยายามขดคนพทธสถานแหงน

นกโบราณคดกลาววาพวกเขาตองใชเวลาอยางนอย 30 ป เพอท างานนใหเสรจแตกไมมทางเลอก

ตองรบเงอนไขของบรษท MCC อยางเสยไมได ผ เชยวชาญทงหลายทอยในพทธสถานก าลงท างานดวยทน

ทรพยทจ ากดและเครองมอหยาบๆ ปาฏหารยจะเกดตอ Mes Aynak ไดแน ถาสามารถเรยกรองใหคนทว

ทกมมโลกพรอมจะเสยงชวตเพอรกษา Mes Aynak ไว

Mes Aynak ไดรบการก าหนดใหถกท าลายใหเสรจสนภายในสนปน (31 ธนวาคม พ.ศ.2555) วด

ทพกของพระสงฆ พระพทธรปทงหมด เชนเดยวกบโบราณวตถในยคสมฤทธจะถกท าลายจนสนโดยบรษท

ทเปนเจาของโดยรฐบาลจนชอ China Metallurgical Group Corporation หรอ MCC หมบานจ านวน 6

แหงและเทอกเขาหนงเทอกกจะถกท าลายเชนกน เพอสรางเหมองแรทองแดงขนาดใหญ

ปจจบนเกดการรวมตวของชาวพทธในหลายประเทศ รวมทงประเทศไทย ในการตอตานการ

ท าลายพทธโบราณสถาน Mes Aynak เพอการขดเจาะเหมองแร โดยมการรวมรวมรายชอผคนทวโลกผาน

ทางเวบไซด เพอเสนอตอองคกรยเนสโกใหคมครองโบราณสถานดงกลาว ทงยงรวบรวมรายชอเสนอตอ

ประธานาธบดของอฟกานสถาน ใหชะลอแผนการท าเหมองทองแดงออกไปกอนดวย ซงการ เสวนากม

จดมงหมายทจะรวบรวมรายชอใหครบหนงแสนรายชอ ภายในเสนตายทใกลจะถงน กอนทมรดกของโลกท

เกาแกล าคาจะถกท าลายลง